Ìодуль 4...Òºðèéí Àëáàí Õààã÷äàä Çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èéí...

Òºðèéí Àëáàí Õààã÷äàä Çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èéíÑóóðü Ìýäëýãèéí Àêàäåìè

Ìодуль 4

Òºðèéí àëáàí õààã÷äàä ÌÕÕÒ-èéí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãóóäûã òàíèëöóóëàõ íü

Ðàæíåø д. Ñèíãõ

ÕªÃÆлÈÉÍ ÒªлªªÕ ÌÝдÝÝлÝл, ÕÀÐÈлÖÀÀ ÕолÁооÍÛ ÒÅÕÍолоÃÈÉÍ ÀÇÈ, ÍоÌÕоÍ дÀлÀÉÍ Á¯ÑÈÉÍ ÑуÐÃÀлÒÛÍ ÒªÂ

Òºðèéí àëáàí õààã÷äàä ÌÕÕÒ-èéí ñóóðü ìýäëýã îëãîõàêàäåìèéí ìîäóëèóä

Ìîäóëü 4: Òºðèéí àëáàí õààã÷äàä ÌÕÕÒ-èéí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãóóäûã òàíèëöóóëàõ íü

Ýíý íîìûã “Creative Commons Attribution 3.0 License” òóñãàé çºâøººðëèéí õ¿ðýýíä õýâëýñýí áîëíî.

Äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/ ¿çíý ¿¿.

Ýíýõ¿¿ íîìîíä òóñãàãäñàí ñàíàë áîäîë, òîî áàðèìò áà òîîöîîëîë íü çîõèîã÷èéí áàéð ñóóðèéã èëýðõèéëñýí áºãººä ýäãýýðèéã Í¯Á-ûí áàéð ñóóðèéã èëýðõèéëñýí áóþó Í¯Á-ýýñ çºâøººðºãäñºí áàðèìò áè÷èã ãýæ îéëãîæ áîëîõã¿é.

¯¿íä áàãòñàí òàíèëöóóëãóóä áîëîí òýäãýýðèéí çîõèîí áàéãóóëàëò íü Í¯Á-èéí Íàðèéí áè÷ãèéí äàðãà íàðûí ãàçðûí ç¿ãýýñ ÿìàð íýãýí óëñûí õóóëü ¸ñíû ñòàòóñ, íóòàã äýâñãýð, õîò ñóóðèí áîëîí ãàçàð íóòàã, ýðõ áàðèã÷èä, òýäãýýðèéí õèë õÿçãààðòàé õîëáîîòîéãîîð áàðèìòëàæ áóé ¿çýë áàðèìòëàëûí õ¿ðýýíä èëýðõèéëýýã¿é áîëíî.

Êîìïàíèóäûí íýð, àðèëæààíû á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿äèéí íýðèéã äóðäñàí íü Í¯Á-èéí ¿çýë áîäëûí õ¿ðýýíä òóñãàãäààã¿é áîëîõûã àíõààðíà óó.

Í¯Á-ûí Õºãæëèéí Òºëººõ Ìýäýýëýë, Õàðèëöàà Õîëáîîíû Òåõíîëîãèéí Àçè,Íîìõîí Äàëàéí Á¿ñèéí Ñóðãàëòûí Òºâ

Õàÿã: Bonbudong, 3rd floor Songdo Techno Park7-50 Songdo-dong, Yeonsu- gu, Incheon CityRepublic of Korea Óòàñ: +82 32 245 1700002Ôàêñ: +82 32 245 7712È-ìýéë: [email protected]Âåá ñàéòûí õàÿã: http://www.unapcict.org

Copyright©UN-APCICT 2009

ISBN: 978-89-955886-4-2 [94560]

Õýâëýëèéí ýõèéã Scandinavian Publishing Co Ltd, Studio triangle êîìïàíè áýëòãýæ, Á¿ãä Íàéðàìäàõ Ñîëîíãîñ Óëñàä õýâëýâ.

3Module 4 Òºðèéí àëáàí õààã÷äàä ÌÕÕÒ-èéí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãóóäûã òàíèëöóóëàõ íü

ªÌÍªÕ ¯Ã

21 ä¿ãýýð çóóíûã äàÿàðøèæ áóé äýëõèé äýýð àìüäàð÷ áàéãàà õ¿í òºðºëõòºíèé õàðààò áóñ, áèå äààõ ÷àäâàðûã óëàì á¿ð íýìýãä¿¿ëñýí ãýæ òîîöäîã. 21-ð çóóí íü øèíý òåõíîëîãèéí ¿ð ºãººæèéã ñàÿ ñàÿ õ¿ì¿¿ñò àìñóóëæ, àðä èðãýäèéí àìüäðàëûã ýðñ ñàéæðóóëæ , ÿäðóóðëûã áóóðóóëæ ÷àäàõ ìýäýýëýë, ìýäëýãèéí õ¿ðòýýìæèéã ºðãºæ¿¿ëýõ áîëîëöîîã íýýñýí öàã õóãàöàà áèëýý. Ãýõäýý õàðààò áóñ áàéäàë íü äàíãààðàà áóñ õ¿í á¿ðò íýýëòòýé áàéõ òîãòâîðòîé õºãæëèéí òºëººõ ¿íý öýíý, çîðèëò, ýâ íýãäëèéí õàìò ºñºí íýìýãäýõ áîëîëöîîòîé.

Ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñ íü ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí õóâüä èë¿¿ äàâóó õºãæèëòýé á¿ñ íóòàã áîëîí õºãæèæ áàéíà. ÎÓÖÕÁ-ûí òîîöîîëñíîîð òóñ á¿ñ íóòãèéí òåëåôîí øóãàìûí òîî õî¸ð òýðáóìààñ äàâæ, õºäºëãººíò õîëáîîíû õýðýãëýã÷èéí òîî 1.4 òýðáóìä õ¿ðñýí ¿ç¿¿ëýëò ãàð÷ýý. 2008 îíû õàãàñ æèëèéí áàéäëààð äýëõèéí íèéò õºäºëãººíò õîëáîîíû õýðýãëýã÷äèéí äºðºâíèé íýã õóâèéã Õÿòàä áîëîí Ýíýòõýã óëñ ýçýëñýí òîîöîî ãàðñàí. Äýëõèéí èíòåðíýò õýðýãëýã÷èéí 40 õóâèéã Àçè, Íîìõîí Äàëàéí á¿ñ õàìðàõ áºãººä èíòåðíýòèéí ºðãºí çóðâàñûí äýëõèéí çàõ çýýëèéí 39 õóâèéã ýçýëæ áàéãàà íü õàìãèéí òîì çàõ çýýë ãýñýí ¿ã þì.

Òåõíîëîãèéí îëîëò, àìæèëòóóäûí ¿ð ä¿íä òîîí õóâààãäàë àðèëñàí áîëîâ óó ãýæ òààìàãëàõàä õàðààõàí àðèëæ àìæààã¿é áàéãàà ãýñýí õàðèóëò ãàð÷ èðæ áàéãàà íü õàðàìñàëòàé. ÌÍÄÄÕÓ áóþó Ìýäýýëýëæñýí Íèéãìèéí Äýëõèéí Äýýä Óóëçàëò /ÌÍÄÄÓ/ 2003 îíä Æåíåâ õîòíîî çîõèîí áàéãóóëàãäñíààñ õîéøõè òàâàí æèëèéí íºõöºë áàéäëûã àâ÷ ¿çýõýä òóñ á¿ñ íóòàã òåõíîëîãèéí îëîëò àìæèëòààð òýðã¿¿ëæ áàéñàí õýäèé ÷ õ¿í àìûí îëîíõ íü ÿëàíãóÿà ÿäóó èðãýä õàðèëöàà õîëáîîíû ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýã àâ÷ ÷àäààã¿é õýâýýð áàéíà.

Òóñ á¿ñèéí 25 îðîí áóþó ãîëöóó æèæèã àðëûí õºãæèæ áàéãàà îðíóóä áîëîí äàëàéä ãàðöã¿é îðíóóäûí 100 õ¿íä íîîãäîõ èíòåðíýò õýðýãëýã÷èéí òîî íü 10 õ¿ðýõã¿é, ýäãýýð õýðýãëýã÷èä íü èõýâ÷ëýí òîìîîõîí õîòîä àìüäàðäàã õîòûí îðøèí ñóóã÷èä áàéõàä íºãºº òàëààñ òóñ á¿ñèéí õºãæèíã¿é îðíóóäûí 100 õ¿íä íîîãäîõ èíòåðíýò õýðýãëýã÷èéí òîî íü 80 ãàðóé áàéãàà òîîöîî ãàð÷ýý. ªðãºí çóðâàñûí ¿éë÷èëãýýíèé õýðýãëýýíèé ÿëãàà á¿ð èõ áàéíà.

Òóñ á¿ñèéí íèéãýì-ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã õàíãàõàä ÌÕÕÒ-èéí ÷àäàâõèéã àøèãëàæ, òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõûí òóëä õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä ÌÕÕÒ-èéí ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàð áîëîí èðãýäèéí ÌÕÕÒ-èéí ÷àäâàðûã õºãæ¿¿ëýõ ò¿íøëýëèéã äýìæèõ, òýðã¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäîë á¿õèé àæèë, àðãà õýìæýýã òîäîðõîéëæ, áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëýõ, õóóëü ýðõ ç¿é áîëîí çîõèöóóëàëòûí îð÷èíã òîäîðõîéëîõ, òºñºâ, ñàíõ¿¿ã îíîâ÷òîé õóâààðèëàõ øààðäëàãàòàé þì.

ÌÍÄÄÓ –ûí ¯éë àæèëëàãààíû òºëºâëºãººíä “ ....õ¿í á¿ð ìýäýýëýëæñýí íèéãýì áîëîí ìýäëýãò òóëãóóðëàñàí ýäèéí çàñãèéã îéëãîõ, îðîëöîõ, ¿ð ºãººæèéã õ¿ðòýõèéí òóëä øààðäëàãàòàé ìýäëýã, ÷àäâàð ýçýìøèõ áîëîìæòîé áàéõ ¸ñòîé....” ãýæ òóñãàñàí. Óã òºëºâëºãººíä ÌÕÕÒ-èéí ìýðãýæëèéí áîëîâñîí õ¿÷èí, øèíæýý÷äèéã îëíîîð íü òºð¿¿ëýõ çîðèëãîîð îëîí óëñûí áîëîí á¿ñ íóòãèéí õàìòûí àæèëëàãààã èäýâõòýé õºãæ¿¿ëýõèéã óðèàëñàí áàéäàã.

Ýíýõ¿¿ óðèàëãûí õ¿ðýýíä ÌÕÕÒ-èéí ÀÍÄÁ-èéí Ñóðãàëòûí Òºâººñ õºãæëèéí çîðèëòîä ÌÕÕÒ-èéã àøèãëàõ ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëñàí. Òóñ õºòºëáºð íü ººð õîîðîíäîî óÿëäàà õîëáîîòîé 8 ìîäóëèàñ á¿ðäñýí áºãººä áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷äàä ÌÕÕÒ-èéí ñàíàë, ñàíàà÷èëãûã áîëîâñðóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõýä äýìæëýã áîëîõ ìýäëýã, ìýäýýëýë ºãºõ çîðèëãîòîé þì.

4 Òºðèéí Àëáàí Õààã÷äàä Çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èéí Ñóóðü Ìýäëýãèéí Àêàäåìè

Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-èéí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñóðãàëòûí òºâ íü Í¯Á-ûí ÀÍÄÁ-èéí Ýäèéí Çàñàã, Íèéãìèéí Êîììèññ-/ÀÍÄÁÝÇÍÊ/-ûí á¿ñèéí 5 áàéãóóëëàãûí íýã áèëýý. ÀÍÄÁÝÇÍÊ íü Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñýä ä¿í øèíæèëãýý, íîðìàòèâ ¿éë àæèëëàãàà, ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ, á¿ñ íóòãèéí õàìòûí àæèëëàãàà áîëîí ìýäëýã õóâààëöàõ çàìààð òîãòâîðòîé, òýãø õàìàðñàí íèéãýì, ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã äýìæèõ çîðèëãîòîé þì. Í¯Á-ûí áóñàä áàéãóóëëàãóóä, îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóä, ¿íäýñíèé õýìæýýíèé ò¿íø¿¿ä, îðîëöîã÷ òàëóóäòàé õàìòðàí ÀÍÄÁÝÇÍÊ íü Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-èéí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñóðãàëòûí òºâººð äàìæóóëàí ýíýõ¿¿ ñóðãàëòûí ìîäóëèóäûã àøèãëàõ, íóòàãøóóëàõ, îð÷óóëàõ, òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí äýýä áîëîí äóíä ò¿âøíèé àæèëòíóóäàä çîðèóëñàí á¿ñèéí áîëîí ¿íäýñíèé õýìæýýíèé ñåìèíàðóóäààð ò¿ãýýõ ¿éë ÿâöûã õºõ¿¿ëýí äýìæèæ, ýíýõ¿¿ ¿éë ÿâöààð äàìæóóëàí áèé áîëñîí ÷àäàâõè áîëîí îëæ àâñàí ìýäëýã íü õºãæëèéí çîðèëòóóäàä íèéöýõ¿éö ÌÕÕÒ-èéí ¿ð øèì áîëîí áîäèò ¿éë àæèëëàãààã áèé áîëãîõ çîðèëãîòîé áàéäàã þì.

Íîåëèèí Õýéçåð

Í¯Á-ûí Åðºíõèé Íàðèéí Áè÷ãèéí Äàðãûí Îðëîã÷ Äàðãà áºãººä ÀÍÄÁ-èéí Ýäèéí Çàñàã, Íèéãìèéí Êîììèññûí Ã¿éöýòãýõ Íàðèéí Áè÷ãèéí Äàðãà


удÈÐÒÃÀл

Òºðèéí àëáàí õààã÷äàä çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èéí ñóóðü ìýäëýãèéí àêàäåìè õýìýýõ öóâðàë ìîäóëèéã áîëîâñðóóëàõ ¿éë àæèëëàãàà íü áèäýíä èõýýõýí óðàì çîðèã ºãñºí, áèäíèé í¿äèéã íýýí ºãñºí ¿éë àæèëëàãàà, òîìîîõîí àÿëàë áàéëàà. Àêàäåìè íü çºâõºí ÌÕÕÒ-èéí ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ ¿éë ÿâöàä áàéãàà îðõèãäñîí ç¿éëñýä áóñ ìºí èðãýäèéí îðîëöîî, ¿éë ÿâöûã ººðèéìø¿¿ëýí ýçýìøèõ çàìààð ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëîâñðóóëàõ øèíý àðãà çàìûã áèé áîëãîõ çîðèëãîòîé áèëýý.

Àêàäåìè íü Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñóðãàëòûí òºâèéí òýðã¿¿ëýõ õºòºëáºð áºãººä á¿ñ íóòàã äàõü 20 ãàðóé óëñûã õàìðóóëàí çîõèîí áàéãóóëñàí ýðýëò õýðýãöýýíèé ¿íýëãýýíèé ¿ð ä¿í, òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí àæèëòíóóä, îëîí óëñûí õºãæëèéí íèéãýìëýãèéí ãèø¿¿ä, ýðäýìòýä áîëîí ñóäëàà÷èäòàé õèéñýí çºâëºëäºõ óóëçàëòóóäûí ¿ð ä¿í; ºíººãèéí õýðýãëýæ áóé ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûí äàâóó áîëîí ñóë òàëóóäàä õèéãäñýí ã¿íçãèéð¿¿ëñýí ñóäàëãàà; Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñóðãàëòûí òºâèéí á¿ñèéí áîëîí äýä-á¿ñèéí õ¿ðýýíä çîõèîí áàéãóóëñàí ñóðãàëò, ñåìèíàðóóäàä îðîëöîã÷äûí ç¿ãýýñ ìîäóëèéí àãóóëãûí õîîðîíäûí õàìààðàë áîëîí ¿ð àøãèéí òàëààð ãàðãàñàí ñàíàëóóä; ÌÕÕÒ-èéí ñàëáàðûí îëîí òîîíû ýêñïåðò¿¿äèéí õèéñýí ñóäàëãàà çýðýã äýýð ñóóðèëàí áîëîâñðóóëàãäñàí áèëýý. Á¿ñ íóòãèéí õýìæýýíä çîõèîí áàéãóóëàãäñàí Àêàäåìèéí ñóðãàëò/ñåìèíàðóóä íü òºðºë á¿ðèéí óëñ îðíîîñ òºëººëºí èðñýí îðîëöîã÷äûí õîîðîíä ìýäëýã, òóðøëàãàà õóâààëöàõ ¿íýëæ áàðøã¿é áîëîìæèéã õàíãàí ºãñºí áîë ýíýõ¿¿ àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä Àêàäåìèéí òºãñºã÷èä ìîäóëèóäûã ñàéæðóóëàõ áîëîìæèéã ìºí õàíãàæ ºãñºí þì.

Àêàäåìèàñ ãàðãàñàí àíõàí øàòíû 8 ìîäóëèéã ¿íäýñíèé õýìæýýíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ, íýâòð¿¿ëýõ íü á¿ñèéí õýìæýýíä ºíººãèéí ò¿íøëýëèéã áýõæ¿¿ëýõ, ÌÕÕÒ-èéí õºãæëèéí àñóóäëààð áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ íàðûí ÷àäàâõèéã áýõæ¿¿ëýõ øèíý ò¿íøëýëèéã áèé áîëãîõ áîëîìæèéã áèé áîëãîæ áàéíà. Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñóðãàëòûí òºâ íü ¯íäýñíèé àêàäåìèóäàä á¿õ áîäëîãî ãàðãàã÷ íàðò õ¿ð÷ àæèëëàõ ãîë õàíäëàãàà õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð 8 ìîäóëèéã ¿íäýñíèé õýìæýýíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõýä òåõíèêèéí äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ õ¿ñýë ýðìýëçëýëòýé áàéãàà áèëýý. Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñóðãàëòûí òºâ íü òºâ áîëîí îðîí íóòãèéí çàñàã çàõèðãààòàé íýãýí ñ¿ëæýýíä àæèëëàæ áóé á¿ñ íóòãèéí áîëîí ¿íäýñíèé õýä õýäýí ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí àæèëëàæ òýäãýýð íü ººðñäèéí õýðýãöýý áîëîí òýðã¿¿ëýõ ÷èãëýëä íèéö¿¿ëýí Àêàäåìèéí ìîäóëèóäûã àøèãëàõ, íóòàãøóóëàõ, îð÷óóëàõ, ò¿ãýýõ ÷àäàâõèéã íü áýõæ¿¿ëäýã þì. Öààøèä ÷ ºíººãèéí ìîäóëèóäûã ºðãºæ¿¿ëýí ã¿íçãèéð¿¿ëýõ áîëîí øèíýýð áîëîâñðóóëàõ òºëºâëºãººòýé áàéãàà þì.

Ò¿¿í÷ëýí Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-èéí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñóðãàëòûí òºâ íü Àêàäåìèéí áîëîâñðóóëàí ãàðãàæ áóé àãóóëãûã íü á¿ñ íóòãèéí õýìæýýíä èë¿¿ ºðãºí õ¿ðýýíä ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ ¿éë ÿâöûã áàòàëãààæóóëàõûí òóëä îëîí ñóâàã á¿õèé õàíäëàãûã àøèãëàæ áàéíà. Àêàäåìèéí àãóóëãûã á¿ñ íóòãèéí áîëîí ¿íäýñíèé àêàäåìèàð äàìæóóëàí í¿¿ð òóëñàí áàéäëààð ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõýýñ ãàäíà Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ñóðãàëòûí òºâèéí Âèðòóàë àêàäåìèéã áàéãóóëàí îíëàéí çàéí ñóðãàëòûã áèé áîëãîí îðîëöîã÷ íàð ñóðãàëòûí ìàòåðèàëûã ººðèéí áîëîìæîîð ñóäëàõ áîëîëöîîã ìºí õàíãààä áàéíà. Âèðòóàë àêàäåìè íü á¿õ ìîäóëèóä, òýäãýýðèéí äàãàëäàõ ìàòåðèàëóóä áîëîõ òàíèëöóóëãóóä, êåéñ¿¿äèéã àãóóëæ õÿëáàðõàí íýâòðýí, àøèãëàõ áîëîìæèéã õàíãàñíû çýðýãöýý òàòàí àâàõ, äàõèí àøèãëàõ, ººðèéí óëñàä íóòàãøóóëàõ, íºõöºë áàéäàëä íèéö¿¿ëýõ áîëîìæèéã ìºí õàíãàäàã áà ìºí âèðòóàë ëåêö¿¿ä, ñóðàëöàõ àðãà÷ëàëóóä, àãóóëãà õºãæ¿¿ëýõ àðãà÷ëàëóóä áîëîí ãýð÷èëãýýæ¿¿ëýëò çýðãèéã ìºí õàíãàí ºãñºí.


Àíõàí øàòíû öóâðàë 8 ìîäóëü, òýäãýýðèéã á¿ñ íóòãèéí áîëîí ¿íäýñíèé Àêàäåìèéí ñóðãàëò/ñåìèíàðóóäààð ò¿ãýýí äýëãýð¿¿ëýõ ¿éë àæèëëàãàà íü îëîí òîîíû õóâüä õ¿ì¿¿ñ, áàéãóóëëàãóóäûí õè÷ýýë ç¿òãýë, îðîëöîîã¿éãýýð àìæèëòàä õ¿ðýõã¿é áàéñàí þì. Ýíýõ¿¿ áîëîìæèéã àøèãëàí ìèíèé áèå Àêàäåìèéí òºãñºã÷èä, ñóðãàëò/ñåìèíàðóóäàä îðîëöîæ áàéñàí ÿàìä, ñóðãàëòûí áàéãóóëëàãóóä, á¿ñ íóòãèéí áîëîí ¿íäýñíèé áàéãóóëëàãóóäàä òàëàðõàëàà èëýðõèéëýõèéã õ¿ñýæ áàéíà. Ýäãýýð òàëóóä íü ìîäóëèóäûí àãóóëãàä èõýýõýí ¿íýòýé õóâü íýìðèéã îðóóëààä çîãñîõã¿é, õàìãèéí ÷óõàë íü ººðèéí óëñ îðîíä ýíýõ¿¿ Àêàäåìèéí òºëººëºë áîëîí, ýíý òàëààð íºëººëºë ¿ç¿¿ëýí ººð ººðèéí îðîíä Àêàäåìèéí êóðñóóäûã íóòàãøóóëàõàä Àçè, Íîìõîí Äàëàéí á¿ñèéí õºãæëèéí òºëººõ ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí ñóðãàëòûí òºâ áîëîí ¿íäýñíèé áîëîí á¿ñ íóòãèéí ò¿íøëýã÷ áàéãóóëëàãóóäûí õîîðîíä àëáàí ¸ñíû ãýðýý áàéãóóëàõ áîëîìæèéã íýýí ºãñºí áèëýý.

Ò¿¿í÷ëýí ìèíèé áèå ýíýõ¿¿ ãàéõàëòàé, óðàì çîðèã ºãñºí àÿëàëä ìààíü ººðèéí õóâü íýìðèéã îðóóëñàí îëîí òîîíû õ¿ì¿¿ñèéí õ¿÷èí ÷àðìàéëòàä òàëàðõàëàà èëýðõèéëýõèéã õ¿ñýæ áàéíà. Òýäíèé òîîíä Àêàäåìèéí òºñëèéí çºâëºõ Øàõèä Àõòàð, Ðåäàêòîð Ïàòðèñèà Àðèíòî, Õýâëýí íèéòëýõ ìåíåæåð Êðèñòèí Àïèêóë, á¿õ çîõèîã÷ íàð áîëîí Àêàäåìèéí àæèëòíóóä áàãòàæ áóé þì.

Óëñ îðíóóä íèéãýì- ýäèéí çàñãèéí õºãæèë, Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòóóäàä õ¿ðýõ, ò¿ðãýòãýõèéí òóëä ÌÕÕÒ-èéí õ¿íèé íººöèéí õîìñäëûã áóóðóóëàõ, ÌÕÕÒ-èéã õýðýãæ¿¿ëýõýä òóëãàð÷ áóé ñààä òîòãîðûã áóóðóóëàõ, ÌÕÕÒ-èéí õýðýãëýýã äýìæèõýä íü Àêàäåìè ººð òóñ äýìèéã ¿ç¿¿ëæ ÷àäíà ãýäýãò áè áàò èòãýëòýé áàéíà.

Õüþí-Ñóê Ðèè

ÌÕÕÒÕ-èéí ÀÍÄÁÍÑÒ-èéí çàõèðàëÕºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-èéí Àçè, Íîìõîí Äàëàéí Á¿ñèéí Ñóðãàëòûí Òºâ


ÖуÂÐÀл ÌодулÈÉÍ ÒуÕÀÉ

ªíººäðèéí “Ìýäýýëëèéí ýðèí” áóþó ìýäýýëýëä õ¿ðýõ àðãà çàìûã õÿëáàð÷èëæ ÷àäñàí õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéí øèíý÷ëýë íü áèäíèé àæ àìüäðàë, àæèë òºðºë áîëîí àìðàëòûí àðãà õýëáýðèéã ººð÷ëººä áàéãàà áèëýý. “Òîîí ýäèéí çàñàã” áóþó “ ìýäëýãèéí ýäèéí çàñàã” , “ õàðèëöàí õàìààðàë á¿õèé ýäèéí çàñàã” ýñõ¿ë “ øèíý ýäèéí çàñàã” çýðãýýð íýðëýãäýæ áóé ýíýõ¿¿ ýäèéí çàñàã, óëñ îðíû õºãæèë íü áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëýýñ èë¿¿òýéãýýð øèíý á¿òýýë÷ ñàíààã çîõèîí á¿òýýõýä øèëæèí ººð÷ëºãäºæ áóé ººð÷ëºëòººð òîäîðõîéëîãäîõ áîëñîí. Ýíý íü ýäèéí çàñàã áîëîí íèéãìèéí õºãæèëä ÌÕÕÒ-èéí ã¿éöýòãýæ áóé ¿¿ðýã ºñºí íýìýãäýæ áàéãààòàé õîëáîîòîé þì.

¯¿íèé ¿ð ä¿íä äýëõèéí óëñ îðíóóä, òýäãýýðèéí çàñãèéí ãàçàð íü õºãæëèéí çîðèëòóóäûã õàíãàõûí òóëä ÌÕÕÒ-èéã àøèãëàõ ÷èãëýëýýð ò¿ëõ¿¿ àíõààðàõ áîëñîí. Òýäãýýð çàñãèéí ãàçðóóäûí õóâüä ÌÕÕÒ-èéí ¿éëäâýðëýë ýñõ¿ë ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðûã çºâõºí õºãæ¿¿ëýõýä áóñ ò¿¿í÷ëýí ýäèéí çàñàã, óëñ òºð áîëîí íèéãìèéí õºãæëèéí ºñºëòèéã õàíãàõàä ÌÕÕÒ-èéí õýðýãëýý ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéãàà íü àæèãëàãäñàí.

Ãýõäýý ÌÕÕÒ-èéã õºãæ¿¿ëýõ áîäëîãûã òîäîðõîéëîõîä çàñãèéí ãàçðóóä çàðèì íýã õ¿íäðýë áýðõøýýëòýé òóëãàðäãèéí íýã íü áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ íàð óëñ îðíû õºãæëèéã õºäºëãºõºä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áóé øèíý òåõíèê, òåõíîëîãèéí òàëààð ìýäëýã õîìñ áàéãàà ÿâäàë þì. Íýãýíò õýí íýãíèé îéëãîõã¿é áàéãàà àñóóäëûã íºãºº íýã íü çîõèöóóëæ ÷àäàõã¿é ó÷èð îëîíõ áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä ÌÕÕÒ-èéí áîäëîãûã òîäîðõîéëæ, áîëîâñðóóëàõààñ æèéðõýõ ÿâäàë áèøã¿é òîõèîëäîíî. Ãýõäýý òåõíèê òåõíîëîãèéí ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñ ÌÕÕÒ-èéí áîäëîãûã òîäîðõîéëîõ íü áàñ ÿâöóó, ó÷èð íü òýäãýýð ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñ ººðñäèéí çîõèîí á¿òýýñýí, õýðýãëýã÷äèéí õýðýãëýæ áóé òåõíîëîãèéã áîäëîãûí òàëààñ íü òàéëáàðëàæ, ¿ð íºëººã òàíèóëæ ìýäýõã¿é áàéõ òàëòàé.

Èéìä äîîð íýðëýñýí àëáàí õààã÷èä, àæèëòíóóä, ìýðãýæèëòí¿¿äýä çîðèóëàí Òºðèéí óäèðäàã÷ íàðò ÌÕÕÒ-èéí ìýäëýãèéã îëãîõ Àêàäåìèéí öóâðàë ìîäóëèéã Í¯Á-ûí Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-èéí ÀÍÄÁ-èéí ñóðãàëòûí òºâººñ áîëîâñðóóëàí òîëèëóóëæ áàéíà. ¯¿íä:

ÌÕÕÒ-èéí áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ àñóóäàë ýðõýëñýí ¿íäýñíèé áîëîí îðîí íóòãèéí 1. õýìæýýíèé áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ íàð ÌÕÕÒ-ä ñóóðèëñàí õýðýãëýýã õºãæ¿¿ëýõ, õýðýãæ¿¿ëýõ àñóóäàë ýðõýëñýí çàñãèéí 2. ãàçðûí àëáàí òóøààëòíóóä, Òºñëèéí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòàíä ÌÕÕÒ-èéí õýðýãñë¿¿äèéã àøèãëàõ 3. çîðèëãîîð àæèëëàæ áóé òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí ìåíåæåð¿¿ä.

Öóâðàë ìîäóëü íü õºãæëèéí çîðèëòóóäûã õàíãàõàä ÌÕÕÒ-èéã àøèãëàõòàé õîëáîãäóóëàí áîäëîãûí áîëîí òåõíîëîãèéí àëü àëü òàëààñ íü àâ÷ ¿çýõ øààðäëàãàòàé àñóóäëóóäûã òàíèóëàõ çîðèëãîòîé. Ãîë íü ÌÕÕÒ-èéí òåõíèêèéí àâëàãà áîëîâñðóóëàõ áóñ õàðèí îð÷èí ¿åèéí òîîí òåõíîëîãèéí õºãæèë äýâøèëä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã, ¿¿íòýé óÿëäóóëàí àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ áîäëîãûí àñóóäëóóäûí òàëààð îéëãîëò ºãºõ ÿâäàë þì. Öóâðàë ìîäóëèàð õ¿ðãýõ ñýäâ¿¿äèéã äýëõèéí îëîí óëñ îðîíä ÿâóóëñàí ñóðãàëòóóäûí ýðýëò õýðýãöýýíä õèéñýí øèíæèëãýý, ñóäàëãààíû ¿íäñýí äýýð òîäîðõîéëæ áîëîâñðóóëñàí.

Ýäãýýð öóâðàë ìîäóëèéã áèå äààæ ñóäàëæ áîëîõûí çýðýãöýý ñóðãàëòûí êóðñ ñåìèíàð ýñõ¿ë õºòºëáºð õýëáýðýýð àøèãëàæ áîëíî. Öóâðàë á¿ð ººð ººðèéí ãýñýí îíöëîã ñýäâ¿¿äýýñ á¿ðäýõ áîëîâ÷ õàðèëöàí óÿëäààòàé àñóóäëóóäûã õºíäñºí áºãººä ìîäóëü òóñ á¿ðò áàéãàà ñýäâ¿¿äèéã íºãºº ìîäóëèóäòàé óÿëäóóëàí ÿðèëöàõ, îéëãóóëàõ àðãààð àøèãëàæ áîëíî. Öóâðàë ìîäóëèéí óðò õóãàöààíû çîðèëãî íü íýã áàãö ñýäýâ áîëæ ãýð÷èëãýý àâàõ áîëîëöîîã óíøèã÷, ñóäëàã÷ íàðò îëãîíî.


Ìîäóëü òóñ á¿ðèéí ýõýíä òóõàéí ìîäóëèéí çîðèëãî, ¿ð ä¿í áóþó óíøèæ ñóäàëñíû äàðàà íºõöºë áàéäëûã ¿íýëæ ä¿ãíýõ àñóóëòóóäûã òóñãàñàí áîëíî. Ìºí ìîäóëü òóñ á¿ð íü òóõàéí ñýäâèéã ã¿íçãèéð¿¿ëýí îéëãîõ áîëîìæ îëãîõ ñóäàëãàà, æèøýý, äàñãàëóóäààñ á¿ðäñýí á¿ëã¿¿äýä õóâààãäàíà. Äàñãàëûã äàíãààð áèå äààæ áîëîí áàãààð õàìòðàí àæèëëàí ã¿éöýòãýæ áîëíî. Òóõàéí ÿðèãäàæ áóé ñýäâèéí òàëààðõ íàðèéí ºãºãäºë, ìýäýýëë¿¿äèéã çóðàã áîëîí õ¿ñíýãòýýð õàðóóëñàí. Íýìýëò äýëãýðýíã¿é ìýäýýëýë àâàõàä çîðèóëàí ëàâëàõ ýõ ñóðâàëæóóä áîëîí èíòåðíýòèéí õàÿãóóäûã ºãñºí áîëíî.

Öóâðàë ìîäóëèóäàä òóñãàñàí ñóäàëãàà, æèøýýí¿¿ä íü ººð õîîðîíäîî çºð÷èëòýé áàéæ áîëîõ ó÷èð ÕÒÌÕÕÒ-èéã õýðýãëýõýä îëîí òàëûí àñóóäëóóä ãàð÷ áîëçîøã¿é. Ýíý íü óëñ îðíóóä ÌÕÕÒ-èéí íººö áîëîëöîîã õºãæëèéí çîðèëòóóäûã õàíãàõ õýðýãñýë áîëãîí ñóäàëæ áóé ýíý ¿åä ýíýõ¿¿ øèíýýð ¿¿ñýí ãàð÷ áóé ìýäëýãèéí ñàëáàðûí ¿ð ºãººæ, íºãºº òàëààñ òóëãàð÷ áîëîõ õ¿íäðýë áýðõøýýë þì.

Îíëàéí çàéí ñóðãàëòûí ¿åä Àêàäåìèéí öóâðàë ìîäóëèéã õýâëýìýë õýëáýðýýð àøèãëàõ áà Âèðòóàë àêàäåìè (AVA – http://www.unapcict.org/academy ) íü ñóðãàã÷ áàãøèéí õè÷ýýëèéã ä¿ðñ áè÷ëýãýýð áîëîí Power Point õýëáýðýýð ¿ç¿¿ëæ çîõèîí áàéãóóëíà.

¯¿íèé çýðýãöýý, Ñóðãàëòûí òºâ (APCICT) íü ÌÕÕÒ-èéí äàäëàãà ýçýìøèã÷èä áîëîí áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ íàðûí ñóðãàëò, òóðøëàãûã áýõæ¿¿ëýõ çîðèëãîîð îíëàéí ñóðãàëòûí öàõèì õóóäàñ áîëîõ “e-Collaborative Hub for ICTD (e-Co Hub – http://www.unapcict.org/ecohub)” íýýí àæèëëóóëæ áàéíà. Òóñ öàõèì õóóäàñ íü õºãæëèéí çîðèëòûí òºëºº ÌÕÕÒ-èéã àøèãëàõàä ÷èãëýñýí òºðºë á¿ðèéí ìýäýýëëèéí ýõ ñóðâàëæààð õàíãàõûí çýðýãöýý õàìòðàí àæèëëàõ, ìýäëýã òóðøëàãà, ñîëèëöîõ ÷èãëýëýýð õàðèëöàí õîëáîãäîõ áîëîìæ îëãîíî.


Ìодуль 4

Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí ñèñòåìèéí õýðýãëýý íü ñ¿¿ëèéí õýäõýí æèëèéí äîòîð áèäíèé àæ àìüäðàë, àæèë òºðëèéí õýëáýðèéã á¿õýëä íü ººð÷ëººä áàéãàà áèëýý. Ìýäýýëëèéã ¿¿ñãýõ, õàäãàëàõ, ä¿í øèíæèëãýý õèéõ, ìýäýýëýëä íýâòðýõ áîëîí ò¿¿íèéã ìýäýýëëýõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé øèíý çàõ çýýë, øèíý áèçíåñèéí òºðºë, çàãâàðóóä ¿¿ñýí áèé áîëæ àñàð èõ õóðäàöòàéãààð õóâüñàí ººð÷ëºãäºæ, øèíý øèíý äýâøèëòýä øàòàíä ãàð÷ áàéíà. Äýëõèéí ¿íýò öààñ áîëîí õºðºíãèéí çàõ çýýë¿¿äèéã òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí êîìïàíèóä óäèðäàí æîëîîäîæ, óëìààð ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéã íèéãýì -ýäèéí çàñãèéí íºõöºëèéã äýýøë¿¿ëýõ àðãà çàì, Ìÿíãàíû õºãæëèéí çîðèëòûã õýðýãæ¿¿ëýõ õýðýãñýë ãýæ ¿çýõ áîëñîí. Ýäãýýð òåõíîëîãèéí õºãæë¿¿ä õýðõýí ãàð÷ èðñýí, öààø õààøàà õºòëºí ÷èãë¿¿ëæ áàéíà ãýäýã àñóóëò ç¿é ¸ñîîð òàâèãäàæ áàéãàà þì. Òóñ ìîäóëü íü ýíýõ¿¿ àñóóëòàä õàðèóëàõ çîðèëãûã àãóóëñàí áºãººä ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû ºíººãèéí ÷èã õàíäëàãà, öààøäûí òºëºâ çóðãèéí òàëààðõè ìýäýýëëèéã ºãºõ áîëíî. Ìºí îðîí íóòãèéí áîëîí á¿ñ íóòãèéí õ¿ðýýíä ÌÕÕÒ-èéí õºãæëèéã õýðõýí øèéäâýðëýõ òàë äýýð òåõíèêèéí áîëîí áîäëîãûí ¿íäñýí ãîë àñóóäëóóäûã õºíäºõ þì.

ÌодулÈÉÍ ÇоÐÈлÃо

Òóñ ìîäóëü íü äàðààõ çîðèëãóóäûã àãóóëñàí áîëíî. ¯¿íä:

ÌÕÕÒ-èéí õºãæèë, õóâüñàë áîëîí äýëõèéí õýìæýýíä ÌÕÕÒ-èéí ã¿éöýòãýæ áóé 1. ¿¿ðãèéí òàëààðõè åðºíõèé òîéìûã òàíèëöóóëàõ;

ªíººãèéí áîëîí øèíý òåõíîëîãèóä, òýäãýýðèéí ¿ð íºëººëëèéã òîäîðõîéëîõ;2.

ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òöèéí ¿íäñýí ýëåìåíò¿¿ä, òýäãýýðòýé õîëáîîòîé áîäëîãî òåõíèêèéí 3. àñóóäëóóäûã òîäîðõîéëîõ.

ÑуÐÃÀлÒÀÀÑ ÃÀÐÀÕ ¯Ð д¯Í

Òóñ ìîäóëèéã ñóäàëæ, òàíèëöñàíààð äàðààõ ìýäëýã, äàäëûã ýçýìøèíý. ¯¿íä:

ªíººãèéí áîëîí øèíý òåõíîëîãèóä, òýäãýýðèéí ¿ð íºëººëëèéã îéëãîõ;1.

ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òöèéí ¿íäñýí ýëåìåíò¿¿äèéã îéëãîõ; 2.

ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð îðîí íóòàã áîëîí ¿íäýñíèé õýìæýýíä 3. ¿ð àøèãòàé øèéäâýð ãàðãàõàä øààðäëàãàòàé áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ, õýðýãæ¿¿ëýõ àñóóäëóóäûã òîäîðõîéëîõ ÷àäâàð ýçýìøèõ;

Îäîî áàéãàà òåõíîëîãèéí õºãæèë, ÷èã õàíäëàãà áîëîí õîëáîãäîõ áîäëîãûí õ¿ðýýíä 4. ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òýö, òºñºë õºòºëáºðèéí íºõöºë áàéäëûã òîäîðõîéëîõ.


ÀÃуулÃÀ

ªìíºõ ¿ã .............................................................................................. 3

Óäèðòãàë .............................................................................................. 5

Öóâðàë ìîäóëèéí òóõàé ..................................................................... 7

ÌÎÄÓËÜ 4 ........................................................................................... 9Ìîäóëèéí çîðèëãî ...................................................................................................... 9Ñóðãàëòààñ ãàðàõ ¿ð ä¿í ............................................................................................ 9Êåéñ ñóäàëãààíû æàãñààëò ...................................................................................... 12Çóðãèéí æàãñààëò ..................................................................................................... 12Õ¿ñíýãòèéí æàãñààëò ................................................................................................ 14Òîâ÷èëñîí ¿ãñèéí òàéëáàð .......................................................................................15

1. ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÕÓÂÜÑÀË: ÕªÃÆËÈÉÍ ¯Å ØÀÒÓÓÄ ...............171.1 Òàíèëöóóëãà: Ìýäýýëëèéí ýðèí ¿å ....................................................................171.2 Òîîí õóâààãäàë ................................................................................................... 201.3 ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæ ........................................................................................... 221.4 Öàõèëãààí õîëáîîíû õóâüñàë ........................................................................... 29

2. Ñ¯ËÆÝÝ ÁÀÉÃÓÓËÀÕ ÝËÅÌÅÍÒ¯¯Ä ........................................ 332.1 Õàðèëöàí õîëáîëòûí äÝÄ Á¯ÒÝÖ, õýëáýð¿¿ä ................................................ 342.2 Ñ¿ëæýýíèé òºõºðººìæ, ýëåìåíò¿¿ä ................................................................. 37

3. ÈÍÒÅÐÍÝÒ. ÌÝÄÝÝËËÈÉÍ ªÍÄªÐ ÕÓÐÄÍÛ ÇÀÌ ................. 443.1 Òàíèëöóóëãà ........................................................................................................ 453.2 Èíòåðíýòèéí äýä á¿òöèéí ýëåìåíò¿¿ä ............................................................. 473.3 Èíòåðíýò õýðýãëýýíèé ïðîãðàì ........................................................................ 543.4 Èíòåðíýòèéí áàéãóóëëàãóóä .............................................................................. 623.5 IPv6 ...................................................................................................................... 683.6 Äàðàà ¿åèéí êîìïüþòèíã ................................................................................... 733.7 ªðãºí çóðâàñ ....................................................................................................... 783.8 Õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàð ............................................................................. 88

4. ÎÐ×ÈÍ ¯ÅÈÉÍ ÁÀÉÃÓÓËËÀÃÛÃ ÕÎËÁÎÕ ÍÜ .......................... 904.1 Òåõíèê õàíãàìæ ...................................................................................... 914.2 Òºëáºðã¿é, íýýëòòýé ýõèéí ïðîãðàì õàíãàìæ ..................................... 944.3 ªãºãäëèéí áààçûí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí ñèñòåì ........... 1004.4 Ïðîãðàì õàíãàìæèéã áîëîâñðóóëàõ ïðîöåññ ..................................... 1014.5 Áàéãóóëëàãûí Äîòîîä Ýõ ñóðâàëæèéí òºëºâëºëò ........................... 1044.6 Äîòîîä Èíòðàíýò ................................................................................. 106

ÕÀÂÑÐÀËÒ ...................................................................................... 109Íýìýëò ìàòåðèàë .................................................................................................. 109Íýð òîìú¸îíû òàéëáàð .......................................................................................... 110Èíòåðíýò ¿¿ñýæ õºãæñºí ò¿¿õýí òîâ÷îîí ............................................................. 111Ñóðãàã÷ áàãø íàðò çîðèóëñàí çºâëºìæ ............................................................... 113Çîõèîã÷èéí òóõàé .................................................................................................... 116


ÊÅÉÑ ÑудÀлÃÀÀÍÛ ÆÀÃÑÀÀлÒ

Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëë¿¿ä

“Êëàóä êîìïüþòèíã “ /Cloud computing- ¯¿ëýí òîîöîîëîë/ - 1. èíòåðíýòýä ò¿øèãëýñýí êîìïüþòåð àøèãëàëò 19

Òºõººðºìæèéí íýãäýë: Ìèíèé ãàð óòàñ áîë ìèíèé êîìïüþòåð 312. Ýòåðíýò 393. VoIP: Èíòåðíýòèéã Òåëåôîí óòàñíû çîðèóëàëòààð àøèãëàõ íü 574. RFID 745. IPTV: ÀéÏè ÒÂ áóþó Èíòåðíýòèéí äýä á¿òöýýð6.

Òåëåâèçèéí íýâòð¿¿ëýã äàìæóóëàõ íü 80Áàéãóóëàìæèò êàáåëü 907. Ïðîãðàì õàíãàìæ áà ¯éë÷èëãýý 1028. Òºðºë á¿ðèéí Áàéðøëûã õàðèëöàí õîëáîõ 9.

Âèðòóàë Õÿçãààðëàãäìàë Ñ¿ëæýý / VPNs 106

Îíöëîõ õýñã¿¿ä

Òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõ áîäëîãûí àñóóäëóóä 251. Õºäºëãººíò ãàð óòñûã àøèãëàí òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõ 282. Õýðýãëýã÷èéí ãýðò øèëýí êàáåëèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ áîëîí 3.

Àæëûí øèðýýã øèëýí êàáåëèýð õîëáîõ 36ªìíºäèéã õîëáîñîí êàáåëèéí ñ¿ëæýý 424. Èíòåðíýò à÷ààëëûí ìýäýýëýë 545. Ñïàì 556. The SETI@home Òºñºë 777. ÀéðÆàëäè: Ãèìàëàé äàõü Óòàñã¿é ñ¿ëæýý 868. Íóòàãøóóëàëò áîëîí Íýýëòòýé ïðîãðàì õàíãàìæèéí äàâóó òàë, à÷ õîëáîãäîë 969.

ÇуÐÃÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀлÒ

Çóðàã 1à. Âåá-ä ñóóðèëñàí àøèãëàëòûí ñèñòåìèéí æèøýý: Äåñêòîïõî¸ð 20Çóðàã 1b. Âåá-ä ñóóðèëñàí àøèãëàëòûí ñèñòåìèéí æèøýý: Çèìäåñê 20Çóðàã 2. 100 õ¿íä íîîãäîõ òåëåôîí øóãàì, á¿ñýýð, 1994-2006 21Çóðàã 3. ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæèéí õèðàðõè 23Çóðàã 4. Àëåêñàíäð Ãðàõàì Áåëë ººðèéí á¿òýýñýí óòñààð ÿðüæ áàéãàà íü, 1876 îí 29Çóðàã 5. Nokia E61i: Òåõíîëîãèéí íýãäëèéã àãóóëñàí Óõààëàã óòàñ /Smart phone/ 32Çóðàã 6. SEA-ME-WE 4 äàëàéí óñàí äîîðõè öàõèëãààí õîëáîîíû øóãàì 35Çóðàã 7. Õèéìýë äàãóóëûí ãàçðûí ñòàíö, Á¿ãä Íàéðàìäàõ Êèðèáàòè óëñ 41Çóðàã 8. ªìíºäèéã õîëáîñîí Êàáåëèéí ñ¿ëæýý –SCCN 42Çóðàã 9. Èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí òîî/Á¿ñ áîëîí õîëáîëòûí òºðëººð /, 2006 îí 45Çóðàã 10. Äýëõèéí Èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí òîî, 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí áàéäëààð 46Çóðàã 11. Ýíãèéí äîìýéí íýðèéí õýñã¿¿ä, ¿¿ðýã ôíêöààð íü 48Çóðàã 12. Àçè Íîìõîí Äàëàéí á¿ñ íóòàãò áàéðëàõ ÿçãóóð ñåðâåð¿¿ä 51Çóðàã 13. ÀÍÓ-ûí Ëîñ Àíæåëåñ õîòîä áàéðëàõ Êîäàê òåàòðûí áàéðøëûã Google Maps ñàéòàä õàðóóëñàí áàéäàë 57Çóðàã 14. VoIP äóóäëàãûí óðñãàë: IP òºõººðºìæ IP òºõººðºìæ ð¿¿ äóóäëàãà çàëãàõ 58Çóðàã 15. VoIP äóóäëàãûí óðñãàë: IP òºõººðºìæ PSTN ð¿¿ äóóäëàãà çàëãàõ 59Çóðàã 16. VoIP äóóäëàãûí óðñãàë: PSTN –ýýñ PSTN ð¿¿ äóóäëàãà çàëãàõ 59Çóðàã 17. ICANN-ûí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò 65Çóðàã 18. IPv6-èéí õóâààðèëàëò - Á¿ñèéí Èíòåðíýò Á¿ðòãýëèéí ãàçðààñ Îðîí íóòãèéí Èíòåðíýò Á¿ðòãýëèéí Ãàçàð áîëîí È¯Ý íàðò õóâààðèëñàí áàéäàë 70


Çóðàã 19. IPv4-èéí õóâààðèëàëò - Á¿ñèéí Èíòåðíýò Á¿ðòãýëèéí ãàçðààñ Îðîí íóòãèéí Èíòåðíýò Á¿ðòãýëèéí Ãàçàð áîëîí È¯Ý íàðò õóâààðèëñàí áàéäàë 71Çóðàã 20. Facebook-ûí íèéòèéí ñ¿ëæýýíèé âåáñàéò, http://www.facebook.com 73Çóðàã 21. Linkedln –èéí ìýðýãæëèéí ñ¿ëæýýíèé âåáñàéò, http://www.linkedin.com 74Çóðàã 22. Õèòà÷è êîìïàíèéí ìüþ-÷èï, Äýëõèéí õýìæýýíä õàìãèéí æèæèãõýíä òîîöîãääîã RFID øîøãóóäûí íýã, õýìæýý íü 0.4õ0.4 ìì 75Çóðàã 23. MTR –ûí çîãñîîë äýýðõ Îêòîïóñ Êàðä Óíøèã÷ 76Çóðàã 24. Õèòà÷èé ôèðìèéí RFD íóíòãèéã õýìæèõýä 0.05õ0.05 ìì áàéãàà áà ¿íèã õ¿íèé ¿ñíèé øèðõýãòýé õàðüöóóëæ õàðóóëñàí áàéäàë 76Çóðàã 25. Áðàóí HF 1 òåëåâèçèéí õ¿ëýýí àâàã÷, 1959 îí, Ãåðìàí 80Çóðàã 26. Áë¿¿ìáåðã Òåëåâèçèéí øóóä íýâòð¿¿ëãèéã Èíòåðíýòýýð ¿ç¿¿ëæ áàéãàà íü 81Çóðàã 27. Ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã ÀDSL õîëáîëò 82Çóðàã 28. Äàðàìñàëàãèéí Âàéðåëýñ Ìýø íóðóó ñ¿ëæýýíèé Øîí 86Çóðàã 29. ISOP/IEC 11801 êàáåëèéí çàãâàð 91Çóðàã 30. Âýá õºòº÷ àøèãëàí âýá ñåðáåðò àóþëã¿é õîëáîëòûí õàíäàëò õèéæ áàéãàà íü 105Çóðàã 31. Èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí VPN àæèëëóóëàõ çàð÷èì 107

Õ¯ÑÍÝÃÒÈÉÍ ÆÀÃÑÀÀлÒ

Õ¿ñíýãò 1. Õºãæëèéí çîðèëòîä “ÌÕÕÒ-èéã õýìæèõ òàëààðõè Ò¿íøëýë”-ýýñ ñàíàë áîëãîñîí ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðýýìæ, äýä á¿òöèéã õýìæèõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä 22Õ¿ñíýãò 2. Á¿ñ íóòãèéí Èíòåðíýò Á¿ðòãýëèéí ãàçðóóä 67


ÒоÂ×ÈлÑоÍ ¯ÃÑÈÉÍ ÒÀÉлÁÀÐ

3G ADSL

AM

Third Generation /3 äàõü ¿å/Asymmetric Digital Subscriber Line/ Õýðýãëýã÷èéí Òýãø õýìã¿é Òîîí Øóãàì/Amplitude Modulation / Àìïëèòóä Ìîäóëÿöè /

APCICT Asian and Pacific Training Centre for Information and Communication Technology for Development/ Õºãæëèéí Òºëººõ Ìýäýýëýë, Õàðèëöàà Õîëáîîíû Òåõíîëîãèéí Àçè Íîìõîí Äàëàéí Á¿ñèéí Ñóðãàëòûí Òºâ/

APNIC Asia Pacific Network Information Centre/Àçè Íîìõîí Äàëàéí Á¿ñèéí Ñ¿ëæýýíèé Ìýäýýëëèéí Òºâ/

ARPAARPANET

ccTLD CERN CO CPE CPU CRT DBMS DNS DoS DSL

DSLAM

DVD ERP

Advanced Research Projects Agency /Äýâøèëòýò Ñóäàëãààíû Òºñëèéí Ãàçàð/Advanced Research Projects Agency Network /Äýâøèëòýò Ñóäàëãàíû Òºñëèéí ãàçðûí ñ¿ëæýý /Country Code Top Level Domain /Óëñûí Êîäûí Äýýä Ò¿âøíèé Äîìýéí/European Organization for Nuclear Research /Åâðîïûí Öºìèéí Ñóäàëãààíû Áàéãóóëëàãà/Central Office /Òºâ Îôôèñ/Customer-Premises Equipment /Õýðýãëýã÷èéí – Áàéãóóëàìæèéí Òºõººðºìæ/Central Processing Unit /Áîëîâñðóóëàëòûí Òºâ Íýãæ /Cathode Ray Tube / Êàòîä Òóÿàíû Õîîëîé/Database Management System /ªãºãäëèéí Áààçûí Ìåíåæìåíòèéí Ñèñòåì/Domain Name System /Äîìýéí Íýðèéí Ñèñòåì/Denial-of-Service /¯éë÷èëãýýã íÿöààõ/Digital Subscriber Line /Õýðýãëýã÷èéí Òîîí øóãàì/Digital Subscriber Line Access Multiplexer /Õýðýãëýã÷èéí Òîîí Øóãàìûí Õîëáîëòûí Íÿãòðóóëãûí Òºõººðºìæ/Digital Versatile Disc or Digital Video Disc /Ä¿ðñ áè÷ëýãèéí Òîîí Äèñê/Enterprise Resource Planning /Áàéãóóëëàãûí Äîòîîä Ýõ ñóðâàëæèéí Òºëºâëºëò/

ESCAP Economic and Social Commission for Asia and the Pacific /Àçè Íîìõîí Äàëàéí Á¿ñèéí Ýäèéí Çàñàã, Íèéãìèéí Êîììèññ/

FDDI FLOPS FM FOSS FSF FTP FTTD FTTH GHz GIS GSM gTLD LAN IAB IANA

Fiber Distributed Data Interface /Øºðìºñºí Êàáåëèéí Èëãýýñýí ªãºãäëèéí Õàðèëöàí ¯éë÷ëýë/Floating point Operations Per Second /Íýã ñåêóíä òóòàìä øèëæèõ öýãèéí ¿éëäýë/Frequency Modulation /Äàâòàìæèéí ìîäóëÿöè/Free and Open Source Software /Òºëáºðã¿é, Íýýëòòýé Ýõèéí Ïðîãðàì Õàíãàìæ/Free Software Foundation /Òºëáºðã¿é Ïðîãðàì Õàíãàìæèéí Ñàí/File Transfer Protocol /Ôàéë Äàìæóóëàõ/Øèëæ¿¿ëýõ Ïðîòîêîë/Fibre to the Desktop /Àæëûí øèðýýíä êàáåëü õîëáîõ/Fibre to the Home / ªðõ ãýðèéã êàáåëüä õîëáîõ/Gigahertz /Ãåãàãåðö/Geographic Information System /Ãàçàð Ç¿éí Ìýäýýëëèéí Ñèñòåì/Global System for Mobile Communication /Õºäºëãººíò Õîëáîîíû Äýëõèéí Ñèñòåì/Generic Top Level Domain /Åðºíõèé Äýýä Ò¿âøíèé Äîìýéí/Local Area Network /Äîòîîä Îð÷íû Ñ¿ëæýý/Internet Architecture Board /Èíòåðíýòèéí Àðõèòåêòîðûí Õîðîî-ÈÀÕ/Internet Assigned Numbers Authority /Èíòåðíýòèéí Äóãààð Îëãîëòûí Áàéãóóëëàãà-ÈÄÎÁ/

ICANN Internet Corporation for Assigned Names and Numbers/Èíòåðíýòèéí Íýð, Äóãààð Îëãîëòûí Êîðïðîðàöè - ÈÍÄÎÊ/

ICT IEEE

Information and Communication Technology /Ìýäýýëýë, Õàðèëöàà Õîëáîîíû Òåõíîëîãè-ÌÕÕÒ/Institute of Electrical and Electronics Engineers /Öàõèëãààí, Ýëåêòðîíèêèéí Èíæèíåð÷ëýëèèéí Õ¿ðýýëýí/

IESG IETF IGF IP IPTV IPv4 IPv6 IRTF ISOC ISP ITU

IXP

Internet Engineering Steering Group /Èíòåðíýòèéí Èíæèíåð÷ëýèéí Óäèðäàõ Õîðîî-ÈÈÓÕ/Internet Engineering Task Force /Èíòåðíýòèéí Èíæèíåð÷ëýëèéí Àæëûí Õýñýã-ÈÈÀÕ/Internet Governance Forum /Èíòåðíýò Çàñàãëàëûí Ôîðóì -ÈÇÔ /Internet Protocol /Èíòåðíýò Ïðîòîêîë/Internet Protocol Television /Èíòåðíýò Ïðîòîêîëûí Òåëåâèçîð/Internet Protocol version 4 / Èíòåðíýò Ïðîòîêîëûí õóâèëáàð 4/Internet Protocol version 6 / Èíòåðíýò Ïðîòîêîëûí õóâèëáàð 6/Internet Research Task Force /Èíòåðíýò Ñóäàëãààíû Àæëûí Õýñýã/Internet Society /Èíòåðíýò Íèéãýì/Internet Service Provider /Èíòåðíýòèéí ¯éë÷èëãýý Ýðõëýã÷/International Telecommunication Union /Îëîí Óëñûí Öàõèëãààí Õîëáîîíû Áàéãóóëëàãà- ÎÓÖÕÁ/Internet Exchange Point // Èíòåðíýòèéí Õàðèëöàí Ñîëèëöîõ Öýã/


LCD MAN MDG MHz MMS NAP NAT NRO

NSFNet

Liquid Crystal Display /Øèíãýí Òàëñò Äýëãýö/Metropolitan Area Networks /Íèéñëýë Õîòûí Îð÷íû Ñ¿ëæýý/Millennium Development Goal /Ìÿíãàíû Õºãæëèéí Çîðèëò/Megahertz /Ìåãà ãåðö/Multimedia Messaging Service / Ìóëüòìýäèà Ìýññýæèíãèéí ¯éë÷èëãýý/ Network Access Point /Ñ¿ëæýýíä Õîëáîãäîõ Öýã/Network Address Translation / Ñ¿ëæýýíèé Õàÿã Õºðâ¿¿ëýëò/Number Resource Organization /Äóãààðëàëòûí Íººöèéí Àñóóäàë Ýðõýëñýí Áàéãóóëëàãà/National Science Foundation Network / Øèíæëýõ Óõààíû ¯íäýñíèé Ñàíãèéí Ñ¿ëæýý/

OECD Organisation for Economic Co-operation and Development/Ýäèéí Çàñãèéí Õàìòûí Àæèëëàãàà, Õºãæëèéí Áàéãóóëëàãà-ÝÇÕÀÕÁ/

PABX PAN PC

PDA PSTN RFC RFID

ÁÈÁÃ SaaS SCCN SCS SMS sTLD TCO

TCP/IP TLD UN

Private Automatic Branch Exchange / Õÿçãààðëàãäìàë Àâòîìàò Õîëáîëò/Personal Area Network /Ïåðñîíàë Îð÷íû Ñ¿ëæýý/Personal Computer /Ïåðñîíàë Êîìïüþòåð/Personal Digital Assistant /Ïåðñîíàë Òîîí Äýìæèã÷/Public Switched Telephone Network /Íèéòèéí Õîëáîëòûí Òåëåôîí Ñ¿ëæýý /Request for Comment /Ñàíàëûí Õ¿ñýëò/Radio Frequency Identification /Ðàäèî Äàâòàìæ Òîäîðõîéëîã÷/Regional Internet Registry /Á¿ñèéí Èíòåðíýòèéí Á¿ðòãýëèéí ãàçàð/Software as a Service /Ïðîãðàì õàíãàìæèéã ¯éë÷èëãýýíèé çîðèóëàëòààð õýðýãëýõ/Southern Cross Cable Network /ªìíºäèéã õîëáîñîí Êàáåëèéí Ñ¿ëæýý/Structured Cabling System /Áàéãóóëàìæèò Êàáåëèéí Ñèñòåì/Short Messaging Service /Áîãèíî Ìýäýýíèé ¯éë÷èëãýý/Sponsored Top Level Domain /Èâýýí Òýòãýëýãò Äýýä Ò¿âøíèé Äîìýéí/Total Cost of Ownership /ªì÷ëºëèéí Íèéò ªðòºã/Transmission Control Protocol/Internet Protocol /Äàìæóóëàëòûí Õÿíàëòûí Ïðîòîêîë/Top Level Domain /Äýýä Ò¿âøíèé Äîìýéí/United Nations /Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãà/

UNCTAD United Nations Conference on Trade and Development/Íýãäñýí ¯íäýñòíèé Áàéãóóëëàãûí Õóäàëäàà, Õºãæëèéí Áàãà Õóðàë-Í¯ÁÕÕÁÕ/

UPS USA USB UTP VoIP VPN W3C WAN Wi-Fi

Uninterruptible Power Supply /Ýð÷èì Õ¿÷íèé Òýæýýëýýð Òàñðàëòã¿é Õàíãàõ /United States of America /Àìåðèêèéí Íýãäñýí Óëñ-ÀÍÓ/Universal Serial Bus /Á¿õ íèéòèéí Öóâðàë Ìýäýýëýë Äàìæóóëàëòûí Øóãàì/Unshielded Twisted Pair /Õàìãààëàëòã¿é Á¿ðýýñòýé Õîñ/Voice over Internet Protocol /Èíòåðíýò Ïðîòîêîëîîð äàìæèõ ÿðèà/Virtual Private Network /Âèðòóàë Õÿçãààðëàãäìàë Ñ¿ëæýý/World Wide Web Consortium /Äýëõèéí Îð÷íû Âýáèéí Êîíñîðöèóì/Wide Area Network /Ãàäààä Îð÷íû Ñ¿ëæýý/Wireless Fidelity /Óòàñã¿é ôèäåëèòè/

WiMax Worldwide Interoperability for Microwave Access / Áîãèíî Äîëãèîíû Õîëáîëò õèéõ Äýëõèéí Îð÷íû Õàðèëöàí ¯éëäýëöýõ ×àäâàð/

WLANWSIS

WWW

Wireless Local Area Network /Óòàñã¿é Äîòîîä Îð÷íû Ñ¿ëæýý/World Summit on the Information Society /Ìýäýýëëèéí Íèéãìèéí Äýëõèéí Äýýä Óóëçàëò- ÌÍÄÄÕÓ/World Wide Web /Äýëõèéí Îð÷íû Èíòåðíýò Ñ¿ëæýý áóþó Âåá/

ÒÝÌдÝÃлÝÃÝÝÍ¯¯д

Êåéñ ñóäàëãàà P

Áîäëîãûí àñóóäëóóä ?

Àñóóëòóóä

Äàñãàë ªºðèéãºº øàëãàõ íü


1. ÒÅÕÍолоÃÈÉÍ ÕуÂьÑÀл: ÕªÃÆлÈÉÍ ¯Å ØÀÒууд

Ýíýõ¿¿ á¿ëãèéí çîðèëãî íü: • ªíººãèéíìýäýýëëèéíòåõíîëîãèéíä¿ðçóðãèéãáèéáîëãîñîíòåõíîëîãèéí

õºãæëèéí ¿íäñýí ¿å øàòóóäûã òîäîðõîéëîõ; • Òîîíõóâààãäàë,òîîíõóâààãäëûãÌÕÕÒ-èéíõ¿ðòýýìæ,äýäá¿òöèéíòàëààñ

íü õýìæèõ àðãà, õýìæ¿¿ðèéí òàëààðõ àñóóäëóóäûã ÿðèëöàõ;• ÌÕÕÒ-èéíõ¿ðòýýìæèéãòîäîðõîéëîõàñóóäëóóäûãäýâø¿¿ëýõ;• ÌÕÕÒ-èéí ¿íäýñíèé òºëºâëºëòèéí òàëààðõè áîäëîãûí àñóóäëóóäûã

òîäîðõîéëîõîä îðøèíî.

Áîäëîãûí àñóóäëóóä:

Òóñ á¿ëãèéã óíøèæ ñóäëàõäàà áîäëîãûí òàëààñ äàðààõ àñóóäëóóäûã àíõààðàõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä:

Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä òåõíîëîãèéí äàâóó òàëûã àøèãëàõ, ¿íäýñíèé • õýìæýýíèé òºëºâëºëòèéí ¿éë àæèëëàãààíä öàã òóõàéä íü õîëáîãäîõ ìýäýýëëýýð õàíãàæ àæèëëàõ ¯íäýñíèé ÌÕÕÒ-èéí Àæëûí õýñãèéã áàéãóóëàõ;

Òåõíîëîãèéí äýëõèéí ÷èã õàíäëàãà, äîòîîäûí ýðýëò õýðýãöýýã àëü • àëèíûã íü õàðãàëçàí ¿çñýí, òóñ ñàëáàðûí á¿õèé ë îðîëöîã÷äûí ñàíàë, çºâëºìæèéã òýíöâýðæ¿¿ëýí òóñãàñàí ÌÕÕÒ-èéí ¿íäýñíèé áîäëîãûã òîäîðõîéëîõ;

¯íäýñíèé ñòàòèñòèêèéí ¿ç¿¿ëýëòýä òºëºâëºëò áîëîí õºãæèëä íºëººëæ • áóé ÌÕÕÒ-èéí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òóñãàõ Çàõ çýýëèéí ëèáåðàë÷ëàë áîëîí ºðñºëäººíèé íºõöºë áàéäàëä • òîõèðñîí áîäëîãûí øèíý÷ëýë õèéõ, ãýõäýý ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äýä õÿìä, ÷àíàðòàé ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ íºõöëèéã õàíãàõ ºãºõ.

1.1 ÒÀÍÈлÖуулÃÀ: ÌÝдÝÝллÈÉÍ ÝÐÈÍ ¯Å

Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí ñèñòåìèéí õýðýãëýý íü ñ¿¿ëèéí õýäõýí æèëèéí äîòîð áèäíèé àæ àìüäðàë, àæèë òºðëèéí õýëáýðèéã á¿õýëä íü ººð÷ëººä áàéãàà áèëýý. Ìýäýýëëèéã ¿¿ñãýõ, õàäãàëàõ, ä¿í øèíæèëãýý õèéõ, ìýäýýëýëä íýâòðýõ áîëîí ò¿¿íèéã ìýäýýëëýõ ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé øèíý çàõ çýýë, øèíý áèçíåñèéí òºðºë, çàãâàðóóä ¿¿ñýí áèé áîëæ àñàð èõ õóðäàöòàéãààð õóâüñàí ººð÷ëºãäºæ øèíý øèíý äýâøèëòýä øàòàíä ãàð÷ áàéíà. Óëàìæëàëò àæ ¿éëäâýðëýëä ñóóðèëñàí ýäèéí çàñàã, óëñ îðíóóä ìýäëýãò ñóóðèëñàí ýäèéí çàñàãò øèëæëýý. Òóõàéëáàë Ìàëàéç áîëîí Ýíýòõýã óëñûã äóðäàæ áîëíî. ¯íýò öààñ, õºðºíãèéí äýëõèéí çàõ çýýëèéã òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí êîìïàíèóä óäèðäàí æîëîîäîæ, óëìààð ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéã íèéãýì -ýäèéí çàñãèéí íºõöºëèéã äýýøë¿¿ëýõ àðãà çàì, Ìÿíãàíû Õºãæëèéí Çîðèëò (ÌÕÇ)-ûã õýðýãæ¿¿ëýõ õýðýãñýë ãýæ ¿çýõ áîëñîí.

Óëìààð òåõíîëîãèéí õºãæë¿¿ä õýðõýí ãàð÷ èðñýí, õààøàà õºòëºí ÷èãë¿¿ëæ áàéíà âý ãýäýã àñóóëò ç¿é ¸ñîîð òàâèãäàæ áàéãàà þì.

P


Òåõíîëîãèéí àñàð õóðäàöòàé øèíý÷ëýãäýæ áóé îëîëò, äýâøë¿¿ä íü áèäíèé õàðèëöàà õîëáîî, ìýäýýëýë ñîëèëöîõ àðãà çàìûã õóâüñãàí ººð÷èëæ áàéíà. Àíõíû òîì îëîëò àìæèëò áîë 1837 îíä á¿òýýñýí Ìîðçûí êîä þì. Ýíýõ¿¿ êîäûí òóñëàìæòàéãààð ÿðèàíû õàðèëöààã àëñ õîëûí çàéíä öàõèëãààí öîõèëòûí äîõèîãîîð äàìæóóëàí èëýðõèéëýõ áîëîìæòîé áîëñîí. ¯¿íèé äàðàà 1844 îíä ÀÍÓ-ä Âàøèíãòîí áîëîí Ìàðèëàíä ìóæèéí Áàëòèìîð õîòûí õîîðîíä òåëåãðàôûí òóðøèëòûí øóãàì ñóóðèëóóëñàí. 1858 îí ãýõýä Àòëàíòèêèéã äàéðñàí òåëåãðàôûí àíõíû øóãàì ñóóðèëóóëñàí íü õàðèëöàà õîëáîîã îëîí óëñûí õýìæýýíä ãàðãàæ ÷àäñàí þì.

1875 îíä Àëåêñàíäð Ãðàõàì Áåëë óòñàí õàðèëöóóðûã àíõ çîõèîí á¿òýýñíýýð õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäûí “õóâèéí õàðèëöàà õîëáîî”-íä øèíý ¿å ýõýëñýí. 1910 îíîîñ 1920 îíû õîîðîíä áîãèíî äîëãèîíû ðàäèî ñòàíöûí ¿å ýõýëæ, 1940-ººä îíóóäàä òåëåâèç ¿¿ñýæ äóó äîëãèîíûã ä¿ðñèéí õàìò íýâòð¿¿ëæýý. Ýëåêòðîí êîìïüþòåðûã àíõ 1943 îíä á¿òýýæ óëìààð 1970-ààä îíä ìèêðîïðîöåññîðûã çîõèîí á¿òýýñýí áàéíà.

1980-ààä îíóóäàä ýíãèéí îëîí íèéò àøèãëàæ áîëîõ ïåðñîíàë êîìïüþòåðûã çîõèîí á¿òýýñýí. ÀéÁèÝì /IBM/ êîìïàíè íü ÀéÁèÝì áðýíäèéí ïåðñîíàë êîìïüþòåðûã 1981 îíä ÀÍÓ-ä ãàðãàæ ýõýëñýí áºãººä óäàëã¿é äýëõèéí áóñàä îðîíä ò¿ãýýæýý. Õýäèéãýýð áóñàä êîìïàíèóä ÷ ïåðñîíàë êîìïüþòåðûí á¿òýýãäýõ¿¿íèéã ¿éëäâýðëýæ áàéñàí ÷ ÀéÁèÝì êîìïàíèéí á¿òýýãäýõ¿¿í íü íýýëòòýé ñòàíäàðòàä ñóóðèëñàí áàéñàí íü òóõàéí çàõ çýýë äýýð ýíý òºðëèéí àíõíûõ íü áàéñàí. Ýäãýýð ïåðñîíàë êîìïüþòåðûí á¿òýýãäýõ¿¿í¿¿ä íü èæèë òºðëèéí ñèñòåìýýð àæèëëàäàã áàéñàí íü õýðýãëýã÷èä õîîðîíäîî ºãºãäºë áîëîí ìýäýýëýë ñîëèëöîõ áîëîìæîîð õàíãàãäñàí ãýæ îéëãîæ áîëîõ þì.

