ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην...
Transcript of ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ text.pdf · 2. Εισαγωγικά στην...
ΠΠΑΑΝΝΕΕΠΠΙΙΣΣΤΤΗΗΜΜΙΙΟΟ ΠΠΕΕΙΙΡΡΑΑΙΙΩΩΣΣ
ΜΜΕΕΤΤΑΑΠΠΤΤΥΥΧΧΙΙΑΑΚΚΟΟ ΠΠΡΡΟΟΓΓΡΡΑΑΜΜΜΜΑΑ
laquolaquo∆∆ιιδδαακκττιικκήή ΤΤεεχχννοολλοογγίίααςς ampamp ΨΨηηφφιιαακκάά
ΣΣυυσσττήήmicromicroααττααraquoraquo
ΚΚααττεεύύθθυυννσσηη ΗΗλλεεκκττρροοννιικκήή ΜΜάάθθηησσηη
ΜΜΑΑΘΘΗΗΜΜΑΑ
∆∆ΙΙ∆∆ΑΑΚΚΤΤΙΙΚΚΑΑ ΜΜΟΟΝΝΤΤΕΕΛΛΑΑ
ampamp ΕΕΚΚΠΠΑΑΙΙ∆∆ΕΕΥΥΤΤΙΙΚΚΟΟΣΣ ΣΣΧΧΕΕ∆∆ΙΙΑΑΣΣΜΜΟΟΣΣ
∆∆ιιδδάάσσκκωωνν ΙΙωωάάννννηηςς ΙΙ ΣΣππααννττιιδδάάκκηηςς
ΤΤΙΙΤΤΛΛΟΟΣΣ ΕΕΡΡΓΓΑΑΣΣΙΙΑΑΣΣ
laquolaquoΗΗ ∆∆ιιδδαασσκκααλλίίαα ΠΠααρρααγγωωγγήήςς ΓΓρρααππττοούύ ΛΛόόγγοουυ
micromicroεε ττηηνν ΥΥπποοσσττήήρριιξξηη ττοουυ ΥΥπποολλοογγιισσττήήraquoraquo
ΟΜΑ∆Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Ελένη Σακελλαρίου Λάmicroπρος Πόλκας
2
Περιεχόmicroενα
1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας 3
2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4
3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο 5
4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας 6
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα 9
6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων 9
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας 11
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν 13
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα 14
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας 16
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo 17
721 Παρατηρήσεις 20
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα 21
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία 21
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα 22
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου 23
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo 25
841 Παρατηρήσεις 30
9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο 31
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo 32
912 Παρατηρήσεις 36
10 Επιλογικές παρατηρήσεις 37
11 Παράρτηmicroα Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής 40
γραπτού λόγου microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου
12 Εργογραφία 47
3
1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας
∆ύσκολα θα microπορούσε κανείς να αmicroφισβητήσει σήmicroερα τη σηmicroασία που έχουν οι
Νέες Τεχνολογίες (στο εξής ΝΤ) στο σηmicroερινό παγκοσmicroιοποιηmicroένο (οικονοmicroικό και
κοινωνικό) γίγνεσθαι τις επιπτώσεις που η ιδιαιτερότητα και η ευρύτητα της χρήσης
τους έχει για το περιεχόmicroενο του γραmicromicroατισmicroού στην εκπαίδευση (Kalantzis amp Cope
1999 Cesarini 2004) και ειδικότερα τους νέους ορίζοντες που microπορούν να ανοίξουν
στη γλωσσική διδασκαλία Η πραγmicroατικότητα ωστόσο αυτή όχι microόνο δεν έχει
εξαφανίσει τα προβλήmicroατα που τίθενται από τη χρήση των ΝΤ στους χώρους
microάθησης αλλά παρά τη ρητορική ευφορία και τις laquoαυτονόητεςraquo οικουmicroενικές
αλήθειες που συχνά πυκνά διατυπώνονται έχει εντείνει στον χώρο της παιδαγωγικής
θεωρίας και πρακτικής τη διατύπωση ερωτηmicroάτων ως προς τη χρήση τους microε στόχο
microια πιο δηmicroιουργική αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση (Ράπτης amp Ράπτη 2003)
Στο προβληmicroατικό αυτό πλαίσιο η πρόκληση για τον εκπαιδευτικό κόσmicroο σήmicroερα
έγκειται στο να
bull κατανοήσει τους τρόπους microε τους οποίους η χρήση των ΝΤ επηρεάζει
διαmicroορφώνει και microεταmicroορφώνει τις πρακτικές του γραmicromicroατισmicroού στην
εκπαίδευση
bull πώς θα πρέπει να χρησιmicroοποιήσει ο εκπαιδευτικός κόσmicroος τις ΝΤ
αποτελεσmicroατικά microε κριτική microατιά και υπευθυνότητα ώστε να επωφεληθεί όσο το
δυνατόν περισσότερο από τις παιδαγωγικές τους δυνατότητες
bull συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει νόηmicroα να προσπαθεί να προσαρmicroόσει τις νέες
τεχνολογίες στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές πρακτικές επειδή έτσι η διδασκαλία
ενδέχεται να καταλήξει να γίνεται microε τον ίδιο τρόπο όπως και πριν microε τη microόνη
διαφορά ότι τώρα χρησιmicroοποιεί περισσότερο τα νέα τεχνολογικά δεδοmicroένα
(Snyder 2001 111-112)
Ειδικότερα ως προς το ζήτηmicroα της αξιοποίησης των ηλεκτρονικών υπολογιστών (στο
εξής ΗΥ) στη γλωσσική διδασκαλία επίκαιρα εmicroφανίζονται τα επόmicroενα ερωτήmicroατα
τα οποία έmicromicroεσα ή άmicroεσα αποτελούν αντικείmicroενο διερεύνησης στην προκείmicroενη
εργασία
bull Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαδικασία ενσωmicroάτωσης των ΗΥ στο microάθηmicroα
της γλωσσικής αγωγής
4
bull Σε ποια κατηγορία προβληmicroάτων γλωσσικής διδασκαλίας microπορούν να
προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι ΗΥ
bull Σε ποιο βαθmicroό και κάτω από ποιες συνθήκες οι ΗΥ διαφοροποιούν το έργο του
εκπαιδευτικού και επηρεάζουν θετικά τη στάση και τη συνεργασία των microαθητών
στην παραγωγή γραπτού λόγου (process writing)
2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου Επειδή ο λόγος (discourse στην αγγλική και discours στη γαλλική γλώσσα)
χρησιmicroοποιείται σήmicroερα microε πολλές σηmicroασίες σηmicroειώνεται προκαταβολικά εδώ ότι η
σχετική έννοια βασίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα αποτελεί πηγή κοινωνικά
οριοθετηmicroένων νοηmicroάτων και όχι microέσο έκφρασης ατοmicroικών ιδεών Αυτό σηmicroαίνει ότι
η διαφορά στους τρόπους ανάγνωσης microηνυmicroάτων και στις microορφές γλωσσικής
παραγωγής δεν οφείλεται τόσο στις ιδιοσυγκρασιακές διαφορές των οmicroιλητών microιας
γλώσσας αλλά συνδέεται microε τη χρήση της στα πλαίσια συγκεκριmicroένων κοινωνικών
θεσmicroών ο κάθε ένας από τους οποίους προσδιορίζει και προσδιορίζεται από τις
πρακτικές τις αξίες και τις έννοιες που συγκροτούν τον λόγο του Με αυτή την έννοια
ο λόγος βρίσκεται σε συνάρτηση microε όλες τις άλλες κοινωνικές πρακτικές και τον
προσεγγίζουmicroε ως διαδικασία και δραστηριότητα -όχι ως κατάσταση ή αντικείmicroενο Τέλος ο λόγος ως διαδικασία διαφοροποιείται από την έννοια κείmicroενο (text) που
αποτελεί το τελικό προϊόν του λόγου και την πραγmicroάτωσή του (Γεωργακοπούλου amp
Γούτσος 1999 17-25)
H παραγωγή του γραπτού λόγου ως διδακτική microέθοδος του γλωσσικού microαθήmicroατος
στην εκπαίδευση εmicroφανίστηκε στον διεθνή χώρο από τις αρχές τις δεκαετίας του 60
Προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσmicroα της microετάβασης από τον συmicroπεριφορισmicroό στον
χώρο της γνωστικής ψυχολογίας (Βοσνιάδου 1998) η οποία microετέφερε το κέντρο
βάρους του επιστηmicroονικού ενδιαφέροντος από το τελικό γραπτό προϊόν στη
διαδικασία παραγωγής του από το αποκλειστικό δηλαδή ενδιαφέρον του τί διδάσκει
ο εκπαιδευτικός στο γλωσσικό microάθηmicroα στο τί συmicroβαίνει στους microαθητές κατά τη
διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου για παράδειγmicroα στο πώς γράφουν ποιες
δυσκολίες αντιmicroετωπίζουν γιατί τις αντιmicroετωπίζουν και πώς είναι δυνατόν να
υποστηριχθούν αποτελεσmicroατικότερα (Μέσσιου 2003 Ζώτου-Αργυρούδης 2003)
Στις αρχές της δεκαετίας του 80 άρχισαν να εκπονούνται τα πρώτα γνωστικά microοντέλα
για το πώς γράφει ο άνθρωπος από τους Flower amp Hayes (1981) τα οποία
5
κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και
Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)
Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι
ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε
προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον
σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση
(Ματσαγγούρας 2004 54-79)
3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο
Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον
τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες
εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-
Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως
στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από
τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)
1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις
επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που
χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα
παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα
ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε
κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο
laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο
οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι
(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός
πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι
σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο
είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το
σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο
ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)
2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική
υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη
επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο
του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην
ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς
6
συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό
των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν
επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία
3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του
είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή
Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή
να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου
4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και
όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός
καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς
5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του
αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί
το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας
Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής
προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων
κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της
κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της
ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη
γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς
πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας
εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει
ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού
τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου
2003)
bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου
bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία
bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και
συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο
bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος
7
είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός
αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών
Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται
σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις
ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και
ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)
Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση
της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει
χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι
βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος
1999)
bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο
το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου
κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν
αδύνατη
bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις
για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από
λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει
microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι
ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν
υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)
bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους
microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε
διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας
Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και
απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου
ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα
στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις
διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε
αποδέκτεςαναγνώστες
bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό
απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα
microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται
σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan
1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει
8
ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία
και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές
πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι
microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα
bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο
προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος
1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε
σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον
προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004
65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν
στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην
επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία
microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου
δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως
αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη
bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν
στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική
γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την
microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-
λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του
γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του
λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική
επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά
συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για
ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας
bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές
περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή
ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της
γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για
τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από
ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς
κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
2
Περιεχόmicroενα
1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας 3
2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου 4
3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο 5
4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας 6
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα 9
6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων 9
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας 11
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν 13
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα 14
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας 16
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo 17
721 Παρατηρήσεις 20
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα 21
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία 21
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα 22
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου 23
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo 25
841 Παρατηρήσεις 30
9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο 31
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo 32
912 Παρατηρήσεις 36
10 Επιλογικές παρατηρήσεις 37
11 Παράρτηmicroα Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής 40
γραπτού λόγου microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου
12 Εργογραφία 47
3
1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας
∆ύσκολα θα microπορούσε κανείς να αmicroφισβητήσει σήmicroερα τη σηmicroασία που έχουν οι
Νέες Τεχνολογίες (στο εξής ΝΤ) στο σηmicroερινό παγκοσmicroιοποιηmicroένο (οικονοmicroικό και
κοινωνικό) γίγνεσθαι τις επιπτώσεις που η ιδιαιτερότητα και η ευρύτητα της χρήσης
τους έχει για το περιεχόmicroενο του γραmicromicroατισmicroού στην εκπαίδευση (Kalantzis amp Cope
1999 Cesarini 2004) και ειδικότερα τους νέους ορίζοντες που microπορούν να ανοίξουν
στη γλωσσική διδασκαλία Η πραγmicroατικότητα ωστόσο αυτή όχι microόνο δεν έχει
εξαφανίσει τα προβλήmicroατα που τίθενται από τη χρήση των ΝΤ στους χώρους
microάθησης αλλά παρά τη ρητορική ευφορία και τις laquoαυτονόητεςraquo οικουmicroενικές
αλήθειες που συχνά πυκνά διατυπώνονται έχει εντείνει στον χώρο της παιδαγωγικής
θεωρίας και πρακτικής τη διατύπωση ερωτηmicroάτων ως προς τη χρήση τους microε στόχο
microια πιο δηmicroιουργική αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση (Ράπτης amp Ράπτη 2003)
Στο προβληmicroατικό αυτό πλαίσιο η πρόκληση για τον εκπαιδευτικό κόσmicroο σήmicroερα
έγκειται στο να
bull κατανοήσει τους τρόπους microε τους οποίους η χρήση των ΝΤ επηρεάζει
διαmicroορφώνει και microεταmicroορφώνει τις πρακτικές του γραmicromicroατισmicroού στην
εκπαίδευση
bull πώς θα πρέπει να χρησιmicroοποιήσει ο εκπαιδευτικός κόσmicroος τις ΝΤ
αποτελεσmicroατικά microε κριτική microατιά και υπευθυνότητα ώστε να επωφεληθεί όσο το
δυνατόν περισσότερο από τις παιδαγωγικές τους δυνατότητες
bull συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει νόηmicroα να προσπαθεί να προσαρmicroόσει τις νέες
τεχνολογίες στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές πρακτικές επειδή έτσι η διδασκαλία
ενδέχεται να καταλήξει να γίνεται microε τον ίδιο τρόπο όπως και πριν microε τη microόνη
διαφορά ότι τώρα χρησιmicroοποιεί περισσότερο τα νέα τεχνολογικά δεδοmicroένα
(Snyder 2001 111-112)
Ειδικότερα ως προς το ζήτηmicroα της αξιοποίησης των ηλεκτρονικών υπολογιστών (στο
εξής ΗΥ) στη γλωσσική διδασκαλία επίκαιρα εmicroφανίζονται τα επόmicroενα ερωτήmicroατα
τα οποία έmicromicroεσα ή άmicroεσα αποτελούν αντικείmicroενο διερεύνησης στην προκείmicroενη
εργασία
bull Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαδικασία ενσωmicroάτωσης των ΗΥ στο microάθηmicroα
της γλωσσικής αγωγής
4
bull Σε ποια κατηγορία προβληmicroάτων γλωσσικής διδασκαλίας microπορούν να
προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι ΗΥ
bull Σε ποιο βαθmicroό και κάτω από ποιες συνθήκες οι ΗΥ διαφοροποιούν το έργο του
εκπαιδευτικού και επηρεάζουν θετικά τη στάση και τη συνεργασία των microαθητών
στην παραγωγή γραπτού λόγου (process writing)
2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου Επειδή ο λόγος (discourse στην αγγλική και discours στη γαλλική γλώσσα)
χρησιmicroοποιείται σήmicroερα microε πολλές σηmicroασίες σηmicroειώνεται προκαταβολικά εδώ ότι η
σχετική έννοια βασίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα αποτελεί πηγή κοινωνικά
οριοθετηmicroένων νοηmicroάτων και όχι microέσο έκφρασης ατοmicroικών ιδεών Αυτό σηmicroαίνει ότι
η διαφορά στους τρόπους ανάγνωσης microηνυmicroάτων και στις microορφές γλωσσικής
παραγωγής δεν οφείλεται τόσο στις ιδιοσυγκρασιακές διαφορές των οmicroιλητών microιας
γλώσσας αλλά συνδέεται microε τη χρήση της στα πλαίσια συγκεκριmicroένων κοινωνικών
θεσmicroών ο κάθε ένας από τους οποίους προσδιορίζει και προσδιορίζεται από τις
πρακτικές τις αξίες και τις έννοιες που συγκροτούν τον λόγο του Με αυτή την έννοια
ο λόγος βρίσκεται σε συνάρτηση microε όλες τις άλλες κοινωνικές πρακτικές και τον
προσεγγίζουmicroε ως διαδικασία και δραστηριότητα -όχι ως κατάσταση ή αντικείmicroενο Τέλος ο λόγος ως διαδικασία διαφοροποιείται από την έννοια κείmicroενο (text) που
αποτελεί το τελικό προϊόν του λόγου και την πραγmicroάτωσή του (Γεωργακοπούλου amp
Γούτσος 1999 17-25)
H παραγωγή του γραπτού λόγου ως διδακτική microέθοδος του γλωσσικού microαθήmicroατος
στην εκπαίδευση εmicroφανίστηκε στον διεθνή χώρο από τις αρχές τις δεκαετίας του 60
Προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσmicroα της microετάβασης από τον συmicroπεριφορισmicroό στον
χώρο της γνωστικής ψυχολογίας (Βοσνιάδου 1998) η οποία microετέφερε το κέντρο
βάρους του επιστηmicroονικού ενδιαφέροντος από το τελικό γραπτό προϊόν στη
διαδικασία παραγωγής του από το αποκλειστικό δηλαδή ενδιαφέρον του τί διδάσκει
ο εκπαιδευτικός στο γλωσσικό microάθηmicroα στο τί συmicroβαίνει στους microαθητές κατά τη
διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου για παράδειγmicroα στο πώς γράφουν ποιες
δυσκολίες αντιmicroετωπίζουν γιατί τις αντιmicroετωπίζουν και πώς είναι δυνατόν να
υποστηριχθούν αποτελεσmicroατικότερα (Μέσσιου 2003 Ζώτου-Αργυρούδης 2003)
Στις αρχές της δεκαετίας του 80 άρχισαν να εκπονούνται τα πρώτα γνωστικά microοντέλα
για το πώς γράφει ο άνθρωπος από τους Flower amp Hayes (1981) τα οποία
5
κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και
Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)
Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι
ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε
προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον
σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση
(Ματσαγγούρας 2004 54-79)
3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο
Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον
τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες
εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-
Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως
στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από
τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)
1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις
επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που
χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα
παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα
ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε
κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο
laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο
οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι
(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός
πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι
σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο
είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το
σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο
ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)
2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική
υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη
επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο
του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην
ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς
6
συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό
των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν
επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία
3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του
είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή
Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή
να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου
4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και
όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός
καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς
5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του
αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί
το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας
Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής
προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων
κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της
κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της
ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη
γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς
πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας
εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει
ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού
τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου
2003)
bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου
bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία
bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και
συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο
bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος
7
είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός
αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών
Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται
σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις
ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και
ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)
Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση
της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει
χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι
βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος
1999)
bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο
το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου
κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν
αδύνατη
bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις
για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από
λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει
microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι
ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν
υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)
bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους
microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε
διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας
Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και
απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου
ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα
στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις
διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε
αποδέκτεςαναγνώστες
bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό
απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα
microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται
σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan
1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει
8
ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία
και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές
πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι
microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα
bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο
προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος
1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε
σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον
προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004
65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν
στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην
επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία
microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου
δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως
αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη
bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν
στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική
γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την
microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-
λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του
γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του
λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική
επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά
συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για
ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας
bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές
περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή
ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της
γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για
τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από
ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς
κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
3
1 Αντικείmicroενο και στόχοι της εργασίας
∆ύσκολα θα microπορούσε κανείς να αmicroφισβητήσει σήmicroερα τη σηmicroασία που έχουν οι
Νέες Τεχνολογίες (στο εξής ΝΤ) στο σηmicroερινό παγκοσmicroιοποιηmicroένο (οικονοmicroικό και
κοινωνικό) γίγνεσθαι τις επιπτώσεις που η ιδιαιτερότητα και η ευρύτητα της χρήσης
τους έχει για το περιεχόmicroενο του γραmicromicroατισmicroού στην εκπαίδευση (Kalantzis amp Cope
1999 Cesarini 2004) και ειδικότερα τους νέους ορίζοντες που microπορούν να ανοίξουν
στη γλωσσική διδασκαλία Η πραγmicroατικότητα ωστόσο αυτή όχι microόνο δεν έχει
εξαφανίσει τα προβλήmicroατα που τίθενται από τη χρήση των ΝΤ στους χώρους
microάθησης αλλά παρά τη ρητορική ευφορία και τις laquoαυτονόητεςraquo οικουmicroενικές
αλήθειες που συχνά πυκνά διατυπώνονται έχει εντείνει στον χώρο της παιδαγωγικής
θεωρίας και πρακτικής τη διατύπωση ερωτηmicroάτων ως προς τη χρήση τους microε στόχο
microια πιο δηmicroιουργική αξιοποίησή τους στην εκπαίδευση (Ράπτης amp Ράπτη 2003)
Στο προβληmicroατικό αυτό πλαίσιο η πρόκληση για τον εκπαιδευτικό κόσmicroο σήmicroερα
έγκειται στο να
bull κατανοήσει τους τρόπους microε τους οποίους η χρήση των ΝΤ επηρεάζει
διαmicroορφώνει και microεταmicroορφώνει τις πρακτικές του γραmicromicroατισmicroού στην
εκπαίδευση
bull πώς θα πρέπει να χρησιmicroοποιήσει ο εκπαιδευτικός κόσmicroος τις ΝΤ
αποτελεσmicroατικά microε κριτική microατιά και υπευθυνότητα ώστε να επωφεληθεί όσο το
δυνατόν περισσότερο από τις παιδαγωγικές τους δυνατότητες
bull συνειδητοποιήσει ότι δεν έχει νόηmicroα να προσπαθεί να προσαρmicroόσει τις νέες
τεχνολογίες στις υπάρχουσες εκπαιδευτικές πρακτικές επειδή έτσι η διδασκαλία
ενδέχεται να καταλήξει να γίνεται microε τον ίδιο τρόπο όπως και πριν microε τη microόνη
διαφορά ότι τώρα χρησιmicroοποιεί περισσότερο τα νέα τεχνολογικά δεδοmicroένα
(Snyder 2001 111-112)
Ειδικότερα ως προς το ζήτηmicroα της αξιοποίησης των ηλεκτρονικών υπολογιστών (στο
εξής ΗΥ) στη γλωσσική διδασκαλία επίκαιρα εmicroφανίζονται τα επόmicroενα ερωτήmicroατα
τα οποία έmicromicroεσα ή άmicroεσα αποτελούν αντικείmicroενο διερεύνησης στην προκείmicroενη
εργασία
bull Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη διαδικασία ενσωmicroάτωσης των ΗΥ στο microάθηmicroα
της γλωσσικής αγωγής
4
bull Σε ποια κατηγορία προβληmicroάτων γλωσσικής διδασκαλίας microπορούν να
προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι ΗΥ
bull Σε ποιο βαθmicroό και κάτω από ποιες συνθήκες οι ΗΥ διαφοροποιούν το έργο του
εκπαιδευτικού και επηρεάζουν θετικά τη στάση και τη συνεργασία των microαθητών
στην παραγωγή γραπτού λόγου (process writing)
2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου Επειδή ο λόγος (discourse στην αγγλική και discours στη γαλλική γλώσσα)
χρησιmicroοποιείται σήmicroερα microε πολλές σηmicroασίες σηmicroειώνεται προκαταβολικά εδώ ότι η
σχετική έννοια βασίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα αποτελεί πηγή κοινωνικά
οριοθετηmicroένων νοηmicroάτων και όχι microέσο έκφρασης ατοmicroικών ιδεών Αυτό σηmicroαίνει ότι
η διαφορά στους τρόπους ανάγνωσης microηνυmicroάτων και στις microορφές γλωσσικής
παραγωγής δεν οφείλεται τόσο στις ιδιοσυγκρασιακές διαφορές των οmicroιλητών microιας
γλώσσας αλλά συνδέεται microε τη χρήση της στα πλαίσια συγκεκριmicroένων κοινωνικών
θεσmicroών ο κάθε ένας από τους οποίους προσδιορίζει και προσδιορίζεται από τις
πρακτικές τις αξίες και τις έννοιες που συγκροτούν τον λόγο του Με αυτή την έννοια
ο λόγος βρίσκεται σε συνάρτηση microε όλες τις άλλες κοινωνικές πρακτικές και τον
προσεγγίζουmicroε ως διαδικασία και δραστηριότητα -όχι ως κατάσταση ή αντικείmicroενο Τέλος ο λόγος ως διαδικασία διαφοροποιείται από την έννοια κείmicroενο (text) που
αποτελεί το τελικό προϊόν του λόγου και την πραγmicroάτωσή του (Γεωργακοπούλου amp
Γούτσος 1999 17-25)
H παραγωγή του γραπτού λόγου ως διδακτική microέθοδος του γλωσσικού microαθήmicroατος
στην εκπαίδευση εmicroφανίστηκε στον διεθνή χώρο από τις αρχές τις δεκαετίας του 60
Προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσmicroα της microετάβασης από τον συmicroπεριφορισmicroό στον
χώρο της γνωστικής ψυχολογίας (Βοσνιάδου 1998) η οποία microετέφερε το κέντρο
βάρους του επιστηmicroονικού ενδιαφέροντος από το τελικό γραπτό προϊόν στη
διαδικασία παραγωγής του από το αποκλειστικό δηλαδή ενδιαφέρον του τί διδάσκει
ο εκπαιδευτικός στο γλωσσικό microάθηmicroα στο τί συmicroβαίνει στους microαθητές κατά τη
διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου για παράδειγmicroα στο πώς γράφουν ποιες
δυσκολίες αντιmicroετωπίζουν γιατί τις αντιmicroετωπίζουν και πώς είναι δυνατόν να
υποστηριχθούν αποτελεσmicroατικότερα (Μέσσιου 2003 Ζώτου-Αργυρούδης 2003)
Στις αρχές της δεκαετίας του 80 άρχισαν να εκπονούνται τα πρώτα γνωστικά microοντέλα
για το πώς γράφει ο άνθρωπος από τους Flower amp Hayes (1981) τα οποία
5
κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και
Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)
Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι
ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε
προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον
σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση
(Ματσαγγούρας 2004 54-79)
3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο
Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον
τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες
εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-
Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως
στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από
τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)
1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις
επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που
χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα
παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα
ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε
κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο
laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο
οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι
(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός
πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι
σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο
είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το
σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο
ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)
2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική
υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη
επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο
του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην
ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς
6
συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό
των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν
επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία
3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του
είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή
Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή
να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου
4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και
όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός
καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς
5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του
αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί
το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας
Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής
προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων
κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της
κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της
ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη
γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς
πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας
εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει
ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού
τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου
2003)
bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου
bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία
bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και
συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο
bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος
7
είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός
αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών
Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται
σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις
ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και
ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)
Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση
της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει
χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι
βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος
1999)
bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο
το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου
κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν
αδύνατη
bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις
για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από
λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει
microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι
ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν
υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)
bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους
microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε
διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας
Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και
απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου
ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα
στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις
διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε
αποδέκτεςαναγνώστες
bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό
απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα
microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται
σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan
1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει
8
ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία
και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές
πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι
microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα
bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο
προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος
1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε
σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον
προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004
65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν
στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην
επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία
microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου
δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως
αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη
bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν
στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική
γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την
microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-
λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του
γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του
λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική
επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά
συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για
ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας
bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές
περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή
ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της
γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για
τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από
ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς
κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
4
bull Σε ποια κατηγορία προβληmicroάτων γλωσσικής διδασκαλίας microπορούν να
προσφέρουν τις υπηρεσίες τους οι ΗΥ
bull Σε ποιο βαθmicroό και κάτω από ποιες συνθήκες οι ΗΥ διαφοροποιούν το έργο του
εκπαιδευτικού και επηρεάζουν θετικά τη στάση και τη συνεργασία των microαθητών
στην παραγωγή γραπτού λόγου (process writing)
2 Εισαγωγικά στην παραγωγή γραπτού λόγου Επειδή ο λόγος (discourse στην αγγλική και discours στη γαλλική γλώσσα)
χρησιmicroοποιείται σήmicroερα microε πολλές σηmicroασίες σηmicroειώνεται προκαταβολικά εδώ ότι η
σχετική έννοια βασίζεται στην άποψη ότι η γλώσσα αποτελεί πηγή κοινωνικά
οριοθετηmicroένων νοηmicroάτων και όχι microέσο έκφρασης ατοmicroικών ιδεών Αυτό σηmicroαίνει ότι
η διαφορά στους τρόπους ανάγνωσης microηνυmicroάτων και στις microορφές γλωσσικής
παραγωγής δεν οφείλεται τόσο στις ιδιοσυγκρασιακές διαφορές των οmicroιλητών microιας
γλώσσας αλλά συνδέεται microε τη χρήση της στα πλαίσια συγκεκριmicroένων κοινωνικών
θεσmicroών ο κάθε ένας από τους οποίους προσδιορίζει και προσδιορίζεται από τις
πρακτικές τις αξίες και τις έννοιες που συγκροτούν τον λόγο του Με αυτή την έννοια
ο λόγος βρίσκεται σε συνάρτηση microε όλες τις άλλες κοινωνικές πρακτικές και τον
προσεγγίζουmicroε ως διαδικασία και δραστηριότητα -όχι ως κατάσταση ή αντικείmicroενο Τέλος ο λόγος ως διαδικασία διαφοροποιείται από την έννοια κείmicroενο (text) που
αποτελεί το τελικό προϊόν του λόγου και την πραγmicroάτωσή του (Γεωργακοπούλου amp
Γούτσος 1999 17-25)
H παραγωγή του γραπτού λόγου ως διδακτική microέθοδος του γλωσσικού microαθήmicroατος
στην εκπαίδευση εmicroφανίστηκε στον διεθνή χώρο από τις αρχές τις δεκαετίας του 60
Προέκυψε κυρίως ως αποτέλεσmicroα της microετάβασης από τον συmicroπεριφορισmicroό στον
χώρο της γνωστικής ψυχολογίας (Βοσνιάδου 1998) η οποία microετέφερε το κέντρο
βάρους του επιστηmicroονικού ενδιαφέροντος από το τελικό γραπτό προϊόν στη
διαδικασία παραγωγής του από το αποκλειστικό δηλαδή ενδιαφέρον του τί διδάσκει
ο εκπαιδευτικός στο γλωσσικό microάθηmicroα στο τί συmicroβαίνει στους microαθητές κατά τη
διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου για παράδειγmicroα στο πώς γράφουν ποιες
δυσκολίες αντιmicroετωπίζουν γιατί τις αντιmicroετωπίζουν και πώς είναι δυνατόν να
υποστηριχθούν αποτελεσmicroατικότερα (Μέσσιου 2003 Ζώτου-Αργυρούδης 2003)
Στις αρχές της δεκαετίας του 80 άρχισαν να εκπονούνται τα πρώτα γνωστικά microοντέλα
για το πώς γράφει ο άνθρωπος από τους Flower amp Hayes (1981) τα οποία
5
κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και
Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)
Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι
ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε
προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον
σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση
(Ματσαγγούρας 2004 54-79)
3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο
Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον
τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες
εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-
Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως
στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από
τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)
1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις
επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που
χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα
παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα
ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε
κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο
laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο
οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι
(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός
πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι
σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο
είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το
σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο
ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)
2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική
υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη
επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο
του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην
ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς
6
συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό
των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν
επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία
3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του
είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή
Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή
να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου
4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και
όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός
καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς
5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του
αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί
το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας
Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής
προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων
κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της
κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της
ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη
γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς
πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας
εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει
ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού
τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου
2003)
bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου
bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία
bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και
συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο
bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος
7
είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός
αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών
Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται
σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις
ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και
ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)
Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση
της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει
χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι
βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος
1999)
bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο
το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου
κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν
αδύνατη
bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις
για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από
λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει
microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι
ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν
υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)
bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους
microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε
διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας
Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και
απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου
ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα
στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις
διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε
αποδέκτεςαναγνώστες
bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό
απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα
microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται
σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan
1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει
8
ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία
και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές
πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι
microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα
bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο
προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος
1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε
σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον
προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004
65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν
στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην
επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία
microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου
δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως
αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη
bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν
στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική
γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την
microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-
λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του
γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του
λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική
επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά
συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για
ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας
bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές
περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή
ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της
γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για
τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από
ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς
κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
5
κατοχυρώθηκαν λίγο αργότερα από πορίσmicroατα ερευνών των Bereiter και
Scardamalia (1987) εκπροσώπων της γνωστικής ψυχολογίας (Stainthorp 2004)
Άρχισε έτσι να απασχολεί την επιστηmicroονική κοινότητα ο microαθητής ως συγγραφέας οι
ιδιαιτερότητες και οι δυσκολίες που αντιmicroετωπίζει Το κίνηmicroα αυτό επηρέασε
προοδευτικά τις απόψεις για τη διδασκαλία του γραπτού λόγου κατά προέκταση τον
σχεδιασmicroό των αναλυτικών προγραmicromicroάτων (στο εξής ΑΠ) στην εκπαίδευση
(Ματσαγγούρας 2004 54-79)
3 Από τον laquoτυπωmicroένοraquo στον laquoυπολογιστικόraquo λόγο
Η εφόρmicroηση των ΝΤ στην περιοχή του γραπτού λόγου επέφερε ριζικές αλλαγές στον
τρόπο microε τον οποίο αντιλαmicroβανόmicroασταν microέχρι σήmicroερα λειτουργίες και παράγωγες
εκφάνσεις του όπως η πρόσληψη και η ανάγνωση (Hansen amp Haas 1988 Piolat-
Roussey amp Thunin 1997) Συνοπτικά ο laquoτυπωmicroένοςraquo λόγος αποτυπωmicroένος κυρίως
στον κόσmicroο του χειροποίητου εντύπου παρουσιάζει τις εξής βασικές διαφορές από
τον ηλεκτρονικό laquoυπολογιστικόraquo (Birkerts 1997)
1 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι κατά βάση γραmicromicroικός καθώς δεσmicroεύεται από τις
επιταγές της σύνταξης η οποία αποτελεί ένα είδος χαρτογράφησης των τρόπων που
χρησιmicroοποιεί ο νους για να εκφραστεί λογικά microέσω της γλώσσας Όσο για τα
παραγόmicroενα κείmicroενα του τυπωmicroένου λόγου χαρακτηρίζονται microονοτροπικά Αντίθετα
ο υπολογιστικός λόγος microέσω κυρίως του υπερκειmicroένου θεωρείται microη γραmicromicroικός microε
κειmicroενικά παράγωγα τα οποία χαρακτηρίζονται πολυτροπικά Με τον όρο
laquoπολυτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός πολιτισmicroικού προϊόντος στο
οποίο περιέχονται και συνδυάζονται περισσότεροι από ένας σηmicroειωτικοί τρόποι
(modes) ενώ microε τον όρο laquomicroονοτροπικόςraquo νοείται η microορφή παρουσίασης ενός
πολιτισmicroικού προϊόντος στο οποίο περιέχεται microόνο ένας σηmicroειωτικός τρόπος Οι
σηmicroειωτικοί τρόποι που microπορούν να συνδυάζονται σε ένα πολυτροπικό κείmicroενο
είναι ο γραπτός και προφορικός λόγος η εικόνα η φωτογραφία το σχέδιο το
σχεδιάγραmicromicroα το χρώmicroα η γραmicromicroατοσειρά η κινούmicroενη εικόνα η microουσική ο ήχος ο
ρυθmicroός οι χειρονοmicroίες (Kress 2003)
2 Η συmicromicroετοχή στην ανάγνωση του τυπωmicroένου λόγου είναι κατεξοχήν ιδιωτική
υπόθεση Παρά το ότι η ανάγνωση στην προκειmicroένη περίπτωση συνιστά πράξη
επικοινωνίας το περιεχόmicroενο του τυπωmicroένου λόγου περνά από τον ιδιωτικό χώρο
του ποmicroπού στον ιδιωτικό χώρο του αποδέκτη Αντίθετα η συmicromicroετοχή στην
ανάγνωση του υπολογιστικού λόγου τρέπεται σε συλλογική ή δηmicroόσια καθώς
6
συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό
των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν
επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία
3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του
είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή
Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή
να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου
4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και
όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός
καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς
5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του
αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί
το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας
Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής
προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων
κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της
κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της
ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη
γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς
πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας
εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει
ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού
τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου
2003)
bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου
bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία
bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και
συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο
bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος
7
είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός
αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών
Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται
σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις
ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και
ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)
Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση
της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει
χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι
βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος
1999)
bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο
το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου
κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν
αδύνατη
bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις
για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από
λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει
microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι
ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν
υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)
bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους
microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε
διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας
Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και
απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου
ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα
στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις
διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε
αποδέκτεςαναγνώστες
bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό
απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα
microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται
σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan
1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει
8
ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία
και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές
πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι
microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα
bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο
προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος
1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε
σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον
προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004
65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν
στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην
επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία
microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου
δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως
αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη
bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν
στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική
γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την
microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-
λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του
γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του
λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική
επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά
συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για
ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας
bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές
περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή
ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της
γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για
τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από
ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς
κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
6
συmicroβαίνει microέσα σε ένα κύκλο ευρύτερης σύνδεσης Το τεράστιο αποθεmicroατικό υλικό
των δικτύων είναι διαρκώς παρόν σε λανθάνουσα κατάσταση ακόmicroη και όταν δεν
επηρεάζει την άmicroεση επικοινωνία
3 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι δέσmicroιος του χρόνου και της ιστορίας καθώς τα υλικά του
είναι διαστρωmicroατωmicroένα προσφέρονται για ξαναδιάβασmicroα και ιδιαίτερη προσοχή
Αντίθετα ο υπολογιστικός είναι εφήmicroερος και παροντικός microπορεί να τροποποιηθεί ή
να εξαφανιστεί microε το πάτηmicroα ενός πλήκτρου
4 Ο τυπωmicroένος λόγος είναι στατικός αυτός που προχωρά είναι ο αναγνώστης και
όχι ο τυπωmicroένος λόγος σε αντίθεση προς τον υπολογιστικό λόγο που είναι ρευστός
καθώς εξελίσσεται microε αλmicroατώδεις ρυθmicroούς ανάπτυξης και τροποποιείται συνεχώς
5 Η πρόσληψη του τυπωmicroένου λόγου απαιτεί τη συγκέντρωση και την προσοχή του
αναγνώστη το κείmicroενο κυρίως διαβάζεται- ενώ ο υπολογιστικός λόγος οπτικοποιεί
το περιεχόmicroενο και προκαλεί την εντύπωση το κείmicroενο κυρίως laquoβλέπεταιraquo 4 Για την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας
Η παραγωγή γραπτού λόγου εντάσσεται στη φιλοσοφία της επικοινωνιακής
προσέγγισης της γλώσσας Εmicroφανίστηκε ως αποτέλεσmicroα της επίδρασης όmicroορων
κλάδων της γλωσσολογίας (της κειmicroενογλωσσολογίας της ψυχογλωσσολογίας της
κοινωνιογλωσσολογίας της ανάλυσης συνεχούς λόγου) της εθνογραφίας και της
ανθρωπολογίας και συνιστά την κυρίαρχη αντίληψη στο διεθνή χώρο για τη
γλωσσική αγωγή κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες (Littlewood 1983) Σχετικώς
πρόσφατα ενσωmicroατώθηκε στο σηmicroερινό ΑΠ της Πρωτοβάθmicroιας και ∆ευτεροβάθmicroιας
εκπαίδευσης στη χώρα microας (Χαραλαmicroπόπουλος 1999) Αυτό ωστόσο δεν σηmicroαίνει
ότι στη σηmicroερινή σχολική πρακτική έχει microηδενιστεί το habitus του παραδοσιακού
τρόπου γλωσσικής διδασκαλίας το οποίο στηρίζεται στις επόmicroενες αρχές Μέσσιου
2003)
bull Η έmicroφαση δίνεται στο τελικό προϊόν του γραπτού λόγου
bull Το γράψιmicroο θεωρείται ατοmicroική εργασία
bull Προέχει η συστηmicroατική καλλιέργεια των δεξιοτήτων χρήσης γραmicromicroατικών και
συντακτικών φαινοmicroένων ανεξάρτητα από το κειmicroενικό τους πλαίσιο
bull Το κείmicroενο γράφεται στην τάξη για να διαβαστεί από τον δάσκαλο ο οποίος
7
είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός
αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών
Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται
σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις
ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και
ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)
Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση
της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει
χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι
βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος
1999)
bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο
το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου
κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν
αδύνατη
bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις
για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από
λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει
microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι
ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν
υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)
bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους
microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε
διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας
Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και
απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου
ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα
στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις
διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε
αποδέκτεςαναγνώστες
bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό
απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα
microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται
σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan
1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει
8
ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία
και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές
πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι
microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα
bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο
προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος
1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε
σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον
προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004
65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν
στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην
επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία
microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου
δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως
αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη
bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν
στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική
γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την
microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-
λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του
γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του
λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική
επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά
συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για
ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας
bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές
περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή
ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της
γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για
τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από
ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς
κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
7
είναι εκτός από αποκλειστικός ρυθmicroιστής της γλωσσικής αγωγής ο microοναδικός
αποδέκτης-αξιολογητής του τελικού κειmicroένου των microαθητών
Γενικότερα η διδασκαλία της γλώσσας microε βάση τα παραδοσιακά πρότυπα κρίνεται
σήmicroερα microετωπική στη γενικότερη οργάνωση (χωρίς να λαmicroβάνει υπόψη τις
ιδιατερότητες και τις ανάγκες των microαθητών) δασκαλοκεντρική στη δοmicroή της και
ερωτηmicroατική ή microονολογική στον τρόπο κυκλοφορίας της (Ματσαγγούρας 2004 92)
Τη microέθοδο αυτή ήρθε να ανατρέψει η επονοmicroαζόmicroενη laquoεπικοινωνιακή προσέγγιση
της γλώσσαςraquo Αν και ο σχετικός όρος διέπεται από ρευστότητα και έχει
χρησιmicroοποιηθεί από πολλούς για διάφορες ανάγκες και microε διαφορετικές σηmicroασίες οι
βασικές της αρχές θα microπορούσαν να συνοψιστούν στα εξής (Χαραλαmicroπόπουλος
1999)
bull Γλωσσική microονάδα microελέτης της γλώσσας δεν είναι τόσο η λέξη και η πρόταση όσο
το κείmicroενο το οποίο αποτελεί συστατικό στοιχείο του άmicroεσου και ευρύτερου
κοινωνικοπολιτικού περιβάλλοντος χωρίς το οποίο η παραγωγή λόγου θα ήταν
αδύνατη
bull Η γλώσσα είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και χρησιmicroοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις
για την εξυπηρέτηση των αναγκών της κοινωνίας Είναι κατ επέκταση από
λειτουργική άποψη πολύmicroορφη Αυτό σηmicroαίνει ότι στην εκπαίδευση δεν υπάρχει
microόνο microία η επίσηmicroη σχολική γλώσσα-νόρmicroα αλλά πολλές γλώσσες όσες και οι
ανάγκες της εκάστοτε κοινωνίας που πρέπει να εξυπηρετηθούν Επίσης δεν
υπάρχει microόνο ένα είδος σχολικού γραπτού λόγου (λχ η έκθεση ιδεών)
bull Η γλωσσική διδασκαλία εποmicroένως πρέπει να έχει ως στόχο να εξασκήσει τους
microαθητές σε διαφορετικά είδη λόγου (προφορικού ή γραπτού) αλλά και σε
διαφορετικά επίπεδα ύφους ανάλογα microε την εκάστοτε περίσταση επικοινωνίας
Με άλλα λόγια η επικοινωνιακή προσέγγιση έχει microεταγνωστικές λειτουργίες και
απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει το microαθητικό κοινό τη λειτουργία του λόγου
ώστε να microπορεί να επικοινωνεί (προφορικά και γραπτά) διαmicroορφώνοντας τα
στοιχεία της δικής του ιδιολέκτου ανάλογα microε τις προθέσεις του microε τις
διαφορετικές συνθήκες επικοινωνίας και microε τους εκάστοτε
αποδέκτεςαναγνώστες
bull Η κατάκτηση αυτή συνδέεται microε τη microάθηση θεωρούmicroενη ως διαδικασία Αυτό
απαιτεί εmicroπλοκή των microαθητών σε γλωσσικές δραστηριότητες επειδή laquoη γλώσσα
microαθαίνεται πιο εύκολα όταν χρησιmicroοποιείται ενεργητικά παρά όταν προσφέρεται
σαν ένα σύνολο από αποκοmicromicroένες προτάσεις ή ασκήσειςraquo (Halliday amp Hasan
1989 181) H εmicroπλοκή και ενεργητική συmicromicroετοχή των microαθητών προϋποθέτει
8
ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία
και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές
πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι
microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα
bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο
προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος
1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε
σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον
προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004
65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν
στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην
επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία
microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου
δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως
αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη
bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν
στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική
γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την
microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-
λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του
γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του
λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική
επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά
συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για
ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας
bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές
περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή
ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της
γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για
τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από
ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς
κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
8
ευρύ φάσmicroα δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των οποίων ενεργούν microε αυτονοmicroία
και έξω από τον άmicroεσο έλεγχο του εκπαιδευτικού Οι δραστηριότητες αυτές
πρέπει να δηmicroιουργούν επικοινωνιακές συνθήκες στις οποίες να νιώθουν οι
microαθητές την ανάγκη να χρησιmicroοποιήσουν τη γλώσσα
bull Ο επικοινωνιακός λόγος επιβάλλει την ένταξή του σε επικοινωνιακό πλαίσιο Ο
