On Yıl Öncesinden Bugün İçin Yazılar

7/29/2019 On Yl ncesinden Bugn in Yazlar

1/80

1

Demir

Kkaydn

On Yl

ncesinden

Bugn in

Yazlar

Yaynlar


2/80

2

OOnn YYllnncceessiihhddeennBBuuggnniinn YYaazzllaarr

DDeemmiirr KKkkaayyddnnkkiinnccii SSrrmm

MMaarrtt 22001133

DDiijjiittaall YYaayynnllaarr

nnddiirrOOkkuuOOkkuutt --ooaallttDDaatt

BBuu kkiittaapp KKxxzz ssiitteessiinniinn ddiijjiittaall yyaayynnddrr..

KKaarr aammaacc oollmmaaddaann,, ookkuummaakkvvee ookkuuttmmaakkiiiinn,, iinnddiirrmmeekk,, ddiijjiittaall oollaarraakkbbaassmmaakkvveeddaattmmaakksseerrbbeessttttiirr..

AAllnnttllaarrddaa kkaayynnaakkggsstteerriillmmeessii ddiilleenniirr..

YYaayynnllaarr


3/80

3

On Yl ncesindenBugnn Gelime ve Tartmalarna

likinYazlar

indekiler

On Yl ncesinden Bugnn Gelime ve Tartmalarna likin Yazlara nsz ................. 4lk Yaz: "Schachnovelle" ........................................................................................................ 12Byk Uygarlklar ve Orta Dou ve Milliyetilik................................................................... 18Rusya ve Trkiye ..................................................................................................................... 22Trkiye ve ran ......................................................................................................................... 25Avrupa ve Amerika .................................................................................................................. 28Tahterevalli............................................................................................................................... 32Kader Balaynca ..................................................................................................................... 36Beyazlar Arasna Katlmak veya Beyazl Yok Etmek! ......................................................... 40Avrupa ve Sol ........................................................................................................................... 45

Nereden Balamal?.................................................................................................................. 48Gmenler ve Ulusuluk.......................................................................................................... 52Krt Ulusal Hareketi ve Avrupa'daki Krtler.......................................................................... 56Politik Beklentiler ve Kltrel Snrlar.................................................................................... 60ki Yol ve ki Dil ...................................................................................................................... 64DP ve Krt Ulusal Hareketi................................................................................................... 68Kadnlar ne ............................................................................................................................ 73Bir Deiimde Deiim ...................................................................................................... 77


4/80

4

On Yl ncesindenBugnn Gelime ve Tartmalarna likin

Yazlara nsz

Neredeyse tam tamna on yl nce Krt zgrlk Hareketinin Avrupada kard zgrPolitikagazetesine dzenli haftalk yazlar yazmaya balamtm.

Geri daha nce seksenlerin ortasnda svete Orhan Kotann kardKrdistan Presse ve

1990larn banda Trkiyede kan zgr Gndeme ksa dnemli de olsa yazmtm ama o

dnemler Krt hareketi bir ykseli yayordu.

zgr Politikaya yazmaya baladmda ise Krt zgrlk hareketi nderini Trk devletine

kaptrmt ve yedii ar darbenin aknl ve moral bozukluu iindeydi.

Bunu yan sra Abdullah calan, sonular ancak bugn grlebilen ve meyveleri ancak imdi

alnmaya balanan, yeni duruma uygun stratejik deiiklikler yapyor ve bu dramatikdeiimler Krt hareketinde kafa karklklarna, savrulmalara, zlmelere yol ayordu.

Bu zor dneminde, yazlanlarn ierii bir yana, Krt hareketinin organlarnda yazmann

bizzat kendisibizzat bir politik tavr alt ve byk manevi deeri vard. te yandan yaanan

deiimlerin anlamnn ve sonularnn akla kavuturulmas gibi bir grev de ortada

duruyordu ve bunu yapabilecek kavramsal aralara sahip neredeyse tek Trkiyeli sosyalisttim.

Ve yaplan deiiklikler aslnda benim yllardr nerdiim ve ngrdm bir yaklama

yaknlama anlam tayordu.

Evet, Krt Hareketi bir bakma nerdiim ve ngrdm strateji ve programa kendideneyleri ile varyordu ama ben bu program ve stratejinin yeni dnya durumunda ilk ortaya

koyduum zamandan baka bir anlama gelebilecei ve geldii sonucuna ulamtm.

Balangta internette yazyordum. Bu yazlar dikkati ekmi olmal ki, daha sonra zgr

Politikada yazma daveti aldm. O zor dnemlerde zgr Politikada, hele hele egemen

ulustan bir insan olarak, yazmann kendisinin bal bana politik anlam olduunu

dndmden bu daveti seve seve kabul etmitim.

Bu yazlar yazmaya baladmda son yllarda kafam megul eden o sorunlar ve onlara

ilikin kardm sonular aklama ve snama imkn bulabileceimi dnyordum veyazlarmn konusunu yeni izlenen stratejinin aklanmas ve yorumlanmas kadar bunlar da

belirledi.

Bu sorunlardan birincisi, Trokiye bir gnderme ile Sreksiz Devrim dediim konuydu.

Bu yle zetlenebilir. Yirminci yzylda ii ve kyllere dayanan neredeyse btn

demokratik karakterli devrimler, sadece demokratik grevlerle kendilerini snrlamam ve

retim aralarnn kamulatrmasna giden sosyalist nitelikte deiimler yapmak zorunda

kalmlard.

Bu eilimi daha 1905te Troki ngrm ve buna Srekli Devrim Teorisi denen birteoriyle bir aklama getirmiti. Neredeyse btn yirminci yzyl tarihi bu ngrnn ve


5/80

5

teorinin bir dorulamasn sunuyordu. Rus, Yugoslav, in, Kba, Vietnam devrimlerinin

hepsinde, aslnda ulusal ve demokratik karakterdeki devrim, sosyalist dnmlerle

sonulanan bir yola girmek zorunda kalmt.

Ancak, duvarn kyle birlikte bu eilimin son bulduu, ii ve kyl iktidarlarnn veya

devrimlerin artk kendilerini demokratik grevlerle snrlayaca grlyordu.

Bu eilim ilk nce Nikaragua ve ran devrimlerinde kendini gstermeye balamt. Daha

sonra Gney Afrika ve Brezilyadaki i Partisi ve Lula iktidarnn da bu eilimin bir ifadesi

olduu grlmtr.

Bu durumda, bu snrlamann neden olduu ve emekiler iktidara geldiklerinde kendilerini

demokratik karakterli ama kapitalizm erevesinde grevlerle snrladklarnda bunun

sonular ne olur sorular ortaya kyordu.

Sosyalizm denen brokratik diktatrlklerin kapitalizm karsndaki tarihsel yenilgisi bu

snrlamann temel nedeniydi. Ezilenler sonu belli bir kmaz yola girmek istemiyorlard.

Ama bu snrlamann sonular ve mekanizmalar da en azndan nedenin kendisi kadar ve

hatta daha nemli sonulara yol ayordu. Bu sonularn ip ular aslnda yirminci yzyl

balarnda Trokinin Srekli Devrim teorisine ilham veren Pavrus Efendi ve Trokinin

arasndaki farkl ngrler ve polemikte bulunuyordu.

Pavrus Efendi, burjuvazinin korkaklnn veRus i Snfnn bir byk sanayi proletaryas

olarak ortaya kmasnn bir ii iktidarna yol aabileceini ngryor ama bu iktidarn

sosyalist dnmlere gideceini ngrmyordu. O zamann anlaynca maddi ve kltrel

koullar henz olumadndaniilerin kendilerini demokratik grevlerle snrlayacasonucu karlyordu. Yz yl sonra imdi balayan srete olan bir bakma tam da buydu.

Pavrus Efendinin sosyalist dnmlere gitmeyen i iktidar sonucu, bir bakma sve ve

Avustralya gibi lkelerde gereklemi saylabilirdi. Bu lkelerde gerekten de ii partileri

iktidara gelmi ama iiler kapitalizm erevesinde kalm ve bu erevede reformlarla

yetinmilerdi. Ortaya kan daha demokrat, daha yumuak emperyalist ve kapitalist

lkelerdi.

yle grlyordu ki, imdiki durumda emekilerin kendilerini kapitalizm erevesini

amayan dnmlerle snrlamalar benzer bir sonuca yol aabilirdi.Bu, o zamanlar (ve hala) sonular zerine kimsenin zerine kafa yormad ve dnmedii

bir olaslkt. Ama artk bir gereklik olarak ortada.

Gerek Gney Afrika, gerek Brezilya (Aslnda Dou Avrupadaki deiimler ve Latin

Amerikadaki sol partilerin iktidarlar da bu erevede dnlebilir.) kapitalizm erevesinde

kaldlar ve aslnda birer blgesel alt emperyalist olma yoluna girdiler.

Bu gidi, o lkelerdeki kapitalizm ve burjuvazi iin kendi korkakln ve apszln

emekiler eliyle gidermek gibi bir anlama da sahipti.

Bu sonular, Trkiyeli bir sosyalist ve devrimci olarak Trkiyedeki mcadelenin sorunlarnaaktardmzda yle bir sonu ortaya kyordu:


6/80

6

Diyelim ki Trkiyede sosyalistlerin nclnde bir devrim baarld. Bu devrim tarihsel

eilimin gsterdii gibi kendini kapitalizm erevesinde demokratik grevlerle snrlayacakt.

Yani Gney Afrika veya Brezilya gibi bir durum ortaya kacakt. Bu da fiilen emekiler

eliyle olumu bir kapitalist ve emperyalist lke olmaktan baka bir anlama gelmezdi.

Peki, bizlerin bir sosyalist olarak, eninde sonunda daha modern, aklc ve esnekbirkapitalizmle sonulanacak bir mcadele veriyor durumunda olmamz sosyalist amalarmzla

elimez mi? eliirse, bu elikiden nasl klabilir?

Ama tabii bu arada egemen ulustan bir insan olarak grevlerimiz balamnda da benzer bir

sonu ve sorun kyordu. Bir sosyalist olarak grevimiz ezilen ulusun hareketini

desteklemekti. Ama bu destek fiiliyatta demokrat ve kapitalist bir lke yaratmaktan baka bir

sonuca ulamazd. Yani biz sosyalistler, ister bir sosyalist olarak, ister bir demokrat olarak,

mcadelemizle aslnda olarak akll ve uzun vadeli dnen bir burjuvazinin yapacaklarn ve

isteyeceklerini yapmak durumunda olacaktk.

Bu sonu jeopolitik duruma uygulandnda, bylesine demokratik dnmler, Roma,

Bizans, Osmanlnn bir zamanlar birliini salad ve birliinin siyasi ifadesi olduu Orta

Dou ve Dou Akdeniz uygarlk alanndaki ulusuluun yol at blnmle ve

paralanmla son verebilirdi.

Bu da fiilen bu imparatorluklarn yaad topraklarda bu gnk dnyada dev bir gcn ortaya

kmas anlamna gelirdi.

Yani Sreksiz Devrim eiliminin, byk olaslkla, demokratik dnmler kapitalizm

erevesinde kald srece emekiler ve sosyalistler eliyle yaplsa bile, bugn Yeni

Osmanlclk ad altnda gndeme gelen, Ortadou veAkdeniz birliine yol aaca ortaya

kyordu. Yani imdiki Yeni Osmanlclk tartmalar o zaman nesnel bir eilimin

sonular olarak bizim tarafmzdan ngrlyordu.

Yani ortaya kan yle bir eilimdi, Ortadou ve Dou Akdeniz alannda bir birlikolmadan

blgenin kendini toparlayamayacan savunan ve bu birlii oluturmak hedefli her giriim,

demokratiklemekten balamak zorundayd ve bu demokratikleme de demokratik bir

ulusuluu, yani bir dile, dine, etniye, tarihe dayanmayan bir ulusuluktan balayabilirdi.

Tersine, her demokratikleme ve demokratik ulusuluk hareketi de bu demokratik ulusuluu

blgede yaymak dolaysyla genilemek zorundayd. Aksi takdirde Balkanlama veLbnanlamadan baka bir yol grnmyordu.

Kapitalizm ncesinin drt byk uygarlk beiinin (in, Hint, ran, Ortadou-Akdeniz)

karlatrlmas da byle bir zorunluluu ve olana gsteriyordu. inin ekil azs;

Hindistann kast sistemi ve rann iilii, onlarn gerici ulusuluun mikrobuna baklkl

(erbetli) olmalarn salamt ve tam da Orta Dounun sese dayanan alfabeleri ve kastlara

dayanmayan tek tanrl esnek sistemi onun gszln oluturmutu gerici ulusuluk

karsnda. Ama dile, dine, soya, tarihe dayanmayan bir demokratik ulusuluk blgenin tekrar

eski birliini salayabilirdi. imdi Krt hareketi ulusun hukuki bir tanmna gemeye

alarak byle bir oluumun temellerini atyordu. Keza, sosyalist ve demokrat bir hareket de


7/80

7

ayn sonulara yol aard.

Bu demokratik bir ulusuluk ile yaylma arasndaki ilikiyi, bu banty, byle demokratik

deil de fetihi terimlerle Yaln Kk de ifade etmitir. Yanl hatrlamyorsam, Musulu

alamayan Diyarbakr kaybeder demitir. Buradaki almak, askeri olarak zapt etmek deil de

Krtlerin zerindeki ulusalbaskya son verecek, Trkle dayanmayan bir demokratikcumhuriyet, yani Krtlerin kalbini kazanmak anlamnda anlalrsa, demokratikleme ve

blgenin birliini salama ilikisini aklayan arpc bir forml olarak grlebilir.

Bu bant nedeniyle Trkiyede demokrasi iin mcadele, Krt hareketinin desteklenmesi

vs., dnyann en sosyalistliine toz kondurmaz gerekesiyle bile olsa, aslnda nesnel olarak

modern bir Romann (Osmanl da nc Roma mparatorluu idi, dolaysyla modern bir

Osmanlnn.) kuruluuyla son bulurdu.

Byle bir sonu iin mcadele ediyor durumda kalmak ise bir sosyalistin debilecei en kt

durum olabilirdi.

Bu durumdan o zaman yle klabileceini dnyordum.

ncelikle yaptmzn nesnel sonularnn bu olduunu aka ortaya koymamz gerekir

diyordum. Bu nesnel sonulara ramen, bu demokratik mcadeleye nclk ettiimiz

takdirde mcadelenin kendisinin yarataca bir eitim ve radikalliin, zayf da olsa bu

kmaz ama; kendini kapitalizm ve demokratik grevlerle snrlamama gibi bir sonuca da

yol aabileceini ve bu sonuca yol amasa bile devrimci bir gelenek brakabileceini

dnyordum.

Tabii btn bunlar yaparken aslnda uluslara ve ulusal snrlara kar bir mcadelenin esassorun olduu; dnyann esas sorununun buolduunu programlatrmak gerektiini de

sylyordum.

Tabii bunu sylerken aslnda son yllarda kafam esas megul eden sorun da bir cevap

getirmi oluyordum. Bu sorun da yle zetlenebilir ve aslnda Sreksiz Devrimi yaratan

koullarla ilgilidir.

Zengin lkeler ve yoksul lkeler iileri arasndaki fark ylesine bymt ve yoksul lkeler

emekileri ylesine byk bir ounluk oluturuyordu ki, sosyalizmin znde bulunan, var

olan zenginliklerin eit olarak paylalmas ilkesi bu duruma uygulandnda, zengin lkeleriniilerinin bundan karl olamayaca, nk bunun onlarn yaam seviyesinde bir d

anlamna gelecei sonucu kyordu. Bu durumda zengin lkeler iileri sosyalizmi

istemezlerdi; yoksul lkeler ise isteseler bile yapamazlard. Bu insanlk iin muazzam bir

kszlk demekti. Zengin lkelerdeki yeni sa partiler, yklan duvarn yerini alan zengin

lkelerin dnyann yoksullarnn etrafn rd duvar, btn bunlar dnya apnda bir

apartheit rejiminin tehlike deil var olduunu gsteriyordu. Yoksul lkeler emekileri fiilen

bireysel dzeyde buna kar bir mcadele veriyorlard.

Dou Avrupann ykl ve kapitalizmi semesi, ayn zamanda zengin lkeler iilerinin

dnya lsnde eitliki bir dzen istemeyeceinin ve bundan karl olmadnn ifadesiydihem de dnyadaki korkun blnmln.


8/80

8

Bu blnmle kar Dou Avrupann yoksullar bir bakma ayaklaryla oy vermilerdi

duvar ykarak.

Bu durumda sosyalist hareket, zellikle geri lkelerde stratejisini batan aa deitirmeliydi.

Artk, bamszlk ve ayrlma deil, snrlarn kaldrlmas dolaysyla uluslara kar mcadele

stratejisine geilmeliydi. Yani imtiyazllar arasna katlmak deil, imtiyazlar yok etmek.

Bylece biri, lke lsnde, o lkenin son durumada imtiyazllar arasna katlmasyla

sonulanacak demokratik bir ulusuluk iin; dieri ise dnya lsnde bizzat bu en

demokratik ulusulua kar, birbiriyle elien iki mcadeleyi bir arada yrtmekten baka bir

somut politik mcadele yolu kalmyordu.

te bu yazlar bu ikili mcadeleyi somutlama yolunda bir denemeydi. Btn demokratik

grevler bir Trk milliyetisi olarak savunularak sosyalistlerin elikisi ve demokratik

mcadelenin nesnel sonular vurgulanarak ideolojik saflk olsun korunmaya allyordu.

Tabii o zamanlar henz Demokratik ve Gerici Ulusuluk ayrmnda deildim. Ulusun bir dile,dine, etniye vs. gre tanmlanmamasn ulusuluun almas olarak gryordum. Yani ulusu

hala gerici ulusuluun kavram sistemiyle anlyor ve o kavram sistemi iinde mcadele

etmeye alyordum.

Ulusun, yani politik olann bir dil, din, etni, soy ile tanmlanmaya kar tanmlanmasnn da

bir ulusuluk, ama demokratik ulusuluk olduunu ancak ok sonra 2004 - 2005 yllarnda

dinin ne olduunu zp, ulusuluun modern toplumun dininin gerici biiminden baka bir

ey olmadn kefettiimde zebilecektim.

Ama bu keif ayn zamanda Demokratik bir Ulusuluu savunmak ile Uluslara karmcadele arasnda tpk Srekli Devrim gibi bir ilikiyi yeniden kurmann mmkn olduunu

da ortaya karyordu.

Gerekten demokratik bir ulusulua dayanan bir demokratik cumhuriyet, ulusu hibir toprak

parasnda yaayanlarla bile snrlayamayacandan, yani zgr komnlerin zgrce birlii

olacandan, kendisine katlmak isteyenlere katlma diyemez. Katlma dedii an ulusu belli

bir toprak paras ya da kltrle tanmlamak, yani gerici bir ulusuluun eik dzlemine

kayar.

Yani en radikal ve demokratik biimiyle demokratik bir ulusuluk, ayn zamanda ulusuluunalmas yoluna girmek anlamna da gelir. Bylece klasik Srekli Devrimin demokratik

devrimden sosyalist devrime gei eilimi, demokratik ulusuluktan uluslara kar

mcadeleye geme eilimi biiminde tekrar ortaya kar.

Bylece gerek anlamda tm insanlarn biimsel ve hukuksal eitlii salanabilir. Ancak bu

eitlikten sonra gerek sosyal bir eitliin ve hukuksal eitlikten geri dnn

olanakszlatrlmasnn da bir yolu olarak gndeme gelebilir.

Sosyalist hareket aydnlanmann ocuu olduu iin, sanki dnyada gerek bir hukuksal

eitlik varm gibi davranarak sosyal bir eitlik iin mcadeleyi bayrana yazd. Ama verili

eitsizlik durumunda, yani dnyay dile,dine, soya gre tanmlanm uluslarn kaplad bir


9/80

9

dnyada, aslnda var olan hukuki eitsizliklere karmcadeleyi gndemden kaldrmann bir

aracna dnt.

Sosyalizmin imdi tekrar aydnlanmann o kozmopolit idealine dnmesi gerekiyor.

Aydnlanma o zamann dnyaya egemen olan biimi olan klasik uygarlk dinlerini (inanc)

veya komnleri (soyu) politik ilevinden soyutlayarak, (inanc ve soyu ne olursa olsun btninsanlar eittir diyerek) kiilerin zel sorunu yaparak, bir dnya cumhuriyeti hayalinden yola

kyordu.

imdi bu hayali, dnyay kaplam ulusulua kar yeniden canlandrmak ve bu bayra

tekrar dikmek gerekiyor. Aydnlanmann inanlara ve soylara yaptn imdi uluslara yapmak

gerekiyor. Uluslar kiilerin zel sorunu olmaldr. Bu fiilen tm snrlarn yok olmas

anlamna gelir.

Bir kere byle, tpk slamda olduu gibi herkes ayn safta eit olarak yerini ald m, o ayn

safa duranlarn gerek eitlii sorunu geriye kalr. Ve ite o zaman Marksizmin o byk veher zaman taze gc ortaya kar.

Bu gerek eitliin nasl salanacan btn tek tanrl dinler de sorun etmilerdi. Bunun

zmn, tketimde, tketimin eitlenmesinde, zenginlerin zenginliklerini datmalarnda,

bunun iin de insanlarn ahlaki niteliklerinde ve vicdanlarnda aramlard.

Ve bu giriimlerin hepsi de baarszlkla sonulanmt. Hibir ahlaki norm, hibir Allah

korkusu zenginlik ve fakirlik farklarnn ortaya kmasn ve bir sre sonra egemen snflarn

tahakkmn, bask ve zulmn engelleyemiyordu.

Marksizm bunun niin hibir zaman zm olamayacan gstermitir aslnda. Metailikilerinin ortaya kt yerde, yani bir al veriin balad yerde, deer yasas hkmn

icra etmeye balar. O bir doa yasas gibi tm davranlar ynlendirir.

Bundan kn bir tek yolu vardr: Meta retimine son vermek. Bunun iin de retim

aralarnn toplumsallatrlmas ilkadm olabilir.

te bu gerek eitlik sorununu insanln nne koyabilmesi iin, nce hukuksal eitlii

salamas gerekmektedir.

imdiye kadar, hukuksal eitlie giden yol ekonomik eitlikten geermiesine bir strateji

izledi sosyalist hareket. Bunun yanlln son yz elli yllk mcadeleler gsterdi vesosyalistler fiilen gerici birer ulusuya dntler.

imdi, tekrar balad yere gelerek, sosyal eitlie giden yola nce hukuksal eitlii

salayarak yola kmas gerekiyor. Bu da fiilen uluslara kar mcadeleyi baa almak

demektir.

Bizzat Marksn dedii gibi, insanlk ancak zebilecei sorunlar nne koyabilir ve

yakndan bakldnda bu sorunlarn aslnda kendilerini zecek unsurlarla birlikte ortaya

kt grlr.

Ve yine Marksn dedii gibi, sosyalizm ancak gerek harekete dayanr ve onun ifadesi olur.


10/80

10

Ve de Leninin dedii gibi mcadele biimleri sistem kurucularnn kafalarnda olumaz, o

gerek hayatn iinde doar bizlere den onlara bir program kazandrabilmek ve onlar

sistemletirmek olabilir.

Bugn insanln nndeki en byk sorun uluslardr. Uluslar var olduu srece, ne yeryz

lsndeki blnmelere ve rkla; ne bir ABC sava tehlikesine ne de ekolojik felaketlereson verilebilir.

Ve bu sorun kendini zecek unsurlar bizzat globalleme ile yaratm bulunuyor.

Gerek hareketi ise milyonlarca gmen ayaklaryla bu ulusal hudutlara kar oktan

balatm bulunuyor.

Aslnda bize den bu var olan hareketi grp ona siyasi bir mcadele anlamn verip dnya

leinde uluslarave ulusal snrlara kar tpk bir zamanlarn slam ve Aydnlanmas gibi

bir hareket, bir din yaratmaktan ibaret.

Dnya haniflerle (peygamber habercileri) dolmu bulunuyor.

*

Tabii yazlar yazmaya baladmz zamanlar bu noktaya ulam deildik.

O zaman bulunduumuz noktada yazlarmz esas olarak sosyalistlere ynelik olarak ve

onlar bu sorunlar dnp tartmaya ekebilmek iin yazyorduk.

Ama sosyalistler ne Krt hareketinin organlarn okuyordu ne de bu sorunlara kafa yoruyordu.

Krt hareketi ise, bu sorunlara ok uzakt.

Bu durumda o yazlar anlalamadan kaldlar. Hatta yanl anlaldlar.

Yazlar bazen bir sosyalist ve bazen bir Trk milliyetisi olarak, kendine kar bir satran

oynamak gibi yazyordum, bizzat ilk yazda belirttiim gibi.

Aslnda bir sosyalist olarak benim amdan savunulamaz olan ve savunulmazln vurgulmak

iin bir Trk milliyetisi gibi yazdm yazlarn, ok daha fazla beenildiini ve gazetenin

defalarca uyarmama ramen her yaznn banda bulunan BirTrk milliyetisi olarak veya

Bir sosyalist olarak notlarn bile yaynlamadn grnce bu sorunlarn gazete

sayfalarnda tartlamayaca sonucunu kardm.

Bylece kendine kar satran oynamay brakp, yazlarn konusunu, sosyalizmin ve sosyalist

hareketin bu sorunlarndan Trkiye Politikasna ve Krt hareketinin sorunlarna ve bunlarn

sosyolojik aklamalarna kaydrdm.

*

Bugn bu yazlara bakldnda aslnda imdi yeni yeni ortaya kan ve tartlmaya balanan

eilimleri daha o zamandan ngrd ve tartt grlr. Tabii bunlar radikal bir

demokrasi balamnda, Fransz yolundan gereklemelerini ngrerek, mantk sonularna

varm bir biimde tartyordu o yazlar.Bugn AKP eliyle balanan Demokratikleme alm ve Uluslararas stratejik derinlik


11/80

11

veya Yeni Osmanlclk veya Eksen kaymasnn yarm yamalak, demokratik deil,

demokratik hareketi tasfiyeye ynelik, burjuvazi tarafndan, yukardan ve Alman yolundan

gidiyor.

Hkmetin i ve d politikadaki bu yeni ynelileri yzeyseldir ama ABDnin dnya

lsndeki stratejik karlaryla da uyum halindedir. Demokratiklemi ve komular ile iyiilikilere sahip bir Trkiye, ABDnin, hem Avrupa Birliinin kendisine kar bir siyasi ve

askeri rakip olarak kmasn engelleme; hem de Balkanlar, Ortadou ve Kafkaslarda etkisini

arttrabilme stratejik hedefleriyle uyum halindedir.

Bu muazzam gl destek yukardan bir dnm olas hale getirmektedir.

Ancak bu giriimin baarszl halinde, radikal bir zmn yolu alabilir.

Ancak btn bu giriimlerin sonucunu Trkiyenin iindeki mcadeleler belirleyecektir. Bu

mcadelenin esas alan da Krt sorunudur.

Hkmetin, PKKy tasfiyeye ve Barzani ve Talabaniye dayanan yntemi konuyu tartlr

klmasna ve bir nitelik deiikliineyol amasna ramen bir sre sonra PKKnn, Askeri

Brokratik Oligarinin ve Avrupa Birliinin direnii karsnda tkanacaktr ve gcn

yitirecektir.

AKPnin bu direnii krabilmesinin birbirinden ayrlmaz iki koulu vardr.

Birincisi, ehir orta snflarn ve Alevileri Askeri Brokratik oligarinin yedei olmaktan

karacak ve onlardaki korkuya son verecek gerek laik deiimler. Yani Diyanetin

kapatlmas, Zorunlu din derslerine son, Aznlklarn in esasna gre tanmlanmasna son

verilmesi, mam hatiplerin kapatlmas vs.

kincisi, Krt sorununun zmnde, PKKy, yani Krt demokratik hareketini tasfiyeye

ynelik olarak Barzani ve Talabani ile ittifak deil; Talabani ve Barzaniye kar PKK ile yani

Krt demokratik hareketi ile ittifak yapmak ve ulusun Trklk, slamlk vs. ile

tanmlanmasna son vermek.

Ne var ki, AKP ve onun dayand snflar, tam da demokratik olmadklar iin, bunun teorik

ve ideolojik hazrlklarn yapmamlardr ve dolaysyla bu cepheyi glendirecek

deiiklikleri yapmazlarve yapamazlar. Dolaysyla AKPnin bunlar yapabilmesini beklemek

l gznden ya ummaktr.

Eer olaylarn zorlamas ve mcadelenin kendi dinamii AKPyi bu noktaya getirir ve byle

bir deiimi yapabilirse, bu dnya tarihsel bir anlama sahip olur.

nkbiz sosyalistler 1848den beri, burjuvazinin demokratik ve devrimci karakterini

yitirdiini, yoksullardan ve ii snfndan ekindiini, dolaysyla radikal demokratik

dnmler yapamayacan sylyoruz. karsamalarmz hep bu sonuca dayanyor.

O takdirde, burjuvazinin artk ezilenlerden korkmad ve kendine gvenini kazand ve bu

nedenle demokratik dnmleri gereinde yapabilecei gibi bir sonu karmak

gerekecektir. Ne var ki u ana kadar bu ynde en kk bir eilim bile gzlenmi deildir.


12/80

12

AKPnin bu giriimlerinin baarszla uramas ve hznn kesilmesinden sonra muhtemelen

sra Krt zgrlk hareketine gelecektir. ABD son are olarak onun nn aabilir. Buna

muhtemelen Trkiyenin Askeri Brokratik oligarisi iinde Ergenekon tevkifat araclyla

konumunu glendirmi bir reformist kanadn ykselmesi de elik edebilir.

Nasl bir zamanlar 28 ubat, politik slamn Necmettin Erbakann fosillemi kabuunukrmasn salayp AKPnin nn atysa; imdi de Ergenekon Tevkifat ve almlar

Askeri Brokratik oligari iindeki fosillemilerin kabuunu krp, reformist ve esnek bir

kanadn yolunu aabilir.

Bu reformist kanat, PKK ile (yani Krtlerin iindeki demokratik kanatla) ittifak yaparak bu

tecrit durumuna son vermeyi ve somut bir projeyle kmay semek zorunda kalabilir.

Gelimeler orta vadede bu ynde olacak gibi grnyor.

Bu koullarda iki trl gelime mmkndr.

Birincisi, Askeri Brokratik Oligarinin bir Krt brokrasisi ile de tabann ve temeliniglendirmesi, bir tr genlik as olmas. Krt zgrlk hareketi iindeki gl

brokratlama byle bir gl olaslk olduunu gsteriyor.

kinci bir olaslk, Krt zgrlk hareketinin bu ittifak olana araclyla bulunduu tecritten

kmas ve ok kkl bir demokratik kitle hareketi yaratarak onun bana gemesi ve bylece

gerekten kkl bir demokratik devrim.

Her ne kadar Krt hareketi bu ynde epey bir teorik ve ideolojik hazrla sahipse de

(calann kitaplar esas olarak bu hazrln ifadesidir) bu hazrlk yeterli radikallikten ve

derinlikten hala epeyce yoksundur.

Eer sosyalistler ve ii hareketi, bir mucize olur da bizim yazlarmzda ele aldmz ve

akladmz yaklamlara eilim gsterip bir hareket yaratabilirlerse o zaman ikinci olaslk

gl bir ekilde gndeme gelebilir.

Ancak imdilik hibir ey bu ynde bir geliim olabileceine dair bir umut vermiyor.

17 Kasm 2009 Sal

Demir Kkaydn

lk Yaz: "Schachnovelle"

zgr Politika'dan gazeteye yaz yazmam iin teklif geldiinde, bu alanda deneysiz olmann

getirdii zorluklar bir yana, nasl bir ierik ve biimde yazlar yazmam gerektii sorusuyla

karlatm. Bu ilk yazda, karlatm sorunlar ve bunlar iin bulduum zm ksaca elealaym.


13/80

13

Kii olarak, nasltanmlanrsa tanmlansn, ister hukuki olarak, ister dile veya baka bir kritere

gre, milliyetin de din gibi btn siyasi anlamndan dlanarak, kiinin bir inan ve tercih

sorunu olarak kabulnden yanaymdr. Nasl kii bir araya gelip bir dernek kurar gibi bir

din ya da tarikat kurabilir veya isteyen dinsiz olabilirse ve bunlarn politik olarak krk

numara ayakkabgiymekten veya bamya yemei sevmekten daha fazla bir anlam olmazsa;ayn ekilde kiinin bir araya gelip ulus kurabilmesinden veya isteyenin ulussuz

olabilmesinden ve bunlarn hi bir politik anlam olmamasndan yanaym.

Ayrca byle bir sistemin gereklemesini uzak bir gelecein deil, bu gnn acil bir sorunu

olarak gryorum. Dolaysyla, Trkiye topraklarnda yaayan insanlarngelecekte nasl bir

ulus tanmna gre siyasi yaplarn kuraca tartmasnda; taraflarn hepsi bizim anlaymza

kar bir taraf olutururlar dayandklar ortak varsaymlar bakmndan. Bu ortak varsaym:

ulusal olanla siyasal olann akmas gerektiidir.

Biz ise tam da bu ortak var saym reddediyoruz: ulusal olanla siyasal olann akmas

gerektii anlay almaldr. nsanln k ancak bu noktadan olabilir. Bu hedefi nne

koymayan her aba, yeryznde bu gnk apartheit siteminin devamna; yeryznden

imtiyazll kaldrmay deil; imtiyazllar arasna katlmay getirir.

Bu anlamda, Bugnn dnyasnda Trkiye Topraklar zerinde yaayan insanlarn, Krtlerin

ve Trklerin yrtt nasl bir cumhuriyet tartmas, yeryznn imtiyazllar arasna nasl

katlnabilecei tartmasdr.

Kald ki, sadece politik olarak ulusal olanla politik olann ilikisinin koparlmasndan yana

deilim, kltrel ve ruhsal olarak da, kendimi bir ulustan hissetmiyorum. Bir Trk'n ya da

Krdn, kendini herhangi bir ulustan gren bir insann boaznda dmlenmelere yol aan,onu coturan yada hznlendiren olaylar bende hi bir etkiye yol amaz. Hatta bunu komik ve

anlalmaz bulurum. nsanlarn rnein bir milli mata takm tutmalar ve oyunun sonunda

sevinme veya zlmeleri benim iin kavranlmaz olaylardr. Ama politik olarak, nce insann

kendi milliyetiliiyle mcadele etmesi gerektii ilkesine gre, Trk milli takmna kar kim

oynuyorsa onun kazanmasn isterim.

Kendimi Trk hissetmesem de, yeryznden uulus denen felaketin, nasl bir tanma

dayanrsa dayansn yok edilmesini savunsam da, elimde olmadan bir Trk'm. Ezen

ulustan bir insanm. Ulusum yok, ulusulua karym diyerek, kimilerinin yapt gibi,

Trkiye'deki bu st ve egemen konumumu grmezdengelemem. Bu fiili durumu grmezden

gelmek, fiilen, ezilen ulusun mcadelesi karsnda tarafszlk, dolaysyla da ezen ulustan

yana bir tavr anlamna gelir.

Bu durumun elikisini daha iyi kavramak iin rk ayrmcl bize gzel bir analoji sunar.

Diyelim ki, beyazsnz ve bulunduunuz toplumda siyahlar bask ve zulm altndalar. Siz

aslnda rklarn olmadn; bunlarn rklarn uydurmas olduunu savunuyor ve buna bal

olarak kendinizin bir rktan olamadnz sylyorsunuz. Btn bu inan ve iddialarnz, sizin

bir beyaz olarak, rk basklara uramadnz ve uramayacanz gereini deitirmez.

Belki grlerinizden dolay siyasi basklara urayabilirsiniz ama bunlar sizin derirenginizden deil, grlerinizden gelen basklar olacaktr. Grlerinizden gelen bu basklara


14/80

14

ramen, istemeseniz de, beyaz olmann imtiyazlarn yaamaya devam edeceksinizdir en

azndan beyaz olduunuz iin zel bir baskya uramayarak.

Byle bir durumda, rklar rkln uydurmas olarak grseniz de, var olan bir gereklik

olarak ezilen rklarn savan desteklemek, hatta fiili eitsizlii biraz dengelemek iin, ubuu

ezilen rklardan yana bkmek zorundasnzdr.

Ayn ey bizim iin de geerlidir. Uluslarn ulusularn uydurmas olduunu sylesem de,

kendimi birulustan, yani Trk, hissetmesem de, Trk olduum iin hi bir zel baskyla

karlamadmdan, ezen ulustan olmann imtiyazlarn yaamaktaymdr. Kendimi yle

grmesem de, nesnel olarak ezenin bir parasymdr. Bu durumu dengelemek iin, ezilen

uluslarn mcadelesine destek vermem, hatta ubuu eerek destek vermem gerekir.

Yani bir yandan, siyasi inanlarm nedeniyle ulusuluun ulus anlayn yok ekmeye

alrken, dier yandan inan ve tercihlerime ramen Trk olduum iin, ezen ulustan bir

insan olduum iin; ulusal baskya kar hareketleri desteklemek, dolaysyla ulusuluun varoluuna hizmet etmek zorundaymdr. Bu eliki gkten inme bir eliki deil, gerek hayatta

bulunan bir elikidir.

Ama sadece bu deil, ezilenlerin kendi hareketlerini desteklemek diye de bir sorunumuz

vardr. Tpk bir fabrikada grev yapan iiler gibi. iler ou kez hi de kapitalizmi ortadan

kaldrmak iin deil, sadece yaamlarn biraz daha iyi koullarda srdrebilmek iin grevler

yaparlar. Siz ise yaam koullarndaki bir iyilemenin kapitalizmi ortadan kaldrmayacan;

son durumada kapitalistin daha rasyonel bir retimine yol aacan bilseniz de, bizzat bu

mcadelenin kendisi, ezilenler iin baha biilmez bir deney olduundan; onlarn hayatlarnda

kk de olsa baz iyiletirmelere yol aacandan o grevi desteklemek zorundasnzdr. Amabir yandan desteklerken, onun baars iin alrken, dier yandan da gerek zmn

mlkszletirenlerin mlkszletirmesinden getiini sylemek; mcadeleyi bu yne doru

gelitirmek iin aba gstermek zorundasnzdr. Ortada yine benzer bir eliki vardr. Birine

ar bir arlk ve vurgu bir anda sizi amalarnz asndan hi de istemediiniz bir konuma

drebilir. Birden bire sradan bir sendikalist durumuna da, nihai hedefe ilikin vaazlar veren

ve fiili mcadeleden kopuk, dolaysyla egemeni destekleyen bir duruma debilirsiniz.

Benzer ekilde, bir sosyalist olarak da, bir ulusal hareket karsnda da taleplerinin bir zm

getirmeyeceini bilerek ve syleyerek de, ezilenlerin bir giriimi, bir deneyi olduu iin;

iinde daima kendini aabilme tohumu tad iin de ezilen ulusun bir hareketini

desteklemek zorundasnzdr.

Buraya kadar esas olarak bir zorluk yok. Ama sorun burada bitmiyor. Trkiye'de, Dnyann

bu gnk koullarnda, hangi gerekeyle olursa olsun Krtlerin mcadelesini

desteklemek, fiili sonular bakmndan, akll bir Trk milliyetiliini desteklemek olur.

nksomut olarak Trkiye'deki Krt sorununda Krtlerin mcadelesi sadece kendileri iin

bir mcadele deil, kendilerinden okkendilerini ezenler iinbir mcadeledir.

Dnyada her halde Trkler kadar talihli bir ulus yoktur. Krt ulusal hareketi, Tarihin Trk

ulusuna en byk armaandr. Krtler, uradklar baskya kar savalarnda aslnda nesnel


15/80

15

sonular itibariyle, kendilerinden ok, kendilerini ezen Trkler iin savamaktadrlar.

