ÜNİTE 1 mevsimler Sayfa 1 / 4

MEVSİMLERİN OLUŞUMU -1-

Dünya’nın özellikleri Dünya'nın geoit şeklindedir. Kürenin kutuplardan

basık, ekvatordan şişkin biçimidir.

Dünya’nın dönme ekseni 23° 27'lık (23 derece, 27 dakika)

(Yaklaşık 23.5°) bir açı ile eğik durmaktadır.

Dünya kendi ekseni etrafında ve Güneş etrafında

olmak üzere iki şekilde hareket etmektedir.

Dünya, Güneş etrafında eliptik bir yörüngede

dolanmaktadır.

Dünya’nın kendi ekseni etrafında dönmesi 24 saatte

tamamlanmakta, bunun sonucunda gece ve gündüz

oluşmaktadır.

Dünya Güney Yarım Küre ve Kuzey Yarım Küre olmak üzere

iki yarım küreden oluşur. TÜRKİYE kuzey yarım kürededir.

Mevsimler Nasıl oluşur? Mevsimlerin oluşmasının temel sebebi

1- Dünya’nın Eksen eğikliği

2- Dünya’nın Güneş çevresindeki dolanma hareketidir.

Eksen eğikliğine ve Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine bağlı olarak Güneş ışınlarının bir merkeze geliş açısı yıl boyunca değişir.

Dünya, Güneş etrafında dönerken eksen

eğiklikten dolayı, kuzey ve güney yarım küre farklı

zamanlarda farklı ışık alır.

Fazla ışık alan yarım küre ışığın dik veya dikaçıya yakın açıyla (büyük açıyla) geldiği anlarda

yaz mevsimi yaşanırken,

Az ışık alan yarım küre ışığın eğik (küçük

açıyla) geldiği anlarda kış mevsimi

yaşanmaktadır.

Bu iki durumun arasındaki zamanlarda da

ilkbahar ve sonbahar mevsimleri yaşanmaktadır.

İki yarım kürede zıt mevsimler yaşanır.

Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi sırasında;

Gün dönümü (Solstis) tarihleri; Mevsimlerin başlangıcınagün dönümü denir.

21 Haziran (Kuzey Yarım Kürede en uzun gündüz)

Kuzey Yarım Kürede YAZ başlangıcı

21 Aralık (Kuzey Yarım Kürede en uzun gece)

Kuzey Yarım Kürede KIŞ başlangıcı

Ekinoks (gece gündüz eşitliği) tarihleri

21 Mart (Kuzey Yarım Kürede İLKBAHAR başlangıcı)

23 Eylül (Kuzey Yarım Kürede SONBAHAR başlangıcı)

21 Aralık:

21 Aralık’ta Güneş ışınlarının öğle vakti Güney Yarım

Küre’de dik olarak geldiği enlem Oğlak dönencesi olarak

adlandırılır. Tam dik geldiği saatte gölge oluşmaz.

Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de YAZ,Kuzey Yarım Küre’de ise KIŞ mevsimi başlar.

Güney Yarım Küre’de en uzun gündüz, en kısa gece;Kuzey Yarım Küre’de ise en uzun gece, en kısa gündüzyaşanır.Bu tarihten sonra Güney Yarım Küre’de gündüzlerkısalmaya, geceler uzamaya; Kuzey Yarım Küre’de ise gecelerkısalmaya, gündüzler uzamaya başlar.

**YAZ olan GYK de cisimlerin gölgeleri kısa, KIŞ olan KYK de gölgeler uzun olur.

Aydınlanma çemberi kutup dairelerinden teğet geçer. Buyüzden Güney Kutup Dairesi’nde 24 saat gündüz, KuzeyKutup Dairesi’nde ise 24 saat gece yaşanır.

ÜNİTE 1 mevsimler Sayfa 2 / 4

21 Haziran:

21 Haziran’da Güneş ışınlarının öğle vakti Kuzey Yarım

Küre’de dik olarak (en büyük açıyla) geldiği enlem Yengeç

dönencesi olarak adlandırılır. Tam dik geldiği saatte gölge

oluşmaz.

Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’de YAZ,Güney Yarım Küre’de ise KIŞ mevsimi yaşanmaya başlar.

• 21 Haziran da Kuzey Yarım Küre’de en uzun gündüz, enkısa gece; Güney Yarım Küre’de ise en uzun gece, en kısa

gündüz yaşanır.

• Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de gündüzlerkısalmaya, geceler uzamaya; Güney Yarım Küre’de ise

geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar.

--> YAZ olan KYK de cisimlerin gölgeleri kısa, KIŞ olan GYK de

gölgeler uzun olur.

• Aydınlanma çemberi kutup dairelerinden teğet geçer. Bu

yüzden Kuzey Kutup Dairesi’nde 24 saat gündüz, GüneyKutup Dairesi’nde ise 24 saat gece yaşanır.

NOT: Her bir dönenceye Güneş ışınları yılda bir kez

dik açı ile gelir.

21 Mart ve 23 Eylül (Ekinoks tarihleri)

Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a dik açıyla düşer.

Ekvator’da öğle vakti düz zeminlerdeki aynı meridyen üzerindebulunan bütün noktalarda Güneş aynı anda doğar aynı anda batar.

Dünya’nın her yerinde gece-gündüz eşitliği (ekinoks)yaşanır. EKVATORDA bu tarihlerde öğle vakti gölge oluşmaz.

21 MART:

• Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar, Güney Yarım Küre’de ise

sonbahar mevsimi başlar.

Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de gündüzler gecelerden

daha uzun, Güney Yarım Küre’de ise geceler gündüzlerden daha

uzun olmaya başlar.

• Kuzey Kutup Noktasında bu tarihten itibaren 6 ay gündüz, Güney Kutup Noktasında ise 6 ay gece yaşanmaya başlar.

23 EYLÜL:

• Kuzey Yarım Küre’de sonbahar, Güney Yarım Küre’de ise

ilkbahar mevsimi yaşanmaya başlar.

Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Küre’de geceler gündüzlerden

daha uzun, Güney Yarım Küre’de ise gündüzler gecelerden daha

uzun olmaya başlar.

• Kuzey Kutup Noktasında bu tarihten itibaren 6 ay gece, Güney Kutup Noktasında ise 6 ay gündüz yaşanmaya başlar.

DİKKAT!! Mevsimlerin oluşumunda Dünya’nın Güneş’e olan

uzaklığı ile bir ilgisi yoktur. Dünyamız Güneş

etrafındaki yörüngesi Eliptik (ekliptik) olduğu için, Dünyamız güneşe bazen yaklaşır, bazen güneşten

uzaklaşır.

Mevsimlerin oluşumunda Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı ile

bir ilgisi yoktur. Yakınlık ve uzaklık mevsim sürelerini

etkiler. Örnek: KYK yaz mevsimi 2 gün fazla yaşanır.

> Dünya’nın güneşe en yakın olduğu tarih 3 Ocak (günberi).

Dünyanın dönüş hızı artar;

> Dünya’nın güneşe En uzakta olduğu tarih 4 Temmuz (günöte),

Dünyanın dönüş hızı azalır.

Dünya’nın Sıcaklığı Nasıl Değişir?

1-Güneş Işınlarının Yere Düşme Açısı: (EN ÖNEMLİ FAKTÖR BU)

Yeryüzündeki sıcaklık dağılışını etkileyen temel faktördür.

Güneş ışınları yeryüzüne ne kadar büyük açıyla düşerse ısınma

da o kadar fazla olur.

• Güneş ışınları Dik açıyla (büyük açıyla) geldiğinde güneş

ışınları daha dar bir alanı ısıtır ve aydınlatır. Işınların yayılma

alanı daraldığı için birim alana düşen enerji artar.

O bölgede yaz yaşanır

• Güneş ışınlarının Dar açıyla (küçük açıyla) geldiğinde, ışınlar

daha geniş alana yayılır.(şekildeki gibi) Yere ulaşan enerji

azalır. O bölgede KIŞ yaşanır.

**Böylece Farklı yarım kürelerde zıt mevsimler oluşmuş olur.

ÜNİTE 1 mevsimler Sayfa 3 / 4

Sıcaklığa etki eden diğer faktörler:

2. Denize yakınlık ve Nem oranı

3. Yükselti

4. Yeryüzünün ısıyı soğurma oranı:

Çöller üzerine gelen Güneş ışınların çoğunu soğururlar bu

nedenle gündüz sıcak olurlar.

Kutup bölgeleri ise üzerine gelen Güneş ışınlarının çoğunu

yansıttığı için daha soğuk olurlar.

UNUTMA!

Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesi günlük sıcaklık

değişimini etkiler. (mevsimi etkilemez)

Gece gündüz arasındaki sıcaklık farkının meydana gelmesi

Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönmesinden kaynaklanır.

Günlük sıcaklık farkları oluşur.

ÖNEMLİ! Dünya'nın dönme ekseninin eğik olmasının etkileri. 1. Mevsimler meydana gelir.

2. Aynı zamanda Dünya'nın kuzey ve güney yarım

küresinde farklı mevsimler yaşanır.

3. Yıl boyunca sıcaklık değişimleri olur.

4. Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca değişir.

5. Güneş ışınlarının Dünya üzerine geliş açıları değişir.

6. Gölge boyları değişir

Dünya’nın ekseni eğik olmasaydı şu sonuçlar ortaya çıkardı:

Mevsimler oluşmazdı.

Sıcaklıklar genel olarak yıl boyunca değişmezdi.

Dünya’nın her yerinde yıl boyunca gece-gündüz süreleri

eşit olurdu.

Güneş ışınlarının yere düşme açısı yıl boyunca aynı

kalırdı.

Gölge boyları değişmezdi.

Yengeç ve Oğlak dönenceleri oluşmazdı.

Güneş ışınları ekvatora hep dik açıyla gelirdi. Ekvator

bugünkünden daha sıcak olurdu

Güneşin doğuş batış yer ve saati değişmezdi.

NOT:***Türkiye de yazın güneş ışınları en büyük açıyla gelir.

Dönenceler ve açıları:

ÖRNEK SORULAR

Örnek 1:

Örnek2:

ÜNİTE 1 mevsimler Sayfa 4 / 4

Örnek3:

Etkinlik1:

Etkinlik2:

S1:

S2:

S3:

S4: