Okul – koş – kitap – bulut Okul – koş – kitap – bulut

Sev – tut – hasta – ağlaSev – tut – hasta – ağla

Sar – sil – kaz – gözSar – sil – kaz – göz

Kuş – Ali – bilgi – hızlanKuş – Ali – bilgi – hızlan

Yukarıdaki sözcük dizelerindeki diğerlerinden Yukarıdaki sözcük dizelerindeki diğerlerinden farklı olan sözcükleri bulunuz.farklı olan sözcükleri bulunuz.

Farklı olan sözcüğün türünü belirtiniz.Farklı olan sözcüğün türünü belirtiniz.

Pencereler Pencereler açıktıraçıktır..

Uykumuzu işçilere Uykumuzu işçilere bıraktıkbıraktık..

UyandırmayalımUyandırmayalım yorgun yatanları. yorgun yatanları.

SahibiyizSahibiyiz bu saate denizin. bu saate denizin.

Yukarıdaki altı çizili sözcükleri inceleyiniz. Bu Yukarıdaki altı çizili sözcükleri inceleyiniz. Bu sözcüklerin cümleye katığı anlamı belirtiniz.sözcüklerin cümleye katığı anlamı belirtiniz.

FİİL (EYLEM):FİİL (EYLEM): Varlıkların yaptıkları işleri, Varlıkların yaptıkları işleri, hareketleri veya içinde bulundukları durumları bir hareketleri veya içinde bulundukları durumları bir kipe (yani zamana veya bir dileğe) ve kişilere kipe (yani zamana veya bir dileğe) ve kişilere bağlayarak bildiren kelimelere fiil denir. Fiillerin bağlayarak bildiren kelimelere fiil denir. Fiillerin üç temel kuralı vardır: üç temel kuralı vardır:

İş, hareket, oluş bildirir.İş, hareket, oluş bildirir.

Kök veya gövde halindeyken kip eklerini alabilir.Kök veya gövde halindeyken kip eklerini alabilir.

Kök ve gövde halindeyken mastar eklerini (-mek, Kök ve gövde halindeyken mastar eklerini (-mek, -mak) alabilir.-mak) alabilir.

Örnek SoruÖrnek Soru: : Aşağıdaki cümlelerin Aşağıdaki cümlelerin yüklemi olan fiillerden hangisi “yüklemi olan fiillerden hangisi “oluşoluş” ” bildirmektedir?bildirmektedir?

Sizi çok seviyoruz.Sizi çok seviyoruz.

Bir de şu soruyu çözsene.Bir de şu soruyu çözsene.

Çocuklar ne güzel de oynuyorlar.Çocuklar ne güzel de oynuyorlar.

Sen ne kadar da büyümüşsün, ufaklık!Sen ne kadar da büyümüşsün, ufaklık!

Dikkat ! Bir kelimenin fiil olabilmesi için Dikkat ! Bir kelimenin fiil olabilmesi için şu üç öğeyi bulundurması gerekir. şu üç öğeyi bulundurması gerekir.

Fiil tabanıFiil tabanı

Kip ekiKip eki

Şahıs ekiŞahıs eki

Örnek Soru:Örnek Soru: Çekimli fiiller Çekimli fiiller aşağıdakilerden hangisini aşağıdakilerden hangisini göstermezgöstermez?? (1989-AL)(1989-AL)

A) ZamanA) Zaman B) Şahıs B) Şahıs

C) Hareket ve oluşC) Hareket ve oluş D) Yer D) Yer

A) A) Fiil Tabanı (Kök veya Gövde)Fiil Tabanı (Kök veya Gövde) : : Fiilin kök Fiilin kök veya gövdesi,başka bir ifadeyle kelimenin (-mek, veya gövdesi,başka bir ifadeyle kelimenin (-mek, -mak) eklenebilen en büyük parçasıdır.-mak) eklenebilen en büyük parçasıdır. Okudum oku (mak)Okudum oku (mak)

KelimeKelime KökKök GövdeGövde TabanTaban

SarardıSarardı = sarı > sarı+ ar = sarı > sarı+ ar >sarar(mak)>sarar(mak)

Yaşıyorum= yaş > yaş +a Yaşıyorum= yaş > yaş +a >yaşa >yaşa (mak)(mak)

Çoğalmış = çok > çok+ al Çoğalmış = çok > çok+ al >çoğal >çoğal (mak)(mak)