Diyelim ki, silahl Krt direnii baar kazansayd Krtler Trk ordusunu yenilgiye uratp

ayr bir devlet kursalard, Trklere en byk iyilii yapm; onlar Osmanl'nn yaayan ruhu

Trk Ordusunun bukalarndan kurtarm; spanya Yunanistan benzeri demokratik bir gney

Avrupa lkesi yapm olurlard. Hatta daha fazlas, gerek spanya, gerek Yunanistan'da bugei kontroll, ksmen Prusya yolundan gereklemiti, byle bir alt stlk daha kkten ve

alttan bir dnme yol aar, Trkiye'nin insan ve toprak byklkleri gz nne alndnda

orta douda bir iktisadi, siyasi ve kltrel bir devin ortaya kmasna yol aard.

Bu nedenle, bir Trk'n ya da bir Trk sosyalistinin; ister ezen ulustan olduundan ezileni

desteklemesi gerekesinden, ister sosyalist olarak ezilenlerin tarihsel giriim ve tecrbelerini

desteklemesi gerekesinden kaynaklansn, Krt ulusal hareketine destei aslnda, nesnel

sonular bakmndan, Trk milliyetiliinin destei olur.

Akll ve uzun vadeli dnebilen bir Trk milliyetisi, bir Trk sosyalistinin demokrasi ya da

sosyalizm gerekesiyle Krt ulusal hareketini desteklemek iin savunduu her eyi, Trk

milliyetiliinin gerekeleriyle savunabilir.

kinci Cumhuriyetilerin, yani daha uzun vadeli dnebilen, daha modern Trk

milliyetilerinin, Krt sorununda bir sr sosyalistten daha tutarl bir konumda

bulunmalarnn ardnda bu nesnel durum, Krtlerin aslnda kendileri kadar ve hatta nesnel

sonular gz nne alnrsa kendilerinden de fazla Trkler iin savat gerei yatmaktadr.

(Krt hareketi de bunun bilincinde oldu, eksikliini duyduu ey hep akll Trk

milliyetileriydi, zaten bunu bulamaynca kendisi bu ii de stlenmek zorunda kald.)

Buraya kadar Krt hareketinin bir askeri zafer kazanmas olaslnagre sonu karmtk.Ancak, Krt hareketi, dnya dengelerinin elverisizlii koullarnda, silahl mcadelede bir

zafer kazanamad, aksine uzun vadede onun zln getirebilecek bir denge ve kendini

tekrarlama noktasnda kald; stne stlk, nderini dmana kaptrmak gibi ok ar bir

darbe de yedi. Krt hareketinin ald bu ar darbeler, sava politikasnn seimlerde byk

bir zafer kazanmasnn en byk nedeniydi. (Kimilerinin iddia ettiinin aksine, Trkleri Krt

varln inkar eden sava partileri ve politikalarna oy verdirten, Krtlerin mcadelesi deil,

bu mcadelenin urad yenilgiler oldu; bu mcadelenin kazand baarlar tamamen zt

sonulara yol aard.) Bylece Trkler, Krt ulusal hareketini arbir darbe vurarak,

Kendilerinin modern ve zengin bir toplum olabilmeleri iin tarihin sunduu bu hediyeyitepmi ve kendilerini gerilie ve gericilie mahkmetmi oluyorlard.

Krt ulusal hareketinin en byk felaketi, yani nderini kar tarafa kaptrmas bir bakma

onun en byk ans da olmutur. Bylesine keye skmasayd, artk kendini takrarlayan ve

andran niteliini grmesine ramen, silahl mcadeleye son verip; program strateji ve

mcadele biimlerinde dramatik dnmler yapamaz ve snrllk bylesine somuta grlp

deiiklikler kabul edilemezdi.

Bu karanlk ortamda, Krt Ulusal Hareketi, felaketi bir ansa evirdi; hi kimsenin

dnemedii muazzam bir stratejik dn yapt, bir ulusal hareketten bir sosyal hareketednmeye giriti. Trklerin teperek yok ettikleri ans tekrar nlerine koydu. Bir anda gler


16/80

16

ve glerin yer aln kkten deitirdi.

Akll bir Krt milliyetisi olarak, akll bir Trk milliyetiliini de stlendi. Krt ulusal

Hareketi, ulus tanmn, dil, kltr ve etnisiteden soyutlayp, tamamen hukuki bir tanma

indirgedi. Krt ulusuluunun bu modern ve esnek uzun vadeli biimi, ayn zamanda Trk

ulusuluunun da modern, esnek ve uzun vadeli dnen biimiyle akmaktadr. Bu gn,dnden de daha fazla ve ak olarak, Krt Ulusal Hareketinin savunduu her ey, bir Trk

milliyetisi olarak savunulabilir. Akll bir Trk milliyetisinin savunabilecei her ey de

akll bir Krt milliyetisi olarak savunulabilir. Program ayndr, sadece gerekeler farkldr.

Hatta Krt Ulusal Hareketi, bu zde program, Trkleri kazanmak iin, Krtler zaten durumu

kavradklarndan Trklere ynelik olarak ve Trklere uyan gerekelerle ifade etmektedir.

Bu durumda, akll bir Trk milliyetisi olarak savunulabilecek konumlar, yok ezen ulustan

bir insan olarak dayanma, yok sosyalist olarak ezilenlerin tarihsel giriim ve tecrbelerini

destekleme gibi gerekelerle savunmak, aslnda milliyeti bir konumu milliyeti grnmeyen

gerekelerle savunmak olabilir ve dolaysyla ezilenlerin bilincini karartabilir ; onlara yanl

hayaller yayar.

Elbet bu gerekeler de varlklarn srdrmektedir ama bu gerekelerle destekleyen her

sosyalist, bunun aslnda nesnel sonular itibariyle akll bir Trk milliyetiliinin hedefleriyle

aktn gizlememeli ve ezilenlerin bilincini karartmamaldr.

Aslnda Krt hareketini destekleyen Trk solunun yapt tam da bu trden bir karartmayd.

Krt ulusal hareketinin baars halinde bile, nesnel sonularnn Trk ulusunun iine

yarayacan, Krt ulusal hareketini destekleyilerinin tamamen Trk milliyetisi gerekelerle

de yaplabileceini grmek istemiyorlard. Krt hareketi bunu grp, eyay adyla arnca,bunlar kendilerini birden bolukta buldular.

Bylece, yazmzn banda szn ettiimiz eliki, daha derin bir boyut kazanmaktadr. Bir

yandan, bir sosyalist olarak ulusal olanla politik olan arasndaki her trl ban

koparlmasnn insanln nndeki en acil hedef olduunusavunmak durumundasnz. Yani

milliyetiliin nasl tanmlanrsa tanmlansn her biimine karsnz. Dier yandan, ezilen bir

ulusun hareketine, gerek egemen ulustan olduunuzdan; gerek ezilenlerin tarihsel giriim ve

deneyi olmas nedeniyle verdiiniz destek fiilen akll bir Trk milliyetiliinin

desteklenmesi; hukuki bir tanma dayanan milliyetiliin desteklenmesiolmaktadr.

Siz bunu btnyle, baka bir gerekeyle yapsanz ve gerek genel olarak milliyetiliin, gerek

zel olarak Trk milliyetiliinin en byk dman olsanz da, Krt ulusal hareketine

desteinizin ardnda en kk bir milliyeti motif bulunmasa da fiilen Trk milliyetiliine

hizmet edersiniz.

Bu eliki, en ar noktasna ve mantk sonularna gtrlerek alabilir bir sosyalist

olarak. Krt ulusal hareketini desteklemeye ynelik btn yazlar, akll ve uzun vadeli

dnen bir Trk milliyetisi asndan yazlabilir, ki bu ayn zamanda akll bir Krt

milliyetilii de demektir.

Ama bu ayn zamanda, Krt ulusal hareketine sosyalist ve devrimci gerekelerle destek


17/80

17

verenlerin, nesnel sonular bakmndan aslnda bilinsiz Trk milliyetisi olduklarn gsterir

ve onlarn zmni bir eletirisi de olur.

Dier yandan bylesine ideal ve akll bir milliyetilik, bize sosyalist programmz

koyabilmek ve onu aklayabilmek iin en mkemmel olana salar. Yani kendimize akll

bir dman yaratm oluruz. Akll bir dman ise, aklsz dostlara yedir.

Akll dman, bize ezilenlerin siyasi eitimi bakmndan da daha byk bir olanak salar.

Bu olanak yle aklanabilir. Fiziki savala, fikir sava arasnda kkten bir fark vardr.

Fiziki savata, glerin en irisini, dmann en zayf yerine ymakgerekir. Fikir savanda

ise, kar taraf mat etmek deil de, ezilenlerin geri yanlarn okamak deil de, onlar

gelitirmek isteyen kar fikrin en mkemmel, en gl temsilcilerine ymaldr

eletirisini. Bir gr toyca savunup rezil edenleri deil, onu en rafine biimde, en akllca

ve ustaca savunanlar eletirmelidir. Eer yoksa byle bir savunucusu eletirilecek grn

onu yaratmaldr ve yle eletirmelidir. Ancak bu tarz ezilenlerin geliimine hizmet edebilir.Evet, gereinde eletireceimiz grn en akll savunucusunu yaratmak gerekiyor. Bu biraz

insann kendine kar satran oynamas gibidir.

Stefan Zweig'n "Schachnovelle"diye bir roman vardr. (Sanrm Trkeye "Bir Satran

yks"ya da "Satran"adyla evrilmiti.) Bu romannda, Zweig, atld bir tecrit

ortamnda kendine kar bir siyah bir de beyaz olarak satran oynayan ama bu eliki altnda

dayanlmaz ruhsal bir blnmeye urayan birini anlatr.

Evet,biz de bir tr satran oynayacaz, bir siyah bir de beyaz olarak; bir Trk milliyetisi

olarak ve bir sosyalist olarak. Baz yazlar bir Trk milliyetisinin baz yazlar bir sosyalistinbak asndan yazlacak. Bizi buna zorlayan tecrit koullar deil, elikinin varl bizi

kendimize kar satran oynamaya zorluyor. O romanda sonu olan, bizde neden ve hareket

noktas. Kendine kar satran, orada paralanmaya yol aarken, bizde bu paralanmay

amann bir arac. Hareket noktasndaki bu paralanmay yaratan elikileri ise tarihin izledii

yol dayatyor. nsanln kmazn pekitiren koullar Krtlere ve Trklere geici olanaklar

sunuyor.

Demir Kkaydn

18.11.1999 13:42:13(Bu yaz zgr Politikann 29.11.1999 Tarihli saysnda yaynland.)


18/80

18

Byk Uygarlklar ve Orta Dou ve Milliyetilik

(Bir Trk Milliyetisi Olarak 01)

Kapitalizm ncesi drt byk uygarlk merkezi vardr. in, Hint, Akdeniz ve ran. ran bir

bakma bu uygarlklar aras ticaret yollarnn uygarldr, onun iindir ki, bu ticaret yollarnn

destanBin Bir Gece Masallarran'n damgasn tar.

Bu uygarlklara baktmzda yle bir manzarayla karlarz. ran esas olarak bir kara

uygarldr. in ve Hint uygarlna bakldnda u grlr: kocaman bir kara kitlesinin

etrafnda deniz. Ayrca bu kocaman kara kitlesi, in'de Gobi l ve in Settiyle;

Hindistan'da Himalaya dalaryla korunma ve tecrit iindedirler.

Orta Dou ya da Akdeniz uygarlna baktmzda ise durum tam tersinedir. Ortada kocaman

bir su kitlesi vardr. Etrafndaki karalar bir dantel gibi bu su kitlesini sarmalar. Karalarn

etrafnda ise, ne insan yaps ne de doal alamayacak hi bir engel yoktur.

Su srtnme azl nedeniyle, byk ve uzak ticaretin en iyi ortamdr. Suyun Akdeniz

uygarlnn merkezinde olmas, onun daha kvrak ve canl olmasna, dolaysyla, in ve Hint

uygarlklarndan farkl olarak btn tek tanrl dinlere ve yksek dzeyde kavramsal soyut

dnmeye yol amtr. in ve Hint uygarlklar ise, btn gz alc baarlarna ramen, hi

bir zaman bu dzeyi tutturamamlardr. Onlarn yaptklar keifler bile (sfr, pusula, barut,

matbaa vs.) ancak Akdeniz uygarl tarafndan tanndnda yeni atlmlara yol amtr.

Ama Akdeniz uygarlna dinamizmini veren, sadece dierlerinin bir kara uygarl olmasna

karlk bir su uygarl olmas deildir. Onun korunmaszl da esnekliinin ve

dinamizminin bir dier nedenidir. Tarih boyunca, Orta Dou ve Akdeniz, kavimler iin bir

yolgeen han gibidir. in ve Hint ise binlerce ylda sadece bir ka kere, o da derine

ilemeyen, yzeysel kalan aknlara sahne olmutur. Bunun sonucu, bu iki uygarlk da adeta

talama, yaayan fosil olma eilimi gstermiler, bu talama en ak kastlama eiliminde

ve kast sisteminde grlr.

Tecrit durumunun nasl bir talamaya; yaayan fosil olmaya yol at Avustralya ve dier

ktalardaki canllarn evrimleri rneinde daha iyi anlalabilir. Avustralya'nn eski dnyakaralar topluluundan kopuu, onda canllarn keseli memeliler gibi bir gei tipinde taklp

kalmasna yol amtr. Avustralya bu nedenle, bir yaayan fosiller ktas olagelmitir. Buna

karlk, eski dnya karalar topluluunda evrim dallanp budaklanarak srmeye devam

etmitir. Bir paralellik kurulabilirse, in ve Hint Avustralya'ya, Akdeniz de Eski Dnya

Karalar topluluuna benzer.

Ancak Akdeniz ile in ve Hint'i ayran sadece su ve kara uygarlklar olmalar; sadece

kavimlerin aknlarna ve etkilerine kar ak olmalar deildir. Ayn zamanda Akdeniz

uygarl bir hayvansal, buna karlk in ve Hint birer bitkisel uygarlktrlar da. Ya da in ve

Hint pirin, Akdenizbuday uygarldr. Hint ve in tarihin belli bir dneminde, pirincindaha sk ve daha ok retim yntemini bulunca; bu keiften sonra da nfus belli bir kritik


19/80

19

ktleyi atktan sonra, ayn alanda hayvansal retimin dolaym ile o miktarda yiyecek elde

edilemeyeceinden, dnsz bir yola girmilerdir ve bitkiye bamllklar artmtr. Pirin

byk nfuslar olanakl klmtr (in ve Hindistan'n birer milyarlk nfuslarnn nedeni

budur) ve byk nfuslar ise pirince bamll pekitirmitir. Tpk bugn insanln, sanayi

ve monokltr araclyla girdii bamllk gibidir bu artk geri dn olanakszdr.Orta dou ve Akdeniz'de ise, her hangi bir bitkiyle bu tr bir bamllk ilikisi gelimemitir.

Onun doal koullar buna olanak vermemitir. Dolaysyla, Orta Douve Akdeniz'de, in ve

Hindistan'daki gibi byk ve youn nfuslar grlmez. Hayvansal gdalarn bitkisel gdalar

kadar yeri vardr. Zaten bu nedenle Dou Akdeniz uygarlnn mirass Bizans-Osmanl

mutfa (imdi Trk mutfa denen) dnyann en zengin mutfadr.

Bu tarihsel arka plan, bu uygarlklarn modern kapitalizmle kar karya geldiklerinde

gsterdikleri refleksleri ve tepkileri belirlemitir.

Bugn yle bir dnya haritas alp baktmzda unu grrz. in uygarlnn klasikalannda bugn in devleti var. Eski uygarln snrlar ile in devletinin snrlar aa

yukar zdetir. Hint'te ise lke var. Ayrl belirleyen slamdr. Yani son kavimler

gnn, Trk-Mool istilasnnetkiledii yerler. Akdeniz ve Orta Douya baknca, ynla

devlet ve ulus grlr.

in aslnda koca bir ktadr. Bizlerin kabaca inli dediklerimiz, hi de kltr ve dilce, diyelim

ki Orta doudakilerden daha da az farkl deildir. Orada ulusuluun birok ulus oluumuna

yol amamasnn nedeni, in'de kullanlan iaret yazsnn, sesle birbirini anlayamayan btn

lehe ve dillerce anlalabilmesi olsa gerektir. Son aratrmalarn gsterdii gibi uluslarn

oluumunda yaznn ve iletiim aralarnn muazzam bir nemi vardr. in iaret yazs, inuygarlnn Akdenize gre daha geri yaz sistemi,bir bakma onun gc olmu ve in'de bir

ok uluslar yerine bir tek in ulusunu olanakl klmtr. Binlerce yllk uygarlk, snrlar

iindeki bu iaret yazsyla bu gnk "in Ulusu"nun snrlarn da belirlemitir.

Hindistan da koca birktadr. Orada da birbirinden farkl birokdil ve halk bulunmaktadr.

Ama farkl halklar ayn zamanda farkl kastlarda olduklarndan, bir "Hint Ulusu" iinde

tutulabilmilerdir. Bylece bu klasik uygarlklar modern uygarla, Burjuvazinin ulus

devletler uygarlna klasik snrlar erevesinde modern devletlere dnerek

geebilmilerdir.

Akdeniz uygarl ise, modern uygarln biimi olan ulusulua dier uygarlklarn aksine

hi direnememi ve bir btn olarak geememitir. Bu uygarln son devleti olan Osmanl

mparatorluu ulusuluk tarafndan bitirilmi ve topraklar zerinde ynla ulus kmtr. Bu

direnme yeteneksizliinin nedeni, aslnda onu dier Antik uygarlklar karsnda stn klan

nitelikleridir.

Yani, Akdeniz uygarl biryolgeen han olduundan, onlarca kavim oralardan geip

gittiinden ve yerletiinden birbirinden son derece farkl halklarn bir arada bulunmalarna

yol amtr. Bu halklar, srekli yeni kavimlerin gelmesi ve alt stlkler nedeniyle hi bir

zaman Hindistan'da olduu trden bir kastlama olana da bulamamlardr. in'in iaret


20/80

20

yazsndan daha gelimi sese dayanan alfabelerise her halka, in'dekinden farkl olarak

ayr bir ulus oluturma olana sunmutur.

Denebilir ki, Akdeniz uygarlnn dier uygarlklar karsndaki stnlkleri, onun

ulusuluk karsndaki gszlnn nedeni olmutur. Kastlamaya olanak tanmayan

kavimlerin pe pee aknlar; iaret yazs yerine gelimi bir ses yazs nedeniyledir ki, eskiAkdeniz - Orta Dou uygarlnn topraklar zerinde in'de olduu gibi bir ya da

Hindistan'da olduu gibi bir ya da bir ka deil, onlarca ulus devletin ortaya kmasna yol

amtr.

Klasik ulusuluk, esas olarak ulusu, dile gre belirler ve oluturmaya alr. Her ulusunbir

dili ve bir devleti olmalyd. Bu nedenledir ki, ayr bir dil demek ayr bir ulus dolaysyla ayr

bir devlet demektir klasik ulusuluun gznde. Ulusuluun bu biimi, ayr dil; kltr ve

etnileri zorla ya da baka yollarla yok etmeye alt. Yok edemeyip varln kabul ettiinde

de, onu daima, vcuttaki yabanc bir cisim; birlikte yaanmak zorunda olunan bir hastalk

olarak grd.

Ne var ki, ulusuluun bu klasik biimi, artk bu gnk dnyann ihtiyalarna bir cevap

vermiyor. Bir yandan farkl uluslarn bir araya gelerek birokulustan oluan yeni uluslar

kurmalar (Avrupa Topluluu); dier yandan muazzam igc glerinin yaratt yeni

aznlklar ve nihayet dnya ticaretinin hzl bymesi ve globalleme, yepyeni bir ulusuluk

anlayn giderekdayatyor. Yeni ulusuluk, ulusu, hukuki bir tanma indirgeyip, dil, kltr

ve etniyi politik alnn dna atyor. Bilgisayar, iletiim alanlarndaki teknik gelimeler de

bunu hem gerekli hem de mmkn klyor.

Byle bir ulusulua Akdeniz uygarlnn, sadece yukardaki nedenlerle deil, AkdenizUygarl topraklarnda birbiri iine gemi halk, dil ve kltrlerin bar iinde

yaayabilmeleri ve ama sadece bunu iin deil, kmaz sokaa dnm ve ekonomilerini

inmelendiren hudutlar nedeniyle de gereksinimi var.

Ulusuluun bu yeni biimi, klasik ulusuluun gadrine urayarak darmadan olan Orta

Dou Akdeniz uygarlnn yeniden toparlanmasna, birbirine binlerce yllk ortak

yaamlarnn gelenekleriyle ve alkanlklaryla bal bu halklarn tekrar bir arada bar iinde

yaamalarna olanak sunmaktadr.

Akdeniz uygarlnn, klasik ulusuluk anlayyla, gszlne yol aan ok ulusluluu,tekrar onun gc haline gelebilir. Bunun iin ise bu adm atacak cesaret ve vizyon gerekiyor.

Akdeniz-Orta Douuygarlnn klasik alanlarnda kim bu adm atarsa, oradaki halklarn

bar bir birliinin; refahnn yolunu aar ve gelecee damgasn vurur.

Bu adm ilk atan, byle bir vizyonu ilk gelitiren ve programlatran da Abdullah calan ve

Krt ulusal hareketi oldu.

Krt ulusal hareketi ge dodu. Muazzam dinamizmine ramen, gc yetmedii, dnya

dengeleri olanak vermedii iin ar darbeler yedi. En ar darbeleri yedii ortamda, koullar

ona artk kaacak yerin yok haydi atla dediinde, ge douu ve dinamizminden g alarak,milliyetiliin klasik biimini at ve Orta Dou-Akdeniz uygarlndaki topraklar zerinde


21/80

21

milliyetiliin yeni biimini hedefleyen ilk hareket oldu. "Gelin vatandal anayasal olarak

tanmlayalm, bir hukuki tanma indirelim, kltr ve dili politik alann dna tayalm.

ktisadi ve gnlk ilikilerde resmen Trke olmas da bir sorun oluturmaz, gelin yepyeni bir

ulus tanmna gre yeni bir ulus kuralm" diyor. Bu her Trk'n ve modern, gerek Trk

milliyetisinin de imzasn atmas gereken bir projedir.Trk milliyetilii yirminci yzyln banda, Ermeni ve Rum burjuvazisine kar liman

ehirlerinde palazlanm Yahudi burjuvazisinin kendisine dayanaca bir ulus bulma ve

yaratma ihtiyacnn; Alman emperyalizminin Rusya'y Gney'den kuatp Hint yoluna ulama

stratejisinin ve Osmanl devlet snflarnn, Ulusal ayaklanmalar tarafndan kemirilen devleti

ve kendi zmre egemenliklerini yaatma igds iin bir arayn rn olarak ortaya kt.

Ve ar bir Trk, Kan ve Orta Asya vurgusuyla dolu oldu. Kendi gereklii ve tarihine kst.

Trk milliyetilii de, bu aamay yapmak, modern, bugnk dnyann ihtiyalarna uygun

bir milliyetilie ulamak zorundadr. Bunu yapabildii takdirde, hem Trklerin, hem

blgedeki dier halklarn kaderi deiir. Trk milliyetilii bunu yapamad ve Krt ulusal

hareketinin uzatt eli tutamad takdirde ise, blge daha ok aclar iinde kvranacak

demektir.

Dnya tarihindeki on yl nce meydana gelen dramatik gelimeler byle bir anlay ve

vizyonu sadece gerekli deil, ayn zamanda mmkn de klmaktadr. Bunu da gelecek yazda

ele alalm.

Demir Kkaydn

[email protected]

19.11.1999 13:25

(Bu yaz zgr Politikann 6.12.1999 tarihli saysnda yaynland.)
mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]


22/80

22

Rusya ve Trkiye


Eer Trk milliyetilii kendini yenileyebilir; Krtlerin yapt gibi bir aamay yapabilir;

onlarn uzatt eli tutabilir veulusu hukuki bir kavram olarak tanmlayp dil ve kltr

farkllklarn politik bir anlamdan soyutlayabilirse, Akdeniz uygarlnn klasik blgesi olan,

Bizans - Osmanl topraklar zerinde yaayan halklarn huzurve refahnn kapsna aabilir.

Blgedeki blnme ve boazlamalara son verebilir. Tarih bunun gerekleebilmesi iin ok

elverili koullar bir araya getirmi bulunuyor.

Bir dnya haritasn alp Avrupa'nn dousuna bakan orada Avrupa'nn en byk iki lkesini

grr: Rusya ve Trkiye. Her iki lkenin de esas gvdesi Asya'dadr ve Avrupa'da daha kk

ama daha etkili ve zengin blmleri vardr. Her iki lke de, bir bakma yzlerini Avrupa'yadnk gibidirler. Bu iki lke, en azndan yz yldr birbirleriyle sava ve rekabet iinde

bulunmaktadrlar. kisi de Bizans'n gl kltrel etkilerini tayan bu iki lke arasndaki

rekabette, yz yl boyunca gelien ve byyen ve stratejikinisiyatifi elinde bulunduran

Rusya oldu; Osmanl hep geriledi. imdi yz yllk bu eilimin tersine dnmesi sz

konusu. Bu da Trkiye'nin nne eine az rastlanr bir olanak olarak kyor. Trkiye'nin bu

tarihsel olana kullanp kullanamayacan ise nmzdeki dnemdeki gelimeler

belirleyecek.

Osmanl bir bakma, hal seferlerinin at ve canlandrd Akdeniz ticaretinin ocuu oldu.

Rusya da, bir bakma, Viking aknlar sonunda ortaya kan ve daha sonra modern ticaretkapitalizminin douuna kadar etkileri grlen Kuzey Avrupa ama zellikle Baltk

denizindeki ticari canlanmann ocuu oldu.

Osmanl'nn Batya ilerleyiinin durduu ve klasik Dou Roma topraklarnn snrlarna

ulat noktada, yani Osmanl dinamizmini yitirip lm dnemine girdiinde Rusya gen bir

devlet olarak domu bulunuyordu. Bu koullarda, Batya doru ilerlemesi mmkn olmayan

Rusya, Gneye ve Douya doru yayld. Gneyde Osmanl vard. Osmanl'nn en ileri

blgesi olan Balkanlarda eitli Hristiyan halklar.

Rusya'nn gneye basks ve bu halklarn modern burjuva devletler, ulusal devletler kurmaabalar; ou kez ortak Slav kken ile de birleerek Osmanl'y yz yllar boyunca bugnk

Trkiye'nin snrlarna varncaya kadar geriletti. Douda ise, ou Trk dil ailesinden gelen ve

Mslman halklar bulunuyordu ama bu halklar henz gebe ya da avclkla geiniyorlard ve

ulusuluk henz bunlar iin ok uzakt. Bu nedenle, Rusya'nn bu yayl karsnda bir ciddi

direni gsteremediler ve gsterdiklerinde ise bir baar anslar olmad, Osmanl'nn

desteine ramen (zellikle Kafkasya'da).

Ulusuluk, Osmanl'y bitirdi ve geen dnem boyunca, Rusya'ya yarad. Rusya'nn

egemenlii altndaki uluslarn henz ulusuluu kefetmemi bir toplumsal dzeyde olmalar;

Ekim devriminin ksa baharndan sonra tekrar egemen olan Rus brokrasisinin,egemenliini


23/80

23

bu halklar zerinde srdrmesini mmkn kld. Dier yandan, kinci Sava sonrasnda, bir

yandan Kzl Ordu'nun Alman faizmine kar bir kurtarc olarak gelii; dier yandan souk

sava dengeleri nedeniyle, Balkan uluslar da, dier Dou Avrupa uluslar gibi, Rusya'nn etki

alanna girdi. Bylece Rusya'nn yayl bir baka biimde daha srm oldu.

Ancak bu sr, aslnda tarihsel bakmdan, yirminci yzyla ait gelimeleri geciktirmektenbaka bir ie yaramad. Osmanl'nn egemenliinden uluslar, yzyln banda kurtulmutu.

Avrupa'nn smrgeleri de ikinci dnya sava sonras dnemde. Rusya'da ise, tm bu

gelimeler bir bakma durdu. Simdi tarih birikmi hesabn gryor. Bu gelimeler son on

ylda ortaya kmaya balad. Dou Avrupa ve Balkanlar tekrar bamszlklarn kazandlar.

Yzyln banda girdikleri ve ikinci dnya savandan sonra kesintiye uram yola tekrar

geri dndler. Afrika ve Asya'nn smrgelerine benzeyen Kafkas ve Orta Asya uluslar ise,

tpk sava sonrasnn Smrge ayaklanmalarnn benzerine girmi bulunuyorlar. Aslnda,

ikinci dnya sava sonrasnn dnyasna ait bir gelimenin gecikmi bir versiyonu imdi eski

Sovyet topraklarnda yaanyor. Nasl ngiliz ve Fransz emperyalizmleri bu smrgeayaklanmalar ve bamszlklar engelleyemedilerse, benzeri nmzdeki dnemde,

Kafkaslar, Orta Asya ve Rus Federasyonu topraklarnda gerekleecektir.

Hasl geen yzylda Osmanl'nn gerilemesine, Rusya'nn ilerlemesine yol aan koullar

imdi tersine dnm bulunuyor.Geen Yz ylda ou Slav kkenli ve Hristiyan halklarn

ulusal hareketleri Osmanl'y sarsar ve onlarRusya'da bir mttefik bulurlar iken, imdi, ou

Trk dil ailesinden ve Mslman, Kafkasya ve Orta Asya halklarnn bamszlk eilimleri

Rusya'y sktracak ve Trkiye'de ve ran'da bir mttefik bulacaktr.

Durum ou Slav kkenli balkan uluslar asndan da Trkiye iin elverilidir. Bu halklarOsmanl'ya kar savalarnda her ne kadar Rusya veya Pan Slavizmle flrt ettilerse de,

bamszlklarn kazandklarnda, Rusya'ya deil, Bat Avrupa'ya yneldiler. Buna Rosa

Lksemburg da baka bir balamda dikkati ekmiti. Sadece kinci dnya sava sonras

dnem, bu gidie bir ara verdi. imdi, tekrar bu eilim g kazanm, bu uluslarn hepsi,

Avrupa'ya katlmak iin kuyrua girmi bulunuyor. Bir an nce Rusya ile olan btn balarn

en aza indirmeye alyorlar. Bu da bunlar ister istemez Trkiye ile bir kar ortaklna

itiyor.

Gerek Kafkaslar, gerek Balkanlar bir uluslarmozaiidir. Klasik ulusuluk, burada sadece

katliamlara yol aabilir, bu yzyln banda Balkanlar ve Anadolu'da grld trden. ZatenKafkaslar ve Balkanlara baknca, Tarihin sanki kald yerden devam ettii duygusu ortal

kaplyor. Buralarda klasik ulusuluun sunabilecei bir perspektif bulunmamaktadr. Bunlar

imdi, bu olumsuzluu Avrupa yelii araclyla amay deneyeceklerdir, ancak eski dou

Roma topraklarn, Avrupa, iine almaktan ise kapsnda srndrmeyi yeleyecektir. Bir

yandan onlar, Rusya'ya kar kendi etki alanna almak dolaysyla Rusya'dan kopularn

desteklemek ama dier yandan da onlarn kapsnda tutmak iin elinden geleni yapacaktr.

Sanlann aksine, klasik uygarlklarn hudutlar bugn bile bir ekilde etkisini srdrmektedir.

Blnen Yugoslavya'da Avrupa topluluuna alnan blgelerin hududu Bat Romann hududugibidir. Bizans ve Osmanl hududu ise Avrupa topluluunun dnda kalanlar belirler. Bu


24/80

24

durumda o karmak Balkanlar, ulusuluun aclar altnda ok daha inleyecek demektir.

Trkiye, Kafkas ve Balkanlara bir rnek ve k yolu sunabilir. Bunun iin yaplmas gereken

ilk i, u talam, devlet brokrasisine ve onun milliyetilik anlayna son vermektir. in

ilginci, tarih Trkiye'ye bu olana altn bir tepsi iinde sunmu bulunuyor.

Tpk, Rus egemenliindeki orta Asya ve Kafkasya uluslarnn gecikmi ayaklanmalar gibi,

gecikmi bir ulusal hareket olan Krt Ulusal Hareketi, bugn herhangi bir ulusal hareketin

gsteremeyecei kendini yenileme yetenei gstererek, ki bu yeteneinde onun 1968'in

havasndan domasnn pay byktr, kendi yenilenme gcn ve dinamizmini Trkiye'ye

alamaya almaktadr.

Trkiye, bu gnn dnyasna uygun bir ulus tanmyla, kltr, dil ve etniyi, politik

balamndan karp, bir paralayc unsur deil, zenginlik olarak grebilir ve bu anlamda

kendini yeniden tanmlayabilirse, hem blgedeki btn halklar iin, bir bar ve refah rnei

hem de onlar iin bir ekim merkezi olur. Byle bir form ayrca, ou Trk dilleri ailesindenolan dier Orta Asya uluslar iin de, Klasik Trk rklarnn ve milliyetilerinin

kafataslndan ve ran'n slamlndan ok daha kabul edilebilir bir rnek sunar. Bylece

Trkiye'nin etkisi, Balkanlar'dan in snrna kadar artar.

Bar ve iyi ilikiler ise btn bu blgede, ticari bakmdan her biri bir kmaz sokaa

benzeyen hudutlarn birer ticaret yolu olmalarnn dolaysyla da refahn ve toplumsal

atmalarn azalnn yolunu aar.

Bunu baarmak iin, Trk milliyetilii, zel savan da bir arac olmu, adeta sava

politikasn srdrenlerin de ideolojisine dnm Trk milliyetiliiyle hesaplamak, onun

btn etkisini yok etmek, mezara gndermek zorundadr.

Trkiye buna yapamaz ise, ne kendi eyler rahat ne aleme verir huzur. Bunu yapmann ilk

koulu ise, bu toplumsal kesimlerin egemenliine son vermektir. Bu ise ciddi toplumsal

mcadeleler gerektirir.

Demir Kkaydn

22.11.1999 13:25



25/80

25

Trkiye ve ran


ran, Akdeniz ile in ve Hint uygarlklarna arasndaki orta yolun uygarldr. Hep bir kara

uygarl olarak kalm; Akdeniz ve ktasal Hint uygarl arasnda bir gei tipi olagelmitir.

Trk ran snr bir bakma, Bizans Sasani, Pers - Yunan snrnn devamdr. ran orijinal

bir uygarlk olarak, gerek Makedonyal skender'in istilasn hi etkilenmeden; daha sonraki

yine orijinal bir uygarla dayanan Arap istilasn ise, Mslman olmasna ramen iilik

biiminde Araplardan ok ayr bir deer sistemiyle kendi karakteristiklerini koruyarak

amtr.

Daha sonra kendini feth eden Ouz ve Trk boylarn ise kolayca feth edip kendi uygarlna

adapte edebilmitir. Bu durumda o Trk boylarnn egemenlikleri ona sadece yeni genlik

alar anlamna geliyordu.

Azeriler, fetih ettikleri ran uygarl tarafndan fetih etilmi ve uygarlatrlm Ouzlardr.

Bugn Anadolu Trkl dene ey de, fetih ettii Bizans tarafndan fetih edilmi ve

uygarlatrlm Ouzlardr.

Bizans'n Ouzlar fethi, ran'dakinden farkl olarak, sadece kendi diniyle dinlendirememi,

diliyle dillendirememi oluunda yatar. Bunun nedeni de, Ouz'larn Bizans' fetih etmeden

nce, ran zerinden Bat'ya doru akarken, onlara bir uygarln iinde rgtlenmeyi

salayabilecek kavram ve kurumlar salayan Mslmanlkla zrhlanmalardr. Yoksa Kuzeyyolundan (Karadenizin kuzeyinden), Mslman olmadan gelen dier Trk ve Ouz

kabileleri, Bizans tarafndan kolayca zmlenebilmilerdir.

Orta Asya halklar Mslman olmadan nce iki uygarln etkisi altndaydlar. Dou'dakiler

in uygarlnn, Batdakiler ran uygarlnn. Yani Moollar, Kazaklar, Uygurlar, in

uygarlnn etkileri altndaydlar. Ouzlar ve dier halklar ise, ran uygarlnn. Dolaysyla

Orta Asya'nn batsndaki "Trkik" halklarda, daha slamlk ncesinin bile gl bir ran etkisi

vardr.

Daha sonra, bu halklarn Mslmanl kabul edileri de, ran zerinden olmu, dolaysylaslam da dorudan bir Arap uygarl etkisinden ok, ran uygarltarafndan zmlenip,

deitirilmi bir slam araclyla olduundan, Mslman olu ve sonrasnda da ran

uygarln etkileri var olup srmeye devam etmitir.

Bu etki Seluklularda ok aktr. Ayrca ran'da gl kkleri bulunan Rafzi ve Batni

tarikatlar, henz airet dnemini yaayan, aman gelenekli bu Orta Asya halklarnn slamla

geilerini kolaylatran bir biim de sunmutur. Denebilir ki, batya doru akan, ran

araclyla slam' benimseyen bu Ouz kabileleri, ran uygarlndaki halk muhalefetinden

kaynaklanan en ihtilalcslam tarikatlarnn ideolojisiyle silahlanmlard. Osmanl'y kuran

ve dinamizmini veren de zaten bu arka plandr. Bizans' "Horasan Erleri" denen Batni


26/80

26

"profesyonel devrimcilerin" fetih ettii bile sylenebilir. ou Hristiyanlardan oluan ve

binlerce yllk bir uygarln temsilcileri olan halklar zerinde, ok daha geri retim

ilikilerinden gelen ve yaayanlara dayanan bir Mslman devletin kurulabilmesi byle

mmkn olabilmitir. Bu bakmdan, Anadolu Trklnde, stte grlen Bizans'n etkilerinin

altndaki tabakalarda ran uygarlnn gl etkileri hala yaamaya devam eder.Bizans, topraklarnda Ouzlar tarafndan kurulmu birinci ve kinci Osmanl devletlerinin ran

topraklarndaki karl yine Ouzlara dayanan Akkoyun, Karakoyun ve Safevi hanedanlar

saylabilir. Her iki taraftaki, Ouz egemenlikleri de, sonunda egemen olduklar uygarlklarn

geleneksel snrlar tesine yaylmaya kalkmann bir sonu vermeyeceini grp, dnyann en

eski ve istikrarl snrlarndan biri olan imdiki Trk-ran snrnda bir uzlamaya varmlardr.

Eski iki uygarla dayanan bu iki devlet, son bir ka yzylda, Rusya'nn Kuzey'den gelen

basnc karsnda gerilemek zorunda kalmlar; aralarndaki iilik Snnilik biiminde

yansyan ezeli rekabete ramen, zaten bir uzlamaya dayanan tartmasz snrlar olduundan,

Rusya karsnda daima belli bir yaknlama iinde olmulardr.

Ne var ki, imdi, Rusya'nn k ve gerilemesi, uzun yllardr bar iinde yaam bu iki

uygarln miraslarn, Rusya'dan kopan Kafkas ve Orta Asya uluslar zerinde kimin

etkisinin olaca noktasnda kar karya getirmektedir.

ran'n corafi konumu, Tarih ncesine kadar dayanan Kltrel balar; iilie dayanan ve

ulusal blnmelere kar belli bir esneklik salayan slamcl ona bir takm avantajlar

sunmaktadr.

Trkiye Corafi konum bakmndan o kadar yakn deildir, ama Bat'ya yakndr, bu anlamda

dezavantaj ayn zamanda bir avantajdr. Bu lkeler gerek Kltrel, gerek ticari olarak Batya

yneldike, bu onlarn Trkiye'yeyaknlamasna yol aar. Tarihncesi balar, ayn dil

ailesinden olmak biiminde, Trkiye iin de geerlidir. Din bile aslnda ran iin bir Avantaj

olamaz, nk bu halklarn ou hem Snnidirhem de mistik ve Batni tarikatlarn, zellikle

dal uluslarda hala ok gl etkileri vardr. Laik bir sistem mistik tarikatlariin daima

eriattan daha kabul edilebilirdir. Trkiye'nin tek dezavantaj, bu gn dayand ideolojidir.

ran, slam ideolojisi modeliyle, her biri de ayrca ulusuluun tehdidi altnda bulunan bu

halklar iin daha esnek bir olanak sunmaktadr.