1990-ýýä îíä òåõíîëîãèéí õóðäàöòàé äýâøë¿¿äèéã àãóóëñàí äåñêòîï êîìïüþòåðóóä áèé áîëæ ¿íý òàðèô íü ÷ õÿìäàðñàí. ¯¿íèé çýðýãöýý èíòåðíýò ºðãºí íýâòýð÷ õàìòûí õàðèëöààòàé íèéãýìä øèëæèí çºâõºí àæëûí áàéðàíä òºäèéã¿é õ¿ì¿¿ñ ãýðòýý ÷ ìýäýýëëèéí õàðèëöààíä îðæ Ìýäýýëëèéí ýðèí ¿åèéã ¿¿ñãýñýí þì. World Wide Web- WWW áóþó Äýëõèéí íèéòèéã õîëáîñîí ñ¿ëæýýã áèé áîëãîñîí ÿâäàë íü ìýäýýëëèéã á¿õ íèéòýýð ýðæ õàéõ, îëîõ àøèãëàæ, õýðýãëýæ áîëîõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëñýí áºãººä ºíººäºð èíòåðíýò áîëîí ò¿¿íä õàìààðàõ òåõíîëîãèóä íü áèçíåñ, ýäèéí çàñãèéã äýëõèéí õýìæýýíä õºäºëãºõ õ¿÷ áîëîîä áàéíà.

Ãýõäýý õóâüñàë ¿¿ãýýð çîãññîíã¿é. Èíòåðíýò íü àëèâàà ç¿éëèéã õèéõ îëîí øèíý áîëîìæóóäûã àâ÷èð÷ áàéíà. Òóõàéëáàë Èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí ÿðèëöàõ áîëîìæ á¿ðäñýí íü õàìãèéí ýíãèéí æèøýý. ̄ ¿ëýí òîîöîîëîë áóþó “Êëàóä êîìïüþòèíã”-èéí òàëààð ñ¿¿ëèéí ¿åä èõýýõýí ÿðèõ áîëñîí íü ìàãàäã¿é îëîí íèéòýä çîðèóëñàí êîìïüþòåðûí øèíý õóâüñàë ººð÷ëºëò áàéæ áîëîõ þì.

Ýíýõ¿¿ á¿ëýãò òåõíîëîãèéí õóâüñàë ººð÷ëºëò¿¿ä, òýäãýýðèéí ºíººã áîëîí èðýýä¿éã áèé áîëãîõ àðãà õýëáýðèéã àâ÷ ¿çíý. Ìºí òîîí ÿëãààã òîâ÷õîí àâ÷ ¿çýõèéí õàìò ýíýõ¿¿ òîîí ÿëãààã õýìæèõ (õ¿ðòýýìæ áîëîí äýä á¿òýö äýýð ãîëëîí àíõààð÷) çàðèì õýìæ¿¿ð ¿ç¿¿ëýëòèéã ñàíàë áîëãîæ, ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ òºðºë á¿ðèéí ñàíààã äýâø¿¿ëýõ áîëíî.


Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëýë “Êëàóä êîìïüþòèíã “ /Cloud computing- ¯¿ëýí òîîöîîëîë/ - èíòåðíýòýä ò¿øèãëýñýí êîìïüþòåð àøèãëàëò

Êëàóä êîìïüþòèíã íü òóñãàé çîðèóëàëòûí äàãóó ñàëàíãèä áàéãàà òºõººðºìæººñ òºâëºðñºí áàéðøèëòàé òºõººðºìæèéí êëàñòåð ëóó êîìïüþòåðò áàéãàà ýõ ñóðâàëæóóäûã õ¿ðãýõ àðãà çàìóóäûí ººð÷ëºëò, õóâüñëûã ä¿ðñëýõ çîðèëãîîð ºðãºí õýðýãëýõ áîëñîí íýð òîìú¸îëîë þì. Ýíä õýðýãëýæ áóé êëàóä ãýäýã íü êîìïüþòåðûí ¿íäñýí ñ¿ëæýýíä õàìààðàõ õýäèé ÷ õóâèéí ñ¿ëæýýíä ÷ çàðèìäàà õýðýãëýãäýæ áîëíî. (Òóõàéëáàë òóõàéí áàéãóóëëàãà òîäîðõîé íýã ñèñòåìèéã ººðñäèéí õýðýãöýýíä çîðèóëàí äîòîîäîî ¿¿ñãýæ àæèëëóóëæ áîëíî.)

Êëàóä êîìïüþòèíãèéí ¿åä àëèâàà ïðîãðàìûã ïåðñîíàë êîìïüþòåðò ñóóëãàæ, àæèëëóóëàõûí îðîíä èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí òºâ öýãýýñ âåá-ä ñóóðèëñàí òåõíîëîãèóäûã õýðýãëýõ çàìààð òóõàéí ïðîãðàìóóäûã êîìïüþòåð äýýðýý àæèëëóóëæ áîëíî. Òýäãýýð ïðîãðàìûã õîò ñóóðèí ãàçàð áîëîí äýëõèéí àëü ÷ õýñýãò áàéãàà õýðýãëýã÷èéí òåõíèêèéí íºõöºë, øààðäëàãàä íèéö¿¿ëñýí äýä á¿òöýä ñóóðèëóóëàí àæèëëóóíà.

Òîíîã òºõººðºìæèéí òåõíèê, òåõíîëîãè õºãæèæ, õîëáîëòûí ºðòºã áóóðàõûí õýðýýð êîìïüþòåðûí óëàìæëàëò ýíãèéí õýðýãëýýòýé õàðüöóóëàõàä èíòåðíýòýä ò¿øèãëýñýí êîìïüþòåð àøèãëàëò óëàì á¿ð ºðãºæèæ áàéíà. Õºäºëãººíò õîëáîîíû õýðýãëýã÷èä ººðñäèéí áàéðøëààñ ¿ë õàìààðàí õýðýãòýé ïðîãðàìàà àøèãëàæ áàéíà. ßëàíãóÿà çººâðèéí êîìïüþòåðýýñ èë¿¿òýéãýýð æèæèã îâðûí õºäºëãººíò òºõººðºìæ àøèãëàí øààðäëàãàòàé ïðîãðàìóóäûã õýðýãëýõ áîëîìæòîé áîëñîí. Ýíý íü áèçíåñèéí õ¿ðýýíä ÷ ºðòºã õýìíýõ áîëîìæ ºã÷ áàéíà. ªºðººð õýëáýë òîíîã òºõººðºìæèéí äýä á¿òöèéã áàãà ºðòºã çàðäàëòàé ãàçàð (áàéð, àõóé õýðýãñýë, õîëáîëòûí çàðäàë íü áàãà áàéõ øààðäëàãàòàé) áàéðøóóëæ, òóõàéí ñèñòåìèéí ýõ ñóðâàëæèéã èõ õýìæýýíèé õýðýãëýã÷èä õýðýãëýæ, àøèãëàëòûã íýìýãä¿¿ëæ, ºðãºòãºë, øèíýòãýëèéã õèéõ àæëóóä õÿëáàð÷ëàãäàíà.

Òåõíîëîãèéí îð÷èíä áàéíãà øààðäàãäàæ áàéäàã øèíý ñàíàà, ñàíàà÷èëãóóä àð àðààñàà óðãàí ãàð÷ çºâõºí êîìïàíèóä êëàóä-ààñ ïðîãðàìûã íèéë¿¿ëýõ áóñ âåá-ä ñóóðèëñàí àøèãëàëòûí ñèñòåìèéã àæèëëóóëàõ òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýõýýð àæèëëàæ áàéíà. (Çóðàã 1a áà 1b). Êëàóä äîòîð áàéãàà êîìïüþòåðûí íýãýí àäèë òýäãýýð èíòåðíýò õýðýãëýõýä çîðèëñàí ïðîãðàì íü èíòåðíýòèéí âåá-õºò÷èéí ïðîãðàì äîòîð ýíãèéí êîìïüþòåðûí ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààã ñóóðèëóóëæ ºãíº. Èíãýñíýýð ïåðñîíàë êîìïüþòåð õóäàëäàæ àâàõ áîëîìæã¿é õýðýãëýã÷èä âåá õàíäàëòààð ººðèéí ãýñýí êîìïüþòåðûí õýðýãëýýòýé áîëîõ þì.

Çóðàã 1à. Âåá-ä ñóóðèëñàí àøèãëàëòûí ñèñòåìèéí æèøýý: дåñêòîïõî¸ð(ýõ ñóðâàëæ: http://www.desktoptwo.com )


Çóðàã 1b. Âåá-ä ñóóðèëñàí àøèãëàëòûí ñèñòåìèéí æèøýý: Çèìäåñê(ýõ ñóðâàëæ: http://www.zimdesk.com )

1.2 ÒооÍ ÕуÂÀÀÃдÀл

Ýíãèéíýýð èëýðõèéëýõýä òîîí õóâààãäàë ãýäýã íü Ìýäýýëëèéí ýðèí ¿åèéí áàÿí, ÿäóóãèéí ÿëãàà þì. Ýäèéí çàñãèéí õàìòûí àæèëëàãàà, õºãæëèéí áàéãóóëëàãà /ÝÇÕÀÕÁ/-ààñ òîîí õóâààãäëûã äàðààõ áàéäëààð òîäîðõîéëæýý. ¯¿íä:

Ìýäýýëýë, õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãèéã õ¿ðòýõ áîëîí ¿éë àæèëëàãààíäàà èíòåðíýòèéã õýðýãëýõ áîëîìæ, áîëîëöîî íü ýäèéí çàñãèéí ÿíç á¿ðèéí ò¿âøèíä õóâü õ¿ì¿¿ñ, ºðõ àéë, áèçíåñ ¿éë àæèëëàãàà áîëîí ãàçàð íóòãèéí õîîðîíä ÿëãààòàé áàéãàà áàéäàë .

Òîîí õóâààãäàë íü óëñ îðíóóäûí áîëîí òóõàéí îðíû õóâüä áàéãàà îëîí òºðëèéí ÿëãààòàé áàéäëûã èëòãýíý.1

ªíººãèéí ýäèéí çàñàãò ÌÕÕÒ íü ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. Çàðèì óëñ îðíû çàñãèéí ãàçàð íü çàñàã çàõèðãàà áîëîí óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð ÌÕÕÒ –èéã õýðýãëýäýã. Çàðèì íü ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîëûí ñàëáàðò ò¿ëõ¿¿ àøèãëàäàã. ÌÕÕÒ-ä ñóóðèëñàí ¿éëäâýðëýëýýñ ýäèéí çàñãèéí ¿ð ºãººæèéã õ¿ðòýæ áàéãàà óëñ îðíóóä ÷ áèé. ÌÕÕÒ-ä ñóóðèëñàí ¿éëäâýðëýëä ò¿øèãëýæ áàéãàà îðíû íýã áîë Ýíýòõýã óëñ. 2010 îíû áàéäëààð Ýíýòõýã óëñûí ÌÕÕÒ-èéí àóòñîðñèíãèéí ñàëáàðò ïðîãðàì õàíãàìæ áîëîí ïðîãðàì õàíãàìæèéí ¿éë÷èëãýýíýýñ 75 òýðáóì àì.äîëëàðûí îðëîãî îëîõîîð òºëºâëºæýý.2

Äýëõèéí çàõ çýýë äàÿàðøèëàãäàõ òóñàì óëñ îðîí çºâõºí ÌÕÕÒ-èéã õýðýãëýýä çîãñîõã¿é ýäèéí çàñãèéí á¿õèé ë ñàëáàðò ÌÕÕÒ-èéã õ¿ðòýýìæòýé áîëãîõ íºõöºëèéã õàíãàõ ¸ñòîé. ¯¿íèé òóëä äýä á¿òýö áîëîí õ¿íèé íººöèéã õºãæ¿¿ëýõ, øèíý ñàíàà, ñàíàà÷èëãà, ºñºëòèéã äýìæèõ áîäëîãûí îð÷èíã áèé áîëãîõîä äîðâèòîé õºðºíãº îðóóëàëò õèéõ øààðäëàãàòàé. Ãýâ÷ á¿õ óëñ îðîí ÿëàíãóÿà õºãæèæ áàéãàà îðíóóä òýð á¿ð ÌÕÕÒ-èéí îëãîæ áóé áîëîìæ,

ÝÇÕÀÁ, “Ñòàòèñòèê íýð òîìú¸îíû òàéëáàð òîëü: Òîîí õóâààãäàë,” http://stats.oecd.org/glossary/detail.asp?ID=4719 1. NASSCOM, 2. NASSCOM Strategic Review 2008 Executive summary, http://www.nasscom.in/upload/SR2008_Exec_%20Summary.pdf.


áîëîëöîîã íýìýãä¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áàéãàà þì. Òèéìýýñ òîîí õóâààãäàë áèé áîëñîí.

Ýíýõ¿¿ òîîí õóâààãäëûã õýìæèõýä äàðààõ ¿ç¿¿ëýëòèéã ãîë òºëºâ õýðýãëýäýã. ¯¿íä:

Äýä á¿òöèéí õ¿ðòýýìæ – ÌÕÕÒ-èéã õ¿ðòýýìæèéã õàíãàäàã êîìïüþòåð, áóñàä • òºõººðºìæ, ñèñòåì¿¿ä (òóõàéëáàë: ãàð óòàñ, òåëåâèç, ÌÒ-èéí íèéòèéí õýðýãëýýíèé òºâ ãì)Õàðèëöàà õîëáîîíû äýä á¿òýö – èíòåðíýòèéí ºðãºí çóðâàñ, õºäºëãººíò õîëáîîíû • õàìðàõ õ¿ðýý, òåëåôîí, èíòåðíýò/ºðãºí çóðâàñ Òåëåôîí öýãèéí íÿãòðàë áóþó òîäîðõîé íýã á¿ñ äýõ õ¿í àìûí 100 õ¿í òóòàìä íîîãäîõ • òåëåôîí øóãàìûí òîî (Çóðàã 2.)ªðõèéí îðëîãî( ÌÕÕÒ-èéí á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã õóäàëäàæ àâàõ áîëîí çàõèàëæ • õýðýãëýõ ÷àäâàð, ýäèéí çàñãèéí áîëîëöîî)Áîëîâñðîë äàõü ÌÕÕÒ-èéí ÷àäâàðûã îëãîõ, õºãæ¿¿ëýõ ñóðãàëòûí àãóóëãà• ÌÕÕÒ-èéã õýðýãëýõ õ¿éñèéí áîëîí öººíõèéí íèéãìèéí òýãø áàéäàë• Õ¿ðòýýìæèéã õàíãàõ òºðèéí áîäëîãî (ý-çàñãèéí ãàçàð, ºðñºëäººí/çîõèöóóëàëòûí • îð÷èí, ¿íý òàðèôûí á¿òýö ãì)

Çóðàã 2. 100 õ¿íä íîîãäîõ òåëåôîí øóãàì, á¿ñýýð, 1994-2006 (Ýõ ñóðâàëæ: Öàõèëãààí õîëáîîíû õºãæëèéí ñàëáàð, “Äýëõèéí ÌÕÕÒ-èéí õºãæèë”,

ÎÓÖÕÁ http://www.itu.int/ITU-D/ict/statistics/ict )

Õºãæëèéí çîðèëòîä ÌÕÕÒ-èéã õýìæèõ òàëààðõè Ò¿íøëýë3 íü îëîí óëñûí, òàë á¿ðèéí îðîëöîã÷äûí ñàíàà÷èëãà áºãººä ÝÇÕÀÁ, ÎÓÖÕÁ, Õóäàëäàà, õºãæëèéí òàëààðõ Í¯Á-ûí áàãà õóðàë- ÞÍÊÒÀÄ, Í¯Á-ûí Á¿ñèéí êîìèññ áîëîí Äýëõèéí áàíê õàìòðàí ÿëàíãóÿà õºãæèæ áàéãàà îðíóóäàä ÌÕÕÒ-èéí ºãºãäºë, ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã áèé áîëãîõ, òýäãýýðèéí ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ çîðèëãîîð ñàíàà÷èëæýý. ̄ ¿íä ¿íäñýí ãîë ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí 4æàãñààëòûã ãàðãàñàí áà Ìýäýýëýëæñýí íèéãìèéí ñòàòèñòèê ¿ç¿¿ëýëòèéí äýëõèéí õýìæýýíèé íýãäñýí ñ¿ëæýýã õàíãàõ çîðèëãîîð óëñ îðíóóäààñ öóãëóóëàõ áîëîìæòîé äàðààõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä õàìààðíà. ¯¿íä:

ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òýö, õ¿ðòýýìæ• ªðõ àéë áîëîí õóâü õ¿ì¿¿ñèéí ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæ, õýðýãëýý• ÌÕÕÒ-èéí áèçíåñèéí õýðýãëýý• ÌÕÕÒ-èéí ñàëáàð áîëîí ÌÕÕÒ-èéí áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóäàëäàà •

%

50

40

30

20

10

01994 1996 1998 2000 2002 2004 2006

AfricaAsia-Pacific

Americas

Europe & CIS

World

Main Telephone Lines per 100 Inhabitants, 1994-2006

Measuring the Information Society, “Partnership on Measuring ICT for Development,” UNCTAD, http://new.unctad.org/3. default_6--.aspx United Nations, 4. Core ICT Indicators: Partnership on Measuring ICT for Development (United Nations, 2005), http://new.unictad.org/upload/docs/Core%20ICT%20Indicators_Eng.pdf.


ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òýö, õ¿ðòýýìæèéã èëýðõèéëýõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä (Õ¿ñíýãò 1) íü õóâü õ¿íèé õýðýãëýý áîëîí õ¿ðòýýìæèä òóëãóóðëàñàí áà èõýíõ ¿ç¿¿ëýëò íü íýã õ¿íä íîîãäîõ ¿ç¿¿ëýëòýíä (per capita-ä) ¿íäýñëýñýí. ¯¿íä ¿íäñýí 10 ¿ç¿¿ëýëòýýñ ãàäíà 2 ¿ç¿¿ëýëò íýìæ íèéò 12 ¿ç¿¿ëýëòèéã õàìðóóëñàí áàéíà.

Õ¿ñíýãò 1. Õºãæëèéí çîðèëòîä “ÌÕÕÒ-èéã õýìæèõ òàëààðõè Ò¿íøëýë”-ýýñ ñàíàë áîëãîñîí ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðýýìæ, äýä á¿òöèéã õýìæèõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä

¯íäñýí ¿ç¿¿ëýëò

À1 100 õ¿í òóòàìä íîîãäîõ ñóóðèí òåëåôîí øóãàì

À2 100 õ¿í òóòàìä íîîãäîõ õºäºëãººíò ¿¿ðýí õîëáîîíû õýðýãëýã÷èéí òîî

À3 100 õ¿í òóòàìä íîîãäîõ êîìïüþòåðûí òîî

À4 100 õ¿í òóòàìä íîîãäîõ èíòåðýò õýðýãëýã÷èéí òîî

À5 100 õ¿í òóòàìä íîîãäîõ ºðãºí çóðâàñûí èíòåðíýò õýðýãëýã÷èéí òîî

À6 Õ¿í á¿ðò íîîãäîõ èíòåðíýòèéí îëîí óëñûí ºðãºí çóðâàñ

À7 Õºäºëãººíò ¿¿ðýí õîëáîîíä õàìðàãäñàí õ¿í àìûí õóâü õýìæýý

À8Èíòåðíýò õýðýãëýõ ¿íý òàðèô ( íýã ñàðä 24 öàãààð òîîöîõ), àì.äîëëàðààð, per capita îðëîãîä íîîãäîõ õóâü õýìæýý

À9 Õºäºëãººíò ¿¿ðýí õîëáîîíû ¿íý òàðèô ( íýã ñàðä 100 ìèíóòààð òîîöîõ), àì.äîëëàðààð, per capita îðëîãîä íîîãäîõ õóâü õýìæýý

À10Íèéòèéí õýðýãëýýíèé èíòåðíýò òºâèéí áàéðøëûí õóâü õýìæýý, õ¿í àìûí òîîãîîð, (õîò/õºäºº)

Íýìýëò ¿ç¿¿ëýëò

À11 100 õ¿í òóòàìä íîîãäîõ ðàäèî òºõººðºìæ

À12 100 õ¿í òóòàìä íîîãäîõ òåëåâèçîð

Ýõ ñóðâàëæ: ÎÓÖÕÁ- ITU, “ Partnership on Measuring ICT for Development: Core List of Indicators,” http://www.itu.int/ITU-D/ict/partnership/material/set_core_ICT_indicators.pdf

Àñóóëòóóä

Äýýð ñàíàë áîëãîñîí ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ýðãýí õàðàõ. Òîîí õóâààãäëûã õýìæèõýä òýäãýýð ¿ç¿¿ëýëò õýð çýðýã õàìààðàëòàé áàéíà âý? Òàíàé îðíû õóâüä ýñõ¿ë äýëõèéí õýìæýýíä èë¿¿ òîõèðîìæòîé ººð ¿ç¿¿ëýëò¿¿ä áàéãàà áîëîâ óó?

дàñãàë

Äýýðõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã ñóäàëæ, òýðã¿¿ëýõ à÷ õîëáîãäëîîð íü æàãñààíà óó. Òàíä èë¿¿ òîõèðîìæòîé ñàíàãäñàí ººð ¿ç¿¿ëýëò áàéâàë óã æàãñààëòàä îðóóëæ áîëíî.

Ñóðãàëòàíä õàìðàãñàä áàãààð àæèëëàæ óã äààëãàâðûã ã¿éöýòãýæ áîëíî.

?


1.3 ÌÕÕÒ-ÈÉÍ Õ¯ÐÒÝÝÌÆ

Òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõûí òóëä ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæ ãýäãèéã îéëãîõ íü ÷óõàë. ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæèéã õ¿í á¿ð ÿíç á¿ðýýð îéëãîæ òàéëáàðëàæ áîëäîã. Çóðàã 3-ò øàòàëáàð áàéäëààð ¿íäñýí îéëãîëòóóäûã òîâ÷ëîí á¿ä¿¿â÷ëýâ.

Çóðàã 3. ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæèéí õèðàðõè(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ )

Ñàíõ¿¿ãèéí ýõ ¿¿ñâýðèéí õ¿ðòýýìæ íü ÌÕÕÒ-èéã õýðýãëýõ äàäàë, ÷àäâàðûã ýçýìøèõ ñóðãàëò, áîëîâñðîëä õºðºíãº îðóóëàõ, øààðäëàãàòàé òºõººðºìæ, ¿éë÷èëãýýã õóäàëäàæ àâàõ, õýðýãëýõ áîëîìæèéã òîäîðõîéëíî.

Ýð÷èì õ¿÷íèé ýõ ¿¿ñâýðèéí õ¿ðòýýìæ íü êîìïüþòåðûí òºõººðºìæ áîëîí õàðèëöàà õîëáîîíû äýä á¿òöýä õîëáîãäîõîä øààðäëàãàòàé.

Êîìïüþòåðûí òîíîã òºõººðºìæèéí õ¿ðòýýìæ íü ÌÕÕÒ-èéã õýðýãëýõ áîëîí õàðèëöàí õîëáîãäîõîä øààðäëàãàòàé.

Èíòåðíýòèéí õ¿ðòýýìæ íü èíòåðíýòèéí ñ¿ëæýýãýýð äàìæèæ áóé ìýäýýëýë, ¿éë÷èëãýýã àâàõ, õýðýãëýõ áîëîìæèéã îëãîíî.

Àãóóëãûí õ¿ðòýýìæ íü ñîíèðõñîí ïðîãðàì, ¿éë÷èëãýýã îëæ àâàõ, óëìààð ººðºº ïðîãðàì, ¿éë÷èëãýýã íèéë¿¿ëýõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëíý.

Íóòàãøóóëñàí àãóóëãûí õ¿ðòýýìæ íü ººðèéí òºðºëõ õýë äýýð ñîíèðõñîí ïðîãðàì, ¿éë÷èëãýýã îëæ àâàõ áîëîìæèéã ºãºõ áºãººä èíòåðíýòýýð äàâàìãàé áàéäëààð àøèãëàãääàã Àíãëè õýëýýð óíøèæ, áè÷èæ ÷àäàõã¿é õ¿í àì èõòýé õºãæèæ áàéãàà îðíóóäàä ýíý íü ºðãºí áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëíý.

Íóòàãøóóëñàí àãóóëãûí õ¿ðòýýìæ

Àãóóëãûí õ¿ðòýýìæ

Èíòåðíýòèéí õ¿ðòýýìæ

Èíòåðýòèéí дýä á¿òöèéí õ¿ðòýýìæ

Êîìïüþòåðûí òîíîã òºõººðºìæèéí õ¿ðòýýìæ

Ýð÷èìõ¿÷íèéýõ¿¿ñâýðèéíõ¿ðòýýìæ

Êîìïüþòåðàøèãëàõ÷àäâàð/áîëîâñðîë

Ñàíõ¿¿ãèéíýõ¿¿ñâýðèéíõ¿ðòýýìæ


Àñóóëòóóä

Äýýð äóðäñàí ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæèéí õýìæ¿¿ð¿¿äèéã ñóäëàõ. Òàíàé îðíû áóþó òàíàé íºõöºë áàéäàëä äýýðõ õýìæ¿¿ð¿¿ä òààð÷ áàéãàà ýñýõ. Íýìæ ñàíàë áîëãîõ ººð õýìæ¿¿ð áàéãàà ýñýõ.

дàñãàë

Äýýð äóðäñàí ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæèéí õýìæ¿¿ð¿¿äýýñ òàíû õóâüä ÷óõàë ãýæ ¿çýæ áàéãàà íýãýýñ õî¸ðûã ñîíãîí òîîí õóâààãäàëä õýðõýí íºëººëæ áàéãààã òàéëáàðëàõ.

Ñóðãàëòàíä õàìðàãñàä áàãààð àæèëëàæ óã äààëãàâðûã ã¿éöýòãýæ áîëíî.

ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæ íü îëîí ÷óõàë õ¿÷èí ç¿éëýýñ õàìààðàõ áºãººä õ¿÷èí ç¿éë á¿ð íü ººðèéí ãýñýí òóëãàìäñàí àñóóäàëòàé áàéäàã. Òåõíîëîãè íü òýð á¿ð òóëãàìäñàí àñóóäàë áîëäîãã¿é, ó÷èð íü óã àñóóäëûã øèéäâýðëýõ òåõíèêèéí øèéäë¿¿ä îëîí áàéäàã. (òåõíèêèéí øèéäë¿¿äèéã äîîð ºã¿¿ëíý.) Õàìãèéí èõýýð òóëãàìääàã àñóóäàë íü áîäëîãîòîé õîëáîîòîé áàéäàã, òóõàéëáàë õ¿ðòýýìæèéí õîöðîãäëûã á¿õ òàëààñ íü àðèëãàõ, ñàíõ¿¿ áîëîí õ¿íèé íººöèéã õàíãàõ áîäëîãûí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ íü ÷óõàë. Çàñãèéí ãàçàð íü ¿íäýñíèé õýìæýýíèé ÌÕÕÒ-èéí ñòðàòåãèéã õýðýãæ¿¿ëýõ, ºðñºëäººí, øèíý á¿òýýë îíîâ÷òîé ñàíààã óðàìøóóëàõ, íèéãýì- ýäèéí çàñãèéí ºñºëòèéã äýìæñýí ¿å øàòòàé áîäëîãûí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ çàìààð õ¿ðòýýìæèéí õîöðîãäëûã àðèëãàõàä ÷óõàë ã¿éöýòãýæ áîëíî.

Ñàíõ¿¿ áîëîí áóñàä õîëáîãäîõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿äýä òóëãàìäñàí àñóóäàë áàéõã¿é áîë õ¿ðòýýìæèéí àñóóäëûã øèéäâýðëýæ áîëîõ óó? Èíòåðíýò áîëîí ýð÷èì õ¿÷èíä õîëáîãäîîã¿é, ãàäààä åðòºíöòýé çºâõºí õîöðîãäñîí àíàëîãè ðàäèî óòñààð õîëáîãääîã õºäººãèéí íýãýí òîñãîíã àâ÷ ¿çüå. Òóñ òîñãîíä ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæèéã õýðõýí õàíãàõ ¸ñòîé âý? Çàðèì áîëîìæèéã äóðäâàë:

Ñàíñðûí õîëáîîíä ò¿øèãëýñýí Èíòåðíýò õîëáîëò: Õèéìýë äàãóóëûí ãàçðûí ñòàíö ñóóðèëóóëàí ãàäààä åðòºíöòýé õàðèëöàõ õîëáîîãîîð õàíãàõ.

оðîí íóòãèéí õîëáîëò: Òóõàéí òîñãîí áîëîí îéð îð÷ìûí îðøèí ñóóã÷äûã õàìðóóëàí Wi-Fi òåõíîëîãèä ¿íäýñëýñýí äîòîîä ñ¿ëæýýã ñóóðèëóóëàõ.

Ýð÷èìõ¿÷íèéýõ¿¿ñâýð-Öàã àãààðûí òààã¿é íºõöºë áîëîí áàéãàëèéí ãàìøãèéí ¿åä õýðýãëýõ õàíãàëòòàé òýæýýë á¿õèé íàðíû çàéí ýð÷èì õ¿÷íèé ñèñòåìèéã ñóóðèëóóëàõ.

Òåëåôîí ÿðèà- Wi-Fi òåõíîëîãèéí òóñëàìæòàéãààð òóõàéí òîñãîíä Èíòåðíýò Ïðîòîêîëä ñóóðèëñàí (VoIP) òåëåôîí ÿðèàíû ñèñòåìèéã ñóóðèëóóëàõ. Øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä Wi-Fi òåëåôîíûã çººâðèéí áàéäàëòàé àøèãëàæ áîëíî. VoIP òåëåôîíîîñ àíàëîãè ñ¿ëæýýíèé òåëåôîí òºõººðºìæ ð¿¿ ÿðèà õèéõ áîëîìæòîé òóë òîñãîíû èðãýäèéí ºðõ á¿ðò ýíãèéí òåëåôîí àïïàðàò òàâüæ õàðèëöàæ áîëäîã. оðîí íóòãèéí àãóóëãà/êîíòåíò/ - Òóõàéí òîñãîíä îðîí íóòãèéí ôàéë áîëîí âåá ñåðâåð ñóóðèëóóëàõ. Òóõàéí ñåðâåð äýýð òîñãîíû èðãýä êîìïüþòåð àøèãëàõ äàäàë ýçýìøèõ, ñåðâåðò áàéãàà àãóóëãàä ººðñäºº íýìýëò õèéõ, îðîí íóòãèéí ìýäýýëëèéí ýõ ñóðâàëæèéã (îðîí íóòãèéí ìàë àæ àõóé, ãàçàð òàðèàëàíãèéí òàëààðõ ìýäýýëýë, öàã àãààð, îëîí íèéòèéã õàìàðñàí àðãà õýìæýý, ¿éë ÿâäëûí òóõàé ìýäýýëýë ãì) ¿¿ñãýõ çýðýã áîëîìæ îëãîõ. ¯¿íèé çýðýãöýý òóõàéí ñåðâåð íü èíòåðíýòèéí ºðãºí çóðâàñûí õýðýãëýýã áàãàñãàõ çîðèëãîîð áàéíãà õàíäàëò õèéñýí ôàéë, ïðîãðàìûã õàäãàëàõ

?


Êîìïüþòåðûí òºõººðºìæ - ªðõ á¿ðèéã ýð÷èì õ¿÷ áàãà àøèãëàäàã êîìïüþòåðûí òºõººðºìæººð õàíãàõ. (Òóõàéëáàë Õ¿¿õýä á¿ðò êîìïüþòåð, Èíòåë Classmates, ASUS EeePC çýðýã áàéãóóëëàãà, êîìïàíèóäààñ íèéë¿¿ëæ áóé õÿìä ¿íýòýé çººâðèéí æèæèã êîìïüþòåð)

оðîí íóòãèéí èðãýäèéã ñóðãàõ - Òåõíîëîãèéí äýâøëýýñ îëãîæ áóé áîëîìæ, áîëîëöîîã àøèãëàõ äàäàë ýçýìø¿¿ëýõ çîðèëãîîð íóòãèéí èðãýäèéã ñóðãàëòàíä õàìðóóëàõ

Òýìäýãëýãýý: Äýýð äóðäñàí òåõíîëîãèéí òàëààðõ ìýäýýëýëòýé òóñ ìîäóëèéí “Îäîî õýðýãëýæ áàéãàà áîëîí øèíýýð ¿¿ñýí õºãæèæ áóé òåõíîëîãèéí òóõàé” á¿ëýã áîëîí ÀéðÆàëäè: Ãèìàëàé äàõü Óòàñã¿é Ñ¿ëæýý –íèé òóõàé êåéñ ñóäàëãààíààñ äýëãýðýíã¿é òàíèëöàõ áîëíî.

Õ¿ðòýýìæèéã òîéðñîí àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõýä òåõíîëîãèéí øèéäë¿¿ä áàéãààã ºìíº òàéëáàðëàñàí áèëýý. Õàìãèéí ãîë íü øààðäëàãàòàé ººð÷ëºëò¿¿äýä íºëººëºõ óëñ òºðèéí ñàíàë, ñàíàà÷èëãà ÷óõàë áàéäàã. ÌÕÕÒ-èéã ¿ð àøèãòàé íýâòð¿¿ëýõýä òóõàéí óëñûí çàñãèéí ãàçðààñ äîòîîä, ãàäààäûí õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéã çîõèöóóëàí çîõèîí áàéãóóëàõ ¿íäýñíèé ÌÕÕÒ-èéí îëîí òàëò àæëûí õýñãèéã áàéãóóëæ ò¿¿ãýýð äàìæóóëàí èäýâõòýé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ, ÌÕÕÒ-èéí òàëààðõè óäèðàìæèéã ºã÷, ñòðàòåãèéí çºâëºãººãººð õàíãàõ õýðýãòýé. Áîäëîãî, ñòðàòåãèéí õ¿ðýýíä ãàäíààñ äýìæëýã, òóñëàëöàà ºãºõ áîëîìæ èë¿¿ áàéäàã áà ýäãýýð òóñëàìæ, äýìæëýãèéã àâàõ àðãà çàìûã ýðæ õàéõ øààðäëàãàòàé.

Îíöëîõ õýñýãÒîîíõóâààãäëûãàðèëãàõáîäëîãûíàñóóäëóóä

Çàñãèéí ãàçàð íü òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõ áîëîí ìýäëýãò òóëãóóðëàñàí ýäèéí çàñãèéã áàéãóóëàõ ¿íäñýí ñóóðü áààçûã áèé áîëãîõîä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. ªºðººð õýëáýë ººð÷ëºëòèéã ÷èãë¿¿ëýã÷, õºäºëãºã÷ õ¿÷ íü áîëæ ºãºõ ¸ñòîé.

Çàñãèéí ãàçàð íü äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõ òºñë¿¿äèéã õýðýãæ¿¿ëýõ ñàíàë, ñàíàà÷èëãûã äýìæèõ ýäèéí çàñãèéí áîëîí áîäëîãûí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ çàìààð õóâèéí õýâøëèéí îðîëöîîã áèé áîëãîõîä àíõààð÷ àæèëëàõ øààðäëàãàòàé. ÌÕÕÒ-èéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãààëèéí òàòâàðûí ¿íèéã áóóðóóëàõ, ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òöèéí òºñëèéí òàòâàðûã õºíãºâ÷ëºõ çýðãýýð äýä á¿òöèéí õºðºíãº îðóóëàëòûã ýäèéí çàñãèéí õóâüä äýìæèæ áîëíî. ÌÕÕÒ-èéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ãààëèéí òàðèôûã áóóðóóëàõ íü õî¸ð òàëûí à÷ õîëáîãäîëòîé. Íýãä ÌÕÕÒ-èéã áèçíåñò õýðýãëýõ ºðòºã çàðäàë áóóðàõ, õî¸ðò õýðýãëýã÷äýä î÷èæ áàéãàà ÌÕÕÒ-èéí òºõººðºìæèéí ¿íý áàãàñàõ þì. Õýðýãëýã÷äýä î÷èõ æèæèãëýíãèéí ¿íý áóóðñíààð êîìïüþòåð õóäàëäàæ àâàõ áîëîìæ ºðãºæèæ, ÌÕÕÒ-èéí ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëñíèé ¿ð ºãººæ ( ò¿¿íèé äîòîð öàõèëãààí õîëáîî/èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýýíèé ýðýëò õýðýãöýý èõýñíý) ºñºõ áîëîìæòîé. Òàòâàðûí õºíãºëºëòèéí ñõåìýýð ÌÕÕÒ-ä îðóóëàõ áèçíåñèéí ñàëáàðûí õºðºíãº îðóóëàëòûã íü õºõ¿¿ëýí äýìæèæ óëìààð áèçíåñèéí îð÷èí, ¿éë àæèëëàãààã ñàéæðóóëæ ºãºõ à÷ õîëáîãäîëòîé. ̄ ¿íèé çýðýãöýý øèíýýð òºãñºæ áàéãàà îþóòíóóäûã àæèëëóóëàõàä òàòâàðûí õºíãºëºëòèéã õýðýãëýæ áîëîõ áà èíãýñíýýð òýäãýýð çàëóó áîëîâñîí õ¿÷íèéã àæèëä àâàõ áèçíåñèéí îð÷èí áèé áîëîõ þì. ÌÕÕÒ-èéí çàëóó áîëîâñîí õ¿÷íèé ýðýëò õýðýãöýý íýìýãäñíýýð áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãóóä ÌÕÕÒ-èéí áîëîâñîí õ¿÷íèéã áýëòãýõýä èë¿¿ àíõààð÷, ýíý ÷èãëýëýýðõ áîëîâñðîëûí õºòºëáºð, ñóðãàëòóóäûã ÷àíàðæóóëàõ à÷ õîëáîãäîëòîé. ¯éë÷èëãýý ýðõëýã÷äèéí äóíä ºðñºëäººí áèé áîëîõ íü áàñ íýãýí ÷óõàë àñóóäàë þì. Îðîí íóòãèéí íºõöºë áàéäàëä òîõèðóóëàí, öàõèëãààí õîëáîîíû ¿éë÷èëãýýíä ºðñºëäººí íýâòð¿¿ëýõ ò¿¿íèé äîòîð îëîí óëñûí ÿðèàíû ãàðöûã ÷ºëººëºõ øààðäëàãàòàé. Õºãæèæ áóé èõýíõ îðîíä çàñãèéí ãàçàð íü õàìãèéí òîì àæèë îëãîã÷ áàéäàã. Ýíý òîõèîëäîëä èõ õýìæýýíèé ìýäýýëëèéã òàðààõ, ò¿ãýýõ àæèë ãàðäàã.


Öàõèì çàñãèéí ãàçðûí çàãâàðààð ¿éë àæèëëàãààãààãàà çîõèîí áàéãóóëæ ÿâóóëáàë çàñãèéí ãàçàð íü òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõ æèíõýíý õºäºëã¿¿ð íü áîëæ óäèðäëàãà, çàõèðãààíû ¿éë àæèëëàãààíû á¿òýýìæ ñàéæèð÷ îí-ëàéí õýëáýðýýð òºðèéí ¿éë÷èëãýý àâàõ õ¿ðòýýìæ õÿëáàð÷ëàãäàõ þì. ¯¿íèé ¿ð ä¿íä òºð áîëîí çàñãèéí ãàçàð ýñõ¿ë áóñàä áèçíåñèéíõýíä á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýãýý íèéë¿¿ëýõ çîðèëãîîð ÌÕÕÒ-ä õóâèéí õýâøëèéíõýí õºðºíãº îðóóëàëò õèéõ ºðãºí áîëîìæ íýýãäýíý. Òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûí àæèëòíóóä àæëûí áàéðàíäàà ÌÕÕÒ-èéã ºðãºí àøèãëàñíààð ººðñäèéí ãýð á¿ëèéí ãèø¿¿ä, ¿ð õ¿¿õä¿¿äýä ýíýõ¿¿ ìýäëýã, äàäëûã ò¿ãýýí òàðààõ áîëîìæ á¿ðäýæ áàéíà ãýæ ¿çýæ áîëíî. Èíãýñíýýð ÌÕÕÒ-èéí ÷àíàðòàé õ¿ðòýýìæèéí ýðýëò õýðýãöýýíèé ýðãýëòèéã áèé áîëãîíî. Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä ÌÕÕÒ-èéí ìýäëýã, õýðýãëýýã òºëºâø¿¿ëýõ ñóðãàëòûí õºòºëáºð õýðýãæ¿¿ëýõýä çàñãèéí ãàçðààñ äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. Õ¿¿õä¿¿äýä ÌÕÕÒ-èéã àëü áîëîõ áàãà íàñíààñ íü òàíèóëàõ ÿëàíãóÿà áàãà àíãèàñ íü ýõë¿¿ëýí ìýäëýã, äàäàë ýçýìø¿¿ëýõ íü åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä ñóð÷ áàéõäàà òºäèéã¿é ñóðãóóëèà òºãñººä ÷ óã ìýäëýã äàäëûã ñàéæðóóëàí ã¿íçãèéð¿¿ëýõ áîëîìæèéã îëãîõ þì. Çàñãèéí ãàçðààñ ñóðãóóëèóäûã øààðäëàãàòàé ýõ ¿¿ñâýðýýð õàíãàõ àæëûã õî¸ð òàëûí áîëîí îëîí òàëò ò¿íøëýëèéí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ çàìààð çîõèîí áàéãóóëàõ çàìààð õîëáîãäîõ òóñëàëöàà, äýìæëýãèéã ¿ç¿¿ëæ áîëíî.

Çàñãèéí ãàçðààñ àíõààðàõ øààðäëàãàòàé ººð íýã ÷óõàë àñóóäàë áîë æèæèã áèçíåñ ýðõëýã÷èä áîëîí õºäºº îðîí íóòàãò ÌÕÕÒ-èéã íýâòð¿¿ëýõ, õýðýãëýýíä ñóðãàõ ÿâäàë þì. Òóõàéëáàë: õºäºº îðîí íóòàãò áàéãàà ãàçàð òàðèàëàí ýðõëýã÷èä óðãàö, öàã àãààð, çàõ çýýëèéí ¿íý õàíøèéí ìýäýýëýë àâ÷ áîëîõ ãàçàð òàðèàëàíãèéí ìýäýýëëèéí ñèñòåì, æèæèã áèçíåñèéí ìåíåæìåíòèéí ñóðãàëò, áèçíåñèéí á¿ðòãýë òîîöîî õèéõ, íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëèéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã áèé áîëãîæ áîëîõ þì.

Àñóóëòóóä

Òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõàä òåõíîëîãèéí àñóóäàë òóëãàìäñàí àñóóäàë áèø, õàðèí ýíýõ¿¿ òóëãàìäñàí àñóóäàëä òîõèðñîí áîäëîãûã õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîí óëñ òºðèéí ñàíàë ñàíàà÷èëãà ãàðãàõ íü èë¿¿ õ¿íäðýëòýé àñóóäàë ãýäýãòýé ñàíàë íèéëæ áàéíà óó, Òèéì ýñõ¿ë ¿ã¿é áîë ÿàãààä?

дàñãàë

Óã íîìûã áèå äààí ñóäëàã÷äàä çîðèóëñàí äààëãàâàð:Òàíàé îðíû õóâüä òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõàä òîõèðîìæòîé áîäëîãóóäûã íýðëýõ. Ýäãýýðèéí äîòîð òåõíîëîãèéí õ¿íäðýëòýé àñóóäàë áàéíà óó. ªºðèéí áàéð ñóóðèéã òàéëáàðëàõ.

Ñóðãàëòàíä õàìðàãñäàä çîðèóëñàí äààëãàâàð: “Òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõàä òåõíîëîãè òýð áîëãîí òóëãàìäñàí àñóóäàë áîëäîãã¿é. Õàðèí õàìãèéí ãîë àñóóäàë áîë ººð÷ëºëòºä òîõèðñîí óëñ òºðèéí ñàíàë, ñàíàà÷èëãà ãàðãàõ, çºâ îíîâ÷òîé áîäëîãî õýðýãæ¿¿ëýõ íü” ñýäâýýð äóãóé øèðýýíèé ÿðèëöëàãà çîõèîí áàéãóóëàõ.

Ñóðãàã÷ áàãø ýíýõ¿¿ ÿðèëöëàãûí ¿åýð 3-5 õ¿íèé á¿ðýëäýõ¿¿íòýé ïàíåëèñòóóäûã ñîíãîíî. 10 ìèíóò áýëäñýíèé äàðàà 20 ìèí ÿðèëöëàãà ºðí¿¿ëýõ. Äàðàà íü 10 ìèíóòàíä àñóóëò õàðèóëò ÿâóóëàõ.

?


Îíöëîõ õýñýãÕºäºëãººíòãàðóòñûãàøèãëàíòîîíõóâààãäëûãàðèëãàõ

Õºäºëãººíò ãàð óòàñ íü òîîí õóâààãäëûã àðèëãàæ ÷àäàõ óó. ßëàíãóÿà õºãæèæ áàéãàà îðíû õóâüä.

Õýäèéãýýð ãàð óòàñ íü êîìïüþòåðûí íýãýí àäèë á¿õ ¿éëäëèéã ã¿éöýòãýæ ÷àäàõã¿é áîëîâ÷ çàðèì äàâóó òàëóóä áèé. Òóõàéëáàë:

Ãàð óòàñíû ¿íý õÿìä, òóõàéëáàë, õºãæèæ áàéãàà çàðèì îðîíä 40 • àì.äîëëàðààñ ÷ õÿìä ¿íýýð òºðºë á¿ðèéí çàãâàðûí ãàð óòàñ õóäàëäàæ àâ÷ áîëíî.Ãàð óòàñíû çàé òýæýýë íü óäààí õóãàöààíä àæèëëàæ áîëäîã. ßëàíãóÿà • ýð÷èì õ¿÷ áàéõã¿é ãàçàð ýíý íü õ¿ðòýýìæèéã áèé áîëãîæ áàéãàà õýðýã. Ãàð óòàñíû ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõýä øààðäëàãàòàé ¿íäñýí äýä á¿òýö íü õ¿í • àì ñóóðüøñàí èõýíõ ãàçðûã àëü õýäèéíý õàìðààä áàéãàà áèëýý. Õºãæèæ áàéãàà çàðèì îðîíä ñóóðèí óòàñ õýðýãëýõ áîëîìæã¿é áàéãàà òîõèîëäîëä ãàð óòàñíû ¿íèéã õàðüöàíãóé õÿìäðóóëàõ ÿâäàë áàéãàà. ªíººäðèéí áèäíèé õýðýãëýæ áàéãàà ãàð óòàñíû èõýíõ íü çàðèì òºðëèéí • èíòåðíýò ¿éë÷èëãýýíèé õýðýãëýý, áîãèíî ìýäýý äàìæóóëàõ õýðýãëýý áîëîí ìóëòèìåäèà ìýäýýëëèéã äàìæóóëàõ õýðýãëýýíèé ïðîãðàìûã ñóóëãàñàí áàéãàà. Çàðèì íü ðàäèî áîëîí ãýðýëò¿¿ëýã÷ äîõèîëëûí òºõººðºìæòýé. Õºäºëãººíò òºõººðºìæèéí òóñëàìæòàéãààð òºðºë á¿ðèéí ìýäýýëëèéí • ¿éë÷èëãýýã àâàõ áîëîìæòîé, ó÷èð íü ãàð óòñàà àøèãëàí èíòåðíýòèéí ñ¿ëæýýã õýðýãëýæ áîëîõ þì. Ýíý íü áèçíåñèéí ºðãºí áîëîìæèéã îëãîæ áàéãàà õýðýã. Óðüä÷èëñàí òºëáºðò ¿éë÷èëãýýíä áàðüöàà òàâèõ áóþó ºð çýýë òàâèõ • øààðäëàãàã¿é. Ýíý íü áàãà îðëîãîòîé õýðýãëýã÷äýä õºäºëãººíò õîëáîîã àøèãëàõ áîëîìæ îëãîæ áàéãàà þì. Íèéòèéí õýðýãëýýíèé òºâèéí òóõàéä ãýâýë õýðýãëýã÷ ýñõ¿ë õ¿ì¿¿ñ ãàð • óòàñ àøèãëàí òåëå-òºâ áàéãóóëæ õàìãèéí áàãà ¿íýýð ¿éë÷èëãýý ÿâóóëæ áîëíî. Ýíý íü áèçíåñèéí ººð íýãýí áîëîìæèéã îëãîæ áàéãàà õýðýã. Ãàð óòñûã àðèëæààíû çîðèóëàëòààð ñàíõ¿¿ãèéí ã¿éëãýý õèéõýä àøèãëàæ • áàéãàà çàõ çýýë îëîí áàéäàã. Òóõàéëáàë ìîáàéë-áàíê, íàíî-ñàíõ¿¿ãèéí õàðèëöàà, ã¿éëãýý çýðýã áàéíà. (áàãà ¿íèéí ä¿íòýé ã¿éëãýýã ã¿éöýòãýõ òóõàéëáàë íýã óòàñíààñ íºãºº õýðýãëýã÷èéí óòàñ ðóó íýãæ øèëæ¿¿ëýõ). Ýíý íü õýäèéãýýð ìýäýýëýë àâàõààñ ººð áîëîâ÷ íàíî-ñàíõ¿¿ä ñóóðèëñàí ã¿éëãýýã äýìæèõ áèçíåñèéí áàñ íýãýí áîëîìæ þì.

Äýýð äóðäñàí áàðèìò æèøýý íü õºãæèæ áàéãàà îðîíä ãàð óòàñ àøèãëàí òîîí õóâààãäëûã õýðõýí àðèëãàæ áîëîõûã õàðóóëæ áàéíà.

Ãàð óòàñ õýðýãëýõ íü ïåðñîíàë êîìïüþòåð àøèãëàæ ñóðàõààñ õÿëáàð áºãººä öººí òîîíû ïðîãðàìûã õýðýãëýã÷ îéëãîõîä õàíãàëòòàé. Òåõíîëîãèéí íýãäýí íèéëýëòèéí õóðäàöòàé ººð÷ëºëòèéã äàãàí ãàð óòñàíä íýìýëò îëîí õýðýãëýýí¿¿ä áèé áîëæ áàéíà. Òýð÷ëýí õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí õýðýãëýã÷äýä çîðèóëñàí íýìýëò õýðýãëýýí¿¿ä ÷ øèíýýð ãàð÷ áàéíà.


Èõýíõ òºñºë õºòºëáºð¿¿äèéí õàìãèéí ÷óõàë íü äàðàà íü ¿ðãýëæëýí áèå äààí õýðýãæèõ áîëîìæòîé, áèçíåñèéí ýð¿¿ë çàãâàðûã áèé áîëãîõîä ÷èãëýñýí áàéõ øààðäëàãàòàé. Òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõàä ãàð óòñûã ¿ð àøèãòàé õýðýãëýõèéí òóëä ãàð óòàñíû ¿éë÷èëãýý íü çàõ çýýëèéí ýðýëò õýðýãöýýã õàíãàñàí áàéõ çîõèöóóëàëòûí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ íü ÷óõàë. ¯¿íèé çýðýãöýý ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý òàðèôûí á¿òýö íü áàãà îðëîãîòîé õýðýãëýã÷èä áîëîí íèéãìèéí ýìçýã á¿ëãèéí õýðýãëýãýýã õàðãàëçàæ ¿çñýí áàéõ õýðýãòýé. ¯¿íä çàñãèéí ãàçðààñ ãîëëîõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýæ, çàõ çýýëèéí ëèáåðàë÷ëàë, ºðñºëäººíèéã äýìæñýí, äýä á¿òöèéí ºðòãèéã ýðãýí õÿíàõ, òåõíîëîãèéí õóâüä õîöðîãäñîí áèø, ¿íý òàðèôûí õóâüä õÿìä ºðãºí õýðýãëýýíèé øààðäëàãàòàé ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ íºõöëººð ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äèéã õàíãàõ áîäëîãûí øèíý÷ëýë õèéõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.

1.4 ÖÀÕÈлÃÀÀÍ ÕолÁооÍÛ ÕуÂьÑÀл

ªíººäðèéí áèäíèé õýðýãëýæ áàéãàà öàõèëãààí õîëáîîíû ñèñòåì íü Ìîðçûí êîäûã çîõèîí á¿òýýñíýýð ýõýëæ óëìààð òåëåãðàô, óòñàí õàðèëöóóð áîëæ õºãæñºí ò¿¿õòýé. Òåõíîëîãèéí õóðäàöòàé äýâøë¿¿ä íü öàõèëãààí õîëáîîíû èðýýä¿éí ä¿ð çóðãèéã á¿òýýæ áóé ðàäèî, òåëåâèç, êîìïüþòåð áîëîí èíòåðíýòèéã ¿¿ñãýí õºãæëèéí øèíý øèíý ¿å øàòûã áèé áîëãîîä áàéãàà áèëýý. Àëåêñàíäð Ãðàõàì Áåëëèéí á¿òýýñýí òýðõ¿¿ õàðèëöóóð (Çóðàã 4 ) ºíººäºð õóâüñàí ººð÷ëºãäºæ äýëõèéí õààíààñ ÷ ¿ë õàìààðàí èíòåðíýòèéí ñ¿ëæýýíä îðæ, õ¿ññýí õóäàëäààãàà õèéæ ¿éë÷èëãýý àâàõ áîëîìæòîé òåõíîëîãèéí íýãäëèéã àãóóëñàí òºõººðºìæ áîëîí õóâèðñàí íü ìàãàäã¿é öàõèëãààí õîëáîîíû õóâüñëûí àãóó òîì ººð÷ëºëò , øèíý÷ëýëò ãýæ ¿çýæ áîëíî.

Çóðàã 4. Àëåêñàíäð Ãðàõàì Áåëë ººðèéí á¿òýýñýí óòñààð ÿðüæ áàéãàà íü, 1876 îí(ýõ ñóðâàëæ: http://en.wikipedia.org/wiki/image:1876_Bell_Speaking_into_Telephone.jpg )

Òåõíîëîãèéí íýãäýë ãýäýãò òóõàéí ýëåêòðîí òºõººðºìæ íü íýã çîðèëãîîð íýã ë ¿éëäëýýð õýðýãëýãääýã áàéñíàà îëîí òºðëèéí ¿éëäýë, õýðýãëýýã íýã òºõººðºìæèíä áèé áîëãîíî ãýæ îéëãîæ áîëíî. Îëîí òºðëèéí îíöëîã ÷àíàð, ¿éëäýë õýðýãëýýã íýã òºõººðºìæèíä áèé áîëãîñíîîð õýðýãëýã÷ íü íýã òºõººðºìæ àøèãëàí îëîí ¿éë÷èëãýýã çýðýã àâ÷ áîëîõ


þì. Òåõíîëîãèéí íýãäëèéã õàðóóëñàí òºõººðºìæèéí æèøýýíýýñ äóðäâàë Ñìàðòôîóí-ûã íýðëýæ áîëíî. Õýðýãëýã÷ ò¿¿íèéã ãàð óòàñ, ãýðýë çóðãèéí àïïàðàò, õºãæèì òîãëóóëàã÷, èíòåðíýòèéí ñ¿ëæýýíä íýâòðýõ çýðãýýð àøèãëàæ áîëíî. Ìºí îëîí ¿éëäýë á¿õèé õýâëýã÷ òºõººðºìæ áàéíà. Ýíý íü õýâëýõ, ä¿ðñ òàòàõ, ôàêñ äàìæóóëàõ çýðýã îëîí òºðëèéí ¿éëäëèéã ã¿éöýòãýæ áîëäîã.

Òåõíîëîãèéí íýãäýë íü çºâõºí õýðýãëýã÷èéí òºõººðºìæººð õÿçãààðëàãääàãã¿é. ̄ éë÷èëãýý áîëîí ñ¿ëæýýíä ÷ òåõíîëîãèéí íýãäýë áèé áîëîîä áàéãàà, òóõàéëáàë íýã ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ îëîí òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã òóõàéëáàë ÿðèà, ºãºãäºë, ä¿ðñ äàìæóóëàõ çýðýã ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæòîé áîëñîí. Ýíýõ¿¿ íýãäýë íü íýã ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ íü ÿíç á¿ðèéí ¿éëäâýðëýë, ñàëáàðûã õàìàðñàí îëîí òºðëèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ áîëîìæèéã îëãîæ áàéãàà áîëíî. Òóõàéëáàë öàõèëãààí õîëáîîíû ñ¿ëæýýíèé ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ òåëåâèçèéí íýâòð¿¿ëýã äàìæóóëàõ ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ ãì. Òåõíîëîãèéí íýãäýë íü òóñ ñàëáàðûí óëàìæëàëò ¿¿ðýã, ¿éë àæèëëàãààã ººð÷ëºõ, øèíý÷ëýõ øààðäëàãûã áèé áîëãîæ áàéãàà ó÷èð áàéãóóëëàãà, áèçíåñèéí êîìïàíèóä òýðõ¿¿ øèíý íºõöºë øààðäëàãûã õàíãàæ ºðñºëäºõ áèçíåñèéí øèíý çàãâàð, õýëáýðèéã ýðæ õàéõ áîëîîä áàéíà. Ýíý íü õóâüñàí ººð÷ëºãäºæ áóé çàõ çýýëèéí íºõöëèéí äàãóó îðëîãûí óðñãàëûã çºâ õóâààðèëàõ õàðèëöàí õàìààðëûã çîõèöóóëàõ çîðèëãîîð ºðñºëäºã÷èäòýéãýý õàìòðàí àæèëëàõ øààðäëàãûã áèé áîëãîæ áàéíà.

Òîíîã òºõººðºìæèéí õ¿ðýýíä áèé áîëñîí òåõíîëîãèéí íýãäýë ìàø õóðäàöòàé ººð÷ëºãäºí øèíý÷ëýãäýæ áàéãàà. Õýâëýñýí öàã òîîëëûí õóàíëèéã ñîëüñîí Ïåðñîíàë Òîîí Òóñëàã÷ íýðòýé ýëåêòðîí õóàíëèã 1980-ààä îíû ýõýýð íýâòð¿¿ëæ áàéñàí. Ãýòýë ýíý íü ºíººäºð îëîí ¿éëäë¿¿äèéã íýãòãýñýí òóõàéëáàë ÿðèõ, õóàíëè õºòëºõ, èíòåðíýòýä íýâòðýõ õýðýãëýýã ººðòºº àãóóëñàí òºõººðºìæ áîëñîí. Òåõíîëîãèéí äýâøë¿¿ä óëàì á¿ð øèíýýð áèé áîëîõ òóñàì õýðýãëýã÷èéí ýðýëò õýðýãöýý íýìýãäýæ óëìààð ýíý íü ¿éëäâýðëýã÷äýýñ íýã òºõººðºìæèä èë¿¿ îëîí òºðëèéí ¿éëäýë õýðýãëýýã áàãòààõ øààðäëàãûã òàâüæ áàéíà. ¯¿íèé çýðýãöýý ýíýõ¿¿ òåõíîëîãèéí íýãäýë íü ýäèéí çàñãèéí ¿ð ºãººæ, áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëýõ íºõöëèéã ÷ øààðäàæ áàéãàà þì. ªºðººð õýëáýë òåõíîëîãèéí íýãäëèéã õýðýãëýã÷äýä õ¿ðãýõäýý ¿íý òºëáºðèéí õóâüä õÿìä, õóäàëäàæ àâàõ áîëîìæòîé áàéõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé þì.

Òºõººðºìæèéí íýãäëèéí ººð íýã æèøýý áîë êîìïüþòåðûí òîãëîîìûã õÿíàõàä ãàð÷ áàéãàà òåõíîëîãèéí ººð÷ëºëò þì. Êîìïüþòåðûí òîãëîîì àíõ ãàð÷ ýõëýõýä êîìïüþòåðûí îïåðàòîðûí óäèðäàõ õýðýãñýë íü òîãëîã÷äûã òîãëîîìûí áààòðàà ýçýìäýõ õàðèó ¿éëäë¿¿äýýð õàíãàæ ºãäºã áàéñàí. (Òóõàéëáàë òóõàéí òîãëîîìûí áààòàð áóþó îáúåêòûã õºäºëãºõ çàëóóð) Ãýòýë ºíººäºð òýðõ¿¿ óäèðäàõ õýðýãñýë íü èë¿¿ ºðãºí áîëîìæèéã õàíãàæ áàéãàà þì áàéíà. Òóõàéëáàë Sony Playstation áîëîí Microsoft Xbox çýðýã òîãëîîì íü èíòåðíýòýä õîëáîãäîõ, ä¿ðñ áè÷ëýã, êèíî ¿ç¿¿ëýõ, õºãæèì òîãëóóëàõ, ôàéë õàäãàëàõ çýðýã ¿éëäëèéã ã¿éöýòãýõ áîëîìæòîé áîëæýý.

ªºðèéãºº øàëãàõ íü

Òà ÿìàð ãàð óòàñ àøèãëàäàã âý? Òàíû ãàð óòàñ òåõíîëîãèéí íýãäëèéã àãóóëñàí ýñýõ. Òèéì áóþó ¿ã¿é áîë ÿàãààä?

дàñãàë

Òà áîëîí òàíàé õàìò îëîí ÿìàð òºðëèéí ãàð óòàñ àøèãëàäãèéã àñóóõ, òýäãýýðèéí õýä íü òåõíîëîãèéí íýãäëèéã àãóóëñàíûã òîãòîîõ.


Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëýëÒºõººðºìæèéí íýãäýë: Ìèíèé ãàð óòàñ áîë ìèíèé êîìïüþòåð

2007 îíû ýõýýð ¿éëäâýðëýãäñýí Íîêèà Å61i (Çóðàã 5) íü ºíººäðèéí áèäíèé ÿðüæ áàéãàà òåõíîëîãèéí íýãäëèéã õàðóóëñàí íýã òîä æèøýý þì. Ýíý íü ãàð óòàñ ãýõýýñýý èë¿¿ ýíãèéí êîìïüþòåðò áàéäàã ¿éëäë¿¿äèéã ã¿éöýòãýõ áîëîìæòîé. GSM ñèñòåìèéí ãàð óòàñ áîëîõîîñ ãàäíà Nokia E61i óòàñ äàðààõ ¿éëäëèéã ã¿éöýòãýõ îíöëîãòîé. ¯¿íä:

Ñòàíäàðò êîìïüþòåðûí ãàðûí íýãýí àäèë òîâ÷ëóóð, íàâèãàöèéí çàëóóð• 16 ñàÿ òºðëèéí ºíãèéã ¿ç¿¿ëýõ 320õ240 ïèêñåëü /pixel/ 24 áèò /bit/ á¿õèé • äýëãýöòýé CPU ¿éëäýë á¿õèé 220 MHz õ¿÷èí ÷àäàëòàé ïðîöåññîð • Ñàíàìæèéí áàãòààìæ íü 64 ÌÂ• ªºð ïðîãðàì ñóóëãàõ áóþó ôàéë õàäãàëàõ 2 GB õ¿ðòýëõ áàãòààìæòàé • ñàíàìæèéí êàðò ñóóëãàõ áîëîìæòîé IEEE 802.11b áîëîí IEEE 802.11g äàìòàìæààð Wi-Fi óòàñã¿é äîòîîä • ñ¿ëæýýíèé LAN õîëáîëòòîé“Áë¿ò¿¿ò” /bluetooth/ õîëáîëò, èíôðà òóÿà áóþó infrared, USB îðîëò• GSM-èéí á¿õ òºðëèéí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ • Èíòåðíýò ïðîòîêîëä ñóóðèëñàí ÿðèàã äàìæóóëàõ, õ¿ëýýí àâàõ• ×àíãà ÿðèã÷ • Èíòåðíýò õýðýãëýýíèé ïðîãðàìóóä: èíòåðíýòèéí âåá õºòº÷, è-ìýéë • øàëãàõ, áîãèíî ìýäýý èëãýýõ, õ¿ëýýí àâàõ Õóâèéí Ìýäýýëýë Õàäãàëàõ, çîõèîí áàéãóóëàõ ïðîãðàìóóä: õóàíëè, àæëûí • òºëºâëºãºº ñàíóóëàí áè÷èõ, ñýð¿¿ëýã äîõèîëîë, ñàíóóëàõ, òýìäýãëýë õºòëºõ, õ¿ì¿¿ñèéí õîëáîî áàðèõ íýð õàÿãèéã áè÷èõ, çàõèäàë, øóóäàí èëãýýõ, õ¿ëýýí àâàõ Microsoft Outlook –ä õîëáîãäîõ òîõèðãîî õèéõ ãìÀæëûí õýðýãöýýíèé ïðîãðàìóóä: ýíãèéí word ôàéë íýýõ, õ¿ñíýãò, • presentation, Acrobat Reader for PDF files, ôàéëûí õýìæýýã øàõàõ ïðîãðàì, ôàéëóóäûã çîõèîí áàéãóóëàõ ïðîãðàì ãìÌóëüòèìåäèà õýðýãëýýíèé ïðîãðàìóóä: MP3 player, Real Player , äóó, ä¿ðñ • òîãëóóëàã÷, ä¿ðñ äóó áè÷ëýã, òýìäýãëýë áè÷èõ, áè÷ãèéã ÿðèàíä õºðâ¿¿ëýõ ýñõ¿ë ÿðèàã áè÷èã õºðâ¿¿ëýõ Çóðàã àâ÷ ä¿ðñ áè÷ëýã õèéõ êàìåð • “Áë¿ò¿¿ò”-ýýð õîëáîãäîí õýâëýã÷ òºõººðºìæººð õýâëýõ êîìàíä ºãºõ • ïðîãðàìÂèðòóàë ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ • ßðèàíû ãîðèìä 9 öàã õ¿ðòýë, ÿðèàíû áóñ ãîðèìä 17 ºäºð àæèëëàõ •

Ýäãýýð îíöëîãèéí òóñëàìæòàéãààð Nokia E61i çàãâàðûí óòàñ íü õýðýãëýã÷èéí ºäºð òóòìûí õýðýãöýýã ÿëàíãóÿà àæèë òºðëèéã ã¿éöýòãýõ áîëîìæ îëãîæ áàéíà. Õºäºëãººíò õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ýýñ ¿ç¿¿ëæ áóé ¿éë÷èëãýýíýýñ ãàäíà óã óòñûí àïïàðàòûã êîìïüþòåð õýëáýðýýð àøèãëàõ áîëîìæòîé. ßëàíãóÿà áàéíãà õºäºëãººíä áàéãàà õýðýãëýã÷äýä íýí òîõèðîìæòîé.

Çóðàã 5. Nokia E61i: Òåõíîëîãèéí íýãäëèéã àãóóëñàí

уõààëàã óòàñ /Smart phone/(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)


Õºãæèë, äýâøëèéí õºäºëãºã÷ õ¿÷íýýð ÌÕÕÒ-èéã ñîíãîí íýâòð¿¿ëñýí óëñ îðíóóä (òóõàéëáàë Õîíêîíã, ßïîí, ªìíºä Ñîëîíãîñ, Òàéâàíü ) ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òöýä ýðòíýýñ õºðºíãº îðóóëàëò õèéæ ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéí ºñºëòèéã õàíãàõàä ÌÕÕÒ-ä ò¿øèãëýñýí ñòðàòåãè, áîäëîãûã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëñýí. ¯íäýñíèé ÌÕÕÒ-èéí àæëûí õýñãèéã áàéãóóëæ ¿¿íä á¿õèé ë õîëáîãäîõ òàëóóä ò¿¿íèé äîòîð èðãýíèé íèéãýì, õýðýãëýã÷äèéí òºëººëëèéã îðîëöóóëñàí íü ¿ð ä¿íãýý ºã÷ ÷àäñàí áàéíà. Ýíýõ¿¿ àæëûí õýñãèéã áàéãóóëæ àæèëëóóëàõ íü ¿íäýñíèé õýìæýýíèé ÌÕÕÒ-èéí îíîâ÷òîé ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ áóþó áîäëîãûí îð÷íûã øèíý÷ëýí ñàéæðóóëàõàä õÿëáàð áàéäàã.

ÌÕÕÒ-ä ò¿øèãëýñýí ºñºëòèéã õàíãàõ ¿íäýñíèé äýä á¿òöèéã áèé áîëãîõ øààðäëàãà íü ¿¿ãýýð õÿçãààðëàãääàãã¿é. Äàðàà÷èéí á¿ëýãò ¿íäñýí äýä á¿òöèéí ãîë ãîë ýëåìåíò¿¿äèéã àâ÷ ¿çýõ áà ºñºëò ð¿¿ æîëîîäîõ ¿íäýñíèé ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òýö, áîäëîãî, ñòðàòåãèéã õºãæ¿¿ëýõ øèíýýð ¿¿ñýí áèé áîëæ áóé ÷èã õàíäëàãóóäûã ÿðèëöàõ áîëíî.


ªºðèéí îðíû ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òöèéí íºõöºë áàéäëûã ¿íýëæ, ä¿ãíýõ. 1. Äóòàãäàæ áóé ç¿éëñèéã òýìäýãëýõ (òåõíèê, äýä á¿òýö, õ¿íèé íººö, áîäëîãûí òàë äýýð), øààðäëàãàòàé àðãà õýìæýýí¿¿ä, áîäëîãûí çºâëºìæ¿¿äèéã ñàíàë áîëãîõ. Èíòåðíýò-ä ñóóðèëñàí êîìïüþòåðûí õýðýãëýý òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõ 2. àðãà çàì ìºí ýñýõ. Òèéì áóþó ¿ã¿é áîë ÿàãààä? Èðýýä¿éä Óõààëàã óòàñ /Smart phone –û ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëîõ, 3. Óõààëàã óòàñ íü çººâðèéí êîìïüþòåðûã /ëàï-òîï/ îðëîæ ÷àäàõ óó? Òèéì áóþó ¿ã¿é áîë ÿàãààä?

Óíøèæñóäëàõñýäýâ:

Textually.org, “Archive for Mobile Phone Project- Third World (Õºäºëãººíò ãàð óòàñíû òºñëèéí àðõèâ- Ãóðàâ äàõü åðòºíö )”http://www.textually.org/textually/archives/cat_mobile_phone_projects_third_world.htm.


2. Ñ¯лÆÝÝ ÁÀÉÃуулÀÕ ÝлÅÌÅÍÒ¯¯д

Ýíýõ¿¿ á¿ëãèéí çîðèëãî íü: оð÷èí ¿åèéí õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåìèéã áèé áîëãîæ áóé ¿íäñýí •ýëåìåíò¿¿äèéã òîäîðõîéëîõ; Õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåìèéã á¿ðä¿¿ëýõ, õàìààðàõ øèíý òåõíîëîãè áîëîí •÷èã õàíäëàãûí òóõàé îéëãîëò ºãºõ;Õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåìèéã á¿ðä¿¿ëýõýä øààðäëàãàòàé áîäëîãûí •àñóóäëóóäûã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî.

Òåõíîëîãèéí ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýë àìüäðàëûí õýâ ìàÿãò õóðäàöòàéãààð íýâòýð÷ ýíãèéí õýðýãëýý áîëîí õóâèð÷ áàéíà. ßëàíãóÿà õºãæèíã¿é îðíóóä òåõíîëîãèéí øèíý÷ëýëèéã òýð äàðóé àìüäðàëûí õýâ ìàÿãò îðóóëæ ñóð÷ýý. Õàðèí õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí õóâüä õýðýãëýã÷èä òýð á¿ð øààðäëàãàòàé ýõ ñóðâàëæ õàíãàëòã¿é áàéãààãèéí óëìààñ òýð á¿ð ýíýõ¿¿ õóðäàöòàé ººð÷ëºëòèéã ºðãºí óòãààð íü õýðýãëýæ ÷àäàõã¿é áýðõøýýë áàéãàà þì. Óëìààð òýä øèíý òåõíîëîãèòîé õ¿÷ýýð øàõàì ýâëýð÷, çàðèì íü á¿ð øèíý òåõíîëîãèéí áîëîìæèéã àøèãëàæ ÷àäàõã¿é áàéãààãààñ òîîí õóâààãäàë èõýñ÷ áàéíà. Èíòåðíýò-ýýð äàìæóóëàí ÿðèõ áóþó VoIP, ìºí èõ õýìæýýíèé ºðãºí çóðâàñ øààðäëàãàòàé ä¿ðñ áè÷ëýãò ñóóðèëñàí âåá õóóäñóóä òóõàéëáàë You Tube çýðýã íü ¿¿íèé íýã òîä æèøýý þì.

ªíººäðèéí õóðäàöòàé øèíý÷ëýãäýæ áóé òåõíîëîãèéí äàâóó òàëûã õ¿ðòýýõýä øààðäëàãàòàé òåõíèêèéí íºõöºëèéã áèé áîëãîõûí òóëä õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä áîëîí øèéäâýð ãàðãàã÷èä îð÷èí ¿åèéí õàðèëöàà õîëáîîíû ñ¿ëæýýã áàéãóóëàõ ¿íäñýí ýëåìåíò¿¿äèéí à÷ õîëáîãäëûã ¿íýëæ öýãíýõ øààðäëàãàòàé. Ýíý õýñýãò ýäãýýð ýëåìåíò¿¿äèéã àâ÷ ¿çýõ áà øèíýýð ¿¿ñýí áèé áîëæ áóé øèíý òåõíîëîãè, ÷èã õàíäëàãóóäûã ñóäàëíà.


Òóñ á¿ëãèéã óíøèæ ñóäëàõäàà áîäëîãûí òàëààñ äàðààõ àñóóäëóóäûã àíõààð÷ ¿çýõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä:

”Èðýýä¿éí áàòàëãààã õàíãàñàí” äýä á¿òöèéã áèé áîëãîõ òåõíîëîãèéã • àøèãëàõ- òóõàéëáàë: ¿íäñýí ñ¿ëæýýã áàéãóóëàõäàà çýñ àãóóëàìæòàé ýíãèéí øóãàì òàòàõûí îðîíä øèíý êàáåëü ñóóðèëóóëàõ;Ñèñòåìèéí íººö, òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõûí òóëä á¿ñèéí áîëîí äýä-• á¿ñèéí êàáåëèéí ñ¿ëæýýã áàéãóóëàõ áîëîìæèéã ñóäëàõ;¯íäýñíèé õýìæýýíèé òîãòâîðòîé êàáåëèéí äýä á¿òöýýñ õàíãàæ ÷àäàõ ¿ð • ºãººæèéã ¿íýëýõ; Èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõýä ò¿âøèí òóñ á¿ðèéí òåõíèêèéí íºõöºë, • øààðäëàãà õàíãàãäàæ áàéãàà ýñýõèéã òîãòîîõ ÿëàíãóÿà õýðýãëýã÷èéí òºõººðºìæ áîëîí îëîí óëñûí ãàðö áóþó ñ¿ëæýýíèé ¿éë÷èëãýýã òîõèðóóëàõ;Êàáåëüä ñóóðèëñàí ñèñòåìèéã àøèãëàí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõýä • ñóóðèëóóëàëòûí ºðòºã ºíäºð áàéãàà òîõèîëäîëä óòàñã¿é ñ¿ëæýý áîëîí ñàíñðûí õîëáîîã àøèãëàí ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýõ, ¿éë÷èëãýýã áîëîìæèéí ºðòãººð õ¿ðãýõ çîõèöóóëàëòûí øóäàðãà ìåõàíèçìûã áèé áîëãîõ.

P


2.1 ÕÀÐÈлÖÀÍ ÕолÁолÒÛÍ дÝд Á¯ÒÝÖ, ÕÝлÁÝÐ¯¯д

Õî¸ð áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû ñèñòåì õîëáîãäîõûí òóëä òýäíèéã õîîðîíä íü õîëáîõ ÿìàð íýãýí õýðýãñýë áàéõ øààðäëàãàòàé. Ýíý íü êàáåëü øóãàì, õºäºëãººíò õîëáîîíä õýðýãëýãääýã óòàñã¿é ñ¿ëæýý ãýõ ìýò õýðýãñýë áàéíà.

Õîëáîëòûí õýðýãñë¿¿ð íü õî¸ð øîíãèéí õîîðîíä (óòàñã¿é õîëáîîãîîð ýñõ¿ë øóãàìààð) õîëáîëò ¿¿ñãýæ áóé òóñãàé õîëáîëòîíä õàìààðàõ áà èíòåðíýò ìýòèéí ººð òºðëèéí õýðýãñëýýð äàìæóóëàí õî¸ð ººð ñèñòåìèéã õîëáîæ áóé âèðòóàë õîëáîëòîîñ ÿëãààòàé þì.

Çýñ êàáåëü íü óëàìæëàëò ìàòåðèàëëàã õýðýãñëðýýð òîîöîãääîã. Ãýõäýý ñ¿¿ëèéí õýäýí àðâàí æèë¿¿äýä õîëûí çàéíä øèëýí êàáåëèéã õýðýãëýõ íü ò¿ãýýìýë áîëñîí. Äàëàéã äàìæèõ õîëáîëòîä (òóõàéëáàë: ÀÍÓ-ûã Àôðèê, Àçè, Åâðîï áîëîí Íîìõîí äàëàéí îðíóóäòàé õîëáîõ) (Çóðàã 6-ä Ç¿¿í ªìíºä Àçè – Îéðõè Äîðíîä- Áàðóóí Åâðîï –ûã õîëáîñîí SEA-ME-WE – êàáåëèéí øóãàìàí ñèñòåìèéã õàðæ áîëíî.) çýñ êàáåëüòàé õàðüöóóëàõàä èõ õýìæýýíèé ìýäýýëëèéã àãóóëæ, äàìæóóëàõ áàãòààìæòàé /ºðãºí çóðâàñ á¿õèé / øèëýí êàáåëèéã á¿ãä õýðýãëýæ áàéíà. Øèëýí êàáåëü íü çýñ êàáåëüòàé õàðüóöóóëàõàä öàõèëãààí ñîðîíçîíû õàðèëöàí íºëººëëººñ õàìãààëàõ ÷àäâàðòàé, ó÷èð íü ìýäýýëëèéã êîä÷èëæ, äàìæóóëàõ ãýðëèéã àøèãëàäàã. Õàðèí çýñ êàáåëüä öàõèëãààí öîõèëò õýðýãëýãääýã áàéíà.

Çóðàã 6. SEA-ME-WE 4 äàëàéí óñàí äîîðõè öàõèëãààí õîëáîîíû øóãàìÃàçàðäóóëãûí öýã¿¿ä: 1. Ôðàíöûí Ìàðñýéë, 2. Àëæèðûí Àííàáà, 3. Òóíèñ óëñûí Áèçåðò, Èòàëè óëñûí Ïàëåðìî, 5. Åãèïåò

óëñûí Àíäåêñàíäð, 6. Åãèïåò óëñûí Êàéð õîò, (ãàçàð äýýã¿¿ð), 7. Åãèïåò óëñûí Ñóýöèéí ñóâàã (ãàçàð äýýã¿¿ð/ áóöàõ), 8. Ñàóäûí Àðàáûí Æåääàõ, 9. Àðàáûí Íýãäñýí Ýìèðàò óëñûí Ôóæàéðàõ, 10. Ïàêèñòàí óëñûí Êàðà÷è õîò, 11. Ýíýòõýã óëñûí

Ìóìáàé õîò, 12. Øðèëàíê óëñûí Êîëîáî õîò, 13. Ýíýòõýã óëñûí ×åííàé õîò, 14. Áàíãëàäåø óëñûí Êîêñûí Áàçàð, 15. Òàéëàíä óëñûí ÑÀòóí, 16. Ìàëàéçè óëñûí Ìåëàêà, 17. Ñèíãàïóðûí Òóàñ (ýõ ñóðâàëæ: J.P. Lon, http://en.wikipedia.org/wiki/Image:SEA-

ME-WE-4-Route.png )

Ò¿¿í÷ëýí øèëýí êàáåëèéã ¿íäýñíèé, õîò ñóóðèí ãàçàð áîëîí áàéãóóëëàãûí ò¿âøèíä ºðãºí õýðýãëýõ áîëñîí. ªðãºí çóðâàñ, õàðèëöàí íºëººëëèéí õàìãààëàëò çýðýã øèëýí êàáåëèéí äàâóó òàëóóäàä ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîë ºã÷ óëñ îðíóóä ¿íäýñíèé äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõäýý øèëýí êàáåëèéí ñ¿ëæýýã ºðãºíººð áàéãóóëæ áàéíà. Óëìààð ýíý íü “èðýýä¿éí áàòàëãààã õàíãàñàí” ¿íäñýí ñ¿ëæýý á¿õèé äýä á¿òöèéã áàéãóóëàõàä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé áîëæýý.


“Èðýýä¿éí áàòàëãààã õàíãàñàí” - (“future-proofing”) ãýäýã íü àëèâàà áàðàà á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýã ñîíãîõäîî àëñûã õàðñàí ìýäëýã, ìýäýýëýëä ñóóðèëñàí ñîíãîëò õèéõ ãýñýí óòãàòàé. ªºðººð õýëáýë ýäãýýð ñîíãîëò íü àëñ èðýýä¿éä ñ¿ëæýýíèé ºðãºòãºë, øèíýòãýëèéã õèéõýä áàðàà, á¿òýýãäýõ¿¿í, ¿éë÷èëãýýíä 2 äàõèí íýìæ òºëºõ òºëáºðèéí çàðäëûã áàãàñãàõ, á¿õ ñèñòåìèéã òýð ÷èãò íü ñîëèõûí îðîíä çàðèì õýñãèéã ñàéæðóóëàõ çàìààð øèíý÷ëýõ íºõöºëèéã õàíãàæ áàéãàà þì.

Çýñ êàáåëü íü öàõèëãààí äîõèîëëûã ìýäýýëýë äàìæóóëàõ, õ¿ëýýí àâàõàä àøèãëàãääàã ó÷èð ñàëãàæ áîëäîã. Õàðèí ýíý íü ìýäýýëýë äàìæóóëàõ, õ¿ëýýí àâàõàä ãýðëèéã àøèãëàäàã øèëýí êàáåëèéí õóâüä õ¿íäðýëòýé. Øèëýí êàáåëèéã ñàëãàæ, ñàëààëàõ òîõèîëäîëä äîõèîëëûí ò¿âøèíã àëäàãäóóëäàã õýäèé ÷ ýíýõ¿¿ òàñàëäëûã èëð¿¿ëæ áîëäîã. Èéìä øèëýí êàáåëü íü èë¿¿ àþóëã¿é ñèñòåìýýð õàíãàæ áîëíî.

Õîò ñóóðèí ãàçðûí ò¿âøèíä áèçíåñèéí áîëîí õýðýãëýã÷äèéí õýðýãöýýã õàíãàõûí òóëä øèëýí êàáåëèéí öàãèðãàí õîëáîî á¿õèé øóãàìûã (èõýíõ òîõèîëäîëä öàõèëãààí õîëáîîíû ñ¿ëæýý ýçýìøèã÷èä áàéãóóëñàí áàéäàã) ñóóðèëóóëæ áàéãóóëñàí áàéäàã. Íýã áóþó ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû ìàòåðèàëëàã øóãàìûã õîò äîòîðõ ñòðàòåãèéí à÷ õîëáîãäîëòîé öýã¿¿äèéã õîëáîí òàòàõ áà ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ íü ñ¿ëæýýí äîòîðõè íýã áóþó õýä õýäýí öýãèéã õîëáîí âèðòóàë ñóâãóóäûã (òóõàéëáàë çààâàë ôèçèê áàéäëààð õàðèëöàí õîëáîãäîõ øààðäëàãàã¿é õîëáîîíû ñ¿ëæýýí äýýð öýã¿¿äèéã õîëáîõ áà ýíý íü ñ¿ëæýýí äîòîð öýã¿¿äèéã ãàãíàëã¿éãýýð õîëáîõ ç¿é òîãòîë äýýð îðøèíî ) ¿¿ñãýíý.

Áàéãóóëëàãà, áàðèëãûí ò¿âøèíä øèëýí êàáåëèéã òóõàéí áàðèëãûí äàâõðóóäûã õîëáîõ ýñõ¿ë áàðèëãóóäûã õîîðîíä íü õîëáîõîä õýðýãëýíý. (Òóõàéëáàë êýìïóñ çàãâàðûí õîòõîíä)

Ò¿¿í÷ëýí ºíººäºð øèëýí êàáåëèéã ôàéëûí ñåðâåð¿¿äèéã õîëáîõ, óëìààð õýðýãëýã÷èéí ãýðò, àæëûí øèðýýíä íü õ¿ðãýõ õîëáîëòûã ºíäºð õóðäíû, õàðèëöàí íºëººëºëã¿éãýýð ¿¿ñãýõýä àøèãëàæ áàéíà.

Îíöëîõ õýñýãÕýðýãëýã÷èéí ãýðò øèëýí êàáåëèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ áîëîí Àæëûí øèðýýã øèëýí êàáåëèýð õîëáîõ

FTTH-/ Fiber to the Home/ áóþó õýðýãëýã÷èéí ãýðò øèëýí êàáåëü õ¿ðãýõ ýíýõ¿¿ ¿éë÷èëãýý íü îëîí îðîíä õýðýãëýãäýæ ýõëýýä áàéãàà áºãººä ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ íü øèëýí êàáåëèýð äàìæóóëàí õýðýãëýã÷èéí áàéøèí, ãýðò ¿éë÷èëãýýãýý õ¿ðãýõ þì. ¯éë÷èëãýý ýðõëýã÷ íü ººðèéí ñ¿ëæýý áîëîí ñèñòåìèéã øèëýí êàáåëèýð õîëáîæ, õýðýãëýã÷èéí áàéøèíä õ¿ðýõ õîëáîëòûã çýñ êàáåëèýð ýñõ¿ë óòàñã¿é òåõíîëîãè á¿õèé øóãàìààð ¿¿ñãýíý. FTTH ¿éë÷èëãýýíä øèëýí êàáåëü íü õýðýãëýã÷èéí áàéøèíä äîõèîëëûã øóóä õ¿ðãýõýä àøèãëàãäàíà. Ýíý íü èõ õýìýýíèé ºãºãäëèéí ñóâàã ò¿¿í÷ëýí ¿éë÷èëãýýíèé áàãöûã (òóõàéëáàë èíòåðíýò, ÿðèà, òåëåâèç) ºíäºð õóðä á¿õèé êàáåëèýð äàìæóóëàí õ¿ðãýõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà þì. FTTH ¿éë÷èëãýý íü ßïîí, ªìíºä Ñîëîíãîñ, Òàéâàíü çýðýã Àçèéí çàðèì îðíóóäàä àëü õýäèéíý íýâòýðñýí.

FTTD-/Fiber to the Desk/ áóþó õýðýãëýã÷èéí àæëûí øèðýýã êàáåëèýð õîëáîõ ýíýõ¿¿ ¿éë÷èëãýý íü øèëýí êàáåëèéã àøèãëàí õîëáîëòûã øóóä õýðýãëýã÷èéí àæëûí øèðýýíä õ¿ðãýæ áàéãàà ¿éë÷èëãýý þì. ßëàíãóÿà àõóéí áîëîí àæëûí íýãäìýë îð÷èíä ýíýõ¿¿ õîëáîëòûã ºðãºí õýðýãëýæ áàéãàà áºãººä FTTD-èéí õîëáîëò íü ºíäºð õóðäíû õîëáîëò øààðäëàãàòàé, ýñõ¿ë öàõèëãààíû õàðèëöàí íºëººëºë èõ áàéäàã îð÷èíä /òóõàéëáàë ¿éëäâýðèéí ãàçàð/ òîõèðîìæòîé. ªãºãäëèéí äàòà òºâ¿¿äýä áàéðëàñàí ôàéëûí ñåðâåð¿¿ä íü çýñ êàáåëü øóãàìûí îðîíä èë¿¿ ºíäºð ¿ç¿¿ëýëò á¿õèé øèëýí êàáåëèéã àøèãëàí õàðèëöàí õîëáîãääîã.


Óòàñã¿é õîëáîîã õîëáîëòûí õýðýãñë¿¿ð áîëãîæ àøèãëàõäàà ãîë òºëºâ øóãàì òàòàõ çàðäàë íü ìàø ºíäºð ºðòºãòýé (òóõàéëáàë ãàçðûí ãàäàðãóó, áàéãàà äýä á¿òýö, áàéãàëèéí õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä çýðã¿¿äýýñ øàëòãààëàí), ýñõ¿ë õºäºëãººíò îð÷èíä (òóõàéëáàë õºäºëãººíò õîëáîîíû ñ¿ëæýý), ýñõ¿ë àëñëàãäñàí óóäàì íóòàãò îëîí òºðëèéí õýðýãëýýíèé ¿éë÷èëãýýã íýã öýãýýñ òàðààí ò¿ãýýõ çîðèëãîîð íýã öýãýýñ íºãºº öýãò õ¿ðýõ øóãàìûã ¿¿ñãýõýä çîðèóëàí õýðýãëýäýã. Óòàñã¿é õîëáîëòûí õýðýãñë¿¿ð¿¿äèéã õýðýãëýõèéí òóëä òóñãàé çºâøººðëººð îëãîãäñîí ðàäèî äîëãèîí àøèãëàõ áà òóõàéí óëñûí ðàäèî äîëãèîíû óäèðäëàãà, õÿíàëòûí àñóóäàë ýðõýëñýí áàéãóóëëàãà õîëáîãäîõ ðàäèî äîëãèîíûã õóâààðèëæ, òåõíèêèéí íºõöºë øààðäëàãà, äîëãèîíû òºëáºðèéã îíîãäóóëíà. Ãýõäýý Wi-Fi áîëîí Wireless LAN ñ¿ëæýý íü îëîí óëñàä õóâààðèëñàí 900 MHz, 2.4GHz áîëîí 5GHz è-éí öàðààí äàõü ñïåêòðóìûã àøèãëàõ áîëîâ÷ òóõàéí îðîí íóòãèéí áîäëîãûí õ¿ðýýíä ðàäèî äîëãèîíû òóñãàé çºâøººðëèéí òºëáºðèéã òºëºõ øààðäëàãàòàé áàéäàã.

Ýíä òýìäýãëýæ õýëýõ íýã àñóóäàë áîë Wi-Fi òåõíîëîãèéã àøèãëàõ ¿åèéí äàâòàìæ, ñóâãààð õýí ÷ äàìæóóëàëò õèéæ áîëîõ áà òóõàéí õýðýãëýýíä çîðèóëñàí òóñãàé õóâààðèëàëò áàéõã¿é þì. Wi-Fi-ûí òºõººðºìæ íü õÿìä áºãººä àéë ºðõ, àæëûí áàéðàíä áàéãàà íèéòèéí õýðýãëýýíèé ñ¿ëæýýã ¿¿ñãýõýä ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã òåõíîëîãè þì. Ãýõäýý ýíý íü à÷ààëëûí òºâëºðëèéã áèé áîëãîäîã òàë áèé. Áîãèíî äîëãèîíû çóóõ ìºí ë õóâààðèëàãäñàí äîëãèîíûã àøèãëàäàã( ¿¿íòýé àäèë ººð îëîí òºðëèéí òºõººðºìæ òóõàéëáàë óòàñã¿é òåëåôîí àïïàðàò, äîõèîëëûí ñèñòåì, öàõèëãààí õààëãà ãýõ ìýò íü äîëãèîíû òóñëàìæòàéãààð àæèëëàäàã) ó÷èð íàéäâàðòàé àæèëëàãààíä íü àíõààðàë òàâèõ øààðäëàãàòàé. Èéìýýñ îíöãîé à÷ õîëáîãäîë á¿õèé ¿éë àæèëëàãààíä Wi-Fi-ã õýðýãëýõäýý õîëáîãäîõ ýðñäëèéã òîîöîõ õýðýãòýé.

2.2 Ñ¯лÆÝÝÍÈÉ ÒªÕªÐªªÌÆ, ÝлÅÌÅÍÒ¯¯д

ªìíºõ õýñýãò íýã áóþó õýä õýäýí ñèñòåìèéã õîëáîõ õîëáîëòûí õýðýãñë¿¿ð¿¿äèéã òîäîðõîéëñîí áèëýý. Õàðèí ýíý õýñýãò õîëáîëòûí òºãñãºë á¿ðò õýðýãëýãääýã ýëåìåíò¿¿äèéã àâ÷ ¿çíý.

Customer Premises Equipment - CPE /Õýðýãëýã÷èéí òºõººðºìæ/ ãýäýã íü öàõèëãààí õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ýýñ øóãàìûí òºãñãºëä ñóóðèëóóëñàí òºõººðºìæèéã òîäîðõîéëîõîä õýðýãëýãääýã íýð òîìú¸î þì. Ýíýõ¿¿ òºõººðºìæ íü øóãàìûí íýã òàëûã ¿ëäñýí áóñàä ñ¿ëæýýíä õîëáîõ “ãàðö”-ûí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýíý. Õóó÷èí ýíýõ¿¿ òºõººðºìæèéã ãîë òºëºâ ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ ýçýìøèæ ººðèéí ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðýýíä õýðýãëýã÷äýä ò¿ðýýñëýäýã áàéñàí. Õàðèí ºíºº ¿åä îëîí óëñ îðíû ñ¿ëæýýíèé CPE õýñýãò ºðñºëäººí á¿ðýí íýâòýð÷, CPE-ã õýðýãëýã÷ ººðºº ýçýìøèõ áóþó ýñõ¿ë ãóðàâäàã÷ ýòãýýäýýñ õýðýãëýõ õàíäëàãà áèé áîëñîí. CPE òºõººðºìæèíä ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èéí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ òåõíèêèéí íºõöºë øààðäëàãûã õàíãàõ øààðäëàãàòàé ¿ç¿¿ëýëò á¿õèé òîõèðãîîã õèéñýí áàéíà. Çàðèì òºõººðºìæ íü çºâõºí íýã ë çîðèóëàëòòàé áàéõ áóþó ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èéí ñ¿ëæýýíèé òºãñãºë äýýð áóñàä ñ¿ëæýýòýé õîëáîãäîõ áà õýðýãëýã÷èéí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ îðîëò, ãàðàëòòàé áàéíà. Áóñàä òºõººðºìæ íü îëîí òºðëèéí çîðèóëàëòòàé áàéõ áà ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èéí ñ¿ëæýý áîëîí õýðýãëýã÷èéí ñ¿ëæýýòýé õîëáîãäîæ íýìýëò ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã ¿¿ñãýíý. (òóõàéëáàë ÷èãëýë òîãòîîõ, àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ãýõ ìýò). CPE òºõººðºìæèéí æèøýýíä àíàëîãè áîëîí DSL ìîäåìóóä, Network Termination Units -Ñ¿ëæýýíèé òºãñãºëèéí õýñã¿¿ä, Data Termination Units – ªãºãäºë òºãñãºõ õýñã¿¿ä, Terminal Adapters- Òºãñãºëèéí òºõººðºìæèéí òîõèðóóëàã÷ àäàïòåð, Private Automatic Branch Exchange (PABX) systems çýðã¿¿äèéã äóðäàæ áîëíî.

Òºâëºð¿¿ëýã÷/concentrator/ áîëîí íÿãòðóóëãûí/multiplexer/ òºõººðºìæ¿¿äèéã ãîë òºëºâ ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä ñ¿ëæýýãýý áàéãóóëàõ áîëîí àæèëëóóëàõàä àøèãëàäàã. Òºâëºð¿¿ëýã÷/concentrator/-èéã áàãà õóðäòàé õîëáîëòûã ºíäºð õóðäàíä õîëáîõîä õýðýãëýäýã. Òóõàéëáàë òåëåôîí óòñààð äàìæóóëàí èíòåðíýòýä õîëáîãääîã õýðýãëýã÷äèéí èíòåðíýò õîëáîëòûã ¿¿ñãýõýä Èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ /ISP/ íü òºâëºð¿¿ëýã÷èéã àøèãëàäàã áàéíà. Íÿãòðóóëàã÷/multiplexer/ íü õýä õýäýí äîõèîëëûí îðîëòûã õ¿ëýýí àâ÷, òýäãýýðèéã äàìæóóëàõàä çîðèóëàí íýã ãàðàëòûí äîõèîëîë áîëãîí íÿãòðóóëíà.


¯éë÷èëãýý ýðõëýã÷ íü ìýäýýëëèéã ñ¿ëæýýíèé áóñàä õýñýãò øèëæ¿¿ëýõ, ýñõ¿ë áóñàä ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äèéí ñ¿ëæýýíä õîëáîõîä íÿãòðóóëàã÷èéã àøèãëàäàã áàéíà.

Routers/÷èãë¿¿ëýã÷ çàì÷ëàã÷ òºõººðºìæèéã õî¸ð áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû ñ¿ëæýýã õîëáîõîä õýðýãëýíý. Òóõàéëáàë áàéãóóëëàãûí äîòîîä ñ¿ëæýýã íèéòèéí ñ¿ëæýýíä õîëáîõîä routers/÷èãë¿¿ëýã÷-èéã õýðýãëýõ. /èíòåðíýòýä õîëáîõîä/

Network switches/ñ¿ëæýýíèé õîëáîëòûí áàéãóóëàìæ íü òîäîðõîé íýã áàéðøèëä îðøèæ áóé äîòîîä Ýòåðíýòýä õýðýãëýã÷èéã õîëáîõîä õýðýãëýíý. ªíãºðñºí õóãàöààíä ñ¿ëæýýíèé hub/ õàá íü ýíýõ¿¿ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýæ áàéñàí. Õàðèí õîëáîëòûí áàéãóóëàìæ áîëîõ ñîôò ñâè÷ íü èë¿¿ ºðãºí çóðâàñ, ºíäºð õóðä, íàéäâàðòàé àæèëëàãààã õàíãàæ áàéãàà áîëíî.

Õîëáîëòûí áàéãóóëàìæ áîëîõ ñîôò ñâè÷ íü ïîðò á¿ðò øààðäëàãàòàé áàéãàà ºðãºí çóðâàñûã õàíãàæ áàéñàí áîë õàá/hub íü á¿õ ïîðòîä çîðèóëæ áîëîìæòîé áàéãàà ºðãºí çóðâàñûã õóâààæ áàéñàí. Èéìä ñâè÷ íü èë¿¿ èõ ¿ð àøèãòàé. õàá/hub-ä áàéäàã çºð÷ë¿¿ä /ÿëàíãóÿà õî¸ð ïîðò íýã äîð äàìæóóëàëò õèéõýä/ ñâè÷èä òîõèîëääîãã¿é.

Wiring closet/øóãàì óòàñíû ø¿¿ãýý íü áàðèëãà äýýã¿¿ð òàòñàí êàáåëü øóãàìóóäûã òºãñãºõ, õàðèëöàí õîëáîí òºâëºðñºí áàéðëàë þì. Óòàñíû ø¿¿ãýýíä òàâèóð á¿õèé çîãñóóð, õýðýãëýã÷èéí ãàðàëòûã à÷ààëæ òºãñãºõ êàáåëèéí îðóóëãûí ñàìáàðóóä, ø¿¿ãýýí äîòîð ïîðò áîëîí ãàðàëòûí õàðèëöàí õîëáîëòûí îðóóëãûí ¿ç¿¿ð¿¿ä, îðóóëãóóäûí ¿ç¿¿ðèéã çîõèîí áàéãóóëàõ êàáåëèéí ñàìáàðóóä, õýðýãëýã÷èéí ãàðàëòûã ñ¿ëæýýíèé ¿éë÷èëãýýíä õîëáîõ ñâè÷¿¿ä, áóñàä ¿éë÷èëãýý, áàéðøèëä õàðèëöàí õîëáîëò ¿¿ñãýõ çàâñðûí ò¿ãýýëòèéí ðàìóóä çýðýã áàéðëàñàí áàéíà. Ìºí ø¿¿ãýýã õºðãºõ ñýíñ áîëîí öàõèëãààíààð õàíãàõ òºõººðºìæ ñóóðèëñàí áàéäàã. (ÒÅÕÍÎËÎÃÈÉÍ ÒÎÂ× ÌÝÄÝÝËÝË: Êàáåëü øóãàì òàòàõ, ñóóðèëóóëàõ á¿òýö ãýñýí õýñýãò äýëãýðýíã¿é ìýäýýëýëòýé òàíèëöàæ áîëíî.)

Local Area Network (LAN) áóþó äîòîîä ñ¿ëæýý ãýäýãò õàðüöàíãóé æèæèã òàëáàé, îðîí çàé áîëîí àæëûí áàéð, ºðõ àéë, áàðèëãà, êàìïóñ ìàÿãèéí õîòõîí äîòîð áàéðëàõ ñ¿ëæýýã îéëãîíî. LAN äîòîðõ õîëáîëòûí õóðä íü áóñàä òºðëèéí ñ¿ëæýýòýé õàðüöóóëáàë ºíäºð õóðäòàé áàéäàã. Òóõàéëáàë WAN ñ¿ëæýý

Wide Area Network (WAN) áóþó ãàäààä îð÷íû ñ¿ëæýý ãýäýãò òîì õýìæýýíèé ãàçàð ç¿éí áàéðëàëûã õàìàðñàí ñ¿ëæýýã îéëãîíî. Ýíý ñ¿ëæýý íü õîò, óëñ äîòîð ýñõ¿ë óëñ áîëîí òèâ õîîðîíäûã õîëáîñîí ñ¿ëæýýã îéëãîíî. WAN íü ººð ººð ãàçàð áàéðëàæ áóé áàéãóóëëàãóóäûí äîòîîä ñ¿ëæýý -LAN-ûã óòàñã¿é õîëáîîãîîð õîëáîõîä àøèãëàãääàã.

Wireless Local Area Network (WLAN) áóþó óòàñã¿é äîòîîä îð÷íû ñ¿ëæýý ãýäýãò äîòîîä ñ¿ëæýý LAN-ã áàéãóóëàõàä óòàñã¿é ñ¿ëæýýíèé òåõíîëîãè àøèãëàõ õàìààðäàã. Ò¿¿í÷ëýí WLAN òåõíîëîãèéã àëñ õîëûí çàéíä öýãýýñ-öýãò ýñõ¿ë íýã öýãýýñ-îëîí öýã á¿õèé øóãàìä ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýõýä àøèãëàæ áîëäîã.

Metropolitan Area Network (MAN) áóþó ìåòðîïîëèòàí îð÷íû ñ¿ëæýý ãýäýãò äîòîîä îð÷íû ñ¿ëæýý LAN-ààñ òîì áîëîâ÷ ãàçàðç¿éí áàãà õýìæýýã õàìàðñàí ñ¿ëæýýã îéëãîíî. (Òóõàéëáàë õîò äîòîð) Òóñ ñ¿ëæýýã ãîë òºëºâ òóõàéí íýã áàéãóóëëàãà áàéãóóëàõ áà ¿éë÷èëãýýíèé õîëáîëòûã áóñàä îëîí òîîíû áàéãóóëëàãóóä áîëîí õóâü õ¿í àâ÷ áîëîõ áºãººä ¿éë÷èëãýýí¿¿ä íü òóõàéí ñ¿ëæýýíä ë áîëîìæòîé áàéõ þì.

Personal Area Network (PAN) áóþó ïåðñîíàëü îð÷íû ñ¿ëæýý ãýäýãò òóõàéí íýã õóâü õ¿í áóþó öººí òîîíû õ¿íýýñ á¿ðäñýí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ (øèðýýíèéõýý ýðãýí òîéðîíä)-èéí õîîðîíä õýðýãëýæ áàéãàà õàðèëöàà õîëáîîíû òºõººðºìæèéã îéëãîõ áà ýíý íýð òîìú¸îëëûã ñàÿõíààñ õýðýãëýõ áîëñîí. PAN ñ¿ëæýýíèé öàðàà íü öººí õýäýí ìåòðýýñ èë¿¿ã¿é áàéíà.


Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëýë Ýòåðíýò

Ýòåðíýò íü Öàõèëãààí áîëîí Ýëåêòðîíèêèéí Èíæèíåð¿¿äèéí Õ¿ðýýëýíãýýñ ãàðãàñàí (IEEE) 802.3 ñòàíäàðòààð áàòëàãäñàí LAN òåõíîëîãèóäûí á¿ëýãò îðäîã. Ýòåðíýò íü ñ¿¿ëèéí ¿åä òºãñãºëèéí ñ¿ëæýýã ¿¿ñãýõ äå ôàêòî ñîíãîëò áîëæ óëìààð Token Ring & Fiber Distributed Data Interface (FDDI) òåõíîëîãèóäûí îðîíä ºðãºí õýðýãëýãäýõ áîëñîí. Êàîêñàëü êàáåëü (Çóçààí êàîêñàëü êàáåëüä õýðýãëýäýã õýðýãñëèéã 10base-5 áà íàðèéí êàîêñàëü êàáåëüä õýðýãëýäýã õýðýãñëèéã 10Base-2 ãýæ íýðëýäýã áàéñàí ), á¿ðýýñ á¿õèé õîñ çýñ êàáåëü (Unshielded twisted pair áóþó UTP) áîëîí øèëýí êàáåëüä Ýòåðíýòèéã õýðýãëýæ áîëíî. IEEE 802.11 ñòàíäàðòààð áàòëàãäñàí Óòàñã¿é äîòîîä îð÷íû ñ¿ëæýý LAN (ýñõ¿ë Wi – Fi) –ä Ýòåðíýòèéã ñóóðü òåõíîëîãè áîëãîí õýðýãëýäýã. ªíººãèéí áàéäëààð áîëîìæòîé áàéãàà ºãºãäëèéí õýìæýýã äîîð ¿ç¿¿ëýâ. ¯¿íä:

10 Má/ñ - 10Base-T Ýòåðíýò • 100Má/ñ - 100Base-T (çýñ êàáåëèéí ñ¿ëæýýíä çîðèóëàãäñàí) áóþó• Õóðäàí Ýòåðíýò 1,000 Má/ñ - 1000Base-T (çýñ êàáåëèéí ñ¿ëæýýíä çîðèóëàãäñàí)• áóþó Ãåãàáèòèéí Ýòåðíýò /Gigabit Ethernet/10,000 Ìá/ñ - 10GBase-xx (õýðýãñëýýñ õàìààðàí) 10-Ãåãàáèòèéí • Ýòåðíýò

Öàõèëãààí áîëîí Ýëåêòðîíèêèéí Èíæèíåð¿¿äèéí Õ¿ðýýëýíãýýñ / Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) / Ýòåðíýòèéí äàðàà ¿åèéí ñ¿ëæýýã 100 Ãåãàáèòèéí Ýòåðíýò (100GbE) íýâòð¿¿ëýõýýð àæèëëàæ áàéíà. Òóñ ñòàíäàðò íü õî¸ð òºðëèéí õóðäíû ¿éë÷èëãýýã ñàíàë áîëãîõ þì. ¯¿íä: 40 Ãåãàáèò/ñ íü ìåäèà-ãèéí òºðºë á¿ðèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ áîë 100 Ãåãàáèò/ñ íü òóñãàé çîðèóëàëòûí øèëýí êàáåëèàð äàìæóóëàõ áîëîìæòîé õîëáîëòûí çàé íü àëñëàãäñàí äàâóó òàëòàé (40 õ¿ðòýë êì).5

Öàõèëãààí õîëáîîíû òàëààð ÿðèõàä ººð îëîí íýð òîìú¸îëîë ÿëàíãóÿà ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ áîëîí äýä á¿òöèéí õóâüä ãàð÷ èðäýã. Òýäãýýðèéã äîîð äóðäúÿ.

CentralOffice (CO) áóþó Òºâ îôôèñ ãýäýãò òåëåôîí ÿðèàíû ñîëèëöîõ öýã áîëîõ àâòîìàò òåëåôîí ñòàíö- ÀÒÑ áîëîí áóñàä õîëáîãäîõ òºõººðºìæèéã áàéðøóóëñàí áàéøèí, áàðèëãûã îéëãîíî. Òóõàéí îð÷èí, á¿ñýä ÀÒÑ áàéðëàõ áºãººä òóõàéí îð÷èí, á¿ñ äîòîðõè ÿðèàíû äóóäëàãóóäûã õîëáîõ, ýñõ¿ë ººð á¿ñýä áàéãàà ÀÒÑ-ûí øóãàìòàé õîëáîãäîõ çýðýã õýðýãëýã÷èéí çàëãàñàí äóóäëàãûã ¿¿ñãýõ ¿¿ðýãòýé. Ìºí Òºâ îôôèñ íü ÿðèàíû äóóäëàãààñ ãàäíà ºãºãäºë äàìæóóëàõ õîëáîëòûã ã¿éöýòãýæ ºãäºã ó÷èð õîëáîîíû ñ¿ëæýýíèé ¿¿ðýã ôóíêöóóäûã íýãòãýæ áàéäàã.

International Gateway áóþó оëîí óëñûí ÿðèàíû ãàðö ãýäýãò ¿íäýñíèé ñ¿ëæýý áîëîí ãàäààä óëñûí ñ¿ëæýýí¿¿äèéã õîîðîíä íü õîëáîæ ¿¿ñãýæ îëîí óëñûí ÿðèàã ¿¿ñãýõ ¿¿ðýã á¿õèé òóñãàé ÀÒÑ õàìààðíà. Îëîí óëñûí ÿðèàíû ãàðö íü ÿðèà áîëîí ºãºãäëèéí õîëáîîã çîõèîí áàéãóóëàõ áà ãàäààä îðîíòîé õîëáîãäîõ øóãàìûí õîëáîëò íü õîëáîëòûí òºðºë á¿ðèéí ñóâãààð ò¿¿íèé äîòîð äàëàéí óñàí äîîãóóðõ øèëýí êàáåëü, ãàçðûí øóãàì áîëîí ñàíñðûí õîëáîîãîîð äàìæèí ã¿éöýòãýãääýã.

Wikipedia,”100 Gigabit Ethernet,” Wikipedia Foundation Inc., http://en.wikipedia.org/wiki/100_gigabit_Ethernet 5.


Earth Station áóþó Ãàçðûí ñòàíö (Ñàíñðûí õîëáîîíû ãàçðûí ñòàíö ýñõ¿ë Òåëåïîðò) ãýäýã íü ãàçðûí ãàäàðãóó äýýð òºãñºõ ñàíñðûí õîëáîîíû øóãàì áºãººä òóñãàé õèéìýë äàãóóë àøèãëàí õîëáîîíû ñ¿ëæýýíèé ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ òîõèðóóëãàòàé áàéäàã. Ãàçðûí ñòàíö íü Îëîí óëñûí ÿðèàíû ãàðöûã ººð ñ¿ëæýýòýé õîëáîõîä àøèãëàäàã. Ãýõäýý òóõàéí óëñ äîòîðõ áàéðøèëä õîëáîëòóóäûã ¿¿ñãýõ çîðèëãîîð ìºí õýðýãëýæ áîëíî. Çóðàã 7-ä Íîìõîí Äàëàéí àðàëä áàéðëàõ Á¿ãä Íàéðàìäàõ Êèðáàòè óëñûí àøèãëàæ áóé Ãàçðûí ñòàíöûã õàðóóëàâ.

Çóðàã 7. Õèéìýë äàãóóëûí ãàçðûí ñòàíö, Á¿ãä Íàéðàìäàõ Êèðèáàòè óëñ(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)

Internet Service Provider (ISP) áóþó Èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ íü èíòåðíýòýä áîëîí ò¿¿íèé õîëáîãäîõ ¿éë÷èëãýýíä õàíäàõ õîëáîëòûã õàíãàæ áóé õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ þì. ªìíº íü ISP-íóóä íü òåëåôîíû ¿éë÷èëãýý ýðõýëäýã êîìïàíèóä áàéñàí. Ñ¿¿ëèéí ¿åä îëîí óëñ îðîíä èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýýíä ºðñºëäººí íýâòýð÷ ýíýõ¿¿ ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõ õóâèéí õýâøëèéíõýí ¿¿ñýæ èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä áîëîí òºðºëæñºí. Îäîîãèéí áàéäëààð îëîí òºðëèéí èíòåðýíòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ ISP-íóóä áàéíà. Òýäíèé çàðèì íü “âèðòóàë ISP-íóóä” áóþó èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýýíèé äýä á¿òöèéã áàéãóóëàõã¿éãýýð ñ¿ëæýý, äýä á¿òýö á¿õèé èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äýýñ ¿éë÷èëãýýã àâ÷ õýðýãëýã÷äýä èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã. Õàðèí çàðèì íü ººðèéí ãýñýí äýä á¿òöèéã áàéãóóëæ, àæèëëóóëàí èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýæ áàéõàä íºãºº íýã õýñýã íü èíòåðíýòèéí óðñãàëûã áóñäàä ºãºõ ÷èãëýëýýð ýíý áèçíåñèéã ÿâóóëæ áàéíà.


Îíöëîõ õýñýãªìíºäèéã õîëáîñîí êàáåëèéí ñ¿ëæýý

Southern Cross Cable Network (SCCN) áóþó ªìíºäèéã õîëáîñîí êàáåëèéí ñ¿ëæýý íü ÀÍÓ-ûí áàðóóí ýðãèéã Íîìõîí äàëàéí îðíóóäòàé õîëáîñîí óñàí äîîðõè øèëýí êàáåëèéí ñ¿ëæýý þì. Ýíý íü íººö øóãàìûí òîõèðóóëãàòàé áºãººä ìàòåðèàëëàã ãýìòëèéí ¿åä ººðºº çàñâàðëàí ñ¿ëæýýíèé òàñðàëòã¿é áàéäëûã õàíãàõ áîëîìæòîé. Øèíý Çåëàíäûí Òåëåêîì êîìïàíè (50%), Sing Tel Optus (40%) áîëîí Verison Business (10%)6 çýðãýýñ á¿ðäñýí êîíñîðöèóì ýíýõ¿¿ ñ¿ëæýýã ýçýìøäýã. Àíõû êàïèòàë õºðºíãº îðóóëàëò íü 1.3 òýðáóì àì.äîëëàðààð õèéãäñýí áºãººä àìüäðàõ õóãàöàà íü 25 æèëýýð òîãòîîãäñîí.

Çóðàã 8. ªìíºäèéã õîëáîñîí Êàáåëèéí ñ¿ëæýý –SCCN(ýõ ñóðâàëæ: J.P.Lon8 http://upload.wikipedia.org/wikipedi/eng=/thumb/e/eb/Southern_X_Cable-

Route.png/375px-Southern-X-Cable-Route.png )

Àíõ 2001 îíû 11 ä¿ãýýð ñàðä àøèãëàëòàíä îðóóëàõàä òóñ êàáåëü øóãàìûí áàãòààìæ íü 80Gbps áàéñàí áºãººä ÀÍÓ-ûí áàðóóí ýðãèéí èíòåðíýò õàáûã áóñàä ãàçàðäàëòûí öýã¿¿äýä øóóä õîëáîõ ÷èãëýëòýé áàéñàí. Ãàçàðäàëòûí öýã¿¿ä íü: 1. Àâñòðàëèéí Àëåêñàíäðèà, 2. Àâñòðàëèéí Áðóóêâýéë, 3. Ôèæèãèéí Ñóâà, 4. Øèíý Çåëàíäûí Óýíþàïàé, 5. Øèíý Çåëàíäûí Òàêàïóíà, 6. ÀÍÓ-ûí Õàâàé àðëûí Êàõý ïîéíò, 7. ÀÍÓ-ûí Õàâàé àðëûí Ñïåíñåð áèè÷, 8. ÀÍÓ-ûí Îðåãîí ìóæèéí Õèëñáîðî, 9. ÀÍÓ-ûí Êàëèôîðíè ìóæèéí Ñàí Õîñå(ãàçðûí õîëáîëò), 10. ÀÍÓ-ûí Êàëèôîðíè ìóæèéí Ìîððî Áýé.

2003 îíû 1 ñàðä òóñ ñ¿ëæýýíèé áàãòààìæèéã íýìýãä¿¿ëæ 480 Gbps áîëãîñîí áàéíà. 2008 îíä áàãòààìæèéã ºðãºòãºæ 860 Gbps áîëãîñîí áà ºíººãèéí òåõíîëîãè íü òóñ ñèñòåìèéã 2400 Ãá/ñ áóþó 2.4 Tbps7-èéí õ¿÷èí ÷àäëààð ºðãºòãºæ ÷àäæýý.

Àâñòðàëè, Øèíý Çåëàíä áîëîí Õàâàéí àðëóóäààñ ãàäíà òóñ ñ¿ëæýý íü Ôèæè áîëîí Íîìõîí äàëàéí àðëóóäûí îðíóóäûã ºíäºð õóðäíû øóãàìààð ÀÍÓ-ûí Èíòåðíýòèéí õàá-ä øóóä õîëáîæ ÀÍÓ-ä áàéðøèæ áóé õýðýãëýã÷äèéã Ôèæèä áàéðëóóëàí ÌÕÕÒ-ä ñóóðèëñàí ¿éë àæèëëàãàà, áèçíåñèéí ñîíèðõëûã òºð¿¿ëýõ áîëîìæèéã íýýæ ºãñºí áàéíà.

Southern Cross Cable Network, “About us,” http://www.southerncrosscables.com/public/AboutUs/default/cfm?PageID=9 6. Southerb Cross Cable Network, “Big Upgrade for Southern Cross Cable Network,” 7. http://www.southerncrosscables.com/public/home/whatsnewdetail.cfm?WhatsNewID=14



Á¿ñ íóòãèéí êàáåëü ñ¿ëæýýíèé ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã íýðëýõ . Èéì òºðëèéí 1. ñ¿ëæýý íü ñ¿ëæýýíèé õîëáîëò áîëîí ºðòºãèéí õóâüë òàíàé á¿ñ íóòàãò ÿìàð íºëºº ¿ç¿¿ëýõ áîë. ¯íäýñíèé òºëºâëºëòèéí ¿éë àæèëëàãààíä “future-proof” õºðºíãº 2. îðóóëàëòûã äýäá¿òöýä îðóóëàõûí à÷ õîëáîãäëûã òàéëáàðëàõÒàíàé á¿ñ íóòàãò õèéìýë äàãóóë àøèãëàí õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý 3. õ¿ðãýäýã ¿¿. Õýðýâ òèéì áîë õàðèëöàà õîëáîîíû óëàìæëàëò ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ ýä ñàíñðûí õîëáîîã àøèãëàäàã òîõèîëäëóóäûã íýðëýõ


3. ÈÍÒÅÐÍÝÒ. ÌÝдÝÝллÈÉÍ ªÍдªÐ ÕуÐдÍÛ ÇÀÌ

Ýíýõ¿¿ á¿ëãèéí çîðèãî íü: Èíòåðíýòèéí ¿íäñýí ýëåìåíò¿¿äèéí òîäîðõîéëîõ; •Èíòåðíýòèéí õýðýãëýý, òåõíîëîãèóä, ýäãýýðèéí áèäíèé ºíººãèéí áîëîí •èðýýä¿éíõàðèëöààõîëáîîíûõýâìàÿãòíºëººëºõíºëººëë¿¿äèéãñóäëàõ;Èíòåðíýòèéí òåõíèêèéí áîëîí áîäëîãûí àñóóäëóóäûã õàðèóöàæ áóé •áàéãóóëëàãóóäûí ¿éë àæèëëààãààíû òàëààðõè ìýäýýëëýýð õàíãàõ; Èíòåðíýòèéí õºãæèë áîëîí õóâüñàë øèíý÷ëýëòýé õîëáîîòîé øèíý•òåõíîëîãèóä áîëîí ÷èã õàíäëàãóóäûã òîäîðõîéëîõ;Èíòåðíýòèéãõºãæ¿¿ëýõýäàâ÷¿çýõøààðäëàãàòàéáîäëîãûíàñóóäëóóäûã•ãàðãàæ èðýõ þì.


Òóñ á¿ëãèéã óíøèæ ñóäëàõäàà áîäëîãûí ç¿ãýýñ äàðààõ àñóóäëóóäûã àíõààð÷ ¿çýõ õýðýãòýé. ¯¿íä:

Èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýýíèé çàõ çýýëä ºðñºëäººíèéã íýâòð¿¿ëæ, • ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ áîëîí õýðýãëýã÷èéí õîîðîíä õîëáîñîí øóãàìä ÷ºëººòýé õîëáîãäîõ íºõöëèéã õàíãàõ; Îíîâ÷òîé äýä á¿òýö àøèãëàí òºðèéí àãåíòëàã, áàéãóóëëàãóóäûã õàðèëöàí • õîëáîõ çàìààð òºðèéí ¿éë÷èëãýýã èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí îíëàéí õýëáýðýýð õ¿ðãýõ áîëîìæèéã ºðãºòãºõ; Domain name system (DNS) root server mirrors áóþó Äîìàéí íýðèéí • ñèñòåìèéí ÿçãóóð ñåðâåðèéí òîëü, Internet Exchange Points áîëîí îëîí óëñûí õîëáîëòûí íººöèéã àøèãëàí ¿íäýñíèé èíòåðíýòèéí äýä á¿òöèéí àþóëã¿é, òîãòâîðòîé áàéäëûã õàíãàõ;Êèáåð àþóëã¿é áàéäëûí õóóëü ýðõ ç¿éí îð÷èíã á¿ðä¿¿ëýõ (òóõàéëáàë • ÑÏÀÌ-ûí ýñðýã õóóëü, èíòåðíýòèéí õýðýãëýã÷äèéí ýðõèéã õàìãààëàõ õóóëü ãýõ ìýò);¯éë÷èëãýý áîëîí ìýäýýëýë õ¿ðãýõýä èíòåðíýòèéí òåõíîëîãèéí îëãîæ áóé • áîëîìæóóäûã íýìýãä¿¿ëýõ;Èíòåðíýòèéí òåõíîëîãèéí õóâüñàë øèíý÷ëýë, òýäãýýðèéí õýðýãëýýã • õàíãàõ óÿí õàòàí, îíîâ÷òîé çîõèöóóëàëòûí îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ; Äýä á¿òöèéã õºãæ¿¿ëýõäýý øèíý òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ áîëîìæòîé, • èðýýä¿éã õàðñàí ñòðàòåãèéã õýðýãæ¿¿ëýõ (òóõàéëáàë Èíòåðíýò ïðîòîêîëûí âèðæèí 6 áóþó IPv6-ã íýâòð¿¿ëýõ áîëîí àëñëàãäñàí, ¿éë÷èëãýý õ¿ðýýã¿é òóãèéí îðøèí ñóóã÷äàä óòàñã¿é ñ¿ëæýýã àøèãëàõ ãýõ ìýò);Îðîí íóòãèéí èðãýäýä çîðèóëñàí íèéòèéí õýðýãëýýíèé ñ¿ëæýýã õºãæ¿¿ëýõ • ÿëàíãóÿà ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýõ àðèëæààíû íºõöºë íü õºäººãèéí îð÷èíä ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøèãã¿é áàéãàà òîõèîëäîëä òîõèðîõ îð÷èíã áèé áîëãîõ;Òîäîðõîé íýã îëîí óëñûí øóãàì ñ¿ëæýýíýýñ õàìààðàëòàé áàéõ íºõöºëèéã • áóóðóóëàõ çîðèëãîîð á¿ñ íóòãèéí áîëîí äýä-á¿ñ íóòãèéí ñ¿ëæýýã áàéãóóëàõ áîëîìæ, áîëîëöîîã ýðæ õàéõ;Èíòåðíýò áîëîí ÌÕÕÒ-èéí áîäëîãûí àñóóäëóóäààð á¿ñèéí áîëîí îëîí • óëñûí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàõ; Ñèñòåì õîîðîíäûí õàðèëöàí àøèãëàëòûã õàíãàõ ñ¿ëæýýíäýý àøèãëàõûí • òóëä íýýëòòýé ñòàíäàðòûã õýðýãëýõ;Çàñãèéí ãàçðûí ÌÕÕÒ-èéí çîõèöóóëàëò, áîäëîãî òîäîðõîéëîõ • áàéãóóëëàãóóä íü òóñ ñàëáàðûí á¿õ òàëóóäòàé õàìòðàí àæèëëàõ õàìòûí àæèëëàãààã èäýâõæ¿¿ëýõ, èíãýñíýýð øèíý òåõíîëîãèéí ÷èã õàíäëàãûã ñóäàëæ, ¿íýëýõ õ¿íèé íººöèéí ÷àäàâõè á¿ðä¿¿ëýõ, ýíý íü òîõèîìæòîé ¿åä øèíý òåõíîëîãèéã áîãèíî õóãàöààíä íýâòð¿¿ëýõ áîëîìæèéã õàíãàõ

P


3.1 ÒÀÍÈлÖуулÃÀ

Èíòåðíýòèéã “ñ¿ëæýýí¿¿äèéí ñ¿ëæýý” ãýæ òîäîðõîéëîõ íü õàìãèéí îíîâ÷òîé ñàíàà áàéæ áîëîõ þì. Ýíý íü Èíòåðíýò ïðîòîêîëûã (IP-Internet Protocol) àøèãëàí ìýäýýëýë ñîëèëöäîã õàðèëöàí õîëáîãäñîí êîìïüþòåðûí ñ¿ëæýýíä äýëõèé äàÿàðàà, á¿õ íèéòýýðýý õîëáîãäîõ çîðèóëàëòòàé. ªíãºðñºí 30 æèëèéí õóãàöààíä Èíòåðíýò íü ñóäàëãàà, ýðýë õàéãóóëûí ñ¿ëæýý áàéñíàà ýä¿ãýý äýëõèéí õ¿í àìûí ºäºð òóòìûí àìüäðàëûí ñàëøã¿é íýã õýñýã áîëæ õóâèðààä áàéíà.

ªíãºðñºí 10 æèëä èíòåðíýòèéí ºñºëò áîëîí íºëºº åð áóñûí èõ áàéñàí ãýæ õýëæ áîëíî. (Çóðàã 9 –ä 2006 îíû áàéäëààð èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí òîî õýðõýí ººð÷ëºãäñíèéã õàðæ áîëíî.) Èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí õàðèëöàí ÿðèõ, áëîãèíã, èíòåðíýò ðàäèî, èíòåðíýò òåëåâèç, ñ¿ëæýýãýýð ººð õîîðîíäîî õàðèëöàõ ñàéòóóä, êëàóä êîìïüþòèíã-¿¿ëýí òîîöîîëîë, áîëîí èíòåðíýòýä ñóóðèëñàí õýðýãëýã÷äèéí õýðýãëýý, ïðîãðàìóóä çýðýã á¿ãä ë ºðãºí õýðýãëýý áîëæ èíòåðíýò íü îëîí õ¿íèé õàðèëöààíû ýíãèéí àðãà çàì, õýâ ìàÿã áîëñîí áàéíà. Óëìààð èíòåðíýòèéí òóñëàìæòàéãààð òýðáóìààð òîîëîãäîõ îðëîãûã îëæ áóé áèçíåñ, ¿éëäâýðëýë¿¿ä àð àðààñàà òºðºõ áîëñîí íü Èíòåðíýòèéã äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ñàëøã¿é íýã õýñýã áîëæ áàéãààã õàðóóëæ áàéíà ãýæ õýëæ áîëîõîîð áàéãàà þì.

Çóðàã 9. Èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí òîî/Á¿ñ áîëîí õîëáîëòûí òºðëººð /, 2006 îí(ýõ ñóðâàëæ: ÎÓÖÕÁ, http://www.itu.int?ITU-D/ist/statistics/ict/graphs/ap5/jpg )

Ýíãèéí õýðýãëýã÷äýä çîðèóëñàí Èíòåðíýòèéí ¿ñðýíã¿é ºñºëòºä íºëººëñºí õ¿÷èí ç¿éëñèéí íýã íü Åâðîïûí Öºìèéí Ôèçèê Ñóäàëãààíû Áàéãóóëëàãà (European Organization for Nuclear Research –CERN8) –ûí ýðäýìòýí Òèì Áåðíýðñ-Ëèãèéí 19989 îíä çîõèîí á¿òýýñýí äýëõèéí õýìæýýíä àøèãëàõ ñ¿ëæýý áîëîõ World Wide Web –WWW þì.

Internetworldstats.com-ûí ñóäàëãààíààñ ¿çýõýä 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí 31 áàéäëààð äýëõèéí õýìæýýíä 1.3 òýðáóì èíòåðíýò õýðýãëýã÷ áàéãàà òîîöîî ãàð÷ýý.9 Èíòåðíýò Ñèñòåìñ Êîíñîðöèóìûí õèéñýí ñóäàëãààãààð 2008 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí áàéäëààð 500 ãàðóé ñàÿ äîìýéí õîñò áàéãàà òîîöîî ãàð÷ýý.10 Ýäãýýð ñóäàëãàà íü èíòåðíýòèéí ºñºëò õàðüöàíãóé èõ áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. Ãýõäýý äàðàà÷èéí òýðáóì õýðýãëýã÷äýä õýðõýí, ÿìàð àðãà çàìààð èíòåðíýò ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ âý11 ãýäýã íü ÷óõàë àñóóäàë áºãººä èíòåðíýòèéã õýðýãëýæ áàéãàà õýí á¿õíèé õóâüä àþóëã¿é, íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ12

àñóóäëûã áîäîëöîõ øààðäëàãàòàé.

Internet Subscribers by Regionand Access Type, 2006180

160140120100806040200

Asia-Pacific Europe Americas Africa

Percentage of Internet subcribers that are broadband subscribers

Millions

57.5%57.5%

72.4%

80.7%

10%Internet subscribersBroadband subcribersDSL subcribers

World Wide Web Consortium, “Tim Berners Lee,“ http://www.w3.org/People/Berners-Lee/Overview.html8. Internet World Stats, “Internet Usage Statistics,” Miniwatts Marketing Group 9. Internet Systems Consortium Inc, “ISC Domain Survey: Number of Internet Hosts,” http://www.isc.org/ds/host-count-history.html.10. Janna Anderson, “Digital inclusion: Working toward getting the next billion people online … and the billions to follow,” 11. Imagining the Internet, http://www.elon.edu/e-web/predictions/igf_rio_11_13.xhtml .Internet Society, “Initiatives for 2008-2010,” http://www.isoc.org/isoc/mission/initiative/trust.shtml.12.


Çóðàã 10. дýëõèéí Èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí òîî, 2007 îíû 12 äóãààð ñàðûí áàéäëààð(Ýõ ñóðâàëæ: Craig Roth, http://ccsblog.burtongroup.com/collaboration_and_content/WindowsLiveWriter/

ICANNOnItsWayOneoftheBiggestChangestothe_A419/WorldInternetUsers2.gif )

Àçè òèâ íü èíòåðíýò íýâòýðñíýýñ õîéø èíòåðíýòèéí òåõíîëîãèéí äàâóó òàëûã õàìãèéí èõ ºðãºí íýâòð¿¿ëñýí á¿ñ íóòàã þì. (Äýëõèéí èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí òîîã á¿ñ íóòãààð íü òîéìëîí ¿ç¿¿ëñíèéã Çóðàã 10-ààñ õàðæ áîëíî.) ¯¿íä Ç¿¿í Àçèä ºðãºí çóðâàñûí èíòåðíýòèéí õýðýãëýýíèé ò¿âøèíã ìºí õàðóóëñàí áºãººä (òóõ: ßïîí, ªìíºä Ñîëîíãîñ ) ýíýõ¿¿ ¿ç¿¿ëýëòýýð äýëõèéä äýýã¿¿ð òîîíä îðæ, èíòåðíýòèéí ¿íäñýí òåõíîëîãèéí äàðàà÷èéí õóâèëáàð áîëîõ IPv6 òåõíîëîãèéã ýðòíýýñ íýâòð¿¿ëæ ÷àäñàí îðíóóäûí õ¿÷èí ÷àðìàéëòûí ¿ð ä¿íã õàðæ áîëíî. Èõýíõ òîõèîëäîëä òóõàéí îðíû çàñãèéí ãàçàð èíòåðíýòèéí òåõíîëîãèéã õóðäàöòàé íýâòð¿¿ëýõýä ãîëëîõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ àñàð èõ õºðºíãº îðóóëàëò õèéñýí áàéíà. Òóõàéëáàë ªìíºä Ñîëîíãîñûã àâ÷ ¿çâýë çàñãèéí ãàçàð íü ñ¿ëæýýãýýð õîëáîãäñîí óëñûã áèé áîëãîõ òîäîðõîé çîðèëò òàâèí àæèëëàæ ºíäºð õóðäíû ñ¿ëæýýãýýð òºðèéí á¿õ áàéãóóëëàãóóäûã õîëáîõîä èõ õýìæýýíèé õºðºíãº ìºíãº çàðöóóëæýý. Ñàëáàðûí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èäòýé èäýâõòýé õàìòðàí àæèëëàæ ¿íäýñíèé õýìæýýíèé çîðèëòóóäûã òàâüñíû íýã íü 2005 îí ãýõýä Ñîëîíãîñûí íèéò ºðõèéí 80 õóâèéã 20 Ìá/ñ áà ò¿¿íýýñ äýýø õóðäíû èíòåðíýòýä õîëáîõ ÿâäàë áàéñàí áàéíà. ¯¿íèé íýãýí àäèë IPv6 òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýõýä çàñãèéí ãàçàð áîëîí ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýë, ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äèéí äýìæëýã çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé. Àçè òèâèéí óëñ îðíóóäûí èõ õýìæýýíèé õ¿í àìûí èíòåðíýòèéí õ¿ðòýýìæèéã áèé áîëãîõ ÿâöàä àæèãëàãäñàí òóðøëàãà, ñóðãàìæóóä ¿¿íèéã õàðóóëñàí áºãººä ¿¿íä èíòåðíýòèéí òåõíîëîãèéã òºðºë á¿ðèéí ¿éë÷èëãýý, òºõººðºìæèíä ñóóëãàæ ºãñºí òýäãýýð îðíû ÌÕÕÒ-èéí ñàëáàðò ýäèéí çàñãèéí ºãººæºº ºã÷ ÷àäæýý.

Àçè òèâä ÿíç á¿ðèéí õýë, áè÷èã ¿ñãèéí ñî¸ëòîé îðíóóä îëíîîð îðøäîã òóë èíòåðíýòýä íóòãèéí õýë á¿õèé õýðýãëýýã áèé áîëãîõ ººðººð õýëáýë èíòåðíýòèéí õýëèéã íóòàãøóóëàõ òàë äýýð ¿ëãýð æèøýý áîëæ áàéãàà á¿ñ íóòàã þì. Àçèéí á¿õèé ë îðíóóäàä âåá ñàéòóóä áîëîí ìýäýýëýë íü îðîí íóòãèéí õýë äýýð õºðâ¿¿ëýãäñýí áºãººä ýíý íü “äàðàà÷èéí òýðáóì èðãýíèéã” èíòåðíýòýä íýâòð¿¿ëýõ õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íýãèéã õàíãàæ áàéãàà ãýñýí ¿ã þì. Âåá ñàéòûí äîìýéí íýðèéí õýñýãò îðîí íóòãèéí áè÷èã ¿ñãèéã íýâòð¿¿ëýí õýðýãëýõèéã äýëõèéí õýìæýýíä àíõààð÷ ¿çýõ áîëñîí íü èíòåðíýòèéí õýðýãëýýíèé íýâòðýëòèéã èõýñãýõ áàñ íýãýí àëõàì áîëæ áàéãàà þì.

3.2 ÈÍÒÅÐÍÝÒÈÉÍ дÝд Á¯ÒÖÈÉÍ ÝлÅÌÅÍÒ¯¯д

Èíòåðíýò íü äýëõèéí ýäèéí çàñãèéí ÷óõàë íýã õýñýã ãýäýãò ýðãýëçýõ ç¿éëã¿é áºãººä ýíý íü öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷, çàì òýýâýð áîëîí öýâýð óñíû õàíãàìæ çýðýã ¿íäýñíèé äýä á¿òöèéí ÷óõàë ýëåìåíòèéã á¿ðä¿¿ëäýã. Òýãýõýýð Èíòåðíýòèéí äýä á¿òöýä þó õàìààðàõ, èíòåðíýòèéí òàñðàëòã¿é, íàéäâàðòàé õîëáîëòûã õàíãàõàä øààðäëàãàòàé ¿íäñýí ¿éë÷èëãýýí¿¿äýä íü ÿìàð ¿éë÷èëãýýí¿¿ä áàéõ ¸ñòîé âý ãýäýã àñóóëòóóä ãàð÷ èð÷ áàéíà. Àõóéí òàëûí ¿éë÷èëãýýí¿¿äýýñ ãàäíà áàðèëãà áàéøèí, õ¿íèé áîëîí òåõíèêèéí íººöèéí

Asia 38.7%

Europe 26.4%

North America 18.0%

Latin America/Caribbean 9.6%

Africa 3.4%

Middle East 2.5%

Oceania/Australia 1.5%

Source: www.internetworldstats.comCopyright @ 2008, Miniwatts Marketing Group


íºõöºëèéã õàíãàõ, èíòåðíýòèéí àñóóäàë ýðõýëñýí á¿ñ íóòãèéí áîëîí îëîí óëñûí õàìòûí àæèëëàãààã áýõæ¿¿ëýõ çýðýã Èíòåðíýòèéã àæèëëóóëàõàä øààðäëàãàòàé õýä õýäýí àñóóäëûã õºíäºæ àâ÷ ¿çýõ øààðäëàãàòàé. Ýäãýýðýýñ äîîð äóðäúÿ.

Domain name system (DNS) - дîìýéí íýðèéí ñèñòåì13 ÄÍÑ áóþó Äîìýéí íýðèéí ñèñòåì íü õýäèéãýýð ¿ë õàðàãäàõ áîëîâ÷ Èíòåðíýòèéí ÷óõàë õýñýã þì. “World Wide Web” áóþó äýëõèéí îð÷íû ñ¿ëæýýíä íýâòýð÷ õàíäàõûí òóëä äîìýéí íýð àøèãëàõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íòýé ìºí àäèë ýëåêòðîí øóóäàí è-ìýéë èëãýýõýä òóõàéí è-ìýéë õ¿ëýýí àâàã÷èéí äîìýéí íýðèéã àøèãëàí ÿâóóëíà. Òóõàéëáàë: Google –èéã àøèãëàí ýðýë õàéãóóë õèéõ òîõèîëäîëä õýðýãëýã÷ âåá õºòº÷ “browser” áóþó âåá õóóäàñ õàéã÷ ïðîãðàìûí öîíõîíä “www.google.com “ ãýæ áè÷ýýä òóõàéí âåá õóóäñàíä îðæ àæèëëàíà. Hotmail- ä (Yahoo -ä ýëåêòðîí øóóäàíãèéí õÿàãòàé õýðýãëýã÷ www.yahoo.com -ûã óíøóóëæ îðîõ æèøýýòýé) áàéãàà è-ìýéëýý øàëãàõ, õýðýãëýõ òîõèîëäîëä õýðýãëýã÷ www.hotmail.com ãýæ óíøóóëàõ øààðäëàãàòàé. Google.com, yahoo.com, hotmail.com íü äîìýéí íýð¿¿ä þì. Hotmail-ûí è-ìýéë õàÿã áîëîõ [email protected] íü “hotmail.com” ãýñýí äîìýéí íýðèéã àøèãëàæ áàéãàà ãýñýí ¿ã.

Ýäãýýð äîìýéí íýðèéã õýðýãëýã÷èä ñàíàõ áîëîí õýðýãëýõýä ýíãèéí áàéäàã. Õàðèí Èíòåðíýòýä õîëáîãäñîí êîìïüþòåð áîëîí áóñàä ìàøèí íü Èíòåðíýò Ïðîòîêîë –ûí IP (ÀéÏè) õàÿãèéã õýðýãëýäýã. Á¿ëýã òîîã öýãýýð çààãëàí 4 á¿ëýã á¿õèé (202.62.124.238) öóâðàë òîîíîîñ ÀéÏè õàÿã á¿ðääýã. Ýäãýýð òîî íü Èíòåðíýòýä õîëáîãäñîí òóõàéí êîìïüþòåðò õàìààðíà. Èíòåðíýòýä õîëáîãäñîí êîìïüþòåð á¿ð ººð ººðèéí ãýñýí õàÿãòàé. Äîìýéí íýð íü Èíòåðíýò äýõü ¿éë÷èëãýýíä õàíäàëò õèéõýä õýðýãëýãääýã áîëîí Èíòåðíýòèéí äîìýéí íýðèéí ñèñòåì /DNS/ íü óíøóóëæ áóé äîìýéí íýðèéã ÀéÏè õàÿãò õºðâ¿¿ëæ òóõàéí êîìïüþòåðä õàéëãàñàí ñàéò, ìýäýýëëèéã îëîõîä õýðýãëýãääýã. ¯¿íèéã ÄÍÑ -èéí õàíäàëò ãýæ íýðëýäýã.

ÄÍÑ äîìýéí íýðèéí ñèñòåìèéí õàíäàëò íü øóóä ÿâàãääàã. Îäîîãèéí áàéäëààð òýðáóìààð òîîëîãäîõ ÀéÏè õàÿãóóä îëãîãäñîí áºãººä ÄÍÑ íü ºäºðò õýäýí òýðáóì õàíäàëòûã ã¿éöýëä¿¿ëæ áàéíà. Íýã õýðýãëýã÷ íýã ºäðèéí äîòîð õýäýí çóóãààð òîîëîãäîõ õàíäàëò õèéäýã. Òóõàéí íýã öàã õóãàöààíä õýäýí çóóí ñàÿààð òîîëîãäîõ õýðýãëýã÷ Èíòåðíýò õýðýãëýæ, ºäºð òóòàìä ÀéÏè õàÿãóóäûã øèíý÷ëýãäýæ, øèíýýð ñóóëãàãäàæ áàéãàà íü õàíäàëòûí òîîã òîîöîîëæ áàðøã¿é áàéãààã õàðóóëæ áàéãàà þì. Èéìýýñ Èíòåðíýòèéí äýä á¿òýö íü ýíýõ¿¿ òîîëæ áàðøã¿é õàíäàëòûã ã¿éöýòãýõ áîëîìæòîé áàéõ øààðäëàãàòàé.

Denial of Service (DoS) áóþó ¿éë÷èëãýýã áóñíèóëàõ õàëäëàãóóä íü Èíòåðíýòèéã ñ¿éð¿¿ëýõ çîðèëãîîð õýðýãëýãäýæ áîëäîã. Èéì õàëäëàãà íü õýòýðõèé èõ õàíäàëò áººãíºðñíººð òýäãýýðèéã ã¿éöýëä¿¿ëýõ áîëîìæã¿é áîëæ ãàöñàí èíòåðíýòèéí ñåðâåð¿¿äýýñ ¿¿ñäýã.

Èíòåðíýòèéí àþóëã¿é áàéäëûí òàëààð äýëãýðýíã¿é ìýäýýëýëòýé “ Ìîäóëü 6 – Ñ¿ëæýý, Ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàë áîëîí Íóóöëàë” –ààñ òàíèëöàæ áîëíî.

www.google.com -ûí òºãñãºëä áàéãàà (COM) ãóðâàí ¿ñýã íü äîìýéí íýðèéí ýõíèé çýðýãëýë áóþó äýýä çýðýãëýëä õàìààðàãäàíà. Áóñàä ýõíèé äýýä çýðýãëýëèéí æèøýýã äóðäâàë GOV, INFO, NET, ORG çýðýã áàéæ áîëíî. ¯¿íèé çýðýãöýý äýýä ò¿âøíèé äîìýéíû æàãñààëòàä óëñ á¿ðèéã çààñàí õî¸ð ¿ñýã á¿õèé äîìýéí òîäîðõîéëîã÷ áàéíà. Òóõàéëáàë Àâñòðàëè óëñ – AU, Ôèæè- FJ, Õîíêîíã- HK, Ýíýòõýã- IN, Îðîñ- RU, Òóâàëè-TV, Âüåòíàì - VN áàéõ æèøýýòýé. Õî¸ðäóãààð ò¿âøíèé äîìýéí áèäíèé âåá ñàéòààð íü ñàéí ìýääýã íýðñ áàéäàã. Òóõàéëáàë: Google íü õî¸ðäóãààð ò¿âøíèé äîìýéí íýð þì.

