3. ÜNİTE REHBERLİĞİN

HİZMET ALANLARI (OKULLARDA SUNULAN REHBERLİK HİZMETLERİ)

KPSS’de bu bölümden her yıl ortalama 2 soru

gelmektedir.

Bu bölümdeki sorular genellikle bilgi veya örnek

verilerek sorulan yarı bilgi sorusu şeklindedir.

Okullarda Sunulan Rehberlik Hizmetleri

Doğrudan Sunulan Rehberlik Hizmetleri

Dolaylı Sunulan Rehberlik Hizmetleri

Psikolojik Danışma Hizmeti Müşavirlik (Konsültasyon) Hizmeti

Bireyi Tanıma Hizmeti Çevre ile İlişkiler

Bilgi Toplama ve Yayma Hizmeti Veli ile İlişkiler

Yöneltme ve Yerleştirme Hizmeti Araştırma ve Değerlendirme Hizmeti

Oryantasyon (Duruma alıştırma) Hizmeti Rehberlik Program-Plan Hazırlama

Hizmeti

Sevk (Refere) Hizmeti

İzleme ve Değerlendirme Hizmeti

Okullarda yapılan;

I. Oryantasyon, II. İzleme, III. Konsültasyon, IV. Araştırma ve değerlendirme, V. Yöneltme ve yerleştirme

Çalışmalarından hangileri doğrudan yürütülen rehberlik hizmetleri kapsamındadır? A) I ve II B) I ve V C) I, II ve V D) II, IV ve V E) II, III, IV ve V

1. Psikolojik Danışma Hizmeti

Bireyin kendisini tanımasına, geliştirmesine, kendisine ve çevresine uyum sağlamasına, sorunlarını çözmesine, doğru kararlar verebilmesine ve böylece kendini gerçekleştirmesine yardımcı olmak amacıyla, bireye uzman kişilerce verilen profesyonel bir psikolojik yardım ilişkisidir. Psikolojik danışma hizmeti, diğer tüm rehberlik hizmetlerinin temelini oluşturur. Tüm diğer rehberlik hizmetleri, psikolojik danışma hizmeti anlayışı içinde verilmelidir. Psikolojik danışma hizmeti bireysel veya grupla verilir.

Psikolojik danışma hizmeti sadece sorunlu öğrencilere yardım eden bir uygulama alanı değildir. İsteyen herkes psikolojik danışma hizmetinden yararlanır. Okullarda psikolojik danışma hizmetinden, çeşitli uyum sorunlarını çözmek isteyen, başarısızlık, karar verme güçlüğü gibi problemleri olan, kendini tanımak ve geliştirmek isteyen, geleceğe dönük meslek seçme planları bulunan, kişisel-sosyal problemleri olan vb. herkes yararlanabilir. Psikolojik danışma hizmeti; çok ağır, derin ve hastalık şeklinde değerlendirilebilecek psikolojik sorunlara yönelik bir hizmet değildir. Bu gibi durumlarda sorun yaşayan danışanlara psikiyatrist ve klinik psikologlar psikolojik yardım hizmet verebilmektedir. Psikolojik danışmanın sunduğu hizmet psikolojik danışmanlık olurken psikiyatrist ve klinik psikologların sunduğu hizmet psikoterapidir.

Kendini yalnız hisseden, uyum sıkıntısı çeken, kendini başarısız ve değersiz gören bireylerin sorunların kaynağını ve çözüm yollarını görmelerine yardımcı olmak için, aşağıdaki hangi hizmet alanından öncelikle yararlanmak gerekir? A) Bireyi tanıma B) Psikolojik danışma C) Oryantasyon D) İzleme E) Bilgi verme

2. Bireyi Tanıma Hizmeti

Rehberlik hizmetleri içinde, öğrencinin gelişimine ve uyumuna yardımcı olabilmek için bireyi tanıma ön koşuldur. Ayrıca eğitim ortamından yeterli düzeyde yararlanabilmesi için de bireyi tanımaya gerek vardır. Bireyin yetenekleri, ilgileri, kişiliği, fiziksel gelişim özellikleri, ailevi koşulları vb. yönleri hakkında bilgiler onun gelişimini izlemek ve yardımcı olmak için kullanılır. Bireyi tanıma hizmetindeki temel amaç, bireyin kendini tanımasına yardımcı olmaktır. Böylece bireyi kendi özellikleri hakkında bilinçlendirme ve bu bilgiler ışığında gerçekçi seçimlere ulaşabilmesine ve kararlar alabilmesine yardımcı olmak mümkün olabilecektir.

Bireyi tanımanın temel amacı aşağıdakilerden hangisidir? A) Bireye, sorunlarını çözmede yardım etmek B) Bireyin okuldaki başarısını artırmak C) Bireyin kendisini tanımasını sağlamak D) Bireyin meslek seçimine yardım etmek E) Bireyi boş zaman etkinliklerine yönlendirmek

Bireyi tanıma hizmeti çerçevesinde çeşitli test, anket, envanter, ölçek gibi ölçme araçları kullanılmaktadır. Bunlar test ve test dışı teknikler olmak üzere ikiye ayrılır.

Bireyi tanımada kullanılan teknikler a) Test teknikleri: İlgi envanterleri, yetenek, testleri, başarı testleri, kişilik

envanterleri, tutum testleri

b) Test dışı teknikler: Gözlem, görüşme, otobiyografi, kimdir bu, sosyometri, sosyodrama, psikodrama, derecelendirme ölçekleri, anket, arzu listeleri, problem tarama listesi, vaka incelemesi, anı defteri, oyun terapisi, ev ziyaretleri gibi test dışı çeşitli tekniklerden yararlanılmaktadır.

