ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI

1

ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI

Life's real miracles

Do not pray for easy lives; pray to be stronger people.

Do not pray for tasks equal to your powers; pray for powers equal to your tasks.

Then the doing of your work shall be no miracle,

but you shall be a miracle.

2


BİRİNCİ BASAMAK HEKİMİNİN ROLÜ

•Ailenin tamamını ilgilendirir.

•Aile bireylerini tanıyan,

•Ailenin yapısını bilen bir hekim

3

Dünyada her yıl 50 milyon ölüm

Enfeksiyonlar %30

Dolaşım sistemmi %30

Kanserler %10

Perinatal %7

Akciğer hastalıkları %5

4


SINIFLAMA

Tersiyer: Semptomlar var. Tanı konmuş

Sekonder:

Primer:

Semptomlar yok

Risk faktörleri var

Primordial: Hastalığın ortadan kaldırılması

5


ÖN DEĞERLENDİRME

1. Hastalığın toplumdaki Prevalansı nedir?

2. Mortalite ve Morbiditesi nedir?

3. Risk faktörleri veya erken tanı testleri var mı?

4. Bu testler güvenilir mi?

5. Tanı konulduğunda ne yapabiliriz?

6. Uygulanacak tedavi kabul edilebilir mi?

6


ÖN DEĞERLENDİRME

•İnsidans

•Prevalans

•Mortalite

•Sensitivite

•Spesifite

•PPV

•NPV

7


TEMEL PARAMETRELER

10

6 80

4Hasta

(Prevalans)

Sağlıklı Spesifite

Sensitivite

PPV NPV

(+) Test (-) Test

8


KORONER KALP HASTALIĞI

İnsidans:%0.7Prevalans:30-39y:%1.9, 60-69y:%12.3Maliyet:ABD’de yılda 117 milyar $Mortalite: %20-25Risk Faktörleri: Yaş, Aile hikayesi, Sigara, Hipertansiyon,HDL<35mg/dl, Negatif Risk: HDL>60mg/dlTarama Testleri: >50 y: HDL, Eforlu EKG (güvenli değil)Koruyucu Önlemler: Kolesterol kontrolü, Tansiyon kontrolü, sigara, Aspirin, sağlıklı yaşam tarzı, Diabet regülasyonu

9


SEREBROVASKÜLER HASTALIK

İnsidans:%0.5Prevalans:1200/100000Maliyet:ABD’de yılda 18 milyar $Mortalite: 30/100000 kişi/yılRisk Faktörleri: Yaş, Aile hikayesi, Sigara, Hipertansiyon,TIA, kalp hastalığı, Karotit üfürüm, OC kullanımı, hiperlipidemi, yüksek hematokrit.Tarama Testleri: Kan basıncı, >40 y: karotit oskültsayon, >50 y: lipit profiliKoruyucu Önlemler: Kolesterol kontrolü, Tansiyon kontrolü, sigara bıraktırma, Aspirin, sağlıklı yaşam tarzı, Endarterektomi

10


KANSERLER

İnsidans:488/100000 kişi

Prevalans:%2

Maliyet: ABD’de yılda 104 milyar $

Mortalite: Tüm ölümlerin %20’si

11


KOLOREKTAL KANSER

Risk Faktörleri: Yaş, aile hikayesi, adenomatöz polipler, yağlı beslenme, lifsiz beslenme, Ülseratif kolit, Crohn

Tarama Testleri:>40y : her yıl RT+GGK>50y: 5 yılda bir fleksibl sigmoidoskopi

Koruyucu Önlemler:düşük yağlı, yüksek lifli beslenme, erken tanı

12


MEME KANSERİ

Risk Faktörleri:Yaş, aile hikayesi, atipik hiperplazi, ilk gebelik 35 yaşından sonra olması, nulliparite, erken menarş, geç menopoz

Tarama Testleri:Kendi kendine muayene, hekim muayenesi, mamografi

Koruyucu Önlemler:Sekonder korunma

13


AKCİĞER KANSERİ

Risk Faktörleri:Sigara (%83), endüstriyel kirlilik

Tarama Testleri:Prognozu etkileyen bir tanı aracı yok

Koruyucu Önlemler:Sigara bırakma

14


PROSTAT KANSERİ

Prevalans:80 yaşın üzerine %10.Mortalite: 1/380Tarama Testleri: RT %70 sensitif ve %80 spesifik.PSA veya TR USG ile tanı konulabilir ama mortalite değişmez.

Koruyucu Önlemler: Periodik muayene

15


OSTEOPOROZ

Prevalans:Kadınlarda %30-40Maliyet:ABD’de yılda 10 milyar $Risk Faktörleri:Yaş, cins, genetik, erken menopoz, sigara, diyet, sedanter yaşam, iatrojenik

Tarama Testleri:Yok.Dansitometrenin koruyucu bakımda yeri yok.!!

Koruyucu Önlemler:Diyet (günde 800-1000mg Ca), Egzersiz

16


OSTEOPOROZ

Besinlerin Kalsiyum İçeriği

1 Fincan Süt 300mg30g az yağlı peynir 185mg1 Fincan yağsız yoğurt 450mg100g yeşil, lifli sebze 150-180mgDiğer sebzelerden 100g 30-100mgMeyveler (ortalama porsiyon) <25mg

17


CİNSEL BULAŞICI HASTALIKLAR

İnsidans:Genç erişkinlerde daha fazla.Prevalans:Gonore için %5 Maliyet:ABD için 500 milyon $

Risk Faktörleri:Asemptomatik taşıyıcılık çok fazla Çok eşlilik Homoseksüellik

Tarama Testleri:Yok Risk altındakilere yıllık gonore ve sifilis taraması

Koruyucu Önlemler: Cinsel sağlık eğitimi Monogami Kondom

18


KAZALAR

Maliyet:ABD’de yılda 97 milyon $Mortalite: ABD’de yılda 95.000Risk Faktörleri: Alkol, Sigara, Emniyet kemeri, Mutfak, Oyuncaklar, sobalar, şofben

Koruyucu Önlemler:Eğitim (Emniyet kemeri, Alkollü araç kullanımı, yüzme), Yangın söndürücü, Banyoda tutacak

19


EV KAZALARI

- BanyodaIslak Bez, Sıcak Su, Makas, Cam Karpuz, Lavabo Seramiği, Elektrikli Isıtıcı, Sabun ve Deterjan, Tıraş Bıçağı, Elektrikli tıraş makinası, Ampul,Çamaşır Makinası, Şampuan, Saç Kurutucu, Priz, Ayna, Şofben

- Oturma OdasındaElektrik anahtarları ve prizler, soba ve ısıtıcılar, Avize,Cam sehpa ve cam eşya, muhtelif seramik eşya, bazı zehirli ev bitkileri

- Çocuk OdasındaTop, Paten, Patlayıcı oyuncaklar (maytap, çatapat), Vurucu oyuncaklar (Sivri uçlu oklar), Küçük parçalı oyuncaklar,Yayla kurulan oyuncaklar

- Depo Alanları ve İş OdasındaÜst üste dengesiz dizilmiş ağır nesneler (odun vb.),Balta, Keser, burgu, tornavida, testere, çekiç,Tüm elektrikli hobi aletleri,Av silahları, fişek, barut, kapsül,Solvent (tiner, gazyağı vb.) ve boyalar,Isı yayan araçlar (ütü, soba...)

- MutfaktaKibrit, Çakmak, Tüpgaz, Çatal, Bıçak, Tribüşn, Ağır metal tencere,Tüm Elektrikli ev aletleri, Cam Eşya, Tabak-çanak, Rende

20


EV KAZALARI

Çocuklar, büyüklerin hareketlerini izler ve onlar gibi davranmayı öğrenir. Emniyetli hareket ederek çocuğa örnek olunuz ve nasıl davranması gerektiğini sık sık anlatınız. Çocukları evde yalnız bırakmayınız. Ev kazalarındaki çocuk yaralanmalarının %90 'ı çocuklar yalnızken oluşmaktadır. Evde dolu bulunan ve kilit altında olmayan silah muhafaza etmeyin. Yutulabilecek küçük nesneleri çocukların ulaşabileceklere yerlere koymayınız. Oynadığı oyuncaklardan bu tür parçaların çıkmaması için oyuncak seçimine dikkat ediniz. Plastik torba, ip, kablo, iğne, çivi, bıçak, jilet, tornavida, kırılgan cam eşya gibi cisimleri ulaşabileceği alanlardan kaldırınız.

21


SAĞLIKLI YAŞAM TARZI

Sağlığın Major Belirleyicisi Kişinin Yaşam Tarzıdır!!Yeterli beslenme

Yağlar

Lif

Ca

Tuz

Meyve

Toksinler

Stres

Egzersiz

22


HASTALIK-RİSK FAKTÖRLERİ İLİŞKİSİ

Diyet Hiperlip. Obesite HT Sigara Alkol Sedanter Genetik StresKKH XX XX XX XX XX XX XX XXİnme XX XX XX XX XX XX XX XXBağımlılık XX XX XXOsteoporoz XX XX XX XX XXKaza XX XX XX XXSTE XXAkc. CA XX XX XXMeme CA XX XX XX XXKolon CA XX XX XXServiks CA XXEndom. CA XX

23


ÖNLEYİCİ BAKIM TAKİP FORMU

Yaş 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59Riskli yaşam tarzı değ. ** ** ** ** ** ** **Kolesterol, HDL ** ** ** **GGK, RT ** ** ** ** ** ** ** ** **Fleks. Sig. ** ** **Td **Meme Mu. ** ** ** ** ** ** ** * ** **Mammogram ** ** ** ** ** ** ** ** **Pap ** * ** ** * * ** * * **Glokom, Görme tarama * *

24

AAFP ÖNERİLERİ


İşlem Zaman/hedef kitle Konusu Aşı Aşı takvimine göre HBV, DBT, Polio, Tbc, Kızamık

Aşı takvimine göre rubeola, kabakulak HiB 11-12 yaşına kadar aşılanmamış tüm çocuklara HBV aşısı 12-18 ay Su çiçeği Pnömokok epidemisi varsa 2 yaşından büyüklere Pnömokok Toplu halde yaşayan, 2. doz aşısını yaptırmamış

ergen ve genç erişkinler Kızamık, kızamıkcık, kabakulak

2 yaşından büyüklere HAV Kronik kardiopulmoner hastalığı, metabolik

hastalığı olan 6 aydan büyük çocuklara her yıl İnfluenza aşısı

Danışmanlık Her başvuruda Beslenme Her başvuruda Kaza ve yaralanmalar Her başvuruda Tütün kullanımının zararları Her başvuruda Fizik aktivite Adolesanlar Cinsel yolla bulaşan hastalıklar En az 6 aya kadar Anne sütü

Ev ziyareti Süt çocukluğu Eğitilmiş personelle ev ziyaretleri çocuk istismarını ve ev kazalarını azaltır

Muayene Her başvuruda Kilo ve boy ölçümü 3-4 yaş arası Ambliyopi ve strabismus taraması Doğumdan sonra ve 1 haftalıkken Kardiak üfürüm açısından tarama Süt çocukluğu İşitme azlığı

Profilaksi Yenidoğan dönmeinde klamidia konjonktiviti 6 ay-16 yaş düşük florlu içme suyu kullanlar Flor takviyesi

Test Yenidoğan dönminde FKU, hemoglobinopati, hipotiroidi Tbc riski olanlar PPD 6-12 ay Hemoglobin veya hematokrit Riskli annelerin bebekleri ELISA’yla HIV taraması

(Çocuklarda)

25

AAFP ÖNERİLERİ


(Bayanlarda)İşlem Zaman/hedef kitle Konusu

Aşı Aşı takvimine göre Tetanoz, difteri 65 yaşından sonra her yıl İnfluenza Kronik bakım ünitelerinde çalışanlar, her yıl İnfluenza 65 yaşından sonra her yıl Pnömokok >50 yaş, topluca yaşayanlar veya kronik kardiopulmoner hastalık, diabet,

anatomik asplenisi olanlar Pnömokok

Su çiçeği bağışıklığı olmayanlar Su çiçeği Risk altındakiler HBV Risk altındakiler HAV

Danışmanlık Her başvuruda Sigara içmenin çocuk sağlığına etkileri Her başvuruda Sigara içmenin zararları Peri menopozal Hormon replasman tedavisi 40-49 yaş Meme muayenesi ve mammografinin risk ve faydaları

Her başvuruda Beslenme 11 yaş üzeri her başvuruda Yeterli kalsiyum alımı Her başvuruda Kazalar Her başvuruda Fizik aktivite Her başvuruda Cinsel yolla bulaşan hastalıklar

Muayene 21 yaşından sonra her muayenede Kan basıncı ölçümü 50-59 yaş arası 1-2 yılda bir Meme muayenesi Her başvuruda Kilo ve boy ölçümü Yaşlılar Snellen görme testleri Yaşlılar İşitme azlığı 16 yaşından sonra her başvuruda Tansiyon ölçümü

Profilaksi Gebelik düşünenler Konsepsiyondan 1 ay öncesi ile 3. ay sonuna kadar 0.4-0.8mg/gün folat

Test Cinsel aktif olanlara 3 yılda bir Pap smear 50-59 yaş arası 1-2 yılda bir Mammografi Gebe kalma ihtimali olanlar Rubella immunitesi 45-65 yaş yılda bir Kolesterol ölçümü 50 yaş üzeri yılda bir GGK, sigmoidoskopi, kolonoskopi veya Bayrumlu grafi

>40 yaş, ailede ailede kolorektal kanser hikayesi olanlara yılda bir GGK, sigmoidoskopi, kolonoskopi veya Baryumlu grafi

Tbc riski olanlar PPD

26

AAFP ÖNERİLERİ


(Erkeklerde)İşlem Zaman/hedef kitle Konusu

Aşı Aşı takvimine göre Tetanoz, difteri 65 yaşından sonra her yıl İnfluenza Kronik bakım ünitelerinde çalışanlar, kronik kardiopulmoner hastalıkları

veya metabolik hastalıkları olanlar; her yıl İnfluenza

65 yaşından sonra her yıl Pnömokok >50 yaş, topluca yaşayanlar veya kronik kardiopulmoner hastalık, diabet,

anatomik asplenisi olanlar Pnömokok

Su çiçeği bağışıklığı olmayanlar Su çiçeği Risk altındakiler HBV Risk altındakiler HAV

Danışmanlık Her başvuruda Sigara içmenin çocuk sağlığına etkileri Her başvuruda Sigara içmenin komplikasyonları Her başvuruda Beslenme Her başvuruda Fizik aktivite Her başvuruda Kazalar Her başvuruda Cinsel yolla bulaşan hastalıklar 50-65 yaş Prostat kanseri tarama testlerinin riskleri ve belirsiz faydaları

40-48 yaş koroner kalp hastalığı riski taşıyanlar Aspirin proflaksisinin riski ve faydaları Muayene Yaşlılar Snellen görme testleri

Yaşlılar İşitme azlığı 16 yaşından sonra her muayenede Tansiyon ölçümü

Test 35-65 yaş arası her yıl Kolesterol seviyesi Tbc riski olanlar PPD Risk altındakiler VDRL veya RPR Risk altındakiler HIV >50 yaş her yıl GGK, sigmoidoskopi, kolonoskopi veya baryumlu enema

>40 yaş, ailede ailede kolorektal kanser hikayesi olanlara yılda bir GGK, sigmoidoskopi, kolonoskopi veya Baryumlu grafi

27

AAFP ÖNERİLERİ


(Yapılmaması Önerilenler)1.Asemptomatik kişilerde pankreas kanseri taraması2.Asemptomatik kişilerde mesane kanseri taraması3.Asemptomatik kişilerde periferik arter hastalığı taraması4.Asemptomatik kişilerde akciğer kanseri taraması5.Asemptomatik kişilerde tiroid kanseri taraması6.Asemptomatik kişilerde tip 1 diabet kanseri taraması7.Asemptomatik kişilerde genital HSV taraması8.Asemptomatik kişilerde rutin EKG kanseri taraması9.Asemptomatik kişilerde kemik dansitometresi yapılması10.Asemptomatik kişilerde rutin tam idrar tetkiki yapılması11.Yenidoğan dönemi dışında rutin tiroid fonksiyon testleri12.Risk altında olmayan kadınlarda over kanseri taraması13.Kendi kendine meme muayenesi14.Prostat kanseri açısından rektal tuşe veya PSA analizi15.Gebelikte rutin demir desteği.

ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI

Documents

Transcript of ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI