ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ – ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ 

2  

Οργανωτική επιτροπή συνεδρίου 

Φρύνη Μουζακίτου, Αναπλ. Καθηγήτρια Τμήματος ΕΑΔΣΑ, ΤΕΙ Αθήνας Χάρης Πρέσσας, Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Φωτογραφίας & Οπτικοακουστικών Τεχνών, ΤΕΙ Αθήνας Δρ Μάρω Σίνου, Καθηγήτρια Εφαρμογών Τμήματος ΕΑΔΣΑ, ΤΕΙ Αθήνας Δρ Ελένη Τάτλα, Αναπλ. Καθηγήτρια, Πρόεδρος Τμήματος ΕΑΔΣΑ, ΤΕΙ Αθήνας Λίνα Τσίλαγα, Καθηγήτρια, Πρόεδρος Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης, ΤΕΙ Αθήνας Γιώργος Τσιούρης, Καθηγητής, Πρόεδρος Τμήματος Γραφιστικής, ΤΕΙ Αθήνας Δρ Νικήτας Χιωτίνης, Καθηγητής, Κοσμήτορας Σχολής Καλλιτεχνικών Σπουδών, ΤΕΙ Αθήνας 

Επιστημονική επιτροπή  

Δρ Κωνσταντίνος Βουδούρης, Καθηγητής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Μέλος Δ.Σ. και τέως Πρόεδρος Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας Δρ Μυρτώ Δραγώνα, Καθηγήτρια Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών Τ. Πρόεδρος Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας Δρ Μελίτα Εμμανουήλ, Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου Δρ Χαρά Μπανάκου, Αναπλ. Καθηγήτρια Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών Δρ Γιώργος Ν. Πολίτης, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνικής Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Αθηνών Δρ Γιούλη Ράπτη, Επίκουρη Καθηγήτρια Φιλοσοφίας Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, Μέλος Δ.Σ. Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας Δρ Ελένη Τάτλα, Αναπλ. Καθηγήτρια ΤΕΙ Αθήνας   Δρ Νικήτας Χιωτίνης, Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας  

Γραμματεία Συνεδρίου 

Λεωνίδας Οικονόμης Κωνσταντίνα Παντελή

3  

Α΄  Πανελλήνιο Συνέδριο 

Σχολής Καλλιτεχνικών Σπουδών, ΤΕΙ Αθήνας 

12‐13 Ιουνίου 2015, «Τεχνόπολις» Δήμου Αθηναίων 

ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ 9.84 

Θέμα Συνεδρίου: Αισθητική και Ηθική 

https://sksaestheticsethics.wordpress.com/ 

Παρασκευή, 12 Ιουνίου                                      

08.00΄‐ 09.00΄ Εγγραφές 

09.00΄‐ 09.45΄ Υποδοχή‐ χαιρετισμοί 

Υποδοχή : Νικήτας Χιωτίνης, Διευθυντής ΣΚΣ 

Χαιρετισμοί/άνοιγμα Συνεδρίου : 

Μιχάλης Μπρατάκος, Πρόεδρος ΤΕΙ  

Πάνος Χαραλάμπους,  Πρύτανης Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών 

Κωνσταντίνος Βουδούρης,  Πρόεδρος  Διεθνούς  Εταιρείας Ελληνικής Φιλοσοφίας 

Ηλίας  Κωνσταντόπουλος, Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής 

 

9.45΄‐12.00΄    Σχέσεις Αισθητικής και Ηθικής (Σ.1) 

Πρόεδρος: Ξηροπαΐδης Γιώργος, Φιλόσοφος, Καθηγητής ΑΣΚΤ 

Μωραΐτης Κώστας, Αρχιτέκτων, Καθηγητής ΕΜΠ, 

«Τοπιακές Αισθητικές επιλογές και Ευρωπαϊκό πολιτικό ήθος» 

Χιωτίνης Νικήτας, Αρχιτέκτων, Καθηγητής  ΤΕΙ Αθήνας, 

«Αισθητική και Ηθική: αποσαφήνιση όρων, εννοιών και στόχων» 

Συμεωνίδης Θωμάς, Αρχιτέκτων, Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Πόση ελευθερία υπάρχει στην ελευθερία της έκφρασης;» 

Μιράσγεζη Αθηνά, Φιλόσοφος, Μέλος ΣΕΠ, Ελληνικό  Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 

«Karlheinz Stockhausen: ένστικτο σκληρότητας και καλλιτέχνες»  

Βιρβιδάκη Κατερίνα, Φιλόσοφος, PhD University of Oxford, 

«Ο κινηματογράφος του Robert Bresson: Φορμαλισμός και ηθική σημασία»  

Καγγελάρης Φώτης, Δρ Ψυχοπαθολογίας‐συγγραφέας, Επιστημονικός Συνεργάτης 

ΤΕΙ Αθήνας, Τμ. Φωτογραφίας και Οπτικοακουστικών Τεχνών 

«Το καρτεσιανό υποκείμενο και οι περιπέτειες της Αισθ ηθικής» 

11.30΄‐12.00΄ Συζήτηση 

  

Διάλειμμα  καφέ 15’…………………………….  

4  

 

 

12.15΄‐14.15΄    Τέχνη, Αρχιτεκτονική και Κοινωνία (Σ.2) 

 Πρόεδρος: Ράπτη Γιούλη, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ  

Λέφας Παύλος, Αρχιτέκτων, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών,  

Rada  Čahtarević,  Αρχιτέκτων,  Κοσμήτορας  της  Σχολής  Αρχιτεκτόνων  Μηχ. 

Πανεπιστημίου Sarajevo και  

Nora  Demjaha,  Αρχιτέκτων‐Εικαστικός,,  υποψήφια  διδάκτωρ  Πανεπιστημίου 

Sarajevo, 

«Ηθικά ζητήματα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό» 

Τερζόγλου  Ίων, Αρχιτέκτων, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ, 

«Ηθικές διαστάσεις της Αρχιτεκτονικής: Γενεαλογίες και Έννοιες» 

Κουτσουμπός Λεωνίδας, Αρχιτέκτων, Λέκτορας ΕΜΠ, 

«Ο Wittgenstein και η διδασκαλία  στο Bauhaus: η «δείξη» ως διδακτικό εργαλείο 

ηθικής και αισθητικής στην Αρχιτεκτονική»  

Τσιράκη Σοφία, Αρχιτέκτων, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ,  

«Η ηθική διάσταση της Κεντρικής Ιδέας ως βασική συνιστώσα μιας μεθόδου 

για τη διδασκαλία της Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης» 

Τάτλα Ελένη, Αρχιτέκτων, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΤΕΙ Αθήνας, 

«Πολιτικές αρχές και αρχιτεκτονικός σχεδιασμός. Ανάμεσα στον Habermas και τον 

Ranciere»  

13.45’‐14.15΄ Συζήτηση 

 

14.15΄‐15.00΄…… Πλήρης συνεδρία: Ράπτη Γιούλη,  Φιλόσοφος, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ  

«Η αυτονομία και η ετερονομία του έργου τέχνης και ο ρόλος της Αισθητικής» 

 

14.30’‐15.15’……………………….. Διάλειμμα ελαφρού γεύματος 

 

15.45΄‐17.45΄     Τέχνη,  Αρχιτεκτονική και Παράδοση (Σ.3) 

Πρόεδρος: Κώστας Μωραΐτης, Αρχιτέκτων, Καθηγητής ΕΜΠ  

Δρακοπούλου Κωνσταντίνα, Αρχαιολόγος‐Ιστορικός Τέχνης, Υποψήφια Διδάκτωρ 

Πανεπιστημίου Αθηνών, 

«Η επέμβαση με τοιχογραφήματα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Μια μελέτη 

της αισθητικής της καταστροφής στην Τέχνη»  

Κωτσή Αγγελική, Αρχιτέκτων, Καθηγήτρια Εφαρμογών ΤΕΙ Αθήνας, 

«Η Αρχιτεκτονική ως από‐κριση  κοινωνικοπολιτισμική. Από την απόλυτη Αλήθεια 

στην αναζήτηση της Αλήθειας» 

5  

Χαμπάλογλου Μάγδα, Αρχιτέκτων, Εξωτερική Συνεργάτις Πανεπιστημείου Θράκης, 

«Αισθητικές και ηθικές προεκτάσεις του μοντέρνου κινήματος στην αρχιτεκτονική: ο 

εξορθολογισμός της κατοικίας» 

Μοίρα Μαρία, Απόφοιτος Τμ. Διακοσμητικής ΤΕΙ Αθήνας, Δρ Αρχιτέκτων, 

Καθηγήτρια Εφαρμογών ΤΕΙ Αθήνας, 

"Από τη φενάκη του πολυτελούς και την αλαζονεία του περιττού στο ηθικό αίτημα 

του ελάχιστου αναγκαίου. Εικόνες κατοίκησης των παλιών αθηναϊκών σπιτιών του 

19ου αιώνα από τον Άρη Κωνσταντινίδη.  

Τσακίρη Ευφροσύνη, Αρχιτέκτων, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

 «Αναλύω‐ ζωγραφίζω την πόλη: η εικαστική αναπαράσταση της πόλης με αναφορά 

στην ταυτότητά της»  

Καλακαλλάς Ανδρέας, Αρχαιολόγος‐Ιστορικός Τέχνης‐Εικαστικός, Ε.ΔΙ.Π. ΕΜΠ,  

 «Η γλώσσα της εξουσίας στον Μεσαίωνα, μία αισθητική προσέγγιση. 

Παραδείγματα στον Ελλαδικό χώρο.»  

17.15’‐17.45’ Συζήτηση 

 

Διάλειμμα  καφέ 15’…………………………….  

 

18.00΄‐ 20.00΄   Τέχνη, Αρχιτεκτονική και Οικολογία (Σ.4) 

 Πρόεδρος: Τάτλα Ελένη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΤΕΙ Αθήνας 

Ζήκα Φαίη, Φιλόσοφος, Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΣΚΤ, 

«Αισθητική και ηθική στον κήπο» 

Καραμπίνης Λεωνίδας, Εικαστικός, Καθηγητής Εφαρμ. ΤΕΙ Αθήνας,  

Παπαιωάννου Σοφία‐Όλγα, Μουσειολόγος‐Ερευνήτρια και  

Αβαριτσιώτης Θρασύβουλος, Εικαστικός, Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας ,     

«Βιοτέχνη, ορισμοί και όρια»  

Παπαγεωργίου Χριστίνα, Αρχιτέκτων‐Εικαστικός, Μ.Α. Kings College, London, «Το 

ανθρώπινο σώμα ως έργο τέχνης. Η διερεύνηση των ορίων ως ηθική διερώτηση» 

Κυβέλου Στέλλα, Αρχιτέκτων, Επίκουρη Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου, 

Σίνου Μάρω, απόφοιτος ΤΕΙ Α.,  Αρχιτέκτων,  Καθηγήτρια Εφαρμογών ΤΕΙ Αθήνας, 

«Χώρος και ενεργειακή μετάβαση: αισθητικές προσεγγίσεις και ηθικές διαστάσεις» 

Παπαδημάτος Παναγιώτης, Αρχιτέκτων, MSc UCL,«Η αειφόρος επίκληση. Η ηθική 

και κοινωνική μετατόπιση της σύγχρονης κουλτούρας»  

Demjaha Nora, Αρχιτέκτων‐Εικαστικός, υποψήφια διδάκτωρ Πανεπιστημίου 

Sarajevo,  «Ποια εικονική πραγματικότητα;»  

19.30΄‐20.00΄ Συζήτηση 

 

20.00  ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, ΣΤΟ ΚΤΗΡΙΟ Δ.10 (ΕΝΑΝΤΙ ΑΜΦ. 9.84) 

 

6  

 

 

Σάββατο, 13 Ιουνίου              

 

9.00΄‐11.00΄     Στρογγυλή τράπεζα φοιτητών/ Rapport  πρώτης ημέρας (Σ.5) 

Πρόεδρος: Περιστέρης Φίλιππος, Συνθέτης‐Πολιτισμολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΕΜΠ  

Τσιφτσή Ξανθή, Αρχαιολόγος‐Μουσειολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

Καραίσκου Μαρία, Θεωρητικός της Τέχνης, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

Rapport πρώτης συνεδρίας – Σ.1 

Κουμούτσος Σταύρος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

Σαλάτας Μάριος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

Rapport δεύτερης συνεδρίας – Σ.2 

Οικονόμης Λεωνίδας, Φοιτητής Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Διακόσμησης και 

Σχεδιασμού Αντικειμένων,  ΤΕΙ Αθήνας , 

Αλφατζής‐Χρυσοβαλάντης Άγγελος,  Απόφοιτος Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, 

Διακόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένων,  ΤΕΙ Αθήνας και  Φοιτητής 

Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ 

Rapport τρίτης συνεδρίας ‐ Σ.3 

Μπούκουρας Στάθης, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

Τασσοπούλου Μαρία Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

  Rapport τέταρτης συνεδρίας – Σ.4 

Αρχικοί Σχολιαστές:  

Κουρτίδης‐Βλαχογιάννης Χρήστος, Φοιτητής Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, 

Διακόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένων,  ΤΕΙ Αθήνας  

Λυμπεροπούλου Αγγελική, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

Διάλειμμα  καφέ 15’…………………………….  

 

11.15΄‐13.15΄    Τέχνη, Αρχιτεκτονική και Κοινωνία   (Σ.6) 

Πρόεδρος: Τσίλαγα Λίνα, Εικαστικός, Καθηγήτρια ΤΕΙ 

Καραίσκου Μαρία, Θεωρητικός της Τέχνης, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

«Από το κάλλος στην καλλιφοβία. Για την απώλεια της Ομορφιάς στην Τέχνη και την 

Αισθητική»  

Λυμπεροπούλου Αγγελική, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

«Προσέγγιση στην έννοια της  ετεροτοπίας του Foucault μέσα από την αισθητική 

διάσταση του φροϋδικού ανοίκειου» 

Λεζγή Μαρία, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

7  

«Η παράδοση και η Τέχνη ως κριτική στη νεωτερικότητα»  

Κουμούτσος Σταύρος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

«Η ηθική διάσταση ενός εκπαιδευτικού δρώμενου στο μάθημα της αρχιτεκτονικής 

σύνθεσης» 

Μπούκουρας Στάθης, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ και 

Τασσοπούλου Μαρία,  Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

"Roma Interrotta : Η αστική εικόνα ως ιχνογραφία κοινωνικών και αισθητικών 

αξιών".  

Μουζακίτης Σταύρος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

«Αισθ‐ηθικά τοπία παιγνίων. Από μια μέθοδο Συγκριτικής Παιγνιολογίας προς μια 

στρατηγική Οικοσοφικής Παιγνιοποίησης»  

12.45’‐13.15’ Συζήτηση 

  

 

13.15΄‐14.00΄ Πλήρης Συνεδρία: Ξηροπαΐδης Γιώργος, Φιλόσοφος, Καθηγητής ΑΣΚΤ,  

“Βία και αντίσταση: προς μια πολιτική του υψηλού. Από τον Λογγίνο στον Καντ» 

 

14.00‐14.45 ……………….. Διάλειμμα ελαφρού γεύματος 

 

14.45΄‐16.45΄    Φεμινιστική αισθητική, φωτογραφία, εγκαταστάσεις, διαδραστική τέχνη, 

video art  (Σ.7) 

Πρόεδρος: Πρέσσας Χάρης, Εικαστικός, Καθηγητής ΤΕΙ 

Τσούμας Ιωάννης, Εικαστικός, Επιστημονικός Συνεργάτης ΤΕΙ Αθήνας,«Η ηθική 

διάσταση του έργου της Georgia O’ Keeffe και η επίδρασή της στη διαμόρφωση του 

Φεμινιστικού Κινήματος Τέχνης της δεκαετίας του 1970» 

Μαυρουδή Μαριάννα, Θεατρολόγος‐Μουσειολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Το γυμνό σώμα ‐ σύμβολο τέχνης, προβληματισμού και πολιτικής διαμαρτυριας» 

Σαλάτας Μάριος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

«Ο Ηθικοποιητικός ρόλος μιας «εναλλακτικής» κουλτούρας. Αναλύοντας το 

παράδειγμα του John Waters και της Divine, μέσα από την προσέγγιση του Soeren 

Kierkergaard.»  

Κάντας Βασίλειος, Θεωρητικός της Φωτογραφίας,  Διδάκτωρ Φιλοσοφίας 

Wimbledon College of Art, 

«Θέματα αισθητικής περιπλάνησης σε  ΄ανήθικες’ φωτογραφικές 

(ανα)παραστάσεις»  

Πάσχου  Ηώ, Θεωρητικός της Φωτογραφίας, Επιστημονική Συνεργάτις ΤΕΙ Αθήνας, 

«Η επιλογή του κάδρου ως ηθική πράξη»  

Δαμανάκη Μαρία, Απόφοιτος  Τμ. Διακοσμητικής  ΤΕΙ Α., M. Ed. Πανεπιστημίου 

Αθηνών  

8  

«Αισθητική και ηθική θεώρηση των κινημάτων upcycling και do it yourself  στο 

πλαίσιο του σύγχρονου σχεδιασμού και της τέχνης»  

16.15΄‐16.45΄ Συζήτηση 

 

Διάλειμμα  καφέ 15’…………………………….  