The discussion in this section is adapted from Marshall Brian, “How Domain Name Servers Work,” HowStuffWorks, Inc.,13. http://computer.howstuffworks.com/dns.html.


COM äîìýéíû õàðúÿàíä õýäýí ñàÿààð òîîëîãäîõ õî¸ðäóãààð ò¿âøíèé äîìýéí íýð áàéõ áà õî¸ðäóãààð ò¿âøíèé äîìýéí íýðñ íü äýýä ò¿âøíèé äîìýéí íýðòýé äàâõöàõã¿é áàéõ øààðäëàãàòàé. Ãýõäýý Äîìýéíóóäûí õîîðîíä äàâõöàë áàéæ áîëäîã. Òóõàéëáàë google.com ãýñýí íýð íü õî¸ð áàéõ áîëîìæã¿é áîëîâ÷ google.com áîëîí google.net –èéã õî¸ð ººð ìàøèíä õî¸ð ººð ¿¿ðýã ôóíêöòýé õýðýãëýæ áîëíî. Äîìýéí íýðèéí ýõíèé ãóðâàí ¿ñýã íü (æ: www) õîëáîãäîõ èíòåðíýòèéí (õîñò) íýð áàéíà. (Çóðàã 11). Ýíý íü òóõàéí íýã äîìýéí äýýðõ çîðèóëàëòûí ÀéÏè õàÿãòàé çîðèóëàëòûí òóñãàé ìàøèíû íýðèéã òîäîðõîéëäîã. Äîìýéí äîòîð ñàÿ ñàÿ õîñò íýð áàéæ áîëíî. (õàðèí òóõàéí íýã äîìýéí äîòîð õî¸ð õîñò íýð áàéäàãã¿é.)

Çóðàã 11. Ýíãèéí äîìýéí íýðèéí õýñã¿¿ä, ¿¿ðýã ôíêöààð íü

¯éë÷èëãýý ãýæ þó áý14

Òóõàéí ºãºãäñºí äîìýéí äîòîðõè íýðñèéí äàâõàðäëààñ ñýðãèéëýõèéí òóëä äîìýéí íýðèéí õàíäàëòóóäûã äîìýéí á¿ðèéí ñåðâýðèéí íýð áîëîí ýçýìøèã÷äèéí æàãñààëò á¿õèé á¿ðòãýëèéí ºãºãäëèéí áààç (whois database) -àä øàëãóóëäàã. Á¿ðòãýëèéí ºãºãäëèéí áààçûã òóõàéí íýã áàéãóóëëàãà, êîìïàíè õàðèóöàí àæèëëóóëäàã. Òóõàéëáàë : ÀÍÓ-ä áàéðëàäàã Network Solutions êîìïàíè COM-ûí æàãñààëòûã õàðèóöäàã. ÑÎÌ äîìýéí íýðèéã àâàõààð õàíäàæ áóé õýðýãëýã÷ íü òóñ êîìïàíèä õàíäàæ Network Solutions êîìïàíèàñ ýðõ íü îëãîãäñîí Á¿ðòãýëèéí ìàøèí á¿ðòãýëèéã ã¿éöýòãýæ á¿ðòãýëèéí ºãºãäëèéí áààçàä õàäãàëàãääàã æàãñààëòàä óã íýðèéã íýìäýã. Ýíýõ¿¿ ¿éë÷èëãýý íü òºëáºðòýé áºãººä ¿¿íèéã äîìýéí íýð á¿ðòãýõ òºëáºð ãýæ íýðëýäýã. ¯¿íä õîëáîãäîõ òàëóóäûí õîîðîíä îðëîãî õóâààðèëàõ çàð÷èì ìºðäºãäºíº. ORG áîëîí NET çýðýã áóñàä äîìýéíä ýíýõ¿¿ çàð÷èì ìºí ¿éë÷èëäýã.

Õýäýí çóóí ìÿíãàí ÀéÏè õàÿã áîëîí õîñò íýð á¿õèé òîìîîõîí êîìïàíè, áàéãóóëëàãóóä íü ººðñäèéí äîìýéíä çîðèóëñàí äîìýéí íýðèéí ñåðâåð þì óó ýñõ¿ë ººðñäèéí äýä-æàãñààëòòàé áàéõûã õ¿ñäýã. Òóõàéëáàë, Google êîìïàíè íü îëîí ìÿíãàí êîìïüþòåð, ñåðâåðòýé òóë google.com äîìýéíû õàðúÿàíä áàéãàà ìàøèíóóäûí æàãñààëòûã ººðºº õàðèóöàõ ñîíèðõîëòîé áàéäàã. ¯¿íòýé íýãýí àäèë òóõàéí óëñ îðîíä õàìààðàõ äýýä ò¿âøíèé äîìýéí ( country code Top-Level Domains- ccTLD)-ûã òóõàéí îðîí ýñõ¿ë òóõàéí îðíû òîìèëñîí íýã áàéãóóëëàãà õàðèóöàõ íü áèé. Òóõàéëáàë Àâñòðàëè óëñ – AU, Ôèæè- FJ, Õîíêîíã- HK, Ýíýòõýã- IN, Îðîñ- RU, Òóâàëè-TV, Âüåòíàì – VN- äîìýéíûã òóñ á¿ð õàðèóöàõ æèøýýòýé.

ccTLD- íü àðèëæààíû õàðèëöààíä àìæèëòòàé íýâòýðñýí áàéäàã. Òóõàéëáàë Íîìõîí äàëàéí àðëûí Òóâàëó óëñàä õàìààðàõ TV ccTLD íü ûø òåëåâèçèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äýä ò¿ãýýñýí íü àðëûí ýíýõ¿¿ æèæèã îðîíä áàãàã¿é îðëîãûã îðóóëæ áàéíà. Ýíý óòãààðàà ccTLD íü ºðãºí õýðýãëýýíèé áàðààíû íýãýí èæèë áºãººä òîäîðõîé íýã ccTLD áóþó äýýä ò¿âøíèé äîìýéí íýðèéí óëñûí êîäûí õóâààðèëàëò íü ÿìàð íýã óòãûã èëýðõèéëæ áàéäàã áàéíà. Æèøýý íü Íîìõîí äàëàéí àðëûí îðîí áîëîí Nüþ óëñûí ccLDNU íü øâåä õýëíýý “øèíý” ãýñýí óòãûã èëýðõèéëýõ áºãººä Øâåä óëñàä ýíý àìæèëòòàé çàõ çýýëèéí àðèëæààíä íýâòýðñýí áàéíà.

Ìàøèíû Õîñò Íýð дîìàéí Íýð

www.example.com

The discussion in this section is adapted from Marshall Brian, “How Domain Name Servers Work,” HowStuffWorks, Inc.,14. http://computer.howstuffworks.com/dns.htm .


Rootnameservers-ßçãóóðÍýðèéíñåðâåð15 Äîìýéí íýðèéí ñèñòåì /ÄÍÑ/ –ÄÍÑ íü õóâààðèëàãäàí òàðààãäñàí ºãºãäëèéí áààç þì. Òóõàéëáàë Google íü google.com äîìýéí íýðèéí ñèñòåìèéã á¿ðýí õàðèóöàõ ¸ñòîé. Ýíý íü ººðèéí äîìýéí äýýð áàéãàà á¿õ õîñòóóäûã õàðèóöàõ áà õ¿ññýí öàãòàà ýñõ¿ë øààðäëàãàòàé ¿åä õîñòóóäûí ºãºãäëèéã ñîëüäîã. ¯¿íèéã áîëîâñðóóëàã÷ ¿íäñýí ìàøèíóóä äàõü õàíäàëòóóäûã ã¿éöýëä¿¿ëæ áóé google.com –ä çîðèóëàí äîìýéí íýðèéí ñèñòåìèéã ººð÷ëºõ çàìààð ã¿éöýòãýäýã. Á¿ðòãýãäñýí äîìýéí á¿ðèéí õàíäàëòóóäûã òóõàéí ÄÍÑ ã¿éöýòãýõ áà ¿¿íèéã ñåðâåðò á¿ðòãýë, òýìäýãëýëèéí õàäãàëàëòûã ã¿éöýòãýæ áóé ìýðãýæèëòýí óäèðäàæ ã¿éöýòãýäýã. Äýëõèé äàÿàð îëîí ñàÿ õ¿í ñàÿ ñàÿ ÄÍÑ-èéí ñåðâåð¿¿äèéã óäèðäàí àæèëëóóëæ áàéãàà íü ÄÍÑ èõ õýìæýýãýýð òàðààõ íºõöºëèéã áèé áîëãîæ áàéíà. Íýã, íýãäñýí ºãºãäëèéí áààçòàé áîëãîõ õ¿ðòýë ýíý áàéäàë ¿ðãýëæëýõ òºëºâòýé. ÄÍÑ íü êîìïüþòåðûí õàíäàëòóóä áîëîí áóñàä ÄÍÑ-ýýñ äîìýéí íýðèéã ÀéÏè õàÿãò õºðâ¿¿ëýõ õ¿ñýëò¿¿äèéã õ¿ëýýæ àâäàã. Òóõàéí ñåðâåð íü òóõàéí õ¿ñýëòýä äîîð äóðäñàí 4 àðãûí íýãèéã àøèãëàí õàðèó ºãíº. ¯¿íä:

ÀéÏè õàÿãèéã øóóä ºãíº. Ó÷èð íü òóõàéí äîìýéíû ÀéÏè õàÿãèéã àëü õýäèéíý ìýääýã 1. áîëñîí áàéãàà. Òóõàéí õàíäàëò õèéãäñýí äîìýéíû ÀéÏè õàÿãèéã õàéõ çîðèëãîîð ÄÍÑ-èéí ººð 2. ñåðâåðòýé õîëáîãäîíî.Òóõàéí õàíäàëò õèéãäñýí äîìýéíû ÀéÏè õàÿãèéã ìýäýæ áàéæ áîëçîøã¿é íýðèéí 3. ñåðâåðèéí ÀéÏè õàÿãèéã ºãíº. Òóõàéí õàíäàëò õèéñýí äîìýéí íýð õ¿÷èíã¿é ýñõ¿ë òèéì íýð áàéõã¿é áàéãàà òóõàé 4. õàíäàëòûí àëäààã çààñàí ìýäýýëýë ºãíº.

Âåáñàéòûí õàÿãèéã âåáèéí öîíõîíä áè÷ìýãö âåá õºòº÷ äîìýéí íýðèéã ÀéÏè õàÿãò õóâèðãàõ çîðèëãîîð òóõàéí íýðèéí ñåðâåðòýé õîëáîãäîíî. Äàðàà íü óã õºòº÷ òóõàéí ÀéÏè õàÿãèéã àøèãëàí òóñ õàÿãààð õàÿãëàãäñàí ìàøèí äàõü Âåá õóóäñàíä õàíäàëò õèéíý. Íýðèéí ñåðâåðèéã ãîë òºëºâ òóõàéí êîìïüþòåðûí èíòåðíýò õîëáîëòûí òîõèðãîîíä ñóóëãàñàí áàéõ áà Èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ýýñ ãîë òºëºâ îëãîäîã. ªíººäðèéí áàéäëààð íýðèéí ñåðâåðèéã Èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ áîëîí áóñàä íýãäñýí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõîä àâòîìàòààð õóâààðèëäàã áîëñîí. Èéìä íýðèéí àëü ñåðâåðòýé ÿðèõ âý ãýäãèéã êîìïüþòåð ººðºº ìýäíý ãýñýí ¿ã. Âåá õºòº÷ òóõàéí íýðèéí ñåðâåðòýé õîëáîî áàðèàä “ ýíý äîìýéí íýðèéã ÀéÏè õàÿãò õóâèðãà” ãýæ õýëæ áàéíà ãýæ îéëãîæ áîëíî. Õýðýâ íýðèéí ñåðâåð ÀéÏè õàÿãèéã ìýäýæ áàéâàë ÀéÏè õàÿãèéã âåáèéí öîíõîíä áóöààíà. Õýðýâ ìýäýõã¿é áàéâàë òóñ ñåðâåð “ÿçãóóð íýðèéí ñåðâåð” –ò õàíäàæ òóõàéí ÀéÏè õàÿãèéã õàéíà. Íýðèéí ñåðâåð á¿ð ÿçãóóð ñåðâåð¿¿äèéí õàÿãèéã ìýäýæ áàéäàã. Òýäãýýð ÿçãóóð ñåðâåð¿¿ä íü äýýä ò¿âøíèé äîìýéí íýðèéã õàðèóöàæ áóé íýðèéí á¿õ ñåðâåð¿¿äèéí ÀéÏè õàÿãóóäûã òàíüäàã. Äýýðõ æèøýýíä ºã¿¿ëñýí êîìïüþòåðûí àøèãëàñàí íýðèéí ñåðâåð íü www.google.com –ûí ÿçãóóð ñåðâåðèéã àñóóõ òîõèîëäîëä ÿçãóóð ñåðâåð íü “áè www.google.com –ûí ÀéÏè õàÿãèéã ìýäýõã¿é áîëîâ÷ ÑÎÌ íýðèéí ñåðâåðèéí ÀéÏè õàÿãààð òà õàéæ áîëîõ þì.” ãýñýí õàðèóëòûí õàìò õàÿãèéã íü ºã÷ ò¿¿íä õàíäàëò õèéõ çàìûã çààíà.

Èéìä ÿçãóóð ñåðâåð íü íèéò Èíòåðíýòèéí ñèñòåìä ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé. Îäîîãèéí áàéäëààð äýëõèéí õýìæýýíä À-ààñ Ì ¿ñýã õ¿ðòýë õóâààðèëñàí 13 ÿçãóóð ñåðâåð áàéãàà áºãººä ýäãýýðèéã ÿíç á¿ðèéí áàéãóóëëàãóóä õàðèóöàí àæèëëóóëäàã. Ñåðâåð á¿ð áîëçîøã¿é ãýìòýë, ñ¿éðëýýñ ñýðãèéëýí îëîí ìàøèíòàé áàéõ áà ýäãýýð ÿçãóóð ñåðâåð¿¿ä íü íººöëºëä çîðèóëñàí õýäýí çóóí òîëü /õàäãàëàã÷/-òîé áàéíà. “ßçãóóð òîëü” íü òóõàéí ÿçãóóð ñåðâåðò áàéãàà ìýäýýëëèéí õóâèóäûã õóóëæ õàäãàëäàã îéëãîëò þì.

ßçãóóð ñåðâåðèéã ºäºðò õýä õýäýí óäàà øèíý÷èëäýã áºãººä çàðèì íýã íýðèéí ñåðâýð íü ¿ë ìýäýãäýõ äîìýéí äýýð ìýäýýëëèéã áàéðëóóëàõ çîðèëãîîð ÿçãóóð ñåðâåð¿¿äýýñ àñóóæ ÄÍÑ ñèñòåìèéí øàòàëáàðààð äàìæóóëàí ýäãýýð øèíýëýã÷äñýí ìýäýýëëèéã Èíòåðíýòýä îðóóëäàã áàéíà.

Ibid15.


Çóðàã12.ÀçèÍîìõîíÄàëàéíá¿ñíóòàãòáàéðëàõÿçãóóðñåðâåð¿¿ä(Ýõ ñóðâàëæ: APNIC, http://www.apnic.net/services/rootserver)

Òóõàéí óëñ íü ººðèéí îðíû ¿íäýcíèé õýìæýýíä çîðèóëæ ÿçãóóð ñåðâåðèéí òîëü ñóóðèëóóëæ áîëîõ áà ýíý òîõèîëäîëä ÿíç á¿ðèéí ÿçãóóð ñåðâåðèéã àæèëëóóëäàã áàéãóóëëàãóóäòàé õîëáîîòîé áàéõ øààðäëàãàòàé. Çóðàã 12 –ò 2008 îíû áàéäëààð Àçè Íîìõîí Äàëàéí îðíóóäàä áàéãàà Èíòåðíýòèéí ÿçãóóð ñåðâýð¿¿äèéã õàðèóëñàí áîëíî. Òóõàéí îðíû ¿íäýñíèé õýìæýýíèé ÿçãóóð ñåðâýðèéí òîëü íü ÿçãóóð ñåðâýðò àãóóëàãäàæ áàéãàà ìýäýýëëèéã ãàäíû ýõ ñóðâàëæààñ àâàõûí îðîíä äîòîîäîîñ õàíäàëò õèéõ çàìààð àâ÷ áîëîõ ó÷èð Èíòåðíýòèéí òàñðàëòã¿é áàéäàë áîëîí ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàõ ñàéí òàëòàé. Ýíý íü õàíäàëòàíä õàðèó ºãºõ õóãàöààã áàãàñãàæ ÄÍÑ-¿¿äèéí õàíäàëòóóäàä õýðýãëýãäýæ áóé îëîí óëñûí ºðãºí çóðâàñûã ÷ºëººëæ ºãäºã à÷ õîëáîãäîëòîé. Ãýõäýý ¿¿íä Èíòåðíýò õýðýãëýã÷èéí òîî íºëººëäºã. Îëîí õýðýãëýã÷ áàéõ íü ÿçãóóð ñåðâåðèéí ëàâëàãààíä èë¿¿ ºðãºí çóðâàñ àøèãëàíà ãýñýí ¿ã.

Peering and Transit áóþó Ïèéðèíã áà òðàíçèò

Ïèéðèíãèéí çîõèöóóëàëòûã ãîë òºëºâ õî¸ð È¯Ý-èéí õîîîðîíä õèéõ áà èíãýñíýýð àëü íýã òàëäàà çàðäëûí òºëáºð òîîöîõã¿éãýýð (ýíý íü õýäèéãýýð àëü íýã òàëä çàðäëûí àñóóäàë ãàð÷ áàéäàã ñòàíäàðò íýð òîìú¸î þì.) ñ¿ëæýý òóñ á¿ðèéí õýðýãëýã÷èéí à÷ààëëûã õàðèëöàí ñîëèëöîõ áîëîìæòîé áîëîõ þì. Õî¸ð È¯Ý íü ñ¿ëæýý õîîðîíäîî ôèçèê õàðèëöàí õîëáîëò õèéæ çàì÷ëàëûí ìýäýýëýë ñîëèëöîõ áºãººä èíãýñíýýð ñ¿ëæýý òóñ á¿ð íºãººäºõèéã õààíà áàéãààã ìºí àëü çàìààð ÿâàõàà ìýäýõ áîëîìæòîé. Ýíý ìàÿãààð È¯Ý-èéí õýðýãëýã÷äèéí óðóó óðñãàë áóþó ñåðâýðýýñ õýðýãëýã÷ ð¿¿ ìýäýýëýë äàìæóóëæ áàéãàà ºãºãäëèéí õóðäûã ìýäýæ áîëîõ áîëîâ÷ ºãñºõ õóðäûã ìýäýõã¿é. Ïèéðèíã íü îëîí òàëûí à÷ õîëáîãäîëòîé ò¿¿íèé äîòîð õî¸ð È¯Ý-èéí õîîðîíä èíòåðíýòèéí íóðóó ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîëã¿éãýýð èõ õýìæýýíèé ºãºãäëèéã ñîëèëöîæ áîëäîã. Ìºí ºðãºí çóðâàñûã ÷ºëººëæ, òðàíçèòûí çàðäëûã õýìíýõèéí çýðýãöýý È¯Ý òóñ á¿ðèéí õýðýãëýã÷èéí õàíäàëòûí õóðäûã íýìýãä¿¿ëæ ºãäºã áàéíà.


Òðàíçèò íü Èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ /È¯Ý/-í¿¿äèéí õîîðîíäîõ õàðèëöàí õîëáîëòûí ººð íýãýí õýëáýð þì. Òóõàéí íýã È¯Ý íü äýëõèéí èíòåðíýòèéí íóðóó ñ¿ëæýýíèé ñóâãèéã õàíãàõ òîìîîõîí ºãñºõ/äýýø óðñãàë á¿õèé È¯Ý-òýé õîëáîãäîõîä èõýâ÷ëýí àøèãëàãääàã. ªºðººð õýëáýë, òðàíçèò È¯Ý íü èíòåðíýòèéí ºðãºí çóðâàñûã áóñàä äîòîîä çàõ çýýëä ¿éë÷èëãýý íèéë¿¿ëæ áóé È¯Ý-ä õóäàëäàõ áóþó ò¿ðýýñëýíý. ¯íý òàðèô íü íýã ñàðä îíîãäîõ õàíäàëòûí õóðäàíä ¿íäýñëýí òîãòîîãäîíî. (òóõàéëáàë íýã ñàðä 10Ìá/ñ áàéõ) . Ýíý òºðëèéí çîõèîí áàéãóóëàëòàíä óðóó óðñãàë á¿õèé È¯Ý íü “à÷ààëàëä ñóóðèëñàí” òºëáºð òºëºõ øààðäëàãàòàé áîëîõ áà òóõàéí ñàðä õýðýãëýñýí ºðãºí çóðâàñûí õýìæýý èõ áàéõ òóñàì òºëáºð ºíäºð ãàðàõ þì.

Òðàíçèò (ýñõ¿ë îëîí óëñûí òðàíçèò) íü õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí õóâüä äýëõèéí èíòåðíýòýä õîëáîãäîõ õàìãèéí ýíãèéí àðãà þì. È¯Ý íü ñ¿ëæýýíýýñ ãàðñàí, îðñîí à÷ààëëûí òºëáºðèéã òºëºõ øààðäëàãàòàé. Îðæ áóé à÷ààëàëä òºëáºð òºëíº ãýäýã íü öààä óòãààðàà áóñàä åðòºíöèéã ººðèéíõºº ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ áîëîìæ îëãîæ áàéãàà ãýñýí ¿ã þì.

Internet Exchange Point (IXP) áóþó Èíòåðíýòèéí õàðèëöàí ñîëèëöîîíû öýã

IXP íü Èíòåðíýòèéí çàì÷ëàëûí ¿ð àøèã, íàéäâàðòàé àæèëëàãààã õàíãàõàä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. ßëàíãóÿà õî¸ðîîñ äýýø òîîíû È¯Ý- íóóä õàðèëöàí õîëáîãäîõîä òóñ öýã ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. IXP íü ïèéðèíãèéí çàð÷èìûí ºðãºæ¿¿ëñýí òºðºë þì. ªºðñäèéí ñ¿ëæýý õîîðîíä Èíòåðíýò à÷ààëàë, óðñãàë õàðèëöàí ñîëèëöîõ áîëîìæ îëãîõ çîðèëãîîð ôèçèê äýä á¿òöèéã áàéãóóëíà. Òýäãýýð öýã¿¿ä àðèëæààíû õýëáýðýýð àæèëëàæ áîëîõîîñ ãàäíà ò¿¿íèéã õîëáîæ áóé È¯Ý-íóóä íü òóñ öýãèéí çàðäëûã õóâààí õàðèóöàõ õýëáýðýýð àøãèéí áóñ õýëáýðýýð ìºí àæèëëàæ áîëäîã.

IXP-íóóä íü ¿íäñýí õî¸ð à÷ õîëáîãäîëòîé. Íýãä ºðòºã áàãàòàé, ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð íü õàðüöàíãóé ñàéí áàéíà. Õàðèí IXP áàéõã¿é áîë È¯Ý õîîðîíäûí à÷ààëàë íü ãàäààäàä õèéìýë äàãóóëûí ñ¿ëæýýãýýð áîëîí äàëàéí óñàí äîîãóóðõè øèëýí êàáåëèýð äàìæèí ñîëèëöîíî. Ýíý òîõèîëäîëä òðàíçèòûí çàðäàë áóþó îðñîí, ãàðñàí à÷ààëëûí òºëáºðèéí àñóóäàë ÿðèãäàæ È¯Ý òºëáºð òºëºõ øààðäëàãàòàé áîëíî. Èõýíõ îðíóóäàä õèéìýë äàãóóëûí ñ¿ëæýýã àøèãëàäàã áîëîâ÷ ýíý íü ñ¿ëæýýíä áàãàã¿é ñààòëûã ¿¿ñãýäýã òàëòàé. IXP áàéõã¿é òîõèîëäîëä îðîí íóòãèéí äîòîîäûí à÷ààëàë íü îëîí óëñàä ñîëèëöîãäîõ áà ñ¿ëæýýíèé ñààòàë íü õýðýãëýã÷äýä “óäààí õîëáîëò- ãýñýí îéëãîëòûã ºã÷ èíòåðíýòýä ñóóðèëñàí áèçíåñ ¿éë àæèëëàãààíä íýãýí ñààä áýðõøýýë ìýòýýð òîîöîãääîã òàë áàéäàã. Ýíý íü ìºí äîòîîääîî áàéãàà àãóóëãà õîñòîä øóóä íºëººëæ õýðýãëýã÷äýä ãàäíû îôøîð16 ñàéòûã õîñò õèéõ íü àøèãòàé þì áàéíà ãýñýí ñóðòàë÷èëãàà áîëæ áîëçîøã¿é.

Á¿ñ íóòãèéí IXP-íóóäûã äýìæäýã îëîí áàéãóóëëàãà áàéõ áºãººä ¿¿íèé íýã íü õºãæèæ áàéãàà îðíóóäàä èõýýõýí äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã Internet Society /Èíòåðíýòèéí Íèéãýìëýã/ áîëîí OECD17 þì.

Àñóóëòóóä

IXP –èéí çàð÷ìûã þó ãýæ áîäîæ áàéíà âý. Òóñ öýãèéí òóñëàìæòàéãààð Èíòåðíýòèéí õ¿ðòýýìæ, íàéäâàðòàé àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ áîëîìæòîé þó? Òàíàé îðîíä IXP áàéõ øààðäëàãà áàéãàà þó?

?

Rajnesh D. Singh, Internet Exchange Points: A Pacific Perspective (2008).16. “Ask the economists: Internet & development - towards a Wider World Web?” Online debate hosted by Sam Paltridge, on17. OECD website, 21 Februaray 2008, http://www.oecd.org/document/29/0,3343,fr_2649_34855_40067741_1_1_1_1,00.html ; andInternet Governance Forum, “Internet Traffic Exchange in Less Developed Internet Markets and the Role of Internet ExchangePoints (IXP),” http://www.intgovforum.org/BPP2.php?went=31 .


дàñãàë

Öººí õ¿íòýé áàã áàéãóóëàí ººðèéí îðíû IXP áîëîí Èíòåðíýòèéí õ¿ðòýýìæèéí áàéäëûã ÿðèëöàæ äàðààõü àñóóëòàä õàðèóëíà óó:

IXP –òýé áàéõ àñ õîëáîãäîë áàéíà óó. Òèéì, ¿ã¿é áîë ÿàãààä?1. Á¿ñ íóòãèéí IXP-ûã òàíàé îðîíä ýñõ¿ë á¿ñ íóòàãò áàéðëóóëæ àæèëëææëàõ 2. àðãà, õýëáýðèéã ñàíàë áîëãîíî óó. ¯¿íä óëñ òºðèéí ñàíàë ñàíàà÷èëãà õýðýãòýé þó ýñõ¿ë øààðäëàãàã¿é þó?

оëîí óëñûí íººö

Îëîí óëñûí íººö íü ¿íäýñíèé èíòåðíýòèéí äýä á¿òöèéí ¿íäñýí ãîë îíöëîã þì. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí õóâüä îëîí óëñûí ãàðö íü èíòåðíýòèéí ¿íäñýí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ íýã øóãàì íü áîëäîã. (ãýõäýý ýíý íü ààæìààð ºð÷ëºãäºæ áàéãàà). Áèçíåñ, õàðèëöàà õîëáîî, áàÿð öýíã¿¿í, ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé õýðýãñë¿¿ð áîëîîä áàéãàà Èíòåðíýòýýñ õàìààðàõ õàìààðàë íýìýãäýõèéí õýðýýð ñ¿ëæýýíèé á¿ðýí á¿òýí àæèëëàãàà íü ÷óõàë áºãººä îëîí óëñûí ãàðö íèéë¿¿ëýã÷ íü ¿íäñýí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ øóãàìàíä íººöòýé áàéõ ¸ñòîé ãýæ ¿çäýã.

Îíöëîõ õýñýã Èíòåðíýò à÷ààëëûí ìýäýýëýë

Èíòåðíýòèéí à÷ààëëûí òàéëàíä äýëõèé äàÿàð äàìæèæ áóé ºãºãäëèéí óðñãàëûã àæèãëàæ õÿíàíà. ¯¿íä 0-ýýñ 100 õîîðîíäîõ ¿ç¿¿ëýëòýýð õóðäàí, íàéäâàðòàé õîëáîëòûã ¿íýëæ ¿ç¿¿ëäýã. Òóõàéí ¿ç¿¿ëýëò èõ áàéõ òóñàì õóðäòàé, íàéäâàðòàé õîëáîëò áàéãààã èëòãýíý. Òóõàéí ñàéò íü 5 ìèí òóòàìä øèíý÷ëýãäýõ áà äýëõèéí èíòåðíýòèéí ãîë ãîë path-çàìûí äàãóóõ õàíäàëòóóäûã õýìæèõ “ïèíã” òåñò àøèãëàäàã. Ýíýõ¿¿ òàéëàíã http://www.inrnettrafficreport.com ñàéòààñ òàíèëöàæ áîëíî.

3.3 ÈÍÒÅÐÍÝÒ ÕÝÐÝÃлÝÝÍÈÉ ÏÐоÃÐÀÌ

Ýíãèéí îëîí íèéòèéí äóíä Èíòåðíýòèéí íýãäìýë íýã ä¿ð òºðõèéã òîäîðõîéëîõ õàíäëàãà áàéäàã áºãººä òóõàéëáàë World Wide Web –WWW-èéã èíòåðíýò ãýæ ¿çýõ. Ýíý íü áóðóó. Èíòåðíýò íü äýëõèéí õýìæýýíä òºðºë á¿ðèéí õýëáýðò áàéãàà ýõ ñóðâàëæóóäûã õóâààäàã ñ¿ëæýýí¿¿äèéí ôèçèê õàðèëöàí õîëáîëò þì. Òýäãýýð ýõ ñóðâàëæóóäûí íýã íü World Wide Web –WWW þì. Ýíýõ¿¿ äýä á¿ëýãò ýíý òóõàé áîëîí èíòåðíýò äýõ ò¿ãýýìëýýð õýðýãëýãääýã áóñàä ïðîãðàì áîëîí èíòåðíåòèéí øèíý õýðãýëýýíèé ïðîãðàìûã òîäîðõîéëæ òàíèëöóóëíà.

World Wide Web áóþó Âåá

Âåá íü “Èíòåðíýòýýð õàíääàã õàðèëöàí óÿëäàà á¿õèé õèïåðòåêñò (ýíý íü êîìïüþòåðò áàéãàà òåêñò áºãººä õýðýãëýã÷äèéã øààðäëàãàòàé áàéãàà áàðèìò ìàòåðèàëä õºòëºõ çîðèëãîòîé)18 áàðèìòóóäûí ñèñòåì”19 þì. Ýäãýýð áàðèìò ìàòåðèàëä òåêñò, ä¿ðñ, âèäåî áîëîí ìóëüòèìýäèàãèéí áóñàä òºðºë, õýëáýðèéã àãóóëñàí áàéäàã.

Wikipedia, “Hypertext,” Wikimedia Foundation, Inc., http://en.wikipedia.org/wiki/Hypertext .18. Wikipedia, “Hypertext,” Wikimedia Foundation, Inc., http://en.wikipedia.org/wiki/Hypertext .19.


E-Mail áóþó È-ìýéë

È-ìýéë áóþó öàõèì ýëåêòðîí øóóäàí íü ýëåêòðîí õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåì áóþó õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýðýãëýãäýæ áóé Èíòåðíýòýýð ìýäýý, ìýäýýëëèéã ¿¿ñãýõ, èëãýýõ, õ¿ëýýí àâàõ, õàäãàëàõ àðãà þì.

Îíöëîõ õýñýãÑïàì

ÑÏÀÌ áóþó Unsolicited Commercial Email áà Unsolicited Bulk Email íü çàð ñóðòàë÷èëãàà çýðãèéí çîðèóä ò¿ãýýí òàðààõ çîðèèëãîòîé ìýäýý, ìýäýýëëèéã õýòýðõèé îëîí òîîíû õ¿ëýýí àâàã÷ ðóó èëãýýõ, ýëåêòðîí ìýäýý äàìæóóëàõ ñèñòåìèéã ç¿é áóñààð õýðýãëýæ áàéãàà ÿâäàë þì. Ýíý íü õóóðàí ìýõëýõ çîðèëãîîð áîëîí áóñàä ãýìò õýðãèéí ñýäëýýð Èíòåðíýòèéã àøèãëàõàä ìºí õàìààðíà.

Áººíººð íü ìýéëäýõ áóþó èëãýýõ ÑÏÀÌ-ûí ºðòºã çàðäàë áàãà áàéäàã. Ñïàì ¿¿ñãýã÷äèéí ýçýìøèëä (è-ìýéë õàÿãóóäûã Èíòåðíýòýýð îëæ íýãòãýñýí õóâü õ¿í, êîìïàíèóäààñ õóäàëäàæ àâààä äàðàà íü ñïàì ¿¿ñãýã÷äýä òýðõ¿¿ îëñîí õàÿãíóóäûã æàãñààëòûã õóäàëääàã) áàéãàà øóóäàíãèéí æàãñààëòàä ìåíåæìýíò õèéõýä ë áàãà õýìæýýíèé çàðäàë ãàðíà. Èõýíõ óëñ îðîíä ñïàìûí ýñðýã õóóëü, ä¿ðýì ìºðäºãäººã¿é òîõèîëäîëä ñïàì ¿¿ñãýã÷äèéã èëð¿¿ëýõ àñóóäàë òºâºãòýé áàéãàà þì. Ñïàìààñ ¿¿äýí ãàðñàí õ¿íäðýë áýðõøýýë¿¿ä ãàçàð àâ÷ áàéãàà áºãººä è-ìýéëèéí à÷ààëëûí 80-èàñ áàãàã¿é õ¿âèéã ÑÏÀÌ ýçýëæ áàéãàà íü ¿¿íèéã íîòîëæ áàéíà.20

ÑÏÀÌ-ààñ ó÷èðäàã çàðäàë ºíäºð áàéäàã. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí õóâüä õýðýâ è-ìýéëèéí à÷ààëëûí 80 %-èéã ÑÏÀÌ ýçýëáýë, ºðãºí çóðâàñûí ¿ð àøèãã¿é õýðýãëýý ¿¿ñýæ ¿¿íèéã È¯Ý òºëºõ øààðäëàãàòàé áîëîõ áà óëìààð õýðýãëýã÷äèéí õîëáîëòûí õóðä óäààøèðæ, õîëáîëòûí ºíäºð òºëáºðèéã òºëºõ ñºðºã íºõöºë áèé áîëíî. ¯¿íèé çýðýãöýý, êîìïüþòåðûí ñèñòåì ÿìàð ÷ õàìààðàëã¿é ìýäýý, ìýäýýëëèéã áîëîâñðóóëàõàä ýõ ñóðâàëæ íººöºº àëäàæ, õýðýãëýã÷èä õýðýãã¿é ìýäýý, ìýäýýëýë óíøèæ öàãàà äýìèé ¿ðýõèéí õàæóóãààð çàðèì òîõèîëäîëä õóäàë àìàëñàí ìýäýýíä (èõ õýìæýýíèé ìºíãº, áýëýã ñýëò, 10 æèëèéí àç ãýõ ìýò) èòãýí õóóðòàãäàõ ÿâäàë ãàðäàã. Ìºí àþóëã¿é áàéäëûí àñóóäëóóä ÷ ¿¿íä õàìààðíà. Òýäãýýð çàõèàíä õîðîí ñàíàà àãóóëñàí êîä ñóóëãàñàí áàéõ òîõèîëäîë áàéäàã áà ýíý íü êîìïüþòåðûí ñèñòåìèéã ãýìòýýõ áîëîí õýðýãëýã÷èéí ºãºãäëèéã óñòãàæ áîëíî. ¯íýí õýðýãòýý õºãæèæ áàéãàà îðíóóäàä ñïàìààñ ¿¿ñýõ çàðäàë ºíäºð ãýäãèéã òîîöîæ ÌÕÕÒ-èéí ¿íäýñíèé ñòðàòåãèéí õ¿ðýýíä ÑÏÀÌ-ûí ýñðýã õóóëü òîãòîîìæèéã áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé.

ÑÏÀÌ-ûí òàëààðõ äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã “Èíòåðíýò çàñàãëàëûí òóõàé -Ìîäóëü 5” áîëîí “Ñ¿ëæýý, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàë áà íóóöëàëûí òóõàé -Ìîäóëü 6”- ààñ óíøèæ òàíèëöàíà óó.

Àñóóëòóóä

Èíòåðíýòèéí õýðýãëýý ò¿¿íèé äîòîð è-ìýéëèéã ç¿é áóñààð õýðýãëýæ 1. áàéãààã òà þó ãýæ ¿çýæ áàéíà?Òàíàé îðîíä ÑÏÀÌ-ààñ øàëòãààëàí ¿¿ññýí õ¿íäðýëòýé àñóóäàë áàéíà 2. óó? Òà ºäºðò õýäèé õýìæýýíèé ÑÏÀì õ¿ëýýí àâäàã âý?ÑÏÀÌ íü èíòåðíýòèéí ºðãºí çóðâàñ áîëîí õîëáîëòûí õóðäàíä 3. íºëººëºõººñ ãàäíà ººð ÿìàð ñºðºã íºëººëºë ¿ç¿¿ëæ áîëîõ òàëààð áîäëîî õóâààëöàíà óó?

?

Messaging Anti-Abuse Working Group, “Email Metrics Report,” http://www.maawg.org/about/EMR .20.


дàñãàë

Óã íîìûã áèå äààí ñóäëàã÷äàä çîðèóëñàí äàñãàë:Òàíàé áàéãóóëëàãàä è-ìýéëèéã ç¿é áóñààð õýðýãëýæ áàéãàà 3-5 òîõèîëîäëûã îëæ íýðëýõ, ýíýõ¿¿ ç¿é áóñ õýðýãëýýã ÿìàð àðãà çàìààð ìýäýãäýæ àðèëãàæ áîëîõ

Ñóðãàëòàíä õàìðàãñäàä çîðèóëñàí äàñãàë: Öººí òîîíû õ¿íýýñ á¿ðäñýí áàã áàéãóóëàí äàðààõè ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóë:

È-ìýéë áîëîí èíòåðíýòèéí ñèñòåìèéã ç¿é áóñààð àøèãëàõûí õîð óðøãèéã 1. òàéëáàðëàæ òºðèéí àëáàí õààã÷èä áîëîí àæèëòíóóäàä ìýäëýã îëãîõÈ-ìýéë áîëîí èíòåðíýòèéí ñèñòåìèéã ç¿é áóñààð õýðýãëýõòýé òýìöýõ2.

15 ìèíóò áýëäñýíèé äàðàà 10 ìèíóòàíä áàãòààæ áàãèéí áýëòãýñýí ñòðàòåãèéã òàíèëöóóëàõ.

FTP

File Transfer Protocol – FTP áóþó Ôàéë Äàìæóóëàõ Ïðîòîêîë íü ñ¿ëæýý àøèãëàí êîìïüþòåðóóäûí õîîðîíä ºãºãäºë äàìæóóëàõ àðãà þì. Ôàéë ñîëèëöîî íü Transmission Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP) Äàìæóóëàëò Õÿíàõ Ïðîòîêîë/Èíòåðíýò Ïðîòîêîëûí ñ¿ëæýýãýýð ÿâàãäàõ áà õî¸ð êîìïüþòåð õî¸óë Ôàéë Äàìæóóëàõ Ïðîòîêîëûí õîëáîëòûí òîõèðãîîã(òºðºë á¿ðèéí ïðîãðàì õàíãàìæèéí õýðýãëýýã àøèãëàõ áîëîìæòîé) ñóóðèëóóëñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.

GIS on Internet – Èíòåðíýò äýõ Ãàçàð Ç¿éí Ìýäýýëëèéí Ñèñòåì

Geîgraphic Information System (GIS) áóþó Ãàçàð ç¿éí Ìýäýýëëèéí Ñèñòåì (ÃÇÌÑ)íü ãàçàð ç¿éòýé õîëáîî á¿õèé ºãºãäëèéã øèíæëýõ, çàñâàðëàõ, õÿíàí òîõèîëäóóëàõ, õàäãàëàõ, ñîëèëöîõ, ¿ç¿¿ëýõýä ºðãºí õýðýãëýãääýã. Óã ñèñòåìèéã îëîí ñàëáàðò õýðýãëýäãèéí äîòîð ãàçðûí ìýäýýëëèéí ñèñòåì, ò¿ðãýí òóñëàìæèéí îíöãîé íºõöºë áàéäàë ¿¿ññýí òîõèîëäîë, õºðºíãèéí óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò, áàéãàëü îð÷íû ¿íýëãýý, õîò òºëºâëºëò áîëîí ëîæèñòèê çîðèëãîîð ºðãºí àøèãëàäàã.

GIS- ÃÇÌÑ –ãàçàð ç¿éí ìýäýýëëèéí ñèñòåìä õàíäàõ, õîëáîãäîõ ìýäýýëëèéã àøèãëàõ èíòåðíýòýä ñóóðèëñàí òåõíîëîãèóäûí õýðýãëýý ºðãºí íýâòðýýä áàéãàà. Google Maps, Google Earth, Microsoft Virtual Earth áîëîí Live Maps çýðãýýñ ýíýõ¿¿ ºðãºí õýðýãëýýíèé õàíäëàãûã àæèãëàæ áîëíî. Ýäãýýð õýðýãëýýíèé ïðîãðàìóóä íü ÃÇÌÑ -ä õàìààðàõ ¿éëäë¿¿äèéã õèéõ áîëîìæèéã îëãîæ áàéãàà áºãººä õýðýãëýã÷èä òóõàéí áàéðøëûã òýìäýãëýõ, ãàçðûí çóðãèéí òàëààð ñàíàë çºâëºãºº ºãºõ, áóñàäòàé ýíý ìýäýýëëèéã õóâààëöàõ çýðýã ºðãºí áîëîìæ íýýãäæýý. Google Maps íü äýëõèéí òîìîîõîí õîòóóäûí ãàçðûí çóðàã, áàéøèí áàðèëãûí áàéðøèë, ãóäàìæíû ÷èãëýëèéí òàëààð èõýýõýí ìýäýýëýë ºãäºã ºðãºí õýðýãëýýíèé ñàéò áîëñîí. Ìºí ò¿¿í÷ëýí òóñ ñàéòàä çàðèì õîòóóäûí áàéðëàëûí çóðãèéã ÿíç á¿ðèéí ºíöºã, õýìæýýñýýð õàðàõ áîëîìæòîé áàéíà. (Çóðàã 13)


Çóðàã 13. ÀÍу-ûí лîñ Àíæåëåñ õîòîä áàéðëàõ Êîäàê òåàòðûí áàéðøëûã Google Maps ñàéòàä õàðóóëñàí áàéäàë

(Ýõ ñóðâàëæ: http://maps.google.com)

Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëýëVoIP: Èíòåðíýòèéã Òåëåôîí óòàñíû çîðèóëàëòààðàøèãëàõ íü21

Òåõíîëîãè íü º÷¿¿õýí õýìæýýãýýð õºãæèí õóâüññàí ÷ áèäíèé àìüäðàëûí õýâ ìàÿã, àæëûí îð÷èí íºõöëèéã á¿ðýí ººð÷ëºõ ÷àäâàðûã äàãóóëæ áàéäàã. ¯¿íä òåëåôîí óòàñ, äåñêòîï êîìïüþòåð áîëîí èíòåðíýòèéã íýðëýæ áîëíî. ªíãºðñºí æèë¿¿äýä, VoIP áóþó Èíòåðíýò ïðîòîêîë áîëîõ ÀéÏè-ýýð äàìæóóëàí ÿðèà ¿éëäýõ áóþó äýýðõ ãóðâàí òåõíîëîãèéã õîñëóóëàí àøèãëàäàã õýðýãëýý ºðãºí íýâòýðñýí íü äýëõèéí õàðèëöàà õîëáîîíû ñàëáàðò áàõàðõìààð ¿ð íºëººã ¿ç¿¿ëæ, óëìààð öàõèëãààí õîëáîîíû ñèñòåìèéã çîõèîí á¿òýýæ, õýðýãëýõýä øèëæèëòèéí çàãâàð æèøýý áîëæ ºãñºí. Òýìäýãëýæ õýëýõ ¸ñòîé íýãýí ÷óõàë àñóóäàë áîë ººð íýãýí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èéí äýä á¿òýöòýéãýýð VoIP (èíòåðíýò àøèãëàí ÿðèàíû ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëýõ) òåõíîëîãèéã õýðýãëýý áîëãîñîí ÿâäàë þì. È¯Ý íü èíòåðíýòèéí õîëáîëòûã (äýä á¿òýö) õàíãàæ, õàðèí VoIP –èéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ íü èíòåðíýò õàíäàëòààð ÿðèà ÿâóóëàõàä øààðäëàãàòàé ïðîãðàì õàíãàìæèéã (õýðýãëýýíèé ïðîãðàì) áèé áîëãîæ áàéíà. Ýíýõ¿¿ õýðýãëýý áîëîí äýä á¿òýö ãýñýí òóñäàà õýðýãëýãäýõ¿¿íèéã Èíòåðíýò ïðîòîêîëîîð àøèãëàæ áîëîõ áºãººä ýíý íü öàõèëãààí õîëáîîíû õºãæèë õºäºëãººíèé íýã çàãâàð þì.

Õýðýãëýã÷èä èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí êîìïüþòåðýýñýý ººð íýãýíòýé õîëáîãäîí õàðèëöàí ÿðèëöàõ áîëñíîîð VoIP òåõíîëîãè áîëîí õóâèðñàí. Õýðýãëýã÷èä íü áèå áèåíòýéãýý õîëáîî áàðüæ õàðèëöàí öàãàà òîõèðñíû ¿íäñýí äýýð õî¸ð òàëààñ íýãýí çýðýã èíòåðíýòýä õîëáîãäîæ “èíòåðíýòýýð ÿðüäàã” áàéñàí. Õàðèí VoIP ¿¿íä õóâüñàë õèéæ ºã÷ýý. “ÀéÏè Òåëåôîí” ãýñýí õýëëýã íü “Èíòåðíýò òåëåôîí”, óëìààð “VoIP” áîëîí ººð÷ëºãäñºí õýäèé ÷ á¿ãä ë õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýýã Èíòåðíýò Ïðîòîêîëîîð äàìæóóëàí õ¿ðãýæ áàéãàà áèëýý.

ªíãºðñºí õî¸ð æèëèéí äîòîð ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä áîëîí ñ¿ëæýý ýçýìøèã÷èä ººðñäèéí äýä á¿òöèéí íýã õýñýãò Èíòåðíýò ïðîòîêîëûã õóðäàöòàé íýâòð¿¿ëýõ áîëñîí. Îäîîãèéí áàéäëààð ãóðâàí òºðëèéí VoIP –ûí ÿðèàíû óðñãàë õýðýãëýãäýæ áàéíà. ¯¿íä:

Rajnesh D. Singh, VoIP: 21. Voice over Internet Protocol Status and Industry Recommendations (2007).


1. ÀéÏè òºõººðºìæººñ ÀéÏè òºõººðºìæ ð¿¿Ýíý òºðëèéí ÿðèàíä íýã òºãñãºëä áàéãàà ÀéÏè òºõººðºìæ íºãºº òºãñãºëä áàéãàà ÀéÏè òºõººðºìæ ð¿¿ øóóä äóóäëàãà õèéíý. ÀéÏè òºõººðºìæ ãýäýã íü çîðèóëàëòûí ÀéÏè òåëåôîí õàðèëöóóð , ýñõ¿ë ïðîãðàì õàíãàìæèéí õýðýãëýý (“ñîôòôîºí” ãýæ ãîë òºëºâ õýëäýã)áàéæ áîëíî. ßðèàíû äóóäëàãà íýãýýñ íºãºº òºãñãºë ð¿¿ öýâýð ÀéÏè ñ¿ëæýýãýýð äàìæèí óðñàíà. (Çóðàã 14)

Çóðàã 14. VoIP äóóäëàãûí óðñãàë: IP òºõººðºìæ IP òºõººðºìæ ð¿¿ äóóäëàãà çàëãàõ

(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)

2. Àé òºõººðºìæ òåëåôîí ÿðèàíû ñ¿ëæýý PSTN ð¿¿ Ýíý òîõèîëäîëä íýã òºãñãºëä áàéãàà ÀéÏè òºõººðºìæ íü íºãºº òºãñãºëä áàéãàà óëàìæëàëò Íèéòèéí Õîëáîëòûí Áàéãóóëàìæèéí Òåëåôîí Ñ¿ëæýý áîëîõ PSTN -èé òåëåôîí óòàñ ðóó çàëãàíà. ÀéÏè òºõººðºìæ íü çîðèóëàëòûí ÀéÏè òåëåôîí õàðèëöóóð, ýñõ¿ë ïðîãðàì õàíãàìæèéí õýðýãëýý (“ñîôòôîºí” ãýæ ãîë òºëºâ õýëäýã) áàéæ áîëíî. ßðèàíû óðñãàë íü VoIP –ûí ãàðöààð PSTN ð¿¿ ãàðàõäàà ÀéÏè ñ¿ëæýýãýýð äàìæäàã. (Çóðàã 15)

Çóðàã 15. VoIP äóóäëàãûí óðñãàë: IP òºõººðºìæ PSTN ð¿¿ äóóäëàãà çàëãàõ(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)

3. PSTN-ýýñ PSTN ð¿¿Ýíä íýã òºãñãºëä áàéãàà ýíãèéí ñòàíäàðò PSTN õàðèëöóóð íºãºº òºãñãºëä áàéãàà ìºí òºðëèéí PSTN õàðèëöóóð ëóó çàëãàæ äóóäëàãà õèéäýã. Íýã òºãñãºëººñ ÿðèà ÀéÏÈ ñ¿ëæýýãýýð äàìæèí PSTN-ýýð óðñàí íºãºº òºãñãºëèéí PSTN ë¿¿ î÷äîã. (Çóðàã 16


Çóðàã 16. VoIP äóóäëàãûí óðñãàë: PSTN –ýýñ PSTN ð¿¿ äóóäëàãà çàëãàõ(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)

Øèíýýð íýâòýð÷ áàéãàà ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéí äîòî äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàã÷ áàéãààã òîãòîîõ áîëîí “á¿õ íèéòèéí äóãààð”-ûí îéëãîëò, çàð÷ìûã íýðëýæ áîëíî. ÀéÏè –ä ñóóðèëñàí õàðèëöóóð íü ìºí äàðààõ à÷ õîëáîãäòîëòîé: ¯¿íä:

ßðèàíû ¿éë÷èëãýý áîëîí îëîí òîîíû áîëîí òºðºë á¿ðèéí òºõººðºìæººð ºãºãäºë, ÿðèà, ä¿ðñ áè÷ëýãèéã íèéë¿¿ëýí íýãòãýæ õ¿ðãýõ

Ïðîãðàì õàíãàìæ àøèãëàí õÿìä ºðòãººð ºðãºòãºë, øèíý÷ëýëèéã õÿëáàðõàí õèéõ áîëîìæòîé

Õààëòòàé ºì÷èéí õýëáýðòýé ñèñòåìòýé õàðüöóóëàõàä íýýëòòýé àðõèòåêòóðûí ñèñòåìèéã àøèãëàí áàãà ºðòãººð øèíý ñàíààã õóðäàí õóãàöààíä õºãæ¿¿ëýí íýâòð¿¿ëýõ

Òîíîã òºõººðºìæèéí àìüäðàõ õóãàöààã óðòàñãàõ, ñàéæðóóëàõ òóõàéëáàë òóõàéí òºõºðººìæèéí îíöëîã ÷àíàðûã ñàéæðóóëàõ, øèíý÷ëýõ, ñèñòåìèéí çàñâàð ¿éë÷èëãýýã ýëåêòðîí õýëáýðýýð ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã íü ñàéæðóóëæ çàñâàð ¿éë÷èëãýýíèé çàðäëûã õýìíýõ áîëîìæòîé ãì

Õàðèëöàà õîëáîîíû ñ¿ëæýýíä ÀéÏè òåõíîëîãèéã á¿ðýí íýâòð¿¿ëýõ íü óäààí õóãàöààã øààðäàõ áºãººä ýíýõ¿¿ õóãàöààíä ýíãèéí òåëåôîí ñòàíö áîëîí ÀéÏÈ ñ¿ëæýý õàìòäàà ¿éë÷èëãýýíä õýðýãëýãäýõ òºëºâ àæèãëàãäàæ áàéãàà.

VoIP-ã á¿ðýí íýâòð¿¿ëýõ íü ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ áîëîí õýðýãëýã÷äýä äàðààõ à÷ õîëáîãäëûã ºãíº. ¯¿íä:

Ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæ ñàéæèðñíààð:ªðõ ãýðò õ¿ðãýæ áóé ìýäýýëëèéí ¿éë÷èëãýýíèé íýâòðýëòèéí ºñºëòèéã • õàíãàíà. ̄ ¿íèéã êàáåëü, DSL ýñõ¿ë áóñàä øèíýýð ãàð÷ èðæ áóé õàíäàëòûí òåõíîëîãèóäûã àøèãëàí çîõèîí áàéãóóëíà. VoIP íü áèå äààñàí ìåäèà áîëäîã • Íýãäñýí ÀéÏè ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ íü çàéíû ñóðãàëò, òåëå îíîøëîãîî, • ýì÷èëãýý, ýëåêòðîí-çàñàãëàëûã õºíãºâ÷ëºõ òóë íèéãìèéí õºãæèëò äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã. Øèíý çàõ çýýëä íýâòðýõ áîëîìæ îëãîäîã òóë ýäèéí çàñãèéí õºãæëèéã • ò¿ðãýñäýã.

ßëãàà çààãèéã àðèëãàñíààð:VoIP –ûã õýðýãëýõýä çààâàë íýã òºõººðºìæ àøèãëàõ øààðäëàãàòàé ãýñýí • íºõöºë øààðäàãääàã¿é, õàðèëöàà õîëáîîíû ÿíç á¿ðèéí òºõººðºìæººñ ñîíãîí õýðýãëýõ óÿí õàòàí íºõöëèéã îëãîäîã. Òóõàéëáàë õýðýãëýã÷ êîìïüþòåð, òåëåôîí õàðèëöóóð, PDA, óòàñã¿é òåëåôîí, òýð÷ëýí Òåëåâèçèéí á¿õ òºðëèéí òºõººðºìæèéã àëü àëèíûã íü õýðýãëýõ áîëîæòîé. VoIP íü ÿðèàã áóñàä ¿éë÷èëãýýòýé íýãòãýæ ºãäºã òóë çàðäëûã ¿ð àøèãòàé • çàðöóóëàõ áîëîëöîîã õàíãàíà. Ó÷èð íü ñ¿ëæýýíèé àøèãëàëò íü îð÷èí ¿åèéí øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýí çîõèîí áàéãóóëàãäñàí áàéäàã. VoIP íü óòàñã¿é áîëîí óòàñòàé òºõººðºìæèéí õîîðîíäîõ çààãëàëûã • àðèëãàæ õàðèëöàí õîëáîëòûã õºíãºâ÷èëäºã. VoIP íü ãàçàð ç¿éí õàìààðëûã ¿ë õàðãàëçàõ áà õºäºëãººíò õýðýãëýýã • õàíãàæ ºãäºã áà íýã äóãààðààð áîëîìæòîé ãàçàð ëóó õîëáîãäîõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëäýã.


ªðòºã õýìíýëò: ßðèàíû à÷ààëëûí õóâüä ºãºãäºë øàõàãäàæ ÀéÏè-ä ñóóðèëñàí • êîìïüþòåðûí ñ¿ëæýýãýýð äàìæèõ áà ýíý òîõèîëäîëä VoIP ûã õýðýãëýõ ¿åä óëàìæëàëò òåëåôîí ñòàíöààñ õèéñýí ÿðèàòàé õàðüöóóëàõàä ºðãºí çóðâàñûí äºíãºæ 10%-èéã àøèãëàæ áàéíà. Ïàêåò-õîëáîëòòîé ñ¿ëæýý íü õýëõýý-õîëáîëòòîé ñèñòåìèéí ãóðàâíû íýã • ºðòãèéã øààðääàã áºãººä àøèãëàëòûí çàðäëûí 50-60 õóâèéã õýìíýíý ãýñýí ¿ã.

¯éë÷èëãýýíèéíàéäâàðòàé÷àíàðÀéÏè ñ¿ëæýý íü VoIP-ûí ÷àíàðòàé ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýõ çîðèëãîîð çîõèîí • á¿òýýãäñýí. “Ìåíåæåä àéÏè” ñ¿ëæýý íü ÿðèàíû à÷ààëëûã äýìæèõ ÷àíàðûí ºíäºð • øààðäëàãûã õàíãàñàí áºãººä ñ¿ëæýýíä à÷ààëàë õýðõýí áººãíºðñíººñ ¿ë õàðãàëçàí ÷àíàðòàé õàðèëöààã õàíãàõ çîðèëãîòîé áàéäàã. Ñàéòàð çîõèîí áèéãóóëàãäñàí îð÷èíä õýðýãëýã÷ VoIP áîëîí óëàìæëàëò • òåëåôîí ñòàíöààð ÿðüæ áàéãàà ÿðèàíû õîîðîíä ÷àíàðûí ÿëãàà àæèãëàãääàã¿é.

VoIP –ûí ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóëàõ ¿åä äàðààõ áîäëîãûí àñóóäëóóäûã àíõààð÷ ¿çýõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä:

дóãààðëàëò - Èðýýä¿éä Session Initiation Protocol- ûí ¿¿ñãýñýí õàÿã áîëîí “òîâ÷ íýð”, “õî÷”-èéã õàÿãààð õàíäàõ áîëîí äóóäëàãà õèéõýä àøèãëàæ ìàãàäã¿é áºãººä ýäãýýðèéã óëàìæëàëò óòàñíû äóãààð ëóó íýãòãýõ àðãà çàì áàéæ áîëîõ þì. VoIP –èéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äýä äóãààðûí òóñãàé áàãöûã õóààðèëàõ øààðäëàãàòàé áîëîõ áà èíãýñíýýð òýä èíêàìáýíò òåëåôîí ÿðèàíû ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èäòýé õîëáîãäîõ áîëîìæ îëãîíî. Äóãààðëàëòûí øèëæ¿¿ëýëò áóþó õýðýãëýã÷èä ººð ñ¿ëæýýíä øèëæèõäýý ºìíºõ äóãààðàà õàäãàëàí òóñ ñ¿ëæýýíèé ¿éë÷èëãýýã àâàõ íºõöºë íü çàðèì íýã çàõ çýýëä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã.

оíöãîé áàéäàë áóþó ò¿ðãýí òóñëàìæèéí äóóäëàãà - Õàðèëöàà õîëáîîíû ÿðèàíû ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõýä ò¿ðãýí òóñëàìæèéí äóóäëàãà õèéõ íºõöëèéã õàíãàõ àñóóäàë ÷óõëààð òàâèãääàã. Ò¿ðãýí òóñëàìæèéí äóóäëàãà ã¿éöýòãýõ öàõëãààí õîëáîîíû ¿éë÷èëãýýíèé äýä á¿òýö íü VoIP-ä õîëáîãäîõ ÿëàíãóÿà äóóäëàãà õèéõ ãàçàðò òåõíèêèéí íºõöºë øààðäëàãûã õàíãàñàí, õîëáîãäîõ òåõíèêèéí òîõèðãîî íü õèéãäñýí ýñýõèéã àâ÷ ¿çýõ íü ÷óõàë áàéäàã. Çàñãèéí ãàçðààñ VoIP-ûí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äèéí ¿ç¿¿ëýõ áîëîìæòîé ¿éë÷èëãýýí¿¿äèéã çààæ ºã÷ áîëîõ áà ýäãýýðèéã õýðýãëýã÷èä ìýäýæ, îéëãîñîí áàéõ øààðäëàãàòàé.

Á¿õ íèéòèéí ¿éë÷èëãýý – Á¿õ íèéòèéí ¿éë÷èëãýý íü á¿õ íèéòèéã áîëîìæèò ¿íýýð õàðèëöàà õîëáîîíû íààä çàõûí ¿éë÷èëãýýí¿¿äýýð õàíãàõ ãýæ òîäîðõîéëäîã. Íààä çàõûí çàéëøã¿é øààðäëàãàòàé ¿éë÷èëãýýí¿¿äýä PSTN-ýýð õîëáîãäîõ, íèéòèéí òåëåôîí ÿðèàíû öýã àæèëëóóëàõ áîëîí õºãæëèéí áýðõøýýëòýé èðãýäýä çîðèóëñàí òóñãàé õºòºëáºð, òºñºë îðíî ãýæ Çàñãèéí ãàçðààñ çààæ ºã÷ áîëíî. Á¿õ íèéòèéí ¿éë÷èëãýýã íýã áîëîí õýä õýäýí îïåðàòîð ¿ç¿¿ëæ áîëîõ áà çàñãèéí ãàçðààñ VoIP-èéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äèéí ýíýõ¿¿ á¿õ íèéòèéí ¿éë÷èëãýýã ¿ç¿¿ëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõèéã øààðäàæ áîëíî. Ñ¿ëæýýíèé àþóëã¿é áàéäàë – Õàðèëöàà õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý íü òóõàéí óëñûí äýä á¿òöýä îíöãîé ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã òóë ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä íü ººðñäèéí ñ¿ëæýýíèé àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ îíîâ÷òîé àðãà õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé. VoIP íü íèéòèéí èíòåðíýòýýð äàìæèõ áîëîìæòîé ó÷èð äýýðõ àðãà õýìæýýíèé õ¿ðýýíä âèðóñ õàëäëàãà áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé òàñàëäëûí õàëäëàãûí ýñðýã õîëáîãäîõ õàìãààëàëò áèé áîëãîæ áîëíî. Ìºí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äýä òýäíèé ¿ç¿¿ëæ áàéãàà ¿éë÷èëãýýí¿¿ä ãàð÷ áîëçîøã¿é ýðñäëèéí òàëààð òàéëáàðëàæ òàíèëöóóëñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.


Õýâæóðàìñàõèóëàõõàðèëöààõîëáîî - Õýâ æóðàì ñàõèóëàõ áàéãóóëëàãóóä íü ººðñäèéí àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ çîðèëãîîð õàðèëöàà õîëáîîíû ñ¿ëæýýã àøèãëàõ, õîëáîãäîõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Õóóëèéí õ¿ðýýíä òàíäàõ, ýñõ¿ë õàðèëöàí ìýäýý, äîõèîëîë ñîëèëöîõ çîðèëãîîð õîëáîîíû ¿éë÷èëãýýã àøèãëàäàã áà ýíý íü ÷àãíàõ, áè÷èõ ýð¿¿ãèéí ãýìò õýðãèéã àæèëëàãààã õÿíàõ, ýñõ¿ë áàðèìò íîòîëãîî îëîõ çîðèëãî àãóóëñàí áàéäàã.

VoIP íü àëèâàà ç¿éëñèéã á¿òýýõ á¿õýë á¿òýí íýã øèíý àðãà çàì, áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà áºãººä òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõàä ýíý òåõíîëîãèéã àøèãëàæ ÷àäâàë ÿðèà, ºãºãäºë, ä¿ðñèéã óòàñã¿é õýëáýðýýð õ¿ðãýõ íýã ñ¿ëæýýã áèé áîëãîõ áîëîìæ ºãíº.

3.4 ÈÍÒÅÐÍÝÒÈÉÍ ÁÀÉÃууллÀÃууд

Èíòåðíýòèéí õºãæèë, óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò, çàñàãëàë-ä îðîëöîæ áóé áàéãóóëëàãóóäûã äóðäàëã¿éãýýð çºâõºí èíòåðíýòèéã ÿðèõ íü èíòåðíýòèéí òóõàé á¿ðýí òºãñ îéëãîëòûã ºã÷ ÷àäàõã¿é þì. Èíòåðíýòèéã äýëõèéí èíòåðíýòèéí àþóëã¿é áàéäàë, íàéäâàðòàé àæèëëàãààã õàíãàõ, á¿õ íèéòèéí ñàéí ñàéõíû òºëºº õàìòðàí àæèëëàõààð ñàíàà, çîðèëãî íèéëñýí òºðºë á¿ðèéí îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäûí ñàéí äóðààð çîõèîí áàéãóóëàãäñàí õàìòûí àæèëëàãàà ãýæ ¿çäýã. Øèéäâýð áîëîí áîäëîãûí ÷èãëýë¿¿ä íü êîíñåíñóñò ñóóðèëñàí äîîðîîñ äýýø ÷èãëýñýí ¿éë àæèëëàãààãààð òîäîðõîéëîãääîã. Ýíý íü çàñãèéí ãàçàð áîëîí çàñãèéí ãàçàð õîîðîíäûí áàéãóóëëàãà, àãåíòëàãóóä áîäëîãûí çºâëºìæ áîëîí óäèðäàìæèéã ãàðãàäàã çàñàãëàëûí äýýðýýñ äîîøîî çàãâàðûã ººð÷èëñºí çàñàãëàëûí øèëæèëò þì. Òóõàéëáàë óëàìæëàëò öàõèëãààí õîëáîîíû ñàëáàðûí áîäëîãûí àñóóäëûã ÎÓÖÕÁ çýðýã àãåíòëàãóóäûí çºâëºìæèéí äàãóó çîõèöóóëàã÷èä áîëîí áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä ãàðãàäàã áàéñàí. ªºðººð õýëáýë á¿õ òàëûí õàìòàðñàí îðîëöîîíû îðîíä áîäëîãîî òóëãàí õýðýãæ¿¿ëýõ àæèëëàãàà äàâàìãàéëæ íèéãìèéí ýðýëò õýðýãöýýã ¿ë õàðãàëçàí öàõèëãààí õîëáîîíû ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èäòýé çàðèì íýã òîõèîëäîëä õýëýëöýæ òîõèðîõ çàìààð øèéäâýð ãàðãàæ õýðýãæ¿¿ëäýã áàéñàí. Õàðèí Èíòåðíýò áîëîí äàãàëäàõ øèíý òåõíîëîãèóä íýâòýðñíýýð áîäëîãî ãàðãàõ ïðîöåññ ººð÷ëºãäºæ áóé íºõöºë îð÷èíä òóëãóóðëàæ ñàëáàðûí á¿õèé ë îðîëöîã÷äûí ñàíàë çºâëºìæèéã àâàõ øààðäëàãà ç¿é ̧ ñîîð óðãàí ãàð÷ èðñýí.

Îëîí òºëººëëèéí çàãâàð íü á¿õ ñàëáàðûã õàìàð÷ ÷àääàã áºãººä ¿¿íä õóâèéí ñåêòîð, èðãýíèé íèéãýì áîëîí õýðýãëýã÷äèéí á¿ëýã, òºëººëºë áàãòàíà. Ýíý íü íýãýíò ¿¿ññýí àðãà áàðèë, õýì õýìæýýã ººð÷ëºõºä áýðõøýýë ó÷ðóóëàõ áîëñîí. Òýãýýä ÷ òåõíîëîãèéí íýãäýë ð¿¿ õóðäàöòàé øèëæèæ áóé ýíý ¿åä òºð çàñàã ¿¿íèéã îéëãîæ, îëîí òàëûí òºëººëëèéã õàìðóóëàõààñ ººð àðãàã¿é þì. Èíãýñíýýð îëîí íèéòèéí ¿çýë áîäîë, ñàíàà îíîîã õàðãàëçàí ¿çýæ áîäëîãûí àñóóäëààð øèéäâýð ãàðãàõ íºõöºëèéã õàíãàíà. Ýíýíä òýìäýãëýæ õýëýõ íýãýí ÷óõàë ç¿éë áîë óëàìæëàëò öàõèëãààí õîëáîîíû áîäëîãûí àñóóäëóóä íü áîäëîãûí åðºíõèé àñóóäëóóä áàéñàí. Òóõàéëáàë öàõèëãààí õîëáîîíû õîëáîëòûí ºðòºã, çàðäàë, ºðñºëäººí, øèíý òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ ò¿¿íèé äîòîð VoIP õýðýãëýã÷äèéí òóõàéí íºõöºë áàéäàë íü VoIP ¿éë÷èëãýýã àâàõ çºâõºí áîëîìæòîé áàéõ, õýðýãëýã÷äýä õ¿ð÷ áóé ¿éë÷èëãýýíèé ¿íý òàðèôûã õàðãàëçàí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èéã õýðýãëýã÷ ººðºº ñîíãîõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëýõ ãì.

Îëîí òºëººëëèéí çàãâàð òºð çàñãèéíõàí ÿëàíãóÿà ÌÕÕÒ-èéí áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ ÿàì àãåíòëàã íü äýëõèéí òåõíîëîãèéí äàâóó òàëóóäòàé óëñ îðíîî õºë íèéë¿¿ëýõ, äîòîîäûí òºëººëë¿¿äòýé õàìòðàõààñ ãàäíà èíòåðíýòèéí õºãæèë, õóâüñàëä ãîëëîõ ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áóé îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòàð÷ àæèëëàõ íü ÷óõàë. ¯¿íä õ¿ðýõ íýã àðãà çàì áîë çîõèöóóëàõ áàéãóóëëàãàä ñóäàëãàà, øèíæèëãýýíèé íýãæ áàéãóóëæ øèíý òåõíîëîãèóä, òýäãýýðèéí äîòîîäîä ¿ç¿¿ëæ áóé ¿ð íºëººëëèéã ñóäëàí ¿íýë¿¿ëæ óëààæëàëò áóñ ÌÕÕÒ-èéí ñòàíäàðò, áîäëîãûí áàéãóóëëàãóóäòàé õàìòðàí àæèëëàõ àæëûã çîõèöóóëàí çîõèîí áàéãóóëàõ õýðýãòýé. Äîîð ýäãýýð îëîí óëñûí áàéãóóëëàãóóäûí åðºíõèé òîéìûã õ¿ðãýå.


Internet Society22 - Èíòåðíýòèéí Íèéãýìëýã

Internet Society- ISOC áóþó Èíòåðíýòèèéí Íèéãýìëýã íü 1992 îíä áàéãóóëàãäñàí àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà áºãººä Èíòåðíýòèéí èðýýä¿éí òàëààðõè îëîí íèéòèéí áîäëîãûí àñóóäëóóäûã õºíäºõºä ìàíëàéëëûí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. Òóñ áàéãóóëëàãà íü èíòåðíýòèéí äýä á¿òöèéí ñòàíäàðòûã õàðèóöäàã á¿ëã¿¿äèéí (Èíòåðíýò Èíæèíåðèíã Àæëûí Õýñýã (ÈÈÀÕ) - Internet Enginering Task Force (IETF), Èíòåðíýòèéí Àðõèòåêòóðûí Çºâëºë (ÈÀÇ) Internet Architecture Board (IAB) ) ¿éë àæèëëàãààã çîõèîí áàéãóóëæ õàðèóöäàã. Ò¿¿í÷ëýí èíòåðíýòèéí ìýäýýëýë, áîëîâñðîëûí ä¿í øèíæèëãýýíèé ãàçðûí ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýæ èíòåðíýòýä õîëáîîòîé ñàíàà÷èëãûã äýëõèéí õýìæýýíä çîõèîí áàéãóóëæ, õýðýãæ¿¿ëäýã. Èíòåðíýòèèéí Íèéãýìëýã íü õºãæèæ áàéãàà îðíóóäàä çîðèóëàí îëîí óëñûí ñ¿ëæýýíèé ñóðãàëòûí õºòºëáºðèéã õýðýãæ¿¿ëäýã. ̄ ¿íèé çýðýãöýý îëîí îðîíä èíòåðíýòèéí äýä á¿òýö áàéãóóëæ, àæèëëóóëàõàä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæýý.