Trkiye, Alman Emperyalizminden yadigr, faist rk Trklkle bu halklarla ba kurmayakalknca burnunun zerine akldn grd. Bu ideoloji, sadece Orta Asya ve Balkanlarda bu

halklarn nne bir engel olarak kmad, bizzat Trkiye'yi bile Krt inkrclve bastrma

politikalaryla iktisadi, siyasi kltrel ve sosyal bir rme ve tkanmaya gtrd.

Trkiye bu ilkel, rk milliyetilii ap, dillerinve kltrlerin eitliliini bir kazan gren

ulusulua ulaabilirse, sadece Orta Asya ve Kafkaslardaki halklara bir rnek ve perspektif

sunmakla kalmaz, dne kadar i ie yaad dier Hristiyan uluslardan komularyla da

yeniden barma olana bulabilir. Byle bir rahatlamann salayaca bar ve ekonomik

refah, Trkiye'nin Balkanlar, Kafkasyave Orta Asya'da iktisadi, siyasi ve kltrel etkisinin

artmasna yol aar.


27/80

27

Trklerin bunu baarmas iin iki olaanst koul bir araya gelmi bulunuyor. Biryandan

rk ve klasik Trk milliyetilii, bugnk sistemin olduu gibi devamn isteyenlerin, Krt

varln inkredenlerin; bir barta yok olularn grenlerin ideolojisi olarak egemenliini

srdryor ama bu hi bir perspektif sunmuyor topluma bu sava rantlarndan baka. Bu

olaanst tecrit durumu, bu milliyetilikten kurtulmak iin, onun muazzam rgtl gcneve terrne ramen bir umut kaps ayor.

Dier yandan, Trk toplumu kendini yenileyecek bir dinamizm gsterememesine ramen,

Krt ulusal hareketi, btn dinamizmiyle, btn blge halklarna bar ve refah perspektifi

salayan yeni ulus anlayyla Trk toplumunun kendini yenileme yeteneksizliini bir lde

gidererek yeni bir ufuk ayor.

Tarih, Rusya karsnda olduu gibi, ran karsnda da, Bizans Osmanl geleneinin

devamcs Trkiye'yi, blge halklarn kmazdan kurtarmak iin, kendini yenilemeye,

demokratik bir sistem kurmaya, Ulusuluun, dil ve kltrden soyutlanm bir daha esnek

biimini gelitirmeye zorluyor. Bu gnk egemen ideoloji ve egemen gler, bu olanan

nnde en byk engeldirler. Bu frsat yakalayabilmek iin ilk yaplacak i, Bar isteyen,

kendi varlklarnn, dillerinin ve kltrlerinin gelimesini isteyen ve demokrasi isteyen;

aslnda bunlarn hepsi gerek bir Trk milliyetisinin de istekleri olmas gereken; Krt ulusal

hareketin desteklemek; sava rantlar, kanun d etelere, rk milliyetilere kar Krtlerle

birlikte mcadele etmektir.

Trkiye'nin bu yenilemeyi yapt takdirde nasl bir gelime ve etki potansiyeli olduunu

gren, ran, Rusya ve Avrupa, szde ne derlerse desinler, fiilen byle bir yenilenmenin

karsnda olacaklardr. Bu rekabet ran ile Trkiye arasnda muhtemelen ideolojik formlarada brnecektir tpk bir zamanlarn Snnilii ve iilii gibi. ran'n eriata ve slama

dayanan niversalizmikarsnda Trkiye kltrlerin ve dillerin okluuna dayanan bir

ulusuluu karabilir ve inisiyatifi eline geirebilir.

Aslnda bu ynde gl bir tarihseleilim de vardr. Osmanl'nn slamla ilikisi de olduka

esnek bir ilikiydi. Osmanl hem Hanefilik gibi slamn en esnek mezhebine dayanyordu

hem de rfi hukuk araclyla eri hukuku iyice bir kenara itmi bulunuyordu.

Daha sonraki laiklik denen resmi slam yorumu da bir bakma bu tarihsel eilimin bir baka

ifadesi saylabilir.

Anadolu'daki Hristiyan halklarn katli ve tasfiyesi bu tarihsel eilimi byk lde

trplediyse ve kesintiye uratt ise de Aleviler ve imdi de Krt ulusal hareketi ve de

Rusya'nn knn yaratt olanaklar Trkiye'nin bu eski eilimini tekrar egemen klabilir.

Demir Kkaydn

17.12.1999 12:01:51



28/80

28

Avrupa ve Amerika


Sovyet brokrasisinin k, dnya kapitalizmi iin hayal bile edemeyecei olanaklar

yaratt. Daha Sovyetler yerli yerinde dururken, in'in pazar ekonomisine geiini selamlayan

tecrbeli ngiliz sermayesinin organ The Economist, bunun Rusya'da olmasnn harikabir ey

olacan yazyordu.

ngiliz sermayesinin o zamanlar hayal bile etmeye cesaret edemedii, herkesi akn eden bir

hzla gerekleti. Bu, tpk geen yzylda olduu trden, sermayenin yaylmas iin bakir

alanlar demekti; sermaye sanki yamalayaca yeni bir kta kefetmi gibi oldu.

Rus sermayesi henz yaad alt stln okunu atlatabilmi, belli bir istikrar kazanabilmi

deil. Yakn bir gelecekte bunu salayabileceine dair bir emare de grlmyor. zellikle

Avrupa ve Amerika, Rusya kendini toparlayamadan, Rusya'nn etki alanlarn olabildiince

snrlamak iin her giriimi birlikte srdryorlar.

Rusya her ne kadar ekonomik bir k yayorsa da, elindeki Atom silahlar sayesinde, hala

byk bir tehdit edici g. Bu nedenle Bat'nn Rusya'nn etkisini snrlama giriimleri, onu

fazla keye sktrmadan, onu bir lgnla itmeden, yava yava, adm adm olma zelliini

srdryor. Bu ii "deliye ta andrmadan" yrtmeye alyorlar.

Avrupa ve Amerika bir yandan Rus etkisini snrlamak iin i birlii yaparlarken, dier

yandan da, kendi aralarnda da, bu egemenliin yerini kimin alaca kavgas yrtyorlar.Dou Avrupa ve Baltk Avrupa'nn etki alannda, orada Amerika'nn bir sz yok. Ama,

Balkanlar, Kafkasya ve Orta Asya, bir yandan Rus etkisini snrlamann, dier yandan o

etkinin yerini kimin alacann kavgasna sahne oluyor.

Amerika muazzam askeri gc ve teknolojisiyle kendi koullarn dayatp lein aslan payn

almaya kalknca, Avrupa ister istemez, hala byk bir atom gc olan Rusya'ya el altndan

destek kyor ya da ABD'ye kar ne sryor. Bu en ak biimde Kosova'da grld.

Batllar Rusya'nn ve onun etkisindeki Srbistan'n etkisini snrlamak iin ortaklaa bir

harektkoydular. Ancak Avrupa, Amerika'nn dayatmalar karsnda tekrar Rusya'y oyunun

iine ekmek ve bir denge oluturmay denemek zorunda kald. Yani burada elikili bir sre

grlmekte, bir yandan birlikte i gryorlar, dier yandan birbirlerine kar.

Rusya'nn etkisine kar batllarn savalarn srdrd Balkanlar, Kafkasya ve Orta

Asya'da, bu gler arasndaki rekabet, dorudan deil, blgedeki devletler ve gler

araclyla da srmektedir. Trkiye'nin son yllarda iyice ABD'nin etki alanna girii, buna

denge olarak Avrupa'nn ran, hatta dolayl olarak Irak ve Suriye'yi de desteklemesini

getirmitir. Buradaki btn atmalar ve rekabetlerin ardnda, ayn zamanda Avrupa ve

Amerika elikileri de bulunmakta, bir rol oynamaktadr.

Orta Dou, Kafkasya, Balkanlar ve Orta Asya'daki bu rekabette, hem Rusya'dan boalan yeri


29/80

29

dolduracak hem de o blgelerde taeronuolabilecek g olarak ABD Trkiye'yi (ve srail'i)

semi bulunuyor. Avrupa'nn Rusya'yla girdii flrtler, ABD'yi Avrupa'nn dousundaki

ikinci Byk devlet olan Trkiye ile Stratejik bir ittifaka zorlam bulunuyor. Bu tr

konumlan zorlayan ve yaratan Avrupa'nn Atom gc olmamas buna karlk Rusya'nn bir

Atom gcnn bulunuudur. Avrupa Rusyaile krtrnca ABD de Trkiye ile ilikisiniglendirmek zorundadr etkisini koruyup gelitirebilmek iin. Amerika Trkiye'ye oynaynca

da, Avrupa Trkiye ile elikisi olan lkelere. Bylece btn blgesel atmalarn ardnda bir

ekilde Avrupa ve Amerika rekabeti bulunmaktadr.

Trkiye'nin bu taeronfonksiyonunu grebilmek ve blgede Rusya'nn boaltt yeri

doldurabilmek iin, sadece askeri bakmdan gl olmas yetmez, ayn zamanda, iktisadi,

politik, kltrel, ideolojik bakmdan da gl olmas gerekmektedir. Trkiye'nin bu gll

salayabilmesi iin ise, kendi iinde gl reformlar yapmas gerekmektedir.

ABD bunu grmekte ve tavsiye etmektedir. Ama bu tr reformlar iin Trkiye'ye dorudan

bir bask yapp ilikilerini tehlikeye atacan beklemek sama olur. Ancak gl bir mttefik

iin de, el altndan reformlar desteklemek zorunluluunu hissetmektedir. Ama bunu zorlayan

en byk etki Krt hareketinin yapt muazzam stratejik dntr.

imdiye kadar, Krt hareketi bir bakma, ABD egemenliindeki Trkiye'ye kar Avrupa'nn

dengesi fonksiyonu gryordu yine Avrupa'nn dengesi olan Suriye ve ran araclyla. Krt

hareketi de, Trkiye'ye kar bir bask unsuru olarak Avrupa'y kullanmaya alyordu.

ABD orta douda kesin dzenlemeler ve bunun iin de Trkiye'yi yanna almak iin, calan'

Trkiye'ye teslim karar alnca, Avrupa ABD basklarna hi de fazla direnemedi. Ama sadece

direnemedi deil, direnmek de istemedi, ayn ekilde, yine Avrupa'nn dengesi olan Rusya veYunanistan da direnmek istemedi.

calan ise, eski dnya dengelerine dayanarak Avrupa'ya gitmi ve ABD'nin destekledii

Trkiye'ye kar Avrupa'nn kendisini elde tutacan hesaplamt. calan'n talya'daki btn

mesajlar bu nokta zerinde younlayordu. Ne var ki olaylar hi de yle gelimedi. Avrupa

ne kendisinin ne de dengelerinin (Rusya, Yunanistan) calan' eldebulundurmalarn

istemedi.

Avrupallarn calan' verilerinin ardnda, ABD basksna direnemeyilerinin ardnda,

ABD'nin dengesi olan Trkiye'yi zayflatma, dolaysyla ABD'nin blgedeki etkisini azaltmahesab yatyordu. Avrupa, Krt hareketinin bir baarsnn Trkiye'nin demokratiklemesi,

dolaysyla iktisadi, siyasi, ideolojik ve kltrel etkisinin artmas; bunun da ister istemez

stratejik mttefiki ABD'nin etkisinin artmas anlamna geleceini de biliyordu. ABD

calan'n pskrtlmesi iin bask m yapyordu, "al yleyse" demenin tam zamanyd. "Bunu

sen istedin George Dandin". Hem vicdan rahat susuzu oynayabilir, hem de o koullarda, bir

ulus olarak bayraklar olan calan'n aalanmalar karsnda, tmyle bir kopua giden

Krtleri daha yllarca, ne onar ne ldrr bir ekilde Trkiye'ye kar rahatlkla kullanabilirdi.

zetle, Avrupa, ABD'nin basksyla calan' Trkiye'ye vererek, ABD'yi kendi oyununa

getirdiini, dengesi olan Trkiye'de uzun yllar srecek bir Krt Trk atmasna yol


30/80

30

aacan dnyordu.

Dnyada hi bir nderin yaamad bir ball yaayan ve Krtlerin bayra olmu bir

calan'n Trk devletince ldrlmesi veya aslmas, karlma srasnda da grld gibi,

Trkiye'de hi kapanmayacak bir atmann yolunu ve uzun vadede Trkiye'nin

Balkanlamasnn yolunu aabilirdi.

calan'n teslimi, ABD'nin dengesi olan Trkiye'yi zayflatmak dolaysyla ABD'nin stratejik

hesaplarn bozmak iin bir komploydu. calan bir komplodan sz ederken yanlmamaktadr.

Ayrca, bu kadar kolaylkla verilmesinin ardnda, hareketin plebiyen nitelikleri kadar,

bandan beri hi bir zaman Trk dmanl yapmam olmas ve Trkiye'ye birlikte bir

vizyon sunmas da yatyordu.