B) Kip EkiB) Kip Eki : : Fiillerin yapılış amacını ve Fiillerin yapılış amacını ve zamanını bildiren eklerle almış oldukları zamanını bildiren eklerle almış oldukları biçimine “kip” denir. Kipler iki grupta biçimine “kip” denir. Kipler iki grupta incelenir: incelenir:

Bildirme (Haber) Kipleri Bildirme (Haber) Kipleri

Dilek (Tasarlama) KipleriDilek (Tasarlama) Kipleri

Şahıs EkiŞahıs Eki : : Fiilin bildirdiği iş mutlaka canlı Fiilin bildirdiği iş mutlaka canlı veya cansız bir varlık (özne) tarafından yapılır. veya cansız bir varlık (özne) tarafından yapılır. İşte bu varlığa fiilin kişisi denir. Türkçe’de üç İşte bu varlığa fiilin kişisi denir. Türkçe’de üç tanesi tekil, üç tanesi çoğul olmak üzere altı tanesi tekil, üç tanesi çoğul olmak üzere altı tane şahıs vardır. tane şahıs vardır.

Ben....(Kendisi söz söyleyen)Ben....(Kendisi söz söyleyen)

Sen....(Kendisine söz söylenilen)Sen....(Kendisine söz söylenilen)

O......(Kendisinden bahsedilen)O......(Kendisinden bahsedilen)

Dikkat: Fiilin bildirdiği şahısları aldıkları Dikkat: Fiilin bildirdiği şahısları aldıkları eklerden tanırız. eklerden tanırız.

Sevdi-m...(Ben), Sevmiş-sin ...(Sen)Sevdi-m...(Ben), Sevmiş-sin ...(Sen)

Örnek SoruÖrnek Soru : : Aşağıdakilerden hangisi Aşağıdakilerden hangisi çekimli fiil değildir?çekimli fiil değildir?

A) AnlarımA) Anlarım B) Anlamak B) Anlamak

C) AnlamazsınC) Anlamazsın D) AnlıyorumD) Anlıyorum

FİİLLERDE KİP EKLERİFİİLLERDE KİP EKLERİ1.HABER KİPLERİ1.HABER KİPLERİ

Görülen,(Bilinen) Geçmiş ZamanGörülen,(Bilinen) Geçmiş Zaman

Öğrenilen(Duyulan) Geçmiş ZamanÖğrenilen(Duyulan) Geçmiş Zaman

Şimdiki Zaman Şimdiki Zaman

Gelecek ZamanGelecek Zaman

Geniş ZamanGeniş Zaman

Yavru kedi sobanın yanına yavaşça Yavru kedi sobanın yanına yavaşça sokuldu.sokuldu.Kıvrılıp Kıvrılıp hemen hemen uyuduuyudu.Arkasından Tuna odaya .Arkasından Tuna odaya girdi.girdi.Soğuğun Soğuğun etkisiyle o da sobanın yanına etkisiyle o da sobanın yanına koştukoştu.Ama yavru kediyi .Ama yavru kediyi görmedi.görmedi.Farkında olmadan kuyruğuna Farkında olmadan kuyruğuna bastıbastı.Küçük kedi .Küçük kedi can acısıyla fırlayıp can acısıyla fırlayıp kaçtı.kaçtı. Tuna bunu görünce çok Tuna bunu görünce çok üzüldü.üzüldü.

Yukarıdaki olayın zamanı hakkında ne Yukarıdaki olayın zamanı hakkında ne söyleyebiliriz?söyleyebiliriz?Altı çizili sözcüklerin türünü söyleyiniz.Altı çizili sözcüklerin türünü söyleyiniz.Bu sözcüklerin aldıkları ekleri inceleyiniz.Ortak Bu sözcüklerin aldıkları ekleri inceleyiniz.Ortak özelliklerini belirtiniz.özelliklerini belirtiniz.

Görünen (-di’li) Geçmiş ZamanGörünen (-di’li) Geçmiş Zaman:: Geçmişte Geçmişte yaşadığımız veya gördüğümüz fiilleri anlatmak yaşadığımız veya gördüğümüz fiilleri anlatmak için kullanılır. Fiil tabanına –di eki getirilerek için kullanılır. Fiil tabanına –di eki getirilerek yapılır. Bu yüzden di’li geçmiş zaman kipi de yapılır. Bu yüzden di’li geçmiş zaman kipi de denir. denir.