Èíòåðíýòèèéí Íèéãýìëýã íü 80 ãàðóé ãèø¿¿í áàéãóóëëàãàòàé, äýëõèéí õýìæýýíèé 90 á¿ëýãò îðøèõ 28 ìÿíãà ãàðóé ãèø¿¿íòýé. Èóñ íèéãýìëýã íü õàìãèéí ñ¿¿ëä á¿ñ íóòãèéí îðøèí ñóóã÷èä, èðãýäýä èíòåðíýòýýð ¿éë÷ëýõ á¿ñ íóòãèéí òîâ÷îî áàéãóóëàõ ñàíàà÷èëãà ãàðãààä áàéãàà þì áàéíà. Îäîîãèéí áàéäëààð òóñ áàéãóóëëàãà íü Ëàòèí Àìåðèê, Êàðèáûí àðàë, Àôðèê, ªìíºä áîëîí Ç¿¿í ªìíºä Àçèä áóñ íóòãèéí òîâ÷îîã àæèëëóóëäàã. Èíòåðíýòèèéí Íèéãýìëýã íü ÀÍÓ-ûí Âàøèíãòîí, Ùâåéöàðèéí Æåíåâ õîòîä òóñ á¿ð òºâëºðºí áàéðëàäàã.

IETF áóþó ÈÈÀÕ - Èíòåðíýòèéí Èíæèíåðèíãèéí Àæëûí Õýñýã

Èíòåðíýòèéí Èíæèíåðèíãèéí Àæëûí Õýñýã íü èíòåðíýòýä õàìààðàõ ñòàíäàðòóóä ò¿¿íèé äîòîð TCP/IP-èéí ñòàíäàðò, ïðîòîêîëûã áîëîâñðóóëæ, õºãæ¿¿ëäýã. Òóñ áàéãóóëëàãûí ýðõýì çîðèëãî:

ÈÈÀÕ - áàéãóóëëàãûí çîðèëãî íü èíòåðíýòèéí àæèëëàãààã ñàéæðóóëàõ þì. ÈÈÀÕ-èéí ýðõýì çîðèëãî áîë ºíäºð ÷àíàðòàé, õîëáîãäîõ òåõíèêèéí áîëîí èíæèíåðèíãèéí áàðèìòûã ¿éëäâýðëýæ á¿òýýõ áà èíãýñíýýð èíòåðíýòèéã çîõèîí á¿òýýõ, õýðýãëýõ, óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ àðãà çàìä íºëººëæ, èíòåðíýòèéí àæèëëàãààã ñàéæðóóëíà. Ýäãýýð áàðèìòàíä ñòàíäàðòóóä, îëîí óëñûí òýðã¿¿í òóðøëàãà, òºðºë á¿ðèéí îëîí óëñûí áàðèìòóóäûã àãóóëàõ áîëíî.23

Òóñ áàéãóóëëàãà àæëûí òºðºë á¿ðèéí õýñãýýð äàìæóóëàí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áà àæëóóäûí èõýíõèéã øóóäàíãèéí æàãñààëòààð ã¿éöýòãýäýã. Æèë á¿ð ãóðâàí óäàà óóëçàæ õóðàëääàã. Ãèø¿¿í÷ëýë áàéõã¿é.

Èíòåðíýòèéí ñòàíäàðò íü Request For Comment ( RFC) áóþó ñàíàë àâàõ õàíäàëòûí õýëáýðýýð íèéòýä ìýäýýëëýãäýíý. Ñàíàë àâàõ õàíäàëòóóä íü áàðèìò ýðæ õàéõ áîëîõ èíòåðíýòèéí äàãàëäàõ òåõíîëîãèóä áàéõ áà äàðàà õÿíàëò áîëîí ñàíàë ºãñºí õàðèóã ºãäºã áàéíà. Ýäãýýðèéí çàðèìûã òóñ áàéãóóëëàãààñ Èíòåðíýò ñòàíäàðò áîëãîí íèéòýä çàðëàäàã. Ñàíàë àâàõ õàíäàëòóóä íü á¿ãä èíòåðíýò ñòàíäàðò áèø áºãººä çºâõºí çàðèì õýñãèéã íü ìýäýýëëèéí çîðèóëàëòààð íèéòýëäýã. Ñàíàë àâàõ õàíäàëòóóäûã õÿíàí çàñâàðëàõ, íèéòëýõ àæëûã RFC- èéí ðåäàêòîð24 ã¿éöýòãýõ áà ¿¿íèéã Internet Society áàéãóóëëàãààñ ñàíõ¿¿æ¿¿ëäýã.

IESG áóþó ÈÈуÕ - Èíòåðíýòèéí Èíæèíåðèíãèéí уäèðäàõ Õýñýã

ÈÈÓÕ - Èíòåðíýòèéí Èíæèíåðèíãèéí Óäèðäàõ Õýñýã íü äýýðõ ÈÈÀÕ –èéí òåõíèêèéí ìåíåæìåíò áîëîí Èíòåðíýòèéí ñòàíäàðò áîëîâñðóóëàëòûí ÿâöûã àæèãëàõ ¿¿ðýãòýé. ¯¿íèéã Èíòåðíýòèéí Íèéãýìëýãèéí Èòãýëöëýëèéí çºâëºëººñ áàòàëñàí ä¿ðýì, æóðìûí äàãóó ã¿éöýòãýíý.

Ýíý õýñãèéã Internet Society áàéãóóëëàãûí ìýäýýëýëä òóëãóóðëàñàí áîëíî, “Introduction to ISOC,” http://www.isoc.org/isoc.22. Network Working Group, 23. Request for Comments: 3935 - A Mission Statement for the IETF (Internet Society, 2004), http://www.ietf.org/rfc/rfc3935.txt .RFC Editor, http://www.rfc-editor.org. 24.


IRTF- Internet Research Task Force áóþóÈÑÀÕ- Èíòåðíýòèéí Ñóäàëãààíû Àæëûí õýñýã

ÈÑÀÕ- Èíòåðíýòèéí Ñóäàëãààíû Àæëûí õýñýã íü ÈÈÀÕ –èéí ñàëáàð áàéãóóëëàãà. Ýðõýì çîðèëãî íü “èíòåðíýò ïðîòêîë, õýðýãëýýíèé ïðîãðàì, àðõèòåêòóð, áîëîí òåõíîëîãèä õàìààðàõ ñýäâýýð òºâëºðñºí, óðò õóãàöààíû, öººí òîîíîîñ á¿ðäñýí àæëûí õýñýã áàéãóóëæ, èðýýä¿éí èíòåðíýòèéí õºãæèë, õóâüñëûã ñóäëàõ ñóäàëãààã äýìæèõ” ãýæýý25. Òóñ áàéãóóëëàãûã Èíòåðíýò Ñóäàëãààíû Óäèðäàõ Õîðîî (IRSC - ÈÑÓÕ) óäèðääàã.

IAB-InternetAdvisoryBoardáóþóÈÇÕ-ÈíòåðíýòèéíÇºâëºõÕîðîî

ÈÇÕ- Èíòåðíýòèéí Çºâëºõ Õîðîî íü Èíòåðíýòèéí Íèéãýìëýãýýñ ºãñºí ¿¿ðãèéí äàãóó èíòåðíýòèéí òåõíèê, èíæèíåðèíãèéí õºãæëèéí àñóóäëûã õàðèóöäàã. Ìºí õýä õýäýí òóñãàé ñóäàëãààíû àæëûí êîìèññ òóõàéëáàë ÈÈÀÕ áîëîí ÈÑÀÕ -èéí àæèëëàãààã àæèãëàæ, õÿíàäàã. ÈÇÕ íü Èíòåðíýòèéí “÷èã õàíäëàãûí õýòèéí òºëºâ”-èéã àæèãëàæ, óðò õóãàöààíû òºëºëâëºëò, çîõèîí áàéãóóëàëòûã õàðèóöäàã. ¯¿íèé çýðýãöýý ÈÈÓÕ –èéí òàëààð ãàðñàí çàðãà, ìýä¿¿ëãèéã õàðèóöàí çàðãà ãîìäîë õàðèóöñàí õîðîîíû ¿¿ðãèéí ìºí ã¿éöýòãýæ, Ñàíàë àâàõ õàíäàëòûí Ðåäàêòîðûã òîìèëîõ, õÿíàõ, Èíòåðíýòèéí Äóãààðëàëò Õóâààîèëàõ Áàéãóóëëàãûí òîìèëîëòûã áàòàëæ Èíòåðíýòèéí Íèéãýìëýãèéí çºâëºõ íýãæ áîëîõûí çýðýãöýý ÈÑÀÕ –ýýñ ñòàíäàðòûí áóñàä áàéãóóëëàãóóäòýé õýõýí õàìòðàí àæèëëàæ áàéãààã õÿíàíà.

IANA26 Internet Assigned Numbers Authority áóþó ÈдоÁ- Èíòåðíýòèéí дóãààð оëãîëòûí áàéãóóëëàãà

ÈÄÎÁ íü Èíòåðíýò õýâèéí àæèëëàãààã õàíãàõ çîðèëãîîð íàéäâàðòàé àæèëëàãààã õàíãàõàä øààðäàãääàã ¿íäñýí ãîë ýëåìåíò¿¿äèéã çîõèöóóëàõ ¿¿ðýãòýé. Èíòåðíýò íü òºâ ñ¿ëæýýíýýñýý ÷ºëººòýé äýëõèéí õýìæýýíèé ñ¿ëæýý áîëîí õóâèð÷ áàéãàà ýíý ¿åä èíòåðíýòèéí çàðèì ¿íäñýí õýñãèéã äýëõèéí õýìæýýíä çîõèöóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã áà ¿¿íèéã ÈÄÎÁ õàðèóöäàã.

Èíòåðíýòèéã æîëîîäîõ òåõíèêèéí ñòàíäàðòàä õýðýãëýãääýã íýãäñýí êîä áîëîí äóãààðëàëòûã õóâààðèëàõ, îëãîõ, çîõèîí áàéãóóëàõ àæëûã òóñ áàéãóóëëàãà ã¿éöýòãýäýã. ¯íä ÄÍÑ-äîìýéí íýðèéí ñèñòåì, ÀéÏè õàÿãèéí äýëõèéí ñàí çýðýã îðíî. ÈÄÎÁ èíòåðíýòèéí ÷èãëýëýýðõ àñóóäàë õàðèóöàí àæèëëàæ áóé àíõíû áàéãóóëëàãóóäûí íýã áºãººä 1970 îíä ¿¿ññýí. Îäîî òóñ áàéãóóëëàãûã ÈÄÎÁ áóþó èíòåðíýòèéí íýð áîëîí äóãààðëàëò õàðèóöñàí áàéãóóëëàãà àæèëëóóëäàã. ÈÄÎÁ íü îëîí óëñàä õýìæýýíä áàéãóóëàãäñàí àøãèéí áóñ áàéãóóëëàãà.

ICANN-Internet Corporation of Assigned Names and Numbers áóþó ÈÍдоÊ- Èíòåðíýòèéí Íýð áîëîí дóãààðëàëò оëãîëòûí Êîðïîðàöè

ÈÍÄÎÊ íü èíòåðíýò àæèëëàäàã íýãäñýí ÿëãàã÷, òàíèã÷èéí àñóóäëûã çîõèöóóëàíà. ¯¿íä ÀéÏÈ õàÿã áîëîí ÄÍÑ îðíî. Òóñ áàéãóóëëàãûí òåõíèêèéí ¿¿ðãèéã ÈÄÎÁ ã¿éöýòãýõ áà ñàí¿¿ áîëîí ¿éë àæèëëàãààã ÈÍÄÎÊ ººðºº õàðèóöäàã. ÈÍÄÎÊ -ûí ¿ëäñýí ¿éë àæèëëàãààã íü áîäëîãî, çîõèöóóëàëòàä ÷èãëýñýí. Ýíýõ¿¿ àæëûã Äýìæèã÷ áàéãóóëëàãóóä áîëîí Çºâëºõ Õîðîîíîîñ õàìòðàí õýýãæ¿¿äýã. (Çóðàã)

Internet Research Task Force, “IRTF Mission,” http://www.irtf.org .25. This section is adapted from IANA, “Introducing IANA,” http://www.iana.org/about .26.


Çóðàã 17. ÈÍдоÊ -èéí á¿òýö, çîõèîí áàéãóóëàëò(Ýõ ñóðâàëæ: ICANN, http://www.icann.org/about/)

W3C27 - World Wide Web Consortium áóþó доÂÊ- дýëõèéí оð÷íû Âåáèéí Êîíñîðöèóì

ÄÎÂÊ- Äýëõèéí Îð÷íû Âåáèéí Êîíñîðöèóì íü îëîí óëñûí êîíñîðöèóì áºãººä ò¿¿íèé ãèø¿¿í áàéãóóëëàãóóä, àæèëòíóóä áîëîí îëîí íèéòòýé õàìòðàí Âåá ñòàíäàðòóóäûã áîëîâñðóóëäàã. Òóñ áàéãóóëëàãûí ýðõýì çîèëãî íü “Âýáèéí óðò õóãàöààíû ºñºëòèéã õàíãàõ ïðîòîêîë áîëîí ÷èã óäèðäàìæ áîëîâñðóóëæ Äýëõèéí îð÷íû ñ¿ëæýý áîëîõ WWW á¿ðýí õýìæýýãýýð íü àøèãëàõ áîëîìæ á¿ðä¿¿ëýõ” þì. Òóñ áàéãóóëëàãà íü ÈÈÀÕ –òýé òºñòýé ¿éë àæèëëàãààòàé áà çºâõºí Âýá áîëîí ò¿¿íèé äàãàëäàõ òåõíîëîãèä àíõààðàë õàíäóóëäãààðàà ÿëãààòàé.

Ýõíèé ýýëæèíä Âåá ñòàíäàðò áîëîí óäèðäàìæ áîëîâñðóóëàõ çàìààð ÄÎÂÊ íü ýðõýì çîðèëãîäîî õ¿ðýõýýð àæèëëàæ áàéãàà áºãººä ò¿¿íèéã ÄÎÂÊ Çºâëºìæ ãýæ íýðëýäýã. 1994 îíîîñ õîéø íèéò 110 çºâëºìæ ãàðñàí. Òóñ áàéãóóëëàãà ìºí áîëîâñðîë áîëîí ìýäëýã, ìýäýýëýë ò¿ãýýõ, ïðîãðàì õàíãàìæ áîëîâñðóóëàõ, Âåáèéí òàëààð ÿðèëöàõ íýýëòòýé õýëýëö¿¿ëýã çîõèîí áàéãóóëàõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààã ýðõëýí ÿâóóëäàã.

Âåáèéí õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàð áóþó Âåá-ä õàíäàëò õèéõýä ïðîãðàì õàíãàìæ áîëîí òåõíèê õàíãàìæ õàìò àæèëëàõ ÷àäâàð íü ÄÎÂÊ -ûí çîðèëãóóäûí íýã þì. Ýíý çîðèëãîî Âåáèéí õýë áîëîí ðîòîêîëä çîðèóëñàí íýýëòòýé ñòàíäàðò áîëîâñðóóëàí íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîõ çàìààð õýðýãæ¿¿ëæ áàéãàà áºãººä ¿¿íèé ¿ð ä¿íä òóñ áàéãóóëëàãà çàõ çýýëèéí õóâààãäàë, Âåáèéí çàäðàë ¿¿ñýõýýñ ñýðãèéëæ ÷àäíà ãýæ ¿çýæ áàéíà.

Òèì Áåðíýðñ Ëè áóþó Word Wide Web-èéã çîõèîí á¿òýýã÷ òýðýýð ÄÎÂÊ -ûí çàõèðëààð àæèëëàäàã.

ÌÍддÕу, ÈÇÀÕ áîëîí ÈÇÔ

ÌÍÄÄÕÓ áóþó Ìýäýýëýëæñýí Íèéãìèéí Äýëõèéí Äýýä Õýìæýýíèé Óóëçàëò íü Í¯Á-ààñ çîõèîí áàéãóóëäàã 2 áàãà õóðëààñ á¿ðääýã áºãººä õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí èíòåðíýòèéí õ¿ðòýýìæèéã íýìýãä¿¿ëæ, òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõ çîðèëãîòîé àæèëàäàã. Àíõíû áàãà õóðàë 2003 îíä Ùâåéöàðèéí Æåíåâ õîòîä, õî¸ð äàõü íü 2005 îíä Òóíèñèà óëñûí Òóíèñ õîòîä òóñ òóñ çîõèîí áàéãóóëàãäñàí. ÎÓÖÕÁ ýäãýýð ÷óóëãà óóëçàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõàä ãîë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýñýí. Æåíåâò áîëñîí äýýä õýìæýýíèé óóëçàëòààð á¿õ íèéòýä õ¿ðòýýìæòýé

дÀÐÃÀ ÍÀÐÛÍ ÇªÂлªл

¯íäñýí Íýðèéã Äýìæèõ

Áàéãóóëëàãà(¯ÍÄÁ-GNSO)

Óëñûí Êîä Íýðèéã Äýìæèõ

Áàéãóóëëàãà(ÓÊÍÄÁ-CCNSO)

Òåõíèêèéí àñóóäàë õàðèóöñàí õýñýã

/ÒÀÕ-TLG/

Àþóëã¿é, Òîãòâîðòîé àæèëëàãààíû Çºâëºõ Õîðîî /ÀÒÀÇÕ-SSAC/

Îðîí òîîíû áóñ Çºâëºõ Õîðîî /ÎÒÁÇÕ-ALAC/

Èíòåðíýòèéí Èíæèíåðèíãèéí Àæëûí

Õýñýã /ÈÈÀÕ-IETF/

Õàÿã Äýìæèõ Áàéãóóëëàãà(ÕÄÁ-ASO)

ICANN-íû àæèëòíóóä

Åðºíõèéëºã÷/Äàðãà

Îáäóñìàí

Çàñãèéí ÃàçðûíÇºâëºõ Õîðîî

(ÇÃÇÕ)

This section is adapted from W3C, “About the World Wide Web Consortium (W3C),” http://www.w3.org/Consortium.27.


áàéõ ìýäëýãò ñóóðèëñàí ìýäýýëýëæñýí íèéãýì áàéãóóëàõ òóõàé Çàð÷ìûí Òóíõàã28 áè÷ãèéã áàòàëñàí. 2015 îí ãýõýä äýëõèéí õ¿í àìûí 50%-èéã èíòåðíýòýä õîëáîõ Àæëûí òºëºâëºãºº 29 áàòàëñàí. Ãýõäýý ýäãýýð çîðèëãîä õýðõýí õ¿ðýõ, èíòåðíýò çàñàãëàëûí àñóóäëóóä áîëîí ñàíõ¿¿æ¿¿æèëòèéí àñóóäëûã äóðäààã¿é áàéñàí. Èéìä Èíòåðíýò Çàñàãëàëûí Àæëûí Õýñýã - ÈÇÀÕ(WGIG) 2003 îíû ÷óóëãà óóëçàëòûí äàðàà áàéãóóëàãäñàí áàéíà. Ýíý íü 2005 îí ãýõýä Èíòåðíýòèéí çàñàãëàëûí àñóóäëààð õîëáîãäîõ òîõèðîìæòîé àðãà õýìæýýã àâàõ íºõöºë áîëîëöîîã ñóäàëæ, òºñºë õºòºëáºð¿¿äèéã ñàíàë áîëãîõ çîðèëãîòîé áàéñàí áºãººä Òóíèñò 2005 îíä çîõèîí áàéãóóëàãäàõ ÌÍÄÄÕÓ-ò àæëûíõàà ¿ð ä¿íã òàéëàãíàõ áàéñàí. ÈÇÀÕ íü Èíòåðíýò çàñàãëàëûí àæëûí íýð òîäîðõîéëîëòûã áîëîâñðóóëæ îëîí íèéò ð¿¿ ÷èãëýñýí áîäëîãûí àñóóäëóóä áîëîí îëîí òàëûí òºëººëëèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëîõ ¿¿ðýãòýé30.

ÌÍÄÄÕÓ-ûí 2 äàõü áàãà õóðàë 2005 îíä Òóíèñ áîëñîí áºãººä Òóíèñûí Áàðèìò áè÷èã31, Ìýäýýëýëæñýí íèéãìèéí Òóíèñûí Õºòºëáºð32-èéã áîëîâñðóóëæ, Èíòåðíýò Çàñàãëàëûí Ôîðóì33 (ÈÇÔ) –ûã áàéãóóëæýý. Ìýäýýëëèéí íèéãìèéí òóõàé Òóíèñèéí Õºòºëáºðò Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãûã óðüæ 2006 îíû 2-ð óëèðàë ãýõýä îëîí òàëûí òºëººëëèéã õàìàðñàí áîäëîãûí àñóóäàë õýëýëöäýã øèíý ôîðóì õóðàëäóóëàõûã õ¿ññýí. ÈÇÔ íü îëîí òàëûí òºëººëëèéã íýãòãýñýí Èíòåðíýò çàñàãëàëûí àñóóäëóóäûã õýëýëöýõ çîðèëãîòîé ôîðóì áºãººä ìºí Í¯Á-ûí Åðºíõèé íàðèéí áè÷ãèéí äàðãûã ÌÍÄÄÕÓ-ûí áàãà õóðëààð ãàðñàí ¿ð ä¿íã õýðýãæ¿¿ëýõýä äýìæëýã ¿ç¿¿ëäýã. Õóâèéí õýâøëèéíõýí, çàñãèéí ãàçàð, èðãýíèé íèéãìèéí òºëººëºã÷äººñ á¿ðäñýí Çºâëºõ Ãðóïï íü ÈÇÔ Íàðèéí áè÷ãèéí äàðãûí ãàçðûã ÿìàð àñóóäëóóäààð óóëçàõ çýðýã àñóóäëààð çºâëºæ àæèëëàäàã.

ÈÇÔ íü 5 æèëèéí ¿¿ðýãò õóãàöààòàé áàéãóóëàãäñàí áºãººä ýõíèéõ íü 2006 îíä Ãðåêèéí Àôèí õîòîä, õî¸ð äàõü íü 2007 îíä Áðàçèëèéí Ðèî Äå Æàíèåðî õîòîä õóðàëäñàí. 2008, 2009 áîëîí 2010 îíû õóðëóóä íü Ýíýòõýãèéí Õàéäåðàáàä, Åãèïåòèéí Êàéðî, Ëèòì ýñõ¿ëä Àçåðáàéæàíä áîëîõîîð òºëºâëºãäºæ áàéãàà. 2006 îíä Àôèíä áîëñîí õóðëààð Õîëáîëò, Òºðºëæ¿¿ëýëò, Íýýëòòýé áàéäàë, Àþóëã¿é áàéäëûí òàëààð õýëýëöæýý. Èíòåðíýòèéí îíö ýõ ñóðâàëæóóäûí òóõàé àñóóäëóóä 2007 îíû óóëçàëòààð òàâäóãààð àñóóäàë áîëîí îðæ èðñýí. ÈÇÔ íü áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ áàéãóóëëàãà áèø áºãººä îëîí òàëûí òºëººëë¿¿äèéí äóíä íýýëòòýé õýðýëö¿¿ëýã õèéäýã áàéãóóëëàãà þì.

Regional Internet Registries (ÁÈÁÃ)34 áóþó Á¿ñèéí Èíòåðíýò Á¿ðòãýë Ãàçàð /ÁÈÁÃ/

Á¿ñ íóòàã á¿ðò îëîí íèéòèéí, áîëîí èíòåðíýòèéí õàÿã àäðåññûí íººö, õîëáîãäîõ ýõ ñóðâàëæèéí ìåíåæìýíò, õóâààðèëàëò, á¿ðòãýëèéí Á¿ñèéí Èíòåðíýò Á¿ðòãýë Ãàçàð /ÁÈÁÃ/ õàðèóöäàã. Îäîîãèéí áàéäëààð 5 ÁÈÁÃ áàéäàã. (Õ¿ñíýãò 2)

Õ¿ñíýãò 2. ÁÈÁÃ-óóä

ÁÈÁÃ áóþóÁ¿ñèéí Èíòåðíýò Á¿ðòãýã÷èä

Õàìààðàõ á¿ñ íóòàã

APNIC Àçè Íîìõîí Äàëàé

RIPE NCC Åâðîï, Îéðõè Äîðíîä

ARIN Óìàðä Àìåðèê áîëîí ñàõàðûí Àôðèê

LACNIC Ëàòèí Àìåðèê áîëîí Êàðèáûí Àðëóóä

AfriNIC Àôðèêà

WSIS, “Declaration of Principles,” http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/dop.html .28. WSIS, “Plan of Action,” http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/poa.html. 29. WGIG, “About WGIG,” http://www.wgig.org/About.html. 30. WSIS, “Tunis Commitment,” http://www.itu.int/wsis/docs2/tunis/off/7.pdf31. WSIS, “Tunis Agenda for the Information Society,” http://www.itu.int/wsis/docs2/tunis/off/6rev1.html 32. IGF, http://www.intgovforum.org .33. This section is adapted from APNIC, “About APNIC,” http://www.apnic.net/info/faq/apnic_faq/about_apnic.html .34.


ÈÄÎÁ íü ÁÈÁÃ –ûã áàéãóóëñàí áºãººä Èíòåðíýòèéí ýõ ñóðâàëæèéí òîìîîõîí íýð òºðëèéã ÁÈÁÃ –ò ºãñíººð òýäãýýðèéã á¿ñ íóòãóóäàä õóâààðèëäàã. Áîäëîãûí óÿëäàà õîëáîî áîëîí Èíòåðíýòèéí îëîí óëñûí òýðã¿¿í òóðøëàãà íü ÁÈÁÃ –óóä áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãóóäûí äóíäàõ íÿãò çîõèöóóëàëò, çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿ð ä¿íä áèé áîëäîã.

5 ÁÈÁÃ-óóä íü íèéëýýä Äóãààðëàëòûí Ýõ ñóðâàëæèéí Áàéãóóëëàãà (NRO) –ûã ¿¿ñãýñýí áºãººä õàìòàðñàí òåõíèêèéí òºñºë, çóó÷ëàë, çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãàà áîëîí áîäëîãûí çîõèöóóëàëò ãýõ ìýò ÷èãëýëýýð á¿ñ íóòãèéí èíòåðíýò á¿ðòãýëèéí áàéãóóëëàãóóäûí õàìòàðñàí ¿éë àæèëëàãààã çîõèîí áàéãóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ çîðèëãîòîé.


Èíòåðíýòèéí ¿íäñýí òåõíîëîãèóäûí ñòàíäàðòûã ÿìàð áàéãóóëëàãà 1. áîëîâñðóóëäàã âý.Èíòåðíýòèéí àæèëëàãààã õàíääàã äóãààðëàëò áîëîí íýðèéã çîõèîí 2. áàéãóóëàõ àæëûã àëü áàéãóóëëàãà õàðèóöäàã âý.Òàíû àìüäàð÷ áóé á¿ñ íóòãèéí RIR íü òàíàé á¿ñýä ÿìàð ¿éë÷èëãýý 3. ¿ç¿¿ëäýã âý.

3.5 IPV6

IPv6 íü Èíòåðíýò ïðîòîêîëûí äàðàà÷èéí ¿å ãýãääýã áà ºíººäºð áèäíèé Èíòåðíýòèéã àæèëëóóëæ áóé IPv4-èéã çàëãàìæèëæ áàéãàà òåõíîëîãè þì. IPv4 íü áàéãóóëëàãà, õóâü õ¿ì¿¿ñò àëü õýäèéíý õóâààðèëñàí äºðâºí òýðáóì ÀéÏè õàÿãèéã äýìæèæ àæèëëóóëäàã. Çàðèì íýã òîîöîîíîîñ35 õàðàõàä ýäãýýð õàÿãóóäûí ñàí 2010-2012 îíû õîîðîíä íººöã¿é áîëîõ ìàãàäëàëòàé áàéãàà þì.

1990-ýýä îíû ýõýýð îäîîãèéí ÀéÏè õàÿãèéí òîî íü èðýýä¿éí èíòåðíýòýä õàíãàëòã¿é ãýäýã íü òîäîðõîé áàéñàí. Èéìýýñ ÿíç á¿ðèéí àðãà çàìûã ñàíàë áîëãîæ óëìààð IETF àæëûí õýñã¿¿äèéã áàéãóóëæ àæèëëóóëñàí. Ýäãýýð õ¿÷èí ÷àðìàéëòûí ä¿íä ýõíèé RFC 1996 îíä IPv6 òåõíîëîãèéí òîäîðõîéëæ îäîî áèäíèé õýðýãëýæ áóé IPv6-ûí õóâèëáàðûã 199836 îíä íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîæýý.

IPv6 õóâèëáàð íü 349 òðèëëèîí õàÿãèéí íººöòýé. Àíõíû Èíòåðíýò íü õî¸ð òºãñãºëèéã õîëáîõ (òóõàéëáàë íýã ìàøèíààñ íºãºº ìàøèíòàé øóóä õîëáîãäîõ) ñàíààíä ¿íäýñëýí áàéãóóëàãäæ áàéñàí áîëîí IPv6 íü ýíý ÷èãëýëèéã óõðààõ áîëîìæ îëãîíî.

Ñ¿ëæýýíèé Õàÿã Õºðâ¿¿ëýëò (Network Address Translation- NAT) íü IPv4 õóâèëáàðûí õàÿãèéí íººöèéí õÿçãààðëàãäìàë áàéäëûã çàëðóóëàõ çîðèëãîîð çîõèîí á¿òýýãäñýí. NAT íü çàì÷ëàã÷ áóþó ãàðöààð äàìæèí ã¿éöýòãýãääýã áºãººä WAN-ûí òàë äýýðõ IPv4-èéí íýã õàÿãèéã LAN òàë äýýð áàéãàà êîìïüþòåð¿¿äòýé (õóâèéí, íèéòèéí áèø Èíòåðíýòèéí çàì÷ëàõ áîëîìæîé ÀéÏè õàÿãóóä) ñîëèëöîõ áîëîìæòîé. Èéìä ýíý íü IPv4-èéí íýã íèéòèéí õàÿã àøèãëàí òºõººðºìæ¿¿ä Èíòåðíýòýä õîëáîãäîõ áîëîìæèéã áèé áîëãîíî.

Geoff Huston, 35. IPv4 Address Report, http://www.potaroo.net/tools/ipv4/index.htmlNetwork Working Group, 36. Request for Comments: 2460 - Internet Protocol Version 6 (IPv6) Specification (Internet Society, 1998), http://tools.ietf.org/html/rfc2460


IPv6 õóâèëáàðûí íººö õàÿãèéí òîîã íýìýãä¿¿ëñýí íü Âýá õóóäàñíû óíøóóðò òýäãýýð õàÿãèéã õýðýãëýõ, ¿ç¿¿ëýõýä çîðèóëæ áàñ çàðèì íýã ººð÷ëºëò õèéõ øààðäëàãàòàé. Òóõàéëáàë: IPv4 õàÿã íü öèôð¿¿äèéí 4 á¿ëãýýñ á¿ðäýõ áà äîîð ¿ç¿¿ëñýí õýëáýðòýé áàéíà.

202.62.220.198

IPv6 õóâèëáàðûí õàÿã íü äºðâºí àðâàí çóðãààòûí öèôðýýñ ¿¿ññýí 8 á¿ëãýýñ á¿ðäñýí áàéíà:

2001:Odb8:85a3:08d3:1319:8a2e:0370:7334

Âåáèéí õºò÷èéí öîíõîí äýýð äàðààõ õýëáýðýýð õàðàíãäàíà.

IPv4 : http://202.62.220.198 IPv6 : http://2001:Odb8:85a3:08d3:1319:8a2e:0370:7334

ÀéÏè õàÿãèéí òîî íü íýìýãäñíýýñ ãàäíà IPv6 íü äàðààõ îíöëîã äàâóó òàëòàé:

Àâòîìàò-òîõèðãîî - IPv6 ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõîä êîìïüþòåð¿¿äýä àâòîìàòààð òîõèðãîî õèéãääýã. Àíõ ýõëýýä ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõîä òóõàéí êîìïüþòåð íü òîõèðãîî õèéëãýõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí õàíäàëòûã èëãýýíý. Òýðõ¿¿ òîõèðãîîã õèéõ çîðèëãîòîé ñ¿ëæýýí¿¿äýä çàì÷ëàëã÷ íü ñ¿ëæýýíä õàìààðàõ òîõèðãîîíû ¿ç¿¿ëýëò, ïàðàìåòð¿¿äèéã ºãäºã.

Ìóëüòèêàñò - Íýã ë óäàà èëãýýãäñýí ýõ ñóðâàëæèéã îëîí ýõ ñóðâàëæ õ¿ëýýæ àâàõ áà ýíý íü ñ¿ëæýýíèé ¿ð àøèãò ýåðãýýð íºëººëíº.

Æàìáî ãðàìñ - IPv4 íü 64êá-ûí õóðäòàéãààð à÷ààëëàõ õ¿÷èí ÷àäàëòàé áîë IPv6 íü 4Ãá õ¿ðòýë õóðäààð à÷ààëëàõ áîëîìæòîé.

Àóþëã¿é áàéäàë - ÀéÏèÑåê áóþó ÀéÏÈ ñ¿ëæýýíèé êîä÷ëàë áîëîí áàòàëãààæóóëàõ ïðîòîêîë íü IPv6-ä ñóóðèëñàí ïðîòîêîëûí ñàëøã¿é íýã õýñýã þì.

Ìîáèëèòè - õºäºëãººíò áàéäàë íü ôàéë ýñõ¿ë ºãºãäºë äàìæóóëàõ, øèëæ¿¿ëýõ ¿éëäëèéã òàñðàëòã¿é ãîðèìä ¿éëäýæ áîëîõ áà ó÷èð íü òóõàéí êîìïüþòåð “øèëæèæ” áàéäàã.

¯éë÷èëãýýíèé ÷àíàð - ìóëüòèìýäèà áîëîí áóñàä õýðýãëýýíèé ¯éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûí øààðäëàãûã õàíãàæ äýìæèõ ÷àäâàðòàé áà ÷àíàðûí ¿ç¿¿ëýëòýä áàòàëãàà ãàðãàõ íü òóñ õóâèëáàðûí ÷óõàë îíöëîã þì.

Çàì÷ëàã÷èéí îíöëîã - ßíç á¿ðèéí çàäðàë, õóâààãäëûã äàõèí ¿ð àøèãòàéãààð ýâë¿¿ëæ óãñàð÷ ÷àäàõ áà ºíººäðèéí áèäíèé õýðýãëýæ áóé ñ¿ëæýý áîëîí ðóòåðóóä (çàì÷ëàã÷èä) -ûã äýìæèæ àæèëëàäàã.

IPv6òåõíîëîãèáàòîîíõóâààãäàë

Èíòåðíýò òåõíîëîãèéí õóâüñàë òàñðàëòã¿é ¿ðãýëæëýõèéí õàìò , èë¿¿ èõ ïðîãðàì, õýðýãëýý, êîìïüþòåð, òºõººðºìæ, áîëîí ¿éë÷èëãýýí¿¿ä íü õàðèëöàí õîëáîãäñîí åðòºíöòýé õàðèëöàõ, íýãäýõèéí òóëä ÀéÏè õàÿã áàéõ øààðäëàãàòàé. Õàðèí ýíý øààðäëàãûã IPv6 õàíãàæ ÷àäíà. Òèéìýýñ ¯íäýñíèé ÌÒÒÕ-èéí ñòðàòåãèéã IPv6-ä øèëæèõ øèëæèëòýíä ÷èãë¿¿ëýõ øààðäëàãà ãàð÷ áàéíà. Çàñãèéí ãàçðààñ èíòåðíýòèéí øèíý òåõíîëîãèéã óëñ îðîíäîî ç¿é ¸ñîîð íü íýâòð¿¿ëýõýä èíòåðíýòèéí ¿íäýñíèé äýä á¿òöèéí íºõöºë øààðäëàãûã õàíãàõàä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. Õàðèí èíãýæ ÷àäàõã¿é áîë èíòåðíýòèéí òîîí õóâààãäëûã ¿¿ñãýíý ãýñýí ¿ã. IPv6 õóâèëáàðò áýëòãýõ íºõöëèéã õàíãàñàí óëñ îðîí IPv6-ä ñóóðèëñàí ¿éë÷èëãýýíä ò¿ðãýí øèëæèæ îðîõ áîëîìæòîé. Õóãàöààíû áîãèíîõîí èíòåðâàëûí õîîðîíä, õýðýãëýã÷äèéã IPv6-èéí õýðýãëýýíä áýëòãýæ ÷àäíà ãýæ òîîöîîëîí õýðýãëãýã, ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ òåõíèê, òåõíîëîãèéí çîõèîí áàéãóóëàëòûã õèéíý. Õàðèí øèíý òåõíîëîãèéí õýðýãëýýíä áóþó IPv6- õóâèëáàðûã íýâòð¿¿ëýõ íºõöºëèéã áýëòãýæ, õàíãàæ ÷àäààã¿é òîõèîëäîëä IPv6-íû õýðýãëýýíèé òîîí õóâààãäàë ¿¿ñíý. ªºðºð õýëáýë òýäãýýð õýðýãëýã÷èä íü îð÷èí ¿åòýéãýý õºë íèéë¿¿ëýõ áîëîìæîîñ õîöîð÷, çºâõºí öººí òîîíû îíöëîã, ôóíêöòýé õýðýãëýýã àøèãëàõ áîëíî.


IPv6-ò øèëæèõ

ÀéÏè õàÿãèéí ýðýëò, õýðýãöýý õºãæèæ áàéãàà îðíóóäàä èõ õýìæýýãýýð áàéäàã. IPv4-èéí õàÿãèéí õóâààðèëàëòûí îëîíõè íü õºãæèíã¿é îðíóóäàä áóþó Óìàðä Àìåðèê áîëîí Åâðîïò îëãîãäñîí. ªíãºðñºí öººí æèëèéí õóãàöààíä Àçè Íîìõîí äàëàéí îðíóóä èíòåðíýòèéí õàìãèéí òîì, õºäºëãºã÷ çàõ çýýë íü áîëæ, ýðýëò õýðýãöýý õýìæýýëøã¿é èõýýð íýìýãäñýí. Òóñ á¿ñ íóòãèéí ýíýõ¿¿ èõ õýìæýýíèé õýðýãöýýã õàíãàõ IPv4 õàÿãèéí íººö áàéõã¿é. (Çóðàã 18 áîëîí 19-ò ÀéÏÈ õàÿã îëãîëòûí á¿ñ íóòãààð õàðóóëñàí áîëíî.) Èíòåðíýò ò¿ð¿¿ëæ íýâòýðñýí Àçèéí çàðèì îðíóóä IPv6-íû ÷èãëýëèéí ñóäàëãàà, íýâòð¿¿ëýõ àæëóóäûã ìàíëàéëàí õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

Çóðàã18.IPv6-èéíõóâààðèëàëò-Á¿ñèéíÈíòåðíýòÁ¿ðòãýëèéíãàçðààñÎðîííóòãèéíÈíòåðíýòÁ¿ðòãýëèéíÃàçàðáîëîíÈ¯Ýíàðòõóâààðèëñàíáàéäàë(Ýõ ñóðâàëæ: Numbers Resource Organization- Äóãààðûí íººöèéí áàéãóóëëàãà, http://www.nro.org.)

Çóðàã19.IPv4-èéíõóâààðèëàëò-Á¿ñèéíÈíòåðíýòÁ¿ðòãýëèéíãàçðààñÎðîííóòãèéíÈíòåðíýòÁ¿ðòãýëèéíÃàçàðáîëîíÈ¯Ýíàðòõóâààðèëñàíáàéäàë(Ýõ ñóðâàëæ: Numbers Resource Organization- Äóãààðûí íººöèéí áàéãóóëëàãà, http://www.nro.org.)

IPv6 òåõíîëîãèä íýã øºíèéí äîòîð øèëæèõ áîëîìæã¿é. Îíîâ÷òîé òºëºâëºëò øààðäàãäàõûí çýðýãöýý òóõàéí îð÷èí, çàðèì òîõèîëäîëä ïðîãðàì, õýðýãëýýã õ¿ðòýë øèíý÷ëýõ õºðºíãº îðóóëàëò õýðýãòýé. Õàìãèéí ãîë íü òºëºâëºëòèéí ïðîöåññîîñ ýõýëæ á¿õ òàëûí òºëººëºë ò¿¿íèé äîòîð õýðýãëýã÷äèéí òºëººëëèéã îðîëöóóëàí øèíý òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõ àæëûí çóðàãëàëûã ãàðãàõ øààðäëàãàòàé. IPv6-èéí áàñ íýãýí îíöëîã áîë ººðòºº IPv4-èéã õàÿãèéã ñóóëãàõ ÷àäâàðòàé áºãººä øèíý õóâèëáàðûã ¿å øàòòàéãààð ãèáðèä ñ¿ëæýýãýýð õýðýãæ¿¿ëýõýä ýíý îíöëîã ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý. Øèëæèëòèéã çîõèñòîé õàíãàõûí òóëä îéðûí èðýýä¿éä òóñ õî¸ð õóâèëáàð õàìò çýðýãöýí àæèëëàõ øààðäëàãàòàé áàéãàà þì.

Cumulative Total (Jan 1999-Dec 2007)

Cumulative Total (Jan 1999-Dec 2007)


Ãýõäýý çàðèì òîíîã òºõººìðºìæèéí IPv6-ä òîõèðóóëàí øèíý÷ëýõ áîëîìæã¿é ó÷èð ñîëèõ øààðäëàãàòàé. IPv6-ò øèëæèõýä áîëîìæòîé ñîíãîëò, õóâèëáàðóóäûã äîîð äóðäàõàä:

“дóýëü Ñòàê” òºõººðºìæ - Çàì÷ëàã÷ áîëîí áóñàä òºõºðºìæèéã IPv6 áîëîí IPv4-ò õî¸óëàíä íü òààðóóëàí òîõèðãîî õèéõ áà èíãýñíýýð ýäãýýð íü àëü ÷ ñ¿ëæýýòýé “õàðèëöàõ “áîëîìæòîé áîëíî.

IPv4/IPv6õºðâ¿¿ëýëò - “Äóýëü Ñòàê” òºõººðºìæ íü IPv6 õîñòîîñ èðñýí õàíäàëòûã IPv4-ò õóâèðãàí, IPv4-èéí ÷èãëýëä èëãýýæ, äàðàà íü õàðèó ìýäýýëëèéã ìºí çàìààð ýðã¿¿ëýõ ¿éëäëèéã ã¿éöýòãýíý.

IPv4-îîñ IPv6-ã òóíåëüäýõ /õîíãèëîí õîëáîîñ ¿¿ñãýõ/ - IPv6-ûí øóóä çàì áàéõã¿é IPv6 òºõººðºìæ¿¿ä íü IPv4-èéí äîòîðõè IPv6-ûí ºãºãäëèéí äàòàãðàìûã òîâ÷ëîõ çàìààð õàðèëöàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëíý.

¯éëäëèéí ñèñòåìèéí ò¿âøèíä IPv6 íü òîäîðõîé õóãàöààãààð áîëîìæòîé áàéäàã. Linux êîìïàíè 1996 îíîîñ õîéø IPv6-ûã àøèãëàæ áàéãàà, Microsoft Windows XP (SP1) Server 2003 çýðýã ïðîãðàìûã äóðäàæ áîëîõ áà IPv6 íü çàðèì õýëáýðò áîëîìæòîé äàðààãèéí õóâèëáàðóóäûã ãàðãàñàí õýäèé ÷ òýäãýýð íü çàðèì íýã èäýâõæ¿¿ëýëò, òîõèðãîî øààðääàã. Windows Vista íü IPv6-ã äýìæèõ çîðèóëàëòààð á¿òýýãäñýí áºãººä ¿¿íä Mac OS Xv10.3 ‘Panther’ áîëîí øèíý÷ëýãäñýí áóñàä õóâèëáàðóóä îðäîã.

IPv6 íü ìºí Èíòåðíýòèéí ÄÍÑ-èéã ººð÷ëºõ øààðäëàãûã òàâèõ áà çàðèì ccTLDs-óóä àëü õýäèéí ººð÷ëºãäñºíèé äîòîð FJ(Ôèæè), JP(ßïîí), KR(ªìíºä Ñîëîíãîñ), NZ(Øèíý Çåëàíä) áîëîí VN(Âüåòíàì) çýðãèéã íýðëýæ áîëíî.

IPv6 –ûã íýâòð¿¿ëýõ ÿâö äýëõèéí õýìæýýíä óäààí áàéãàà. ¯¿íèé íýã øàëòãààí áîë IPv6-ã ë àæèëëóóëàõûã çºâõºí øààðäñàí ïðîãðàì, õýðýãëýý äóòìàã, õýðýãëýã÷èéí á¿ëãèéí ñîíèðõëûã òºð¿¿ëýõ, ýðýëò õýðýãöýýã ¿¿ñãýõ íºõöëèéã õàíãàëòòàé á¿ðä¿¿ëýõ ÷àäàâõã¿é áàéãàà ÿâäàë þì. Õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí È¯Ý –íóóä åíä-ò¿-åíä (òºãñãºëººñ òºãñãºë ð¿¿) Èíòåðíýòèéã äýìæèõýä òýð á¿ð äîðâèòîé àæèëëàõã¿é áàéãàà. Òýä õýðýãëýã÷äèéã çºâõºí íýã ÀéÏè õàÿãààð õàíãàõ, ò¿¿íä NAT òºõººðºìæèéã ñóóëãàí òýäíèé äîòîîä ñ¿ëæýýãýýð áóñàä ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ íºõöºëèéã áèé áîëãîõûã ë èë¿¿ä ¿çýæ áàéíà.

Ãýõäýý çàðèì óëñ îðíû çàñãèéí ãàçðààñ ýåðýã àëõàìóóä ñ¿¿ëèéí æèë¿¿äýä õèéõ áîëñîí. 2005 îíä ÀÍÓ-ûí çàñãèéí ãàçàð òºðèéí áàéãóóëëàãóóäûã 2008 îíû 6 ñàð37 ãýõýä IPv6 ¿íäñýí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ ¿¿ðýã ºãñºí áàéíà. Õÿòàä óëñ 2003 îíä Õÿòàäûí Äàðàà ¿åèéí Èíòåðíýò Òºñºë (IPv6 –ä ñóóðèëàí ) õºòºëáºðèéã ãàðãàæ êèáåð îð÷èíä òýðã¿¿ëýã÷ óëñ áîëîõ çîðèëò òàâüñàí áàéíà.38 ßïîí áîëîí ªìíºä Ñîëîíãîñ óëñ ìºí IPv6-ûí ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóëàí õýðýæ¿¿ëæ áàéãàà áà òóñ á¿ñ íóòàã äàõü áóñàä îëîí îðîí ìºí ÷èãëýëýýð ººð ººðèéí ò¿âøèíä õîëáîãäîõ àðãà õýìæýýã àâàõûã ÷àðìàéæ øààðäëàãàòàé òºëºâëºëò áîëîí ñóäàëãàà øèíæèëãýýã ã¿éöýòãýæ áàéíà.39


IPv6-ä øèëæèõèéí ¿íäñýí øàëòãààí þó âý?

Executive Office of the President, USA, 2 August 2005, M-05-22 Memorandum for Chief Information Officers from the Office of37. Management and Budget on the “Transition Planning for Internet Protocol Version 6 (IPv6),” http://www.whitehouse.gov/omb/memoranda/fy2005/m05-22.pdf .“China reaps big fruits for future Internet,” People’s Daily Online, http://english.people.com.cn/200609/26/38. eng20060926_306545.html ; and Ben Worthern, “Internet Strategy: China’s Next Generation Internet,” CIO Magazine Online, 15 July 2006, http://www.cio.com/article/22985/Internet_Strategy_China_s_Next_Generation_Internet_Asia Pacific IPv6 Task Force, “2008 Asia Pacific IPv6 Summit,” Taiwan Network, http://www.apipv6tf.org/meetings/summit200839.


Àñóóëòóóä

- Òàíàé îðîíä IPv6 òåõíîëîãèéí íýâòðýëò ÿìàð øàòàíä ÿâæ áàéãàà âý?- Òàíàé îðíû õóâüä IPv6 òåõíîëîãè ðóó øèëæèõ àñóóäàë áîäëîãûí ÿìàð ò¿âøèíä ÿðèãäàæ áàéãàà âý?

3.6 дÀÐÀÀ ¯ÅÈÉÍ ÊоÌÏьÞÒÈÍÃ

Èíòåðíýòèéí òåõíîëîãè ñàéæðàí áîëîâñðîõûí õàìò øèíý ¿åèéí òåõíîëîãèóäûí øèíý øèíý ñîíãîëò, õóâèëáàðóóäûã ¿¿ñãýæ áàéíà. Òóõàéëáàë íýã êëóáò öóãëàí óóëçàæ õàðèëöàà õîëáîîãîî ñýðãýýõ, ¿éëäâýðëýëèéí ñèñòåìèéã õÿíàõûí òóëä óòñààð ÿðèõ çýðýã áèäíèé ºìíºõ ¿éëäë¿¿äèéã õèéõ øèíýëýã, îíîâ÷òîé áîëãîõ øèíý àðãà çàìûã ýðýëõèéëæ áàéíà.

Íèéòèéí ñ¿ëæýý (Social network)

ªíãºðñºí öººí õýäýí æèëèéí õóãàöààíä ãàð÷ èðñýí øèíý ¿åèéí òóõàé ñàíàà íü íèéòèéí ñ¿ëæýýí¿¿ä þì. Ýäãýýð íü ñîíèðõîë, ¿éë àæèëëàãààãàà õóâààëöàæ, ººð õîîðîíäîî õàðèëöàí ¿éë÷ëýõ ñîíèðõîëòîé õýðýãëýã÷äèéí á¿ëã¿¿äýä ¿íäýñëýñýí áàéäàã. Èíòåðíýò õýðýãëýã÷äèéí äóíä ÿëàíãóÿà çàëóóñûí õóâüä íèéòèéí ñ¿ëæýýíèé ñàéò íü áèåýð î÷èõ øààðäëàãàòàé êëóá, ãðóïïûí ¿éë àæèëëàãààã îðëîõ áàéäàë ò¿ãýýìýë áîëæ áàéíà. Áèäíèé õýðýãëýæ áóé íèéòèéí íèéãýì÷ëýõ ñ¿ëæýý íü òºðºë á¿ðèéí ñîíèðõîë, çîðèëãîîð ¿¿ñýæ áàéãààãèéí äîòîð íîõîé òýæýýõýýñ àâàõóóëààä áîëçîõ, óëààí ëîîëü óðãóóëàõ, áàéãàëü îð÷íû àñóóäëààðõ àðãà õýìæýýã ÿâóóëàõ, óëñ òºðèéí êàìïàíèò àæèëëàãàà , ñïîðò, òîãëîîì ãýýä ë á¿õèé ë ñîíèðõîëûã ñ¿ëæýýãýýð äàìæóóëàí èëýðõèéëæ, íýãòãýæ õàðèëöàõ áîëîìæòîé áîëãîñîí.

Íèéòèéí ñ¿ëæýýíèé ñàéò íü Âåá-ä ñóóðèëñàí áàéõ áà áëîã, õýëýëö¿¿ëýã, ôàéë ñîëèëöîõ (çóðàã, áàðèìò áè÷èã, äóó õºãæèì çýðýã), ÷àòëàõ, ýëåêòðîí øóóäàí è-ìýéë áîëîí ìóëüòèìýäèàãèéí áóñàä òºðëèéã àøèãëàí õýðýãëýã÷èä õîîðîíäîî õàðèëöàõ áîëîìæèéã îëãîäîã. Çàðèì òîõèîëäîëä òóñ ñ¿ëæýýíä áàðàà, ¿éë÷èëãýý õóäàëäàõàä çîðèóëñàí õýñýã ÷ áàéõ áà ¿¿í äýýð îðîí íóòãèéí áîëîí á¿ñ íóòãèéí ¿éë ÿâäëûí ìýäýýëýë, çàðëàëûã ìºí áàéðëóóëñàí áàéäàã. Íèéòèéí ñ¿ëæýýíèé ñàéòûí æèøýýíä Facebook (www.facebook.com ), Hi5 (www.hi5.com) , MySpace (www.myspace.com ) çýðãèéã íýðëýæ áîëíî. Çóðàã 20-ò Facebook ñàéò äýýðõ õýðýãëýã÷èéí àøèãëàäàã í¿¿ð õóóäàñ ÿìàð áàéãààã õàðæ áîëíî.

Çóðàã20.Facebook-ûííèéòèéíñ¿ëæýýíèéâåáñàéò,http://www.facebook.com(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)

?


Ò¿¿í÷ëýí ìýðãýæëèéí ÷èãëýëýýð òºðºëæèæ íýãäñýí íèéòèéí ñ¿ëæýýíèé ñàéòóóä áàéäàã. Ýäãýýð íü ãîë òºëºâ àæëûí ñàëáàð ÷èãëýëýýð, õîëáîî òîãòîîõ, ñ¿ëæýý ¿¿ñãýí áàéãóóëàõ, ýñõ¿ë ëàâëàãàà ºãºõ áîëîí ëàâëàõ ¿éë÷èëãýý àâàõàä çîðèóëàãäñàí áàéäàã. Ýäãýýð òºðëèéí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ íü ìýðãýæëèéí ýñõ¿ë àæëûí, àëáàí òóøààëûí ñîíèðõëûí õ¿ðýýíä õàðèëöàõ áà óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëò, õóäàëäàà àðèëæàà çýðýã ñýäâýýð õýëýëö¿¿ëýã çîõèîí áàéãóóëàõ, ñàíàë ñîëèëöîõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààã ÿâóóëäàã. Linkedln (www.linkedin.com) áîëîí Xing (www.xing.com) íü äýýð äóðäñàí íèéòèéí ñ¿ëæýýíèé ñàéòóóä þì. Çóðàã 21-ä Linkedln-èé Èíòåðíýò äýõü í¿¿ð õóóäñûã õàðóóëæýý.

Çóðàã21.Linkedln–èéíìýðýãæëèéíñ¿ëæýýíèéâåáñàéò,http://www.linkedin.com

Ñåíñîð/ìýäðýã÷ ñ¿ëæýý

Èõýíõ ¿éëäâýðëýëèéí ñèñòåì áîëîí áîëîâñðóóëàëòûí ÿâö óëàì á¿ð êîìïüþòåðæèæ áàéãàà íü ñåíñîð ñ¿ëæýýíä òåõíîëîãèéí õóðäàöòàé øèíý÷ëýëèéã øààðäàõ áîëñîí áà ÿëàíãóÿà õÿíàëò, ìîíèòîðèíãèéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ õýðýãòýé áîëîîä áàéíà. Êðåäèò êàðòàä ñìàðò ÷èïñèéã ñóóëãàñàí áºãººä ýíýõ¿¿ êàðòûã àøèãëàí çàðèì ¿éë÷èëãýýã àâàõûí òóëä àþóëã¿é/õîëáîëòûí ñèñòåìä íýâòðýõ ÿâäàë äýëõèé äàÿàð ò¿ãýýìýë áîëæýý. Ìºí õ¿íñíèé ¿éëäâýðëýë, áîëîâñðóóëàëòàä ìºðäºãäºõ ÷àíàðûã õàíãàõàä ñåíñîðûí ñ¿ëæýý ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã áàéíà.

Äàðàà÷èéí øàòàíä òºðºë á¿ðèéí ñåíñîð ñ¿ëæýý áîëîí òåõíîëîãèéã äýëõèéí õýìæýýíèé áîëîí îëîí íèéòèéí õýðýãëýäýã òîìîîõîí ñ¿ëæýýíä õîëáîõ øààðäëàãàòàé áàéãàà þì. Äýëõèé îëîí êîìïàíè ÿëàíãóÿà ßïîíû êîìïàíèóä IPv6 –ã õàðèëöààíû ïðîòîêîë áîëãîí õýðýãëýæ óòàñã¿é ñåíñîð ñ¿ëæýý áàéãóóëàõàä èõýýõýí õ¿÷èí ÷àðìàéëò òàâüæ áàéíà.40

Itarua Mimua, 2004, “Home Network and Sensor Networking technology based on IPv6” (presented at Consumer Electronics 40. Show, 2004), http://www.usipv6.com/CES_Presentations/CES_Itaru_Mimura.pdf.


Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëýë RFID

RFID áóþó ðàäèî äîëãèîíûã ÿëãàí òîäîðõîéëîõ íü ðàäèî äîëãèîí àøèãëàí ºãºãäºë õàäãàëàõ áîëîí òàòàõ çîðèëãîîð RFID øîøãî ýñõ¿ë òðàíñïîíäåð õýðýãëýñíèé ¿íäñýí äýýð ÿëãàæ, òàíèõ àðãà þì. RFID øîøãûã ìàë, õ¿í áîëîí õºäëºõ á¿òýýãäýõ¿¿í çýðýã á¿õèé ë îáúåêòîä “ñóóðèëóóëæ” áîëäîã. Àøèãëàñàí òåõíîëîãèîñîî øàëòãààëàí RFID øîøãûã õýäýí ìåòðèéí çàéíààñ ÷ “óíøèæ” áîëäîã.

RFID øîøãî íü ìýäýýëëèéã õàäãàëàõ, áîëîâñðóóëàõ, ðàäèî äàâòàìæèéí ñèãíàëûã ¿¿ñãýõ, áîëîâñðóóëàõàä çîðèóëàãäñàí íýãäñýí íýã öàãèðãàí õîëáîëòûí øóãàì áîëîí ìýäýýëëèéã äàìæóóëàõ, õ¿ëýýí àâàõ àíòåííààñ á¿ðääýã. Ñàÿõàí òóõàéí ç¿éë äýýð øóóä õýâëýí ãàðãàäàã ÷èïã¿é RFID øîøãî ãàðñàí áà ýíý íü òåõíîëîãèéã àøèãëàõ íýãæ çàðäëûã õýìíýæ ºãñºí. Ñ¿¿ëèéí ¿åä ãàð÷ áàéãàà øèíý òåõíîëîãèéí äàâóó òàëóóäûí ¿ð ä¿íä RFID-èéí õýìæýý óëàì á¿ð áàãàññààð áàéíà. (Çóðàã 22 áîëîí 24)

RFID –ûã äýëã¿¿ðèéí áàðààí äýýð áàéäàã áàðêîä-òàé õàðüöóóëæ áîëíî. Áàðêîäûí ìýäýýëýë íü ¿éëäâýðëýã÷èéí íýð, áàðààíû òºðºë çýðýã ìýäýýëëèéã àãóóëæ äýëã¿¿ðèéí êàññ íü ýíýõ¿¿ ìýäýýëëèéã óíøóóëæ áàðààíû ¿íèéã òîäîðõîéëæ, òîãòîîíî. Õóäàëäàí àâàã÷èä êàññàíä äóãààðëàí çîãñîõ õîîðîíä êàññ÷èí áàðààí äýýð áàðêîäûã óíøóóëæ õóäàëäàí àâ÷ áóé áàðààíóóäûí ¿íèéã òîîöîîëîí íèéò òºëºõ ¿íèéí ä¿íã õýëäýã. Áàðêîäûí òóñëàìæòàéãààð êàññ÷èí çºâõºí 5 ìèíóòûí äîòîð ë ñàãñ ä¿¿ðýí õóäàëäàí àâàëòûí òºëáºð òîîöîîã õèéæ àìæäàã. Õýðýâ ñàãñàíä áàéñàí áàðààí äýýð RFID øîøãûã íààñàí áàéñàí áîë ñêàí õèéõ õóãàöààíä öººí ñåêóíä ä çàðöóóëàõ áîëíî. RFID-ûí ìýäðýã÷ ñåíñîð íü îëîí ñèãíàëûã íýã äîîð èëð¿¿ëæ, áîëîâñðóóëàõ ÷àäâàðòàé áà õóäàëäàí àâàã÷èéí ñàãñàíä ä¿¿ðãýñýí á¿ð áàðààíû áàðêîäûã ñàãñòàé ÷èãýýð íü óíøèæ ÷àäíà ãýñýí ¿ã þì. Ýíý íü íýã õýðýãëýã÷èä çàðöóóëàõ õóãàöààã õàðüöàíãóé áàãàñãàæ õóäàëäàà ã¿éëãýýíèé íèéò ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëíý.

Çóðàã 22. Õèòà÷è êîìïàíèéí ìüþ-÷èï, дýëõèéí õýìæýýíä õàìãèéí æèæèãõýíä òîîöîãääîã RFID øîøãóóäûí íýã, õýìæýý íü 0.4õ0.4 ìì

(Ýõ ñóðâàëæ: Hitachi)

RFID ûã çàðèì ñàëáàðò ýðæ îëîõ ïðîãðàìûí îðîíä õýðýãëýäýã. Çàðèì îðîíä òóõàéëáàë Ìàëàéçè óëñàä àíõ óäàà RFID øîøãûã ïàñïîðò äýýð ñóóëãàæ ºãñºí.41

RFID øîøãî íü ïàñïîðò äýýð áàéãàà ìýäýýëëèéã ººðòºº àãóóëàõ áºãººä õèëýýð îðæ, ãàð÷ áàéãàà îãíîî, õóãàöààã òýìäýãëýõèéí õàìò ïàññïîðò ýçýìøèã÷èéí äèæèòàë çóðãèéã õàäãàëñàí áàéíà.

Õîíêîíãèéí Îêòîïóñ Êàðä (Çóðàã 23)42 íü RFID-ûí ïðîãðàìûí õàìãèéí àìæèëòòàé æèøýý þì. Ýíý íü Õîíêîíãèéí Ìàññ Òðàíçèò Òºìºð çàì (MTR) -ð çîð÷èõ òºëáºðèéí õýðýãñýë áîëîí 1997 îíä íýâòýðñýí áîëîâ÷ îäîî íèéòèéí òýýâðèéí

Wikipedia, “Biometric passport,” Wikimedia Foundation, Inc., http://en.wikipedia.org/wiki/Biometric_passport.41. Wikipedia, “Octopus card,” Wikimedia Foundation, Inc., http://en.wikipedia.org/wiki/Octopus_card.42.


á¿õ õýðýãñëýýð çîð÷èõîä õýðýãëýãäýæ óëìààð äýëã¿¿ð, ò¿ðãýí õîîëíû ãàçàð, àâòîìàò ìàøèí, ¿éë÷èëãýýíèé êèîñê, òàêñàôîíû öýã¿¿ä, ìàøèíû çîãñîîëä ºðãºí íýâòýðñýí. Îêòîïóñ Êàðä íü Ñîíè êîìïàíèéí ¿éëäâýðëýñýí ÷èïèéã àøèãëàäàã áà õýðýãëýã÷ çºâõºí êàðò óíøèõ òºõººðºìæèéí îéðîëöîî êàðòàà áàðèõàä ë õàíãàëòòàé “òà÷ ýíä ãîó” ñèñòåìèéã àøèãëàñàí áàéíà.

Çóðàã 23. MTR –ûí çîãñîîë äýýðõ оêòîïóñ Êàðä уíøèã÷(Ýõ ñóðâàëæ: Juntung Wu, http://en.wikipedia.org/wiki/Image:OctopusReaderGate.jpg)

Îêòîïóñ ñèñòåì íü ã¿éëãýýíä çîðèóëæ õàäãàëàõ-èëãýýõ ìåõàíèçìûã àøèãëàõàä çîðèóëàãäàí á¿òýýãäñýí áà êàðò óíøèã÷ íü ºãºãäëèéí áààçûí òºâ ñèñòåìòýé òóõàéí ¿åä õîëáîãäîõ øààðäëàãàã¿é. Õàðèí ã¿éëãýýíèé ã¿éëãýýã äàðàà íü øèíý÷ëýõ áîëîí áîëîâñðóóëàõàä çîðèóëñàí òîãòìîë èíòåðâàëòàéãààð ã¿éöýòãýæ áîëäîã. Ýíä õýðýãëýãääýã àðãóóä íü îïåðàòîðóóäûí íºõöºë, øààðäëàãààñ õàìààðàí õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã. Õîíêîíãèéí MTR –èéí ñèñòåì íü Äîòîîä îð÷íû ñ¿ëæýý-LAN-ûã àøèãëàí çàðèì íýã çîãñîîë, áóóäàë äýýð áàéãàà êàðò óíøèã÷èä áîëîí òåðìèíàëóóäûã õîëáîñîí áàéäàã. Ýíý íü Ãàäààä îð÷íû ñ¿ëæýý áîëîõ WAN-ð õîëáîãäîí òºâ îôôèñò èðýõ áóþó Îêòîïóñ Êàðòûí ïðîöåññîðûí òºâä õîëáîãääîã áàéíà.

Çóðàã 24. Õèòà÷èé ôèðìèéí RFD íóíòãèéã õýìæèõýä 0.05õ0.05 ìì áàéãàà áà ¿íèã õ¿íèé ¿ñíèé øèðõýãòýé õàðüöóóëæ õàðóóëñàí áàéäàë

(Ýõ ñóðâàëæ: Hitachi)


Ãðèä êîìïüþòèíã

Ìèíèé òºñººëæ áîäîæ áàéãàà êîìïüþòåðûí òºðºë íü èðýýä¿éí êîìïüþòåð áîëáîë òîîöîîëîë áóþó êîìïüþòèíã íü íýã ºäºð îäîîíû íèéòèéí õýðýãëýãýýã á¿ðä¿¿ëæ áóé òåëåôîí ñèñòåì øèã íèéòèéí çîðèóëàëòûí õýðýãñýë áîëîí çîõèîí áàéãóóëàëòàíä îðæ áîëîõ þì áàéíà. .. Êîìïüþòåðûí õýðýãñýë íü øèíý, ÷óõàë ¿éëäâýðëýëèéí ñóóðü íü áîëîõ áîëîìæòîé.

Æîí ÌàêÊàðòèÌÈÒ Çóóí æèëèéí îéí àðãà õýìæýý 1961 îí

Çîõèîìîë îþóí ñàíààã ñàíàà÷ëàã÷ - ÌàêÊàðòè ýíý ¿ãèéã 47 æèëèéí ºìíº õýëæ áàéñàí íü îäîî áèåëëýý îëæýý. Ãðèä êîìïüþòèíã áóþó “õóâààðèëñàí êîìïüþòèíã” íü èíòåðíýò ýñõ¿ë Ýòåðíýò õýðýãëýõ äîòîîä îð÷íû ñ¿ëæýý LAN çýðýã ñ¿ëæýýíèé õýðýãñë¿¿ðèéã àøèãëàí íýã çýðýã ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõààð îëîí òîîíû êîìïüþòåðûã õîëáîõûã õýëæ áàéãàà þì. ¯íäñýí çàð÷èì íü ýíãèéí õýðýãëýýíèé êîìïüþòåðûã èõ õýìæýýãýýð ¿éëäâýðëýõ íü ñóïåð êîìïüþòåð õóäàëäàæ àâàõààñ õÿìä áºãººä Central Processing Unit (CPU)-ûã äîòîîääîî õîëáîñîí íýã ìàøèí äîòîð çýðýã áàéðëóóëæ áîëíî. Ãðèä êîìïüþòèíãèéí õóâüä ãðèä äîòîð áàéãàà ýõ ñóðâàëæ á¿ð ãàçàð ç¿éí áàéðøëààð òàðõàõ áà ÿíç á¿ðèéí áàéãóóëëàãà òóñ á¿ðò íü óäèðäàí, çîõèîí áàéãóóëíà. Ýíý íü êëàñòåð áîëîí ºãºãäºë áîëîâñðóóëàõ òºâººñ ÿëãàæ áàéãàà íýã îíöëîã íü þì.

Ïàðàëåëü êîìïüþòèíã – ãýæ áîëîâñðóóëàëò õèéæ áóé îëîí ¿éëäë¿¿ä íü íýã çýðýã ã¿éöýòãýãääýã ñèñòåì þì. Ýíý íü òîì àñóóäëûã æèæèãëýí ñàëãààä íýã çýðýã øèéäýõ áàéãóóëàìæ äýýð àæèëëàäàã. Øèíý ¿åèéí êîìïüþòåðûí ñèñòåì íü ¿¿íèéã “îëîí-öºì”-òýé ïðîöåññîðûí õýëáýðò îðóóëñàí íü õî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû ïðîöåññîðóóä íü íýã ÷èï-ä îðóóëæ ÷àäñàí ãàéõàìøèãòàé.

Ãðèä êîìïüþòèíã íü êîìïüþòåð ýñõ¿ë áîëîâñðóóëàã÷ íýãæ á¿ðèéí õîîðîíä õîëáîãäîæ íýí äàðóé ¿ð ä¿íã õàðóóëàõã¿éãýýð áëîê áàéäëààð òóñ òóñäàà ºãºãäëèéã áîëîâñðóóëàõ øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä èë¿¿ òîõèðîìæòîé.


Îíöëîõ õýñýãThe SETI@home Òºñºë

Ãðèä êîìïüþòèíãèéí õàìãèéí îëîíä òàíèãäñàí òºñëèéí íýã áîë The SETI@home òºñºë þì. Search for Extra-Terrestrial Intelligence (SETI) òºñºë íü äýëõèéãýýñ ãàäíà îþóí óõààíò àìüäðàëûí õýëáýð, òºðºë áàéãàà ýñýõèéã èëð¿¿ëýõ çîðèëãî á¿õèé øèíæëýõ óõààíû îðîëäëîãî þì. Òºñëèéí õ¿ðýýíä ñàíñàðààñ èðæ áóé ðàäèî ñèãíàëûã øèíæèëæ, îþóí ñàíààíû øèíæ òýìäãèéã àãóóëñàí áàéæ áîëîõ óë ìºð, äýýæñèéã õàéæ îëäîã.

The SETI@home òºñºë íü SETI òºñëèéí ¿ðãýëæëýë þì. Ñàéí äóðààð ñîíèðõîã÷èä ïðîãðàì õàíãàìæèéã òàòàæ, Èíòåðíýòýä õîëáîãäñîí êîìïüþòåðò ñóóðèëóóëíà. Ïðîãðàì õàíãàìæ íü òºâ ñåðâåðýýñ ºãºãäëèéí áëîêèéã òàòàæ, øèíæëýýä, äàðàà íü ýðã¿¿ëýí òºâ ñåðâåð ë¿¿ èëãýýíý.

The SETI@home òºñºë íü ãýðèéí êîìïüþòåðûã óäààí õóãàöààíû òóðø idle áóþó àøèãëàëã¿é àñààëàëòòàé îðõèõ ýñõ¿ë áîëîâñðóóëàõ õ¿÷èí ÷àäëûã íü äóòóó àøèãëàæ áàéãàà çýðýã ôàêòîðò ¿íäýñëýãäýí õýðýãæèæ ýõýëæýý.

Òóñ òºñºëä 1.8 ñàÿ ãàðóé îðîëöîã÷ áàéãààãèéí 340 ìÿíãà ãàðóé öýã íü èäýâõòýé43 ãîðèìä áàéäàã. Òóñ ñèñòåì íü 440 ãàðóé teraFLOPS (Floating point Operations Per Second - íýã ñåêóíä òóòàìä õºâºõ öýãèéí ¿éëäýë) õ¿÷èí ÷àäàëòàé àæèëëàæ áàéãàà. 2007 îíû 11 ñàðä44 ýíý ¿ç¿¿ëýëòèéã äýëõèéí õàìãèéí õóðäàí êîìïüþòåðòýé õàðüöóóëæ ¿çýõýä IBM Blue Gene/L êîìïüþòåð íü 596 teraFLOPS ¿ç¿¿ëýëòòýé õýìæèãäñýí áàéíà. The SETI@home –èéí õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñíýýñ õîéø ò¿¿íä îðæ á¿ðòãýãäñýí òîî íü êîìïüþòèíãèéí õóãàöààã íýãòãýñýí áàéäëààð õî¸ð òýðáóì æèëèéí õóãàöààãààð õàíäñàí òîîöîî ãàð÷ýý. Òóõàéí The SETI@home òºñºë íü åðòºíöèéí àëü õýñýãò îþóí óõààíò àìüäðàë áàéãààã íîòîëñîí áàðèìò îäîîãîîð èëð¿¿ëæ ÷àäààã¿é ÷ ãðèä êîìïüþòèíãèéí çàð÷èì íü áîëîìæèéí áºãººä òýäãýýð ñóïåð êîìïüþòåðóóäòàé õàðüöóóëàõàä áîëîâñðóóëàõ ÷àäâàðòàé, øèíæëýõ óõààíû ÷óõàë õýðýãñëýýð àøèãëàæ áîëîõóéö íü áàòëàãäààä áàéãàà þì.

Äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã http://setiathome.berkeley.edu ñàéòààñ àâ÷ áîëíî.

3.7 ªÐÃªÍ ÇуÐÂÀÑ

Èíòåðíýò õóâüñàí ººð÷ëºãäºõèéí õàìò øèíý òåõíîëîãè õºãæ¿¿ëýõ, çîõèîí á¿òýýõ ÿâäàë óëàì á¿ð èõñýæ, ïðîãðàì õýðýãëýý, õýðýãëýã÷äèéí ýðýëò õýðýãöýý, øààðäëàãà íýìýãäýæ, ºíäºð õóðä, èë¿¿ èõ õàðèëöàí ¿éë÷èëöëýëèéã øààðäàæ áàéíà. Äàéë-àï ìîäåì àøèãëàí 14.4 êá/ñ-èéí õóðäààð Èíòåðíýòýä õîëáîãäîæ áàéñàí òýð ¿åä ýíý ¿ç¿¿ëýëò ñòàíäàðò ìýò ñàíàãäàæ áàéñàí áà 28.8 êá/ñ –ûí õóðä ìàø ñàéíä òîîöîãäîæ, 33.6 êá/ñ-ûí õóðäûã ãàéõàìøèã ìýòýýð ¿çýæ áàéñàí ¿å ñàÿõàí ìýò ñàíàãäàíà. Ãýòýë ºíººäºð Èíòåðíýòèéí ºíäºð õºãæëèéã áèé áîëãîñîí óëñ îðîíä 1024 êá/ñ –ûí õóðä åð áóñûí ç¿éëä òîîöîãäîõîî áîëüñîí. ßïîí óëñàä ãýõýä òóõàéí õýðýãëýã÷ ãýðòýý 100 Ìá/ñ-èéí õóðäûã àâàõ áîëîìæòîé. Óëìààð ºíäºð õóðäíû ýðýëò õýðýãöýý Èíòåðíýòèéí õàíäàëòàíä ºðãºí çóðâàñûí òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýõ çàìûã íýýæ ºãñºí. Õàðèí ºðãºí çóðâàñ ãýæ þó âý, ò¿¿íèéã õýðõýí òîäîðõîéëîõ âý?

BOINC Stats, “SETI@home,” http://boincstats.com/stats/project_graph.php?pr=sah.43. TOP500, “Top 500 Supercomputing Sites Ranking History for the IBM Blue Gene/L,” http://top500.org/system/ranking/896844.


ªðãºíçóðâàñûãòîäîðõîéëîõíü45

ªðãºí çóðâàñûã òîäîðõîéëñîí òîäîðõîéëîëòûí òàëààð íýãäìýë íýã îéëãîëòîä õ¿ðýýã¿é çàðèì àñóóäàë áàéäãèéí íýã íü ºðãºí çóðâàñûã òîäîðõîéëîõ õóðäíû õýìæýý þì.

Òåõíèêèéí òàëààñ íü àâ÷ ¿çýõýä ºðãºí çóðâàñ ãýäýã íü äàâòàìæèéí ºðãºí öàðàà á¿õèé ñèãíàë þì. ¯¿íä îëîí ñèãíàëûí óðñãàë (ºãºãäºë íü) ºãºãäëèéí äàìæóóëàëòûí õóðäûã ¿ð àøèãòàéãààð íýìýãä¿¿ëýõýýð íýã äîîð èëãýýãäýæ áàéãàà þì. ¯¿íèéã íýã ñèãíàë íü òóõàéí õýðýãñë¿¿ð äýýð áýëýí áàéãàà çóðâàñûí ºðãºíèéã á¿ðýí àøèãëàäàã ¿íäñýí çóðâàñòàé õàðüöóóëæ áîëíî. ªðãºí çóðâàñ íü íýã õýðýãñë¿¿ðýýð îëîí ñèãíàë èëãýýæ õóðäûí õýìæýýã ¿ð àøèãòàéãààð íýìýãä¿¿ëæ áàéõàä ¿íäñýí çóðâàñ íü íýã ñèãíàëûã íýã õýðýãñë¿¿ðýýð äàìæóóëàí èëãýýäýã áàéíà.

Òýãýõýýð ºðãºí çóðâàñ íü õýð çýðýã õóðäàí áý?

ÎÓÖÕÁ-ûí Ñòàðäàðò÷ëàëûí Ñàëáàðûí (ITU-T) I.113 çºâëºìæèíä ºðãºí çóðâàñûã ISDN-íû (Àìåðèê ýñõ¿ë Åâðîïûí õýðýãæèëòýýñ íü õàìààð÷ 1.5-ààñ 2 Ìá/ñ )46 õóðäíû õýìæýýíýýñ èë¿¿ õóðäòàé äàìæóóëàëòûí áàãòààìæòàé ãýæ òîäîðõîéëæýý.

ÀÍÓ-ûí Õîëáîîíû Õàðèëöàà Õîëáîîíû Çîõèöóóëàõ Õîðîîíîîñ47 ºðãºí çóðâàñûã íýã òàëûí ÷èãëýëä 200 êá/ñ áàéõ áà õàìãèéí îð÷èí ¿åèéí ºðãºí çóðâàñ íü õî¸ð òàëäàà õàìãèéí íààä çàõ íü 200 êá/ñ –ûí õóðäòàé áàéõ øààðäëàãàòàé ãýæ òîäîðõîéëæýý.

OECD áóþó Ýäèéí Çàñãèéí Õàìòûí Àæèëëàãàà, ÕºãæëèéÁàéãóóëëàãà (ÝÇÕÀÕÁ) íü ºðãºí çóðâàñûã íýã òàëäàà íààä çàõ íü 256 êá/ñ õóðäòàé áàéõààð òîäîðõîéëñîí áàéäàã.

ÝÇÕÀÕÁ –èéí òîäîðõîéëîëò íü äýëõèéí õýìæýýíä ÿðèãäàæ áóé “ºðãºí çóðâàñûí õóðä”-ûã òîäîðõîéëîõ õàìãèéí íèéòëýã ñóóðü ¿íäýñëýë íü áîëæ ºã÷ áàéãàà áà çºâõºí ïóðèòàí÷óóä ë çºâøººðºõã¿é áàéæ ìàãàäã¿é. Òåõíèêèéí õóâüä ÿðèõàä àíàëîãè ìîäåì íü 600 á/ñ –ýýñ äýýø õóðäòàé àæèëëàæ áàéâàë ºðãºí çóðâàñ áîëíî. Íýã èæèë õýðýãñë¿¿ð äýýð îëîí ñóâãèéã àøèãëàí ºíäºð õóðäààð ºãºãäºë àâàõ òîõèîëäîëä 600 áàóä äýýðõ õî¸ð ñóâàã 1,200 á/ñ, äºðâºí ñóâàã íü 2,400 á/ñ –ûí õóðäûã ºãºõ çýðãýýð öààø ¿ðãýëæëýõ áîëîìæòîé. Ãýõäýý ºíººäðèéí áèäíèé ÿðüæ áàéãàà ýíý íºõöºëä ýäãýýð íü ºãºãäëèéí áàãà õóðäòàé ºðãºí çóðâàñò òîîöîãäîõ áà íýã èæèë õýðýãñë¿¿ðýýð îëîí ñèãíàëûí óðñãàëûã õîñëóóëàí äàìæóóëæ áàéíà.

Õàðàìñàëòàé íü îäîîãèéí áàéäëààð áàéãóóëëàãà á¿ð òºðºë á¿ðèéí òîäîðõîéëîëò ºã÷ á¿õèé ë îíöëîãóóäûã òóñãàñàí äýëõèéí õýìæýýíä õ¿ëýýí çºâøººð÷ ÷àäñàí íýãäìýë òîäîðõîéëîëòîíä õ¿ð÷ ÷àäààã¿é áàéíà. È¯Ý-èä íü ýíýõ¿¿ ôàêòûã àøèãëàí äàéë-àï ìîäåì-îîñ áóñàä ¿éë÷èëãýýãýý “ºðãºí çóðâàñ” õýìýýí çàõ çýýëä õýðýãëýæ áàéíà. Èõýíõ çîõèöóóëàõ áàéãóóëëàãóóä áîëîí áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èä ÝÇÕÀÕÁ –ààñ ãàðãàñàí òîäîðõîéëîëòûã õýðýãëýõ ÷èã õàíäëàãà àæèãëàãäàæ áàéãàà áà èéìýýñ èíòåðíýòèéí ºðãºí çóðâàñûã 256 êá/ñ-ýýñ (ýíý íü îë òºëºâ óðóó óðñãàëûí õóðä áàéõ áà ºãñºõ óðñãàëûí õóðä íü áàãà áàéæ áîëíî) äýýø õóðäíû áàãòààìæòàé èíòåðíýòèéí äýä á¿òýö ãýæ òîîöîæ áîëîõ þì. Ýíä òýìäýãëýæ õýëýõ øààðäëàãàòàé íýã àñóóäàë áîë èõýíõ È¯Ý-èä ººðñºääºº áàéãàà íóðóó ñ¿ëæýýíèé çóðâàñûã õóäàëäàæ ýõýëíý. Ó÷èð íü èõýíõ õýðýãëýã÷ õîëáîëòûí áàãòààìæèéã òýð áîëãîí á¿ðýí àøèãëàäàãã¿é. Ãýõäýý È¯Ý-èä ¿íäñýí ñ¿ëæýýíèéõýý áàãòààìæèéã õýòð¿¿ëýí ò¿ðýýñëýâýë îðãèë öàãèéí ¿åä õîëáîëòûí ÷àíàð, ¿ç¿¿ëýëò áóóðíà.

Èõýíõ ºðãºí çóðâàñûí õîëáîëò íü òýãø õýìã¿é ÿâàãääàã. Òóõàéëáàë õýðýâ õýðýãëýã÷ 256 ê –ûí áàãö ñîíãîâîë ýíý íü èíòåðíýòýýñ òàòàõ äýýä õóðä íü áàéõ áà õàðèí èíòåðíýòýä îðóóëàõ õóðä 64ê áàéõ æèøýýòýé. VoIP òåõíîëîãèéã õýðýãëýõ áîëîí èõ õýìæýýíèé ºãºãäëèéã èíòåðíýòýä îðóóëàõ òîõèîëäîëä ýíýõ¿¿ òýãø õýìã¿é õîëáîëòûã àíõààð÷ ¿çýõ íü ÷óõàë.

Rajnesh D. Singh, “How BROAD is my BAND???!!” Singh-a-Blog, 30 April 2006,45. http://singh-ablog.blogspot.com/2006_04_01_archive.html.ITU, “The Birth of Broadband,” http://www.itu.int/osg/csd/publications/birthofbroadband/faq.html. 46. Federal Communications Commission, http://www.fcc.gov.47.


Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëýëIPTV:ÀéÏèÒÂáóþóÈíòåðíýòèéíäýäá¿òöýýðÒåëåâèçèéííýâòð¿¿ëýãäàìæóóëàõíü

ªðãºí çóðâàñûí Èíòåðíýò íü äýëõèéí îëîí õýñýãò ºðãºí íýâòýð÷ àìüäðàëûí áàñ íýã õýðýãëýýíèé õýâ ìàÿã, õýëáýð ººð÷ëºãäºõ áîëîîä áàéíà. ÒÂ íü 1940-ººä îíä ¿¿ñýæ ºíººã õ¿ðñýí áà òýð öàãààñ õîéø íýâòð¿¿ëýõ àðãà, ÒÂ-èéã ¿çýõ õýëáýðò ººð÷ëºëò ãàðààã¿é áèëýý. ÒÂ-èéí ñòàíöóóä ñèãíàë (óòàñã¿é, çàðèì òîõèîëäîëä êàáåëèýð äàìæóóëàí) íýâòð¿¿ëæ, õýðýãëýã÷èéí ãýðò áàéãàà ÒÂ-èéí õ¿ëýýí àâàã÷ òýäãýýð ñèãíàëûã õ¿ëýýí àâ÷ õºäºëãººíò äóó, ä¿ðñýíä õóâèðãàäàã áàéñàí. 60 æèëèéí õóãàöààíä õ¿ì¿¿ñ çî÷íûõîî ºðººíä õ¿íäýòãýëòýéãýýð áàéðóóëñàí òýãø ºíöºãò õýëáýðèéí õàéðöãàí äîòîðõè äýëãýöèéã (Çóðàã 25-ä äýýð ¿åèéí òåëåâèçîðûã ¿ç¿¿ëñýí áîëíî.) õàðæ çàíøæýý. Ãýõäýý ýíý á¿õýí ñàÿõíààñ ººð÷ëºãäñºí.

Çóðàã25.ÁðàóíHF1òåëåâèçèéíõ¿ëýýíàâàã÷,1959îí,Ãåðìàí(Ýõ ñóðâàëæ: Wikipedia, http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Braun_HF_1.jpg)

Èíòåðíýò Ïðîòîêîëûí Òåëåâèç áóþó ÀéÏèÒÂ íü Èíòåðíýò ïðîòîêîëûí ñ¿ëæýýíèé äýä á¿òöýýð òîîí òåëåâèçèéí ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýäýã. Ñ¿ëæýýíèé äýä á¿òýö íü ºðãºí çóðâàñûí èíòåðíýò áàéæ áîëîõ ýñõ¿ë “õààëòòàé ñ¿ëæýý” ãýãäýõ ÀéÏèÒÂ-ä çîðèóëàí ºíäºð ÷àíàðûí øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýõ ¿ç¿¿ëýëòèéã õàíãàñàí ºðãºòãºë õèéñýí ñ¿ëæýý þì. ¯éë÷èëãýý íü áóñàä ñ¿ëæýýòýé õàâñàðñàí áàéõ áóþó Èíòåðíýò áîëîí òåëåôîí –ûã õîñëóóëñàí áàéíà. (“òðàéïë ïëýé” áóþó “ãóðâàëñàí ¿éë÷èëãýý” ãýæ íýðëýãääýã) . Ýíý íü ìºí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èéã äýä á¿òöýä õèéõ õºðºíãº îðóóëàëòûã íýìýãä¿¿ëýõèéã øààðäàíà.

Ìºí ¿¿íèéã “Èíòåðíýò Òåëåâèç” ãýæ íýðëýõ íü áàéäàã áà îëîí íèéòèéí èíòåðíýòýýð òåëåâèçèéí íýâòð¿¿ëãèéã ÷ºëººòýé íýâòð¿¿ëýõ áºãººä õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà ÷àíàð íü èõýâ÷ëýí õýðýãëýã÷èéí èíòåðíýò õîëáîëòûí õóðä, ÷àíàð, È¯Ý-èéí ñ¿ëæýýíèé äýä (Çóðàã 26) á¿òöýýñ õàìààðàí õàðèëöàí àäèëã¿é áàéäàã. ÀéÏèÒÂ íü ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èéí òàëààñ äýä á¿òöýä äààöòàé õºðºíãº îðóóëàëò õèéõèéã øààðääàã áîë Èíòåðíýò ÒÂ-èéí õóâüä õýðýãëýã÷ áàéãàà èíòåðíýòèéí äýä á¿òöèéã àøèãëàõàä ë õàíãàëòòàé. Èíòåðíýò ÒÂ íü õÿìä áºãººä ñ¿ëæýýíèé õîëáîëòîîñ õàìààðàí ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàð ÿíç á¿ð áàéíà.


ÀéÏèÒâ ¿éë÷èëãýýã äàãàëäàæ “ñåò-òîï” õàéðöàã èðýõ áà äèñïëýé áóþó äýëãýöýíäýý õîëáîæ òåëåâèçèéí íýâòð¿¿ëýã ¿çäýã áîë Èíòåðíýò ÒÂ íü êîìïüþòåð àøèãëàí äóó, ä¿ðñèéã õ¿ëýýí àâäàã. Êîìïüþòåðûí òåõíîëîãèéí äýâøë¿¿ä íýâòðýõèéí õàìò á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàð ñàéæèð÷, ¿íý íü õÿìäàð÷ , òîì, ºðãºí äýëãýöòýé êîìïüþòåð¿¿ä ¿éëäâýðëýãäýõ áîëñîí. Èíòåðíýò ÒÂ íü îëîí õýðýãëýã÷äýä òîõèðîìæòîé õýðýãëýý áºãººä “âèäåî-îí-äåìàíä”-ûã àâàõàä íýí òîõèðîìæòîé. (õýðýãëýã÷èä íü êèíî, òåëåâèçèéí õºòºëáºð¿¿äèéí êàòàëîãèîñ ¿çýõèéã õ¿ññýí êèíî, õºòºëáºðºº õàéëãàí óíøóóëàõ, ýñõ¿ë òàòàõ, ¿çýæ áîëíî.)

Çóðàã26.Áë¿¿ìáåðãÒåëåâèçèéíøóóäíýâòð¿¿ëãèéãÈíòåðíýòýýð¿ç¿¿ëæ áàéãàà íü

(Ýõ ñóðâàëæ: http://www.bloomberg.com)

Óëàìæëàëò ÒÂ-èéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä Èíòåðíýòýýð øóóä íýâòð¿¿ëýã äàìæóóëàõ áîëîìæòîé áîëñîí íü ¿çýã÷äèéí òîîã íýìýãä¿¿ëæ òýäãýýðèéí õóâüä çàð ñóðòàë÷èëãààíû îðëîãî íýìýãäýíý. Ãýõäýý Èíòåðíýò ÒÂ íü çºâõºí óëàìæëàëò ÒÂ ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äýä òºäèéã¿é áèå äààí êîíòåíò áîëîâñðóóëäàã ñòóäè, õ¿ì¿¿ñò ºðãºí áîëîìæ îëãîäîã. Òýä áýëýí ¿çýã÷èäòýé, àëü íýã ÒÂ-òýé ãýðýý õýëýëöýý õèéõ øààðäëàãàã¿é, àãóóëãàà ò¿ãýýõ äýä á¿òýö áàéãóóëæ õºðºíãº äýìèé ¿ðýõã¿éãýýð ¿çýã÷äýä ººðñäèéí á¿òýýëèéã õ¿ðãýõ áîëíî. Ýíý ìýòýýð Èíòåðíýò óëàìæëàëò ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ àðãà çàìä áàñ íýãýí ¿ñðýíã¿é øèëæèëòèéã áèé áîëãîæ áàéíà. Ýõëýýä øóóäàí, äàðàà íü òåëåôîí, îäîî õàðèí òåëåâèçèéí ¿éë÷èëãýýã àâàõ àðãà çàì èéíõ¿¿ Èíòåðíýòèéí òóñëàìæòàéãààð ººð÷ëºãäººä áàéíà.

Àñóóëòóóä:

- Èíòåðíýò ÒÂ-èéí ¿ç¿¿ëæ áîëîõ ¿ð íºëººëëèéã àâ÷ ¿çýõ. Ýíýõ¿¿ øèíý òåõíîëîãè íü áèäíèéã õààøàà õºòºëæ áàéíà ãýæ òà áîäîæ áàéíà? - ¯¿íä èðýýä¿é áàéíà óó? Òèéì áîë Èíòåðíýò ÒÂ íü óëàìæëàëò ÒÂ-èéí íýâòð¿¿ëýãò ÿìàð íºëººëºëò ¿ç¿¿ëýõ áîë?

ªðãºíçóðâàñûíõàíäàëòûíòåõíîëîãèóä

ªðãºí çóðâàñûí Èíòåðíýò õîëáîëòûã îëîí õýëáýðýýð ã¿éöýòãýæ áîëîõ áà çýñ êàáåëü, øèëýí êàáåëü áîëîí óòàñã¿é õîëáîîíû òåõíîëîãè ãýýä õîëáîëòûí á¿õèé ë õýëáýðèéã àøèãëàæ áîëíî. Îäîî õýðýãëýãäýæ áàéãàà çàðèì òåõíîëîãèéã äîîð òàéëáàðëúÿ.

?


DSL

ªðãºí çóðâàñûí õîëáîëòûí õàìãèéí ò¿ãýýìýë õýëáýð áîë Õýðýãëýã÷èéí Òîîí Øóãàì – Digital Subscriber Line- (DSL çàðèìäàà xDSL ÷ ãýäýã) àøèãëàäàã àðãà þì. DSL íü òîîí ºãºãäëèéã äàìæóóëàõûí òóëä ýíãèéí òåëåôîíû óòñûã (öàõèëãààí õîëáîîíû ¿éë÷èëãýýíä çîðèóëàí ñóóðèëóóëñàí) àøèãëàíà.

DSL-èéí îëîí òºðºë áàéõ áà “DSL” –èéí ºìíº áè÷ñýí ¿ñãýýð ÿìàð òåõíîëîãè àøèãëàæ áàéãààã òîäîðõîéëäîã. Òóõàéëáàë “ÀDSL” ãýæ áàéâàë Asymmetric áóþó òýãø õýìã¿é õýðýãëýã÷èéí òîîí øóãàì, “SDSL” -ãýâýë Symmetric áóþó òýãø õýìèéí õýðýãëýã÷èéí òîîí øóãàì, “VDSL” ãýæ áàéâàë Very high speed DSL áóþó ºíäºð õóðäíû õýðýãëýã÷èéí òîîí øóãàì õýðýãëýæ áàéãààã òóñ á¿ð ÿëãàæ ºãíº.

ÀDSL íü äýëõèéí íèéòýä ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷äèéí ò¿ãýýìýë õýðýãëýäýã DSL þì. ÀDSL-èéã àøèãëàõ òîõèîëäîëä íýã êàáåëèàð ºãºãäºë áîëîí ÿðèàíû ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýäýã. Êàáåëü øóãàìààð äàìæèæ áóé äàâòàìæèéí ñèãíàë íü õî¸ð õýñýãò õóâààãäàíà: ÿðèà íü íàì äàâòàìæààð êàáåëü øóãàìàíä ìîäóëüæäàã (òóõàéëáàë 4 êÃö), õàðèí ºãºãäºë íü ºíäºð äàâòàìæààð ìîäóëæäàã áàéíà. (òóõàéëáàë 25êÃö áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø). Õýðýãëýã÷èéí ò¿âøèíä ÿðèà áîëîí ºãºãäëèéí ñèãíàëûã òóñãààðëàõ DSL ø¿¿ëò¿¿ð ñóóëãàõ áà ÿðèà íü ýíãèéí òåëåôîí õàðèëöóóðò õîëáîãäîæ, ºãºãäºë DSL ìîäåìýýð õýðýãëýãääýã áàéíà. (Çóðàã 27)

Çóðàã 27. Ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã ÀDSL õîëáîëò(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)

ÀDSL õîëáîëòîíä àøèãëàãääàã òàòàõ/download/ áîëîí îðóóëàõ/upload/ õóðä õîîðîíäîî ººð áàéõ áà òàòàõ õóðä íü èõ áàéäàã. Òóõàéëáàë, 256 êá/ñ –ûí òàòàõ õóðäòàé, 128 êá/ñ-ûí îðóóëàõ õóðäòàé áàéõ íü õýðýã÷äýä ñàíàë áîëãîäîã ýíãèéí ¿éë÷èëãýýíèé íýã áà ¿¿íèéã 256 êá/ñ/128 êá/ñ ãýæ òýìäýãëýíý. DSL õîëáîëòûí ¿éë÷èëãýýíèé áîëîìæèò õóðä íü 64êá/ñ-ààñ 24,000êá/ñ-ûí õîîðîíä áàéäàã. Ãýõäýý õóðä íü õýä õýäýí õ¿÷èí ç¿éë ò¿¿íèé äîòîð õýðýãëýæ áóé òåõíîëîãè, ÷àíàð, ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èéí ñóóðèëóóëñàí êàáåëü øóãàìûí íºõöºë ãýõ ìýòýýñ õàìààðàí ÿíç á¿ð áàéíà.

DSL íü ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ áîëîí õýðýãëýã÷èéí áàéãóóëàìæ äàõü òºãñãºëèéí öýã¿¿äèéí (DSL Access Multiplexer áóþó DSLAM) õîîðîíäîõ êàáåëü øóãàìûí óðòûí õýìæýýíä õÿçãààðëàëò òàâüäàã. Èõýâ÷ëýí 5 õ¿ðòýë êì óðò áàéõ áà õýðýãëýæ áóé DSL-èéí òåõíîëîãè, êàáåëèéí ÷àíàðààñ øàëòãààëàí ýíý óðò õàðèëöàí àäèëã¿é áàéíà. Êàáåëü øóãàìûí óðò áîãèíî áàéõ òóñàì DSL õîëáîëòûí õóðä õóðäàí áàéõ DSLAM-ààñ õýðýãëýã÷èéí áàéãóóëàìæ õîëäîõ òóòàì õóðäíû õýìæýý áàãàñíà.

Wi-Fi (Âàé-Ôàé)

Wi-Fi íü IEEE 802.11 ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëñýí Wireless LAN technology-ã òîäîðõîéëîõîä èõýâ÷ëýí àøèãëàãääàã. Ýíý íü 2 áà ò¿¿íýýñ äýýø öýãèéí õîîðîíä õàðèëöàà õîëáîîíû øóãàìûã ¿¿ñãýõ çîðèëãîîð ðàäèî äîëãèîí àøèãëàõ áà ¿¿íäýý Ýòýðíåò á¿õèé òºãñãºëèéí òºõººðºìæ õýðýãëýäýã. Wi-Fi êîìïüþòèíãèéí ºâºðìºö îíöëîãèéã õàðóóëàõ áîëñîí: Á¿õ êîìïüþòåð áîëîí çººâðèéí êîìïüþòåðóóä á¿ãä Wi-Fi ïîðòîîð òîíîãëîãäñîí. Wi-Fi àøèãëàëòûí öýã¿¿ä ýíä òýíäã¿é òóõàéëáàë òîìîîõîí îíãîöíû áóóäàë, çî÷èä áóóäëóóä áîëîí, êîôåå øîïîä ºðãºí òàðõæýý. Çàðèì õîòîä õîò-îð÷íû Wi-Fi ñ¿ëæýýã áàéãóóëæ àøèãëàõ áîëñîí.48

Wikipedia, “Municipal wireless network,” Wikimedia Foundation, Inc., http://en.wikipedia.org/wiki/Municipal_wireless_network .48.


“Wi-Fi” íýð òîìü¸îã Wi-Fi àëèàíñààñ IEEE 802.11 òåõíîëîãèä ñóóðèëñàí á¿òýýãäýõ¿¿íéèã òîäîðõîéëîõ çîðèëãîîð õýðýãëýäýã. Wi-Fi íü Wi-Fi àëèàíñèéí áàðèìò áè÷èãò49 òóñãàñàí “Wireless Fidelity” ãýñýí ¿ãèéí òîâ÷ëîë þì. (High Fidelity)-í òîâ÷ëîë íü Hi-Fi þì. Ãýõäýý Wi-Fi àëèàíñ íü èéíõ¿¿ òîäîðõîéëîõîî áîëüñîí áºãººä “High Fidelity” –òýé õîëáîî õàìààðàë áàãà ãýæ ¿çñýí áàéíà.

Wi-Fi òåõíîëîãèîð ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýõ õóðä ÿíç á¿ð áàéäàã.

802.11à íü 54Ìá/ñ õ¿ðòýëõ õóðäûã äýìæèõ áà 5ÃÃö äàìòàìæèéí çóðâàñò àæèëëàíà.• 802.11à íü 11Ìá/ñ õ¿ðòýëõ õóðäûã äýìæèõ áà 2.4ÃÃö äàìòàìæèéí çóðâàñò àæèëëàíà. • Ýíý íü òóñ òåõíîëîãèéã íýâòð¿¿ëýõýä çîðèóëæ ¿éëäâýðëýãäñýí òºõººðºìæèíä çîðèóëàãàñàí õóðäíû õýìæýý áàéëàà. Îäîî ºíäºð õóðäààð ñîëèãäñîí.802.11g íü 54Ìá/ñ õ¿ðòýëõ õóðäûã äýìæèõ áà 2.4ÃÃö äàìòàìæèéí çóðâàñò • àæèëëàíà.802.11n íü õàìãèéí ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ñòàíäàðò áºãººä IEEE-ñ 2009 îíû 6 ñàðä áàòëàõààð • õ¿ëýýãäýæ áàéãàà. Ýíý íü 2.4ÃÃö -ñ 5 ÃÃö-èéí äàâòàìæèíä àæèëëàæ 200 Ìá/ñ 2ttv ;ttihn ð õóðäûã äýìæèíý.

Wi-Fi Access Point áóþó Wi- Fi òåõíîëîãèéã ñóóëãàñàí òºõººðºìæèéã ººð õîîðîíäîî õàðèëöàõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ ºãäºã õîëáîëòûí öýãèéí öàðàà íü îð÷èí íºõöºëººñºº õàìààðàí áàéãóóëàìæèéí äîòîðõè îð÷èíä 30 ì, ãàäààä îð÷èíä 100 ì áàéíà. 802.11 n ñòàíäàðò íü ýíýõ¿¿ öàðààã õî¸ð äàõèí ºñãºõ òºëºâòýé áàéãàà þì.

Äîòîîä îð÷íûã õàìàðñàí ¿éë÷èëãýý õ¿ðãýõýýñ ãàäíà õ¿ëýýí àâàõ ºíäºð ÷àäàëòàé àíòåí áîëîí ºñãºã÷èéí òóñëàìæòàéãààð Wi- Fi –ûã öýãýýñ- öýãò, öýãýýñ-îëîí öýãèéí õîîðîíä õàðèëöààíû øóãàì, õîëáîëò ¿¿ñãýõýä ò¿ãýýìýë õýðýãëýæ áàéãàà áºãººä õàìðàõ õ¿ðýý íü êì-ýýð õýìæèãäýõ çàéòàé áàéíà. Õýðýâ äàõèí äàìæóóëàõ òºõººðºìæ àøèãëàâàë èë¿¿ õîëûí çàéíä õ¿ð÷ ÷àäíà.

Wi- Fi íü äàâòàìæèéí íýýëòòýé öàðààí äýýð íýâòð¿¿ëýõ ÷àäâàðòàé áà ýäãýýð äàâòàìæèéí õ¿ðýýíä õ¿ññýí õýðýãëýã÷ á¿ð äàìæóóëàõ, õ¿ëýýí àâàõ áîëîìæòîé áîëîâ÷ à÷ààëëûí áººãíºðºë, õàðèëöàí íºëººëëèéã ¿¿ñãýíý. Òóõàéëáàë, óòàñã¿é õàðèëöóóð, áîãèíî äîëãèîíû çóóõ çýðýã íü 2.4 ÃÃö-èéí äàâòàìæèéí çóðâàñûã àøèãëàäàã áà Öýíõýð ø¿ä, öàõèëãààí õààëãà, àþóëã¿éí äîõèîëîë çýðýã á¿ãä ë òóõàéí äàâòàìæèéã õýðýãëýäýã. Wi- Fi- õîëáîëòûã 200 êì-ûí çàéòàé öýãýýñ-öýãò õ¿ðãýõ îëîí òóðøèëòóóäûã õèéæ áàéãàà. Öýãýýñ-öýãò õ¿ðãýõ õàìãèéí èõ çàéã òîãòîîõ ÿâäàë ãàçðûí îâãîð òîâãîð òîãòîëöîî, õàðààíû øóãàì çýðãýýñ øàëòãààëàí õ¿íäðýëòýé áàéãàà þì. (õî¸ð öýã õî¸óë áèå áèåíýý õàðæ” áàéõ ¸ñòîé.)

WiMax áóþó ÂàéÌàêñ

DSL áîëîí Wi- Fi-èéí àëü àëü íü òýäãýýðèéã õýðýãëýõ õÿçãààðëàëòòàé áàéõ áà ýíý íü ºðãºí çóðâàñò õîëáîãäîæ áóé òýäãýýðèéí õýðýãëýýíä íºëººëäºã áàéíà. DSL íü ñàéí ÷àíàðûí êàáåëü øààðääàã áà íàéäâàðòàé ºíäºð-õóðäíû õîëáîëòûã ¿¿ñãýõèéí òóëä DSLAM á¿ðýýñ èðñýí õÿçãààðëàãäìàë öàðààòàé áàéäàã. Ýíýõ¿¿ äýä á¿òýö íü ìàø ºíäºð ºðòºãòýé. Wi- Fi íü õàìðüöàíãóé õÿìä òåõíîëîãè áîëîâ÷ öàðààíû õóâüä õ¿íäðýëòýé. Ýíý íü äàâòàìæèéí íýýëòòýé çóðâàñûã õýðýãëýäýã òóë à÷ààëëûí áººãíºðºë, äàâòàìæèéí õàðèëöàí íºëººëºë èõòýé ãýñýí ¿ã.

WiMax òåõíîëîãè íü äýýðõ õÿçãààðëàëòûã õàëæ, íýâòð¿¿ëýõýä õÿìä óòàñã¿é òåõíîëîãè àøèãëàí ºíäºð-õóðäíû ºðãºí çóðâàñûí õîëáîëòûã ºã÷ ÷àääàã áà õºäºëãººíò õîëáîîíû ñ¿ëæýýíèé íýãýí àäèë òàðõàëòòàé. WiMax íü Worldwide Interoperability for Microwave Access -íû òîâ÷èëñîí õýëáýð áºãººä IEEE ýýñ IEEE 802.16 ñòàíäàðò õýìýýí áàòëàãäñàí.

Wi-Fi Alliance, Enabling the Future of Wi-Fi Public Access (Wi-Fi Alliance, 2004), http://www.wifi.org/white_papers/49. whitepaper-010204-wifipublicaccess.


Õºäºëãººíò óòàñ ¿éë÷èëãýýíä íýâòðýõýä òåëåôîíû ñ¿ëæýýíä íºëººëæ áàéñíû íýãýí àäèë WiMax ÷ õ¿÷èí ÷àäàë ñàéòàé òåõíîëîãè þì. Õ¿ì¿¿ñ ýíý òåõíîëîãèéã õýðýãëýõýä òîõèðîìæòîé áîëîõûã îëæ ìýäýõèéí çýðýãöýý ýíý íü DSL áîëîí êàáåëèýð õîëáîãääîã èíòåðíýò õîëáîëòûã îðëîõ áîëîìæòîé. Òóñ ñèñòåì íü õýðýãëýýã õºíãºâ÷ëºõºä áàñ çîðèóëàãäàí á¿òýýãäñýí áà õºäºëãººíò óòàñíû õóâüä áàéðøëàà ñîëèñîí õýäèé ÷ óíòðààñàí óòñàà àñààõàä îéð áàéãàà ñ¿ëæýýãýý ººðºº àâòîìàòààð îëîí àæèëëàæ ÷àääàã. WiMax òåõíîëîãè íü ìºí íýãýí àäèë íºõöºëèéã õàíãàäàã.

WiMax íü 70 Ìá/ñ õ¿ðòýëõ õýìæýýíèé õóðäûã äýìæèæ, áààç ñòàíöûí õàìðàõ õ¿ðýý íü 50 êì õ¿ðòýë áàéæ áîëíî. Õàðèí õýðýãëýã÷ áîëîí áààç ñòàíöûí õîîðîíäîõ õàðààíû øóãàì íýã èæèë ò¿âøèíä áàéõ øààðäëàãàã¿é. WiMax íü 2-îîñ 11 ÃÃö áîëîí 10-66 ÃÃö-èéí äàâòàìæèéí öàðààíä àæèëëàõ áîëîìæòîé.

WiMax-ä ñóóðèëñàí ñ¿ëæýýã àæèëëóóëàõààñ ãàäíà òóñ òåõíîëîãè íü Wi-Fi öýã¿¿äèéã ºðãºòãºõ Wi-Fi Access Point -ä õîëáîãäîõ backhaul òåõíîëîãè õýëáýðýýð àøèãëàãäàíà. Ýíý íü WiMAX/Fi-Fi ûã àøèãëàõ ãèáðèä ñ¿ëæýýã íýâòð¿¿ëýõ çàìààð äýä á¿òöèéí ºðòãèéã áóóðóóëæ áîëîõ áà ýíý òîõèîëäîëä Wi-Fi-ûã õîëáîëòûí çîðèëãîîð, õàðèí WiMax-ûã íóðóó ñ¿ëæýýíèé çîðèëãîîð àøèãëàäàã.

3G

3G íü õºäºëãººíò õîëáîîíû òåõíîëîãèéí ãóðàâ äàõü ¿å ãýñýí òîäîðõîéëîëò þì. 3G òåõíîëîãèéí ãàð óòàñ íü ìóëüòèìåäèà òºõººðºìæ áàéõ áà àóäèî áîëîí âèäåî áè÷ëýãèéã èëãýýæ, õ¿ëýýæ àâàõààñ ãàäíà Èíòåðíýòýä õîëáîãäîõ áîëîìæòîé. Óõààëàã óòàñíóóä äîêóìåíò ôàéë ðåäàêòîðëàõ, õóâü õ¿íèé ìýäýýëýëèéí ìåíåæìýíòèéí îíöëîãóóäûã àãóóëñàí á¿òýýë÷ ïðîãðàìóóäòàé áàéäàã.

“¿å” ãýñýí óõàãäàõóóíä õºäºëãººíò õîëáîîíû òåõíîëîãèéí õºãæëèéí øàòûã õàìààðóóëäàã áºãººä àíàëîãè ñèñòåìèéí õºäºëãººíò óòàñûí ñèñòåìèéí 1G,õºäºëãººíò òîîí óòàñíû ñèñòåìèéã 2G, GPRS ìýòèéí ºãºãäºë äàìæóóëàõ ìåõàíèçì á¿õèé õºäºëãººíò óòñûã 2.5G ãýæ òóñ òóñ àíãèëæ áàéñàí. 3G òåõíîëîãè 3Ìá/ñ õ¿ðòýë õóðäààð äàìæóóëàõ áîëîìæ îëãîäîã áîë 2G òåõíîëîãèéí ãàð óòñààð 144êá/ñ –ûí õóðäààð ìýäýý ñîëèëöäîã. Ìºí 3G òåõíîëîãèéí òóñëàìæòàéãààð ÿðèà áîëîí ºãºãäëèéã ¿éë÷èëãýýã èõ õýìæýýíèé õýðýãëýã÷äýä ¿éë÷ëýõ áîëîìæòîé. 3G òåõíîëîãè íü õºäºëãººíò õýðýãëýã÷äýä 384 êá/ñ-ûí õóðä, ñóóðèí õýðýãëýã÷äýä 2Ìá/ñ-ûí õóðäòàé äàìæóóëàëò õ¿ðãýæ áàéíà.

3G íü âèäåî (ñïîðòûí àðãà õýìæýýíèé øóóä äàìæóóëàëòûã õ¿ëýýí àâ÷ ¿çýõ) óðñãàõ, âýá ñàéò óíøóóëàõ, GPS áóþó áàéðøèë òîäîõîéëîõ ÷èãëýëèéí ïðîãðàìóóä, ä¿ðñòýé ÿðèà, èíòåðíýò/âåáýä ñóóðèëñàí ïðîãðàìóóäûã àæèëëóóëàõ áîëîìæòîé. 3G ñ¿ëæýýã ýðòíýýñ íýâòð¿¿ëýýä áàéãàà ßïîí, ªìíºä Ñîëîíãîñ çýðýã îðîíä 2004 áîëîí 2006 îí ãýõýä ýíýõ¿¿ òåõíîëîãèéã á¿ðýí íýâòð¿¿ëæ ÷àäñàí ãýæ ¿çäýã. Ãýõäýý òåõíîëîãèéí äàâóó òàëóóä øèíý øèíý îëîí áîëîìæèéã áèé áîëãîæ áàéãàà ÷ äýëõèéí õàà íýãòýý îðøèæ áóé çàðèì õýðýãëýã÷èä ýíýõ¿¿ áîëîìæèéã õ¿ðòýõ ÿâö óäààøðàëòàé áàéíà. Ýíä ºðòºã, çàðäàë ºíäºð áàéãàà çàðèì íýã õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íºëººëæ áàéãàà áºãººä ÿëàíãóÿà Èíòåðíýò õîëáîëò áîëîí “áàãòààìæèéí õýìæýýãýýð òºëºõ” çàð÷èì 3G ¿éë÷èëãýýã õýðýãëýõýä õ¿ðãýæ áàéäàã. Äýëõèéí çàðèì õýñýãò 3G äàâòàìæèéí òóñãàé çºâøººðëèéã äóóäëàãà õóäàëäààãààð ýñõ¿ë çàñãèéí ãàçðààñ ºíäºð ¿íýýð çàðæ áàéãàà íü òýäãýýð ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä ¿éë÷èëãýýíäýý äýýðõ ºíäºð ¿íèéã øèíãýýõ ¿ð äàãàâðûã ¿¿ñãýæ áàéãàà þì.


ªðãºí çóðâàñûí èíòåðíýò ãýæ þóã îéëãîæ áàéíà?1. Îäîîãèéí ìºðäºãäºæ áàéãàà Wi-Fi ñòàíäàðòûí àëü íü õàìãèûí õóðäàí 2. áý?Wi-Fi õîëáîëòûí õîëûí çàéíä íºëººëäºã õî¸ð àñóóäëûã íýðëýõ3. Õýðýãëýã÷èéí òºãñãºëèéí DSL øóãàì äýýð äóó áîëîí ºãºãäëèéã ÿìàð 4. òºõººðºìæ, òåõíîëîãè ÿëãàäàã âý?Fi-Fi-òàé õàðüöóóëàõàä WiMax ÿìàð ÿìàð äàâóó òàëòàé âý?5.


Îíöëîõ õýñýãÀéðÆàëäè: Ãèìàëàé äàõü уòàñã¿é ñ¿ëæýý

ÀéðÆàëäè íü Ýíýòõýãèéí õîéä õýñýãò îðøèõ Äàðàìñàëàä áîëîí ò¿¿íèé ýðãýí òîéðîíä áàéðëàõ óòàñã¿é ñ¿ëæýý þì. Äàðìñàëàãèéí Ìýäýýëëëèéí Òåõíîëîãèéí ãðóïï õàìòðàí áàéãóóëñàí òóñ ñ¿ëæýýã Äàðàìñàëàãèéí Âàéðåëýñ Ìýø Êîììóíèòè Íýòâîðê ãýæ íýðëýäýã. Òóñ ñ¿ëæýýã Ò¿âäèéí Òåõíîëîãèéí Òºâ àæèëëóóëàõ áºãººä Ò¿âä õ¿í àìä òóñëàõ çîèëãîîð îð÷èí ¿åèéí òåõíîëîãèéã ñóäëàõ, õýðýãëýõ çîðèëãîîð áàéãóóëàãäñàí òºâ þì. Õàðèí ñ¿ëæýýíèé õîñòûã Ýíýòõýã äýõ Ò¿âäèéí ä¿ðâýãñäèéí õ¿¿õä¿¿äèéí àøèã ñîíèðõëûã õàìãààëàõ çîðèëãîîð áàéãóóëàãäñàí Ò¿âä Õ¿¿õä¿¿äèéí Òîñãîí ñóðãóóëü õàðèóöäàã áàéíà.

Wi-Fi òåõíîëîãèéã çîõèöóóëàëòààñ ÷ºëººëºõººð Ýíýòõýãèéí çàñãèéí ãàçàð 2005 îíû 1 ñàðä øèéäâýð ãàðãàñíû äàðàà òóñ ñ¿ëæýýã áàéãóóëñàí. 2005 îíû 2 äóãààð ñàðûí ýöýñò òóñ ñ¿ëæýýã 8 êàìïóñò ñóóðèëóóëæýý. Óòàñã¿é ìýø ñ¿ëæýý íü Ãèìàëàéí áàðóóí á¿ñèéí óóëàðõàã ãàçàðò íýí òîõèðîìæòîé. Ýíý íü øîí á¿ðò äîð õàÿõàä õî¸ð ñàëàíãèä çàì á¿õèé ñ¿ëæýý øîíãóóäûí á¿ëýã þì. Èíãýñíýýð Wi-Fi òåõíîëîãèéí ¿åä ÿðèãääàã õàðààíû íýã øóãàìûã øîíãîîð ¿¿ñãýõ çàìààð ñ¿ëæýý áèé áîëãîæ áàéíà. Óòàñã¿é ìýø ñ¿ëæýý íü ìºí íàéäâàðòàé, òàñðàëòã¿é áàéäëûã õàíãàäàã.

Çóðàã 28. дàðàìñàëàãèéí Âàéðåëýñ Ìýø íóðóó ñ¿ëæýýíèé Øîí(Ýõ ñóðâàëæ: AirJaldi, http://drupal.airjaldi.com/node/33)

Òóñ ñ¿ëæýý íü íýã ðàäèî ñóâãèéã õóâààëöàõ 30 ãàðóé øîíòîé (Çóðàã 28.) áà ñ¿ëæýýã ºðãºòãºõ çîðèëãîîð îëîí ñóâãèéí ðàäèî øîíã ñóóðèëóóëàõ àæèë õèéãäýæ áàéíà. Ñóðãóóëü, ÒÁÁ áîëîí òºðèéí áàéãóóëëàãóóä íîìèíàëü ¿íýýð ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ áà ýíý íü òýäãýýðèéí áàéãóóëàìæèíä ñóóðèëóóëñàí øîíãîîñ øàëòãààëàí ÿíç á¿ð áàéíà. Ñ¿ëæýýíä áàéãàà øîí á¿ð ðàäèî òåõíèê õàíãàìæèéí (Ãèìàëàéí Ìýø Çàì÷ëàã÷ ) íýã ë òºðëèéã õýðýãëýõ áà ¿¿íèéã äîòîîääîî ººðñäºº áîëîâñðóóëæ, ¿éëäâýðëýæýý. Øîíãèéí áàéðøèëä òîõèðóóëàí àíòåííûã ñóóðèëóóëñàí áàéõ áà çàðèì ãàçàðò òóñãàé òºðëèéí àíòåí òàâèõ øààðäëàãàòàé áàéäàã òóë òåõíèê õàíãàìæèéã áàñ õàâñàðãàñàí áàéäàã. Ñ¿ëæýýíèé á¿õ ãèø¿¿ä ºðãºí çóðâàñûí òºðëèéí Èíòåðíýò õîëáîëò àâäàã. ÀéðÆàëäè-èéí âåá ñàéòààñ ¿çýõýä Èíòåðíýòèéí çóðâàñûí 6Ìá/ñ íü 2 ìÿíãàí êîïìüþòåð õîëáîãäñîí ñ¿ëæýýã õàíãàäàã áàéíà. Èíòåðíýòèéí ñ¿ëæýýã èíòåðíýòýä õîëáîãäîõ, ôàéë ñîèëöîõ, îôô-ñàéò áýê-àï õèéõ, àðõèâààñ ä¿ðñ áè÷ëýã õóóëàõ çýðýã çîðèëãîîð àøèãëàäàã.


Òºâëºðñºíðñºí VoIP ñèñòåìèéã ìºí ñóóðèëóóëñàí áºãººä õîëáîãäîõ ïðîãðàì õàíãàìæ áîëîí òåõíèê õàíãàìæ áîëîõ ÀéÏè òåëåôîíû ãàð óòàñíû òóñëàìæòàéãààð ñ¿ëæýýíèé ãèø¿¿ääýý òåëåôîí ÿðèàíû ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã áàéíà. Òóñ ñèñòåì íü PSTN ñ¿ëæýýíä ìºí õîëáîãäñîí. Ãýõäýý õóóëèéí çàðèì íýã çîõèöóóëàëòûí õ¿ðýýíä çºâõºí ìýø ñ¿ëæýýíä îðæ èðæ áóé ÿðèàã òºãñãºõ áóþó äóóäëàãà õ¿ëýýí àâàõ áîëîìæòîé. Ýíãèéí ñòàíäàðò êîìïüþòåðûí ãàð äýýð ò¿âä áè÷ãèéí ¿ñýã áàéõã¿é ó÷èð VoIP íü õàðèëöààíû íýãýí ÷óõàë õýðýãñýë áîëæýý. Ñ¿ëæýýíèé ãèø¿¿ä íü ñ¿ëæýý äîòðîî áè÷ãýýð õàðèëöàõûí îðîíä ç¿ãýýð ë çàëãàí ººð õîîðîíäîî ÿðüæ áîëäîã.

Ìýø ñ¿ëæýýíèé íóðóó ñ¿ëæýý íü êîä÷ëîãäñîí áºãººä òóñãàé òåõíèê õàíãàìæ, òîíîã òºõººðºìæ àøèãëàäàã òóë óòàñã¿é õîëáîëòûí öýã¿¿äèéã òîäîðõîé çàðèì íýã øîíãóóä äýýð ñóóðèëóóëñàí áàéíà. Ýíý íü õºäºëãººíò òºõººðºìæèéã ñ¿ëæýýíä øèëæèí õîëáîãäîõ íºõöëèéã õàíãàæýý. Êîä÷ëîë áîëîí òóñãàé òîíîã òºõººðºìæèéã ñ¿ëæýýíèé àþóëã¿é áàéäàë áîëîí ¿éë÷èëãýýíèé ÷àíàðûã õàíãàõ çîðèëãîîð ñóóðèëóóëñàí áàéíà.

Õàðèí öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé õ¿÷èí ÷àäàë ìóó áàéãàà ãàçàðò ñ¿ëæýýíèé àæèëëàãàà äîãîëäîõ òàë áèé. Ýíýõ¿¿ øàëòãààíû óëìààñ ñ¿ëæýýíèé èõýíõ øîíã íàðíû ýð÷èì õ¿÷ýýð àæèëëóóëæ áàéãàà íü öàõèëãààí ýð÷èì õ¿÷íèé òàñàëäàëòàé ãàçðóóäàä òóñ ñ¿ëæýýã ¿ð àøèãòàé àøèãëàõ íºõöºë, áîëîëöîî áàéãààã õàðóóëæ áàéãàà þì. Ýöýñò íü õýëýõýä ÄÂÌÍ íü çîõèöóóëàòûí çºâ îð÷èíä õ¿í àìûã õýðõýí ñ¿ëæýýãýýð õàíãàõ âý ãýäãèéí íýã òîä æèøýý þì.

3.8 ÕÀÐÈлÖÀÍ ¯ÉлдÝлÖÝÕ ×ÀдÂÀÐ

Õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàð íü òºðºë á¿ðèéí ñèñòåì¿¿ä õýðýãëýã÷èéí íýìýëò îðîëöîîã øààðäàëã¿éãýýð õàìòðàí àæèëëàõ ÷àäâàð þì. Õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàðûí çàð÷èì íü òåõíîëîãèéí õºãæèë, äýâøëèéã íýâòð¿¿ëýõýä ÷óõàë áºãººä êëàóä êîìïüþòèíã çýðýã õýðýãëýã÷èéí òºõººðºìæ íü àâàõûã õ¿ññýí ¿éë÷èëãýýòýé íèéöñýí áàéõ õýðýãëýýíä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.

Çàãâàðûã íü çîõèîí á¿òýýõ, èíæèíåðèéí òîíîãëîë õèéõ áîëîí íýâòð¿¿ëýõäýý áàòëàãäñàí ñòàíäàðòûã ìºðäºõ ò¿¿íä íèéö¿¿ëýõ çàìààð ñèñòåì¿¿ä íü õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàðòàé áîëíî. Òóõàéëáàë “Èíòåðíýò õîëáîëò-ûí íºõöëèéã õàíãàñàí òºõººðºìæ¿¿ä íü õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàðòàé áàéõ ̧ ñòîé áà òýäãýýð íü TCP/IP ïðîòîêîë äýýð àæèëëàõ áîëîìæòîé áàéäàã. Ýíý íü òóñ òºõººðºìæèíä “èíòåðíýòòýé õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ “ ÷àäâàðûã á¿ðä¿¿ëæ ºã÷ýý. Êîìïüþòåð áîëîí çººâðèéí êîìïüþòåðò ñ¿ëæýýíèé ïîðò ñóóëãàæ ºãäºã íü ¿¿íèé áàñ íýãýí æèøýý áºãººä òýäãýýð ïîðòûã IEEE 802.3 Ýòåðíýòèéí ñòàíäàðòàä íèéö¿¿ëñýí áàéõ ó÷èð òºõººðºìæ¿¿äèéí ¿éëäâýðëýã÷èä íü ººð ººð áàéñàí ÷ ïîðòóóä íü ºð õîîðîíä õàðèëöàõ áîëîìæ îëãîäîã. Ïðîãðàì õàíãàìæèéí õóâüä íýã ïðîãðàìûí ºãºãäºë íºãºº ïðîãðàìààð õàíäàæ áîëîõ íºõöºëèéã õàíãàõàä õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàð øààðäàãääàã. (òóõàéëáàë Windows ïðîãðàìòàé êîìïüþòåð äýýð ¿¿ñãýñýí òåêñòèí ôàéëûã Linux ïðîãðàì á¿õèé íºãºº êîìïüþòåð àøèãëàõ áîëîìæòîé áàéõ)

Õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàð íü ìîíîïîëüò áàéäëààñ ñýðãèéëæ ºðñºëäººíèéã äýìæèõ áºãººä ÿíç á¿ðèéí ¿éëäâýðëýã÷äèéí òá¿òýýãäýõ¿¿í ººð õîîðîíäîî çîõèöîí õàìòðàí àæèëëàæ ÷àäíà ãýñýí ¿ã. Òóõàéëáàë Íîêèà ôèðìèéí ãàð óòàñ á¿õèé õýðýãëýã÷ ººð ñ¿ëæýýíèé Ñîíè Ýðèêñîí ìàðêèéí ãàð óòàñòàé õýðýãëýã÷òýé õîëáîãäîí óòñààð ÿðüæ áàéãàà íü õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàðûí èëðýë þì.


Ìýäýýëëèéí ýðèí ¿å áóþó ìýäýýëëèéã ÿíç á¿ðèéí õýëáýðýýð àâ÷ ñîëèëöîæ áóé ýíý ¿åä õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàð íýí ÷óõàë. Îëîí íèéò ìýäýýëëèéí îëîí òºðºëä õàíäàõ, íýâòðýõ øààðäëàãà ç¿é ¸ñîîð óðãàí ãàð÷ èðýõ áºãººä ìýäýýëëèéã òºðºë á¿ðèéí ñèñòåìä õàäãàëñàí, áîëîâñðóóëñàí, óëìààð õÿçãààðëàãäìàë õàíäàëò á¿õèé “õààëòòàé” îð÷èíä ÷ ¿¿ñãýñýí áàéæ áîëäîã. Õàðèí õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàðûí òóñëàìæòàéãààð òóõàéí ñèñòåìä íºëººëºëã¿éãýýð òóõàéí ìýäýýëëèéã ñîëèëöîæ áîëíî.

Æèíõýíý õàðèëöàí ¿éëäýëöëýëèéã áèé áîëãîõûí òóëä òóõàéí áàéãóóëëàãà ººðèéí ìýäýëä áàéãàà ìýäýýëëèéã ¿íýëýõ, àøèãëàõ íºõöºëèéã õàíãàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé áà áóñàä áàéãóóëëàãàòàé ýíýõ¿¿ ìýäýýëëèéã ñîëèëöîõ áîëîìæòîé áàéõ ¸ñòîé. Ìýäýýëýë õóâààëöàõ ÷àäâàð íü øèíý áîëîìæèéã íýýõ çàìûã áèé áîëãîõ áà ýíý íü äàÿðøëàãäàæ áóé ýíý ¿åä õàìãèéí ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé.

Òýìäýãëýë: Õàðèëöàí ¿éëäýëöëýëèéí òóõàé äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã ÌÕÕÒ-èéã Áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ, çàñàãëàëä õýðýãëýõ òóõàé Ìîäóëü 2-îîñ òàíëöàæ áîëíî


Õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàð ÷óõàì ÿìàð à÷ õîëáîãäîòîé âý?


Èíòåðíýò íü òàíä áîëîí òàíàé îðíû õóâüä ÿìàð à÷ õîëáîãäîëòîé âý? 1. Ýíýõ¿¿ á¿ëýãò ºã¿¿ëñýí ìýäýýëýëä ¿íäñýëýí, òàíàé îðíû èíòåðíýòèéí äýä á¿òýö áîëîí òîãòâîðòîé áàéäëûí òàëààðõ çàðèì ãîë àñóóäëóóäûã íýðëýíý ¿¿?Èíòåðíýò áèäíèé àìüäðàëûã õýðõýí ººð÷ëºâ, ÿëàíãóÿà áèäíèé àæëûí 2. îð÷èí, àìüäðàëûí õýâ ìàÿã áîëîí íàéç íºõºä ãýð á¿ëèéíõýíòýéãýý õàðèëöàõ õýëáýðèéã õýðõýí ººð÷ëºâ? ªíººäºð èíòåðíýò íèéãìèéí íýã ÷óõàë õýñýã áîëñîí. Èíòåðíýòèéí 3. òîãòâîðòîé áàéäëûã ¿ðãýëæ¿¿ëýõèéí òóëä òåõíèêèéí áîëîí áîäëîãûí ÿìàð àðãà õýìæýýã àâàõ íü ç¿éòýé ãýæ òà ¿çýæ áàéíà?


4. оÐ×ÈÍ ¯ÅÈÉÍ ÁÀÉÃууллÀÃÛÃ ÕолÁоÕ Íь

Ýíýõ¿¿ á¿ëãèéí çîðèëãî íü: Õóäàëäàíàâàëòûíøèéäâýðãàðãàõàä(TCO)áóþóýçýìøëèéííèéòºðòºãèéí•òóõàé åðºíõèé îéëãîëòûã ºãºõ; (FOSS) áóþó òºëáºðã¿é, íýýëòòýé ýõèéí ïðîãðàì õàíãàìæèéí ã¿éöýòãýõ •¿¿ðãèéã òîäîðõîéëîõ, ÿëàíãóÿà íóòàãøóóëàëòûí õ¿ðýýíä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëîõ; Áàéãóóëëàãà äîòîðõè îð÷èí ¿åèéí ºãºãäëèéí áààçûí ìåíåæìýíò áîëîí •ìýäýýëëèéí ñèñòåìèéí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëîõ; Áàéãóóëëàãà äàõü èíòåðíýòýä ñóóðèñàí õàðèëöàí õîëáîãäîõ ÷àäâàðûí•àðãóóäûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã òîäîðõîéëîõ; оð÷èí ¿åèéí áàéãóóëëàãûã õîëáîõîä øààðäëàãàòàé áîäëîãûí àñóóäëóóäûã •àâ÷¿çýõþì.


Òóñ á¿ëãèéã óíøèæ òàíèëöàõäàà äàðààõ áîäëîãûí àñóóäëóóäûã àâ÷ ¿çýõ øààðäëàãàòàé. ¯¿íä:

Õóäàëäàí àâàëò õèéõ áîëîí õóäàëäàí àâàëòûí øèéäâýð ãàðãàõäàà • òåõíîëîãèéí ÷èã õàíäëàãûã õàðãàëçàæ ¿çýõ, ìºí òóõàéí ñèñòåìèéí àìüäðàõ õóãàöàà áîëîí ýçýìøëèéí íèéò ºðòãèéã áîäîëöîõ, FOSS áóþó ïðîãðàì õàíãàìæèéí íýýëòòýé ýõ ñóðâàëæ á¿õèé ñèñòåìèéã • íýâòð¿¿ëýõäýý ýäèéí çàñãèéí õýìíýëò, îðîí íóòãèéí íºõöºë áàéäàëä òîõèðîõ ïðîãðàì õàíãàìæèéã íóòàãøóóëàõ íººö áîëîëöîîã ¿íýëæ, òîîöîîëîõ, Øèíý áîëîí øèíýýð ¿¿ñýæ áàéãàà ïðîãðàì, õýðýãëýýã õ¿ðãýõ àðãûã • õýðýãëýõ áà ¿¿íä àëáàí áàéãóóëëàãà äîòîð àøèãëàæ, àæèëëóóëàõàä òåõíèêèéí íººö áàãà øààðäñàí ïðîãðàì õàíãàìæ òóõàéëáàë ¯éë÷èëãýý áîëîí Áàéãóóëëàãûí Íººöèéã Òºëºâëºõ õýðýãñýë áîëñîí ïðîãðàìûã õýðýãëýæ áàéãóóëëàãà á¿õýëäýý õýðýãëýýãýý íýãäñýí áàéäëààð õýðýãëýæ, õàíäàõ; Àëñëàãäàñí áàéðøèë/îôôèñòîé õîëáîãäîõ õýðýãñëýýð âèðòóàë • õÿçãààðëàãäìàë ñ¿ëæýýã ñîíãîæ àøèãëàõ çàìààð õàðèëöàí õîëáîëòûí çàðäëûã áóóðóóëàõ; Áàéãóóëëàãûí ìýäýýëëèéí ýõ ñóðâàëæ áîëãîí èíòðàíýòèéã õýðýãæ¿¿ëæ • ¿ð àøãèéã íü õ¿ðòýõ.

Îð÷èí ¿åèéí ìýäýýëëèéí òåõíîëîãèéí ñèñòåì íü õÿíàëò, óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí òààòàé îð÷èíã á¿ðä¿¿ëæ, íèéò ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð àøãèéã ñàéæðóóëàõ áîëîìæ îëãîõ áîëñîí. Òåõíèê õàíãàìæ áîëîí ïðîãðàì õàíãàìæ çàìáàðààã¿é èõ áàéõ òóñàì òýäãýýðýýñ çºâ ñîíãîëò õèéõ ÿâäàë õàìãààñ ÷óõàë àñóóäàë þì. Ýíý á¿ëýãò òîíîã òºõººðºìæ áîëîí ïðîãðàì õàíãàìæèéí òîäîðõîé íýã ñîíãîëòûã çààæ ºãºõã¿é ÷ èéíõ¿¿ ñîíãîëò õèéõýä ìýäýæ áàéõ, àíõààðàõ øààðäëàãàòàé õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí òàëààð ñóóðü ìýäýýëýë îëãîíî.

P


4.1 ÒÅÕÍÈÊ ÕÀÍÃÀÌÆ

Òåõíèê õàíãàìæ íü òºðºë á¿ðèéí òîíîã òºõººðºìæººñ á¿ðäýõ áºãººä ïåðñîíàëü êîìïüþòåðýýñ àâàõóóëààä ôàéë ñåðâåð, ñ¿ëæýýíèé òºõººðºìæ, êîìïüþòåðûí äàãàëäàõ õýðýãñýë áîëîí õàâñðàãà òºõººðºìæ áóþó õóâèëàã÷ ìàøèí, òýæýýëèéí ¿¿ñã¿¿ð çýðýã á¿õ òîíîã òºõººðºìæ îðíî.

Êîìïüþòåðûí äèñïëýé/äýëãýö/: CRT äýëãýöèéã LCD –òýé õàðüöóóëàõ íü

Êîìïüþòåðûí äýëãýö áóþó ìîíèòîð íü Cathode Ray Tube (CRT) áóþó Ýëåêòðîí(êàòîä) öàöðàãèéí äýëãýöèéí òåõíîëîãèéã õýðýãëýõ íºõöºëººð çîõèîí á¿òýýãäñýí. ªíãºðñºí öººí æèëèéí õóãàöààíä Liquid Crystal Display (LCD) áóþó øèíãýí êðèñòàë äýëãýö –ä ñóóðèëñàí òåõíîëîãè ¿¿ñýæ äýëãýöèéí øèíý ñîíãîëòûã áèé áîëãîñîí. CRT äýëãýö íü îâîð èõòýé, çàé èõ ýçýëäýã áîëîí LCD äýëãýö íü áàãà çàé ýçýëíý. Ýíý íü îðîí çàé õÿçãààðëàãäìàë áàéãàà îð÷èíä õàðãàëçàæ ¿çýõ ¸ñòîé õ¿÷èí ç¿éë¿¿äèéí íýã. Øèíý ¿åèéí LCD íü CRT-òýé õàðüöóóëàõàä áàãà ýð÷èì õ¿÷ õýðýãëýæ, áàãà äóëààí ÿëãàðóóëàõ áà í¿äýíä ÿäàðãàà áàãàòàé. Ìºí LCD äýëãýöèéí ¿íý áóóð÷ áàéãàà òóë ºì÷ëºëèéí íèéò ºðòãèéã áàãàñãàæ ÷àäàõ þì.50

дåñêòîï ñèñòåì: Òóðàíõàé ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ áà ìÿðààëàã ¿éë÷ë¿¿ëýã÷èéãõîîðîíäîõè ÿëãàà

Òåõíèê õàíãàìæèéí îéëãîëòîíä òóðàíõàé ¿éë÷ë¿¿ëýã÷ íü ¿éë÷¿¿ëýã÷èéí-ñåðâåðèéí òºðëèéí ñ¿ëæýýíèé îð÷èíä íýâòð¿¿ëñýí ïåðñîíàëü êîìïüþòåðûí õýðýãëýý íü áóóðñàí õóâèëáàð –ò òîîöîãääîã.

¯¿íèéã àíõààðàëäàà àâñàí áàéõ øààðäëàãàòàé

Gartner Total Cost of Ownership, http://amt.gartner.com/TCO/index.htm . 50.


Network systems: 100Mbps versus 1,000Mbps

In a previous section this module discusses Ethernet networks and the technologies available today. The network is a critical part of infrastructure and its design is important, particularly for larger organizations. With falling prices for 1,000Mbps (Gigabit) based network equipment, Gigabit Ethernet Switches (the device that connects a LAN together) should be deployed at least at the server level, and to connect other parts of the LAN. This will provide better bandwidth, and hence better performance between key points of the network as well as between servers and workstations.

A good analogy is a series of water pipes where the maximum amount of water that can flow is determined by the diameter of the smallest pipe. To be effective, the main pipe feeding all of the smaller pipes must have a much larger diameter so that a larger amount of water is able to flow through effectively to each smaller pipe.

Power protection: Uninterruptible power systems

A stable and reliable electrical supply is always a concern particularly in the developing world. Power disruptions can cause severe damage to IT systems. It is important to protect key parts of the IT infrastructure (e.g. file servers, network connectivity equipment and backup devices) from power interruptions. With price reductions (and increasing competition), pricing for uninterruptible power systems (UPS) has decreased to the point where it is possible to deploy these with every desktop PC at a cost factor of around 10-15 per cent of the PC. Ideally this should be factored into the procurement policy to obtain quantity/volume discounts. And it is important to understand the technology behind each UPS as this determines its price as well as its reliability.

Standby or Passive UPS: This is the most basic type of UPS and is essentially composed of a pseudo-sine wave inverter, battery charger and battery. It may contain some basic filtering on the input and output and typically does not include power regulation. Once the input voltage is reduced beyond a threshold, the UPS will use its battery to power the output. This is the cheapest type of UPS device and is only suitable for situations where the power supply is generally stable and the UPS is used only for power blackout conditions.

Line Interactive UPS: This is the next higher level of UPS after the standby type and it can be of different types. Some come with sine wave inverters, some with voltage boosters only and yet others with full voltage regulators. These types of UPS generally have better filtering and are cost-effective in terms of price and performance. They are suitable for environments with frequent power interruptions and for situations where there is continuous variation in the input voltage. The typical Line Interactive UPS is composed of filters, an inverter with some form of voltage regulation, a battery charger and a battery. Most models these days also include communication ports such as a USB to provide power management using software that allows for the attached computer to be properly shut down when there is a power failure.

Online UPS: Many manufacturers describe their UPS as ‘online’. However, the only truly online UPS is one that takes the incoming AC voltage, converts it to DC, carries out filtering, and then converts the DC back to AC for the output. This double conversion process provides a highly stable pure sine wave output. A truly online UPS is the best type of UPS available, and it is the most expensive. It is suited to environments with frequent power interruptions and fluctuations. An online UPS may be large-capacity as in the case of a centralized UPS to power a whole department, room or building. Or it could have a smaller capacity for desktop systems and network equipment.


Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëýëÁàéãóóëàìæèò êàáåëü

Õýäèéãýýð ýíý íü “òåõíèê õàíãàìæ” ãýæ øóóä òîäîðõîéëæ áîëîõã¿é ÷ êàáåëüæ¿¿ëýëò íü àëáàí áàéãóóëëàãûí ÌÕÕÒ-èéí äýä á¿òöèéí ñàëøã¿é íýã õýñýã þì. Èõýíõ ñ¿ëæýýã êàáåëü øóãàìã¿éãýýð áàéãóóëàõ áîëîìæã¿é. (óòàñã¿é ñ¿ëæýý íü çóðâàñûí ºðãºí áîëîí àþóëã¿é áàéäëûí õÿçãààðëàëòûí àñóóäàëòàé áàéäàã òóë òèéì ÷ ñàíàë áîëãîîä áàéõ ñîíãîëò áèø þì). Ñ¿¿ëèéí ¿åä áàéãóóëàìæèéí õýëáýðýýð çîõèîí áàéãóóëàãäñàí êàáåëüæóóëàëòûí çàð÷èì ÷óõëààð õºíäºãäºõ áîëñîí áà ÿëàíãóÿà òîìîîõîí ñ¿ëæýýí¿¿äèéí õóâüä ýíý îéëãîëò ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé.

Òýãýõýýð áàéãóóëàìæèò êàáåëüæóóëàëò ãýæ þó âý?

Áàéãóóëàìæèò êàáåëüæóóëàëòûí ñèñòåì (SCS) íü ìóëüòèìåäèàãèéí òýýâðèéí ñèñòåì þì. Çîõèîí áàéãóóëàãäñàí áàéãóóëàìæèò êàáåëüæóóëàëò íü êàáåëèéí äýä á¿òöèéí äèçàéí, ñóóðèëóóëàò, óäèðäëàãûã õÿíàõ àðãà áºãººä ñòàíäàðòûí øààðäëàãûã õàíãàñàí ñ¿ëæýýíèé á¿õ ïðîãðàì, õýðýãëýýíä íèéöñýí áàéõ çîðèëãîòîé. SCS íü õýðýãëýã÷èéã òºãñãºëººñ-òºãñãºë-èéí ñèñòåìýýð õàíãàõ ó÷èð õýðýãëýã÷èéí áèçíåñèéí õýðýãöýýíä òîõèðñîí, ººð÷ëºãäºæ áóé ýðýëòýíä òîõèðóóëàí ººð÷èëæ, øèíý÷èëæ áîëäîã.

SCS íü ºíººäðèéí ñ¿ëæýýíèé ñèñòåìä ÿàãààä ÷óõàëä òîîöîãäîõ âý?

SCS íü àëáàí áàéãóóëëàãûí ÌÒ-èéí íèéò äýä á¿òöèéí àìüäðàõ øóãàì íü þì. Äèçàéí ñàéíòàé SCS íü ÌÒ-èéí äýä á¿òöèéã áàéãóóëàõ çàðäëûã õýìíýíý. Òóõàéëáàë:

Ñóóðèëóóëàëò1. Øèëæèëò, ªðãºòãºë, Íýìýëò, ªºð÷ëºëò2. Çàñâàð ¿éë÷èëãýý áîëîí óäèðäëàãà, õÿíàëò 3.

ÌÒ-èéí ýëåìåíò¿¿äèéí àìüäðàõ ÷àäâàð íü äàðààõ õóãàöààòàé áàéíà.

Ïðîãðàì õàíãàìæ = 2 æèë• Ïåðñîíàëü êîìïüþòåð = 5 æèë • Ñåðâåð áîëîí ¿íäñýí õ¿ðýý = 10 æèë• Êàáåëèéí ñèñòåì = 15 æèë • Áàéãóóëàìæ áàðèõ = 50 æèë Ñàéòàð çîõèîí á¿òýýñýí, • îíîâ÷òîé äèçàéí òàé

SCS –ûã õýðõýí áèé áîëãîõ âý?

ISO/IEC 11801 êàáåëèéí ìîäåëü (Çóðàã 29) íü ñ¿ëæýýíèé ìîäåëü áºãººä IEEE 802.3 ñòàíäàðòàä ñóóðèëñàí.


Çóðàã29.ISOP/IEC11801êàáåëèéíçàãâàð(Ýõ ñóðâàëæ: ISO/IEC)

Äàðààõ òåðìèíóóä íü áàéãóóëàìæèò êàáåëèéí ñèñòåì – SCS –èéã ä¿ðñëýõýä èõýâ÷ëýí õýðýãëýãääýã.

Êýìïóñ дèñòðèáüþòåð – êýìïóñ ãýäýã íü õàðüöàíãóé áàãà òàëáàéä õî¸ð áà ò¿¿íýýñ äýýø òîíû áàðèëãà îðøèõ áàéãóóëàìæèéã ä¿ðñýëäýã. Òýãýõýýð ýíý íü êýìïóñûí ¿íäñýí ñ¿ëæýýíèé òºâ öýã áîëæ ãàäààä åðòºíöòýé õîëáîãäîõ öàõèëãààí õîëáîîíû õîëáîëòûí öýã áîëæ áàéãàà ãýñýí ¿ã þì. Ýòåðíýò LAN äàõü êýìïóñ äèñòðèáüþòåð íü öàõèëãààí õîëáîîíû èðòåðôýéñ õèéõýä íýã ãåãàáèò-èéí õ¿÷èí ÷àäëààð ë õîëáîãääîã.

Áàðèëãûí äèñòðèáüþòåð – ýíý íü êýìïóñûí ¿íäñýí ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ áàðèëãûí õîëáîëòûí öýã þì. Ýòåðíýò áàðèëãûí äèñòðèáüþòåð íü 1,000/100 - 1,000/100/10 Ìá/ñ-ûí õ¿÷èí ÷àäëààð ñâèò÷ ¿¿ñãýíý.

Äàâõðûí äèñòðèáüþòåð – Ýíý íü áàðèëãûí äèñòðèáüþòåðûã äàâõàðò õîëáîõ õîëáîëòûí öýã þì. ISO/IEC 11801 ñòàíäàðòûí äàãóó îôôèñûí îð÷èíä òóõàéí íýã äàâõðûí òàëáàéí 1,000 êâì òàëáàé òóòàìä äîð õàÿæ äàâõðûí äèñòðèáüþòåð áàéõ øààðäëàãàòàé. Áîëîìæòîé áîë áàðèëãà äîòîðõè äàâõàð á¿ðò íýã òóñäàà äèñòðèáüþòåð áàéõ ¸ñòîé ãýæ óã ñòàíäàðòàä çààñàí áàéäàã. Ýòåðíýò äàâõðûí äèñòðèáüþòåð íü 1,000/100/10 - 100/10Ìá/ñ-ûí õ¿÷èí ÷àäëààð ñâèò÷ ¿¿ñãýíý.


Öàõèëãààí õîëáîîíû ãàðàëò – Ýíý íü ïåðñîíàëü êîìïüþòåð, àæëûí òàëáàð, õóâèëàã÷èéí ñåðâåð áîëîí áóñàä (ä¿ðñ áè÷ëýã, ÿðèàí ãýõ ìýò )òåõíèê õýðýãñëèéã ñ¿ëæýýíä õîëáîõ öýã þì. Ôàéëûí ñåðâåð¿¿ä íü õýðýãëýýíèéõýý çîðèëãîîñ õàìààðàí êàìïóñ, áàðèëãà ýñõ¿ë äàâõðûí äèñòðèáüþòåðòýé çýðýãöýý áàéðëàõ þì óó øóóä õîëáîãäîõ áàéäëààð áàéðëàñàí áàéíà.

Êýìïóñûí ¿íäñýí ñ¿ëæýýíèé Êàáåëüæóóëàëò – ýíý íü êýìïóñûí òºâ äèñòðèáüþòåðûã áàðèëãà á¿ðèéí äèñòðèáüþòåðòýé õàðèëöàí õîëáîëò õèéõ íýã-ìîóä ýñõ¿ë îëîí ìîóä á¿õèé øèëýí êàáåëü þì.

Áàðèëãûí ¿íäñýí ñ¿ëæýýíèé êàáåëüæóóëàëò – áàðèëãûí òºâ äèñòðèáüþòåðûã äàâõàð òóñ á¿ðèéí äèñòðèáüþòåðòýé õàðèëöàí õîëáîõ çîðèëãî á¿õéè 5-ð àíãèëàë ýñõ¿ë UTP ýñõ¿ë îëîí ìîóä á¿õèé øºðìºñºí êàáåëü áàéíà.

Õýâòýý òýíõëýãèéí êàáåëæóóëàëò – èõýâ÷ëýí 5-ð àíãèëëûí ýñõ¿ë UTP çàðèìäàà îëîí ìîäå á¿õèé øºðìºñºí êàáåëèàð äàâõàðûí äèñòðèáüþòåðûã öàõèëãààí õîëáîîíû ãàðàëòàíä õîëáîõ çîðèëãîîð çîõèîí áàéãóóëæ ñóóðèëóóëñàí êàáåëèéí äîòîîä ñ¿ëæýý þì.51

Êàáåëèéã çîõèîí áàéãóóëàí ñóóðèëóóëñàí ñèñòåìèéã ººð÷ëºí çîõèîí áàéãóóëæ, àëáàí òàñàëãààí äîòîð õ òºõººðºìæ¿¿äèéã õàðèëöàí õîëáîæ áîëíî. ªãºãäºë, ÿðèà, ä¿ðñ á¿÷ëýã á¿ãä ë íýã êàáåëèéí äýä á¿òöèéã àøèãëàõ òóë òóñ á¿ðò íü çîðèóëñàí êàáåëèéí ñèñòåì ñóóðèëóóëàõ øààðäëàãàã¿é.


Òà CRT äýëãýöýý ñîëüæ LCD äýëãýö àâàõ áîëñíû øàëòãààíûã òàéëáàðëàíà 1. óó? Äóó áîëîí ä¿ðñ áè÷ëýãèéã êàáåëèéí ñèñòåìýýð ÿâóóëæ áîëîõóó ? 2. Õýðýâ òàíàé áàéãóóëëàãàä öàõèëãààí áàéíãà äîãîëääîã áîë òà ÿìàð 3. òºðëèéí UPS –èéã ñîíãîõ âý?

4.2 ÒªлÁªÐÃ¯É, ÍÝÝлÒÒÝÉ ÝÕÈÉÍ ÏÐоÃÐÀÌ ÕÀÍÃÀÌÆ

FOSS (ººðººð FLOSS ìºí Òºëáºðã¿é/ íýýëòòýé ýõèéí ïðîãðàì õàíãàìæ) íü îéðûí õýäýí æèëä îëîí íèéòèéí àíõààðëûã òàòàõ áîëñîí. Õààëòòàé ýõèéí ïðîãðàì õàíãàìæóóäûã àøèãëàõ áîëîìæã¿é ó÷èð ¿¿íèéã õºíãºâ÷ëºõ çîðèëãîîð FOSS –ûã çîõèîí á¿òýýñýí áà ýõ ñóðâàëæóóä íü íýýëòòýé ýäãýýð ïðîãðàì õàíãàìæóóäàä Ìîzilla Firefox âåá õºòº÷, OpenOffice áóþó àæèë àëáàíû õýðýãëýýíèé öóâðàë ïðîãðàìóóä íü áèäíèé õýðýãëýýíä àìæèëòòàé íýâòðýýä áàéãàà áèëýý.

Òýãýõëýýð FOSS ãýæ ÿã þó âý?

Ðè÷àðä Ñòîëìàíû çîõèîí á¿òýýñýí Ïðîãðàì õàíãàìæèéí ñàí (FSF) íü òºëáºðã¿é ïðîãðàì õàíãàìæèéã äàðààõ áàéäëààð òîäîðõîéëäîã:

Abridged from Cisco Systems, 51. Inc, Internetworking Technologies Handbook: An essential reference for every network professional (Cisco Press, 2003), http://books.google.com/books?id=3Dn9KlIVM_EC&pg=PA137&source=gbs_toc_r&cad=0_0&sig=ACf U3U0P9fxuD_wUJEqhlANPVigaukdjUw#PPA131,M1 .


Òºëáºðã¿é ÷ºëººò ïðîãðàì õàíãàìæèíä ¿íý ãýñýí àñóóäàë áàéõã¿é õàðèí ýðõ ÷ºëºº ÷óõàë àñóóäàë áîëäîã. ¯íäñýí çàð÷ìûã íü îéëãîõûí òóëä òºëáºðã¿é ãýäãèéã ÷ºëººòýé ¿ã õýëýõ ãýæ îéëãîõîîñ áèø ¿íýã¿é øàð àéðàã ãýæ îéëãîæ áîëîõã¿é. Òºëáºðã¿é ÷ºëººò ïðîãðàì õàíãàìæ ãýäýã íü ïðîãðàì õàíãàìæèéã àæèëëóóëàõ, õóóëàõ, òàðààõ, ñóäëàõ, ººð÷ëºõ, ýñõ¿ë ñàéæðóóëàõ ýðõ ÷ºëººã õýðýãëýã÷ ýäýëæ áîëíî ãýæ îéëãîíî.

Òîäðóóëæ õýëáýë, ïðîãðàì õàíãàìæèéí õýðýãëýã÷èä äîîð äóðäñàí 4 òºðëèéí ýðõ ÷ºëººã ýäýëíý ãýñýí ¿ã þì. ¯¿íä:

Äóðûí çîðèëãîîð òóõàéí ïðîãðàìûã àæèëëóóëàõ ýðõ ÷ºëºº (ýðõ • ÷ºëºº 0).Ïðîãðàìûí àæèëëàõ çàð÷ìûã ñóäëàõ, ººðèéí àæèëëàõ îð÷èíä • òîõèðóóëàõ ýðõ ÷ºëºº (ýðõ ÷ºëºº 1). Ýõ êîäîä õàíäàëò õèéõ äýý ýíý ýðõ ÷ºëºº áàéãàà ýñýõèéã ìýäýõ.Òóõàéí ïðîãðàìûí õóóëáàðûã äàõèí ò¿ãýýæ, õºðø çýðãýëäýýõ • õýðýãëýã÷äýä òóñëàõ ýðõ ÷ºëºº (ýðõ ÷ºëºº 2).Òóõàéí ïðîãðàìûã ñàéæðóóëàí, îëîí íèéòýä ò¿ãýýõ ýðõ ÷ºëºº • èíãýñíýýð áóñàä õýðýãëýã÷èä ýíýõ¿¿ ýðõ ÷ºëººíèé ¿ð øèìèéã õ¿ðòýíý ãýñýí ¿ã. (ýðõ ÷ºëºº 3). Ýõ êîäîä õàíäàëò õèéõäýý ýíýõ¿¿ ýðõ ÷ºëººã ýäýëæ áîëîõ ýñýõèéã øàëãàõ.52

FSF (÷ºëººò ïðîãðàì õàíãàìæèéí ñàí) íü “÷ºëººò ïðîãðàì õàíãàìæèéí òóñãàé çºâøººðëèéí” áàãöûã á¿òýýñýí áºãººä ¿¿íä èõýýõýí õýðýãëýãääýã áàéæ áîëîõ Íèéòèéí åðºíõèé òóñãàé çºâøººðºë áîëîí Íèéòèéí òºðºëæñºí òóñãàé çºâøººðºë îðíî.

Áð¿ñ Ïåðåíñèéí õàìòðàí ¿¿ñýí áàéãóóëñàí Íýýëòòýé Ýðõ ñóðâàëæèéí Ñàíàà÷èëãà íü FOSS-ã äàðààõ áàéäëààð òîäîðõîéëñîí áàéäàã. ¯¿íä:

Íýýëòòýé ýðõ íü ïðîãðàìûí ýõ êîäîíä õàíäàëò õèéíý ãýñýí ¿ã áèø þì. Íýýëòòýé ýõ ñóðâàëæ á¿õèé ïðîãðàì õàíãàìæèéí òóõàé íýð òîìú¸îã äàðààõ øàëãóóðààð òîäîðõîéëîõ øààðäëàãàòàé.

1. ×ºëººòýé äàõèí ò¿ãýýõ Õýä õýäýí òºðëèéí ýõ ñóðâàëæ á¿õèé ïðîãðàìóóäààñ á¿ðäñýí ïîðãðàìì õàíãàìæèéí ò¿ãýýëòèéí íýã ýëåìåíòèéí õóâüä ïðîãðàì õàíãàìæèéã õóäàëäàõ, áóñäàä ºãºõ çýðãèéã õÿçãààðëàñàí òóñãàé çºâøººðëèéí íºõöºë, øààðäëàãà áàéäàãã¿é. Òóñãàé çºâøººðëººð òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéí ïàòåíò àøèãëàñíû òºëáºð ýñõ¿ë õóäàëäàæ àðèëæñàí òºëáºð çýðãèéã øààðääàãã¿é.

2. Ýõ êîä Ïðîãðàì íü ýõ êîäòîé áàéõ ¸ñòîé áà ýõ êîäîîð íü ýñõ¿ë ýìõýòãýñýí õýëáýðýýð íü ò¿ãýýõ áîëîìæòîé áàéõ ¸ñòîé. Ýõ êîäã¿éãýýð ò¿ãýýñýí òîõèîëäîëä äàõèí áîëîâñðóóëàëò õèéõ çàðäàë ãàðãàëã¿éãýýð ýõ êîäûã îëæ àâàõ àðãûã îëîí íèéòýä õ¿ðòýýìæòýé áîëãîñîí áàéõ ýñõ¿ë èíòåðíýòýýñ ¿íýã¿é òàòæ àâàõ áîëîëöîîòîé áàéõ øààðäàëàãàé. Ýõ êîä íü àøèãëàõ áîëîìæòîé õýëáýðò áàéõ øààðäëàãàòàé áà èíãýñíýýð ïðîãðàìèñòóóä òóõàéí ïðîãðàìûã ººð÷ëºõ áîëîìæòîé áîëíî. Çîðèóä ýâäñýí ýõ êîäûã õýðýãëýõ áîëîìæã¿é áîëñîí áàéäàã. Ìºí ºìíºõ øàòíû ïðîöåññîð ýñõ¿ë õºðâ¿¿ëýã÷èéí øèíýýð á¿òýýñýí õýëáýðò îðñîí ýõ êîäûã äàõèí àøèãëàõ áîëîìæã¿é.

3. Õî¸ðäàã÷ àæëóóä Òóñãàé çºâøººðºë /Ëèöåíç/-ä òóõàéí ïðîãðàìûã ººð÷ëºõ, ýñõ¿ë áóñàä õî¸ðäàã÷ àæëóóäûã çºâøººðñºí áàéõ áà òóõàéí ýõ ïðîãðàìûí òóñãàé çºâøººðºëä çààñàí íºõöºë øààðäëàãûã ¿íäýñëýí äàõèí ò¿ãýýæ áîëíî.

GNU Operating System, “The Free Software Definition,” Free Software Foundation, http://www.gnu.org/philosophy/free-sw.html. 52.


4. Çîõèîã÷èéí ýõ êîäîä íýãòãýõ Òóõàéí ïðîãðàìûã á¿òýýõ ¿åä íü çàñâàðëàõ çîðèëãîîð ýõ êîä á¿õèé “ñýëãýýíèé íººö ôàéë”-ûã ò¿ãýýõèéã ë çºâõºí çºâøººð÷ áàéâàë ýõ-êîäûã ººð÷ëºãäñºí õýëáýðýýð íü ò¿ãýýõèéã òóñãàé çºâøººðºëä õÿçãààðëàñàí áàéäàã. Òóñãàé çºâøººðºëä ººð÷ëºãäñºí ýõ êîäîîñ á¿òýýñýí ïðîãðàì õàíãàìæèéã ò¿ãýýõèéã çºâøººðñºí áàéäàã. Õàðèí ýõ ïðîãðàì õàíãàìæààñ ººðººð íýðëýõ, äóãààðëàõ çýðýã õî¸ðäàã÷ àæëóóäûã ëèöåíçèéí íºõöºëä øààðäñàí áàéæ áîëíî.

5.Õ¿ì¿¿ñáîëîíá¿ëãèéíýñðýã¿ëÿëãàâàðëàõÒóñãàé çºâøººðºë /Ëèöåíç/ íü àëèâàà õ¿í, á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéã ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõûã õîðèãëîäîã.

6. Ñàëáàð áîëîí ¿éë àæèëëàãààã ¿ë ãàäóóðõàõ Òóõàéí ïðîãðàìûã ÿìàð íýã òóñãàé ñàëáàð áîëîí çîðèëãûí òºëºº õýðýãëýõèéã òóñãàé çºâøººðëººð õîðèãëîõã¿é. Òóõàéëáàë , òóõàéí ïðîãðàìûã áèçíåñò àøèãëàõ ýñõ¿ë ãåíåòèêèéí ñóäàëãàà øèíæëýãýýíä àøèãëàõûã õÿçãààðëàäàãã¿é.

7.Òóñãàéçºâøººðºë/Ëèöåíç/òàðààõÒóõàéí ïðîãðàìä õàâñàðãàæ òóñãàñàí ýðõèéã òýðõ¿¿ ïðîãðàìûã äàõèí ò¿ãýýõýä íü àâñàí á¿õ õýðýãëýã÷èä ìºí íýãýí àäèë ýäëýõ áà äàõèí íýìýëò òóñãàé çºâøººðºë àâàõ øààðäëàãàã¿é.

8.Òóñãàéçºâøººðºë/Ëèöåíç/íüòóõàéííýãáàðààãîíöîëæçààõã¿é áàéõ Òóõàéí ïðîãðàìä çààñàí ýðõ íü òîäîðõîé íýã ïðîãðàì õàíãàìæèéí ò¿ãýýëòýíä õàìðàãäñàí áàéäëààñ íü õàìààð÷ ººð÷ëºãäºõ ¸ñã¿é. Õýðýâ òóõàéí ïðîãðàìûã óã ò¿ãýýëòýýñ ãàðãàæ, ëèöåíçèéí íºõöºë, øàðàäëàãûí õ¿ðýýíä õýðýãëýñýí ýñõ¿ë ò¿ãýýñýí òîõèîëäîëä ýõ ïðîãðàì õàíãàìæààð îëãîãäñîí ýðõèéã õ¿ëýýí àâñàí ýòãýýä¿¿ä ìºí íýãýí àäèë ýäýëíý.

9. Òóñãàé çºâøººðºë /Ëèöåíç/ íü ººð íýã ïðîãðàì õàíãàìæèéãõÿçãààðëàõ ¸ñã¿é. Òóõàéí ïðîãðàìûí õàìò ò¿ãýýãäñýí áóñàä ïðîãðàì õàíãàìæèéí òàëààð òóõàéí ëèöåíçèä àëèâàà õÿçãààðëàëò òàâèõ ¸ñã¿é. Òóõàéëáàë, íýã õýðýãñë¿¿ðýýð ò¿ãýýãäñýí áóñàä ïðîãðàì íü ìºí íýýëòòýé- ýõ ñóðâàëæ á¿õèé ïðîãðàì õàíãàìæ áàéõ ¸ñòîé ãýæ òóõàéí ëèöåíçýä òóñãàõ íü õîðèîòîé.

10.Òóñãàéçºâøººðºë/Ëèöåíç/íüòåõíîëîãèéãîíöîëæçààõã¿éáàéõ Ëèöåíçèä òåõíîëîãèéí íýð çààõ áîëîí èíòåðôýéñèéí òºðëèéã òóñãàõûã õîðèãëîäîã.53

Àëáàí áàéãóóëëàãàä FOSS-ûã õýðýãëýõèéí à÷ õîëáîãäëûã äàðààõü áàéäëààð òîäîðõîéëæ áîëíî. ¯¿íä:

ªì÷ëºõ ýðõ á¿õèé ýñõ¿ë àðèëæààíû ÷àíàðòàé á¿òýýãäýõ¿¿íèé (òóõàéëáàë • Ìàéêðîñîôò Îôôèñ-ûí îðîíä Îïåí Îôôèñ áóþó Íýýëòòýé Îôôèñûí ïðîãðàì õýðýãëýõ ) îðîíä FOSS –ûí ïðîãðàìûã õýðýãëýõ , áóþó ÎðëóóëàëòØèíý òåõíèê, òåõíîëîãè íýâòð¿¿ëýõýä Ñîíãîëòûí ïðîãðàì áàéõ (òóõàéëáàë Ìicrosoft • IIS-ûí îðîíä Apache Web Server –èéã õýðýãëýõ)Õýðýãëýýíèé ïðîãðàìûã FOSS-ûí ïëàòôîðìä øèëæ¿¿ëýõ ( Microsoft Windows UNIX-• ñóóðèëñàí ñåðâåðèéã Linux-ä ñóóðèëñàí ñåðüåð ë¿¿ øèëæ¿¿ëýõ).

Open Source Initiative, “The Open Source Definition,” Opensource.org, http://opensource.org/docs/osd.53.


Ýäãýýð øèëæèëò õºäºëãººíèé ¿íäñýí øàëòãààíû öààíà ñàíõ¿¿ãèéí àñóóäàë áàéäàã: FOSS áóþó íýýëòòýé ïðîãðàìä ñóóðèëñàí øèéäëèéí ëèöåíçè íü õÿìä áàéõààñ ãàäíà àþóëã¿é áàéäëààð õàíãàãäñàí, ìºí íóòàãøóóëàõ áîëîìæòîé. Ýäãýýð õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä íü óã ïðîãðàì õàíãàìæèéã èë¿¿ä ¿çýõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéíà ãýæ îéëãîæ áîëíî.

Îíöëîõ õýñýã Íóòàãøóóëàëò áîëîíÍýýëòòýéïðîãðàìõàíãàìæèéíäàâóóòàë, à÷ õîëáîãäîë

FOSS-ûí ºâºðìºö íýãýí îíöëîã áîë ò¿¿íèé óÿí õàòàí áàéäàë áóþó õýðýãëýã÷ áîëîí ïðîãðàì á¿òýýã÷èä òóõàéí ïðîãðàìûã ººðñäèéí á¿õ õýðýãöýýíä çîðèóëàí àøèãëàõ, ººð÷ëºõ, ñàéæðóóëàõ, ýõ õýëíýý õºðâ¿¿ëýõ çýðýã á¿õèé ë ýðõèéã ÷ºëººòýéãýýð ýäýëæ áàéãààä îðøäîã. Èõýíõ ïðîãðàì õàíãàìæ íü îëîí óëñûí õýìæýýíä Àíãëè õýëíýý áàéõ áà Àíãëè õýëýýð óíøèæ, áè÷èæ ÷àäàõã¿é õýðýãëýã÷èä ýäãýýð ïðîãðàìûã õýðýãëýõýä õ¿íäðýë, áýðõøýýë òóëãàðäàã. Ïðîãðàì õàíãàìæèéí çàðèì êîìïàíèóä íóòàãøóóëñàí õóâèëáàðóóäûã á¿òýýæ áàéãàà ÷ òýäãýýð íü ãîë òºëºâ á¿ñ íóòãèéã õàìàðñàí õýë áóþó ºðãºí õýðýãëýãääýã õýëíýý õºðâ¿¿ëýãäñýí áàéäàã. Ïðîãðàì õàíãàìæ ¿éëäâýðëýã÷äèéí õóâüä õºãæèæ áàéãàà îðíóóäûí öººí õ¿í àìûã õàìàðñàí ýñõ¿ë çºâõºí ãàíö îðíû õýëíýý ïðîãðàì õàíãàìæàà õºðâ¿¿ëýõ ýäèéí çàñãèéí ñîíèðõîë òýð á¿ð áàéäàãã¿é. ßëàíãóÿà ïðîãðàì õàíãàìæèéí çîõèîã÷èéí ýðõèéã çºð÷èõ òîõèîëäîëä ºíäºð òîðãóóëü, õàðèóöëàãà õ¿ëýýäýã. Õàðèí ýíý òîõèîëäîëä íýýëòòýé ïðîãðàì õàíãàìæ áóþó FOSS-ûí äàâóó òàëóóä ¿íäñýí øèéäýë áîëæ ºãíº.

Ó÷èð íü FOSS íü “ººð÷ëºëò- ò¿ãýýëò ÷ºëººòýé” ãýñýí çàð÷ìûã áàðèìòëàõ áà íóòàãøóóëàõ áîëîìæòîé. ßëàíãóÿà òóõàéí íèéãýì ¿¿íèéã ¿íýõýýð õ¿ñýæ, òåõíèêèéí õóâüä áýëýí áàéâàë íóòàãøóóëàõ àñóóäëûã øèéäâýðëýõ á¿ðýí áîëîìæòîé. FOSS-ûí ïðîãðàìóóäûã îðîí íóòãèéí òåõíèêèéí íºõöºë, øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýí òîõèðãîîã õèéæ áîëîõ áà òóñãàé ôîíò õýðýãëýí òýìäýãò¿¿äèéí æàãñààëòûã õàðóóëàõ, ýñõ¿ë õýðýãëýã÷èéí èíòåðôýéñèéã ººð÷ëºõ çàìààð õýðýãëýã÷èéí àæèëëàõ òàëáàðûã ñàéæðóóëàõ çýðýã òîõèðãîîíóóäûã õèéæ áîëíî. Õýðýâ òóõàéí õýëíèé ¿ëãýð çàãâàð íü áàéâàë òóõàéí õýëíèé ýõ ñóðâàëæèéã á¿òýýæ òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèíä õàâñàðãàæ ºãñíººð ò¿¿íèéã ýõ õýëíýý õýðýãëýæ íóòàãøóóëàõ áîëîìæòîé. Ýíý òîõèîëäîëä ïðîãðàì õàíãàìæèéí êîäóóä õýâýýð õàäãàëàãäàæ õýðýãëýãäýíý.

Àëèâàà ïðîãðàìûã íóòàãøóóëàõ íü îðîí íóòãèéí õ¿í àìûí äóíä òåõíèêèéí ìýäëýã òóðøëàãûã áèé áîëãîæ, èìïîðòîîð îðóóëæ èðñýí ïðîãðàì õàíãàìæààñ õàìààðàëòàé áàéõ ÿâäëûã áàãàñãàæ, õýëíèé òîîí õóâààãäëûã áóóðóóëàõàä òóñàëíà. ¯¿íèé çýðýãöýý ÌÒ-èéí òàëààðõ èòãýë ¿íýìøèë áèé áîëìîãö øèíý ñàíàà, á¿òýýë òóóðâèõ õ¿ñýë ýðìýëçëýë íýìýãäýæ îðîí íóòãèéí ÌÕÕÒ-èéí ñàëáàðûí ºñºëòºä õóâü íýìýð áîëíî. Ïðîãðàì õàíãàìæèéã íóòàãøóóëàõ ÿíç á¿ðèéí õ¿÷èí ÷àðìàéëò Àçèéí îðíóóäàä ãàð÷ áàéãàà áèëýý. Òóõàéëáàë Êàìáîäæ óëñûí ÊõìåðÎÑ òºñëèéã äóðüäàæ áîëîõ áºãººä FOSS-ûã íóòàãøóóëàõ çîðèëãîîð äàðààõ àðãà õýìæýýã àâ÷ õýðýãæ¿¿ëæýý. ¯¿íä:

ÊõìåðÎÑ òºñºë íü ãóðâàí æèëèéí äîòîð Êàìáîäæ óëñûã êîìïüþòåðûí òåõíîëîãèéí ýõ îðîí áîëãîõ ãýñýí áèäíèé ìºðººäëººñ ¿¿ññýí òºñºë áèëýý. 2007 îíä áèä òºñººëºõäºº êàìáîäæ÷óóä íü ººðèéí ýõ õýë äýýð êîìïüþòåðò ñóðàëöàæ, õýðýãëýäýã îðîíä àìüäàðäàã áºãººä òóñ óëñ íü êîìïüþòåð õýðýãëýõèéí òóëä òºðºëõ õýëýý ñîëèõ øààðäëàãàã¿é þì. ªãºãäëèéí áààç áîëîí ïðîãðàìóóäûã øóóä Êõìåð õýëíýý áîëîâñðóóëàõ áà íýð áîëîí ºãºãäëèéã ýíãèéí, ñòàíäàðò àðãà çàìààð áîëâñðóóëæ á¿òýýíý.

¯¿íèé òóëä Êàìáîäæèéí ýäèéí çàñàã, áèçíåñèéí îð÷èí áîëîí àðä ò¿ìýíä íü íèéöñýí, ìàø áàãà ºðòºãòýé ïðîãðàì õàíãàìæèéã ºðãºíººð õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áàéíà. Ìºí èíãýõèéí òóëä Êõìåð õýëèéã àøèãëàõ ñòàíäàðò áàéõ øààðäëàãàòàé.


ªºðèéí ñî¸ëûã õºñºð õàÿõã¿éãýýð òîîí åðòºíöºä øèëæèõèéí òóëä òóõàéí óëñ îðîí ïðîãðàì õàíãàìæèéã òºðºëõ õýëíýý õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé. Ãàäààä õýëíýý áàéãàà ïðîãðàì õàíãàìæ íü òîîí õóâààãäëûã äîðäóóëæ, êîìïüþòåðûí ñóãàëòûã õ¿íäðýëòýé, ¿íýòýé áîëãîæ, ýäèéí çàñãèéí áîëîìæã¿é õ¿ì¿¿ñèéã êîìïüþòåð õýðýãëýäýã àæëûí áàéðààð õàíãàãäàõ íºõöºë õààãäàæ, îðîí íóòãèéí ñî¸ëûã ìàðòàãäóóëæ, êîìïüþòåðò ñóóðèëñàí òºðèéí ¿éë àæèëëàãààã õààõ çýðýã ñºðºã ¿ð äàãàâðûã àâ÷èðäàã. Ó÷èð íü îðîí íóòãèéí õýë áè÷ãèéã ºãºãäëèéí áààçàä õýðýãëýõ áîëîìæã¿é ó÷èð äýýð äóðäñàí ñºðºã íºëººëëèéã ó÷ðóóëíà.

Þíèêîä ñòàíäàðòàä Êõìåð õýë áè÷ãèéã íýâòð¿¿ëñýí íü òºðºë á¿ðèéí ïëàòôîðì äýýð êõìåð õýëíýý àæèëëàõ ïðîãðàìóóäûã àøèãëàõ ¿¿ä õààëãà íýýãäñýí áàéíà.

Ìºí ÷ºëººòýé, àøèãëàõàä õÿëáàð, ºíäºð ÷àíàðòàé ïðîãðàì õàíãàìæ áóþó Free Software /÷ºëººòýé ïðîãðàì õàíãàìæ/ áóþó Open Source Software /íýýëòòýé ïðîãðàì õàíãàìæ/ -èéã àëü õýäèéí á¿òýýí õýðýãëýæ áàéãàà áºãººä ò¿¿íèéã ìºí ººð÷èëæ , çàñâàðëàõ áîëîìæòîé. ¯¿íä ýíãèéí êîìïüþòåð õýðýã÷èä õýðýãòýé á¿õ çé¿ë îðäîã: äåñêòîï, îôôèñûí ïðîãðàìóóä (âºðä ôàéë ¿¿ñãýã÷, spreadsheet8 presentation tool, database manager ), Èíòåðíýòèéí õýðýãëýýí¿¿ä (è-ìýéë, âåá óíøóóð, ÷àò, ìåññåíæåð) áîëîí õºãæèì, ä¿ðñ áè÷ëýã áîëîí áóñàä õýðýãëýýí¿¿äèéã çîõèöóóëàõ ìóëüòèìåäèà-ãèéí ïðîãðàìóóä îðíî. Òºðèéí àëáàí áàéãóóëëàãóóäàä òºäèéã¿é áèçíåñ ¿éë àæèëàãàà, áîëîâñðîëûí ñàëáàðò áîëîí íèéò àðä ò¿ìíèéã ýíý òºðëèéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã õýðýãëýõèéã áóñàä îëîí óëñ îðîíä äýìæèæ áàéíà.

Ãýõäýý ºíãºðñºí õýñýã õóãàöààíä Êàìáîäæè óëñàä êîìïüþòåðûã Àíãëè õýë äýýð õýðýãëýæ áàéñàí áºãººä Ìàéêðîñîôò Âèíäîóñ-ûí ëèöåíçã¿é õóóëáàðóóäûã õýðýãëýäýã áàéñàí. Îäîî Òóñ óëñûí Îóþíû ªì÷èéí Õóóëèàð òóõàéí êîìïàíèéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã õýðýãëýõ òîõèîëäîëä ëèöåíçèéã çààâàë õóäàëäàæ àâñàí áàéõ øààðäëàãàòàé ãýæ çààñàí. Ãýâ÷ ýíý íü êàìáîäæèéí êîìïüþòåð õýðýãëýã÷äèéí õóâüä àñàð ¿íýòýé áàéõ áîëíî.

Íýýëòòýé Ïðîãðàì õàíãàìæ áîëîí Êõìåð õýëíèé Þíèêîä íü Êàìáîäæè óëñûí õóâüä òåõíîëîãèéí èðýýä¿éã áèé áîëãîæ, òåõíîëîãèæñîí óëñ îðîí á¿òýýí áàéãóóëàõ áîëîìæòîé ãýæ ¿çýæ áîëíî. Ýíýõ¿¿ àëñûí õàðààíä õ¿ðýõèéí òóëä áèäýíòýé õàìòðàí àæèëëàõûã õ¿ññýí õ¿í á¿õíèéã áèä õ¿ëýýí àâàõ áîëíî. 54

Àñóóëòóóä

Òàíàé îðîíä Òºëáºðã¿é, Íýýëòòýé ïðîãðàì õàíãàìæ FOSS –ûã íóòàãøóóëàõ øààðäëàãà áàéíà óó? Íóòàãøóóëàõ àðãà õýìæýýã àâàõ àðãà çàìóóä, ººðèéí îðíû íºõöºë áàéäàëä õýðõýí íèéö¿¿ëýõ, íóòàãøóóëñàí ïðîãðàì õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ àðãà çàìóóä ãýõ ìýò

дàñãàë

Òàíàé îðîíä FOSS-ûã íóòàãøóóëñíû ¿ð ä¿íä ¿ð ºãººæèéã íü õ¿ðòýæ áîëîõ ïðîãðàìóóäûã íýðëýíý ¿¿?

4.3 ªÃªÃдлÈÉÍ ÁÀÀÇÛÍ удÈÐдлÀÃÀ, ÇоÕÈоÍÁÀÉÃуулÀлÒÛÍ ÑÈÑÒÅÌ

ªãºãäëèéí áààçûí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòûí ñèñòåì – DBMS –íü ºãºãäëèéí áààçûã óäèðäàí, çîõèîí áàéãóóëàõ çîðèëãîîð á¿òýýãäñýí êîìïüþòåðûí ïðîãðàì õàíãàìæ þì. Ýíý íü ºãºãäëèéí áààçàä õàäãàëàãäñàí ìýäýýëëèéã çîõèîí áàéãóóëàõ, õàäãàëàõ, àøèãëàõ,

?

Khmer Software Initiative, “Vision,” KhmerOS, http://www.khmeros.info/drupal/?q=en/about/vision 54.


¿ç¿¿ëýõ çýðãèéã ýìõ æóðìàíä îðóóëàí çîõèîí áàéãóóëàõ àðãà þì. Ýíýõ¿¿ ìýäýýëýëä áàéãóóëëàãûí ñàíõ¿¿ãèéí á¿ðòãýë, òîîöîî, ýìíýëãèéí ºâ÷òºíèé ºâ÷íèé ò¿¿õ, óëñ îðíû öàãàà÷ëàëûí á¿ðòãýë çýðýã á¿õèé ë òºðëèéí ìýäýýëë¿¿ä îðäîã. Àëáàí áàéãóóëëàãûí ÌÒ-èéí äýä á¿òöýä DBMS ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýíý.

DBMS íü òóñãàé ìýðãýæèëòýí (Oracle )øààðääàã, ÿðâèãòàé (¿íýòýé ) ïðîãðàì õàíãàìæ ìýò áîëîâ÷ äóíäàæ õýðýãëýã÷ýýñ ºãºãäëèéí áààçûã àøèãëàõäàà ò¿¿íèéã àæèëëóóëàõ ïðîãðàìûã àâàõ áîëîìæòîé òîõèîëäîëä íèëýýä ýíãèéí õÿëáàð áîëæ ºãäºã. (Ìàéêðîñîôòûí ïðîãðàìûí òóñëàìæòàéãààð Microsoft Office-ûã àøèãëàõ ). ßðâèãòàé ïðîãðàì íü èë¿¿ õ¿÷èðõýã áàéäàã ãýäãèéã õýëýõ íü èë¿¿ö áèç. DBMS íü ÿíç á¿ðèéí òºðºëòýé, ¿éëäâýðëýã÷òýé áàéõ áà òýäãýýð íü ººð ººð ¿¿ðýã äààëãàâðûã ã¿éöýòãýõýä çîðèóëàãäñàí áàéíà.

DBMS íü ÿìàð íýã ç¿éëèéã èëòãýõ ìýäýýëëèéí áèò¿¿äèéã õàäãàëäàã. Òóõàéëáàë ñàíõ¿¿ãèéí ñèñòåì äýõ òýìäýãëýãýý íü äàðààõ óòãóóäûã àãóóëñàí áàéäàã:

Ìºí òóñ ñèñòåì íü òóõàéí ç¿éëèéí çóðàã, ¿ç¿¿ëýëòèéã èëýðõèéëñýí õóóäàñ, ãàðûí àâëàãà çýðãèéã àãóóëñàí áàéíà. Çîõèîí áàéãóóëàëò ìóóòàé, õàðèëöàí óÿëäàà õîëáîî áàéõã¿é ºãºãäë¿¿äèéã ºãºãäëèéí áààç ñèñòåìä ñèñòåìä îðóóëæ ºãñºí íü ¿¿íòýé õîëáîîòîé. Îð÷èí ¿åèéí DBMS íü ºãºãäëèéã îëîí òîîíû õ¿ñíýãòýíä õàäãàëàõ áà ýäãýýð ºãºãäë¿¿äèéã òóõàéí ò¿ëõ¿¿ðò õàìààðàõ ìýäýýëëèéí áèò¿¿äèéã òàíèõ ¿¿ðýãòýé “ò¿ëõ¿¿ð” àøèãëàí õàðèëöàí õîëáîæ ºãíº. Òóõàéëáàë äýýðõ ìýäýýëëèéí ñàíã á¿òýýõ ÿâöàä Õýñãèéí äóãààð íü òóõàéí ò¿ëõ¿¿ðèéí ëîãèê ñîíãîëò áºãººä æàãñààñàí ç¿éë á¿ð ººð ººð õ¿ñíýãòýä õàäãàëàãäàíà. Õàðèí äàðàà íü òýäãýýðèéã Õýñãèéí äóãààð ãýñýí ò¿ëõ¿¿ðò õàìààðóóëæ ¿çýõ áà ººð Õýñãèéí äóãààð íü òóõàéí ººð Õýñãèéí äóãààðò õàìààðàõ ìýäýýëýëä áóöàæ íèéëíý.

Ïðîãðàì÷ëàëûí õóãàöàà, çàðäëûã õýìíýõèéí òóëä DBMS-èéí çàðèì îíöëîãèéã çààâàë õàðãàëçàí ¿çýõ øààðäëàãàòàé. Ýäãýýð îíöëîãèéã äîîð äóðäúÿ:

Àñóóëò, ëàâëàãàà: Ýíý íü òóñãàé íºõöë¿¿ä ýñõ¿ë õàíäàëòóóäûí óëìààñ ãàð÷ èðñýí àñóóëòóóä þì. Òóõàéëáàë á¿ðòãýë õºòëºõ ñèñòåìèéí ¿åä “XYZ (áàéðëàë) áàéðëàëä õýäýí (òîî øèðõýã) øèðõýã öýíõýð (ºíãº) ç¿éëèéã áàéðóóëàõ áîëîìæòîé âý? ãýñýí àñóóëò, ëàâëàãàà ãàð÷ èðæ áîëíî. Ýíýõ¿¿ àñóóëò íü ãóðâàí îíöëîãèéã õîñëóóëàí ëàâëàæ áàéãàà áºãººä ¿ð ä¿íã áóöààí õàðóóëàõ ̧ ñòîé. ªãºãäëèéí áààçûí ìýäýý áè÷èã÷ íü øààðäëàãàòàé ìýäýýëëèéã ëàâëàõ DBMS-èéí àñóóëòûã ìýääýã áàéõ áà õàðèóã ºãíº. Ìºí õýðãýëýã÷ ººðºº àþóëã¿é áàéäëûí çîðèëãîîð àñóóëò, ëàâëàãààíûã àøèãëàæ áîëíî. Òóõàéëáàë, ýíãèéí õýðýãëýã÷ íü Íèéë¿¿ëýã÷èéí òóõàé ìýäýýëýë áîëîý Õóäàëäàí àâàõ ¯íèéí ìýäýýëýëä íýâòðýõ áîëîìæã¿é áàéæ áîëîõ áà õàðèí äàðãà íü ýíý ìýäýýëýëä íýâòðýõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëæ áîëíî.

Íººöõóâèëáàðáîëîíõóóëáàð: ýíý íü òîíîã òºõººðºìæ ýâäýðñýí ýñõ¿ë ñèñòåìä ãýìòýë ãàðñàí òîõèîëäîëä ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã. DBMS-èéí íººö õóâèëáàðûã ººð ãàçàðò îðøèõ ñåðâåðò áàéðëóóëàõ ýñõ¿ë àþóëã¿é áîëîí íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð ººð îëîí ñåðâåðò õóóëáàðëàæ áîëíî. Òîìîîõîí ñèñòåìèéí õóâüä õýðýãëýã÷èä ÿìàð ñåðâåð àøèãëàæ áàéãààã ìýäýõ áîëîìæã¿é ó÷èð ñèñòåìèéí èë òîä áàéäàëòàé áîëãîíî.

Æóðàì: DBMS íü õàäãàëàãäñàí ìýäýýëýë çºâõºí íýã óäàà ë íýâòðýõ áà ¿¿íèé äàðàà öîîæëîõ æóðìûã ìºðäºæ áîëíî. Òóõàéëáàë, á¿ðòãýë õºòëºõ ¿åä Öóâðàëûí äóãààð íü îíöãîé áàéõ áà îéð ººð ç¿éë íýã èæèë öóâðàë äóãààðòàé áàéõ áîëîìæã¿é. DBMS íü èæèë öóâðàë äóãààð íü îëîí äàõèí äàâòàãäàæ õàäãàëàãäàõ áîëîìæã¿é áàéõ íºõöëèéã õàíãàõ ¸ñòîé. Ìºí òóõàéí ñèñòåìèéí çîðèóëàëòààð òîäîðõîé ìýäýýëë¿¿äèéã çààâàë ïðîãðàì÷ëàõ øààðäëàãàòàé áàéæ áîëíî. Òóõàéëáàë, Õýñãèéí äóãààð, Òîäîðõîéëîëò,

Õýñãèéí äóãààð• Õýìæ¿¿ðèéí íýãæ • Õóäàëäàí àâàõ çàðäàë• Òîî øèðõýã • Áàéðøèë•

Òîäîðõîéëîëò• ªíãº• Íýãæèéí ¿íý• Öóâðàëûí äóãààð•

Àíãèëàë• Íèéë¿¿ëýã÷èéí òóõàé • ìýäýýëýëÒàòâàðûí õóâü õýìæýý• Íýõýìæëýë•


íýãæèéí ¯íý, Òàòâàð õýìýýõ äýýðõ á¿ðòãýë õºòëºëòºíä õýðýãëýã÷ íýâòðýõýä çààâàë áàéõ øààðäëàãàòàé ìýäýýëýë áàéõ áà ìýäýýëýë òóñ á¿ð òýìäýãëýãýýíèé íààä çàõûí íºõöºë, øààðäëàãàòàé áàéíà. (Õýñãèéí äóãààð íü íàéìàí òýìäýãòýé áàéõ). Õýðýâ ìýäýýëëèéí á¿ëèéã íü øààðäëàãûí äàãóó á¿ðýí îðóóëààã¿é áàéâàë ñèñòåìýýñ àëäàà çààñàí ìýäýý èëãýýæ ºãºãäºë îðóóëàõ æóðìûã ìºðäºõèéã õýðýãëýã÷ýýñ øààðäàíà.

Àþóëã¿é áàéäàë: DBMS íü òóõàéí ñèñòåì äýõü ºãºãäºëòýé õîëáîîòîé àþóëã¿é áàéäëûã ÿíç á¿ðèéí ò¿âøèíòýéãýýð õàíãàäàã áàéõ øààðäëàãàòàé. Òóõàéëáàë çàðèì õýðýãëýã÷èä ìýäýýëëèéã çºâõºí õàðàõ áîëîìæòîé áîë çàðèì íü ìýäýýëëèéã àøèãëàõ, ýñõ¿ë ººð÷ëºõ áîëîìæòîé áàéäàã. Ýäãýýð íü á¿ãä ïðîãðàì÷ëàãäñàí áàéõ áà íàéäâàðòàé, àþóëã¿é áàéäëààð õàíãàãäñàí áàéõ øààðäëàãàòàé. Õýðýãëýã÷èéí õèéñýí ººð÷ëºëòèéã õÿíàõ çîðèëãîîð àóäèòûí ìºðäºëòèéã çîõèîí áàéãóóëæ áîëíî.

Òîîöîîëîí áîäîõ: Õàäãàëàãäñàí ºãºãäèéã òîîöîîëîí áîäîõ øààðäëàãà ãàðàõ òîõèîëäîë áàéíà. (òîäîðõîé íýã àíãèëàëä áàéãàà ç¿éëñèéí íèéò òîî, íèéò ¿íý ãýõ ìýò). DBMS íü ò¿¿íèé íýã ºâºðìºö îíöëîãèéí õ¿ðýýíä ýäãýýð òîîöîîëîí áîäîëò õèéõýýð ïðîãðàì÷ëàãäñàí áàéíà.

Á¿ðòãýõ áîëîí àóäèò øàëãàëò: ªãºãäëèéí áààç äýýðõ á¿õ ¿éë àæèëëàãààã á¿ðòãýõ íü àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ ýñõ¿ë õýí, õýçýý þó õèéñíèéã øàëãàõ çîðèëãîîð ã¿éöýòãýãääýã. ªãºãäºë îðóóëàõ ãàðãàñàí àëäààã çàëðóóëàõ áîëîí ººð÷èëñíèéã áóöààæ çàñàõ øààðäëàãàòàé òîõèîëäîëä ýíý íü à÷ õîëáîãäîëòîé .

4.4 ÏÐоÃÐÀÌ ÕÀÍÃÀÌÆÈÉÃ ÁолоÂÑÐуулÀÕ ÏÐоÖÅÑÑ

Ïðîãðàì õàíãàìæ áîëîâñðóóëàõ ïðîöåññ ãýñýí óõàãäõóóí íü òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã áîëîâñðóóëàõ àðãà çàìûí òóõàé îéëãîëò þì. ¯¿íä ìºí ïðîãðàì õàíãàìæèéí àìüäðàõ ìº÷ëºãèéã õàìààðóóëæ îéëãîæ áîëíî. Õýðýãëýã÷èéí õýðýãöýý, øààðäëàãûã õàíãàõ çîðèëãîîð òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã òîäîðõîéëîõ, á¿òýýõ, õýðýãëýã÷äýä õ¿ðãýõýä ÷èãëýãäñýí á¿õèé öîãö ¿éë àæèëëàãàà, ¿éëäë¿¿äýýñ ýíýõ¿¿ ïðîöåññ á¿ðääýã. Òóõàéëáàë:

дîìýéíû øèíæèëãýý ñóäàëãàà: Ýõíèé øàòàíä äîìýéí ýñõ¿ë òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéí ¿íäýñëýë áîëîí áóñàä ïðîãðàì õàíãàìæòàé õàìààðàëòàé õîëáîîñóóä çýðãèéã òîäîðõîéëäîã. Èíãýñíýýð õýðýãëýã÷èéí íºõöºë, øààðäëàãûã õàíãàõ áîëîìæòîé áîëîõ áóþó áóñàä ïðîãðàìèñòóóäûí òàâüäàã íºõöºë, øààðäëàãóóäòàé çºð÷èëäºõã¿é áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëäýã.

Ïðîãðàì õàíãàìæèéí ýëåìåíò òóñ á¿ðèéí øèíæèëãýý, ñóäàëãàà: Ïðîãðàì õàíãàìæèéí íºõöºë, øààðäëàãûã òîäîðõîéëîõ àæèë íü íèëýýäã¿é õ¿íä àæèëä òîîöîãääîã. Õýðýãëýã÷èä ÷óõàì þó õ¿ñýæ áàéãààãàà ìýääýã õýäèé ÷ ïðîãðàì õàíãàìæèíä ÿìàð íºõöºë, øààðäëàãà òàâèãäñàíûã ¿ë ìýäýõ òóë çàðèì òîõèîëäîëä ýðãýëçýýòýé áóþó çºð÷èëäººíòýé ¿éëäë¿¿ä èëýð÷ áîëíî. ¯¿íèéã òîâ÷õîíîîð èðýðõèéëáýë “Òà ººðèéíõºº áîäîæ áàéãààã îéëãîñîí ãýæ ¿çýæ áàéãàà áîëîâ÷ ìèíèé õýëýõ ãýñýí ç¿éëèéí óòãûã áóðóó îéëãîñîí ýñýõýä áè ýðãýëçýæ áàéíà” ãýæ ä¿ãíýæ áîëíî. (Ðîæåð Ñ.Ïðåñìàí –û õýëñýí ¿ã áºãººä ýíýõ¿¿ ¿ã íü îëíû àíõààðëûã òàòñàí áà ÀÍÓ-ûí åðºíõèéëºã÷ Ðè÷àðä Íèêñîí õ¿ðòýë àíõààðàëòàé õ¿ëýýæ àâñàí)

¯ç¿¿ëýëò: õýðýãëýã÷äèéí íºõöºë, øààðäëàãàä íèéö¿¿ëýí òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèíä øààðäàãäàõ òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëòèéã òîäîðõîéëîõ àæèëëàãàà þì. Õàìãèéí ãîë àñóóäàë íü òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéí áóñàä ñèñòåìòýé èíòåðôýéñ õèéõ òåõíèêèéí íºõöºë, øààðäëàãûã õàíãàñàí áàéõ, íàéäâàðòàé àæèëëàãààã õàíãàõ ÿâäàë þì.Àðõèòåêòîð, äèçàéí: á¿òýýãäýõ¿¿íèé íºõöºë, øààðäëàãàä òóõàéí ñèñòåì íèéöýõ áàéäëûã õàíãàõ, öààøèä ºðãºòãºë õèéõ áîëîìæòîé áàéõ. Áóñàä ïðîãðàì õàíãàìæòàé èíòåðôýéñ õèéõ áîëîí ¿éëäëèéí ñèñòåì áîëîí òîíîã òºõººðºìæèéí àñóóäàë ¿¿íä áàñ õàìààðíà. Êîäëîõ: ýíý íü êîìïüþòåðûí ïðîãðàì õàíãàìæèéí êîäûã áè÷èõ ïðîöåññ áºãººä ïðîãðàìûí àæèëëàõ ãîðèìûã çààæ ºãäºã.


Òóðøèëò: òóðøèëòûí øàò íü ÷óõàë àæèëëàãààíä òîîöîãäîõ áà ÿëàíãóÿà òóõàéí ñèñòåìèéí ººð ººð õýñã¿¿äèéã òóñäàà áàãóóäààð êîä÷èëîãäñîí òîõèîëäîëä òýäãýýðèéã íèé¿¿ëýí íýãòãýæ íàéäâàðòàé, ººð õîîðîíäîî çîõèöîí àæèëëàæ áàéãààã øàëãàõ ÿâö þì. Ýíý íü ìºí òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéí ÷àíàðûã òîäîðõîéëæ áàòàëãààã ãàðãàæ ºãäºã à÷ õîëáîãäîëòîé.

Õýðýãëýýíä íýâòð¿¿ëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ Øààðäëàãàòàé òóðøèëòûã õèéæ ã¿éöýòãýñíèé äàðàà òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã “á¿òýýãäýõ¿¿íèéø çàõ çýýëä íýâòð¿¿ëýõ” øàòàíä øèëæ¿¿ëíý. Òóõàéëáàë íèéòèéí õýðýãëýýíä íýâòð¿¿ëýõ þì.

Áàðèìòæóóëàëò: Ýíý íü ÷óõàë áºãººä öààøäûí ºðãºòãºë, çàñâàð ¿éë÷èëãýýíä õýðýãëýõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëæ ºãäºã. Ãýõäýý òýð á¿ð îíöãîéëîí àíõààðàë òàâüäàãã¿é òàë áèé.

Ïðîãðàì õàíãàìæèéí ñóðãàëò, äýìæëýã: Òåõíîëîãèéí äýâøë¿¿äèéã àãóóëñàí ÿðâèãòàé ïðîãðàì õàíãàìæèéã íýã õýñýã íü á¿òýýäýã áîëîâ÷ õýðýãëýã÷äèéí íºãºº õýñýã ¿¿íèéã õýðýãëýæ ÷àäàõã¿é áîë ¿ð àøèãã¿é á¿òýýë áîëíî. Õ¿ì¿¿ñ ººð÷ëºëò, øèíý÷ëýëèéã ýñýðã¿¿öýõ õàíäëàãà çàðèì ¿åä òîõèîëäääîã. ßëàãóÿà õýðýãëýã÷èä êîìïüþòåðûí ñèñòåìèéã õýðýãëýõ èòãýë ¿ýíýìøèëòýé áîëæ á¿ðýí ÷àäààã¿é òîõèîëäîëä ýíýõ¿¿ ýñýðã¿¿öýëòýé òóëãàðäàã. Èéìä øèíý òåõíèê òåõíîëîãèéã ¿å øàòòàéãààð íýâòð¿¿ëýõ áóþó õýðýãëýã÷äèéã ñóðãàõ òàë äýýð àíðààõàë õàíäóóëàõ íü ÷óõàë. Ñóðãàëòûã õýðýãëýã÷äèéí äóíä øèíí òåõíèê, òåõíîëîãèéã õýðýãëýõ èòãýë ¿íýìøèëòýé áîëãîõîä ¿å øàòòàé õàìðóóëæ, óëìààð òýäíèéã øèíý õýðýãëýýíä ñîíèðõîëòîé áîëãîõ áóñàääàà çààæ ñóðãàäàã áîëãîõ ÷èãëýëýýð øàò äààðààëñàí ñóðãàëòûã çîõèîí áàéãóóëàõ øààðäëàãàòàé.

Çàñâàð ¿éë÷èëãýý: Ïðîãðàì õàíãàìæèéí çàñâàð ¿éë÷èëãýý, ºðãºòãºëèéã òàñðàëòã¿é õèéæ áàéõ íü ïðîãðàì õàíãàìæèéã áîëîâñðóóëàõ ïðîöåññèéí õàìãèéí õ¿íä áºãººä òîìîîõîí áýðõøýýë þì. ¯éëäâýðëýëèéí îð÷èíä ïðîãðàì õàíãàìæèéí õýðýãëýýíýýñ ¿¿äýí ãàðñàí ¿ë îéëãîëöîë, àñóóäëóóäûã øèéäâýðëýõýä öàã õóãàöàà íèëýýäã¿é øààðäàãääàã. Çàñâàð ¿éë÷èëãýýíèé íýã õýñýãò øèíý ÿëãààòàé îíöëîãóóä , ¿éëäë¿¿äèéã õýðýãëýã÷èä îëæ ìýäýõ, òýäãýýðèéã õýðõýí àøèãëàõ çýðãèéã òóñãàñàí áàéäàã. Êîä íýìýõ, òóõàéí êîäóóä þóíä çîðèóëàãäñàíûã îëæ òîäîðõîéëîõ íü õýö¿¿ àæèë áºãººä ÿëàíãóÿà ýõ êîäóóä íü øèíý êîäîä õàìààðàëã¿é áàéãàà áîëîí áàðèìòæóóëàëòûã õàíãàëòã¿é õèéñýí òîõèîëäîëä áýðõøýýë ¿¿ñäýã áàéíà.

Òåõíîëîãèéí òî÷ ìýäýýëýëÏðîãðàì õàíãàìæ áà ¯éë÷èëãýý

Service as a Service (SaaS) áóþó Ïðîãðàì õàíãàìæèéã ¿éë÷èëãýýíèé çîðèóëàëòààð àøèãëàõ íü õóó÷èí ç¿éëñèéã øèíý àðãààð õýðýãë¿¿ëýõ õýðýãñýë þì. SaaS íü ïðîãðàì õàíãàìæèéã èíòåðíýýð äàìæóóëàí íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîõ ïðîãðàì õàíãàìæèéã õ¿ðãýõ ïëàòôîðì þì. Ïåðñîíàëü êîìïüþòåðò “êëàéíò ïðîãðàì”-ûã ñóóëãàõûí îðîíä âåá õºòº÷ SaaS-ûã àøèãëàí õýðýãëýã÷èä êëàéíò èíòåðôýéñ áóþó õàðèëöàí ¿éë÷ëýõ áîëîëöîîã ¿¿ñãýæ ºãíº.

¯íäñýí ïðîãðàì õàíãàìæèéã ºãºãäëèéí òºâ äýýð õîñò õèéæ òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéí ¿éëäâýðëýã÷ íü àæèëëóóëàõ ýñõ¿ë òóõàéí õýðýãëýýã õîñò õèéõýä ìýðãýæñýí ãóðàâ äàõü ýòãýýä õîñò õèéäýã. Ïðîãðàì õàíãàìæèéã õýðýãëýã÷äýä “õóäàëäàõã¿é” áºãººä õàðèí õýðýãëýã÷ òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã àøèãëàõ ýðõ àâàõ áóþó çàõèàëàõàä òºëáºð òºëäºã.

SaaS íü íýãýýñ îëîí õýðýãëýýã ¿¿ñãýõ íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõ áóþó ïðîãðàì õàíãàìæèéí íýã ñóóðèëóóëàëòààð îëîí õýðýãëýã÷äýä ¿éë÷ëýõ áîëîìæèéã á¿ðä¿¿ëñýí ãýñýí óòãàòàé. Ãýõäýý êîìïüþòåð òóñ á¿ð òóõàéí õýðýãëýã÷èéí õóâèéí ºãºãäºëä çîðèóëñàí “âèðòóàë êîíòýéíåð” áóþó “õèéñâýð àãóóëàõ”-òýé áàéäàã. Ýíý íü òóõàéí âåíäîðûã çàðäàë õýìíýõýä íºëººëæ èíãýñíýýð õýðýãëýã÷äèéí òºëºõ çàðäàë ÷ áàãàñíà ãýñýí ¿ã.


Ó÷èð íü ïðîãðàì õàíãàìæèéã èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí õ¿ðãýæ áàéãàà òóë õýðýãëýã÷èä êîìïüþòåðûíõýý ¿éëäëèéí ñèñòåì áîëîí òåõíèê õàíãàìæèéã (õýäèéãýýð çàðèì ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä çàðèì íýã íºõöºë øààðäëàãûã òàâüäàã áîëîâ÷) ñòàíäàðò÷ëàõ øààðäëàãàã¿é áîëíî. Èíòåðíýòèéí äýëõèéí íèéòëýã øèíæ ãýäýã íü ïðîãðàì õàíãàìæ äýëõèéí õýìæýýíä õ¿ðòýýìæòýé áàéõ ¸ñòîé ãýñýí îéëãîëò áºãººä õýðýâ òóõàéí áàéãóóëëàãà îëîí îðîíä àæëûí îôôèñòîé áîë ýíýõ¿¿ íºõöºë ÷óõàë ¿¿ðýã õ¿ëýýõ íü òîäîðõîé. Ïðîãðàì õàíãàìæèéã íèéòèéí õýðýãëýýíä õ¿ðãýõ óëàìæëàëò õýëáýðèéí ¿åä àëáàí áàéãóóëëàãà òóñ á¿ð “òóõàéí öýãèéí ëèöåíçè”-òýé áàéõ áà òîíîã òºõººðºìæèéã õîñò õèéõ, ïðîãðàì õàíãàìæèéã àæèëóóëàõàä ìºí òóõàé á¿ð ëèöåíçè ýçýìøèõ øààðäëàãàòàé áàéñàí.

Ïðîãðàì øèíý÷ëýõ_ ýñõ¿ë øèíý õóâèëáàðòàé áîëîõ ÿâäàë áàéãóóëëàãà á¿ðèéí õóâüä òîäîðõîé íýã çîõèöóóëàëò õèéõ øààðäëàãûã ¿¿ñãýæ áàéñàí áîë SaaS –ûí òóñëàìæòàéãààð á¿õ õýðýãëýã÷äýä õ¿ðòýýìæòýé “ãàíö õóâèëáàð-ûã àøèãëàõ íºõöºëººð õàíãàãäñàí. Õýðýãëýã÷äèéí õóâüä ïðîãðàì õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ, øèíý÷ëýõ íü õ¿íäðýë ¿¿ñãýäýãã¿é, ó÷èð íü ýíèéã ïðîãðàì õàíãàìæèéã íèéë¿¿ëýã÷ õèéíý, õàðèí ÷ õýðýãëýã÷èä øèíýë÷ëýë õèéãäñýí ýñýõèéã ìýäýõã¿é ºíãºðäºã ÿâäàë ÷ áàéäàã. Øèíý õýðýãëýã÷äýä á¿ð ÷ õóðäàí: êîìïüþòåðýý àñààæ àæèëëóóëààä, âýá óíøóóðàà ýõë¿¿ëíý, ïðîãðàìûí í¿¿ð õóóäñûã çààãààä òóõàéí ïðîãðàì õàíãàìæèíä àæèëëàõààð íýâòýðíý. Èíãýýä ë õýðýãëýã÷ òóõàéí ñèñòåì äîòîð õýäõýí ìèíóòíû äîòîð àæèëëàíà ãýñýí ¿ã. Ïðîãðàì õàíãàìæèéã íýâòð¿¿ëýõ áîëîí õýðýãëýõ ñóðãàëò, òàíèëöóóëãà èíòåðíýòýä áýëýí áàéæ áàéäàã.

Ïðîãðàì õàíãàìæèéã ¿éë÷èëãýýíèé çîðèëãîîð àøèãëàõ íü á¿òýýìæèéã ñàéæðóóëàõ áà òóõàéí áàéãóóëëàãà íü ¿íäñýí ãîë ¿¿ðýãò àæèëä öàã õóãàöààãàà çàðöóóëàõ áîëîëöîîã îëãîæ ÌÕÕÒ-èéí ñèñòåìèéã çîõèîí á¿òýýæ, õýðýãæ¿¿ëýõýä íººö õóâààðèëàõ çàðäëûã õýìíýæ ºãíº.

Äýëãýðýíã¿é ìýäýýëëèéã Èíòåðíýòýýñ äàðààõü õàÿãààð àâ÷ áîëíî: the InfoWorld Clip on SaaS http://www.infoworld.com/archives/videoTemplate.jsp?Id=665.

4.5 ÁÀÉÃууллÀÃÛÍ доÒоод ÝÕ ÑуÐÂÀлÆÈÉÍ ÒªлªÂлªлÒ

Enterprise Resource Planning (ERP) áóþó áàéãóóëëàãûí ýõ ñóðâàëæèéí òºëºâëºëòèéí ñèñòåì íü òóõàéí áàéãóóëëàãà äîòîð áàéãàà òºðºë á¿ðèéí ºãºãäë¿¿ä, ïðîöåññûã íýãòãýæ íýãäñýí ñèñòåìä îðóóëàõ îéëãîëòîíä ¿íäýñëýñýí áîëíî. Òóñ ñèñòåì íü êîìþüòåðûí òºðºë á¿ðèéí ïðîãðàìûã àøèãëàí áàéãóóëëàãûí õýìæýýíä áàéãàà ºãºãäëèéã íýãäñýí ºãºãäëèéí áààçàä îðóóëàõ þì.

ERP-èéí îéëãîëò ãàð÷ èðýõýýñ ºìíº òóõàéí áàéãóóëëàãà äîòîð áàéãàà òºðºë á¿ðèéí àëáà, íýãæ¿¿ä ÷èãëýë òóñ á¿ðèéí õ¿ðýýíä ººð ººðèéí ãýñýí êîìïüþòåðûí ñèñòåìòýé áàéñàí. Òóõàéëáàë õ¿ëíèé íººöèéí àëáà, õýëòýñ öàëèí õºñëòýé õîëáîîîòîé ìýäýýëèéã áîëîâñðóóëæ, õàäãàëàõ, ñàíõ¿¿ãèéí õýëòýñò ñàíõ¿¿ãèéí ã¿éëãýýíèé á¿ðòãýëèéã õºòºëæ, õàäãàëàõ, õóäàëäàà, çàõ çýýëèéí õýëòýñò õýðýãëýã÷äèéí òóõàé ìýäýýëýë áîëîí õîëáîî áàðèõ õÿàãèéí æàãñààëò çýðã¿¿ä õàäãàëàãääàã áàéñàí. Ñèñòåì òóñ á¿ð íü ºãºãäëèéí íèéòëýã ç¿éë, á¿ëýãòýé áàéõ áà ýíýõ¿¿ ç¿éë, á¿ëãèéí òóñëàìæòàéãààð ººð õýëòñ¿¿ä õîîðîíäîî õàðèëöàõ áîëîìæòîé áàéæýý. Òóõàéëáàë õ¿íèé íººöèéí õýëòýñ áîëîí öàëèíãèéí öýñíèé ñèñòåì íü áóñàä á¿õ ñèñòåìä áàéãàà íèéò àæèëëàãñäûí òîîíû ºãºãäºë äýýð ¿íäýñëýãäýí õàðèëöàí ìýäýýëýë ñîëèëöäîã. Èéíõ¿¿ ìýäýýëýë ñîëèëöîõ àæëûã õàðèëöàí àäèëã¿é ñèñòåì¿¿äèéí õîîðîíä ãé¿öýòãýõ ìàø èõ àæèëëàãàà øààðäàãäàíà. ªãºãäºëä ººð÷ëºëò, íýìýëò õèéõýä ñèñòåì¿¿ä íü çààâàë õàðèëöàí ñîëèëöîæ ìýäýýëýõ, òýð äàðóé õîîðîíä íü íèéö¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áà èíãýýã¿é òîõèîëäîëä ã¿éëãýýã ã¿éöýòãýõ áîëîìæã¿é áàéäàã. (øèíý÷èëñýí ìýäýýëëèéã ç¿é ¸ñîîð îðóóëààã¿é òîõèîëäîëä àæèëòàí öàãòàà öàëèíãàà àâ÷ ÷àäàõã¿é áîëíî)

ERP ñèñòåì íü ãàíö íýãäñýí ºãºãäëèéí áààçàä á¿õ ñèñòåìèéã (çàðèì íýã õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéí àñóóäàë ãàðàõ áîëîâ÷) íýãòãýí îðóóëàõ øèéäýë þì. Èíãýñíýýð á¿õ ñèñòåìèéí õýìæýýíä ºãºãäºë õ¿ðòýýìæòýé áîëæ ÿíç á¿ðèéí ñèñòåìèéí õîîðîíä ìýäýýëýë øèíý÷ëýõ, áàéíãûí õÿíàëòûã áóóðóóëæ ºãäºã. Ò¿¿í÷ëýí òºðºë á¿ðèéí ñèñòåì äýýð àæèëëàæ áóé


òºðºë á¿ðèéí ïðîãðàìûã íýã ñåðâåð äýýð àæèëóóëàõàä øààðäàãäàí õèéãääýã òîíîã òºõººðºìæèéí òîõèðãîîíû çàðäëûã áóóðóóëíà. Ìºí õî¸ð áîëîí ò¿¿íýýñ äýýø òîîíû ñèñòåì¿¿äèéí õîîðîíäîî ºãºãäºë ñîëèëöîõîä øààðäàãääàã õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéã áèé áîëãîõîä øààðäàãäàõ çàðäëûã õýìíýæ ºãíº.

ERP ñèñòåì íü àíõ ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàðààñ ¿¿ñýæ õºãæñºí áºãººä îäîî áèçíåñèéí á¿õèé ë òºðëèéí áàéãóóëëàãóóä ò¿¿íèé äîòîð ÒÁÁ áîëîí òºðèéí áàéãóóëëàãóóä ÷ ºðãºí õýðýãëýõ áîëæýý. Îð÷èí ¿åèéí ýíãèéí ERP ñèñòåì íü äàðààõ ìîäóëèóä á¿õèé áàéãóóëëàãûí ¿íäñýí ¿¿ðýãò àæèëëàãààíû íºõöºë øààðäëàãûã õàíãàæ áàéíà. ¯¿íä:

Ñàíõ¿¿ • - Ñàíõ¿¿ãèéí äàíñ á¿ðòãýë, ºð òºëáºðèéí òîîöîî, çýýë, àâëàãûí á¿ðòãýë, ¿íäñýí õºðºíãº á¿ðòãýë, áýëýí ã¿éëãýýíèé îðëîãî, çàðëàãûí òîîöîî, òºñºâ Õ¿íèé íººö - Àæëëàãñäûí õóâèéí ìýäýýëýë, öàëèíãèéí öýñ, öàãèéí á¿ðòãýë, íèéãìèéí • õàëàìæ, òýòãýâýðÕýðýãëýã÷èäòýé õàðèëöàõ ìåíåæìåíò• - çàõ çýýëèéí ñóäàëãàà, êàìïàíèò àæëóóä, õýðýãëýã÷èäòýé õîëáîî áàðèõ ìýäýýëýë, ¿éë÷èëãýýíèé çàõèàëãà, áèðæèéí ¿íý õàíø, õýðýãëýã÷äýä ¿éë÷ëýõ ëàâëàõ ¿éë÷èëãýýíä çîðèóëñàí ºãºãäë¿¿ä Òºñºë, õºòºëáºð• - Íººöèéí õÿíàëò (á¿ðòãýëèéí æàãñààëò), çàõèàëãà á¿ðòãýë, õóäàëäàí àâàõ á¿ðòãýë, çàðäëûí ìåíåæìåíò, öàãèéí õóâààðü ¯éëäâýðëýë• - ìàòåðèàëóóäûí òºëáºð òîîöîî, ýõ ñóðâàëæèéí õóâààðü, àæëûí à÷ààëàëûí ìåíåæìåíò, çàðäëûí ìåíåæìåíò, ÷àíàðûí õÿíàëò, Ïðîöåññ ìåíåæìåíò Àãóóëàõ• - Á¿òýýãäýõ¿¿íèé áàéðëàë, Íººöèéí ýðãýëò

Âýá-ä ñóóðèëñàí òîãòîëöîîíä øèëæèæ áóé øèëæèëòèéí ¿åä ERP áóþó áàéãóóëëàãûí ýõ ñóðâàëæèéí òºëºâëºëò íü ìºí õýðýãëýã÷èéí õàíäàëòàíä õàðèó àðãà õýìæýý àâäàã òîãòîëöîîòîé áàéõ øààðäëàãàòàé áà ¿¿íèé ¿ð ä¿íä õýðýãëýã÷ çàõèàëãàà ºãºõ, ÿìàð ¿å øàòàíä ÿâæ áàéãààã õÿíàõ, á¿òýýãäýõ¿¿íèé êàòàëîãèéã íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîõ, ìàãàäã¿é àæèëòíóóäûí çàðäëûã ìýäýýëëýõ çýðýã òóõàéí ñèñòåìèéã õàðèëöàí ¿éë÷ëýëòýé áàéõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëýõ øààðäëàãà ãàð÷ èðæ áàéíà.

