Jaarcongres Ergotherapie22 maart 2019

ONDERZOEK & WETENSCHAPHet gebruik van richtlijnen door

ergotherapeuten in Nederland

GEBRUIK VAN RICHTIJNEN DOOR

ERGOTHERAPEUTEN IN NEDERLAND

Dr Joan Verhoef, Hoofddocent Evidence-based Care

Dr Mieke Cardol, Lector Disability Studies

INHOUD PRESENTATIE

▸ Aanleiding en doel onderzoek

▸ Methode

▸ Resultaten: gebruik richtlijnen door ergotherapeuten

in Nederland

▸ Korte uitwisseling

▸ Toekomst

Aanleiding en doel onderzoek

• Ergotherapeuten hebben te maken met toenemende complexiteit en diversiteit van zorgvragen, gezamenlijke besluitvorming en snel ontwikkelende kennis

• Richtlijnen kunnen ergotherapeuten ondersteunen in het nemen van geïnformeerde beslissingen.

Voldoen huidige richtlijnen aan de veranderende situatie?

DOEL onderzoek:

Evalueren van het gebruik van, en de behoefte aan, richtlijnen door ergotherapeuten in Nederland.

Methode onderzoek

• Eerste inventarisatie d.m.v. een cross-sectioneel

onderzoek bij ergotherapeuten met een vragenlijst.

• De vragenlijst bevatte 20 vragen:

• 7 vragen over persoonlijke gegevens en werksituatie;

• 12 vragen over het gebruik van richtlijnen

• 1 vraag over redenen voor het niet gebruiken van richtlijnen

• De vragenlijst kon op papier worden ingevuld (n=107)

of online via website Ergotherapie Nederland (n=139)

van januari tot mei 2017.

• Gegevens zijn geanalyseerd met SPSS versie 23.

Resultaten

De vragenlijst is ingevuld door 246 ergotherapeuten, werkzaam in verschillende werkvelden.Gem. leeftijd 37 jaar (22-64 jr), gem. 14 jaar werkervaring.

▸ Bijna alle ergotherapeuten (98%) zijn bekend met richtlijnen; 87% heeft het laatste jaar een richtlijn geraadpleegd;

▸ Richtlijnen worden vooral gebruikt bij nemen van beslissingen in de zorg (68%) en om cliënten te informeren (38%);

▸ Een meerderheid vindt de meest geconsulteerde richtlijn makkelijk te vinden en begrijpelijk;

▸ Bijna een derde (31%) is van mening dat richtlijnen bijdragen aan een betere kwaliteit van zorg.

Geraadpleegde richtlijnen en

meest geraadpleegde richtlijn

Geraadpleegd (N) Meest geraadpleegd (N):

Ergotherapeutische richtlijnen

Ergotherapie richtlijn CVA 130 61

Valpreventie 115 34

Vermoeidheid bij MS, CVA of Parkinson 75 7

Ergotherapierichtlijn Parkinson 73 25

Ergotherapie bij ouderen met dementie en hun mantelzorgers 67 18

Ergotherapie in een onderwijssetting 36 16

Ergotherapie bij amyotrofische laterale sclerose (ALS) 25 4

Diagnostiek en behandeling van apraxie bij volwassenen met CVA 25

Multidisciplinaire richtlijnen

Cognitieve revalidatie bij NAH 41 4

Multidisciplinaire richtlijn Parkinson 38

Diagnostiek en behandeling van kinderen met Cerebrale Parese 35 23

Multidisciplinaire richtlijn COPD 30 6

Multidisciplinaire richtlijn CVA 23

Multidisciplinaire richtlijn oncologische revalidatie; MS 21

Diagnostiek en behandeling van reumatoïde artritis 20

Klachten arm, nek, schouder (KANS);kinderen met Down syndroom 13

Resultaten - behoefte

Daarnaast mist 29% (n=72) een of meer richtlijnen, en

daarbij zijn 45 verschillende onderwerpen gesuggereerd.