Fiil TabanıFiil Tabanı - -dı,-di,-du,-dü, -tı,-ti,-tu,-tüdı,-di,-du,-dü, -tı,-ti,-tu,-tü şahıs ekişahıs ekiSevSev di di mmYazYaz dı dı n nOku Oku du du ------- -------GitGit ti ti k kSatSat tı tı nız nızUçUç tu tu lar lar

Eskiden bu köyde güzel bir kız Eskiden bu köyde güzel bir kız yaşarmış.yaşarmış.Sapsarı saçları masmavi gözleri Sapsarı saçları masmavi gözleri varmışvarmış.Gören herkes güzelliğine hayran .Gören herkes güzelliğine hayran kalırmışkalırmış.Zeynep kızın güzelliği komşu köylerde .Zeynep kızın güzelliği komşu köylerde de de konuşulurmuşkonuşulurmuş.Karşıdaki köyün kötü kalpli .Karşıdaki köyün kötü kalpli beyi de bunu tez zamanda beyi de bunu tez zamanda öğrenmiş.öğrenmiş.Kızın Kızın hemen huzuruna getirilmesini hemen huzuruna getirilmesini buyurmuşbuyurmuş... ...

Yukarıdaki olayın zamanı ile ilgili ne Yukarıdaki olayın zamanı ile ilgili ne söyleyebiliriz.söyleyebiliriz.Olayın anlatıcısı olayı görmüş müdür?Olayın anlatıcısı olayı görmüş müdür?Altı çizili sözcükleri ve aldıkları ekleri Altı çizili sözcükleri ve aldıkları ekleri inceleyiniz.Sizce bu ekler ne görev inceleyiniz.Sizce bu ekler ne görev üstlenmişlerdir.üstlenmişlerdir.

2. Öğrenilen (-miş’li) Geçmiş Zaman2. Öğrenilen (-miş’li) Geçmiş Zaman Kipi : Kipi : Fiilin, önceden gerçekleştiğini Fiilin, önceden gerçekleştiğini bildirir. Ancak söyleyen fiilin yapıldığını bildirir. Ancak söyleyen fiilin yapıldığını görmemiş, başkasından duymuştur. Fiil görmemiş, başkasından duymuştur. Fiil tabanına –miş eki getirilerek yapılır.tabanına –miş eki getirilerek yapılır.

Fiil Tabanı > -mış,-miş,-muş,-müş > Fiil Tabanı > -mış,-miş,-muş,-müş > Şahıs EkiŞahıs Eki

SevSev miş miş im im

KazanKazan mış mış sın sın

KorkKork muş muş ---- ----

Sana bu mektubu Antalya’dan Sana bu mektubu Antalya’dan yazıyorumyazıyorum. . Burada günlerim çok güzel Burada günlerim çok güzel geçiyor.geçiyor.Hemen Hemen hemen her gün denize hemen her gün denize gidiyorumgidiyorum. Denizin o . Denizin o güzel kokusunu içime güzel kokusunu içime çekiyorumçekiyorum.Sonsuz .Sonsuz maviliğe bakarak hayallere maviliğe bakarak hayallere dalıyorum.dalıyorum.

Yukarıdaki anlatılanların gerçekleşme Yukarıdaki anlatılanların gerçekleşme zamanı ile ilgili ne söyleyebiliriz.zamanı ile ilgili ne söyleyebiliriz.Altı çizili sözcüklerin aldıkları ekleri Altı çizili sözcüklerin aldıkları ekleri inceleyiniz.inceleyiniz.Ortak özelliklerini belirtiniz.Ortak özelliklerini belirtiniz.

3.Şimdiki Zaman Kipi3.Şimdiki Zaman Kipi: : Fiilin şu an Fiilin şu an gerçekleşmekte olduğunu bildirir.Fiil tabanınagerçekleşmekte olduğunu bildirir.Fiil tabanına

(-yor) eki getirilir.(-yor) eki getirilir. Sev -(i) - yor - umSev -(i) - yor - um Dikkat: - ( ) yor eki kendinden önceki geniş Dikkat: - ( ) yor eki kendinden önceki geniş sesliyi (a, e) daraltır.sesliyi (a, e) daraltır. Gör - me – yor – um > Görmüyorum.Gör - me – yor – um > Görmüyorum.

Dikkat: Şimdiki zaman anlamı –mekte, -makta Dikkat: Şimdiki zaman anlamı –mekte, -makta ekiyle de sağlanabilir.ekiyle de sağlanabilir. Ders çalışıyorum / Ders çalışmaktayımDers çalışıyorum / Ders çalışmaktayım..

Geleceğe dair birçok hayalim var.Öncelikle eğitimimi Geleceğe dair birçok hayalim var.Öncelikle eğitimimi tamamlayacağım.tamamlayacağım.Doktor olup hastaları Doktor olup hastaları iyileştireceğimiyileştireceğim.Kazandığım paralarla köyüme bir okul .Kazandığım paralarla köyüme bir okul yaptıracağım.yaptıracağım.

Yukarıdaki altı çizili sözcüklerin aldığı ekleri Yukarıdaki altı çizili sözcüklerin aldığı ekleri inceleyiniz.inceleyiniz.

Bu eklerin sözcüğe kattığı anlamı belirtiniz. Bu eklerin sözcüğe kattığı anlamı belirtiniz.

4.Gelecek Zaman Kipi4.Gelecek Zaman Kipi: : Fiilin daha sonra Fiilin daha sonra gerçekleşeceğini bildirir. Fiil tabanına –gerçekleşeceğini bildirir. Fiil tabanına –ecek, -acak getirilerek yapılır.ecek, -acak getirilerek yapılır. Fiil TabanıFiil Tabanı -ecek/-acak -ecek/-acak şahıs eki şahıs ekiSevSev eceğ eceğ im imAnlaAnla y y acak acak sın sınBekleBekle y y ecek ecek ..... .....ÇalışÇalış acağ acağ ız ızBaşarBaşar acak acak sınız sınızGör Gör ecek ecek ler ler

Sabahları uyanınca penceremi Sabahları uyanınca penceremi açaraçar dışarı dışarı bakarımbakarım.Eğer .Eğer kar yağmışsa sevinçle bahçeye kar yağmışsa sevinçle bahçeye fırlarımfırlarım.Hemen bir .Hemen bir kardan adam yapmaya kardan adam yapmaya koyulurumkoyulurum.Sonra annem bana .Sonra annem bana seslenir.seslenir.Elimi yüzümü yıkayıp kahvaltıya gelmemi Elimi yüzümü yıkayıp kahvaltıya gelmemi söyler.söyler.Kahvaltıdan sonra giyinip okuluma arkadaşlarıma Kahvaltıdan sonra giyinip okuluma arkadaşlarıma

koşarım.koşarım. Yukarıdaki olayın gerçekleşme zamanı ile ilgili Yukarıdaki olayın gerçekleşme zamanı ile ilgili kesin bir şey söyleyebilir miyiz?kesin bir şey söyleyebilir miyiz?

Altı çizili sözcüklerin aldıkları ekleri inceleyiniz.Altı çizili sözcüklerin aldıkları ekleri inceleyiniz.

Bu ekler sözcüklere nasıl bir anlam yüklemiştir?Bu ekler sözcüklere nasıl bir anlam yüklemiştir?

5. Geniş Zaman Kipi5. Geniş Zaman Kipi: : Fiilin her zaman Fiilin her zaman yapıldığını veya yapılabileceğini bildirir. Fiil yapıldığını veya yapılabileceğini bildirir. Fiil tabanına –( )r eki getirilerek yapılır.tabanına –( )r eki getirilerek yapılır.

Fiil tabanı + [-( ) r ] + şahıs eki Fiil tabanı + [-( ) r ] + şahıs eki

Sev -e- r imSev -e- r im

gül -e- r sin gül -e- r sin

DİKKAT : Geniş zamanın olumsuzu yapılırken DİKKAT : Geniş zamanın olumsuzu yapılırken

(–r) kullanılmaz. Yerine –me, -ma, -mez, -maz (–r) kullanılmaz. Yerine –me, -ma, -mez, -maz kullanılır.kullanılır. Severim / SevmemSeverim / Sevmem

Anlarız / anlamayızAnlarız / anlamayız

Örnek Soru:Örnek Soru: “Dağ dağa kavuşmaz, insan “Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur” Cümlesindeki fiillerin insana kavuşur” Cümlesindeki fiillerin zamanı hangi seçenekte doğru verilmiştir? zamanı hangi seçenekte doğru verilmiştir? (1994-EML) (1994-EML)

Şimdiki zaman-geniş zamanŞimdiki zaman-geniş zaman Geniş zaman-geniş zamanGeniş zaman-geniş zaman Gelecek zaman-gelecek zamanGelecek zaman-gelecek zaman Geçmiş zaman-geçmiş zamanGeçmiş zaman-geçmiş zaman

TEKRAR ETMEK ÖĞRENMEYİ TEKRAR ETMEK ÖĞRENMEYİ PEKİŞTİRİR!!!PEKİŞTİRİR!!!

RAZİ ÇALMANRAZİ ÇALMAN

TÜRKÇE ÖĞRETMENİTÜRKÇE ÖĞRETMENİ