Èõýíõ ERP –èéã ãóðàâäàõü òýãýýä àæèëëóóëàõ áà òóõàéí ñèñòåìèéã àæèëëóóëàõ íü íèëýýäã¿é òºâºãòýé ó÷èð áàéãóóëëàãûí äîòîð àæèëëóóëàõ íü õ¿íäðýëòýé. Áàéãóóëëàãûí äîòîîä ýõ ñóðâàëæèéí òºëºâëºëòèéí ñèñòåìèéã àìæèëòòàé õýðýãæ¿¿ëýõ íü äàäëàãà òóðøëàãà, àðâèí òóðøëàãà, äàäëûã øààðäàõ áà ñàíõ¿¿ãèéí íÿãòëàí áîäîõ á¿ðòãýëýýñ ýõëýýä õàíãàìæ, íèéë¿¿ëýëòèéí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëò, íººö áîëîöîîã òºëºâëºõ á¿õèé ë ïðîöåññûí òàëààð ã¿í ã¿íçãèé ìýäëýã òóðøëàãà çàéëøã¿é øààðäàãäàíà. Òóñ ñèñòåìèéã íýâòð¿¿ëýõýä àíõààðàõ àñóóäëûí íýã áîë õýðýãëýã÷èéã ñóðãàõ àñóóäàë áºãººä çºâõºí õýðýãëýõýä ñóðãàõààñ ãàäíà öààøèä ºðãºæ¿¿ëýõ ìýäëýã äàäàëä ñóðãàõ øààðäëàãàòàé. Òóõàéí ñèñòåìèéã àþóëã¿é áàéäàëä íàéäâàðòàé àæèëëóóëàõ áîäëîãûã õîëáîãäîõ ä¿ðýì æóðìûí õàìò áîëîâñðóóëàí õýðýãæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé áà ¿¿íä ºãºãäëèéí íýãäýí íèéöýõ áàéäàë, íóóöëàëûã õàíãàõ íü çàéëøã¿é ÷óõàë áºãººä óã ñèñòåì íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí òàëààðõè á¿õèé ë ìýäýýëëèéã õàäãàëæ áàéãàà ó÷èð ºðñºëäºã÷èä ýñõ¿ë ãýìò õýðãèéí çîðèëãîîð ãàäíû ýòãýýä ç¿é áóñààð àøèãëàõ, íýâòðýõ áîëîìæã¿é áàéõ íºõöëèéã õàíãàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.

4.6 доÒоод ÈÍÒÐÀÍÝÒ

“Èíòðàíýò” íü Èíòåðíýò ãýñýí ¿ãíýýñ ¿¿ñýëòýé áºãººä íèéòèéí èíòåðíýòýýñ Èíòåðíýò Ïðîêîëûã àøèãëàí áàéãóóëñàí òóõàéí áàéãóóëëàãûí äîòîîä õýðýãöýýíä çîðèóëàãäñàí êîìïüþòåðûí ñ¿ëæýý þì. Èíòðàíýòûã çºâõºí òóõàéí áàéãóóëëàãûí àæèëòíóóä àøèãëàõ áà VPN áîëîí òóñãàé íýâòðýõ ýðõòýéãýýð íèéòèéí èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí õýðýãëýíý. “Ýêñòðàíýò” íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí èòãýìæëýãäñýí ãàäíû áóñàä áàéãóóëëàãóóäòàé õàðèëöàõ èíòðàíýòèéí ºðãºæ¿¿ëñýí õýëáýð áºãººä òóñ áàéãóóëëàãûí õàíãàí íèéë¿¿ëýã÷èä, õýðýãëýã÷èä, áîëîí áóñàä áàéãóóëëàãóóä íýâòðýõ ýðõòýé áàéíà.

Èíòðàíýò íü òºðºë á¿ðèéí èíòåðíýò ïðîòîêîë áîëîí ¿éë÷èëãýýã àøèãëàõ áîëîìæ îëãîõ áà ýíý íü áàéãóóëëàãûí òóõàé ìýäýýëýë (òàéëàí) áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû áóñàä ìýäýýëýëä (õýðýã÷äèéí ºãºãäºë, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ºãºãäºë, ñàíõ¿¿ãèéí ºãºãäºë ãýõ ìýò) íýâòðýõ ÿâöûã õÿëáàð÷èëæ ºãäºã. Ýäãýýð ìýäýýëýëä âýá óíøóóðûí òóñëàìæòàéãààð àþóëã¿é õîëáîëòîîð äàìæóóëàí íýâòýð÷ áîëíî. Âýá óíøóóðûí í¿¿ð õóóäñàí äýýð àþóëã¿é õîëáîëòûã õóóäàñíû äîîä õýñýãò æèæèãõýí öîîæîîð òýìäýãëýæ õàðóóëàõ áà õàÿã áè÷äýã öîíõîí äýýð ‘https’-ýýð ýõýëñýí õàÿãèéã ººð ºíãººð áè÷èæ ¿ç¿¿ëñýí áàéäàã. (Çóðàã 30)


Çóðàã30.Âýáõºòº÷àøèãëàíâýáñåðáåðòàóþëã¿éõîëáîëòûíõàíäàëòõèéæáàéãààíü(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)

Èíòðàíýò íü õýäèéãýýð èæèë òåõíîëîãè õýðýãëýæ áàéãàà ÷ çààâàë èíòåðíýòýä õîëáîãäîíî ãýñýí ¿ã áèø þì. Èíòåðíýòèéí çóðâàñ ýðýëò èõòýé áóþó èõ õýìæýýãýýð õýðýãëýãäýæ áàéãàà òîõèîëäîëä, òóõàéí áàéãóóëëàãà èíòðàíýò áàéãóóëæ, íèéòèéí èíòåðíýòýýñ àâñàí òºðºë á¿ðèéí ìýäýýëëèéã áàéðëóóëàõ çîðèëãîîð èíòðàíýòèéã àøèãëàæ áîëíî. Òóõàéëáàë êîìïüþòåðûí òºðºë á¿ðèéí âèðóñûí ýñðýã ïðîãðàìóóäûí òóõàé ìýäýýëýë, ãàðûí àâëàãà, ºãºãäºë áîëîâñðóóëàõ õ¿ñíýãò, äèàãðàìì, ëàâëàãààíû áàðèìò ìýäýýëë¿¿ä çýðãèéã èíòðàíýòýä áàéðøóóëàí àøèãëàæ áîëíî. Ýäãýýð ìýäýýëëèéã äîòîîä ñ¿ëæýýíäýý áàéðëóóëñíààð èíòåðíýò õîëáîëòûí çàðäëûã õýìíýõýýñ ãàäíà òóõàéí ìýäýýëëèéã àâàõ öàãèéã õýìíýæ ºãíº.

Íèéòèéí èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí èíòðàíýòèéã àæèëëóóëàõ òîõèîëäîëä òóõàéí áàéãóóëëàãûí äîòîîä ìýäýýëëèéí ºãºãäºëä õèéñýí õàíäàëòûã ã¿éöýòãýõèéí ºìíº õýðýãëýã÷èéã òàíèõ àæèëëàãààã øààðäàõ àþóëã¿éí ãàðöûã õýðýãëýõ øààðäëàãàòàé áîëíî. Ýìçýã ºãºãäëèéã õàìãààëàõûí òóëä øèôðëýõ øààðäëàãà ãàðíà. ßëàíãóÿà íèéòèéí èíòåðíýò õýðýãëýæ èíòðàíýò àøèãëàõ ¿åä èéíõ¿¿ øèôðëýõ øààðäëàãàòàé.

Âåáèéí òåõíîëîãè õºãæèõèéí õàìò áàéãóóëëàãûí äîòîîä õàðèëöàà, õàìòûí àæèëëàãààíû õýðýãöýýã õàíãàõàä èíòðàíýò ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áàéíà. Èíòðàíýòèéã áàéãóóëëàãûí äîòîîäûí õàìòûí àæèëëàãààíû òºñºë õºòºëáºðò òóõàéëáàë äîòîîä âèêèñ (wikis) , íýýëòòýé õýëýëö¿¿ëýã, ñàíàë ñîëèëöîõ çýðýãò ºðãºíººð àøèãëàõ áîëîìæòîé. Ìºí òóõàéí áàéãóóëëàãûí àæèëòàí òîìèëîëòîîð àæèëëàæ áàéõäàà òóõàéí ºãºãäºëä õàíäàõ øààðäëàãà ãàðâàë èíòðàíýò àøèãëàõ áîëîìæòîé áà äîòîîä ìýäýýëëèéã öàã àëäàëã¿é íèéò àæèëòíóóäàä õ¿ðãýõ áîëîìæ á¿ðäýæ áàéíà. Äîòîîä æóðàì, áîäëîãûí áàðèìò áè÷ãèéã õýðýãëýõ áîëîìæòîé õýëáýðò õóâèðãàí èíòðàíýòýä áàéðëóóëàõ íü ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæèéã íýìýãä¿¿ëíý. Ìýäýýëëèéã “îí-ëàéí” áîëãîñîí áàéõ òîõèîëäîëä çºâõºí ýðõ á¿õèé õýðýãëýã÷èä óã ìýäýýëýëä íýâòðýõ áîëîìæòîé. Íýãýíò âåá-òåõíîëîãè íü ïëàòôîðì äàìæèí øèëæèõ áîëîìæòîé áàéäàã òóë ¿éëäëèéí ñèñòåì áîëîí òîíîã òºõººðºìæ íü õàðèëöàí àäèëã¿é õýðýãëýã÷èä òóõàéí ìýäýýëëèéã àâàõ, ñîëèëöîõ áîëîìæòîé ãýñýí ¿ã þì.

дàñãàë

Òàíàé áàéãóóëëàãûí õóâüä èíòðàíýò ÿìàð ¿¿ðýã ã¿éöýòãýæ áîëîõûã íýðëýíý ¿¿, ýíýõ¿¿ äîòîîä ñ¿ëæýý íü ìýäýýëëèéí õ¿ðòýýìæ áîëîí ¿éë àæèëëàãààíû ¿ð àøãèéã õýðõýí ñàéæðóóëæ ÷àäàõ áîë?


Òåõíîëîãèéí òîâ÷ ìýäýýëýëÒºðºë á¿ðèéí Áàéðøëûã õàðèëöàí õîëáîõ Âèðòóàë Õÿçãààðëàãäìàë Ñ¿ëæýý / VPNs/

VPN áóþó Âèðòóàë õÿçãààðëàãäìàë ñ¿ëæýý íü èíòåðíýòèéã òóõàéí àëáàí áàéãóóëëàãûí ººð ººð ãàçàð áàéðëàæ áàéãàà öýã áîëîí øèëæèí ñóóðüøèæ áóé àæèëëàõ õ¿÷íèéã õàðèëöàí õîëáîõ õýðýãñë¿¿ð áîëîãí àøèãëàõàä òîõèðîìæòîé, íàéäâàðòàé áàéãààã õàðãàëçàí ¿¿ññýí ñ¿ëæýý þì.

VPN íü àëñëàãäñàí áàéðëàëä îðøèõ îôôèñóóä áîëîí õóâü õ¿íèéã íàéäâàðòàé, óòàñã¿é õîëáîõ çîðèëãîîð õàðèëöàà õîëáîîíû (èíòåðíýò) ñ¿ëæýýãýýð äàìæóóëàí õàìãààëàëòòàé òóíåëü áàéãóóëàõ õýëáýðýýð àæèëëàäàã. (Çóðàã 31)

VPN ñ¿ëæýýíä áàéãàà á¿õ öýã¿¿ä íü òóõàéí áàéãóóëëàãûí äîòîîä ñ¿ëæýýíèé íýã õýñýã áîëæ àæèëëàõ áà ºãºãäë¿¿ä íü íèéòèéí èíòåðíýò äàìæèæ óðñäàã. Öýã õîîðîíäûí “òóíåëü”-èéã õàìãààëàõûí òóëä áàòàëãààæóóëàõ, øèôðëýõ ÿíç á¿ðèéí ìåõàíèçìûã àøèãëàõ áà ¿¿íèéã VPN-èé ãàðöûã àøèãëàí ñ¿ëæýýíèé ò¿âøèíä ã¿éöýòãýæ áîëíî. Õàðèí êëàéíò ò¿âøèíä òóñãàé ïðîãðàì õàíãàìæèéã ïåðñîíàë êîìïüþòåðò ñóóëãàñàí áàéõ øààðäëàãàòàé. Ñ¿¿ëèéí ¿åèéí ¿éëäëèéí ñèñòåìä VPN-èéã äýìæèõ ïðîãðàìûã ñóóëãàæ ºãñºí áàéäàã. VPN ñ¿ëæýý íü öýã òóñ á¿ðèéí õîîðîíä ò¿ðýýñèéí øóãàì àøèãëàæ áàéãààòàé èæèë çàð÷ìààð àæèëëàæ áàéãàà ÷ èíòåðíýòèéã õîëáîîíû äýä á¿òöýýð àøèãëàæ áàéãàà òóë çàðäàë õàðüöàíãóé õýìíýãäýæ áàéíà.

Çóðàã 31. Èíòåðíýòýýð äàìæóóëàí VPN àæèëëóóëàõ çàð÷èì(Ýõ ñóðâàëæ: Ðàæíåø Ä.Ñèíãõ)

VPN ñ¿ëæýýíèé äàâóó òàëóóä:

Øèíý öýãò õîëáîõ õîëáîëòûã ò¿ðãýí õóãàöààíä ã¿éöýòãýõ áîëîìæòîé. • Èíòåðíýòèéí íàéäâàðòàé õîëáîëò áîëîí öýã õîîðîíä õîëáîãäîõ òåõíèê õàíãàìæ/ïðîãðàì õàíãàìæèéã ñóóðèëóóëñàí áàéõ øààðäëàãàòàé. Õàðèí õî¸ð öýãèéí õîîðîíä ò¿ðýýñèéí øóãàì àøèãëàí õèéâýë õàðüöàíãóé èõ öàã õóãàöàà çàðöóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéõ áîëíî. Öýã¿¿äèéí õîîðîíäîõ õîëáîëòûí õ¿÷èí ÷àäëûã ýðýëò õýðýãöýýã õàðãàëçàí • íýìæ áîëíî. Ýíý òîõèîëäîëä Èíòåðíýòèéí ºðãºí çóðâàñûí òºëáºð íýìýãäýæ áîëîõ òàëòàé.


Òºðºë á¿ðèéí ¿éë÷èëãýý, õýðýãëýýã ÷àíàðûí ò¿âøèíä àâàõ áîëîìæòîé. • Òóõàéëáàë ñóóðèí çóðâàñûí íººöèéã VoIP áóþó ºãºãäëèéí áààçàä íýâòðýõ õàíäàëòàíä õóâààðèëæ áîëíî. VPN ñ¿ëæýýíèé òåõíèêèéí íºõöºë øààðäëàãà íü ò¿ðýýñèéí øóãàìòàé • õàðüöóóëàõàä õÿìä áàéõ òóë êàïèòàëûí çàðäàë áàãàñíà. Îóòñîðñèíãèéí äýìæëýãòýéãýýð ¿éë àèæëëàãààíû çàðäëàà õýìíýõ áîëîìæòîé. Ò¿¿í÷ëýí ãóðàâäàõü ýòãýýäýýð õàðèóöóóëàí ñ¿ëæýýãýý àæèëëóóëñàí ÷ çàðäàë áàãà ãàðíà. Áàéãóóëëàãûí äîòîîä ñ¿ëæýýíä èíòåðíýòèéí õîëáîëò áàéãàà õàà íýãýí • ãàçðààñ õîëáîãäîæ áîëíî.


SaaS áóþó ïðîãðàì õàíãàìæèéã ¿éë÷èëãýýíèé çîðèóëàëòààð àøèãëàõûí 1. à÷ õîëáîãäîëûã òàéëáàðëàíà óóVPN áóþó Âèðòóàë Õÿçãààðëàãäìàë Ñ¿æýýã òîäîðõîéëíî óó2.


Õóäàëäàí àâàëòûí øèéäâýð ãàðãàõàä ºì÷ëºëèéí íèéò ºðòºã- TCO ÿàìàð 1. à÷ õîëáîãäîëòîé âý? Áàéãàëü îð÷íû àñóóäëóóäûã TCO-èéí íýã õýñýã ãýæ ¿çýæ áîëîõ óó ?Íýýëòòýé ïðîãðàìì õàíãàìæ – FOSS –ûí áèçíåñèéí æèøýý ã ìýäýõ ¿¿? 2. ÌÕÕÒè-éí ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóëàõàä íýýëòòýé äðîãðàìì õàíãàìæèéí àñóóäëûã îðóóëàõ óó?Òàíé á¿ñ íóòàã áîëîí õ¿í àìä äðîãðàìì õàíãàìæèéí íóòàãøóóëàëò ÷óõàë 3. óó? Àãóóëãûí íóãàòøóóëàëòûã þó ãýæ ¿çýæ áàéíà? Õàðèëöàí-õîëáîãäñîí áàéãóóëëàãûí à÷ õîëáîãäîë þó âý? Ýíý íü ¿ð 4. àøèã, á¿òýýìæèéã õýðõýí íýìýãä¿¿ëýõ âý?


ÕÀÂÑÐÀлÒ

ÍÝÌÝлÒ ÌÀÒÅÐÈÀл

Cisco Systems. Internetworking Technology Handbook.http://www.cisco.com/en/US/docs/internetworking/technology/handbook/ito_doc.html.

Crocker, Dave. Email History. http://www.livinginternet.com/e/ei.htm

EP.NET LLC. Public Internet Exchange Point Repository. http://www.ep.net/ep-main.html

Ethernet Alliance website. http://www.ethernetalliance.org

“How do I” section. Intranet Journal. http://www.intranetjournal.com/howdoi.html

How DSL Works. HowStuffWorks Inc. http://electronics.howstuffworks.com/dsl.htm.

IEEE 802.3 Higher Speed Study Group website. http://grouper.ieee.org/groups/802/3/hssg/public/index.html.

Institute of Electrical and Electronics Engineers website. http://www.ieee.org.

Internet Architecture Board website. http://www.iab.org.

Internet Assigned Numbers Authority website. http://www.iana.org.

Internet Corporation for Assigned Names and Numbers website. http://www.icann.org.

Internet Engineering Steering Group website. http://www.iesg.org.

Internet Engineering Task Force. The Tao of IETF: A Novice’s Guide to the Internet Engineering Task Force. http://www.ietf.org/tao.html.

Internet Governance Forum website. http://www.intgovforum.org.

Internet Research Task Force website. http://www.irtf.org.

Internet Society. A Brief History of the Internet. http://www.isoc.org/internet/history/brief.shtml.

Internet Society. Histories of the Internet: A collection of references and readings. http://www.isoc.org/internet/history.

Internet Society website. http://www.isoc.org.

Internet World Stats website. http://www.internetworldstats.com/stats.htm.


KhmerOS website. http://www.khmeros.info.

Metcalfe, Robert M. and David R. Boggs. 1976. Ethernet: Distributed packet switching for local computer networks. Communications of the ACM 19 (7): 395–404. (The original Metcalfe and Boggs paper on Ethernet is available at http://portal.acm.org/citation.cfm?id=360253&dl=ACM&coll=ACM&CFID=39370057&CFTOKEN=52797288.)

Miller, Paul. Interoperability: What is it and why should I want it? Ariadne. Issue 24 (Web version). http://www.ariadne.ac.uk/issue24/interoperability/intro.html.

Number Resource Organization website. http://www.nro.org.

Road to 100G Alliance website. http://www.roadto100g.org.

Simonelis, Alex. 2005. A Concise Guide to the Major Internet bodies. Ubiquity, Volume 6, Issue 5 (15-22 February 2005). http://www.acm.org/ubiquity/views/v6i5_simoneli.html.

Souphavanh, Anousak and Theppitak Karoonboonyanan. 2005. FOSS: Localization. Bangkok: UNDP-APDIP. http://www.iosn.net/l10n/foss-localization-primer and http://en.wikibooks.org/wiki/FOSS_Localization.

South East Asia Middle East Western Europe 4 (SEA-ME-WE 4) project website. Sri Lanka Telecom. http://www.seamewe4.com.

Southern Cross Cable Network website. http://www.southerncrosscables.com.

Spamtrackers.eu. SpamWiki website. http://www.spamtrackers.eu.

Templeton, Brad. Reflections on the 25th Anniversary of SPAM. http://www.templetons.com/brad/spam/spam25.html.

TVHistory.TV. Television History – The First 75 Years. http://www.tvhistory.tv.

Van Vleck, Tom. The History of Electronic Mail. A personal memoir. http://www.multicians.org/thvv/mail-history.html.

Wikipedia. Internet Research Steering Group. Wikimedia Foundation Inc. http://en.wikipedia.org/wiki/Internet_Research_Steering_Group.

Working Group on Internet Governance website. http://www.wgig.org.

World Standards Services Network website. http://www.wssn.net.

World Summit on the Information Society website. http://www.wsis.org.

Zakon, Robert H. Hobbes’ Internet Timeline v8.2. http://www.zakon.org/robert/internet/timeline.


ÍÝÐ ÒоÌÚ¨оÍÛ ÒÀÉлÁÀÐccTLD Country Cod Top Level Domain ãýñýí ¿ãèéí ýõíèé ¿ñãýýñ á¿ðäñýí õóðààíãóé íýð. Ýíý

íü èíòåðíýò äýõü äýýä ò¿âøíèé äîìýéí íýðýíä õàìààðàõ áà Îëîí óëñûí ñòàíäàðòûí áàéãóóëëàãààñ áàòàëñàí ISO 3166 two- letter code (õ¿¸ð ¿ñãýýñ á¿ðäñýí êîä) ñòàíäàðòàä ¿íäñýëýí òóõàéí óëñ, íóòàã äýâñãýð çýðýãò õóâààðèëñàí áàéäàã. Òóõàéëáàë: Àâñòðàëè óëñ – AU, Ôèæè- FJ, Õîíêîíã- HK, Ýíýòõýã- IN, Îðîñ- RU, Òóâàëè-TV, Âüåòíàì – VN ãýõ ìýò.

DSL Digital Subcriber Line ãýñýí ¿ãñèéí õóðààíãóé íýð áºãººä Õýðýãëýã÷èéí òîîí øóãàì ãýõäýõ ýíýõ¿¿ òåõíîëîãè íü á¿õ òºðëèéí òåëåôîí øóãàìààð ºíäºð õóðäíû ºðãºí çóðâàñûí èíòåðíýò ¿éë÷èëãýýã õ¿ðãýõ áîëîìæ îëãîäîã.

GHz ÃÃö áóþó ðàäèî äàâòàìæèéí çààõ óòãà Ãåðö (Ãö)-èéã (G-Ã) òýðáóìààð èëðýõèéëýí õýìæñýí íýãæ

gTLD Generic Top Level Domain ãýñýí íýðñèéí õóðààíãóé õýëáýð. Ýíý íü àíõàíäàà òîäîðõîé íýã áàéãóóëëàãûã èëýðõèéëæ áàéñàí. (òóõàéáàë ÑÎÌ íü àðèëæààíû áàéãóóëëàãà ãýñýí óòãûã èëýðõèéëýõ) gTLD íü äýëõèéí õýìæýýíä õýðýãëýõ áîëîìæòîé áºãººä ÀÍÓ-ä èíòåðíýòèéã ¿¿ñãýõ ¿åä áèé áîëñîí ò¿¿õèéí øàëòãààíû óëìààñ çàðèì òîõèîëîëä ººð çîðèëãîîð õýðýãëýíý. (òóõàéëáàë: MIL-ûã ÀÍÓ-ûí Öýðãèéí õ¿÷èí, GOV –íü ÀÍÓ-ûí Çàñãèéí ãàçàð )

IP Ad-dress

Internet Protocol Address - ÀéÏè õàÿã áóþó Èíòåðíýò Ïðîòîêîëûí õàÿã áºãººä èíòåðíýò ïðîêîë õýðýãëýí òóõàéí òºõººðºìæèéã êîìïüþòåðûí ñ¿ëæýýíä õîëáîõ çîõèëãîîð îëãîñîí õÿàã þì. Ñ¿ëæýý íü ÀéÏè õàÿãèéã àøèãëàí õîëáîãäñîí òºõººðºìæèéã îëæ ìýäýýëëèéã èëãýýäýã.

IPv4 Internet Protocol Version 4 ãýñýí íýðèéí õóðààíãóé áºãººä Èíòåðíýò Ïðîêîëûí îäîî õýðýãëýãäýæ áóé õóâèëáàð þì. Ýíý õóâèëáàð íü îäîî õýðýãëýãäýæ áàéãàà ÀéÏè õàÿãèéí õÿçãààðëàãäìàë íººöòýé.

IPv6 Internet Protocol Version 6, íü ÀéÏè õàÿãò ºðãºòãºë õèéæ ñàéæðóóëàõ çàìààð õýðýãëýýã óëàì á¿ð íýìýãä¿¿ëýõ çîðèëãîîð á¿òýýãäñýí Èíòåðíýò Ïðîêîëûí äàðàà÷èéí ¿å ãýæ íýðëýãääýã õóâèëáàð þì.

IXP Internet Exchange Point áóþó Èíòåðíýòèéí õàðèëöàí ñîëèëöîõ öýã íü òºðºë á¿ðèéí èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷ È¯Ý-í¿¿äèéã õàðèëöàí õîëáîõ òóñãàé êîìïüþòåðûí ñ¿ëæýý áºãººä ¿¿íèé ¿ð ä¿íä È¯Ý-í¿¿ä ýäèéí çàñãèéí õýìíýëòòýéãýýð à÷ààëàë ñîëèëöîõ áîëîìæòîé áîëíî.

MHz Ìãö áóþó ðàäèî äàâòàìæèéí çààõ óòãà Ãåðö (Ãö)-èéã (Ì) ñàÿàð èëðýõèéëýí õýìæñýí íýãæ

Open Spectrum

Äîõèî ñèãíàëûã íýâòð¿¿ëýõ, äàìæóóëàõ çîðèëãîîð ëèöåíçè àâàõ øààðäëàãàã¿é, ÷ºëººòýé àøèãëàõàä çîðèóëàãäàí õóâààðèëàãäñàí ðàäèî äàâòàìæ

SaaS Software as a Service –èéí õóðààíãóé õýëáýð áºãººä ïðîãðàì õàíãàìæèéã ¿éë÷èëãýýíèé çîðèóëàëòààð ïðîãðàì õàíãàìæèéã èíòåðíýòýýð ò¿ãýýõ àðãà þì.

sTLD Sponsored Top Level Domain –ûí õóðààíãóé áºãººä ýíýõ¿¿ äîìýéí íýðèéã èâýýí òýòãýñýí áàéãóóëëàãûí òàâüñàí íºõöºë, øààðäëàãûã õàíãàñàí ýòãýýä á¿ðòã¿¿ëæ õýðýãëýæ áîëäîã. Òóõàéëáàë ASIA íü Àçèä ñóóðèëñàí áàéãóóëëàãà áîëîí õóâü õ¿í, TRAVEL –ûã àÿëàë æóóë÷ëàë áîëîí ýíý ñàëáàðò õàìààðàõ áàéãóóëëàãóóä õýðýãëýíý.) ¯¿íèé çýðýãöýý èâýýí òýòãýýã¿é STLD áàéàã Òóõàéëáàë INT –ûã îëîí óëñûí ãýðýýíä íýãäñýí áàéãóóëëàãóóä, EDU – ÀÍÓ-ûí ìàãàäëàí èòãýìæëýãäñýí áîëîâìðîëûí áàéãóóëëàãóóä õýðýãëýõ)

TCP/IP Transmission Control Protocol/Internet Protocol-ûí õóðààíãóé áºãººä èíòåðíýòèéã áèé áîëãîñîí òåõíîëîãè.

TLD Ýíý íü èíòåðíýòèéí äîìýéí íýð õàÿãèéí ñ¿¿ëèéí õýñýã áºãººä ñ¿¿ëèéí öýãèéí àðä áè÷èãääýã. Òóõàéëáàë www.mywebsite.com -ûí õóâüä “com” íü TLD áîëäîã.

VoIP Voice over Internet Protocol –ûí õóðààíãóé áºãººä èíòåðíýò àøèãëàí ÿðèõ ¿éëäëèéã õýëíý.

VPN Virtual Private Network –ûí õóðààíãóé áºãººä áàéãóóëëàãà áîëîí öýã¿¿äèéí õîîðîíä èíòåðíýò àøèãëàí íàéäâàðòàé õàðèëöàí õîëáîëò ¿¿ñãýõ áîëîìæ îëãîäîã. Ò¿ðýýñèéí øóãàì àøèãëàí áàéãóóëëàãà áîëîí öýã¿¿äèéã õîëáîäîã óëàìæëàëò àðãûí îðîíä ýíý ñ¿ëæýýã ºðãºí àøèãëàõ áîëñîí

102 Òºðèéí Àëáàí Õààã÷äàä Çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èéí Ñóóðü Ìýäëýãèéí Àêàäåìè55 Network Working Group, RFC 675: Specification of Internet Transmission Program, Internet Engineering Task Force (December

1974), http://tools.ietf.org/html/rfc675.

ÈÍÒÅÐÍÝÒ ¯¯ÑÝÆ ÕªÃÆÑªÍ Ò¯¯ÕÝÍ ÒоÂ×ооÍ

1957 ÇÑÁÍÕÓ Ñïóòíèê õèéìýë äàãóóë àíõ óäàà õººðãºñºí. Øèíæëýõ óõààíû õºãæèë äýâøëýýð ºðñºëäºã÷èäèéí ¿ð ä¿íä áóþó ýíýõ¿¿ îëîëò àìæèëòûí õàðèóä ÀÍÓ-ûí çàñãèéíãàçðààñ èéíõ¿¿ Èíòåðíýòèéã á¿òýýõ ñàíàà òºðæýý.

1958 ÀÍÓ –ûí çàñãèéí ãàçàð òóñ óëñûí Áàòëàí õàìãààëàõ ÿàìíû äîòîð Äýâøèëòýò Ñóäàëãààíû Òºñëèéí Àãåíòëàãèéã áàéãóóëñàí. (Advanced Re-search Project Agency – ARPA)

1961 Ìàññà÷óñýòñ –ûí Òåõíîëîãèéí õ¿ðýýëýíãèéí ýðäýìòýí Ëåîíàðä Êëåéíðîê àíàõ óäàà ïàêåò õîëáîëòûí áàéãóóëàìæèéí òóõàé íèéòëýë õýâë¿¿ëñýí áàéíà. Òóõàéí ¿åä öàõèëãààí õîëáîîíû ñ¿ëæýý íü òîéðîã õîëáîëòûí ñ¿ëæýýíèé òåõíîëîãèéã àøèãëàæ áàéñàí áàéíà. Òîéðîã õýëõýý õîëáîëòûí áàéãóóëàìæ íü ñóóðèí çóðâàñûã áàéãóóëàõ ýñõ¿ë õàðèëöàõ øààðäëàãàòàé õî¸ð öýãèéí õîîðîíä ñóóðèí õýëõýý áàéãóóëàõ çàìààð àæèëëàäàã.

1969 Àdvanced Research Project Agency Network ( ARPANET) íü äýëõèéí àíõíû ïàêåò ñâè÷ á¿õèé ñ¿ëæýý áºãººä ºíººäðèéí áèäíèé õýðýãëýæ áóé èíòåðíýòèéí ñóóðü íü þì.

1971 È-ìýéëèéí àíõíû ïðîãðàìûã Âîëüò Áåðàíåê áà Íüþìàí êîìïàíèéí èíæèíåð Ðýé Òîìëèíñîí çîõèîí á¿òýýñýí áºãººä óëìààð ARPANET ýýð è-ìýéëèéí ¿éë÷èëãýýã íýâòð¿¿ëýõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëæ, õýðýãæ¿¿ëýõ ãýðýýãýýð øàãíóóëñàí áàéíà.

1972 Òîìëèíñîí è-ìýéëèéí ïðîãðàìûã ñàéæðóóëæ áèäíèé ºíººäºðèéí ñàéí ìýäýõ öàõèì øóóäàíãèéí òýìäýãò áîëîõ “@ “ ñèìáîëûã õýðýãëýí ARPANET ñ¿ëæýýãýýð è-ìýéë èëãýýõ ïðîãðàì çîõèîí á¿òýýñýí.

1973 Àíõíû îëí óëñûí øóãàìûã ARPANET ñ¿ëæýýíä õîëáîæ (Èõ Áðèòàíèéí Ëîíäîíû Èõ Ñóðãóóëèéí êîëëåæ), ÐîáåðòÌåòêàëüôå Ýòåðíýòèéã ä¿ðñýëñýí Äîêòîðûí àæëûí ñýäâýý õýâëýí íèéòýëñýí áàéíà. ARPA-ãààñ ÿâóóëñàí äîòîîä ñóäàëãààãààð ARPANET ñ¿ëæýýíèé à÷ààëëûí 75 õóâü íü è-ìýéë áàéñàí òîîöîî ãàðñàí. Ýíý ¿åä Âèíòîí Ñåðô áîëîí Ðîáåðò Êàí èíòåðíýòèéí òåõíîëîãè áîëîí TCP-Tansmission Control Programm áóþó Äàìæóóëàëò Õÿíàõ Ïðîãðàìûí àíõíû òîäîðõîéëîëòûã áîëîâñðóóëñàí. 12 ñàðä ¿¿íèéã RFC 675: Èíòåðíýòèéí Äàìæóóëàëò Õÿíàõ Ïðîãðàìûí òåõíèêèéí ¿ç¿¿ëýëò ãýñýí ãàð÷èãòàé íèéòèéí õ¿ðòýýë áîëãîñîí.

1978 TCP áóþó Äàìæóóëàëò Õÿíàõ Ïðîãðàìûã õî¸ð ñàëãàæ TCP áîëîí IP/Internet Protocol/ -ä õóâààñàí. Îäîî ¿¿íèéã TCP/IP ïðîòîêîëûí öóâðàë ãýæ íýðëýäýã. TCP/IP íü ñ¿ëæýýí¿¿äèéí õîîðîíä óòàñã¿é õîëáîëòûí ýðýëò, õýðýãöýýíýýñ óëáààëàí ãàðñàí òåõíîëîãè þì. ARPANET òóõàéí ¿åä Ñ¿ëæýýíèé Õÿíàëòûí Ïðîãðàì Network Control Program- NCP-ã õýðýãëýäýã áàéñàí áà ýíý íü ñ¿ëæýýíèé íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîòîé áàéñàí. TCP/IP - çàãâàðûí õóâüä õîëáîëòûí öýãèéí õîñò íü íàéäâàðòàé áàéäëûã õàðèóöàõ áà ìýäýýëýë õ¿ðãýõ àæèëëàãààí äàõü ñ¿ëæýýíèé ã¿éöýòãýõ ¿¿ðãèéã áàãàñãàæ õàðèí òºðºë á¿ðèéí ñ¿ëæýýí¿¿ä õîëáîãäîõ íºõöëèéã õàíãàõ áîëñîí. Òèéì ó÷ðààñ TCP/IP íýýëòòýé á¿òýö á¿õèé õàðèëöàí õîëáîãäîõ àðãà áºãººä ñ¿ëæýý õîîðîíäûí õàðèëöàí ¿éëäýëöýõ ÷àäâàðò ÷óõàë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã

1979 Õî¸ð ñ¿ëæýý áóþó ÀÍÓ-ûí Ñòàíäôîðäûí Èõ ñóðãóóëü áîëîí Èõ Áðèòàíèéí Ëîíäîíû Èõ ñóðãóóëèéí êîëëåæ èéí ñ¿ëæýý TCP/IP -ýýð äàìæóóëàí ººð õîîðîíäîî õàðèëöàí õîëáîãäñîí.

1982 ÀÍÓ-ûí Áàòëàí õìàãààëàõ ÿàì TCP/IP -ûã öýðãèéí õ¿÷íèé êîìïüþòåðûí ñ¿ëæýýíèé ñòàðäàðò áîëãîí çàðëàñàí.


56 Ben Segal, A Short History of Internet Protocols at CERN (1995), http://www.cern.ch/ben/TCPHIST.html.57 Kazunori Konishi, Kanchana Kanchanasut, Lawrence Wong and Kilnam Chon, “Internet History in Asia” (presented at the 16th

APAN Meetings/Advanced Network Conference, Busan, Republic of Korea, 24-29 August 2003), http://www.apan.net/meetings/busan03/cs-history.htm; and Robert H. Zakon, “Hobbes’ Internet Timeline v8.2,” http://www.zakon.org/robert/internet/timeline.

1983 ARPANET -ýýñ 1983 îíû 1 ä¿ãýýð ñàðûí 1-íýýñ ýõëýí ÒCP/IP -ûã ñ¿ëæýýíèé ïðîòîêîë áîëãîí ìºðäºõººð øèéäâýðëýæ õýðýãæ¿¿ëæ ýõýëñýí.

1984 Äîìýéí Íýðèéí Ñèñòåì ÄÍÑ-èéã íýâòð¿¿ëñýí íü õýðýãëýã÷èä çàìûí íýð áîëîí áóñàä ñèñòåìèéí íýðèéã ñàíàæ áàéõ øààðäëàãàã¿é áîëñîí.

1985 Èíòåðíýòèéí Çºâëºõ Õîðîî (ªíººäðèéí áèäíèé ìýäýõ Èíòåðíýò Àðõèòåêòîðûí Õîðîî) –íîîñ TCP/IP -ûí òàëààð ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàðûíõàíä çîðèóëàí ãóðâàí ºäðèéí ñåìèíàð çîõèîí áàéãóóëñíààð òóñ ñèñòåìèéã àðèëæààíû çîðèóëàëòààð àøèãëàõ çàì íýýãäñýí. Ïàòåíòûí ýðõ øààðäàãäàõã¿é ýñõ¿ë ëèöåíçýýð õóäàëäàí àâñàí íîó-õàóãèéí íºõöºë, øààðäëàãà òàâèãääàãã¿é íýýëòòýé ñòàíäàðò çàãâàð ãàðñàí íü ¿éëäâýðëýëèéíõýíèéã ýíýõ¿¿ òåõíîëîãèéí äýâøëèéã ºðãºí íýâòð¿¿ëýõ áîëîæìèéã ò¿ðãýòãýæ ºãñºí.

1986 IETF áîëîí IRTF áàéãóóëëàãóóä ¿¿ñãýí áàéãóóëàãäñàí.

1988 Èíòåðíýòèéí õóðä óäààí áàéñàí õýäèé ÷ äýëõèéã õîëáîñîí õýâýýð áàéñàí. CERN (World Wide Web ïðîòîêîëûí 1989 îíä òºðñºí ãàçàð) 1984-1988 îíû õîîðîíä ººðèéí äîòîîä ñ¿ëæýýíä TCP/IP -ûãíýâòð¿¿ëñýí. Òóõàéí ¿åä Åâðîïûí èõýíýõ óëñ UUCP Usenet over X.25 links ( åðíäèéí öàõèëãààí õîëáîîíû äýä á¿òöýýð äàìæóóëàí ïàêåò ñâè÷ –òýé ñ¿ëæýýíä õîëîãäîõ ïðîòîêîëûí öóâðàë áóþó ò¿ðýýñèéí øóãàì, òåëåôîí áà ISDN) ñòàíäàðòûí òåõíîëîãèéã àøèãëàí ñ¿ëæýýãýý àøèãëàäàã áàéñàí. 1988 îí ãýõýä Åâðîïûí ñ¿ëæýýí¿¿äèéã TCP/IP -ä øèëæ¿¿ëýõ àæèë ýõýëæ, CERN àíõ óäàà ãàäààä õîëáîëòûã íýýñýí.

1989 Àâñòðàëèéí Øèíæëýõ óõààí áîëîí Ñóäàëãààíû Ñ¿ëæýý ÀéÏè-ä ñóóðèëàí 1989 îíä ßïîí óëñ ìºí ¯íäýñíèé Øèíæëýõ Óõààíû Ñàíãèéí ñ¿ëæýý NSF-net—ä õîëáîãäñîí íü íèéòèéí õýðýãëýýíèé èíòåðíýòèéí ýõëýë áàéñàí. Ýíýòõýãèéí äàðàà ªìíºä Ñîëîíãîñ 1990 îíä, Õîíêîíã, Ñèíãàïóð, Òàéâàíü 1991 îíä , Òàéëàíä 1992 îíä õîëáîñîí áàéíà.

Èíòåðýíòèéí Íèéãýìëýãèéí ä¿ðýì áàòëàãäàæ Èíòåðíýòèéí Çºâëºõ Õîðîîã Èíòåðíýò áóþó Õîðîî áîëãîí íýðëýæ Èíòåðíýòèéí Íèéãýìëýãèéí íýã õýñýã íü áîëñîí.

Ñ¿ëæýýã àðèëæààíû çîðèëãîîð àøèãëàõûã õîðèãëîäîã áàéñàí áà çºâõºí áîëîâñðîë, ñóäàëãààíû ÷èãýëýýýð àøèãëàõ çîðèëãîòîé áàéñàí. Ãýõäýý ýíýõ¿¿ õîðèãèéã àëü õýäèéí çºð÷ñºí áàéâ. 180-àä îíû ñ¿¿ëýýð Èíòåðíýòèéí ¿éë÷èëãýý ýðõëýã÷èä çàõ çýýëýý íýýæ ýõýëñýí. Òýä á¿ñ íóòãèéí ñóäàëãààíû ñ¿ëæýýíä íèéòèéí õîëáîëò õèéõ çîðèëãîòîé ýõýëñýí áºãººä íºãºº íýã ñ¿ëæýý íü UUCP Usenet-èéã àøèãëàí ãàðöààð õîëáîãäîõ ñîíãîëò áàéñàí. Ççàðèì èõ ñóðãóóëü ñ¿ëæýýã áîëîâñðîëûí –áóñ çîðèóëàëòààð àøèãëàõàä äóðã¿é áàéñàí õýäèé ÷ ñ¿ëæýýíä õîëáîãäîõ çàðäàë õýìíýõ áîëîìæèéã òýäãýýð È¯Ý-íóóä îëãîæ ýõýëñýí áàéíà.

1990 ARPANET-ûã òàðààñàí.

1995 NSFnet íü ñóäàëãààíû ñ¿ëæýý õýâýýð ¿äýæ, çàñãèéí ãàçðûí áàéãóóëëàãóóä, îïåðàòîðóóä ººðñäºº íóðóó ñ¿ëæýýãýý áàéãóóëàí, õàðèëöàí õîëáîãäîæ ýõýëñýí. Á¿ñ íóòãèéí Ñ¿ëæýýíèé Õîëáîëòûí Öýã-NAP áàéãóóëàãäàí òºðºë á¿ðèéí ñ¿ëæýýíèé õàðèëöàí õîëáîëòûí ¿íäñýí öýã íü áîëñîí. Îäîî èíòåðíýò íü á¿ãäýä íýýëòòýé.

NAP íü ºíººäðèéí áèäíèé ÿðüæ áóé IXP-Internet Exchange Point áóþó Èíòåðíýò ñîëèëöîõ öýãèéí ýõëýë áàéñàí áºãººä èíòåðíýòèéí äýä á¿òöèéí ÷óõàë õýñýã áîëîîä áàéíà. ()


ÑуÐÃÀÃ× ÁÀÃØ ÍÀÐÒ ÇоÐÈулÑÀÍ ÇªÂлªÌÆ

“Öóâðàë ìîäóëèéí òóõàé” ãýñýí á¿ëýã äýýð äóðäñàí÷ëàí ýíýõ¿¿ ìîäóëü íü îëîí òºðëèéí óíøèã÷, ñóðàëöàã÷ íàðò, ººð÷ëºãäºæ áóé ººð ººð íºõöºë áàéäàëä ÷ ººðèéí ãýñýí ¿ð ä¿íãýý ºãºõ¿éö áàéõ çîðèëãîòîé áèëýý. Ìîäóëèéã ìºí á¿ðíýýð íü áîëîí õýñýã÷ëýí, îíëàéí áîëîí îôôëàéí áàéäëààð ÷ õýðýãëýæ áîëîõóéöààð á¿òýýñýí. Êåéñ ñóäàëãààíóóä íü á¿ñ áîëãîíä ººð ººð íºõöºë áàéäëûã õàðóóëàí ººð÷ëºãäºæ áîëîõ òóë îðîí íóòãèéí õýðýãöýýíä òîõèðóóëàí ìîäóëèéã ººð÷èëæ áîëíî. Þóã, õýðõýí çààõ íü òóõàéí íºõöºë áàéäëààñ èõýýõýí õàìààðàëòàé. Ýíýõ¿¿ ìîäóëèéã ãàíöààð÷ëàí, á¿ëãýýð áîëîí òºðèéí áàéãóóëëàãûí õýìæýýíä ÷ ñóäàëæ áîëíî. Ñóðãàëòûí ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà íü ìîäóëèéí àãóóëãààñ õýð õýìæýýíä àøèãëàí, çààõûã òîäîðõîéëîõ þì.

Ýäãýýð “çºâëºìæ¿¿ä” íü ñóðãàã÷ íàðò ýíýõ¿¿ ìîäóëèéã õýðõýí ¿ð ä¿íòýéãýýð öààø çààõ òàëààð íü çàðèì íýãýí ñàíàà, çºâëºìæèéã ºã÷ áóé. Ñóðãàã÷ íàð íü ýíä äóðäñàí áàéãàà ñóðãàëòûí òºëºâëºãººã ººð÷ëºõ, øèíý÷ëýõ á¿ðýí áîëîìæòîé.

Ñóðãàëòûí õàíäëàãà, ñòðàòåãèéí òàëààðõ öààøäûí çààâàð÷èëãààã ýíýõ¿¿ Òºðèéí àëáàí õààã÷äàä çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èéí ñóóðü ìýäëýãèéí àêàäåì õýìýýõ ìàòåðàèëûí äàãàëäàõ ñóðãàëòûí ãàðûí àâëàãà äýýð èë¿¿ òîäîðõîé ºãñºí áîëíî. Ýíýõ¿¿ ãàðûí àâëàãûã äîîðõ õàÿãààð ¿çýæ áîëíî: http://www.unapcict.org/academy

Ñóðãàëòûí¿ðä¿íòýéàðãà÷ëàëûíòàëààðõåðºíõèéçààâàð÷èëãàà

Ýíýõ¿¿ ìîäóëü íü òºðºë á¿ðèéí ñýäâèéã àãóóëñàí õýäèé ÷ á¿õ ñýäâèéã 5 ºäðèéí äîòîð õàìðóóëæ ñóäëàõ áîëîìæòîé. Áîãèíî õóãàöàà á¿õèé ñåìèíàðûí ¿åä çàðèì ñýäâèéã àëãàñàõ áóþó òîâ÷èëæ áîëíî.

Ñåìèíàðò îðîëöîã÷äûí ìýäëýãèéí ò¿âøèíã óðüä÷èëàí òîãòîîõ íü ÷óõàë. Èíãýñíýýð òîõèðîõ ººð÷ëºëòèéã õèéæ áîëíî. Õýðýâ òóõàéí îðîëöîã÷èä íü òåõíèêèéí ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñ áàéâàë òåõíèêèéí õýñã¿¿äèéã àëãàñàæ áîëíî. Òóõàéëáàë: Á¿ëýã 2 áà 3-ûã àëãàñàæ õýâëýñàí ãàðûí àâëàãûí õ¿ðýýíä òóõàéí ñýäâ¿¿äèéã ñóäëóóëæ áîëíî. Õàðèí áîäëîãûí ÷èãëýëèéí õ¿ì¿¿ñ îðîëöîõ òîõèîëäîëä ýíýõ¿¿ ìîäóëüä òóñãàñàí áîäëîãûí àñóóäëóóäàä àíõààðëûã íü òºâëºð¿¿ëæ òåõíèêèéí ñýäâèéã õîëáîæ ºãºõ íü ç¿éòýé. Ýíýõ¿¿ 2 àðãûí àëü àëü íü òóñ ìîäóëèéã 3 ºäðèéí äîòîð áàãòààí ñóäëàõ áîëîìæòîé.

Ñåìèíàðûí öàãèéí õóâààðèéã òºëºâëºõäºº îðîëöîã÷èä çàâñàðëàãààã¿éãýýð õýäèé õýð õýìæýýíä õàìðàãäàæ ÷àäàõèûã òîäîðõîéëæ çîõèîí áàéãóóëàõ õýðýãòýé. Òóõàéëáàë íýã ºäðèéí ñóðãàëòûã 90 ìèíóò ¿ðãýëæëýõ 4 õýñãýýð çîõèîí áàéãóóëàõûí îðîíä 60 ìèíóò ¿ðãýëæëýõ 6 õýñýãò õóâààæ ñóðãàëòûã ÿâóóëæ áîëíî.

Õóâààðèëñàí öàãèéí äàãóó ñòóõàéí ñýäèéã ñóäëàõäàà äàðààõè á¿òýö, çîõèîí ûàéãóóëàëòûã àíõààðíà óó.

Õè÷ýýëèéí á¿òýö

Îðîëöîã÷ íàð, áîëîìæèò öàã, îðîí íóòãèéí íºõöºë áàéäàë çýðãýýñ õàìààðààä ìîäóëèéí àãóóëãûã ººð ººð öàã õóãàöààíû á¿òöýä òîõèðóóëàí õ¿ðãýæ áîëíî. Òºðºë á¿ðèéí áîëîìæèéã îëãîñîí öàã õóãàöààíä á¿ëã¿¿äýýñ àëü õýñãèéã íü îðóóëàõ òàëààð äîîð äóðäëàà. Ñóðãàã÷ íàð íü ººðñäèéí ìýäëýã, òóõàéí óëñûí òàëààðõ îéëãîëò çýðýã äýýð ¿íäýñëýí ñóðãàëòûí á¿òöèéã ººð÷èëæ áîëíî.

90 ìèíóòûí ñóðãàëò

Òóñ ìîäóëèéí åðºíõèé òîéìûã òàíèëöóóëíà. Ñóðãàëòûí ñýäâèéã îíîâ÷òîé áîëãîõ ¿¿äíýýñ á¿ëýã òóñ á¿ðèéí òàíèëöóóëàõ õýñãèéã òàéëáàðëàæ, îðîëöîã÷äàä õàìààðàõ àñóóäëóóäûã îíöëîí ÿðèëöàíà. Ìºí áîäëîãûí ãîë óñààäëóóäàä àíõààðàë òºâëºð¿¿ëýõ áàéäëààð õèé÷ýýëèéã çîõèîí áàéãóóëæ áîëíî.

3 öàãèéí ñóðãàëò

90 ìèíóò ¿ðãýëæëýõ áàéäëààð çîõèîí áàéãóóëàõ óã ñóðãàëòûí ¿åýð òóõàéí íýã á¿ëãèéã ãîëëîí àíõààðíà. Îðîëöîã÷äûí ìýäëýãèéí ÷èãëýë, ò¿âøèíã õàðãàëçàí ìîäóëèéí åðºíõèé


òîéìûã òàíèëöóóëàíãàà òóõàéí íýã îíöëîã ñýäâèéã ÿðèëöàõ òóõàéëáàë Á¿ëýã 1-ýýñ ÌÕÕÒ-èéí õ¿ðòýýìæ, Á¿ëýã 3-ààñ Èíòåðíýòèéí äýä á¿òýö áóþó Èíòåðíýòèéí õýðãýëýýíèé ïðîãðàììóóä áîëîí òåõíîëîãèóä, ýñõ¿ë Á¿ëýã 4 –ººñ Òºëáºðã¿é, íýýëòòýé ýõèéí ïðîãðàì õàíãàìæèéã íóòàãøóóëàõ ãýõ ìýò ñýäâèéã îíöãîéëîí ÿðèëöõà þì.

Íýã ºäðèéí ñóðãàëò

Ìîäóëèéí åðºíõè é òîéìûã òàíèëöóóëæ, äàðàà íü òóõàíé îðîëöîã÷äîä õàìààðàõ íýã á¿ëýã äýýð àíõààð÷ àæèëëàíà. (Á¿ëýã 1, ýñõ¿ë Á¿ëýã 3, ýñõ¿ë Á¿ëýã 4 ãýõ ìýò). Á¿ëýã 2 –ò ãîë òºëºâ ìýäýýëëèéí ÷àíàðòàé àñóóäëóóä áàãòñàí ó÷èð îðîëöîã÷èä õýâëýñýí ãàðûí àâëàãààñ äàðàà íü óíøèæ òàíèëöàõ áîëîìæòîé þì. Á¿ëýã 3 íü íèëýýä òîìîîõîí ñýäâèéã àãóóëñàí áºãººä íýã ºäðèéí ñóðãàëòààð á¿ðýí ñóäëàõ áîëîìæã¿é þì. Îðîëöîã÷äûí ìýäëýãèéí ÷èãëýë, ò¿âøèíã õàðãàëçàí Èíòåðíýòèéí áàéãóóëëàãóóä ýñõ¿ë Èíòåðíýòèéí õýðýãëýýíèé ïðîãðàììóóäûã àëãàñàæ áîëîõ áà õýâëýñýí ãàðûí àâëàãûí õ¿ðýýíä íýìýëò óíøèõ ìàòåðèàë áîëãîí ñóäëóóëæ áîëíî.

Ãóðâàíºäðèéíñóðãàëò

Ãóðâàí ºäðèéí ñóðãàëò íü ÿìàð ñýäâèéã ñóäëàõ íü òîõèðîìæòîé áîëîõûã ñîíãîõ õàíãàëòòàé õóãàöààòàé ñóðãàëò þì. Õýðýâ òóõàéí îðîëöîã÷èä íü òåõíèêèéí ìýðãýæëèéí õ¿ì¿¿ñ áàéâàë òåõíèêèéí õýñã¿¿äèéã (Á¿ëýã 2 áà 3-ûã) àëãàñàæ, äàðàà íü ñóäàëæ áîëíî. Õàðèí áîäëîãûí ÷èãëýëèéí õ¿ì¿¿ñ îðîëöîõ òîõèîëäîëä ýíýõ¿¿ ìîäóëüä òóñãàñàí áîäëîãûí àñóóäëóóäàä àíõààðëûã íü òºâëºð¿¿ëæ òåõíèêèéí ñýäâèéã õîëáîæ ºã÷, òåõíèêèéí íàðèéí àñóóäëûã õºíäºõººñ èë¿¿ òåõíèêèéí òàëààñ ¿¿ñýõ õ¿íäðýë, áýðõøýýëèéã áîäëîãûí òàëààñ íü õýðõýí øèéäâýðëýæ áîëîõûã õýëýëöýõ íü ç¿éòýé. Ñóðãàëòûã åðºíõèé òîéìîîñ ýõýëæ äàðàà íü äýýð äóðäñàí çîõèîí áàéãóóëàëòààð õèéæ áîëíî.

Òàâõîíîãèéíñóðãàëò.

Òàâ õîíîãèéí ñóðãàëò íü ìîäóëüä òóñãàñàí á¿õèé ë àñóóäëûã á¿ðýí ñóäëàõàä õàíãàëòòàé õóãàöàà þì. Ìîäóëèéí òîéìûã äýëãýðýíã¿é áàéäëààð ýõýëæ á¿ëýã òóñ á¿ð äýýð àíõààð÷ ÿðèëöàíà. Îðîëöîã÷äûí ñîíèðõëûã 5 ºäðèéí òóðø òàòàæ áàéõûí òóëä îðîëöîã÷äûí á¿ëãýýð àæèëëàõ äàñãàëóóäûã çîõèîí áàéãóóëæ, çºâõºí ìóñ ìîäóëüä òóñãàñàí ñýäâèéí õ¿ðýýíä áóñ àñóóäàë äýâø¿¿ëýõ ñàíàà÷èëãà, èäýâõèéã ºðí¿¿ëýõ õýðýãòýé.

Õýë

Ñóðãàëòûã àìæèëòòàé çîõèîí áàéãóóëàõàä õýë õàìãààñ ÷óõàë þì. Îðîëöîã÷èä íü îëîí óëñ îðíîîñ èðñýí áîë çàðèì îðîëöîã÷èä õè÷ýýëèéí ñýäâèéã îéëãîõ áîëîí áóñäàä ñàíààãàà õ¿ðãýõýä õýëíèé áýðõøýýëòýé òóëãàð÷ áîëçîøã¿é. Ýíý òîõèîëäîëä àìààð ÿðüæ áóé èëòãýëèéã ïðåçåíòýéøí õýëáýðýýð áýëòãýæ áîëíî. Çàðèì õ¿ì¿¿ñ ñîíñîîä îëéãîõã¿é áàéãàà ç¿éëèéã óíøààä îéëãîõ ÿâäàë áàéäàã. Òóõàéëáàë õýë ÿðèàíû äóóäëàãà, äóó áè÷ëýãèéí ñèñòåì íü ÿðèàíû ÷àíàðò íºëººëæ áîëíî. Èéìä öýâýð áèø äóóäëàãàààð õýëæ áóé ÿðèàã îéëãîõã¿é áàéõ òàëòàé òóë ïðåçåíòýéøíèéã óíøèæ òàíû õýëæ áóéã îéëãîõ áîëíî.

Õýðýâ îðîëöîã÷èä íü îðîí íóòãèéí õ¿ì¿¿ñ áèø áîë îðîí íóòàãò ò¿ãýýìýë õýðýãëýãääýã ¿ã õýëëýãèéí æàãñààëòûã áýëòãýæ ºäºð á¿ðèéí õè÷ýýëèéí ýõýíä 5 ìèí-ä òýäãýýð õýëëýãèéã òàíèëöóóëàõ äàñãàë àæèëëóóëíà. Èíãýñíýýð îðîëöîã÷äûã íóòãèéí õýëëýãèéã îéëãîõîä òóñàëíà.

Õàðèëöàí àæèëëàõ äàñãàëóóä

Îðîëöîã÷äûã á¿ãäèéã íü õàìàð÷ ÷àäàõ äàñãàë, ñóðãóóëèëò õèéëãý. Îðîëöîã÷èéí ººðèéí äîòîîä áýðõøýýëýýñ ¿¿äýëòýé ñóðãàíû àðãà äàñãàëóóäûã ò¿ëõ¿¿ çîõèîí áàéãóóë. Áàãààð àæèëëóóëàõ íü îðîëöîã÷äûã õàìòðàí àæèëëàõ, ñóðàëöàõàä òóñòàé áàéäàã. ßðèëöëàãûí ¿åýð òóõàéí ÿðüæ áóé ñýäýâ áîëîí ÿðèëöëàãà çºâ ¿ðãýëæèëæ áàéâàë òóõàéí õýñãèéí öàã íü ºíãºðñºí õýäèé ÷ ¿ðãýëæë¿¿ëýí ºðí¿¿ëýõ íü òóñòàé. Ïðàêòèê äàñãàëûí íýãýí àäèë ÿðèëöëàãà íü òóõàéí ñýäâèéí ó÷èð õîëáîãäëûã òàéëáàðëàæ, óëàì á¿ð ã¿íçãèé ñóðàëöàõ ñýòãýãäýëèéã òºð¿¿ëæ ñîíèðõëûã ºäººæ ºãäºã à÷ õîëáîãäîëòîé.


ÇоÕÈоÃ×ÈÉÍ ÒуÕÀÉ

Ðàæíåø Ñèíãõ íü òåõíèêèéí ¿íäñýí ìýäëýã, òóðøëàãàà àðèëæààíû áîëîí àøãèéí áóñ ñàëáàðò óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ, ìàíëàéëàõ ÷èãëýëýýð îëæ àâñàí ÷àäâàðûí õàìò õîñëóóëàí àæèëëàäàã èíæèíåð, áèçíåñ ýðõëýã÷ þì. Òýðýýð Íîìõîí äàëàéí àðëûí îðíóóäàä áàéðëàäàã òåõíîëîãèéí ÷èãëýëèéí ÏÀÒÀÐÀ êîìïàíèéí Ã¿éöýòãýõ Äàðãà, Ñèëèêîí Âýëè äýõü Èíòåðíýòèéí ¿éë àæèëëàãààã äýìæäýã ÀâîíÑèñ êîìïàíèéí Ã¿éöýòãýõ çàõèðëààð àæèëëàäàã. ¯¿íèé çýðãýöýý Àçè íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí äóíä, òîì õýìæýýíèé êîìïàíèóä, áàéãóóëëàãóóäàä Òºñëèéí óäèðäëàãà, Áèçíåñèéí Ñòðàòåãèéí õ¿ðýýíä õàðèëöàà õîëáîî, ýð÷èì õ¿÷íèé äýä á¿òöèéí ÷èãëýëýýð çºâëºõ ¿éë÷èëãýý ¿ç¿¿ëäýã.

Ñèíãõ íü Àçè, íîìõîí äàëàéí îðíóóäàä èíòåðíýòèéã äýëãýð¿¿ëýõýä ãîëëîõ ¿¿ðãèéã ã¿éöýòãýñýí åêñïåðò¿¿äèéã íýã áºãººä èíòåðíýòèéí õîëáîãäîõ áàéãóóëëàãóóäûí óäèðäëàãààð àæèëëàæ áàéñàí ìàíëàéëàã÷ õ¿í þì.

ÀÍÄÁ-ä ÌÕÕÒ-èéí áîäëîãî, õ¿íèé íººöèéã õºãæ¿¿ëýõ ÷èãëýëýýð àæèëëàæ ÈÇÔ-ûí ¿éë àæèëëàãààã èäýâõòýé çîõèîí áàéãóóëæ áàéäàã.

Îäîî òýðýýð õºãæèæ áóé îðíóóäûí ÌÕÕÒÒ-èéí áîäëîãî, èíòåðíýòèéí õóâüñàë, øèíý çàõ çýýëèéã õºãæ¿¿ëýõ áèçíåñèéí ñòðàòåãèéã áîëîâñðóóëàõ äýýð àíõààðàí àæèëëàæ áàéíà.


UN-APCICT- Í¯Á-ûí Õºãæëèéí òºëººõÌÕÕÒ-ûíÀçè,Íîìõîíäàëàéíá¿ñèéíòºâ

Í¯Á-ûí Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ûí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí òºâ íü (UN-APCICT) Í¯Á-ûí Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õîðîîíû (ESCAP) ñàëáàð þì. UN-APCICT-èéí çîðèëãî íü õ¿íèé, èíñòèòóòûí ÷àäàâõè á¿ðä¿¿ëýõ, óëìààð íèéãýì ýäèéí çàñãèéí õºãæèëä ÌÕÕÒ-ûã àøèãëàõ çîðèëãîîð õîðîîíû ãèø¿¿í óëñóóäûí õ¿÷èí ÷àðìàéëòûã íýìýãä¿¿ëýõýä îðøäîã áà äàðààõ ãóðâàí ãîë áàãàíà äýýð òóëãóóðëàäàã:

Ñóðãàëò. Áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷ áîëîí ÌÕÕÒ-ûí ìýðãýæèëòí¿¿äèéí ÌÕÕÒ-ûí 1. ìýäëýã, óð ÷àäâàðûã áýõæ¿¿ëýõ, ÌÕÕÒ-ûí ñóðãàã÷èä, èíñòèòóòóóäûí ÷àäàâõèéã ñàéæðóóëàõ;Ñóäàëãàà. ÌÕÕÒ-ûí õ¿íèé íººöòýé õîëáîîòîé àíàëèòèê ñóäàëãààã ÿâóóëàõ;2. Çºâëºãºº. Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õîðîîíû ãèø¿¿í áîëîí 3. õîëáîãäîõ ãèø¿¿äýä õ¿íèé íººöèéí õºãæëèéí õºòºëáºðò çºâëºãºº ºãºõ.

UN-APCICT íü ÁÍÑÓ-ûí Èí÷åîí õîòîä áàéðëàäàã.

http://www.unapcict.org

ESCAP- ÀÍдÁ-èéí Ýäèéí çàñàã, Íèéãìèéí Õàìòûí Àæèëëàãààíû áàéãóóëëàãà

ESCAP áîë Í¯Á-ûí á¿ñ íóòãèéí õºãæëèéí òºâ áºãººä Àçè, Íîìõîí äàëàéí á¿ñèéí Í¯Á-ûí ýäèéí çàñàã, íèéãìèéí õºãæëèéí òºâ íü áîëæ ÿâäàã. Çîðèëãî íü 53 ãèø¿¿í, 9 õîëáîãäîõ ãèø¿¿äèéí õîîðîíäûí õàìòûí àæèëëàãààã íýìýãä¿¿ëýõ. Òóñ áàéãóóëëàãà íü ãëîáàë, îëîí óëñûí ò¿âøíèé õºòºëáºð¿¿ä áîëîí àñóóäëóóäûí õîîðîíäûí ñòðàòåãèéã õîëáîõ ã¿¿ð áîëîí àæèëëàäàã. Ýíý íü á¿ñ íóòàã äàõü çàñãèéí ãàçðóóäàä ãëîáàë÷ëàãäàæ áóé äýëõèéä á¿ñ íóòãèéí äàâòàãäàøã¿é íèéãýì-ýäèéí çàñãèéí ñîðèëòóóäòàé òóëãàðàõàä ººðèéí áàéð ñóóðèà õàäãàëæ ¿ëäýõ, á¿ñ íóòãèéí õàíäëàãààð òóñëàìæ ¿ç¿¿ëäýõýä îðøèíî. Òºâ íü Òàéëàíäûí Áàíãêîê õîòîä áàéðëàäàã.

http://www.unescap.org


ÒªÐÈÉÍ ÀлÁÀÍ ÕÀÀÃ×дÀд ÇоÐÈулÑÀÍ ÌÕÒ-ÈÉÍ ÑууÐь ÌÝдлÝÃÈÉÍ ÀÊÀдÅÌÈhttp://www.unapcict.org/academy

Ñóðãàëò íü 8 ìîäóëüòàé áºãººä õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ûí ºðãºí õ¿ðýýíèé ñóðãàëòûí õºòºëáºð áîëæ, ãîë çîðèëãî íü áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷äûã ÷óõàë øààðäëàãàòàé ìýäëýã, óð ÷àäâàðààð õàíãàñíààð ¿íäýñíèé õºãæëèéí çîðèëãóóäàä õ¿ðýõ, òîîí õóâààãäëûã àðèëãàõûí òóëä ÌÕÒ-ûí áîëîìæóóäûã õºø¿¿ðýã áîëãîí àøèãëàõ ÿâäàë þì.

Ìîäóëü 1- ÌÕÕÒ-èéí õýðýãëýý áîëîí áîäèò õºãæëèéí õàðèëöàí õàìààðàëÌÕÇ-óóäûã õàíãàõûí òóëä ÌÕÕÒ-ã õýðýãëýõýä áîäëîãîîñ õýðýãæ¿¿ëýëò õ¿ðòýë ãîë àñóóäëóóä áîëîí øèéäâýðèéí ñàíààíóóäûã îíöëîí òýìäýãëýñýí.

Ìîäóëü2-Õºãæëèéíáîäëîãî,¿éëÿâö,çàñàãëàëäçîðèóëñàíÌÕÕÒÕºãæëèéí òºëººõ ÌÕÒ-ûí áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ, çàñàãëàë äýýð òºâëºðºí õºãæëèéã äýìæèõ ¿íäýñíèé áîäëîãî, ñòðàòåãóóä, ¿íäñýí á¿òö¿¿äèéí òàëààð ÷óõàë ìýäýýëýë îëãîíî.

Ìîäóëü 3- Öàõèì çàñãèéí õýðýãëýýí¿¿äÖàõèì çàñãèéí îéëãîëòóóä, çàð÷ìóóä, õýðýãëýýíèé òºðë¿¿äèéã òàéëáàðëàäàã. Ýíý íü ìºí õýðõýí çàñãèéí ãàçðûí ñèñòåì áèé áîëñîí áîëîí çîõèîìæèéí àñóóäëóóäûã òîäîðõîéëäîã.

Ìîäóëü 4- Òºðèéí àëáàí õààã÷äàä ÌÕÕÒ-èéí õºãæëèéí ÷èã õàíäëàãóóäûã òàíèëöóóëàõ íüÌÕÕÒ-ûí îäîîãèéí ÷èã õàíäëàãà, èðýýä¿éí ÷èãëýëä ã¿íçãèé îéëãîëò ºãºõ. Ýíý ìºí ÕÌÕÒ-ûí øèéäâýð ãàðãàõàä ãîë òåõíèêèéí áîëîí áîäëîãûí àñóóäëûã àâ÷ ¿çäýã.

Ìîäóëü 5- Èíòåðíýòèéí çàñàãëàëÈíòåðíýòèéí õýðýãëýý, ¿éë àæèëëàãààã çîõèöóóëàõ îëîí óëñûí áîäëîãóóä áîëîí ïðîöåññóóäûã îäîîãèéí ¿ðãýëæèëæ áóé õºãæëèéã àâ÷ ¿çäýã.

Ìîäóëü 6- Ñ¿ëæýý, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäàë, íóóöëàëÌýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí àñóóäëóóä, ÷èã õàíäëàãóóä, ìýäýýëëèéí àþóëã¿é áàéäëûí ñòðàòåãè áîëîâñðóóëàõ ïðîöåññóóäûã àâ÷ ¿çíý.

Ìîäóëü 7- ÌÕÕÒ-èéí òºñëèéí óäèðäëàãûí îíîë áîëîí ïðàêòèêÕºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-òîé õîëáîîòîé òºñëèéí óäèðäëàãûí ¿çýë áàðèìòëàëóóäûã òàéëáàðëàõ, ò¿¿í äîòðîî àðãóóä, ¿éë ÿâöóóä, íèéòëýã õýðýãëýãääýã òºñëèéí óäèðäëàãûí çàð÷ìóóäûã àâ÷ ¿çíý.

Ìîäóëü8-ÕºãæëèéíòºëººõÌÕÕÒ-èéíñàíõ¿¿æèëòèéíõóâèëáàðóóäÕºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ä áîëîí öàõèì çàñãèéí òºñë¿¿äýä çîðèóëñàí ñàíõ¿¿æèëòèéí ñîíãîëòóóäûã ýðæ õàéõ. Òºð-õóâèéí õýâøëèéí ò¿íøëýë íü õºãæèæ áóé îðíóóäûí õàìãèéí õýðýãòýé ñàíõ¿¿æèëò ãýæ îíöëîí òýìäýãëýãääýã.

Ýäãýýð ìîäóëèóä íü Àêàäåìèéí õàìòðàã÷äèéí êåéñ ñóäàëãààíû äàãóó ººð ººð óëñ îðíû áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷äûí øààðäëàãàòàé íèéöýõ, ò¿¿íòýé õàìààðàëòàé áàéõ çîðèëãîîð øèíý÷ëýí ñàéæðóóëàãäñàí. Ìîäóëèóä íü òóõàéí óëñ îðíû õýë äýýð îð÷óóëàãäàíà. Öààøëààä, ýäãýýð ìîäóëèóä íü áîäëîãî áîëîâñðóóëàã÷èäòàé òýäíèé õàìààðàëòàé áàéäëûã õàíãàõ çîðèëãîîð òîãòìîë øèíý÷ëýãäýæ, øèíý ìîäóëèóäûã 21-ð çóóíä çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èóäûã ¿íäýñëýí áîëîâñðóóëíà.

Âèðòóàë Àêàäåìè (AVA – http://ava.unapcict.org)

Àêàäåìèä çîðèóëñàí îíëàéí çàéí ñóðãàëòûí îð÷èí• Á¿õ Àêàäåìèéí ìîäóëóóä ò¿¿í äîòðîî âèðòóàë ëåêö¿¿ä, ñëàéäóóä áîëîí æèøýýí¿¿äýä • îíëàéíààð õàíäàõ áîëîìæòîé

Ñóðàëöàã÷äûã ººðñäèéí áàéãàà ãàçðààñàà ñóðàëöàõ áîëîìæèéã íýýæ ºãñºí•

Öàõèìõàìòûíàæèëëàãààíûòºâ(e-CoHub–http://www.unapcict.org/ecohub)

Õºãæëèéí òºëººõ ÌÕÕÒ-ûí ìýäëýã õóâààëöàõ, íººö ìàòåðèàëóóäûí ïîðòàë• Ìîäóëààð íººö¿¿äýä õÿëáàð õàíäàõ áîëîìæèéã îëãîäîã• Õýðýãëýã÷èä îíëàéí õýëýëö¿¿ëýãò îðîëöîæ, e-Co Hub-èéí îíëàéí á¿ëãèéí ãèø¿¿í áîëæ, • õºãæëèéí òëºººõ ÌÕÕÒ-ûí ìýäëýãýý íýìýãä¿¿ëýõ, õóâààëöàõ áîëîìæòîé.

AVA áîëîí å-Co Hub-äàõü ¿éë÷èëãýýã àâàõ ñîíèðõîëòîé áàéâàë äîîðõè õàÿãààð á¿ðòã¿¿ëíý ¿¿.http://www.unapcict.org/join_form

Ìодуль 4...Òºðèéí Àëáàí Õààã÷äàä Çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èéí...

Documents

Transcript of Ìодуль 4...Òºðèéí Àëáàí Õààã÷äàä Çîðèóëñàí ÌÕÕÒ-èéí...