 

 

17.00΄‐ 18.30΄    Χωρικές προσεγγίσεις: Κείμενο, Μουσική, Χορός  (Σ.8) 

Πρόεδρος: Τσιούρης Γιώργος, Εικαστικός, Καθηγητής ΤΕΙ 

Περιστέρης Φίλιππος, Συνθέτης‐Πολιτισμιολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Το ήθος στη μουσική και η εξακτίνωσή του στην αισθητική των εικαστικών 

τεχνών»  

Τσιφτσή Ξανθή, Αρχαιολόγος‐Μουσειολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Οι κενοί χώροι του Libeskind ως απάντηση στην ρήση του Adorno για την τέχνη 

μετά το Άουσβιτς»  

Μερμίγκη Δήμητρα, Αρχιτέκτων, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Διάκοσμος και Ηθική στο έργο του Καζαντζάκη»  

Γιαννούτσος Ιωάννης, Αρχιτέκτων‐Εικαστικός, Μεταπτυχιακές Σπουδές  ΕΜΠ, 

«Το αρχέτυπο του κύκλου στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική. Από τις 

κοινωνικές συνιστώσες στην κυκλική διάταξη»  

18.00΄‐18.30΄ Συζήτηση  

 

18.30΄‐20.00΄   Στρογγυλή τράπεζα συμπερασμάτων 

Γ. Ράπτη,  Γ.Ξηροπαΐδης, Κ.Μωραΐτης , Φ.Καγγελάρης, Ε.Τάτλα, Χ.Πρέσσας 

 

 

9  

Παρασκευή, 12 Ιουνίου                                      

9.45΄‐12.00΄    Σχέσεις Αισθητικής και Ηθικής (Σ.1) 

Πρόεδρος: Ξηροπαΐδης Γιώργος, Φιλόσοφος, Καθηγητής ΑΣΚΤ 

Μωραΐτης Κώστας, Αρχιτέκτων, Καθηγητής ΕΜΠ, 

«Τοπιακές Αισθητικές επιλογές και νεώτερο Ευρωπαϊκό πολιτικό Ήθος» 

Ο αρχιτεκτονικός, ο αστικός όσο και ο τοπιακός σχεδιασμός δικαιούνται να συμμετάσχουν στον διάλογο για την Αισθητική και Ηθική, καθώς συνιστούν σημαντικές τέχνες υποστήριξης και  προβολής  κοινωνικού  ήθους  το  οποίο  παρίσταται  εποπτικά,  υποδεικνύοντας αποκρίσεις αισθητικής αξιολόγησης.  Ας επιμείνουμε στη θεώρηση,  τη  ζωγραφική παράσταση και τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του  τοπίου.  Αν  οι  Γαλλικοί  κήποι  του  Baroque  συνθέτουν  την  πολιτική  σκηνογραφία προβολής  ισχυρών βασιλέων και της Καθολικής Αντιμεταρρύθμισης,  την  ίδια περίοδο του 17ου  αιώνα,  η  ανερχόμενη  πολιτική  ισχύς  της  αστικής  τάξης  επιμένει  σε  σεμνότερη καταδεικτική γεωμετρία τοπιακών διαμορφώσεων. Επιμένει κατ’ ουσίαν σε ηθική συνθήκη, «ordine  geometrico  demonstrata»,  εμφατικά  καταγραμμένη  στα  αγροτικά  γεωμετρικά τοπία των Ολλανδικών polders, στους αστικούς κήπους και τα πρώτα δημόσια πάρκα των Ολλανδικών πόλεων. Αλλά προθέσεις ανάλογες, ηθικής‐αισθητικής τάξης, αφορούν επίσης τον 18ο αιώνα, όταν ο νεοκλασικισμός προβάλλεται ως επιχείρημα στήριξης του πολιτικού αστικού  Λόγου,  «emblème  de  la  Raison»,  προτείνοντας  τον  «κήπο‐τοπίο,  landscape garden»,  ως  αισθητική  μεταφορά  μιας  εξιδανικευμένης  υποθετικής  Αρκαδίας,  άμεσων δημοκρατικών  αστικών  συνεμφάσεων.  Κατά  τον  επόμενο  19ο  αιώνα,  η  στάση  αυτή αναπτύσσεται  και  διογκώνεται,  αποδίδοντας  τις  πρώτες  συγκροτημένες  απαιτήσεις  για «πράσινες  πόλεις»,  για «πράσινα,  σμαραγδένια, emerald,  δίκτυα»,  άμεσους προπομπούς της  σύγχρονης  «τοπιακής  πολεοδομίας»  και  του  σύγχρονου  τοπιακού‐περιβαλλοντικού πολιτικού ήθους.  Σχολιάζοντας καταληκτικά τη σύγχρονη περίοδο, θα ισχυριστούμε πως το τοπιακό πρόσωπό της  δεν  περιορίζεται  μόνο  σε  διεκδικήσεις  περιβαλλοντικές,  στην  απαίτηση  της  φυσικής «εισβολής»,  προορισμένης  να  επαναπροσδιορίσει  το  ανθρωπογενές  ήθος  των  τόπων κατοίκησης.  Αναπροσαρμόζει,  τον  συνολικό  πρακτικό  λόγο  του  πολιτισμού,  τα «επιστημικά»  χαρακτηριστικά  του  συνολικά,  αποδίδοντας  σε  σειρά  επιστημονικών  και πολιτισμικών  προτάσεων,  στο  ευρύτερο  πεδίο  από  το  οποίο  η  σύγχρονη  έκφραση  και  η σύγχρονη  γνώση  αναδύονται,  τη  φυσιογνωμία  τοπιακής‐τοπολογικής  πρόσληψης, ενισχυμένης από την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας προσομοίωσης.  Λέξεις  Κλειδιά:  Ιστορία‐θεωρία  τοπίου,  κήποι  του  Baroque,  Ολλανδικό  τοπίο,  Αγγλική αρχιτεκτονική  τοπίου,  σύγχρονη  τοπιακή‐τοπολογική  προσέγγιση,  σύγχρονη  επιστημική‐επιστημολογική σημασία του τοπίου. 

 

Χιωτίνης Νικήτας, Αρχιτέκτων, Καθηγητής  ΤΕΙ Αθήνας, 

«Αισθητική και Ηθική: αποσαφήνιση όρων, εννοιών και στόχων» 

Οι όροι  αισθητική και ηθική είναι στις μέρες μας καταδήλως πολύσημοι, αν όχι απολύτως ασαφείς.  Θα  προσπαθήσουμε  έτσι  μια    αποσαφήνισής  τους,  αναφερόμενοι  στην προέλευσή  τους  και  στο  ιστορικά  μεταβαλλόμενο  περιεχόμενό  τους,  αναλαμβάνοντας 

10  

βεβαίως,  και  τους  κινδύνους  των  «συγκεφαλαιωτικών»  παρουσιάσεων  εννοιών  για  τις οποίες έχουν γραφτεί εκατοντάδες τόμοι.   

Η Ηθική προέρχεται από τον τρόπο νοηματοδότησης του Κόσμου ως πεδίου αναφοράς μας, καθώς  και  του  νοήματος  που  δίνουμε  στη  ζωή.  Τούτο,  είτε  αυτό  το  πεδίο αναφοράς  της ύπαρξής  μας  είναι  οι  ιεροποιημένες  βεβαιότητες  του  παρελθόντος  είτε  οι  νεώτερες νοηματοδότησεις  του  παρόντος,    με  τις  συνακόλουθες  προτάξεις  των  στόχων  και  των προτεραιοτήτων της ζωής.  Σε αυτά όμως αναφέρεται και η Αισθητική επιστήμη.  Γιατί από αυτά προέρχονται και οι εκάστοτε μορφές της Τέχνης, που ήταν και είναι η άρθρωση του ανθρώπου  με  αυτό  που  θεωρεί  κάθε  φορά  ως  Κόσμο‐του,  τον  οποίον  ερμηνεύει  και μιμείται  για  να  επεκτείνει  προς αυτόν  την  εμβέλειά  του  και  να αναζητήσει  σε αυτόν  την ολοκλήρωσή του. 

Συμεωνίδης Θωμάς, Αρχιτέκτων, Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Πόση ελευθερία υπάρχει στην ελευθερία της έκφρασης;» 

Με  αφορμή  το  ζήτημα  της  ελευθερία  της  έκφρασης,  η  παρούσα  εισήγηση  επιχειρεί  να αναπτύξει έναν προβληματισμό σχετικά με μία ιδιαίτερη εκδήλωση αυτού του ζητήματος, την  ελευθερία  της  καλλιτεχνικής  έκφρασης.  Θεωρώντας ως  δεδομένο  και  αναφαίρετο  το δικαίωμα  της  ελευθερίας  της  έκφρασης,  θα  εξεταστεί,  κυρίως  μέσα  από  το  πρίσμα  της αισθητικής φιλοσοφίας, η έννοια της ελευθερίας στο πλαίσιο της καλλιτεχνικής έκφρασης. Παράλληλα,  θα  αναλυθούν  παραδείγματα  πρόσφατων  καλλιτεχνικών  πρακτικών  (Andro Wekua  με  το  έργο Untitled  στο Palais de Tokyo,  έκθεση  INSIDE  (2014), Brett Bailey  με  το έργο Exhibit B, στο Θέατρο Saint‐Denis (2014)). Βασικός σκοπός αυτής της εισήγησης είναι η προσέγγιση  της  ελευθερίας  στις  διάφορες  μορφές  της  σε  μια  προσπάθεια  να χαρτογραφηθούν  τα  όρια  της  κριτικής  λειτουργίας  της  τέχνης,  τα  όρια  δηλαδή  στη συνάρθρωση αισθητικής και ηθικής.   Λέξεις Κλειδιά: Ελευθερία, κριτική, αυτονομία, Adorno, Rancière, αρνητική αισθητική, αισθητικός μηδενισμός   

Μιράσγεζη Αθηνά, Φιλόσοφος, Μέλος ΣΕΠ, Ελληνικό  Ανοικτό Πανεπιστήμιο, 

«Karlheinz Stockhausen: ένστικτο σκληρότητας και καλλιτέχνες»  

Μετά  από  τον  σάλο  που  προκλήθηκε,  ο  Stockhausen  αρνήθηκε  ότι  είπε  για  την  11η  

Σεπτεμβρίου αυτό που του αποδίδουν: ότι είναι «το μεγαλύτερο έργο τέχνης που υπήρξε 

ποτέ». Επειδή αυτή η φράση απομονώθηκε από τις δηλώσεις του, θα προσπαθήσουμε να 

την  εντάξουμε  πάλι  μέσα  στα  λεγόμενά  του,  για  να  δούμε  το  νόημα  που  μπορεί  να  της 

έδωσε  ο  ίδιος  ο  συνθέτης  μέσα  από  πιθανούς  συνειρμούς.  Στη  συνέχεια  όμως  θα 

σκεφτούμε  πώς  στάθηκε  δυνατόν  να  ειπωθεί  αυτό  που  ειπώθηκε.  Αν  αυτό  δηλαδή  το 

επιτρέπει  η  τέχνη από  τη μια μεριά,  η  θεωρία  της  τέχνης από  την άλλη. Θα  διαβάσουμε 

Νίτσε, Αρτώ αλλά και Καντ για να αναρωτηθούμε εμπεριστατωμένα αν αυτό που ειπώθηκε 

ήταν αυθαίρετο ή έχει ρίζες στις  διανοητικές ανησυχίες του εικοστού αιώνα. Το θέμα της 

ωμής  βίας  ως  τέχνης  θα  μας  στρέψει  στο  ζήτημα  της  βίας  στην  τέχνη.  Μέσα  από 

παραδείγματα  σύγχρονων  έργων  τέχνης  θα  τεθεί  μία  σειρά  καίριων  ερωτημάτων  που 

άπτονται των σχέσεων τέχνης και ηθικής.   

Τα  λόγια  του Stockhausen  ενώνουν  τέχνη  και  βία,  σ’  έναν  κόσμο όπου  και  τέχνη  και  βία 

βρίσκονται σε αλματώδη άνοδο, ή σε ιμπεριαλιστική εξάπλωση. Με τη μόνη διαφορά ότι η 

βία  γίνεται  ολοένα  και  οξύτερη  ενώ  η  τέχνη  ολοένα  και  ελαφρύτερη.  Ο  θεατής  της 

11  

σύγχρονης  τέχνης  (πχ.  της  εννοιολογικής)  παραμένει  βαθιά  αδιάφορος,  ο  θεατής  της 

σύγχρονης βίας; Πρέπει άραγε να ευχόμαστε η τέχνη να γίνει πάλι βαριά και βίαιη – ώστε 

κάποιοι  βίαιοι  να  αρκεστούν  στην  τέχνη;  Ή  κινδυνεύουμε  οι  πραγματικοί  δημιουργοί  να 

μετακομίσουν από την τέχνη στη βία;   

Βιρβιδάκη Κατερίνα, Φιλόσοφος, PhD University of Oxford, 

«Ο κινηματογράφος του Robert Bresson: Φορμαλισμός και ηθική σημασία»  

Στο  κείμενο  αυτό  θα  προσπαθήσω  να  διερευνήσω  τί  είδους  ηθική  σημασία  μπορεί  να αποκτήσει  η  –  πολλές  φορές  –  ακραία  απo‐δραματοποίηση  αποτρόπαιων  ή  ζοφερών συμβάντων  στο  κινηματογραφικό  έργο  του Robert Bresson.  Όπως  θα  δείξω,  πολύ  συχνά, στις ταινίες του Robert Bresson ανακαλύπτει κανείς μια χαρακτηριστική σύζευξη ανάμεσα σε ένα, εκ πρώτης όψεως,  ιδιαίτερα στεγνό ύφος, από τη μια πλευρά, και την απεικόνιση ιδιαζόντως σκληρών περιστατικών, από την άλλη. Η αυτοκτονία της πρωταγωνίστριας στο Une Femme Douce (1969),ο βιασμός της πρωταγωνίστριας στο Au Hasard Balthazar (1966), ο βιασμός και η αυτοκτονία της πρωταγωνίστριας στο Mouchette (1967) αντιμετωπίζονται, εκ  πρώτης  όψεως,  με  ένα  είδος  αταραξίας,  αν  όχι  ψυχρότητας,  η  οποία  μας  ξενίζει. Πρόκειται εδώ για ένα είδος ηθικής αδράνειας ή ένα είδος αναστολής της ηθικής κρίσης, και πώς θα μπορούσε κανείς να κατανοήσει πιο συγκεκριμένα (ή ίσως και διαφορετικά) την ηθική  σημασία  του  κυρίαρχου    υφολογικού  –  αισθητικού  τρόπου  που  χρησιμοποιεί  ο σκηνοθέτης;   

Στο κείμενό μου θα προσπαθήσω να διερευνήσω τους  (μορφολογικούς) μηχανισμούς δια των  οποίων  συντελείται  η  παραπάνω αποδραματοποίηση  στο  έργο  του Bresson,    και  θα προσπαθήσω  στη  συνέχεια  να  δείξω  αν  και  με  ποιόν  τρόπο  η  λειτουργία  αυτών  των μηχανισμών  αποκτά  μια  ηθικά  ενδιαφέρουσα  διάσταση.  Πιο  συγκεκριμένα,  θα προσπαθήσω να διερευνήσω αν η ‘ψυχρότητα’ που ανέφερα παραπάνω ισοδυναμεί με μια αισθητική αποστασιοποίηση   που ενεργοποιεί απλά μια φορμαλιστικού  τύπου ανάγνωση του  έργου  του  Bresson  ή  αν,  αντίθετα,  αυτή  η  ‘ψυχρότητα’  καταφέρνει  εντέλει  να ενεργοποιήσει  μια    ηθική  νοηματοδότηση  των  αναπαριστώμενων  συμβάντων.  Για  να κατανοήσω  αυτό  το  ερώτημα  θα  το  εξετάσω  υπό  το  πρίσμα  των  διαφορετικών προσεγγίσεων που προσφέρουν ως προς την κατανόηση της λειτουργίας ενός έργου τέχνης η παράδοση του αισθητισμού / αυτονομισμού (aestheticism, autonomism), από τη μια, και η παράδοση της γνωσιοκρατίας (cognitivism), από την άλλη. 

Καγγελάρης Φώτης, Δρ Ψυχοπαθολογίας‐συγγραφέας  

«Το καρτεσιανό υποκείμενο και οι περιπέτειες της Αισθ ηθικής» 

Η Ηθική εκβάλλοντας στην Αισθητική αναπαριστά αξιακά τη σχέση του υποκειμένου με τον εαυτό του και τον άλλον. Οι διαφοροποιήσεις της Αισθητικής στο καρτεσιανό υποκείμενο ακολουθούν τις εξελίξεις που επιφέρει ο Ορθός Λόγος από το «άρα» και μετά και που μέσω του Ρομαντισμού καταλήγουν στην Μεταεννοιολογική Tέχνη και την Body Art. Στην εξέλιξη αυτή  διαφαίνεται  η  παύση  του  ρόλου  της  Τέχνης  ως  προστατευτική  του  βλέμματος έκφραση,  δηλαδή ως αποτροπαϊκό εγχείρημα έναντι  εκείνου του τόπου του υποκειμένου  που συνδέεται με την επιθυμία και δεν συνάδει με την ηθική των κυρίαρχων σημαινόντων. 

Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της ρήξης της μορφής ούτως ώστε το έργο Τέχνης να καταστεί η δίοδος  για  την Αλλότητα,  κατ’  άλλους  την  ουσία  του  είναι.  Η  Τέχνη  σήμερα,  αγχώνοντας μας, μας δείχνει το πτώμα του καρτεσιανού υποκειμένου. Μένει να δούμε την σχέση της με το άτομο της Αγοράς. 

 

12  

11.30΄‐12.00΄ Συζήτηση 

Διάλειμμα  καφέ 15’…………………………….  

12.15΄‐14.15΄    Τέχνη, Αρχιτεκτονική και Κοινωνία (Σ.2) 

 Πρόεδρος: Ράπτη Γιούλη, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ  

Λέφας Παύλος, Αρχιτέκτων, Καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών,  

Rada  Čahtarević,  Αρχιτέκτων,  Κοσμήτορας  της  Σχολής  Αρχιτεκτόνων  Μηχ. 

Πανεπιστημίου Sarajevo και  

Nora  Demjaha,  Αρχιτέκτων‐Εικαστικός,,  υποψήφια  διδάκτωρ  Πανεπιστημίου 

Sarajevo, 

«Ηθικά ζητήματα στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό» 

Κάτι που συχνά παραβλέπουμε όταν αναλύουμε ζητήματα ηθικής στην αρχιτεκτονική είναι τα όρια αρμοδιοτητων  των αρχιτεκτόνων. Αυτά εν μέρει μόνο σχετίζονται με  το κύρος  το οποίο αυτοί απολαμβάνουν, και το οποίο ποικίλει κατά εποχές.  

Ήδη ο Βιτρούβιος εξαρτούσε το φάσμα των αρμοδιοτήτων των αρχιτεκτόνων από τη φύση του  έργου  το  οποίο  αυτοί  (ποτέ  αυτές)  καλούντο  να  σχεδιάσουν.  Ορισμένες  πτυχές  του σχεδιασμού πράγματι συνδέονται με την ειδική τεχνογνωσία των αρχιτεκτόνων, και άλλες αφορούν γενικότερες θεωρήσεις στις οποίες ο καθένας «δικαιούται» να έχει άποψη.  

Ακριβώς αυτό το ζήτημα, το ποιος «δικαιούται» να έχει άποψη για την αρχιτεκτονική, θέτει δύσκολα  ερωτήματα.  Ο  αισθητικός  ελιτισμός  είναι  ίσως  κατ’αρχάς  ηθικά  μεμπτός  (πχ  Le Corbusier),  όμως  μακροπρόθεσμα  κάποιες  φορές  –αλλά  όχι  πάντοτε‐  αποδείχτηκε  ότι  η συνεισφορά του αντιστάθμισε με το παραπάνω τα ελλατώματά του.  

Η ουτοπική αρχιτεκτονική  (πχ Boulee) σηματοδότησε την χειραφέτηση της αρχιτεκτονικής από  εντολοδότες.  Στις  αρχές  του  20ού  αιώνα  τέθηκε  με  ιδιαίτερη  ένταση  το  ζήτημα  της χειραγώγησης  συνειδήσεων  μέσω  της  αρχιτεκτονικής  (Battaille).  Η  χειραγώγηση  αυτή κάποιες φορές συνδέθηκε με την αναζήτηση της «αυθεντικής», «πηγαίας» αρχιτεκτονικής (Loos).  Σήμερα  τέτοιου  είδους  επιφυλακτικότητα  απέναντι  στην  αρχιτεκτονική  έχει υποχωρήσει, ενδεχομένως λόγω της ραγδαίας εξελιξης του κινηματογράφου και των video games που έχουν ωθήσει τη χειραγώγηση του κοινού σε νέα επίπεδα. 

Λέξεις κλειδιά: Αρχιτεκτονική, σχεδιασμός, ηθική, Βιτρούβιος, villa Savoye. 

Τερζόγλου  Ίων, Αρχιτέκτων, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ, 

«Ηθικές διαστάσεις της Αρχιτεκτονικής: Γενεαλογίες και Έννοιες» 

Σήμερα  βρισκόμαστε  σε  ένα  σταυροδρόμι ως  προς  την  πιθανή  κατεύθυνση  των  ερευνών που μπορούν να ακολουθήσουν οι σύγχρονες επιστήμες, τέχνες και σπουδές του χώρου. Οι πιεστικές  οικονομικές,  οικολογικές  και  κοινωνικές  κρίσεις  μοιάζουν  να  υποδεικνύουν  την ανάγκη  ενός  θεωρητικού  επαναπροσδιορισμού  των  αξιολογικών  συστημάτων,  των ιδεολογικών  προτεραιοτήτων  του  σχεδιασμού  και  των  καθιερωμένων  εκπαιδευτικών ιεραρχήσεων. Ενδεχομένως ήρθε ο καιρός να στοχαστούμε εκ νέου την ηθική διάσταση του χώρου  ή  την  ‘ηθική  λειτουργία  της  αρχιτεκτονικής’,  όπως  την  προσδιόρισε  ο  φιλόσοφος Karsten Harries. 

Είναι  γεγονός  πως  η  αρχιτεκτονική,  ως  συλλογική  τέχνη  και  επιστήμη,  ως  μία  τέχνη  και επιστήμη  που  ενσωματώνει  οργανικά  την  κοινωνική  διάσταση  της  χωρικότητας,  μοιάζει 

13  

κατ’εξοχήν  να  προσφέρεται  για  μία  ανάλυση  υπό  το  πρίσμα  της  ηθικής  φιλοσοφίας. Παρ’όλα αυτά,  η  τρέχουσα κατάσταση στις ακαδημαϊκές σπουδές φανερώνει  την σχετική απουσία  του  αναγκαίου  διαλόγου  ανάμεσα  στην  αρχιτεκτονική  και  την  ηθική.  Αυτή  η απουσία οφείλεται στην επίμονη κυριαρχία της αισθητικής και τεχνοκρατικής αποτίμησης της  αρχιτεκτονικής.  Οφείλεται  επίσης  στην  δυσπιστία  που  καλλιέργησε  ο Μεταμοντερνισμός  για  οποιαδήποτε  επίκληση  ηθικών  κανονιστικών  αξιών  που  θα επανέφερε  στο  νου  συλλογικά  προτάγματα  χειραφέτησης  ή  ‘μεγάλες  αφηγήσεις’  του Μοντέρνου Κινήματος. 

Στην παρούσα ανακοίνωση θα επιχειρήσω να αναλύσω τις στρατηγικές μέσω των οποίων ο Μεταμοντέρνος λόγος περί αρχιτεκτονικής απαξίωσε τις ηθικές διαστάσεις της Μοντέρνας αρχιτεκτονικής,  κατασκευάζοντας  αμφίσημες  ιστορικές  γενεαλογίες  (Watkin).  Θα υποστηρίξω  ότι  η  αρνητική  πολεμική  του Μεταμοντέρνου  απέναντι  στην  ‘ηθικότητα’  του Μοντερνισμού  βασίζεται  σε  παρανοήσεις  της  υφής  και  του  πυρήνα  των  Μοντέρνων επιχειρημάτων. Θα προσπαθήσω να αναδείξω πλευρές αυτού του πυρήνα που μπορεί να αποβούν  χρήσιμες  στην  τρέχουσα  επικαιρότητα  κυριαρχίας  μίας αισθητικής  εμμονής  στη ‘μορφή’.  Τέλος,  θα  αναζητήσω  έννοιες  που  δεν  είχαν  εγγραφεί  στο  (ημιτελές) Μοντέρνο σχέδιο,  οι  οποίες  μπορούν  ενδεχομένως  να  εμπλουτίσουν  τις  ηθικές  διαστάσεις  της σύγχρονης και μελλοντικής αρχιτεκτονικής δημιουργίας. 

 

Κουτσουμπός Λεωνίδας, Αρχιτέκτων, Λέκτορας ΕΜΠ, 

«Ο Wittgenstein και η διδασκαλία  στο Bauhaus: η «δείξη» ως διδακτικό εργαλείο 

ηθικής και αισθητικής στην Αρχιτεκτονική»  

H ηθική και η αισθητική έχουν μια κοινή ιδιότητα: και οι δυο δεν μπορούν να διδαχθούν. 'Η 

τουλάχιστον  αυτό  ισχυρίζεται  αυτή  η  εισήγηση  ότι  διατυπώθηκε  κατά  τη  διάρκεια  το 

μεσοπολέμου  στη  Γερμανία  από  τον  φιλόσοφο  Ludwig Wittgenstein  και  τον  αρχιτέκτονα 

Walter Gropius.  Υπό αυτή  την αρχική θέση θα συνεξεταστούν δύο σύγχρονα μεταξύ  τους 

κείμενα  το  Tractatus  Logico‐Philosophicus  (1918)  και  το  Ιδρυτικό  Κείμενο  της  Σχολής  του 

Bauhaus (1919).  

Η παρούσα εισήγηση διερευνά το ηθικό νόημα της διατύπωσης του Gropius ότι 'η τέχνη δεν 

διδάσκεται' υπό το πρίσμα της ηθικής φιλοσοφίας του Wittgenstein.  Επίσης επιχειρεί  την 

ανάλυση ενός διανοητικού εργαλείου το οποίο υποστηρίζεται ότι είναι κοινό ανάμεσα στον 

Wittgenstein και τον Gropius, το οποίο μπορεί να επιτρέψει την καλλιέργεια της ηθικής και 

της αισθητικής, στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Το εργαλείο αυτό ο φιλόσοφος 

το ονόμασε  'δείξη,'  το ανάλογο του οποίου ο αρχιτέκτονας το αναζήτησε στα εργαστήρια 

των τεχνών, δίνοντάς τους κεντρικό ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία του Bauhaus. 

Λέξεις Κλειδιά: Bauhaus, Gropius, Wittgenstein, ηθική, αισθητική, εκπαίδευση, δείξη 

 

Τσιράκη Σοφία, Αρχιτέκτων, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ,  

«Η ηθική διάσταση της Κεντρικής Ιδέας ως βασική συνιστώσα μιας μεθόδου για τη 

διδασκαλία της Αρχιτεκτονικής Σύνθεσης» 

Κρίσιμο  ζήτημα  στη  διδασκαλία  της  Σύνθεσης,  αποτελεί  η  άποψη  οτι  ειδικές  φάσεις  της συνθετικής  διαδικασίας  μπορούν  να  πραγματοποιηθούν  με  χρήση  μεθοδολογικών εργαλείων,  τα  οποία  καθιστούν  εφικτή  την  αντικειμενικότητα  αυτής  της  διαδικασίας.  Ως 

14  

τέτοιες φάσεις, μπορούν να θεωρηθούν (με τη σειρά που αναφέρονται) ο καθορισμός της Κεντρικής Ιδέας, της Συνθετικής Δομής και της Μορφής. 

Στο  γενικό  πλαίσιο  της  ανθρωποκεντρικής  θεώρησης  της  αρχιτεκτονικής  ως  «Δοχείου Ζωής»,  η  ηθική  διάσταση  της «Κεντρικής  Ιδέας»  αποτελεί φυσικό  επακόλουθο αυτής  της θεώρησης, ως βασική συνιστώσα μιας διδακτικής μεθόδου για τη Σύνθεση.   

Εδώ,  η  ηθική  νοείται  με  την  Αριστοτελική  ερμηνεία  της,  δηλαδή  ως  ευρύ  κανονιστικό πλαίσιο  αρχών  αλλά  και  τρόπου  σκέψης  με  συνέπεια  και  συνάφεια,  που  απαντά  σε  ένα σημαντικό υπαρξιακό ερώτημα  του ανθρώπου:  Το πως πρέπει αυτός  να  ζει  και  να διάγει τον  βίο  του,  πως  να  πράττει,  να  σκέφτεται  και  να  δημιουργεί,  αλλά  και  εντέλει  πως  να διδάσκει και να διδάσκεται. 

Μέσα  σε  αυτό  το  ηθικό  πλαίσιο,  η  Κεντρική  Ιδέα,  ενεργοποιούμενη  από  την  έμφυτη βούληση και επιθυμία για αρχιτεκτονική πράξη, λειτουργεί ως πυκνωτής όλων των βασικών χαρακτηριστικών της Σύνθεσης, καθοδηγεί κάθε συνθετική απόφαση και εντέλει, ενώνει τα συνθετικά  στοιχεία  σε  ένα  συνεκτικό,  ενιαίο  όλον,  με  ιδεολογικό,  κοινωνικό,  πολιτικό, συλλογικό και ατομικό  περιεχόμενο.  

Λέξεις  κλειδιά:  Αρχιτεκτονική  Σύνθεση,  Διδασκαλία,  Δοχείο  ζωής,  Ηθική,  Κεντρική  Ιδέα, Βούληση, Μεθοδολογία, Κανονιστικό πλαίσιο αρχών. 

 

Τάτλα Ελένη, Αρχιτέκτων, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΤΕΙ Αθήνας, 

«Πολιτικές αρχές και αρχιτεκτονικός σχεδιασμός. Ανάμεσα στον Habermas και τον 

Ranciere»  

Η  «επικοινωνιακή  δράση»  ως  η  γενεσιουργός  ορθολογική  διδικασία  που  υπόκειται  της 

σύλληψης ένος έργου αρχιτεκτονικής, υποδηλώνει για τον Habermas μια «διαρκή κριτική» 

η οποία τροφοδοτεί το έργο με τα μέσα μιας συνεχούς ύπαρξης. Με αυτό τον τρόπο,  για 

τον Habermas οι αξίες τις οποίες ένα έργο αρχιτεκτονικής έχει να εκφράσει, θα πρέπει να 

συνιστούν  το  θέμα  μιας  διαρκούς  νομιμοποιητικής  δράσης  εντός  ενός  ορθολογικού 

επικοινωνιακού  πλαισίου.  Όσον  αφορά  την  αρχιτεκτονική,  το  ιδεώδες  μιας  ες  αεί 

ορθολογικής διάδρασης συνδέεται από  τον Habermas  με Ευκλείδια αφαίρεση και Gestalt 

μορφές  από  τη  μια  μεριά,  καθώς  και  την  εκπλήρωση  λειτουργικών  αναγκών  σε 

ρασιοναλιστική βάση από την άλλη. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα την υπονόμευση της 

επικοινωνιακής δράσης και τελικά της ίδιας της δημοκρατίας. 

Στη συνέχεια, στην προσπάθεια να επανεξετάσει τον ρόλο της αρχιτεκτονικής στη σύγχρονη 

κοινωνία, αυτή η έρευνα επικεντρώνει στην ερμηνεία της Δεύτερης Στιγμής της Αναλυτικής 

του Ωραίου του Kant από τον Jacques Rancière. Με βάση μια προσέγγιση που έχει τις ρίζες 

της στον Μεταστρουκτουραλισμό, ο Rancière επανεξετάζει το νόημα της νεωτερικότητας ως 

θεμελειακά αισθητικού  ζητήματος. Ο όρος   “dissensus”  δηλώνει  την οντολογία  της  ρήξης 

ανάμεσα στην αισθητική ευχαρίστηση και την έννοια. Είναι αντίθετη στο “consensus” που 

αποτελεί για τον Habermas τη βάση της επικοινωνιακής δράσης σε ορθολογικό πλαίσιο. 

Οι  δυο  παραπάνω  θεωρήσεις  που  ενώ  συνδέουν  την  τέχνη  και  την  αρχιτεκτονική  με  την 

πολιτική στη βάση της έννοιας της νεωτερικότητας είναι ουσιαστικά διαφορετικές μεταξύ 

τους, αποτελούν το αντικείμενο αυτής της μελέτης. 

15  

 

13.45’‐14.15΄ Συζήτηση 

 

14.15΄‐15.00΄…… Πλήρης συνεδρία: Ράπτη Γιούλη,  Φιλόσοφος, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΜΠ  

«Η αυτονομία και η ετερονομία του έργου τέχνης και ο ρόλος της Αισθητικής» 

Στο πλαίσιο της  ανακοίνωσης  μου θα ερευνηθεί σε βάθος η έννοια της αυτονομίας του έργου τέχνης ,γεγονός που μας παραπέμπει καταρχήν στους καλλιτέχνες της εποχής της Αναγέννησης και μετά . 

1.Θα ερευνηθεί  το ζήτημα  κατά πόσον  θα πρέπει  να μιλάμε για απόλυτη αυτονομία της τέχνης ή μήπως η αυτονομία αυτή , ως  διαλεκτική,  προϋποθέτει  το αντίθετο της :την ετερονομία; 

2. Η  Αισθητική  ως δημιούργημα του Διαφωτισμού  του   18ου αιώνα, ανακτώντας την αυτονομία της,  προϋποθέτει μια αυτόνομη τέχνη; 

3. Η αυτονομία του μοντέρνου καλλιτεχνικού έργου θα ειδωθεί μέσα από την χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας, η όποια έχει εισχωρήσει ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα σε όλα τα επίπεδα της επικοινωνιακής αλληλόδρασης και του καλλιτεχνικού πολιτισμού με μια προοπτική ριζικά ανατρεπτική. 

4. Η Αισθητική σύμφωνα με τον Theodor Adorno   θα αναδείξει την αυτονομία και τον ριζοσπαστισμό  της μοντέρνας και πρωτοπόρας καλλιτεχνικής πράξης. Θα αποδείξουμε  ότι η αισθητική θα έχει ως αντικείμενο  μια καλλιτεχνική δημιουργία που θα είναι ελεύθερη και συγχρόνως αναπόφευκτα εμπλεκόμενη στην ζωή των ανθρώπων και των κοινωνιών. 

 

14.30’‐15.15’……………………….. Διάλειμμα ελαφρού γεύματος 

15.45΄‐17.45΄     Τέχνη,  Αρχιτεκτονική και Παράδοση (Σ.3) 

Πρόεδρος: Κώστας Μωραΐτης, Αρχιτέκτων, Καθηγητής ΕΜΠ  

Δρακοπούλου Κωνσταντίνα, Αρχαιολόγος‐Ιστορικός Τέχνης, Υποψήφια Διδάκτωρ 

Πανεπιστημίου Αθηνών, 

«Η επέμβαση με τοιχογραφήματα στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Μια μελέτη 

της αισθητικής της καταστροφής στην Τέχνη»  

Η βανδαλική δραστηριότητα των καλλιτεχνών που χρησιμοποιήθηκε από τον κριτικό λόγο 

άλλοτε  για  να ακυρώσει‐λόγω της ύπαρξής  της‐την καλλιτεχνική διάσταση  των έργων και 

άλλοτε για να αμφισβητήσει‐ λόγω ακριβώς της απουσίας της‐την αισθητική τους αξία στον 

θεσμικό χώρο και  την αγορά της  τέχνης, συντονίζεται με παραδείγματα που εντοπίζονται 

στην  ιστορική  πρωτοπορία,  αλλά  και  τη  μεταπολεμική  τέχνη.  Η  ιστορικός  τέχνης  Kristine 

Stiles  διακρίνει  τις  έννοιες  ‘καταστροφική  τέχνη’,  που  ίσως αποτελεί αντικείμενο έρευνας 

ενός  διευρυμένου ανθρωπολογικού πεδίου,  και  ‘καταστροφή μέσα στην  τέχνη’  που  δίνει 

περισσότερο  έμφαση σε διαδικασίες  καταστροφής μέσα στο θεσμικό πλαίσιο  της  τέχνης, 

αλλά πιστεύω και εκτός θεσμικού μηχανισμού. Θα συμφωνήσω επίσης με την Stiles σχετικά 

16  

με  το  ότι  η  καταστροφή  στην  τέχνη  είναι  ηθική  στάση  που  επιλέγεται  από  τους 

δημιουργούς σε περιόδους ενός πολιτισμού που φτάνει στο τέρμα του, αλλά αποτελεί και 

συγκεκριμένη  μορφή  αισθητικής,  η  οποία  μέσα  από  διαφορετικά  υλικά  και  πρακτικές 

επιδιώκει  κάθε  φορά  να  διευρευνήσει  τους  πολιτικοκοινωνικούς  όρους  ύπαρξης  ενός 

τέτοιου είδους πολιτισμού.  