Een ruime meerderheid van de ergotherapeuten is

geïnteresseerd in uitkomstgerichte richtlijnen (75%) of

persoonsgerichte richtlijnen (63%), als aanvulling op

diagnosegerichte richtlijnen.

Richtlijn gemist (n=72)

Genoemde behoefte aan richtlijnen, onder andere:• Kinderen: andere diagnoses dan CP (bv. NMA, ASS, ADHD,

DCD, executieve functies; handelingsproblemen bij kinderen zonder diagnose)

• Pijn, chronische pijn• Palliatieve zorg en behandeling• Ergotherapie in eerstelijn• Begeleiding mantelzorger• Ergotherapeutische richtlijn oncologie• Psychische klachten en beperkingen in dagelijks handelen• Handfunctie/spalken/oedemateuze hand• Advisering/WMO

Ontwikkeling van richtlijnen

Bent u geïnteresseerd in, of hebt u behoefte aan, de

ontwikkeling van uitkomst- of persoonsgerichte richtlijnen?

Uitkomstgericht Persoonsgericht

Ja 185 (75%) 156 (63%)

Weet ik niet 40 49

Nee 16 36

Uitkomstgericht: bijv. gericht op participatie, handelings-balans, zelfmanagement, eigen regie, wonen, e.d.Persoonsgericht: bijv. gericht op ervaringskennis, het betrekken van familie, ondersteunen van mantelzorgers, gezamenlijke besluitvorming, e.d.)

Conclusie

Bijna alle Nederlandse ergotherapeuten zijn

bekend met richtlijnen en bijna 90% gebruikt

richtlijnen, met name om beslissingen te

ondersteunen en cliënten te informeren.

Meer diversiteit in richtlijnen, bijvoorbeeld

uitkomst- of persoonsgerichte richtlijnen, kan

bijdragen aan richtlijnen die aansluiten bij de

huidige praktijk en toekomstige uitdagingen.

Korte uitwisseling (5 min.)

Wissel kort uit met je buurvrouw of buurman:

▸Welke richtlijnen gebruik je?

▸Wat zijn voor jou redenen om richtlijn te volgen? ▸ Noteer de belangrijkste

▸Wat zijn voor jou redenen om af te wijken?▸ Noteer de belangrijkste

Redenen om af te wijken van richtlijn

• Wetenschappelijk: Nieuwe literatuur beschikbaar, of kritiek

op literatuur waarop richtlijn is gebaseerd;

• Klinisch: casus wijkt af van richtlijn, bv bij comorbiditeit; of cliënt heeft eerder

niet goed gereageerd op behandeling volgens richtlijn;

• Ethisch: cliënt heeft voorkeur voor andere behandeling (die ook te verant-

woorden is), laat mogelijke nadelen behandeling zwaarder wegen dan richtlijn,

of toepassing richtlijn is in strijd met waarden, normen behandelaar of cliënt.

• Contextueel: behandelaar heeft onvoldoende ervaring met behandeling die

richtlijn voorschrijft (en goede redenen cliënt niet door te verwijzen);

omstandigheden maken toepassing richtlijn (deels) onmogelijk;

voorkeur andere (internationale) richtlijn.

Verdiepende interviews met ergotherapeuten werkzaam in

praktijk om meer inzicht te krijgen in gebruik van richtlijnen

(hoe), en in behoefte aan richtlijnen.

Een richtlijn kan een hulpmiddel zijn bij beslissingen in de zorg, maar ontslaat je niet van de verplichting zelf kritisch na te blijven denken

Toekomst

Bronnen

• Stergiou-Kita M. (2010). Implementing Clinical Practice

Guidelines in occupational therapy practice:

recommendations from the research evidence. Aust

Occup Ther J 2010;57(2):76-87.

• Burgers, J. (2017). Persoonsgerichte zorg in richtlijnen:

contradictie of paradox? Oratie, Universiteit Maastricht.

• IKNL (Verhoof e.a.) (2013). Evaluatie gebruik richtlijnen

oncologische en palliatieve zorg. Onderzoeksverslag.

Joan Verhoef: j.a.c.verhoef@hr.nl

Mieke Cardol: m.cardol@hr.nl