Ceza suun cinsindendir. Bu kritik noktada, Orta dou politikalarnda pimi olan calan, hi

hesapta olmayan stratejik bir dn yapt: mademki Avrupa ihanet etmiti, ona gereken ceza

verilebilirdi. Krt hareketini ABD'nin dengesi olan Trkiye'yi zayflatmak isteyen Avrupa'nndengesi olmaktan kartp, Trklere, Orta Dou'da demokratik bir cumhuriyet kurma

projesiyle kt ve gerilla savan durdurdu. Bu Avrupa'nn btn planlarn alt st etti.

Avrupa tam bir ok yaad ve kendini ihanete uram hissetti.

Elbette, Krt hareketinin kendi kmazlar zaten byle bir stratejik dn gerektiriyordu.

Gerilla sava, oktandr mcadelenin geliimine hizmet etmekten ziyade moral bir anlama

sahipti. Trkiye karsnda biraskeri zafer olana yoktu. ehirlerdeki Krtler

kazanlamyordu vs.. Krt hareketinin kendi ihtiyalarndan gelen deiiklik dnya

dengelerinin gerekleriyle de akt.

nc dnya lkeleri zerindeki nfuz savanda, uzun yllardr Avrupa, Brandt

raporlarnda, Kuzey Gney diyaloglarnda ifadesini bulan, daha demokrasiden, insan

haklarndan, reformlardan yana bir tarz tutturabilmiti. Bunun karsnda, ABD sadece

diktatrleri, kontr gerillalar destekleyen bir pozisyondayd. Tecrbeli Avrupa sermayesi,

moral stnln deerini ABD'den ok daha iyi biliyordu.

Bu politika aynen Trkiye'ye de yansyordu. ABD Krt ulusal hareketine kar Trkiye'yi

koulsuz desteklerken, Avrupa hep, Krtlerin haklar, insan haklar, demokrasi koullarn

getiriyordu. Ama calan'n yapt stratejik dnten sonra, eer baarabilir, ksa vadede

inkarc ve sava glerin tecridine yol aabilirse, Trkiye'nin demokratiklemesinden, Krtsorununu zmesinden dolaysyla iktisadi ve politik gcnn artmasndan, Trkiye Blgede

Rusya ve Avrupa'ya kar ABD'nin dengesi olduu iin, ABD karldr.

Buna karlk, Avrupa, ABD'nin dengesiolan Trkiye'nin zayflamas ve gszlemesinden

karldr. Bu nedenle de, Avrupa, Trkiye'ye kar rnein silahl bir Krt hareketini her

zamankinden daha fazla desteklemeye tenedir. Gerillann bitip bir bar yaplmas

Avrupa'nn iine gelmez.

Zaten PKK'nn ve calan'n bar taarruzunu Avrupa'nn adeta grmezden gelmesi ve adeta

PKK ve calan' ihanetle sulamas, PKK zerindeki basklarn arttrlmas; PKK'ya muhalifKrtlerin daha byk bir gle desteklenmesi vs. Avrupa'nn iine gelmediinin eitli


31/80

31

gstergeleridir.

te, ABD bakannn demokrasiye ve Krt sorununun zmne diplomatik nezaketin

snrlarn zorlarca bu kadar vurgu yapmasnn ardnda, btn bu gelimeler ve dengelerdeki

deimeler yatmaktadr. Yoksa ABD iin, demokratik ya da antidemokratik olmasnn fazla

bir nemi yoktur Trkiye'nin. O stratejik ayan demokrasi diyerek krmak ve uzaklatrmakistemez. Bu kadar yksek tonla, Krt'lerden, insan haklarndan sz edebilmelerinin ardnda,

Krt hareketinin yapt stratejik deiikliin sunduu olanaklar yatmaktadr.

calan'n yeni stratejisi ve bunun ortaya kard olanaklar; Avrupa'nn hesaplarnn

tutmamas ve ilk partiyi kaybetmesi, bu sefer Trkiye'nin tmden kontrolden kmas olasl

nedeniyle Avrupa'y ABD'nin de basksyla, Trkiye'yi adaylar kuyruuna almaya zorlad.

Politikada her ey her an zddna dner. Krtlerin ve dier aznlklarn haklarn tanyan,

demokratik reformlar yapm bir Trkiye, sadece Krtlerin, Trklerin deil Avrupa'nn Rusya

ve ran'la yaknlamalar karsnda, jeopolitik olarak Trkiye ile stratejik ittifaka zorlananABD'nin karlarna da uygundur. Bu gn farkl karlar bu noktada akmtr.

Bu gnk dnya dengeleri demokratik bir Trkiye'yi sadece gerekli deil, mmkn de klyor.

Elbette Trkiye'nin demokratiklemesi iin kimsenin elini atee sokaca sanlmamaldr.

Sonucu Trkiye'deki mcadeleler belirleyecektir. Ama Demokratik bir Trkiye, ABD iin ho

gelmi safa gelmitir. Bu blgede sadece askeri deil, politik, ideolojik, kltrel ve ekonomik

bir hegemonya da demektir.

Bu adm atld takdirde, Akdeniz Ortadou uygarlnn, yani Bizans ve Osmanl'nn

topraklar zerinde, Rusya'nn yerini dolduran, in veya Hint benzeri byk bir ekonomik g

ortaya kar. Bunun tarihsel ve kltrel imknlarnnceki yazlarda ele almtk.

zetle, blgenin bir modern Fatih'e ihtiyac var. Fatih aslnda byk bir reformatrd ve

yapt reformlar Osmanl'y bir beylik olmaktan karp koca bir imparatorlua

dntrmt. Dinlerin dnyasnda, dier dinlere belli bir serbesti tanyarak, ekonomide de

bozulmu dirlik dzenini yeniden canlandran bir toprak reformu yaparak, bellibir bar ve

refah salamt.

Bu gnn uluslarn dnyasnda, uluslara ayn esneklikle yaklaacak bir "Fatih" gerekiyor. Bu

"Fatih"in atmas gereken ilk admlarn neler olduu ise calan'n ifade ve savunmalarnda

ifade ediliyor. Anayasal bir vatandalk temelinde, tm kltr ve dillere zgrlk; demokratik

haklar; mahalli idarelere daha byk bir otonomi. Bu admlar atlabilirse ilerde hangi

admlarn atlacana daha salkl karar verilebilecek koullar da ortaya kar.

Demir Kkaydn

24 Aralk 1999 Cuma



32/80

32

Tahterevalli

(Bir Trk milliyetisi olarak 05)

Trkiye'deki sistem, Bat Anadolu ve byk ehirlerin altml ve yetmili yllarda

dinamizmini yaayan modern ii snfnn ve ehir orta snflarnn ve Anadolu'daki

Alevilerin sol eilimlerine kar; yzyln banda Hristiyan Rum ve Ermeni kapitalizminin

katliam ve srgnlerle tasfiyesiyle, onun yerine geen kasaba tefeci bezirganlna, aalara ve

airet reislerinedayand. Bir bakma Bat'ya ve byk ehirlere kar; kyllk ve Krdistan

karlyordu. Hatta 12 Eyll rejimi, sol ve liberal Bat'nn demografik stnlne kar

seim sistemini bile deitirmiti bu dengeyi srdrebilmek iin.

Bu gnk Trkiye'ye baktmzda durumun tam tersine dnd grlr. Krdistan bugn

demokrasinin kalesi; Bat'nn ehirleri ve ortasnflar tam tersi konumda. Trkiye'nin nntkayan ite bu tersine dntr. Nasl oldu da bu dn bylesine gerekleti ve Bat son

seimlerdeki gibi yzde doksanyla inkar politikalarnn bir destekisine dnt.

Elbette Trk ordusunun ve egemen snflarnn; medyann, terrn, toplumsal rmenin

bunda bir pay var. Ama bizi onlarn yaptklar deil, bizim yapmamz gerekenler ve

yapamadklarmz ilgilendirir. Bu nedenle, Krt ulusal hareketinin bu durumun olumasndaki

etkisini, btn dier faktrleri bir yana atarak ksaca ele alalm.

Krt hareketi, Trk ezilen snflarn kazanmadanveya onlarn en azndan hayrhah bir

tarafszln salamadan bir baar elde edemeyeceinin her zaman farkndayd ve btnstratejisini bir gn onlarn harekete geecei beklentisine dayandryordu. Bu uurda elinden

geleni yapt su gtrmez. Ama Bat'nn ii ve orta snflarn kazanmay bir

programatik ve stratejik bir sorun olarak deil, taktik, rgtsel tedbirlerle,

propagandayla baarlabilecek bir sorun olarak grd.

Buna bal olarak, Bat'ya gm Krtler bile, yani Krt ulusal hareketinin Bat'da gerek

ulusal, gerek toplumsal konumuyla en kolay kazanabilecei ve rgtleyebilecei gler bile,

Krdistan'daki ve dalardaki mcadelenin bir dolayl yedei, insan kayna ve lojistik destei

olarak grlyordu. Dolaysyla da Bat'daki bu en yakn g bile kazanlp rgtlenemedi.

Ama bunun, Bat'daki Krt'leri bile aan ok olumsuz sonular oldu.

1) Krtlerin batdaki ehirlere g, bir yandan, buralarda nceden bulunan iilerin

konumlarnda bir ykselie yol at gibi; dier yandan Krdistan'dan gelen taze i gc,

ykselmeyen eski iilerin Krtlerden oluan bu igcnn rekabeti karsnda Trkle

sarlmalarna yol at. Yani ii snf iindeki rekabet ve zmre blnmeleri; 12 Eyll ve

Duvar'n yklmasyla da beslenen bir ideolojik atmosferde, Batdaki iilerin en rgtl

kesimlerini iyice saa itti ve iiler adeta faist partinin kontrolne girdi. Bu da ehirlerdeki

sol glerin btn nefes borularn tkad.

2) G eden Krtlerin ou, Bat'nn yerlisi Trk iverenlerin i yerlerinde altndan, KrtTrk blnmesi bir bakma ii snf ve burjuvazi ve orta snflar blnmesi olarak da ortaya


33/80

33

kt. zellikle Turizmin gelitii blgelerde bu ok net biimde grlebiliyordu. Bu da Trk

iverenleri iin, iileri Krtlk noktasndan tecrit ve terrize etme olana yaratt.

3) Bunlar karsnda Bat'da bylesine bir parya rolne den Krtler, din paradigmasyla

ulusal bask konusunda nispeten belli bir esneklii bulunan; hem de toplumsal eitsizlikleri ve

modernitenin olumsuzluklarn ileyen politik slam'a kaydlar. Bu kay sonucu politikslam'nglenmesi ise, sola eilimli ehir orta snflarn ve Alevileri tmyle Genel

Kurmayn arkasna itti.

Bu mekanizmayla, Krt ulusal hareketinin Batda dolayl da olsa ittifaka girebilecei hi bir

g kalmad. Bu deiimin tepe noktasn da son seimler belgeledi. Bylece Krt ulusal

hareketinin Bat'nn ezilenlerini kazanmay bir program sorunu olarak grememesinin

sonular adeta yuvarlanan bir kartopu gibi byd ve onun karsna en byk engel olarak

kt.

calan'n mral'da ortaya att "Demokratik Cumhuriyet" projesinin z bu yanlndzeltilmesidir. Hemen belirtelim ki, mral'da oluturulan stratejik izginin btn elemanlar

PKK ve calan'n nceki izgilerinde ve konumalarnda vardr ama mral'da bunlar

bambaka bir sistem iinde yerlerine otururlar ve bir nitelik deiikliine tekabl ederler.

(mral'daki DemokratikCumhuriyet projesi, g ilikilerindeki bu muazzam orantszla ve

alnm darbelere bal olarak elbette minimuma ekilmi talepler olmakla birlikte onun zgl

niteliini bu minimuma ekiliten te, yerletikleri balant belirler ve ilerde daha ileri

talepleri dlamaz onun olanaklarn yaratabilir.)

Bu fark en iyi yle grlebilir. mral ncesinde, Krt ulusal hareketinin glenmesi ve

baarlarnn sonucu olarak bir demokratikleme bir yan rn olarak dnlr; Trkulusunun ounluunu oluturanlar dolayl bir yedektir.

Hi bir toplumsal grup, kendisini dorudan ilgilendirmeyen bir sorundan dolay bir toplumsal

hareket oluturmaz. Bat'nn ezilenlerinin bu anlamda Krt hareketi iin aktif destek vermeleri

dnlemez. Dolaysyla Krt Ulusal Hareketinin baarsn ve bunun iin de Krtlere

dayanmay temel alan bir hareket iin, onlarn ancak dolayl bir destei beklenebilirdi ve

onlara biilen rol bu oluyordu. Ayn durum elbette Bat'daki Krtler iin de geerli oluyordu.

Ama yukarda anlatlan mekanizmayla, bu dolayl yedek olu fiilen kar olula

sonulanyordu.

Bu kmaz aabilmenin ve g ilikilerinde toplu bir dnm aabilmenin tek yolu ancak

Bat'dakilerin de dorudan karlarna ynelik bir program olabilirdi. Byle bir programn bir

ulusal hareket tarafndan nerilmesi ise, fiilen o ulusal hareketin bir ulusal hareket olmaktan

kp, bir sosyal hareket olmas demek olurdu.

Bunu dnyada hi bir ulusal hareket ne bir sorun olarak nne koydu ne de baarabildi. Bir

Filistin Hareketi srail'i, bir rlanda hareketi ngilizleri

On Yıl Öncesinden Bugün İçin Yazılar

Documents

Transcript of On Yıl Öncesinden Bugün İçin Yazılar