Bireyin tanınması gereken yönleri

Fiziksel-biyolojik özellikleri: Beden yapısı: boy, kilo gibi. Beden sağlığı: bedensel ve psikolojik sağlık, geçirdiği hastalıklar, özür ve engelleri

Psikolojik-davranışsal özellikleri: Genel ve özel yetenekleri, ilgileri, güdüleri, bilgi ve beceri düzeyi, tutum ve değerleri, tercih ve beklentileri (yöneldiği alanlar, okullar, iş ve meslek alanları, iş deneyimi), benlik tasarımı (kendini nasıl gördüğü, algıladığı), duygusal ve sosyal uyumu (çevreyle ilişkileri, uyumu)

Sosyo-kültürel ve ekonomik koşulları: Ailenin yapısı, ailenin eğitim anlayışı ve tutumları, çocuklarına ilişkin beklentileri, ailenin sosyo-kültürel ve ekonomik durumu, çevredeki öğrenim olanakları, meslek alanları ve çalışma olanakları

Aşağıdakilerden hangisi, bireyi tanıma faaliyetleri içinde yer alır?

A) Öğrencilerin, kendilerini keşfetmelerine yardımcı olacak sosyal etkinlikler düzenlemek

B) Olumsuz öğretmen davranışlarını değiştirmek amacıyla öğretmenlere yönelik seminerler düzenlemek

C) Psikolojik danışma süreci tamamlandıktan sonra öğrencinin yaşantısındaki değişikliklerin bilinmesine yönelik çalışmalar yapmak

D) Öğrencilerin ilgi, yetenek ve diğer özellikleri doğrultusunda bir eğitim programını seçmelerini sağlamak

E) Evde öğrenciyi olumsuz olarak etkileyen şartları olumluya çevirmek amacıyla veliyle görüşmek

Okul çağındaki öğrenciler değişme ve gelişme içindedir. Sahip oldukları

özellikler o döneme özgüdür ve bu özellikler zamanla değişir.

Bu bilgiler doğrultusunda, sınıf rehber öğretmeninin aşağıdaki ilkelerden

hangisine uyması gerekir?

A) Öğrenciyi tanıma hizmeti tüm öğrencilere yöneliktir.

B) Öğrencileri bütün yönleriyle tanımak gerekir.

C) Öğrenciyi tanıma hizmeti takım çalışması gerektirir.

D) Öğrenciyi tanıma hizmeti sürekli olmalıdır.

E) Öğrenci hakkında elde edilen bilgiler bir bütün hâlinde değerlendirilmelidir.

Bireyi tanımanın temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bireye, sorunlarını çözmede yardım etmek

B) Bireyin okuldaki başarısını artırmak

C) Bireyin kendisini tanımasını sağlamak

D) Bireyin meslek seçimine yardım etmek

E) Bireyi boş zaman etkinliklerine yönlendirmek

3. Bilgi Toplama ve Yayma Hizmeti

Öğrencilerin eğitsel, mesleki veya kişisel-sosyal konularda ihtiyaç duyabileceği her türlü bilgiyi toplayarak bunları öğrencilerle paylaşma adına yapılan çalışmalar, bilgi toplama ve yayma hizmeti kapsamına girer. Bu hizmetin amacı, kendisine yardım edilecek öğrencinin ihtiyacı olan bilgiyi sağlamaktır. Öğrencilerin yararlanacakları bilgilerin bir kısmı okuldan, bir kısmı da okul dışından toplanır. Bu hizmeti hem rehber öğretmenler hem de diğer öğretmenler sunabilir.

Bilgi Toplama ve Yayma Hizmeti kapsamına şunlar girer: 1) Okul içi programlar, seçmeli dersler, ders-sınıf geçme koşulları 2) Ortaokul ve Lise öğrencilerine üst eğitim kurumları hakkında bilgiler 3) Meslekler ve mezuniyet sonrası iş olanakları hakkında bilgiler 4) Okuldaki ve çevredeki eğitsel ve kültürel etkinlikler 5) Burs, kredi gibi sosyal yardımlar hakkındaki bilgiler 6) Bedensel ve gelişimsel özellikler hakkındaki bilgiler 7) Alkol, sigara, madde bağımlılığı vb. hakkında bilgiler Öğrencileri bilgilendirme çalışmaları; bireysel ve grup psikolojik danışma, bireysel rehberlik ve grup rehberliği, okul gazetesi, haber bültenleri, duyuru panoları hazırlama, broşür hazırlama, geziler, okulda meslek günleri ve geceleri düzenleme, okulda konferans, panel veya seminer vb. şeklinde olabilir.

Bir okul rehber öğretmeni mezun öğrencilerden “ÖSS’ye nasıl hazırlandıkları, sınava hazırlanırken neleri doğru ya da yanlış yaptıkları ve sınav sabahı neler yaşadıkları” hakkında bir yazı yazmalarını istemiştir. Mezunlardan deneyimlerini paylaşanların yazıları, okul rehber öğretmeni tarafından okul panolarına asılmıştır. Okul rehber öğretmeninin ÖSS’ye hazırlanan ortaöğretim son sınıf öğrencilerine yönelik bu çalışması, aşağıdaki rehberlik hizmetlerinden hangisiyle açıklanabilir? A) Öğrenciyi tanıma B) İzleme ve değerlendirme C) Yöneltme ve yerleştirme D) Bilgi toplama ve yayma E) Araştırma ve geliştirme

4. Yöneltme ve Yerleştirme Hizmeti

Öğrencilerin kendi yetenek, ilgi, başarı, kişisel özellikleri ve ihtiyaçları doğrultusunda çeşitli okullara, programlara, branşa, alana, seçmeli derslere, sosyo-kültürel ve eğitsel etkinliklere, iş ve meslek alanlarına yönelmeleri ve yerleşmeleri amacıyla yapılabilecek yardım hizmetlerini kapsar.

Ayrıca öğrencinin psikolojik danışma hizmetinden yararlanması için teşvik edilmesi de bu hizmet kapsamında değerlendirilir.

Yöneltme ve yerleştirme hizmetinde amaç, öğrencinin kendisine uygun ya da kendisi için daha doğru seçimler yapmasını sağlamaktır. Yöneltme ve yerleştirme hizmeti bireyi tanıma, bilgi toplama ve sunma hizmetleriyle bağlantılı ve bir anlamda bu hizmetlerin devamı olarak yürütülür. Yöneltme ve yerleştirme hizmetleri süreklilik içinde, her kademedeki ve her türdeki okulda okuyan tüm öğrencilere yöneliktir.