Η πίστη στην καταστροφή μέσα στην τέχνη συνδέεται με την ανάγκη να επιβιώσει το σώμα, 

δηλαδή  συνδέεται  με  την  υλική  υπόσταση  της  ύπαρξης.  Η  επιβίωση  με  τη  σειρά  της 

προκαλεί ένα είδος ‘ψυχικής παράλυσης’, που ιδιαίτερα σήμερα την έποχη της παγκόσμιας 

οικονομικής κρίσης επηρεάζει τους πάντες. Εδώ θα φέρω ως παράδειγμα αντίστασης στην 

πνευματική  και  ψυχική  παράλυση  την  κάλυψη  επιφανειών  του  Εθνικού  Μετσόβιου 

Πολυτεχνείου  από  τοιχογραφήματα,  αποκλειστικά  σε  τόνους  του  μαύρου  και  άσπρου. 

Πιστεύω  ότι  πρόκειται  για  μια  καλλιτεχνική  πρακτική  ικανή  όχι  μόνο  να  αποσπάσει  την 

πολιτική  δύναμη  της  τέχνης  από  τον  εργαλειακό  λόγο  και  τις  οικονομίες  του  όψιμου 

καπιταλισμού,  αλλά  και  να  επιβάλει  τον  κριτικό  αναστοχασμό  και  την  ευθύνη  απέναντι 

στους ξεχασμένους, όπως το θέτει ο Jean‐Francois Lyotard στο βιβλίο του Heidegger et “les 

juifs”  (1988),  δηλαδή  απέναντι  σε  όσους  έχουν  αφανιστεί  με  φυσικό  ή  ψυχικό  τρόπο. 

Ιδιαίτερα  μάλιστα  θεωρώ  ότι  η  συγκεκριμένη  ή  ανάλογες  καλλιτεχνικές  δράσεις 

καταστροφής  ενεργοποιούν  όχι  απλώς  τη  μνήμη  του  πόνου  μέσα  από  μια  αφηγηματική 

προοπτική,  αλλά  κυρίως  θέτουν  τα  μέσα  για  να  αντιμετωπιστεί  ό,τι  δεν  είναι  δυνατό  να 

αναπαρασταθεί, ότι δεν είναι αντιληπτό ούτε ως  ‘απουσία, ούτε ως terra  incognita, αλλά, 

ωστόσο, είναι υπαρκτό’. 

Η  προαναφερόμενη  δράση  στο  Πολυτεχνείο  από  ομάδα  καλλιτεχνών,  καθώς  και  η 

διερεύνηση  των  τρόπων,  συνθηκών  και  αποτελεσμάτων  αυτής  της  αισθητικής  της 

καταστροφής σε συνάρτηση με τα πιο πάνω θέματα της ψυχικής παράλυσης και αμνησίας 

στην  εποχή  της  κοινωνίας  και  του  πολιτισμού  σε  κρίση,  θα  αποτελέσουν  τα  ζητήματα 

έρευνας της παρούσας εργασίας 

 

Κωτσή Αγγελική, Αρχιτέκτων, Καθηγήτρια Εφαρμογών ΤΕΙ Αθήνας, 

«Η Αρχιτεκτονική ως από‐κριση  κοινωνικοπολιτισμική. Από την απόλυτη Αλήθεια 

στην αναζήτηση της Αλήθειας» 

Η  αρχιτεκτονική,  εμπρόθετη  οργάνωση  πλαισίου  ζωής,  υπακούει  στις  αρχές  της  ύπαρξης 

και  τους  κανόνες  της  συνύπαρξης,  προτείνοντας  ένα  χωρικό  πεδίο  δράσεων,  πραγματικό 

και φαντασιακό, όπου διαπλέκεται η φύση, η κοινωνία και ο πολιτισμός. Το αρχιτεκτονικό 

έργο,  ως  πεδίο  αισθητό,  επιχειρεί  να  από‐κριθεί  στην  πραγματικότητά  του  μέσα  από  το 

λόγο του. Αφηγητής και συγχρόνως διαχειριστής κοινωνικο‐πολιτισμικών αρχών και αξιών 

διατυπώνει, μέσα από τις μορφές του και τη σχέση τους, έννοιες και νοήματα διατυπωμένα 

ως αποδοχή ή αμφισβήτηση των εκάστοτε αληθειών.  

 

Το  αισθητικό  μοντέλο  το  οποίο  αναδύεται,  απο‐κρίνεται  στην  κοινωνικο‐πολιτισμική  του 

πραγματικότητα  μέσα  από  την  «ηθική»  βάση  των  προτεινομένων  αξιών.  Το  αισθητικά 

ωραίο  της  αρχαίας  κοινωνίας  θα  εκφράσει  την  απόλυτη  αλήθεια,  ταυτισμένη  με  την 

αρμονία, το καλό και ηθικό, ως αποκάλυψη των σταθερών αξιών του θείου. H διάρρηξη της 

17  

ολότητας  του Κόσμου,  κατά  τους Νεωτερικούς  χρόνους,  ο  κλονισμός  των βεβαιοτήτων,  η 

απειρία  των  εκδοχών  μέσα  σ’  έναν  άπειρο  πλέον  κόσμο  διαρκώς  μεταβαλλόμενο, 

μεταθέτουν την ηθική βάση της πραγματικότητας υπονομεύοντας διαρκώς την αλήθειά της. 

Την αλήθεια της αποδοτικότητας‐χρησιμότητας‐λειτουργικότητας της Μοντέρνας κοινωνίας 

βασισμένης  στην  ηθική  της  οικονομίας‐προόδου‐παραγωγικότητας,  παραβλέποντας  τον 

άνθρωπο,  θα  διαδεχθεί  η  αναζήτηση  της  σχέσης  υποκειμένου‐αντικειμένου,  της 

συνείδησης,  σάρκας,  αντίληψης  και  εμπειρίας  μέσα  από  την  υπαρξιακή  προσέγγιση, 

προτείνοντας  ένα  αισθητικο‐ηθικό  υπόδειγμα  κατοίκησης  εμπειρικό  (M.  Ponty)  ή 

τοπολογικό (Heidegger) συνδεδεμένο με το οικείον. 

 

Η νέα μεταμοντέρνα πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης, της εισβολής της εικόνας, του 

διαδικτύου και  των ψηφιακών αναπαραστατικών μέσων,  συνιστά ένα πολύπλοκο πλέγμα 

συμβάντων που διαρκώς μεταβάλλεται.  Το μοντέλο‐υπόδειγμα κατοίκησης υπονομεύεται 

τώρα  υπέρ  της  σύνταξης  ενός  δικτύου  συμβάντων,  μέσα  από  τη  διάσπαση  της  χωρικής 

μορφής, μέσα από μια συνεχή μορφή πτύχωσης (Deleuze), ή μέσα από το ψηφιακό μοντέλο 

της  “animate  form”  (G.  Lynn).  Διαμορφώνεται  ένα  ασταθές  δυναμικό  πεδίο‐πλαίσιο 

(Deleuze‐Guattari)  με  δυνατότητες  πολλαπλών  κινήσεων,  διαδρομών  και  ετερογενών 

διασυνδέσεων  (γεγονότων,  αισθημάτων,  σχέσεων  και  σκέψεων),  ως  απο‐κρίση  στα 

ζητήματα  της  πολυπλοκότητας  και  ιδιαιτερότητας  του  υποκειμένου,  της  σωματικότητάς 

του,  της απεδαφοποίησης,  της ρευστότητας  των ορίων,  της ασάφειας,  της μεταβολής και 

της πλάνης. Το αρχιτεκτονικό έργο επιδιώκει έτσι να απεικονίσει μέσα από την πολυτυπία 

του,  την  πολλαπλότητα  των  μεταβλητών  της  πραγματικότητας  στη  βάση  μιας  «ηθικής» 

συμπερίληψης ή ανάδειξης όλων των δυνατών σχέσεων των αξιών και προτύπων του βίου, 

μέσα από θέσεις, αντιθέσεις, συνθέσεις, υπερβαίνοντας την έννοια της απλής υποχρέωσης 

έναντι των άλλων και διαχωρίζοντάς την από την ωφελιμότητα. 

 

Χαμπάλογλου Μάγδα, Αρχιτέκτων, Εξωτερική Συνεργάτις Πανεπιστημείου Θράκης, 

«Αισθητικές και ηθικές προεκτάσεις του μοντέρνου κινήματος στην αρχιτεκτονική: ο 

εξορθολογισμός της κατοικίας» 

Με τη βιομηχανική επανάσταση και την παράλληλη εξέλιξη στο χώρο των επιστημών στις 

αρχές  του 20ου αιώνα,  συντελούνται στην Ευρώπη μεταξύ άλλων πολιτισμικοί,  κοινωνικοί 

και  οικονομικοί  μετασχηματισμοί,  ενώ  διαμορφώνεται  μία  νέα  κουλτούρα  σκέψης.  Στην 

ανάδυση της νέας μεσοαστικής τάξης κατά την περίοδο αυτή, εντοπίζεται κατά τον Lefebvre 

η μετατόπιση μεγάλου μέρους  του ενδιαφέροντος  της  κοινωνίας έκτοτε στην καθημερινή 

ζωή και μέσω αυτής στον προσδιορισμό του χαρακτήρα της νέας αυτής κοινωνικής τάξης. 

Το μοντέρνο κίνημα, γεννήθηκε μέσα σε αυτό το μεταβαλλόμενο πλαίσιο ‐και και εξαιτίας 

αυτού‐ ενώ επιδίωξε να ενσωματώσει τις τεχνολογικές καινοτομίες της εποχής, στην ίδια τη 

διαδικασία παραγωγής  της αρχιτεκτονικής.  Κυρίως όμως  επιδίωξε  να  χρησιμοποιήσει  την 

ιδεαλιστική διάσταση που αποδόθηκε στην τεχνολογία, ως ορθολογικό και ρυθμιστικό μέσο 

της  κοινωνικής  αλλαγής,  επιχειρώντας  ταυτόχρονα  να  αποτρέψει  τις  ενδεχομένως 

καταστροφικές συνέπειες της επέλασης του ‘μηχανοκρατούμενου πολιτισμού’.  

Η  κατοικία  ‐ως  ο  κύριος  υποδοχέας  της  καθημερινής  ζωής‐  αποτέλεσε  για  τη  μοντέρνα 

αρχιτεκτονική  τον  πυκνωτή  και  τον  βασικό  φορέα  των  αισθητικών,  κοινωνικών  και 

18  

ιδεολογικών του αξιών που προασπιζόταν. Με αφετηρία την αισθητική της μηχανής, αλλά 

και  την  ενσωμάτωση  νέων  τεχνολογιών  στην  κατοικία,  επιχειρήθηκε  ο  εξορθολογισμός 

τόσο του χώρου και του τρόπου ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, όσο και κατά προέκταση 

του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.  

Η  εισήγηση  αυτή,  εστιάζει  στη  διερεύνηση  της  συμβολής  του  μοντέρνου  κινήματος  στη 

διαμόρφωση  και  στην  καθιέρωση  αισθητικών  και  ηθικών  αξιών  στη  σύγχρονη  μετα‐

βιομηχανική  κοινωνία,  καθώς  και  στην  αναζήτηση  των  προτύπων  που  εξακολουθούν  να 

επιβιώνουν, αλλά και να εξελίσσονται μέχρι και σήμερα.  

Λέξεις κλειδιά: μοντέρνο κίνημα, κατοικία, καθημερινή ζωή, μηχανή, τεχνολογία 

 

Μοίρα Μαρία, Απόφοιτος Τμ. Διακοσμητικής ΤΕΙ Αθήνας, Δρ Αρχιτέκτων, 

Καθηγήτρια Εφαρμογών ΤΕΙ Αθήνας, 

"Από τη φενάκη του πολυτελούς και την αλαζονεία του περιττού στο ηθικό αίτημα 

του ελάχιστου αναγκαίου. Εικόνες κατοίκησης των παλιών αθηναϊκών σπιτιών του 

19ου αιώνα από τον Άρη Κωνσταντινίδη.  

Ο Άρης Κωνσταντινίδης στις πρώιμες αυτοεκδόσεις τις δεκαετίες του 40 και του 50 ερευνά συστηματικά  την  χωροποιημένη  συλλογική  μνήμη  όπως  αυτή  αποτυπώνεται  στο  λαϊκό αθηναϊκό  σπίτι  του  19ου  αιώνα  αλλά  και  στα  ξωκλήσια  και  τα  σπίτια  της  Μυκόνου, καταθέτοντας  μια  σειρά  κοινωνικοπολιτικών  προβληματισμών,  ηθικών  αξιών  και αισθητικών  επιλογών.  Μια  σειρά  σκέψεων  πάνω  στη  σχέση  της  νεωτερικότητας  και  της παράδοσης, του τόπου και της αρχιτεκτονικής πράξης, της αρμονικής ισορροπίας ανάμεσα στην  αειφορία  και  την  λειτουργικότητα,  την  αισθητική  τελείωση  και  την  κατασκευαστική αρτιότητα  των  κτισμάτων.  Αντιλαμβάνεται  το  παρελθόν  όχι  ως  ένα  νοσταλγικό  αίτημα ανασύστασης  μιας  ιστορικής  συνέχειας  ή  μια  υποταγή  στη  μυθολογία  της  επανάληψης, αλλά ως μήτρα του δυνητικού. Ως ένα πεδίο διαλεκτικής και αναστοχασμού ανοικτό στην επινόηση.  Ένα  πεδίο  δημιουργίας,  αναζήτησης  και  εξερεύνησης.  Οραματίζεται  ένα αρχιτεκτονικό  έργο  που  έχει  ως  κέντρο  του  τον  άνθρωπο  εστιάζοντας  στην  διαχρονική ουσία της αρχιτεκτονικής, που είναι η στέγαση της ανθρώπινης ανάγκης. Ένα οικοδόμημα ωσεί  «θεόχτιστο»  που  αντλεί  έμπνευση  από  την  ιδιαιτερότητα  του  τόπου,  εντάσσεται αρμονικά  στο  τοπίο,  επικοινωνεί  και  συνδιαλέγεται  με  το  περιβάλλον  και  επιλύει  με ουσιαστικό τρόπο τις λειτουργικές απαιτήσεις του κατοίκου του, δίνοντας έμφαση όχι στις μορφολογικές ακροβασίες, στην πολυτέλεια και στον εντυπωσιασμό, αλλά στο ουσιώδες, το απέριττο και το ελάχιστο αναγκαίο.  

 

Τσακίρη Ευφροσύνη, Αρχιτέκτων, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

 «Αναλύω‐ ζωγραφίζω την πόλη: η εικαστική αναπαράσταση της πόλης με αναφορά 

στην ταυτότητά της»  

Η σύγχρονη μεταβιομηχανική πόλη αντιμετωπίζει οικονομικές και κοινωνικές πιέσεις λόγω διεθνοποίησης  και  ραγδαίων  μετακινήσεων  κεφαλαίων  και  ανθρώπων.  Στρατηγικές ενίσχυσης, όπως ο αστικός σχεδιασμός και η ανάδειξη του χαρακτήρα της προσδοκούν να καταστήσουν  την  πόλη  ανταγωνιστική  και  οικονομικά  βιώσιμη,  ενώ  αναπτύσσεται ταχύτατα και ο  τομέας διαχείρισης της φήμης των πόλεων.  Έτσι αναδύθηκαν στρατηγικές προβολής  θετικών  εικόνων  πόλης  –City  Branding.  Ωστόσο,  δημόσιες  και  πανανθρώπινες αξίες  όπως ο  Τόπος  και  η  Ταυτότητα που συνδέονται  με  την  Εικόνα  της,  κινδυνεύουν  να 

19  

μετατραπούν  τώρα  σε  εμπορεύσιμα  είδη,  να  υπαγορεύονται  από  οικονομικές σκοπιμότητες, να ευτελίζονται σε υπεραπλουστεύσεις, ή και να μετατρέπονται σε αγωγούς επιβολής εξουσίας όταν προωθούν συγκεκριμένες μόνο αναγνώσεις του χώρου. 

Στην  ανακοίνωση  προτείνεται  μια  εφαρμογή  του  City  Branding  μέσω  της  εικαστικής αναπαράστασης.  Στόχος  αποτελεί  να  προβάλλεται  πολύπλευρα  η  πόλη  και  συνάμα  να γίνονται σεβαστές, να προστατεύονται  και να προωθούνται οι προαναφερόμενες αξίες. Η εφαρμογή συνδυάζει πολεοδομική ανάλυση,  ενσωματώνει αφηγήσεις  και αναπαριστά με εκφραστικά μέσα από την αρχιτεκτονική και  την χαρτογραφία.  Τόσο το περιεχόμενο, όσο και  η  έκφραση  των  αναπαραστάσεων  τεκμηριώνονται,  προκειμένου  να  διασφαλιστεί  η αξιοπιστία,  η  αντικειμενικότητα,  ο  πλουραλιστικός  και  δημοκρατικός  χαρακτήρας  τους.  Η εφαρμογή  παρουσιάζεται  και  συζητιέται  για  3  υποθετικές  πόλεις  –από  το  μυθιστόρημα ‘Αόρατες Πόλεις’ του Italo Calvino.  

Λέξεις Κλειδιά: Ταυτότητα της Πόλης, αστική ανάλυση, αφήγηση, εικαστικά, Italo Calvino 

 

Καλακαλλάς Ανδρέας, Αρχαιολόγος‐Ιστορικός Τέχνης‐Εικαστικός, Ε.ΔΙ.Π. ΕΜΠ,  

 «Η γλώσσα της εξουσίας στον Μεσαίωνα, μία αισθητική προσέγγιση. 

Παραδείγματα στον Ελλαδικό χώρο.»  

 

Δοθέντος ότι κατά το νομικό ορισμό της εξουσίας, Ηγεμόνας είναι αυτός ο οποίος έχει τη 

δυνατότητα  να  επιβάλλει  με  ισχύ  μέσω  μιας  επαπειλούμενης  ποινής  έναν  κανόνα,  έτσι 

ώστε ο κανόνας αυτός να αποκτά την  ισχύ ενός κανόνα δικαίου, εξετάζεται κατά πόσο οι 

θυρεοί αποτελούν μέσω «άσκησης»  της εξουσίας αυτής του Ηγεμόνα, η οποία πέραν της 

ουσιαστικής  νομιμοποίησής  της  έχει  ανάγκη  και  την  τυπική προς  τα  έξω αναγνώρισή  της 

μέσω συμβόλων και συμβολισμών όπως είναι και οι θυρεοί. 

Στην ανακοίνωση γίνεται προσπάθεια να μελετηθούν οι θυρεοί που εντάσσονται μέσα στο 

«τοπίο»  των  οχυρώσεων  της  οχύρωσης  της  Μυτιλήνης  και  της  Μεθώνης  στην 

Πελοπόννησο,  από  την  Δυτική  κατάκτηση  έως  τον  15ο  αιώνα,  γίνεται  μία  ανάγνωση  της 

επίδρασης των θυρεών στην οχυρωματική και στους λαούς της εποχής. Η πρωτοτυπία της 

ανακοίνωσης έγκειται στο ότι αυτή συστηματικά πραγματεύεται και αναλύει τη συμβολική 

αξία των θυρεών αναφορικά με το ζήτημα του σχεδιασμού του χώρου στην οχυρωματική. 

Στα πλαίσια της ανακοίνωσης γίνεται προσπάθεια να απαντηθούν ερωτήματα όπως: 

Τι είναι «σύμβολο» και σε τι βαθμό ο θυρεός είναι το σύμβολο του εκάστοτε Ηγεμόνα στο 

«τοπίο»  των  οχυρώσεων.  Πόσο  οι  θυρεοί  συμβάλλουν  στην  επιβολή  της  εξουσίας  στους 

πληθυσμούς στους υπηκόους  και μη‐υπηκόους,  σε  τι  βαθμό και με ποιους  τρόπους.Ποια 

είναι η αξία των θυρεών και η εμπλοκή τους (αν υπάρχει) στην αμυντική των οχυρώσεων, 

όπου εξετάζονται πεδία όπως η επίδραση της εικόνας ως σύμβολο εξουσίας του Ηγεμόνα 

στην οχυρωματική αρχιτεκτονική. Ποιο είναι  το όριο  του θεοκρατικού στους θυρεούς  και 

πόσο συμβάλλει στον στόχο της σμίλευσής τους, δηλαδή στη γνωστοποίηση‐νομιμοποίηση 

της  ανθρώπινης  εξουσίας,  μέσα  στο  τοπίο  των  οχυρώσεων.  Με  τη  μέθοδο  αυτή 

οριοθετούμε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των θυρεών προσδιορίζουμε και καθορίζουμε το 

απροσδιόριστο σύνολο των εννοιών‐σημασιών τους στην οχυρωματική αρχιτεκτονική.  

20  

 

 

17.15’‐17.45’ Συζήτηση 

Διάλειμμα  καφέ 15’…………………………….  

 

18.00΄‐ 20.00΄   Τέχνη, Αρχιτεκτονική και Οικολογία (Σ.4) 

 Πρόεδρος: Τάτλα Ελένη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΤΕΙ Αθήνας 

Ζήκα Φαίη, Φιλόσοφος, Επίκουρη Καθηγήτρια ΑΣΚΤ, 

«Αισθητική και ηθική στον κήπο» 

Ο κήπος είναι μια προσπάθεια οικείωσης της φύσης από τον άνθρωπο, πρακτική η οποία εγείρει  αισθητικά  και  ηθικά  ζητήματα.  Στα  τέλη  του  18ου  αιώνα,  ο  Καντ  περιέλαβε  την αρχιτεκτονική των κήπων στις «καλές τέχνες», και συγκεκριμένα τις εικαστικές, ως «τέχνη της ωραίας διάταξης  των προϊόντων  της φύσης»  η οποία στηρίζεται στην  εξ αποστάσεως θέαση  και  απόλαυση.  Όμως  το  γεγονός,  τόσο  θετικό  για  τον  Καντ,  ότι  ο  κήπος  συνιστά συνδυασμό φύσης και  τέχνης, μετατρέπει για τον Χέγκελ την κηπουρική ή τον σχεδιασμό κήπων σε «ατελή  τέχνη»,  επειδή ακριβώς  το  έργο  του πνεύματος «λασπώνεται»  από  την επαφή του με τη φύση. Αντίστοιχη διχογνωμία παρατηρείται στο χώρο της ηθικής: Από τη μια  πλευρά,  ο  κήπος  παρέχει  ένα  προστατευμένο  περιβάλλον  όπου  μπορούμε  να  διερευνήσουμε και να πειραματιστούμε, να ελέγξουμε και να κρίνουμε, να αποδεχτούμε ή να απορρίψουμε, απόψεις και προτάσεις για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση. Από την άλλη,  αποτελεί  μια  βίαιη  παρέμβαση  και  κυριαρχία  στο  φυσικό  τοπίο  και  περιβάλλον, γεγονός που επισύρει την κριτική της περιβαλλοντικής ηθικής άποψης που τάσσεται υπέρ της «άγριας» ή αδιαμεσολάβητης φύσης. Η εργασία μου παρακολουθεί ορισμένες από τις διαμάχες που έχουν διατυπωθεί γύρω από τον κήπο με στόχο την ανάδειξή του αφενός ως καλλιτεχνική και αισθητική   πρακτική αφετέρου ως μαθητεία και άσκηση μιας τέχνης του βίου. 

 

Καραμπίνης Λεωνίδας, Εικαστικός, Καθηγητής Εφαρμ. ΤΕΙ Αθήνας,  

Παπαιωάννου Σοφία‐Όλγα, Μουσειολόγος‐Ερευνήτρια και  

Αβαριτσιώτης Θρασύβουλος, Εικαστικός, Καθηγητής ΤΕΙ Αθήνας ,     

«Βιοτέχνη, ορισμοί και όρια»  

Η  Βιοτέχνη  είναι  μία  σύγχρονη  μορφή  καλλιτεχνικής  έκφρασης,  η  οποία  ‐ενώ  προκαλεί λόγω  της  χρήσης  βιολογικών  υλικών  στις  εφαρμογές  της‐  απαιτεί  ιδιαίτερη    ανάγνωση εξαιτίας της νέας νοηματοδότησης διαφόρων εννοιών και αξίων. Ένα βασικό πεδίο έρευνας της  Βιοτέχνης  είναι  το ανθρώπινο  σώμα,  η  δυνατότητα  εξερεύνησής  του,  μεταμόρφωσής του και αλλαγής των ορίων του ή ακόμα και της αρχιτεκτονικής του. Ωστόσο, η χρήση του ανθρώπινου  σώματος,  των  βιολογικών  υλικών  και  ειδικότερα  των  ανθρώπινων υπολειμμάτων εγείρει κοινωνικά, θρησκευτικά, νομικά και ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με  την  ελευθερία  της  έκφρασης,  την  αυτοδιάθεση  και  την  ανθρώπινη  αξιοπρέπεια. Επιπλέον, εγείρονται θέματα διαχείρισης των έργων Βιοτέχνης, καθώς τα υλικά αυτά είναι φορείς  ισχυρών  άυλων  αξιών  και  ιδεών.  Μοιραία  λοιπόν,  τίθενται  προβληματισμοί  που σχετίζονται  με  τα  όρια  μεταξύ  αισθητικής  και  ηθικής,  σε  ένα  πεδίο  που  συνεχώς 

21  

πειραματίζεται, εξελίσσεται και βαδίζει παράλληλα με τις εξελίξεις στις επιστήμες της ζωής και των νέων τεχνολογιών. 

Το  ερευνητικό  έργο  «Βιοτέχνη:  Ορισμοί  και  Όρια.  Έρευνα  για  τη  δημιουργία  ενός  κοινά αποδεκτού  δεοντολογικού  πλαισίου  παραγωγής  και  διαχείρισης»  στοχεύει  αφενός  στην καταγραφή των ορίων αισθητικής και ηθικής, όπως αυτά έχουν προκύψει σε διαφορετικές εποχές  και  τόπους  από  διαφορετικά  κοινωνικά,  θρησκευτικά  και  εθνικά  σύνολα,  και αφετέρου  να  αναδείξει  ένα  πεδίο  όπου  καλλιτέχνες  και  επιστήμονες  αλληλοεπιδρούν  με απρόβλεπτες  ίσως  προεκτάσεις. 

 

Παπαγεωργίου Χριστίνα, Αρχιτέκτων‐Εικαστικός, Μ.Α. Kings College, London, «Το 

ανθρώπινο σώμα ως έργο τέχνης. Η διερεύνηση των ορίων ως ηθική διερώτηση» 

Τον  Απρίλιο  του  2015    ο  Ευρωπαϊκός  τύπος  κατακλύστηκε  από  εικόνες  της  Annegret Raunink  και  την  είδηση  της  τετράδυμης  εγκυμοσύνης  της  σε  προχωρημένη  ηλικία.  Οι συζητήσεις που ακολουθούσαν τα δημοσιεύματα, τόσο στα ΜΜΕ όσο και στα social media, επικεντρώνονταν στο ηθικό ερώτημα αυτής της πράξης.  

Μέχρι ποιο σημείο / Έχει (;) δικαίωμα ο άνθρωπος να παρέμβει στην φύση; 

Με αφετηρία το παραπάνω ερώτημα η εργασία αυτή θα συνγεντρώσει το ενδιαφέρον της στο  καλλιτεχνικό  έργο  παρουσιάζοντας  πρακτικές  που  εντάσσονται  στην  σύγχρονη προβληματική  γύρω  από  την  τέχνη  και  την  σχέση  με  το  σώμα  και  τα  όριά  του.  Τα παραδείγματα που θα παρουσιαστούν προέρχονται κυρίως από τον διεπιστημονικό χώρο τέχνης και επιστήμης και συγκεκριμένα από έργα καλλιτεχνών όπως ο Stellarc, ο Eduardo Kac, η Orlan, της παραολυμπιακή αθλήτρια Aimee Mullins και πολλών άλλων. 

Μια συνοπτική  ιστορική αναδρομή είναι σημαντική,  καθώς σκοπός  της εργασίας είναι  να ανιχνεύσει  και  να  σηματοδοτήσει  την  έναρξη  αυτής  της  καλλιτεχνικής  πρακτικής  και  την θέση/σχέση  που  έχει  μέσα  στο  σύστημα  των  καλλιτεχνικών  αξιών  όπως  αυτές διαμορφώνονται  σήμερα.  Στόχος  της  παρουσίασης  είναι  να  δημιουργήσει  ερωτήματα, παρά να δώσει απαντήσεις ως προς την σχέση της ηθικής κρίσης απένταντι στο έργο τέχνης. 

Τα  θεωρητικά  εργαλεία  για  αυτή  την  προσέγγιση  προέρχονται  κυρίως  από  το  έργο  του Γάλλου φιλόσοφου Jaques Ranciere. Η εργασία εστιάζει σε ερωτήματα που αφορούν στην σχέση  τέχνης  και  ηθικής,  τέχνης  και  επιστήμης  και  ειδικότερα  στην  ηθική  κριτική  που αποδίδεται στο έργο τέχνης, μέσα από την έννοια της αισθητικής του θεώρησης. 

Κυβέλου Στέλλα, Αρχιτέκτων, Επίκουρη Καθηγήτρια Παντείου Πανεπιστημίου, 

Σίνου Μάρω, απόφοιτος ΤΕΙ Α.,  Αρχιτέκτων,  Καθηγήτρια Εφαρμογών ΤΕΙ Αθήνας, 

«Χώρος και ενεργειακή μετάβαση: αισθητικές προσεγγίσεις και ηθικές διαστάσεις» 

Οι  τοπικές  κοινωνίες αντιδρούν συχνά στην  εγκατάσταση ΑΠΕ  κυρίως όταν πρόκειται  για 

εγκαταστάσεις  που  στόχο  έχουν  όχι  την  αποκλειστική  ικανοποίηση   ίδιων  αναγκών  αλλά 

την  δημιουργία  πάρκων  μεγαλύτερης  κλίμακας,  υπερτοπικής  σημασίας.  Στην  τελευταία 

περίπτωση επικρατεί σκεπτικισμός και το δίλημμα μεταξύ του δημοσίου συμφέροντος και 

της  ατομικής  ευημερίας    και  ικανοποίησης  που  εκτιμώνται  με  όρους  κόστους‐οφέλους. 

Ωστόσο,  ο  σχεδιασμός  των  συστημάτων  ΑΠΕ  έχει  σήμερα  διαφοροποιηθεί  ως  προς  τις 

κατασκευές  του  τυπικού  φωτοβολταϊκού  πάνελ  και  της  ανεμογεννήτριας  και  έχει 

μετακινηθεί  προς  νέες  σύγχρονες  δημιουργίες  που  στοχεύουν  σε  υψηλότερης  ποιότητας 

και  αισθητικής  αποτέλεσμα  στο  αστικό  και  περιαστικό  ή  αγροτικό  τοπίο.  Το  άρθρο 

22  

διερευνά  τέτοιες  αισθητικής  αξίας  προσεγγίσεις  εξετάζοντας  παράλληλα  τις  ηθικές 

διαστάσεις  που  εγείρει  η  ενεργειακή μετάβαση,  μεταξύ  βορρά‐νότου,  αστικού‐αγροτικού 

χώρου  κλπ  Εξετάζει  επίσης  το  ζήτημα  του  Τοπίου  που  ως  θεσμός  παραπέμπει  στις 

αλληλεπιδράσεις της κοινωνίας με το χώρο και τη “χωρική ενότητα”   και στο “αξιοβίωτο” 

(liveability)  που  σχετίζεται  με  την  ανθρώπινη  ευτυχία  και  ευημερία,  κατ’εξοχήν  ηθικές 

έννοιες.  

Λέξεις  κλειδιά:  Ενεργειακή  μετάβαση,  Ανανεώσιμες  Πηγές  Ενέργειας,  Αισθητική,  Ηθική, 

Τοπίο, χωρική ενότητα  

Παπαδημάτος Παναγιώτης, Αρχιτέκτων, MSc UCL,«Η αειφόρος επίκληση. Η ηθική 

και κοινωνική μετατόπιση της σύγχρονης κουλτούρας»  

 Η  παρούσα  εισήγηση  αποσκοπεί  στην  προσέγγιση  της  αειφόρου  αρχιτεκτονικής  σε συνάρτηση με τους τρέχοντες κοινωνικούς παράγοντες. Μέσα από την αποδοχή της θέσης ότι  η  αειφόρος  αρχιτεκτονική  δεν  είναι  άλλη  από  την  ίδια  την  αρχιτεκτονική,  η προτεινόμενη  μελέτη  διερευνά  τους  τρόπους  με  τους  οποίους  οι  κοινωνικές  διεργασίες υιοθέτησαν και προήγαγαν αρχιτεκτονικά κινήματα παλαιότερων περιόδων. Η αναγνώριση σφαλμάτων  του  παρελθόντος  σε  συνδυασμό  με  τη  γενικότερη  οικονομική  αστάθεια, φαίνεται  ότι  οδηγούν  στη  δημιουργία  μιας  αειφόρου  λογικής  που  είναι  έτοιμη  να πυροδοτήσει τη μετάβαση της σύγχρονης κουλτούρας προς μια περισσότερο ηθική στάση . Εν κατακλείδι η πραγματική αειφορία μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την συνύπαρξη της  με  την  αρχιτεκτονική  και  κυρίως  μέσα  από  την  απαίτηση  και  την  υποστήριξη  των κοινωνικών δομών. 

Λέξεις  Κλειδιά:  Αειφορία,  Αρχιτεκτονική,  Ιστορία  και  θεωρεία  Αρχιτεκτονικής, Μοντερνισμός, Μεταμοντερνισμός, Κοινωνιολογία, Θεωρία Δομοποίησης, Lifestyle 

 

Demjaha Nora, Αρχιτέκτων‐Εικαστικός, υποψήφια διδάκτωρ Πανεπιστημίου 

Sarajevo,  «Ποια εικονική πραγματικότητα;»  

Η βίωση  της "αισθητικής απόλαυσης" έχει την δύναμη να "αποκτά" και να παρασύρει τον παρατηρητή . 

Με  την  εξέλιξη  της  τεχνολογίας  μειώνεται  η  απόσταση  του  θεατή  από  το  θέαμα. Μπαίνοντας  στον  «πίνακα»,  στο  έργο,  ο  φιλοξενούμενος  το  βιώνει  με  τον  τρόπο  που επιλέγει  ο  δημιουργός.  Η  δυνατότητα  προσωπικού  "ταξιδιού"  μέσα  από  αυτό  μειώνεται όσο  το  έργο  σε  απορροφά.  Η  εικονική  πραγματικότητα,  παραγμένη  με  τη  σύγχρονη τεχνολογία, με τη δύναμη χειραγώγησης που διαθέτει  , δημιουργεί συχνά το αίσθημα της έκστασης ανάλογο με αυτό που προκαλεί η εμπειρία του "υψηλού». Το μείζον ζήτημα είναι αν η εικονική πραγματικότητα θα προκαλεί ένα αίσθημα υψηλού που θα μας καταπλήσσει, στερώντας  μας  την  κριτική  ικανότητα  ή  αν,  αντίθετα,  αυτό  το  αίσθημα  θα  έχει  τον χαρακτήρα  μέσου  αντίστασης  στην  εξουσία  και  στην  έκδηλη  ή  άδηλη  βία  της,  όπως επιθυμούσε ο Th. Adorno. 

Στο  πειραματικό  μου  project  –video  installation  «Ανθρωποσύννεφο  3»  προσπαθώ  να δημιουργήσω  μια  «λιτή»  εικονική  πραγματικοτητα,  έναν  κόσμο  δημιουργημένο  εκ  του μηδενός  στον  οποίο,  παρ’  ότι  κτίστηκε    σε  εξελιγμένη  τεχνολογία,  ο  θεατής  μπορεί  να εμβυθιστεί με έναν τρόπο που δεν τον αφήνει άφωνο παρατηρητή εντυπωσιακών εικονων που ξετυλίγονται μπροστά στα μάτια του, και ο οποίος φιλοδοξεί να εμπλουτίσει την σκέψη και την εμπειρία του. 

23  

Λέξεις Κλειδιά: Τέχνη, εικονική πραγματικότητα, υψηλό  

19.30΄‐20.00΄ Συζήτηση 

 

20.00  ΕΓΚΑΙΝΙΑ ΕΚΘΕΣΗΣ ΦΟΙΤΗΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ, ΣΤΟ ΚΤΗΡΙΟ Δ.10 (ΕΝΑΝΤΙ ΑΜΦ. 9.84) 

 

Σάββατο, 13 Ιουνίου              

9.00΄‐11.00΄     Στρογγυλή τράπεζα φοιτητών/ Rapport  πρώτης ημέρας (Σ.5) 

Πρόεδρος: Περιστέρης Φίλιππος, Συνθέτης‐Πολιτισμολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΕΜΠ  

Τσιφτσή Ξανθή, Αρχαιολόγος‐Μουσειολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

Καραίσκου Μαρία, Θεωρητικός της Τέχνης, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

Rapport πρώτης συνεδρίας – Σ.1 

Κουμούτσος Σταύρος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

Σαλάτας Μάριος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

Rapport δεύτερης συνεδρίας – Σ.2 

Οικονόμης Λεωνίδας, Φοιτητής Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, Διακόσμησης και 

Σχεδιασμού Αντικειμένων,  ΤΕΙ Αθήνας , 

Αλφατζής‐Χρυσοβαλάντης Άγγελος,  Απόφοιτος Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, 

Διακόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένων,  ΤΕΙ Αθήνας και  Φοιτητής 

Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ 

Rapport τρίτης συνεδρίας ‐ Σ.3 

Μπούκουρας Στάθης, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

Τασσοπούλου Μαρία Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

 

  Rapport τέταρτης συνεδρίας – Σ.4 

Αρχικοί Σχολιαστές:  

Κουρτίδης‐Βλαχογιάννης Χρήστος, Φοιτητής Εσωτερικής Αρχιτεκτονικής, 

Διακόσμησης και Σχεδιασμού Αντικειμένων,  ΤΕΙ Αθήνας  

Λυμπεροπούλου Αγγελική, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

Διάλειμμα  καφέ 15’…………………………….  

 

11.15΄‐13.15΄    Τέχνη, Αρχιτεκτονική και Κοινωνία   (Σ.6) 

Πρόεδρος: Τσίλαγα Λίνα, Εικαστικός, Καθηγήτρια ΤΕΙ 

Καραίσκου Μαρία, Θεωρητικός της Τέχνης, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

«Από το κάλλος στην καλλιφοβία. Για την απώλεια της Ομορφιάς στην Τέχνη και την 

Αισθητική»  

24  

Από  την  επανασύλληψή  της  από  την  φλωρεντινή  Αναγέννηση  η  Ομορφιά  αποτέλεσε το“potissimum propositum” της δυτικής τέχνης. Σε επίπεδο φιλοσοφικού λόγου, η καντιανή θεώρηση  αντιμετώπισε  το  Ωραίο  ως  την  μόνη  αισθητική  κατηγορία  που  οδηγεί  στην “καθαρή” ή “ελεύθερη” αισθητική εμπειρία. Επιπλέον, η ταύτιση ανάμεσα στο Ωραίο και το Καλό  ως  μεταφυσικό  θεμέλιοολόκληρης  της  δυτικής  σκέψης  προσέδιδε  σταθερά  σ'  ένα κατά βάση αισθητικό ζήτημα μέγεθος ηθικής τάξης. Αν και οι πρώτοι τριγμοί του οικοδομήματος του Ωραίου διαπιστώνονται ήδη στα μέσα του 19ου  αιώνα  είναι  ο  Μοντερνισμός  που  θα  καταδικάσει  την  Ομορφιά  ως  αφόρητα συνδεδεμένη  με  το  ξιακό  σύστημα  του  Διαφωτισμού  και  επομένως,  θα  υποβιβάσει  την αισθητική απόλαυση στο επίπεδο της bourgeoise πλάνης. Το Dada θα δει την καταστροφή της Ομορφιάς στην Τέχνη ως την ηθικώς άρτια στάση από πλευράς δημιουργών, τάση που θα  κορυφωθεί  μέσω  κι  άλλων  καλλιτεχνικών  ρευμάτων  την  επαύριο  του  Β'  Παγκοσμίου Πολέμου ως “απάντηση” στο βασανιστικό ερώτημα του Adorno σχετικά με το αν μπορεί να υπάρξει τέχνη μετά το Auswitzch. Η ‐ήθικής φύσης‐ σχέση μεταξύ Ωραίου κ Καλού συνεχίζει να υφίσταται αλλά πλέον ως ρνητικό εκτύπωμα καθώς και η Σύγχρονη Τέχνη έχει για μία σειρά  λόγων  διακηρυκτικά  αρνηθεί  κάθε  σύνδεση  με  την  Ομορφιά  (καλλιφοβία).  Στο παρακάτω κείμενο επιχειρείται μια επισκόπηση του σύγχρονου φιλοσοφικού λόγου σχετικά με την απώλεια της Ομορφιάς τόσο με την ανάδειξη των βασικών του συνιστωσών όσο και της  κριτικής  που  έχει  ασκηθεί  προκειμένου  να  καταδειχθεί  η  ανάγκη  για  την επανατοποθέτηση  της  συζήτησης  περί  Ωραίου  στο  σταυροδρόμι  σύγχρονων  ερωτημάτων όπως  η  επικαιρότητα  της  Αισθητικής,  η  αμηχανία  μπροστά  στις  εξελιγμένες  δυνατότητες μηχανικής αναπαραγωγής του έργου τέχνης και η θέαση της Ομορφιάς εκτός τουαυστηρά δυτικού μοντέλου, μέσα στον σύγχρονο πολυπολιτισμικό κόσμο.  

Λυμπεροπούλου Αγγελική, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

«Προσέγγιση στην έννοια της  ετεροτοπίας του Foucault μέσα από την αισθητική 

διάσταση του φροϋδικού ανοίκειου» 

Τόπος  είναι  ο  χώρος o  εμποτισμένος  με  το ανθρώπινο  έργο.  Συνεπώς η  διερεύνηση,  του τόπου  μέσω  του  αρχιτεκτονικού  κλάδου,  φαίνεται  ως  να  αποτελεί  μια  εμπρόθετη αναζήτηση  ενός  κοινού  πεδίου  ώσμωσης  του  εξωτερικού  και  εσωτερικού,  η  οποία  στην παρούσα έρευνα προσεγγίζεται μέσω δύο θεωρήσεων που αντιπροσωπεύουν την ρήξη: της Ετεροτοπίας και του Ανοίκειου [unheimlich]. Ο πρώτος, εμπνευσμένος από τον Foucault M., καλείται  ένας  διαρκής  δυνητικός  τόπος  αντι‐θέσεων,  πραγματικός  και  λειτουργικός,  ο οποίος  ταυτόχρονα  εκπορεύεται  από,  αμφισβητεί  και  ανατρέπει  το  Ίδιον,  κτίζοντας  στα θεμέλιά του το Έτερον. Ο δεύτερος, μελετημένος κυρίαρχα από τον Freud S., αποτελεί μια αισθητική  έννοια  που  εκφράζεται  περιληπτικά  μέσω  ενός  ρίγους  ανησυχίας  που εμφανίζεται  άμα  τη  αναδύσει  ενός  οικείου  μύχιου  στην  επιφάνεια,  ενώ  όφειλε  να παραμείνει κρυφό, να μην ξεπεράσει το εσωτερικό όριο του Εαυτού, του Ιδίου. Υπό αυτό το πρίσμα,  στόχος  της  παρούσας  μελέτης  είναι  η  αναζήτηση  του  τρόπου  με  τον  οποίο  η αισθητική νοηματοδότηση της Ετεροτοπίας δύναται να προσεγγιστεί μέσω της φροϋδικής ερμηνείας  του  Ανοίκειου.  Ξεκινώντας  με  την  ανάλυση  των  όρων  και  του  κοινωνικού υποβάθρου στα πλαίσια  του οποίου  εννοιολογούνται,  η  έρευνα  επιχειρεί  εν  συνεχεία  να προβάλλει  σύγχρονα  αρχιτεκτονικά  παραδείγματα  που  αντανακλούν  (χωρικά  και κοινωνικά) την εν λόγω νοηματοδότηση. Συμπερασματικό εγχείρημα αποτελεί η εμπρόθετη αντιπαραβολή  (και  μετασχηματισμός  ίσως)  της  αρνητικής  διάστασης  της  ανοίκειας ανησυχίας με την επονομαζόμενη αρνητική ηδονή, έτσι όπως εκφράστηκε από τον Kant I., η οποία  προσφέρεται  μέσω  της  αποδοχής  της  ετεροτοπικής  συνθήκης  ως  ένα  στοιχείο Υψηλό, ένα στοιχείο που δύναται εν τέλει να ταυτιστεί με σύμβολο μιας κάποιας χωρικής (εσωτερικής και εξωτερικής) ηθικής, αυτονομίας, ελευθερίας.  

25  

Λέξεις κλειδιά: Ετεροτοπία, Ανοίκειο, ρήξη, όριο, Υψηλό, Foucault, Freud, Kant 

Λεζγή Μαρία, Ειδική Πολιτιστικής Διαχείρισης, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

«Η παράδοση και η Τέχνη ως κριτική στη νεωτερικότητα»  

Η απομάκρυνση από την παράδοση αρχικά θεωρήθηκε χειραφετική όμως έγινε αντιληπτό πως  η  πλήρης  απαξίωση  της  είχε  ως  συνέπεια  να  χάσει  το  υποκείμενο  το  αίσθημα  της οντολογικής  ασφάλειας.  Με  τη  γραμμική  χρονικότητα  η  νεωτερικότητα  επιδιώκει  να αντικαταστήσει  το  αίσθημα  της  συνέχειας.  Όμως  η  παράδοση,  ως  έκφραση  κουλτούρας, είναι  σύνδεση  ατομικού  και  οικουμενικού  μέσω  μιας  συμβολικής  τάξης  του  κόσμου,  και κοινή  συλλογική  αντίληψη  χρόνου  που  σημασιοδοτείται  ως  κυκλικό  σχήμα  όπου  το παρελθόν  ενυπάρχει  στο  παρόν.  Ο  Μπένγιαμιν  επιστρέφει  σε  αυτήν  την  έννοια  της χρονικότητας  και  της  συλλογικής  μνήμης  ως  προϋπόθεση  για  την  ύπαρξη  εμπειρίας. Υποστηρίζει  πως  τα  θραύσματα  του  παρελθόντος  εισέρχονται  στο  τώρα  ανατρέποντας δήθεν συνέχειες, προκαλούν σύγκριση και δίνουν νέα προοπτική δυνατοτήτων. Υπό αυτήν την  έννοια,  ανοίγει  το  δρόμο  για  την αμφισβήτηση  της  νεωτερικότητας  που ακολουθούν σύγχρονοι  στοχαστές,  όπως  ο  Γκρος,  που  επιμένει  στα    ίχνη  «ασυγχρονικότητας»  που φέρουν  την  ετερότητα  ως  διαφορά.  Ως  τέτοια  λειτουργεί  η  τέχνη,  που  σύμφωνα  με  τον Αντόρνο,  προσφέρει  συμβολική  έκφραση  στο  χρόνο,  λύση  στο  ερώτημα  της  σύγκλισης εφήμερου  και  αιώνιου  και  σύνδεση  ατομικού  με  συλλογικό.  Η  παράδοση  και  η  τέχνη, λοιπόν,  μπορούν  να  λειτουργήσουν  αντισυμβατικά  στην  κοινωνική  πραγματικότητα,  στο βαθμό  που  δεν  επιβεβαιώνουν  αλλά  ανατρέπουν  συνέχειες,  αν  αντιμετωπιστούν  ως ετερότητες,  είτε  ασύγχρονες  είτε  σύγχρονες,  που  επειδή  υπάρχουν  στο  παρόν αποσπασματικά μπορούν να ενεργοποιήσουν  μια γόνιμη σύγκριση με το τώρα. 

Λέξεις Κλειδιά: Νεωτερικότητα, παράδοση, τέχνη, Μπένγιαμιν, Γκρος, Αντόρνο 

 

Κουμούτσος Σταύρος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

«Η ηθική διάσταση ενός εκπαιδευτικού δρώμενου στο μάθημα της αρχιτεκτονικής 

σύνθεσης» 

Με  παρουσία  στη  Σχολή  Αρχιτεκτόνων  του  ΕΜΠ  για  πάνω  από  τέσσερις  δεκαετίες,  που 

κορυφώθηκε τη δεκαετία του ’90, ο Τάσος Κ. Μπίρης επινόησε και εισήγαγε στην ελληνική 

αρχιτεκτονική  εκπαίδευση  ένα  συναρμολογούμενο  και  αποσυναρμολογούμενο 

εκπαιδευτικό μοντέλο εργαλείο συνθετικών εφαρμογών.  Το μοντέλο αποτελείται από μια 

επιφάνεια  με  οπές  σε  κάναβο,  πάνω  στην  οποία  συναρμολογούνται  γραμμικά  και 

επιφανειακά  δομικά  στοιχεία,  όπως  υποστυλώματα,  δοκοί,  πλάκες  και  τοιχία,  καθώς 

επίσης  και  δύο  ανθρώπινες  φιγούρες.  Με    τις  εφαρμογές  του  μοντέλου,  τα  μαθήματα 

αρχιτεκτονικής σύνθεσης αποκτούν το χαρακτήρα ενός  ‘εκπαιδευτικού δρώμενου’, όπου ο 

δάσκαλος  δεν  διδάσκει  απλώς,  αλλά  επιτελεί  το  μάθημα  με  όρους  μιας  εκπαιδευτικής 

εμπειρίας  που  εμπεριέχει  τη  σωματικότητα  και  εισάγει  στη  διδασκαλία  θεμελιώδεις 

χωρικές  έννοιες  όπως  την  αναλογία,  το  όριο,  το  ρυθμό,  την  κίνηση    και  τη      στάση.  Η 

εισήγηση  προσεγγίζει  το  εκπαιδευτικό  δρώμενο,  με    σκοπό  την  κατανόηση  της  

αρχιτεκτονικής πίσω από τη διδασκαλία˙ και μάλιστα του ήθους που αυτή παράγει, με την 

έννοια ότι δημιουργεί τις συνθήκες για τη δυνατότητα ενός τρόπου  κατοίκησης, δηλαδή, το 

πώς  η    αρχιτεκτονική  ερμηνεύει  και    περιέχει  τη  ζωή.  Τα  μαθήματα  αρχιτεκτονικής 

σύνθεσης  του Μπίρη  έχουν  παράξει  ένα  τέτοιο  ήθος,  το  οποίο  εδώ  προσεγγίζεται  μέσω 

μιας  σύνδεσης  της  πρακτικής  και  της  θεωρίας  του  Μπίρη  με  τη  φαινομενολογική 

26  

παράδοση.  Η  εισήγηση  αναζητά  στο  εκπαιδευτικό  ιδίωμα  του  αρχιτέκτονα  εκείνα  τα 

χαρακτηριστικά  ‘σημάδια’  μιας  φαινομενολογικής  θεωρίας  και  πρακτικής  για  την 

αρχιτεκτονική διδασκαλία, ικανή να παράγει ένα διαρκές και  έγκυρο ήθος. Ποιο είναι αυτό 

το ήθος; Και κυρίως, με ποιο τρόπο επιμένει να είναι έγκυρο; 

Λέξεις Κλειδιά: Αρχιτεκτονική, εκπαίδευση, αρχιτεκτονική σύνθεση, ηθική, φαινομενολογία, 

σωματικότητα, Τάσος Κ. Μπίρης 

 

Μπούκουρας Στάθης, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ και 

Τασσοπούλου Μαρία,  Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια ΕΜΠ, 

"Roma Interrotta | Ιχνογραφίες και Θραύσματα της Αστικής Εικόνας ".  

Αν η πόλη αποτελεί  το  κατεξοχήν πεδίο  εφαρμογής πολιτικών  και  κοινωνικών πρακτικών και αν η ύφανση του αστικού ιστού μορφώνει τις παραμέτρους σχεδιασμού, τότε η ‘αστική εικόνα’  καθίσταται  το  ιδεατό πεδίο πειραματισμού νέων αντιλήψεων εκφρασμένων μέσα από  τις  αισθητικές  αξίες  μίας  δεδομένης  εποχής.  Παράδειγμα  αποτελεί  η  έκθεση  Roma Interrotta (Interrupted City –Διεσπασμένη πόλη),  που διοργανώνεται στη Ρώμη το 1978 ως μία  Αρχιτεκτονική  και  Πολεοδομική  νοητική  άσκηση,  με  στόχο  τον  εννοιολογικό επανασχεδιασμό  μίας  ‘Νέας  Ρώμης’.  Προσκαλούνται  να  συμμετάσχουν  δώδεκα  διεθνώς αναγνωρίσιμοι  αρχιτέκτονες  της  εποχής,  στους  οποίους  παρέχεται  πλήρης  ελευθερία  ως προς  τις  τεχνικές  σχεδιασμού  και  το  ιδεολογικό  υπόβαθρο  που  θα  ακολουθήσουν,  στην υπόθεση  πως    το  πράττουν  το  1748,  έτος  έκδοσης  του  χάρτη  του  Giambatista Nolli.  Τα δώδεκα  χάλκινα  τμήματα  της  αρχικής  εκτύπωσης  του  χάρτη  συνθέτουν  τον  καμβά  των υποθετικών  παρεμβάσεων  ορίζοντας  σημειολογικά  την  αναζήτηση  της  ουτοπίας, ελπιδοφόρας και λαμπρής, όσο η Ρώμη των περασμένων αιώνων. Η ονομασία της έκθεσης υπαινίσσεται την ιστορική ασυνέχεια των νεωτερικών χρόνων στην εξέλιξη της πόλης και ως μία  εν  δυνάμει  υποδειγματική  εφαρμογή  ενός  υπό  διαμόρφωση  Μετανεωτερικού παραδείγματος,  αποτελεί  ένα  ιδιαίτερο  ιστορικό  στιγμιότυπο  μίας  εποχής  ρευστότητας. Μύθοι,  ιδεολογίες, κοινωνικά προγράμματα και κανόνες αισθητικής αναμιγνύονται σε μία διαλεκτική  του  αστικού  χώρου.  Ως  θραύσματα φιλοσοφικών  αντιλήψεων  και  κοινωνικών φαντασιώσεων συνθέτουν ένα μανιεριστικό κολάζ περιγραφών για την τέχνη, την πόλη και την αρχιτεκτονική. Αντικείμενο της παρούσας έρευνας αποτελεί η αποκωδικοποίηση των εν λόγω εννοιών μέσω της ιστοριογραφικής και μεθοδολογικής προσέγγισης της έκθεσης και ειδικά της πρότασης του Colin Rowe και του περιβάλλοντος στο οποίο συντελείται.   Λέξεις Κλειδιά: Αρχιτεκτονική, Αστικός Σχεδιασμός, Φιλοσοφία, Αισθητική, Μοντέρνο, 

Μεταμοντέρνο 

 

 

Μουζακίτης Σταύρος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

«Αισθ‐ηθικά τοπία παιγνίων. Από μια μέθοδο Συγκριτικής Παιγνιολογίας προς μια 

στρατηγική Οικοσοφικής Παιγνιοποίησης»  

Εκκινώντας από μια θεωρητική προσπάθεια για την ανάπτυξη μιας μεθόδου «Συγκριτικής Παιγνιολογίας», η οποία νοείται ως κριτική σύνθεση μεταξύ (α) του «θετικού»/αναλυτικού επιστημονικού πεδίου της Θεωρίας Παιγνίων/ Game Theory,  (Εφαρμοσμένα Μαθηματικά, Οικονομολογία,  Βιολογία,  Κυβερνητική  κα.)  με  πεδία  των  λεγόμενων  «ανθρωπιστικών» επιστημών  όπως  (β)  η  Θεωρία  του  Παίζειν/  Play  Theory  (Εκπαίδευση,  Ψυχολογία, 

27  

Ψυχανάλυση),  σε  συνδυασμό  με  (γ)  την  κοινωνιο‐ανθρωπολογική  προοπτική  του «Παίζοντος  Ανθρώπου»/  “Homo  Ludens”  [J.  Huizinga,  R.  Callois]  και  (δ)  τη  φιλοσοφική έννοια  του  «Παιγνίου  του  Κόσμου»/  “World  Play”/“Le  Jeu  du  Monde”  [Ηράκλειτος, Nietzsche,  Hegel,  Fink,  Αξελός,  Derrida  κα.],  η  προσέγγισή  μας  εστιάζει  στο  πολυσχιδές πεδίο του «Σχεδιασμού Παιγνίων»/ “Game Design” (Διαδραστικές Τέχνες), αναδεικνύοντας τη  σημασία  των  σύγχρονων  πρακτικών «Παιγνιοποίησης»  (Gamification).  Εν  συνεχεία,  με βασική  αναφορά  το  όραμα  της  Παιγνιώδους  Πόλης  (όπως  εκφράστηκε  θεωρητικά  και πρακτικά, ως απελευθερωτικό πρόταγμα,  κατά  την  εικοσαετία 50‐60’),  θα  επιχειρήσουμε να περιγράψουμε τη γενική φιλοσοφία που διέπει τη σχεδιαστική στρατηγική που καλούμε «Οικοσοφική Παιγνιοποίηση»,  η  οποία  τοχεύει  στην  επινόηση  τρόπων ώστε  οι  πρακτικές παιγνιοποίησης να αποκτούν νοηματικό και λειτουργικό περιεχόμενο με βάση τα κριτήρια που θέτουν οι αρχές  της «Οικοσοφίας»,  όπως ορίζεται από  τον F. Guattari ως μια ηθικο‐αισθητικού  χαρακτήρα  συνάρθρωση  μεταξύ  της  περιβαλλοντικής,  της  κοινωνικής (πολιτισμικής, πολιτικής) και της νοητικής οικολογίας.  

Λέξεις Κλειδιά: Παιγνιολογία, Παιγνιοποίηση, Οικοσοφία, Ρίζωμα, Αποανάπτυξη 

 

12.45’‐13.15’ Συζήτηση 

  

13.15΄‐14.00΄ Πλήρης Συνεδρία: Ξηροπαΐδης Γιώργος, Φιλόσοφος, Καθηγητής ΑΣΚΤ,  

“Βία και αντίσταση: προς μια πολιτική του υψηλού. Από τον Λογγίνο στον Καντ» 

Η καντιανή ανάλυση του υψηλού [sublime, Erhabenes] αποτελεί από τις κορυφαίες στιγμές σε  μια  πορεία  που  ξεκίνησε  το  1674  με  τη  μετάφραση  από  τον  Nicolas  Boilaeu  της περίφημης πραγματείας Περί ύψους, η οποία γράφτηκε περί τα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ. και κατά  τον  19ο  αιώνα  αποδιδόταν  εσφαλμένα  στον  Κάσσιο  Λογγίνο.  Σύμφωνα  με  την κρατούσα  ερμηνευτική  άποψη,  ο  Καντ  απορρίπτει  το  λογγίνειο  υψηλό  επειδή  ενέχει  τον κίνδυνο αποθέωσης  της βίας  και,  κατ’  επέκταση,  της υπονόμευσης  της υψηλής  ιδέας  της ελευθερίας,  εξαιτίας  της  δύναμης  του  πάθους  που  το  διακρίνει.  Επομένως,  στον  Καντ υψηλό είναι η αντίσταση σε ό,τι ονομαζόταν υψηλό στον Λογγίνο∙ ό,τι ήταν στον Λογγίνο ακατάβλητη  δύναμη  κυριάρχησης  επί  του  αυτόνομου  υποκειμένου,  στον  Καντ μετατρέπεται σε ικανότητα αντίστασης. 

Σκοπός της ανακοίνωσης είναι να υποβάλει  τη συγκεκριμένη αντίληψη σε κριτικό έλεγχο. Θα  δειχθεί  ότι  στον  Καντ  η  εμπειρία  του  υψηλού  περιγράφεται  κατά  τρόπον  ώστε  να επιτυγχάνεται μια αισθητική νομιμοποίηση της κυριαρχίας και της βίας. Κατά συνέπεια, η ανακοίνωση  επιχειρεί  να  αμφισβητήσει  τη  διαδεδομένη,  ιδίως  στους  μεταμοντέρνους στοχαστές,  μεταμοντέρνα  άποψη  η  οποία  αντιμετωπίζει  το  καντιανό  υψηλό  ως μονοσήμαντα θετική αισθητική και πολιτική δύναμη.  

 

14.00‐14.45 ……………….. Διάλειμμα ελαφρού γεύματος 

 

 

14.45΄‐16.45΄    Φεμινιστική αισθητική, φωτογραφία, εγκαταστάσεις, διαδραστική τέχνη, 

video art  (Σ.7) 

28  

Πρόεδρος: Πρέσσας Χάρης, Εικαστικός, Καθηγητής ΤΕΙ 

Τσούμας Ιωάννης, Εικαστικός, Επιστημονικός Συνεργάτης ΤΕΙ Αθήνας,«Η ηθική 

διάσταση του έργου της Georgia O’ Keeffe και η επίδρασή της στη διαμόρφωση του 

Φεμινιστικού Κινήματος Τέχνης της δεκαετίας του 1970» 

Χωρίς η ίδια να το είχε παραδεχτεί ποτέ, η τέχνη της υπήρξε η πρώτη φεμινιστική εικαστική απόδοση  της  θηλυκότητας  ήδη  από  τις  πρώτες  απόπειρες  έκθεσής  της  στις  Η.Π.Α.    της δεκαετίας του 1920. Ωστόσο η ερμηνεία της ηθικής προσωπικότητας του έργου της Georgia O’Keeffe ως μια αυτοδύναμη τροχιά υποκειμενικής σεξουαλικότητας εκτός της μέχρι  τότε φαλλοκεντρικής  εικαστικής  σφαίρας,  αποτελεί  ακόμη  και  σήμερα αντικείμενο  μελέτης.  Η «πλήρης σεξουαλική ιθαγένεια» που εντοπίστηκε από πολλούς στο έργο της θεωρήθηκε ως  ένας  νέος  κώδικας  ηθικής  βάσει  του  οποίου    η  ανατροπή  των  μέχρι  τότε  παραδοσιακών συσχετισμών  άντρα‐γυναίκας  και  κατ’αντιστοιχία  υποκειμένου‐αντικειμένου  όρισαν  νέες διαδρομές  σκέψης  και  δράσης  επιδρώντας  καταλυτικά  στη  διαμόρφωση  της  τέχνης  του φεμινιστικού κινήματος σε παγκόσμια κλίμακα. 

Στην  ανακοίνωση  αυτή  θα  επιχειρηθεί  η  αποκωδικοποίηση  των  νέων  συμβόλων  ηθικής, που αναδύθηκαν   μέσα από την θεματολογική/εννοιολογική ρήξη του έργου της O’Keeffe με τις μέχρι τότε ισοτιμίες της θηλυκότητας.  Κατόπιν  θα αναζητηθούν οι επιδράσεις αυτής της  ηθικής  διάστασης  της  τέχνης  στη  φεμινιστική  ιδεολογία  και  κατ’  επέκταση  στη φεμινιστική  τέχνη  –εκπρόσωποι  της  οποίας  υπήρξαν  καλλιτεχνικές  ομάδες,  αλλά  κυρίως μεμονωμένες  καλλιτέχνιδες  στις  Η.Π.Α  και  την  Ευρώπη  ‐    η  οποία  αποτέλεσε  μορφή  όχι μόνο κοινωνικής, αλλά και «πολιτικής» τέχνης.  

Λέξεις  Κλειδιά:   Georgia O’  Keeffe,  λουλούδια,  σεξουαλική  ιθαγένεια,  ηθική,  φεμινιστική τέχνη, δεκαετία 1970. 

 

Μαυρουδή Μαριάννα, Θεατρολόγος‐Μουσειολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Το γυμνό σώμα ‐ σύμβολο τέχνης, προβληματισμού και πολιτικής διαμαρτυριας» 

«Ως  γυναικείο  γυμνό,  η  γυναίκα  είναι  σώμα,  είναι  η  φύση  που  αντιτίθεται  στον  αντρικό πολιτισμό,  αναπαρίσταται  από  την  ίδια  την  πράξη  του  μετασχηματισμού  της  φύσης  της, όπου  το  γυναικείο  μοντέλο  ή  μοτίβο  μέσα  από  καθορισμένες  μορφές  και  χρώματα  του πολιτιστικού τεχνουργήματος γίνεται ένα έργο τέχνης.»  

Η γύμνια είναι το πιο ισχυρό οπτικό σημάδι.Το γυναικείο γυμνό είναι το όριο, το πάρεργο όπως το αποκαλεί o Derrida, ανάμεσα στην τέχνη και την αισχρότητα.Το γυναικείο σώμα, φυσικό  και  μη  κατασκευασμένο,  αναπαριστά  κάτι  έξω  από  το  χώρο  της  τέχνης  και  της αισθητικής κριτικής, αλλά μέσα από το καλλιτεχνικό στιλ και την εικονική μορφή περικλύει και ρυθμίζει το σώμα, μετατρέποντάς το σε αντικείμενο ομορφιάς, κατάλληλο για τέχνη και αισθητική κριτική.  

Θα μελετήσουμε το γυναικείο γυμνό σώμα, ως εργο τέχνης, φεμινιστικό σύμβολο και ισως πολιτική  διαμαρτυρία.  Θα  αναφερθουμε  σε  διάφορα  παραδείγματα  περφορμερ‐καλλιτεχνών  καθώς και στο πολιτικά διαμαρτυρόμενο κίνημα των Femen.  

 

 

 

29  

Σαλάτας Μάριος, Αρχιτέκτων, Μεταπτυχιακός Φοιτητής ΕΜΠ, 

«Ο Ηθικοποιητικός ρόλος μιας «εναλλακτικής» κουλτούρας. Αναλύοντας το 

παράδειγμα του John Waters και της Divine, μέσα από την προσέγγιση του Soeren 

Kierkergaard.»  

Η εισήγηση αυτή επιχειρεί να αναλύσει τον ηθικοποιητικό ρόλο στις μη αποδεκτές μορφές τέχνης. Οι μη κυρίαρχες κουλτούρες αποτιμούνται με μια σειρά χαρακτηρισμών από απλές κωμικές  εκφράσεις  της  ορθής  έννοιας  ‐κακέκτυπο,  καρικατούρα,  γελοίο,  παρωδία‐  έως πλήρη  άρνηση  της  αξίας  τους  και  απόρριψη  ‐προσβλητικό,  χυδαίο,  ανούσιο,  ανόσιο, νοσηρό,  παθολογικό,  απεχθές,  βρώμικο,  ταμπού,  μη  τέχνη. Μέσα από  δύο  ταινίες  του  J. Waters  :  Pink  Flamingos  (1972)  και  Female  Trouble  (1974)  θα  παρακολουθήσουμε  τον τρόπο με τον οποίο δείγματα μιας εναλλακτικής κουλτούρας και δη προερχόμενων από την Αμερική  μπορούν  να  αποτελούν  εξαίρεση  στον  κανόνα.  Χρησιμοποιώντας  τη  μέθοδο  της αντιστροφής,  διαστρεβλώνει  το  νόημα  της  κακίας  στο πρώτο φιλμ,  και  της  ασχήμιας  στο δεύτερο.  Για  να  διαφανεί  το  είδος  της  όποιας  αισθητικής  και  ηθικής  κατηγορίας  είναι απαραίτητο  να  μελετήσουμε  το  φαινόμενο  σε  δύο  κλίμακες  ανάλυσης.  Σε  μια μακροσκοπική ανάλυση  : θα εξετασθεί το κοινωνικό, πολιτικό, καλλιτεχνικό πλαίσιο, τόσο σε  Ευρώπη,  όσο  και  Αμερική.  Οι  συνθήκες  και  το  περιβάλλον  στο  οποίο  έδρασε  και δημιούργησε  ο  σκηνοθέτης  παρουσιάζονται  ως  μια  φουκαλτιανή  γενεαλογία  της κουλτούρας  της δεκαετίας  του  ’70.  Επίσης,  μια μικροσκοπική στοχευμένη διερεύνηση  :  η επιλογή  του φύλου  του πρωταγωνιστή  του.  Κεντρικός ήρωας  και στις  δύο  ταινίες  είναι  η Divine  –drag  queen,  performer,  ηθοποιός.  Το  Υποκείμενο  εδώ  δεν  είναι  έμ‐φυλο,  αλλά μάλλον  α‐φυλο.  Με  αυτήν  τη  συνθήκη  θα  αναζητήσουμε  την  έννοια  της  ομορφιάς,  της αμαρτίας και της αγωνίας στο πρόσωπο της Divine, με μια προσέγγιση που βασίζεται στη μελέτη  του  Kierkergaard  «  Η  Έννοια  της  Αγωνίας».  Μετά  τη  διπλή  αυτή  μελέτη  θα διαφανούν καλύτερα οι συνθήκες και οι στόχοι των δημιουργών και θα διανοιχτεί το πεδίο προβληματισμού. 

Κάντας Βασίλειος, Θεωρητικός της Φωτογραφίας,  Διδάκτωρ Φιλοσοφίας 

Wimbledon College of Art, 

«Θέματα αισθητικής περιπλάνησης σε  ΄ανήθικες’ φωτογραφικές 

(ανα)παραστάσεις»  

 Το  υπο  διερεύνηση  αντικείμενο  είναι  το  τι  συμβαίνει  αντιληπτικά  στον  θεατή φωτογραφιών  που  φαίνονται  να  φέρουν  μια  ‘ανήθικη’  εκδοχή  της  πραγματικότητας.  Θα επιχειρηθεί  η  περιγραφή  της  εμπειρίας  που  βιώνει  ο  θεατής  μα  και  του  τρόπου σχηματισμού της επίδρασης αυτής απ το δημιουργό τους.  Το  πεδίο  έρευνας  στο  οποίο  επικεντρώνεται  αυτή  η  ανακοίνωση  είναι  η  Οντολογία  του Φωτογραφικού  μέσου,  κάνοντας  συνάμα  χρήση  θεωρίες  αναπαράστασης  (αντικειμενικής ομοιότητας,  βλέπειν‐μέσα,  αναγνώρισης,  προσανατολισμένης  αναγνώρισης,  επινοημένης πίστης,  βιωμένης  ομοιότητας  σε  περίγραμμα  μορφής)  και  φιλοσοφικές  θεωρίες  της αντίληψης (δεδομένων αίσθησης, επιρρηματικές, δοξαστικές, σκοπιμότητας, διαζευκτικές). Η συναντίληψη μιας φωτογραφικής εικόνας που περιέχει ‘ανήθικο’ περιεχόμενο εξετάζεται υπό  το  πρίσμα  των  προναφερθέντων  θεωριών  προς  μια  κατανόηση  της  αισθητικής  τους επίδρασης (effect/affect).   Αφου πρώτα  εγχειρηθεί  τοποθέτηση  στο  τι  μπορεί  συνήθως  να  θεωρηθεί  ‘ανήθικο’  στην περίπτωση της φωτογραφικής αποτύπωσης (υπό το πρίσμα του κατα πόσο η φωτογραφία αποτελεί  παράσταση  ή/και  αναπαράσταση,  και  επομένως  εαν  το  ανήθικο  αφορά  το περιεχόμενο,  τη  μορφή,  τα  συνκείμενα,  την  παρουσίαση,  τον  πομπό,  τον  δέκτη  της)  θα αναλυθούν συγκεκριμένα φωτογραφικά έργα μεσω των παραπάνω προσεγγίσεων. 

30  

 

Πάσχου  Ηώ, Θεωρητικός της Φωτογραφίας, Επιστημονική Συνεργάτις ΤΕΙ Αθήνας, 

«Η επιλογή του κάδρου ως ηθική πράξη»  

Η  παρούσα  εισήγηση  διερευνά  όχι  μόνο  την  παραγωγή  φωτογραφικών  εικόνων  αλλά επιχειρεί μέσα από διαφορετικά επίπεδα ιστορικής προσέγγισης να ερμηνεύσει τα στοιχεία εκείνα  που  παραμορφώνουν,  αλλοιώνουν,  κατακερματίζουνmτην  πραγματικότητα  της φωτογραφικής πράξης. 

Η  αλληλοεπίδραση  της  τεχνολογίας  με  την  σύνθεση  της  εικόνας  πολλές φορές  αποκλίνει (ενίοτε και συγκλίνει) προς μια συγκεκριμένη αισθητική εμπειρία.  

Πάντοτε  όμως  καταγράφει  μια  τελική  και  καθοριστική  διαμόρφωση  κάδρου,  οπτικής γωνίας και υποκειμενικής ερμηνείας του φωτός. 

Ο  τελικός  στόχος  της  αποτύπωσης  μιας  φωτογραφικής  εικόνας  είναι  να  βιωθεί  η πραγματικότητα ή να δομηθεί μια νέα αισθητική αντίληψη; Απο την αποφασιστική στιγμή του  Bresson  μέχρι  την  σκηνοθέτημενη  προσέγγιση  του  Andreas  Gursky,  η  επιλογή  του φωτογραφικού κάδρου καθορίζει την διττή θέση του φωτογράφου. 

Ποιον προσπαθούμε να πείσουμε όταν το φωτογραφικό μέσο στοχεύει μια αναπαράσταση χωρίς οπτική ηθική και αισθητικούς κανόνες; 

Η φωτογραφία ως μια μη χειρωνακτική παραγωγή ,βασισμένη μόνο στην γνώση του μέσου και  της χρονικής διαμεσολάβησης οφείλει  να κατακτά κάποια συστήματα   αισθητικής και ήθους  διαφορετικά  ταξινομημένα  από  τις  άλλες  τέχνες  ίσως  γιατί  δεν  εμπεριέχει  την άρθρωση μια καθαρά πνευματικής διεργασίας ή σκέψης αλλά σχεδόν πάντοτε αποτυπώνει μια στιγμιαία και εντελώς υποκειμενική ερμηνεία της ιστορίας ή της κοινωνίας . 

Επειδή  η  συνένωση  της  ηθικής  με  την  τέχνη  εμπεριέχεται  στο  γνώριμο  διαχρονικό  και φιλοσοφικό  αίτημα  –ήδη  από  την  εποχή  του  Διαφωτισμού‐  εμείς  θα  επιχειρήσουμε  να υποστηρίξουμε  ότι  το  ύφος  (style)  δεν  είναι  τόσο  ζήτημα  Τεχνικής  όσο  Θέασης  (όπως εύστοχα παρατήρησε ο Marcel Proust). Τελικά μήπως η τέχνη της Φωτογραφίας, πέρα από οποιαδήποτε  χωρο‐χρονική  συνθήκη,είναι  μια  παρακαταθήκη  εικόνων  πλήρης ΄΄σημασιών΄΄; (Maurice Merlau‐Ponty). 

 

Δαμανάκη Μαρία, Απόφοιτος  Τμ. Διακοσμητικής  ΤΕΙ Α., M. Ed. Πανεπιστημίου 

Αθηνών  

«Αισθητική και ηθική θεώρηση των κινημάτων upcycling και do it yourself  στο 

πλαίσιο του σύγχρονου σχεδιασμού και της τέχνης»  

Η εισήγησή μας επιχειρεί να ερμηνεύσει την διάδοση των τάσεων D.I.Y. (do it yourself) και  Upcycling  στον  τομέα  της  παραγωγής  μορφών  σε  χειροτεχνικό  επίπεδο,  την  διάχυση χαρακτηριστικών  τους  σε  τομείς  του  σύγχρονου  βιομηχανικού  σχεδιασμού  και  την αφομοίωση  χαρακτηριστικών  τους  σε  σύγχρονες    τάσεις  σχεδιασμού,  μέσα  από  την Αισθητική και Ηθική θεώρησή τους. 

Στο  πρώτο  μέρος  θα  παρουσιάσουμε  τις  δύο  τάσεις  καθώς  και  τα  σημεία  όπου  αυτές ταυτίζονται  και  θα  περιγράψουμε  τους  τρόπους  με  τους  οποίους  εκφράζονται  στην παραγωγή μορφών σχεδιασμού.  Παράλληλα θα παρουσιάσουμε μικρής κλίμακας ποιοτική έρευνα, η οποία σκιαγραφεί κίνητρα και  αίτια διάδοσης των τάσεων αυτών στον ελλαδικό χώρο  και  θα  τεκμηριώσουμε  εμπειρικά  πως  πρόκειται  για  φαινόμενο  που  δεν  έχει  τόσο 

31  

οικονομικά κίνητρα, αλλά οφείλεται κυρίως σε ανάγκες αυτοπραγμάτωσης του ατόμου και σε μια νέα  ηθική θεώρηση των μέσων και προϊόντων μαζικής παραγωγής. 

Στο δεύτερο μέρος εξετάζουμε την πρόθεση για τη δημιουργία μορφών – αντικειμένων που ανήκουν στις τάσεις αυτές,  σε συνάρτηση με θέσεις της Καντιανής Ηθικής και των σκοπών του  μοντέρνου  κινήματος.  Επίσης  εξετάζουμε  την  μορφή  (Gestalt)‐  παράγωγο  των κινημάτων και τα σημαινόμενά της.  

Υποστρίζουμε πως οι παραπάνω τάσεις δεν αποτελούν αμιγώς σχεδιαστικές  ‐ αισθητικές‐ λειτουργικές  προτάσεις  (design  for  design),  αλλά  πως  εμπεριέχουν  ιδεολογικούς  και ηθικούς  συμβολισμούς.  Προς  τεκμηρίωση  τούτου  συνδέουμε  το  περιεχόμενο  των αντικειμένων με αυτό που περιγράφεται ως Πνεύμα  στην Αισθητική του Hegel.  

Λέξεις Κλειδιά: D.I.Y., Do it Yourself, Upcycling, αισθητική, χειροτεχνία, ηθικός σχεδιασμός 

 

16.15΄‐16.45΄ Συζήτηση 

 

Διάλειμμα  καφέ 15’…………………………….  

 

17.00΄‐ 18.30΄    Χωρικές προσεγγίσεις: Κείμενο, Μουσική, Χορός  (Σ.8) 

Πρόεδρος: Τσιούρης Γιώργος, Εικαστικός, Καθηγητής ΤΕΙ 

Περιστέρης Φίλιππος, Συνθέτης‐Πολιτισμιολόγος, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Το ήθος στη μουσική και η εξακτίνωσή του στην αισθητική των εικαστικών 

τεχνών»  

Η Ηθική,  έλκει  την καταγωγή της από την έννοια της αρχαιοελληνικής λέξης: ἦθος <ἔθος. 

Πρόκειται  για  τον  ίδιο  το  χαρακτήρα  ως  συγκροτημένη,  δομημένη  και  αυτάρκη  ολότητα 

όπως διαμορφώθηκε στην ιστορική διαδρομή. Η έννοια του ήθους και κατά προέκταση της 

Ηθικής  εξελίχθηκε  σε  ένα  πολυεπίπεδο  πλέγμα  συγγενών  και  αλληλένδετων 

χαρακτηριστικών  σε  σχέσεις  άμεσης  εξάρτησης  μεταξύ  μερών  και  όλου  προοδευτικά 

δανειζόμενη μεθοδολογικά στοιχεία από την Οντολογία. Ο όρος σύντομα συνδέθηκε με τη 

μουσική  ως  εξέχον  στοιχείο  θεμελιωδών  της  λειτουργιών.  Οι  φθόγγοι  (αριθμός,  σχέσεις 

τονικού ύψους), η αρμονία, ο ρυθμός,  το γένος και  το μέλος βρίσκουν ανάλογό  τους στη 

μουσική της αρχαιότητας σε αντίστοιχα ήθη. Στην τραγωδία το ήθος αποτελεί ένα από τα 

κατά  ποιόν  μέρη.  Η  πρώτη  αυτή  επαμφοτερίζουσα  σχέση  όπως  θα  φανεί,  καθόρισε  το 

σύνολο  της  αρχαίας  μουσικής  δημιουργίας  και  η  μεταφορά  θραυσμάτων  αυτού  του 

σχήματος σε άλλες τέχνες επηρέασε τις προθέσεις του καλλιτεχνικού έργου. Στην ιστορική 

συνέχεια η σχέση αυτή επανακαθοριζόταν ανάλογα με την εποχή και τις επιταγές της αλλά 

σε κάθε περίπτωση απομακρύνθηκε από την αρχική. 

Στην  ανακοίνωση  που  προεπισκοπείται,  θα  παρουσιαστεί  αναλυτικότερα  το  σχήμα  που 

περιγράφηκε  καθώς  και  μερικές  εκλεκτικές  συγγένειες  μεταξύ  της  μουσικής,  της 

αρχιτεκτονικής και των εικαστικών τεχνών από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. 

 

32  

Λέξεις κλειδιά: Ήθος , Ηθική, Μουσικό ήθος, Αρχαία Ελληνική μουσική, Αρχαία Ελληνική 

τραγωδία 

 

Τσιφτσή Ξανθή, Αρχαιολόγος‐Μουσειολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Οι κενοί χώροι του Libeskind ως απάντηση στην ρήση του Adorno για την τέχνη 

μετά το Άουσβιτς»  

Το 1949  ο  Γερμανός φιλόσοφος Theodor W. Adorno  διατύπωσε  την  άποψη  ότι «μετά  το Άουσβιτς  είναι  βαρβαρότητα  το  να  γράφει  κανείς  ποίηση».  Πολλοί  ποιητές  ερμήνευσαν αυτή  την  πρόταση  ως  απαγόρευση  της  έκφρασης  και  αρκετοί  ήταν  πρόθυμοι  να  την ακολουθήσουν. Αυτό που εξέφραζε η ρήση του Adorno ήταν βαθύς σκεπτικισμός περί της έννοιας  του  «ανείπωτου»  στην  καλλιτεχνική  έκφραση,  των  ορίων  της  γλώσσας αναπαράστασης και της σιωπής εκεί που είναι αναγκαία η «φωνή του καλλιτέχνη». Αυτές οι σκέψεις  και  η  αγωνία  του  φιλοσόφου  για  τους  κινδύνους  που  ελλοχεύουν  από  την αναπαράσταση της φρίκης συνδέονται άμεσα με την αισθητική του θεωρία και τις απόψεις του  περί  αυτονομίας,  άρνησης  και  μιμητικής  λειτουργίας  του  έργου  τέχνης.  Σήμερα, παρατηρούμε  πληθώρα  μνημείων  που  αποτίνουν  φόρο  τιμής  στα  θύματα  του Ολοκαυτώματος,  καθώς  και  αύξηση  των  μουσείων  που  είναι  αφιερωμένα  σε  αυτό  το ιστορικό  γεγονός.  Ωστόσο,  σημαντικός  αριθμός  καλλιτεχνών,  φιλοσόφων  αλλά  και ακαδημαϊκών εξακολουθούν να  τίθενται ενάντια στη μνημειοποίηση και να αμφισβητούν την  ικανότητα  της  αρχιτεκτονικής  ή  οποιασδήποτε  καλλιτεχνικής  έκφρασης  να εκπροσωπήσει επαρκώς και, ως εκ τούτου, να τιμήσει τη μνήμη των θυμάτων της «τελικής λύσης».  Μπροστά  σε  αυτή  την  αισθητική  και  ηθική  πρόκληση,  ο  αρχιτέκτονας  Daniel Libeskind κατόρθωσε, με την απόδοση μορφής στην απουσία και στη διαγραφή μέσα από τους «Κενούς Χώρους»  του Εβραϊκού Μουσείου του Βερολίνου, να θεωρηθεί το έργο του ως η πρώτη «καλλιτεχνική απάντηση»  στην ανησυχία αυτή  του Adorno.  Πώς συνέβαλε  η ιδιομορφία αυτών των χώρων στον χαρακτηρισμό αυτό; Είναι τελικά το αρχιτεκτονικό του έργο σε αρμονία με τις απόψεις του Γερμανού φιλοσόφου;  

Λέξεις Κλειδιά: Adorno, τέχνη, Ολοκαύτωμα, ανείπωτο, γλώσσα αναπαράστασης, Libeskind, κενοί χώροι 

 

Μερμίγκη Δήμητρα, Αρχιτέκτων, Υποψήφια Διδάκτωρ ΕΜΠ, 

«Διάκοσμος και Ηθική στο έργο του Καζαντζάκη»  

Η ανακοίνωση  παρουσιάζει  το  αισθητικό  ‐  αισθητηριακό φαινόμενο «διάκοσμος»  και  τις 

εννοιολογικές  μεταμορφώσεις  του  μέσα  από  ηθικά  πεδία  όπως  καταγράφονται  στη 

λογοτεχνία.  Ο  διάκοσμος  καθώς  αναγνωρίζεται  στη  φύση  ως  στολισμός  με  νόημα, 

κυριαρχεί ως μιμητικό ‐ αναπαραστατικό κατασκεύασμα και εμφανίζεται ποικιλότροπα στα 

πολιτιστικά περιβάλλοντα: Τέχνες, επιστήμες και φιλοσοφία διανθίζονται από αισθητικούς 

μοχλούς  διακόσμου.  Στη  λογοτεχνία  ο  διάκοσμος  ανεξάρτητος  της  θεματολογίας  ή 

σχετιζόμενος  με  αυτήν  εγείρει  υποδηλώσεις  για  ανθρώπινες  ή  δυνητικά  συλλογικές, 

συμπεριφορές και σχέσεις, σε συνάφεια με κοσμοθεωρήσεις. Ο Έλληνας  λογοτέχνης Νίκος 

Καζαντζάκης,  ο  περιηγητής,  (flâneur),  αποκαλύπτει  μέσα από  την αφηγηματική  διάσταση 

του διακόσμου ετερόκλιτους κόσμους στα περιβάλλοντα περιγραφής αναδεικνύοντας  τον 

χαρακτήρα  (ήθος)  τους.  Με  επίκεντρο  τον  άνθρωπο  και  πρό‐σχημα  την  αισθητική  του 

διακόσμου,  αναδύει  προγραμματικά  αντίστοιχα  φιλοσοφικά  ζητήματα  δρώντα  στην 

πολυεπίπεδη ηθική  του.  Προοικονομεί σχέσεις  κλιμάκωσης ή αξιακών  ζευγών εννοιών  εν 

33  

δυνάμει  προσδιοριστικά  του  διακόσμου  όπως  η  απελευθέρωση  από  την  ύλη,  η  ανοδική 

πορεία ή σχήματα όπως ουσιώδες – επουσιώδες. Στα ταξιδιωτικά του ως ανατόμος πόλεων 

περιγράφει πολύτροπα διακοσμητικά ευρήματα ‐ σκώμματα με ηθογραφική διάθεση. Έργα 

όπως: το «Συμπόσιο», η «Ασκητική», η «Αναφορά στο Γκρέκο», αποτελούν ενδοσκοπήσεις 

διαπνεόμενες  από  συμβολισμούς  διακόσμου  με  οντολογικές  προθέσεις.  Πυρήνας  της 

ανακοίνωσης είναι η διερεύνηση του διακόσμου ως αισθητικού δείκτη ή αποδέκτη ηθικών 

κρίσεων για κοσμοθεωρήσεις  μέσα από αποσπάσματα έργων του Ν. Καζαντζάκη.   

Γιαννούτσος Ιωάννης, Αρχιτέκτων‐Εικαστικός, Μεταπτυχιακές Σπουδές  ΕΜΠ, 

«Το αρχέτυπο του κύκλου στην τέχνη και στην αρχιτεκτονική. Από τις κοινωνικές 

συνιστώσες στην κυκλική διάταξη»  

Αφορμή  για  την εν´  λόγω  μελέτη  αποτέλεσε  ένα πήλινο  ειδώλιο  αρχαϊκής εποχής, 6ος αιώνας  π. Χ. στο Εθνικό αρχαιολογικό  μουσείο. Πρόκειται  για  ένα  σύμπλεγμα μορφών σε κυκλική διάταξη που φέρει το όνομα ´χορός’. Η συμβολική αυτή χειρονομία του χορού, μέσω του κυκλικού σχηματισμού, ανάγεται σε αρχέτυπο με κοινωνικές προεκτάσεις. 

Αναλύεται  η ‘κυκλική  διάταξη’ ως αρχετυπικό  σχήμα που  προσεγγίζεται  με πολλαπλές παραλλαγές στην  ιστορία  της  Τέχνης  και  της  Αρχιτεκτονικής. Επισημαίνεται η ευρύτερη προσέγγιση  της διάταξης, μέσα  από  χαρακτηριστικά παραδείγματα  και αναφορές.                 

Ερευνάται  η  κυκλική  σύνθεση  από  τους  ´θηρευτές  και  το  θήραμα´ των  σπηλαίων  του Λασκώ έως τους ‘χορευτές’ του αμφορέα της γεωμετρικής εποχής και τους ´φυλακισμένους σε  άσκηση´ του  Βαν  Γκογκ.  Πρόκειται  για  απεικονίσεις  από  τις εκάστοτε κοινωνικές συνιστώσες οι  οποίες  διατυπώνονται  μέσω  του  κυκλικού  σχήματος  ώστε να αναχθούν οι ανάλογες έννοιες και συμβολισμοί. 

Όσον  αφορά  στην Αρχιτεκτονική,  ο  άνθρωπος  για  να  ορίσει  πρωταρχικά τον  χώρο  του, σχηματίζει στη  γη  έναν  κύκλο.  Η διάταξη εξετάζεται  επίσης με  αναφορές  όπως στην ελλειψοειδή οικία στο Χαμέζι και σε οικισμούς με περικεντρικό πολεοδομικό σχήμα όπως ο πρωτοκυκλαδικός οικισμός Σκάρκος Ίου.Πρόκειται ίσως για περιπτώσεις όπου οι κοινωνικές συνθήκες ορίζουν τον κυκλικό σχηματισμό του χώρου. 

Το  αρχέτυπο σύμβολο του  κύκλου  επανέρχεται στην  Τέχνη  και  στην  Αρχιτεκτονική και σημαίνει αναλόγως.  Η σύνθεση στην  οποία  κεντρικό  ρόλο  διαδραματίζει  ο κύκλος, ενέχει ένα διαχρονικό πλέγμα  από  συμβολισμούς,  ιδέες  και  κοινωνικές συνθήκες που είτε απεικονίζονται είτε μορφώνουν τον χώρο.                   

Λέξεις  Κλειδιά:  Κυκλική  σύνθεση,  Αρχέτυπο,  Κοινωνικές  συνιστώσες, Αρχιτεκτονική, Ζωγραφική  

 

18.00΄‐18.30΄ Συζήτηση  

 

18.30΄‐20.00΄   Στρογγυλή τράπεζα συμπερασμάτων 

Γ. Ράπτη,  Γ.Ξηροπαΐδης, Κ.Μωραΐτης , Φ.Καγγελάρης, Ε.Τάτλα, Χ.Πρέσσας 

 

34  

  

 

 

 

Με την ευγενική χορηγία του