Yöneltmede önce yetenek, sonra ilgi, daha sonra da başarı ölçüt alınır.

Yöneltmede uyulması gereken ilkeler Kişisel sorumluluk: Yöneltme zorlayıcı değil, kişinin kararının doğru ve gerçekçi olması

yönünde yol gösterici ve özendiricidir. Hangi okula ve programa yöneleceğine, kişinin kendisi karar verecek, kararın sorumluluğunu da kendisi taşıyacaktır.

Fırsat eşitliği: Yöneltmede, seçici veya eleyici bir tutuma yer yoktur. Yöneltmede amaç, herkesin yetenek ve ilgisine uygun bir okula ve programa yerleştirilmesidir. Bir kimse, ilgi ve yeteneğine uygun bir alana yönelmekten alıkonamaz.

Süreklilik: Yöneltme hizmetleri bir süreçtir. Okul öncesinden başlayan bu süreç okulda öğrenim gördüğü süre boyunca ve öğrenim sonrası da emekliliğe kadar sürdürülmesi gereken bir hizmettir.

Bütünlük: Yöneltme bir bütündür; hem örgün hem yaygın eğitimi kapsamaktadır. İlkokul, ortaokul ve lisede her öğrenci, dahası sistemden kopan öğrenci de kendi durumuna uygun bir yere yerleştirilmektedir.

Lise II. sınıf Rehber Öğretmeni Ali Bey, sınıfına bu yıl kaydolan öğrencisi Deniz’in derslere aktif bir şekilde katılmadığını ve arkadaşlarıyla iletişiminin çok zayıf olduğunu fark eder. Ali Bey bir ders çıkışında Deniz’le görüşür. Görüşme sırasında Deniz, geçen yıla kadar Almanya’da yaşadığını, anne ve babasının boşandığını, bu yüzden annesiyle birlikte Türkiye’ye döndüğünü, ayrıca okula da henüz alışamadığını anlatır. Bu durumda Ali Bey’in aşağıdaki davranışlardan ve hizmet türlerinden hangisini öncelikle seçmesi en uygundur?

Davranış Hizmet türü A) Okulu tanırsa yaşadığı uyumsuzluk ortadan kalkacağından Oryantasyon devam, disiplin ve ders geçme konularında bilgiler vermek. (duruma alıştırma) B) Deniz’in sınıftaki durumunu bir süre gözlemek, daha İzleme ve değerlendirme sonra okul rehber öğretmeniyle birlikte değerlendirmek. C) Deniz’in de onayını alarak rehberlik servisiyle bağlantı Yöneltme kurmasını sağlamak. D) Denizin dersine giren diğer öğretmenlerle görüşmek. Müşavirlik (konsültasyon) E) Deniz’e yardım etmeleri için önceden eğitim almış Psikolojik danışma (akran iki öğrencisini görevlendirmek. danışmanlığı)

5. Oryantasyon (Duruma Alıştırma) Hizmeti

Okula yeni başlayan (okul öncesi, 1, 5, 9. sınıf, üniversite 1) veya nakille başka okuldan gelen öğrencilere, yeni girdikleri ortama kısa sürede alışmalarına yardımcı olmak üzere yapılan çalışmaları kapsayan hizmettir. Ayrıca okuldaki yeni gelişmeleri ve uygulamaları öğretim yılı içerisinde öğrencilere duyurma amaçlı yapılan rehberlik hizmetleri de bu kapsamdadır. Mesela; okulda eğitim-öğretim süreci devam ederken TEOG, YGS gibi sınavlarda ortaya çıkan yenilikleri öğrencilere duyurmak bir oryantasyon çalışmasıdır.

Oryantasyonun temel amacı, öğrencileri yeni bir duruma veya ortama alıştırmaktır.

Oryantasyon çerçevesinde; - Okulun kendisi (tarihçesi, binanın yapısı: rehberlik servisi, kantini, idari kat, öğretmenler odası, spor tesisleri vb.) - Okul kuralları ve işleyişi (disiplin kuralları ve yönetmeliği, sınıf/ders geçme ve yönetmeliklerin bildirilmesi, öğrenci özlük hakları, rehberlik hizmetlerinin ve diğer öğrenci kişilik hizmetlerinin tanıtılması, okulda uygulanan eğitim programının tanıtımı: özel kurslar, seçmeli dersler, yatay ve dikey geçişler, okul içinde çeşitli programlar) - Okulda ve o çevrede ihtiyaçlarını (okuldaki ve çevredeki yemek, barınma, alışveriş olanakları, sosyal, kültürel ve eğitsel etkinlikler ve olanaklar, haberleşme, ulaşım, sağlık kuruluşları bilgileri) nasıl karşılayacakları hakkında öğrencilere bilgi verilir. Bu bilgi verme çalışmaları, okulu ve çevreyi tanıtım gösterileri, tanışma çayları, çevreyi tanıma gezileri şeklinde de verilebilir.

Oryantasyon hizmeti ilkeleri Oryantasyon hizmeti bir plan dahilinde yürütülmelidir.

Oryantasyon hizmetleri tüm öğrencilere yönelik olmalıdır (sadece yeni başlayan öğrencilere değil, mevcut okumakta olan diğer öğrencilere de verilmelidir).

Oryantasyon hizmeti okulun sürekli bir hizmeti olmalıdır (Sadece öğretim yılının başında değil, yeni durumlar ortaya çıkabileceği için öğretim süreci devam ederken de bu hizmetler verilmeye devam edilir).

Öğrencilerin gelişimsel ihtiyaçları göz önünde bulundurulmalıdır

Oryantasyon hizmeti okuldaki tüm görevlilerin işbirliği içerisinde (ekip çalışması şeklinde) yürütülmelidir.

İşbirliği çerçevesinde velilerden, eski mezunlardan ve üst sınıflardaki öğrencilerden de yararlanılmalıdır.

Özel eğitim öğrencileri için özel önemler alınmalıdır.

26

Oryantasyon hizmetiyle öğrencinin yeni geldiği bir ortamda karşılaşabileceği güçlükler en aza indirilerek, yeni duruma kolay alışması sağlanır, kendini yalnız ve çaresiz hissetmesi önlenebilir. Böylece öğrencinin daha başarılı olması beklenir, öğrenmeye karşı güdülenmesi artar ve bazı sorunların çıkması engellenebilir. Bu bakımdan oryantasyon hizmetinin “uyum sağlayıcı” işlevinin yanı sıra “koruyucu ve önleyici” bir işlevi de vardır.

Oryantasyon hizmeti problem alanlarına göre rehberlik türlerinden “eğitsel rehberlik” kapsamında değerlendirilir.

Okul oryantasyon programlarıyla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) Tüm öğrencilere ulaşabilmelidir. B) Okulun sürekli bir faaliyeti olmalıdır. C) Uygulanmasında, okuldaki tüm görevliler iş birliği içinde olmalıdır. D) Velileri de kapsamalıdır. E) Birincil amacı, akademik başarıyı artırmaktır.

Okula yeni başlayan öğrencilere bir program hazırlayarak okul birimlerinin gezdirilmesi; okulda çalışan personelin, öğretmenlerin ve yöneticilerin tanıtılması; ders geçme, sınavlar ve devam-devamsızlıkla ilgili kuralların açıklanması öğrencilerin akademik başarısı üzerinde etkili olmaktadır. Sözü edilen rehberlik hizmeti aşağıdakilerden hangisidir? A) Bilgi verme B) Bireyi tanıma C) Yönlendirme D) Oryantasyon E) İzleme

Okul rehber öğretmeni (psikolojik danışman), eski mezunlardan bazılarını arayıp, okulun açıldığı ilk hafta yapılacak etkinliğe davet etmiştir. Bu etkinlik eski mezunların okula yeni kaydolan öğrencilerle tanışmaları ve konuşmaları için fırsat oluşturmuştur. Mezunlardan şimdi avukat olan Yeşim Hanım ve öğretmen Nedim Bey, etkinlik sırasında birer konuşma yaparak okuldaki ilk günlerinde yaşadıklarını anlatmışlardır. Yukarıda anlatılan etkinlik hangi rehberlik hizmeti kapsamındadır?

A) Çevre ve velilerle ilişkiler B) Oryantasyon C) Müşavirlik (konsültasyon) D) İzleme E) Yöneltme - yerleştirme

6. Sevk (Refere) Hizmeti

Sevk hizmeti; öğretmen ya da psikolojik danışmanların kendi bilgi ve becerilerini, yeterliliklerini aşan problem durumlarıyla karşılaştıklarında öğrenciyi gerekli kişi veya kurumlara yardım almak üzere yönlendirmeleri hizmetidir. Sevk hizmeti mutlaka aile ile işbirliği içerisinde yürütülmelidir.

Bir öğretmen, öğrencinin dile getirdiği sorunun niteliğine göre, sorun kendi yeterliliğini aşıyorsa öğrenciyi mutlaka yardım almak için psikolojik danışmana yönlendirmelidir (sevk etmelidir). Eğer sorun okulda çözümlenemiyorsa veya okulda psikolojik danışman yoksa öğrencinin ilgili rehberlik ve araştırma merkezine (RAM) başvurması sağlanmalıdır. Öğrenciler, yaşadıkları sorunların içerik ve niteliğine göre ruh sağlığı alanında doğrudan ve destekleyici hizmet veren farklı uzmanlardan (psikiyatrist, psikolog, psikolojik danışman, sosyal hizmet uzmanı, özel eğitim uzmanı gibi) yardım almak zorunda kalabilirler.

32

Sevk hizmeti; öğretmen ya da psikolojik danışmanların kendi bilgi ve becerilerini,

yeterliliklerini aşan problem durumlarıyla karşılaştıklarında öğrenciyi gerekli kişi veya

kurumlara yardım almak (sorununu çözebilmesi adına) üzere yönlendirmeleri hizmetidir.

Yöneltme ve yerleştirme hizmeti; öğrencinin psikolojik danışma hizmetinden

yararlanması (karar almasına yardımcı olmak, yollar göstermek) adına rehberlik

servisine gitmesi için teşvik edilmesi de yöneltme hizmet kapsamında

değerlendirilmektedir.

Sevk ile yöneltme hizmeti bazı noktalarda aynı işlemektedir. Çünkü sevk hizmeti aslında

yöneltme hizmetinin alt hizmetidir. Yani yöneltme daha geniş/kapsamlı, sevk hizmeti ise

yöneltme hizmetinin içinde daha özel bir hizmettir.

SEVK HİZMETİ İLE YÖNELTME VE YERLEŞTİRME HİZMETİ

33

1) Sevk hizmeti için gereken durum biraz daha ciddidir ve aile de işin içine mutlaka

girmektedir. Fakat yöneltmede daha normal, daha basit düzeyde bir durum vardır ve

danışan tek olarak bir üst makama yönlendirilir (teşvik edilir).

2) Yöneltme hizmetini daha çok sınıf rehber öğretmeni okul rehberlik servisine (kurum içi)

yönlendirerek gerçekleştirir, sevk hizmetini daha çok okul psikolojik danışmanı

öğrenciyi çeşitli kurumlara/uzmanlara (hastane, RAM) (kurum dışı) yönlendirerek

gerçekleştirir. Yani yöneltmeyi daha çok sınıf rehber öğretmeni yaparken sevk

hizmetini okul psikolojik danışmanı yapar.

ÖSYM bununla ilgili sorduğu sorularda bu ayrıma dikkat etmeden (kendisi ayrım yapmadı)

bir soruda sevk dediği şeye diğer soruda yöneltme dedi. Normalde ayrım yapsaydı ÖSYM

2009 yılı sorusu aslında "Sevk" olması gerekirdi. Bu iki soruyu resim olarak ekledim;

inceleyin mutlaka.

FARKLAR

34

Yöneltme veya sevk hizmetini soran bir soruda şıklarda hem sevk hem de

yöneltme hizmeti yer alıyorsa yukarıdaki bilgilere göre ayrımı yapınız.

Fakat şıklarda sadece biri yer alıyorsa (ÖSYM bu ince ayrımı yapmanızı

istemiyor demek ki) ikisini bir ve aynı sayarak sevk veya yöneltme şıklarından

hangisini koymuşsa onu işaretlemeniz gerekmektedir.

PEKİ NE YAPMALIYIZ?

Bir öğretmenin, sınıfta sürekli olarak mutsuz ve üzgün olan öğrencisine yardım etmek için aşağıdakilerden hangisini yapması en uygundur? A) Ana babası ile görüşmek B) Okul müdürüne yönlendirmek C) Rehberlik araştırma merkezine yönlendirmek D) Okul rehberlik öğretmenine yönlendirmek E) Sınıf rehber öğretmeninden onun hakkında bilgi almak

İlköğretim 7.sınıf öğrencisi Suzan'ın annesi okula gelerek sınıf rehber öğretmeniyle görüşür. Görüşmede öğretmene "Kızımın erkek arkadaşı varmış, babası duyarsa, ikimizi de öldürür." der. Bu durumda, sınıf rehber öğretmeninin Suzan'ın annesine yardım edebilmesi için öncelikle başvurması gereken rehberlik hizmeti ve bu hizmetin işlevi aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

Hizmet İşlev A) Müşavirlik Ayarlayıcı B) Araştırma ve değerlendirme Tamamlayıcı C) Psikolojik danışma Uyum sağlayıcı D) İzleme Geliştirici E) Sevk Önleyici

7. İzleme ve Değerlendirme Hizmeti

İzleme ve değerlendirme hizmeti, daha önceden yapılan rehberlik hizmetlerinin bir devamıdır. İzleme ve değerlendirme hizmeti, herhangi bir rehberlik hizmeti verildikten sonra bunların sonuçlarını takip etmektir. Bu doğrultuda, bu hizmetler sonucunda bir değişimin olup olmadığı, olmuşsa nasıl bir değişimin olduğunun incelenmesi bu hizmet kapsamına girer.

Mesela; yöneltme ve yerleştirme sürecinin sonu ne olmuştur? Psikolojik danışma yardımı alan öğrencide beklenen değişiklik gerçekleşmiş midir? Oryantasyon hizmetleri öğrencilere ne ölçüde yararlı olmuştur? gibi bütün bu hizmetlerin izlenip değerlendirilmesi gerekir. Böylece yapılan hizmetlerin ne derece etkili ve yararlı olduğu anlaşılır, gerekiyorsa hizmetler sürdürülür veya yeni düzenlemeler yapılır. İzleme ve değerlendirme hizmeti, rehberlik çalışmalarının kendisi için bir geri bildirim (dönüt) niteliği taşır. Bu nedenle izleme ve değerlendirme hizmeti, rehberlik çalışmalarının kalitesinin artırılması için büyük önem taşır.

İzleme ve değerlendirme hizmetleri ikiye ayrılır; 1. Okul içi izleme ve değerlendirme: Okul içinde çeşitli alanlarda rehberlik hizmeti alan öğrencilerde sürecin ve sonucun izlenmesidir. 2. Okul dışı izleme ve değerlendirme: Okuldan mezun olmuş bireyleri izleme de, bu hizmet kapsamına girer. Okulu bitirenler ne yapıyor? Ne kadarı alanıyla ilgili bir üst eğitim kurumunda okuyor, ne kadarı çalışıyor, ne gibi işlere yöneldiler? Bunları değerlendirmek için mezunlarla ilişkiyi koparmayıp, mektup, görüşme, eski mezun günleri düzenleme gibi yollarla bu bilgileri toplayıp verilen hizmetleri izleyip değerlendirmek gereklidir.

Aşağıdakilerden hangisi rehberlik hizmetlerinin izlenmesi ve değerlendirilmesi kapsamında yürütülen çalışmalardan biri değildir? A) Öğrencilerin okula uyum düzeylerinin belirlenmesi B) Mezun öğrencilerin gittikleri üst eğitim kurumundaki başarılarının

incelenmesi C) Sınıf içi rehberlik çalışmalarının değerlendirilmesi D) Rehberlik hizmetlerindeki yetersizliklerin kaynağının araştırılması E) Öğrencilere çeşitli üst eğitim kurumları hakkında bilgi verilmesi

Başka bir okuldan nakil yoluyla gelen 11. sınıf öğrencisi Başar, okulun ilk günü okul psikolojik danışmanı Nihal Hanım tarafından karşılanmıştır. Nihal Hanım, Başar’a okulun binaları, okul personeli ve okuldaki etkinlikler hakkında bilgi vermiştir. İlerleyen günlerde rehberlik servisine gelen Başar, sayısal alanda olduğunu ancak hangi mesleği seçeceğini bilemediğini ifade etmiştir. Bunun üzerine Nihal Hanım Başar’a ilgi ve yetenek testleri uygulamıştır. Güzel sanatlara da ilgisinin olduğunu söyleyen Başar’ı, resim yeteneğini sayısal alanda kullanabileceği mesleklere ilişkin bir araştırma yapmaya yöneltmiştir. Ayrıca Başar’ın yeni bir şehre ve okula uyumu konusunda yaşadığı sıkıntılar üzerine bireysel görüşmelere başlamıştır. Aşağıdakilerden hangisi okul psikolojik danışmanının Başar’a verdiği rehberlik hizmetlerinden biri değildir? A) Oryantasyon B) Bireyi tanıma C) Bilgi toplama ve yayma D) İzleme ve değerlendirme E) Psikolojik danışma

Okul rehberlik öğretmeni öğrencilerle bir oryantasyon çalışması yapmış ve yaptığı uygulamaların ne derece etkili olduğunu araştırmak istemiştir. Bu konuda bilgi toplamak amacıyla öğrencilerin ve öğretmenlerin gözlem, görüş ve önerilerinden yararlanmıştır. Okul rehber öğretmeninin yaptığı bu çalışma, rehberlikte hangi hizmet kapsamında yer alır? A) Bilgi verme B) Bilgi toplama C) Yöneltme ve yerleştirme D) İzleme E) Müşavirlik

Mezunlarının sonraki yıllarda öğrenime devam edip etmediklerine, ettilerse başarı durumlarına; etmedilerse iş durumlarına ilişkin bilgileri toplayarak ilgililere duyurmak, rehberlik servisinin hangi faaliyetleri kapsamında yer alır? A) Konsültasyon B) Bilgi toplama C) Alıştırma D) Bilgi verme E) İzleme

1. Müşavirlik (Konsültasyon) Hizmeti

Okuldaki rehberlik uzmanının, okulda "ortak rehberlik anlayışı" oluşturmak amacıyla öğrenciyle ilişkili diğer kişilere (yönetici, öğretmen, aile, diğer personele) rehberlikle ilgili konularda bilgi vermesidir. Müşavirlik hizmetiyle rehberlik uzmanı, bu kişilerin rehberlik konularında bilgi ve becerilerini artırmayı amaçlar. Müşavirlik hizmetini sadece okul psikolojik danışmanı verebilir. Müşavirlik hizmetinin temel amacı; ortak bir rehberlik anlayışı oluşturarak rehberlik hizmetlerinin etkililiğini artırmaktır.

Müşavirlik hizmetleri kapsamında yapılabilecek bazı çalışmalar: Okulda etkili bir öğrenme ortamı oluşturmada öğretmenlerle işbirliği yapma Olumsuz öğretmen davranışlarını değiştirme çabaları Öğretmenlerin sınıf içi rehberlik uygulamaları eksiksiz yapabilmeleri için öğretmenlerle işbirliği

yapılması Özel eğitim öğrencilerine yardım etmek için, onlarla ilgili olan öğretmenlerle işbirliği yapma Öğrencinin okula ve öğretmenlerine karşı olumlu tutumlar benimsemesinde aile ile işbirliği

yapma Evde öğrenciyi olumsuz etkileyen koşulları olumluya dönüştürme Ebeveyn-çocuk arasındaki iletişim becerilerinin geliştirilmesi Öğrencinin bulunduğu gelişim düzeyine uygun davranışları anlama ve yönlendirmede aileye

bilgiler verme Okul yöneticilerine ve öğretmenlere, okuldaki rehberlik hizmetleri hakkında tanıtıcı bilgiler

verme Okulun tüm olanakların rehberlik hizmetleri kapsamında daha rasyonel (akılcı) olarak

kullanılmasında yönetici ve öğretmenler ile işbirliği yapma Okul rehberlik programını hazırlama ve uygulamada, okul yöneticileri ve sınıf öğretmenleriyle

işbirliği yapma Rehberlikle ilgili hazırlanmış çeşitli yazılı dokümanları, yönetici ve öğretmenlerle paylaşma

İlkokula başlayan Mehmet, sınıf arkadaşlarının aksine yazı yazarken sol elini kullanmaktadır. Anne babası onu sağ elini kullanmaya zorlamaktadır. Ailesinin bu tutumu Mehmet’te gerginliğe ve kekemeliğe neden olmuştur. Bu durumda aileye öncelikle verilmesi gereken rehberlik yardımı aşağıdakilerden hangisi olmalıdır? A) Veli konferansı B) Grup rehberliği C) Konsültasyon (Müşavirlik) D) Önleyici rehberlik E) Kişisel-sosyal rehberlik

Umut, derslerinde yeterince başarılı olamayan bir öğrencidir. Ailesi bu durumu öğretmenin, bireysel farklılıkları gözetmeksizin sınıftaki öğrencilere aynı şekilde davranmasına ve Umut’la yeterince ilgilenmemesine bağlamaktadır. Öğretmen ise Umut’ta dikkat eksikliği olduğunu düşünmektedir. Umut’un ailesi ve öğretmeni arasında ortak bir anlayış, aşağıdaki hizmet alanlarından hangisiyle sağlanabilir? A) Oryantasyon B) Bilgi toplama C) Grup rehberliği D) Müşavirlik E) Yöneltme ve yerleştirme

Okul rehber öğretmeni kendi alanında sahip olduğu bilgi ve becerilerini öğretmen, veli ve yöneticilerin hizmetine sunar, onların bu konuda kendilerini geliştirmelerine yardımcı olur, ortak ve yeterli bir rehberlik anlayışının gelişmesine çaba harcar. Rehber öğretmenin bu çalışması aşağıdaki rehberlik hizmet alanlarından hangisinin kapsamına girmektedir?

A) Oryantasyon B) Bireyi tanıma C) Çevre ve veli ile ilişkiler D) Müşavirlik E) İzleme ve değerlendirme

Aşağıdakilerden hangisi, öğrencilere verilen psikolojik yardımların etkililiğini artırmak üzere yönetici, öğretmen ve velilerle yürütülen rehberlik hizmetidir? A) Çevreyle ilişkiler B) Müşavirlik (Konsültasyon) C) İzleme D) Oryantasyon E) Psikolojik danışma

2. Çevreyle İlişkiler

Okul, içinde bulunduğu çevreyi etkileyen ve çevreden de etkilenen bir kurumdur. Bu nedenle okul yöneticisi, psikolojik danışman ve okulda görevli diğer öğretmenlerce okulun çevresel özelliklerinin bilinmesi ve çevreyle ilişkilerin sürdürülmesi gerekir. Okulun yakın veya uzak çevresinde öğrencilerin yararlanabilecekleri birtakım olanakların yanında, öğrenciler için zararlı olabilecek bazı durum, kişi veya kurumlar olabilir. Tüm bunlar, öğrenci gelişimi üzerinde etkilidir.

Okul çevresinin dikkate alınması, öğrencileri olumsuz etkileyen durumların giderilmesi için bazı çalışmaların yapılması gerekir. Ayrıca çevrede öğrencilerin yararlanabileceği olanak ve fırsatları araştırarak, öğrencilerin bu konularda bilgilendirilmesi için de birtakım çalışmaların yapılması gerekir.

Çevreyle ilişkiler kapsamında yakın çevredeki okulların PDR servisleriyle de karşılıklı yardım alışverişinde bulunulabilir ve ortak çalışmalar yapılabilir. Özellikle çevredeki psikolojik yardım veren diğer kuruluşlarla da (RAM, hastane) bağlantı kurularak, öğrencilerin ve veliler buralardan da yararlanmaları sağlanabilir.

Ayrıca belediyeler, sosyal, kültürel ve sportif etkinliklerin yapılabildiği kuruluşlar, emniyet müdürlüğü, mesleki dernekler, sendikalar gibi kuruluşlarla da işbirliği yapılarak birçok rehberlik çalışması yapılabilir.

Örneğin; öğrencilere madde bağımlılığı konusunda kişisel rehberlik hizmeti sunacak olan okul rehberlik servisi, bunun için il/ilçe emniyet müdürlüğü narkotik biriminden yardım isteyip okulda panel, seminer veya konferans düzenlemesi

3. Veliyle İlişkiler

Öğrencinin yaşadığı birincil çevresi olan aile, yaşam değerlerini, okul ve eğitime yönelik değerlerini, başarısını önemli ölçüde etkilemektedir. Aile öğrencinin seçimlerini ve yaşam planlarını oluşturmada da önemli bir etkendir. Bu nedenle öğrencinin eğitiminde okul ve ev yaşantısı arasında paralellik sağlandığı ölçüde olumlu sonuçlar alınabilir.

Anne babalar çocuklarının genellikle ders başarısı (bilişsel gelişimi) ile ilgilenmekte, çocuklarının gelişim özelliklerini (fiziksel, psikolojik, sosyal, ilgi, yetenekler, kişilik özellikleri) ise göz ardı etmektedirler. Bunun sonucunda da, anne baba ile çocuğun beklenti düzeyi ve yönü farklı olmakta bu da sorunlar yaşanmasına neden olmaktadır.

Anne babaların çocuklarının fiziksel, psikolojik, sosyal ve duygusal gelişimleri konularında da bilgi sahibi olarak çocuklarını tanımaları, çocuklarının önündeki engelleri kaldırarak onların gelişimlerine katkı sağlayacaklardır. Veli ile ilişkileri geliştirmede; velilerle okulda bireysel görüşülebilir, ev ziyaretleri edilebilir, velilere yönelik meslek günleri ve toplantıları düzenlenebilir, telefon ve internet gibi araçlar da kullanabilir. Anne babaları eğitim sürecine katmanın veya onların desteğini almanın yolu, onları okuldaki çalışmalar ve uygulamalar hakkında bilgilendirmek, ihtiyaç duydukları konularda rehberlik yapmaktan geçer. Bu amaçla belli bir programa dayalı olarak anne-baba rehberliği çalışmaları yapılabilir.

Veli ile ilişkileri geliştirmeye yönelik özellikle aşağıdaki çalışmalar yapılabilir: Okulun, çevrenin ve rehberlik olanaklarının velilere tanıtılması Öğrenci hakkında velilere bilgi vererek velilere çocuğunu tanıtmak Velilerden öğrenci hakkında bilgi alma ve rehberlik çalışmalarına velilerin katkısının sağlama Velilere yönelik çeşitli konularda eğitim çalışmaları yapma

54

Müşavirlik hizmeti ve veli ile ilişkiler arasındaki farklar; Müşavirlik hizmetinde genelde bir sorun vardır, bu sorunu

çözmek için rehber öğretmen öğrenciyle ilgili diğer kişilerle (veli, öğretmen, yönetici) işbirliği yapar. Yani rehberlikle ilgili ortak anlayış oluşturulmaya çalışılır. Fakat veli ile ilişkilerde öğrenciyle ilgili bir sorun olması gerekmeden, rehberlik hizmetlerine katkı olsun diye velinin desteğini isteme vardır. Yani ailenin eğitim-öğretime katkısı ve desteği alınmaya çalışılır.

Müşavirlik hizmetini sadece psikolojik danışman yaparken, veliyle ilişkiler hizmetini psikolojik danışmanın yanı sıra okul yöneticileri, sınıf ve branş öğretmenleri de yapabilir.

4. Araştırma ve Değerlendirme Hizmeti

Okullardaki PDR programlarının her yıl geliştirilip yenilenmesi (güncellenmesi) gerekir. Bu ise ancak araştırma ve değerlendirme çalışmalarıyla sağlanabilir. Rehberlik hizmetlerinin öğrenci ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde sunulabilmesi, bilimsel olarak yapılabilmesi ve etkisinin artırılması için araştırma ve değerlendirme hizmeti gereklidir. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinin gerçekçi ve etkili olup olmadığı, rehberlik hizmetlerini sunmaya nereden ve nasıl başlanacağı, araştırma ve incelemelere dayalı sayısal veriler ve kanıtlar kullanılarak değerlendirebilir.

Bu kapsamda okulun ve öğrencilerinin sorunlarının ve ihtiyaçlarının tespit edilmesi, yapılan rehberlik faaliyetlerinin sonuçlarının doğru değerlendirilmesi, programda varsa aksayan yönlerinin düzeltilmesi, özellikle psikoloji alanındaki yeni gelişmelerin programa dâhil edilmesi gibi çalışmalar yapılmaktadır. Mesela; okulda öğrenci başarısını düşüren faktörleri tespit etmek amacıyla tüm okula uygulanan anket çalışmaları veya okulda yapılan ihtiyaç analizi çalışmaları bu hizmet kapsamında ele alınır. Araştırma ve değerlendirme hizmetleri bir plan dâhilinde yapılmalı, sonuçları personele bildirilmeli, hizmetlerdeki sürekliliği sağlayabilmek için sonuçlara yönelik raporlar kayıt altına alınıp arşivlenmelidir.

Araştırma ve değerlendirme hizmetleri kapsamında yapılabilecek bazı çalışmalar şunlardır:

Öğrencilerin başarılarını olumsuz olarak etkileyen okul-içi ve okul dışı faktörleri belirlemek

Öğrencilerle yürütülen psikolojik danışma, grup rehberliği gibi çalışmaların sonuçlarını değerlendirmek

Öğrencilerin psikolojik yardım ihtiyaçlarını saptamak Öğrencilerin, öğretmenlerin ve ailelerin okula yönelik beklentilerini

araştırmak Okulun olanaklarının ne düzeyde ve nasıl kullanıldığını incelemek Öğrencilerin yaşadıkları problemleri ve ihtiyaçları saptamak Öğrenciler arasındaki sosyal ilişkileri incelemek Öğrencilerin okula uyum sorunlarını ve öğrenme güçlüklerini belirlemek

5. Rehberlik program-plan hazırlama Hizmeti

PDR hizmetleri planlı, programlı, örgütlenmiş bir biçimde ve profesyonel düzeyde yürütülen hizmetler bütünüdür. Okullarda verilecek PDR hizmetlerinin önceden hazırlanan bir programa dayalı olarak yürütülmesi gerekir. Böylece çalışmalar daha ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülecektir. Bu amaçla okul psikolojik danışmanı (ya da okul rehberlik servisi) tarafından her eğitim-öğretim yılının başında okul rehberlik programı hazırlanmaktadır.

Türkiye’de okul rehberlik hizmetleri için hazırlanan ve uygulanan üç tür rehberlik programı

bulunmaktadır.

1. Bakanlık Rehberlik Çerçeve Programı: “Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel

Müdürlüğü” tarafından geliştirilip yayınlanan programdır. Programda bakanlıkça her eğitim

öğretim yılı için iki genel hedef belirlenir ve bunlar değiştirilemez.

Rehberlik hizmetleri il danışma komisyonları her eğitim öğretim yılı için Bakanlığın belirlediği

hedeflerden farklı iki yerel hedef belirler.

2. Okul Rehberlik Programı: Her okul için okul rehberlik servisince (psikolojik danışmanca)

eğitim-öğretim yılının başında hazırlanan programdır. Her okul Rehberlik Hizmetleri Yürütme

Komisyonu tarafından “Genel ve Yerel Düzeyde” belirlenen hedeflerden farklı özel düzeyde iki

hedef belirler ve bu doğrultuda Rehberlik Hizmetleri Planını hazırlar.

3. Yıllık sınıf rehberlik programı: Sınıf öğretmenlerinin kendi sınıfları için rehberlik saatlerinde

uygulanması amacıyla Okul PDR programı dikkate alınarak hazırlanan programdır. 2006-2007

öğretim yılından itibaren ilkokul, ortaokul ve lise kurumlarında uygulamaya konulan programdır.

60

Okulun rehberlik programları hazırlanıp geliştirilirken; öğrencilerin ilgileri, ihtiyaçları, gelişim düzeyleri, okulun özellikleri (türü, okulun bulunduğu çevre, okulun personel ve fiziksel olanakları), amaçları, işleyişleri, uygulanan öğretim programı dikkate alınması gerekir. Bu nedenle tek tip bir okul rehberlik programı yoktur, okula özgü bir rehberlik programı vardır. PDR programı hazırlanırken programın işlevselliği ve uygulanabilirliğinin de mutlaka göz önünde bulundurulması gerekir.

Okul rehberlik programını hazırlamada ve geliştirmede en önemli görev psikolojik danışmanlarındır. Ayrıca sınıf rehber öğretmenlerine ve okul müdürüne de önemli görevler düşmektedir. Psikolojik danışmanın görevi; Bakanlık çerçeve programını temel alarak okulunun rehberlik ve

psikolojik danışma hizmetleri programını sınıf düzeylerine, okulun türüne ve öğrencilerin ihtiyaçlarına göre hazırlar. Rehberlik programının ilgili kısmının uygulanmasında sınıf öğretmenlerine rehberlik eder.

Müdürün görevi; okul rehberlik hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili yıllık planının hazırlanması sağlar ve uygulanmasını takip eder. Okul rehberlik hizmetlerinin planlarını tasdik ederek birer örneğini, ders yılının başladığı ilk ay içerisinde, yıl sonu çalışma raporunun bir örneğini ise ders yılının tamamlandığı ay içerisinde bağlı bulunduğu RAM’e gönderir.

Sınıf öğretmeninin görevi ise; rehberlik servisince verilen yıllık çalışma planı çerçevesinde kendi sınıfı için yıllık sınıf rehberlik çalışma planı hazırlar ve bir örneğini rehberlik servisine verir.

Okul rehberlik programlarıyla ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Okul psikolojik danışmanı tarafından yürütülür. B) Öğrencilerin ihtiyaçları temel alınarak hazırlanır. C) Okuldaki tüm öğrencilere yönelik etkinlikleri kapsar. D) Rehberlik Araştırma Merkezlerine bağlı tüm okullarda aynı program uygulanır. E) Okul personelinin iş birliği içinde çalışmasını gerektirir.

(2017)

Psiko-sosyal Müdahale; Doğal afetler ile kaza, ihmal, istismar, intihar, şiddet, savaş ve göç gibi zorlu yaşam olaylarında sunulan psikolojik ve sosyal destek hizmetleridir. Bildirim Yükümlülüğü: Cinsel, duygusal ya da fiziksel açıdan ihmal ve istismar

edilen; eğitim, ekonomik ya da sağlık yönünden ihmal edilen; madde kullanan/bulunduran/satan öğrencilere yardım sunmak amacı ile yetkili kişi ya da kurumlara yapılan bildirim işlemidir.

Koruyucu ve Destekleyici Tedbir: Öğrencilerin bedensel ve ruhsal olarak korunmalarını desteklemek amacıyla mahkeme tarafından alınan danışmanlık ve eğitim tedbir kararı doğrultusunda yapılan çalışmalardır.

İntihar: İntihar girişiminde bulunan öğrenciye ve çevresine; intihar eden öğrencinin arkadaşlarına ve çevresine ya da yönelik sunulan psikososyal müdahale hizmetleridir.