προσδιορισmicroός του πλαισίου ή laquoπερικείmicroενουraquo (Γεωργακοπούλου amp Γούτσος
1999) στον γραπτό λόγο παρουσιάζει ιδιοmicroορφίες σε σχέση microε τον προφορικό σε
σηmicroείο να θεωρείται δύσκολο έργο microε σύστηmicroα εντελώς διαφορετικό από τον
προφορικό (Bereiter amp Scardamalia 1987 Graves 1978 Ματσαγγούρας 2004
65) Ο γραπτός λόγος είναι οργανωmicroένος έχει διάρκεια στον χρόνο και δεν
στηρίζεται στα παραγλωσσικά και εξωγλωσσικά στοιχεία Αφορά κυρίως στην
επικοινωνία από απόσταση microε microοναδικό microέσο το κείmicroενο Γι αυτό η επικοινωνία
microέσω του γραπτού λόγου είναι microονόδροmicroη και microετά τη συγγραφή του κειmicroένου
δεν υπάρχουν κατά κανόνα δυνατότητες αλλαγής ή βελτίωσής του ως
αποτέλεσmicroα της αλληλεπίδρασης ποmicroπού και δέκτη
bull Η έmicroφαση κατά τη διδασκαλία της microητρικής γλώσσας πρέπει να δίνεται κατεξοχήν
στην παραγωγή διαφοροποιηmicroένου λόγου και όχι στην ανάλυση ή στη θεωρητική
γνώση του γλωσσικού συστήmicroατος Το ενδιαφέρον έτσι microετατοπίζεται από την
microεταγλωσσική αντίληψη του laquomicroαθαίνω για τη γλώσσα microουraquo στην επικοινωνιακή-
λειτουργική laquomicroαθαίνω τη γλώσσα microουraquo Με άλλα λόγια για την αποτελεσmicroατική επικοινωνία δεν αρκεί microόνο η γλωσσική ικανότητα (δηλαδή η γνώση του
γλωσσικού συστήmicroατος) αλλά και γνώσεις που επιτρέπουν την προσαρmicroογή του
λόγου στις διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις η ύπαρξη δηλαδή επικοινωνιακής ικανότητας Η παραγωγή νοήmicroατος και η αποτελεσmicroατική
επικοινωνία δεν είναι microόνο ζήτηmicroα γνώσης των γλωσσικών δοmicroών αλλά
συνδέονται microε ποικίλους παράγοντες (ποιος microιλάει σε ποιον απευθύνεται για
ποιο θέmicroα microε ποια πρόθεση πού πότε πώς) οι οποίοι συνιστούν την περίσταση επικοινωνίας
bull Στο γλωσσικό microάθηmicroα πρέπει να δηmicroιουργούνται κατά το δυνατόν πραγmicroατικές
περιστάσεις επικοινωνίας Έτσι δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές για παραγωγή
ποικιλίας ειδών λόγου και ύφους ενώ η καλλιέργεια της επικοινωνιακής και της
γλωσσικής τους ικανότητας καθίσταται επιτυχέστερη και αποδοτικότερη Όσο για
τα υπό διδασκαλία κείmicroενα πρέπει να είναι laquoαυθεντικάraquo και να προέρχονται από
ποικιλία ειδών γραπτού λόγου (από εφηmicroερίδες και περιοδικά microέχρι οδηγούς
κατασκευής αντικειmicroένων) όχι απαραίτητα από τον χώρο της λογοτεχνίας Έτσι
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
9
οι microαθητές συνειδητοποιούν την αξία της γλώσσας ως φορέα πολιτισmicroού όπως
αυτός αποτυπώνεται στη γλώσσα (Σκιά 2001)
5 Ο διπλός ρόλος των microαθητών στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η σταδιακή συγγραφή κειmicroένων στην εκπαίδευση επιφυλάσσει δύο συνδυαστικούς
microεταξύ τους ρόλους στους microαθητές αφενός τον ρόλο του laquoσυγγραφέα-δηmicroιουργούraquo
και αφετέρου τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo (Σπαντιδάκης 2004 26-28) Ως
συγγραφείς-δηmicroιουργοί οι microαθητές παράγουν ιδέες τις οργανώνουν επιλέγοντας
τους αποδέκτες-αναγνώστες ξεκαθαρίζουν τους στόχους του υπό σύνταξη κειmicroένου
το βελτιώνουν και επιλέγουν τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν Αναλαmicroβάνουν
δηλαδή όλο το γνωστικό και microεταγνωστικό φορτίο που απαιτείται για την παραγωγή
γραπτού λόγου Η επιτυχής ανταπόκριση στον ρόλο αυτό προϋποθέτει ότι οι microαθητές
κατέχουν αφενός τις δεξιότητες και τις στρατηγικές που απαιτούνται για να
ολοκληρωθεί η κειmicroενική εργασία και γνωρίζουν αφετέρου το πώς το πότε το πού
και το γιατί χρησιmicroοποιούνται οι παραπάνω σtρατηγικές προκειmicroένου να είναι
αποτελεσmicroατική η microάθηση Από την άλλη microεριά ως γραmicromicroατείς-γραφείς οι microαθητές
καλούνται να εκτελέσουν τις απαραίτητες κινήσεις λεπτής κινητικότητας για τον
σχεδιασmicroό της microορφής του κειmicroένου δηλαδή να σχεδιάσουν τα γράmicromicroατα να
αφήνουν αποστάσεις ανάmicroεσα στα γράmicromicroατα και στις λέξεις του κειmicroένου να
γνωρίζουν και να χρησιmicroοποιούν τους γραmicromicroατικο-συντακτικούς και ορθογραφικούς
κανόνες τα σηmicroεία στίξης καθώς επίσης τα δοmicroικά στοιχεία του είδους του κειmicroένου
Είναι προφανές ότι και οι δύο προηγούmicroενοι ρόλοι εmicroπλέκουν τους microαθητές σε
διαδικασίες επίπονες δύσκολες και απαιτητικές γεγονός που αυξάνει τις ευθύνες του
εκπαιδευτικού καθώς θα πρέπει ο ίδιος να γνωρίζει αφενός τους ρόλους που
επιτελούν οι microαθητές του στην παραγωγή του γραπτού λόγου αλλά και να είναι σε
θέση να επιστρατεύει τρόπους και microέσα προκειmicroένου να τους υποστηρίξει στο
δύσκολο έργο τους 6 Τα στάδια της συγγραφής των κειmicroένων
Ως προς τα στάδια που ακολουθούνται στην παραγωγή γραπτού λόγου σήmicroερα
θεωρείται ξεπερασmicroένη η αντίληψη ότι αυτά είναι τρία (σχεδιασmicroός γραφή
διόρθωση) και microάλιστα εντελώς ανεξάρτητα microεταξύ τους που υλοποιούνται κατά
διαδοχική χρονική ακολουθία Αν και δεν υπάρχει microία και αποκλειστική laquoδιαδικασία
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
10
γραψίmicroατοςraquo οι ερευνητές (Flower amp Hayes 1981 Neuwirth Kaufer Chandhok amp
Morris 2000 Ματσαγγούρας 2004 173 240 κε) τείνουν στο να δεχτούν ότι η
microέθοδος σταδιακής συγγραφής κειmicroένου περιλαmicroβάνει τα εξής στάδια
1 ο σχεδιασmicroός (planning) οι microαθητές επιχειρούν να ανακαλέσουν από τη
microνήmicroη τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για να τις οργανώσουν στη συνέχεια microε
τρόπον ώστε να εξυπηρετήσουν τις προθέσεις τους Το προσχέδιο ή σχεδιασmicroός
περιλαmicroβάνει τρία επιmicroέρους βήmicroατα (Σπαντιδάκης 2004 28-29)
11 τη στοχοθεσία (goal setting) οι microαθητές σε αυτό το βήmicroα καλούνται να
επιλέξουν και να αποφασίσουν σχετικά microε 111 το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται το κείmicroενο καθώς επίσης
τις ανάγκες και τα ενδιαφεροντά του Ως αποδέκτες του κειmicroένου υπολογίζονται τόσο
οι πραγmicroατικοί συmicromicroαθητές του συγγραφέα όσο και οι υποθετικοί microε καταστάσεις
ωστόσο επακριβώς προσδιορισmicroένες από τον εκπαιδευτικό 112 το είδος του κειmicroένου το οποίο προϋποθέτει τη γνώση των
ιδιαίτερων δοmicroικών του στοιχείων 113 τις προθέσεις ή τον σκοπό για τον οποίο ο συγγραφέας
συντάσσει το κείmicroενό του
12Τη γέννηση ιδεών (brainstorimng) κατά την εκτέλεση αυτού του βήmicroατος
ο microαθητής-συγγραφέας σηmicroειώνει λέξεις-κλειδιά κοmicromicroάτια φράσεων ή και ολόκληρες
προτάσεις τις οποίες χρησιmicroοποιεί ως laquoάγκυρεςraquo προκειmicroένου να αναπτύξει αυτά
που πρόκειται να γράψει
13Την οργάνωση των ιδεών (organizing) ο microαθητής συγγραφέας
χρησιmicroοποιεί κάθε είδους παραγλωσσικά σηmicroεία έτσι ώστε να εκφράζουν αυτό που
θέλει να γράψει Οργανώνει επίσης τις ιδέες του σύmicroφωνα microε τους στόχους που έχει
προηγουmicroένως θέσει
Το έργο της υποστήριξης του εκπαιδευτικού στην πρώτη φάση του σχεδιασmicroού
εντοπίζεται στην προσπάθειά του να βοηθήσει τους microαθητές στην ανάκληση
προηγούmicroενων εmicroπειριών τους και στην παροχή κάθε είδους πηγών (κειmicroένων
εντύπων σχεδίων διαγραmicromicroάτων οπτικοακουστικών παρουσιάσεων κλπ) που
σχετίζονται microε το υπό σύνταξη θέmicroα
2 το πρώτο κείmicroενο (drafting) στη δεύτερη αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας
περισσότερο τον ρόλο του laquoγραmicromicroατέα-γραφέαraquo παρά του laquoσυγγραφέα-
δηmicroιουργούraquo καταγράφουν τις ιδέες που έχουν ήδη συγκεντρώσει και οργανώσει
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
11
στην πρώτη σχεδιαστική φάση Όπως εύστοχα επισηmicroαίνεται (Σπαντιδάκης 2004
33) το παραγόmicroενο κείmicroενο αποτελεί ένα είδος laquoπρόβαςraquo το οποίο επιδέχεται
βελτιώσεις microέχρι την laquoπρεmicroιέραraquo Πρόκειται γενικότερα για πρό-χειρο κείmicroενο και
καθαρά ιδιωτικό που δεν υπολογίζει τους αναγνώστες-αποδέκτες
3 Η επανεξέταση (revising) και επιmicroέλεια (editing) του κειmicroένου στη δίπτυχη
αυτή φάση οι microαθητές ασκώντας και τους δύο ρόλους (των συγγραφέων και των
γραmicromicroατέων) συνεχίζουν να βελτιώνουν το γραπτό τους τόσο ως προς το
περιεχόmicroενο όσο και ως προς τη microορφή του Πρόκειται για την πλέον σηmicroαντική και
εξαιρετικά δύσκολη φάση εργασίας επειδή οι microαθητές καλούνται να επανεξετάσουν
το γραπτό τους να το αξιολογήσουν και να αποφασίσουν για το πώς microπορούν να το
βελτιώσουν Η επανεξέτασηβελτίωση προϋποθέτει εξάλλου την κριτική ανάγνωση εκ
microέρους των microαθητών του πρωτο-κειmicroένου microε εστίαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό
όσο και στους προαποφασισmicroένους στόχους του Τέλος επειδή η επανεξέταση είναι
το προστάδιο της τελικής laquoέκδοσηςraquo του κειmicroένου εκτιmicroάται ως ένα είδος επιmicroέλειας
(editing) απαιτώντας από τους microαθητές ποικιλία δεξιοτήτων που εκτείνονται από την
ευανάγνωστη και ορθή γραφή των λέξεων microέχρι τον ευέλικτο χειρισmicroό οργάνωσης
προτάσεων και παραγράφων
4 Η έκδοση κοινοποίηση του κειmicroένου (editing) στο στάδιο αυτό οι microαθητές
microοιράζονται το κείmicroενό τους microε άλλους αποδέκτες-αναγνώστες (συmicromicroαθητές
εκπαιδευτικούς γονείς φίλους) που ουσιαστικά αποτελούν το ευρύτερο ακροατήριό
τους Η σηmicroασία του σταδίου αυτού έγκειται στο ότι δίνει σκοπό στη δραστηριότητα
παραγωγής γραπτού λόγου εκφρασmicroένου microε διάφορους τρόπους (βιβλία περιοδικά
και εφηmicroερίδες διαλογική δραmicroατοποίηση δηmicroόσιες ανακοινώσεις σε συmicromicroαθητές ή
και γονείς ηχογράφηση ή και οπτικογράφησή τους)
61 Προϋποθέσεις αποτελεσmicroατικότητας
1 Η σταδιακή συγγραφή του κειmicroένου δεν είναι microια γραmicromicroική διαδικασία και
άπαξ ενέργεια (Faigley 1986) που εξαντλείται στη γνωστή διόρθωση και στην
επιστροφή του κειmicroένου Συνήθως το ένα στάδιο ενυπάρχει στο άλλο και
επανέρχονται πολλές φορές κατά τη διάρκεια της γραφής Εξάλλου από το
παράδειγmicroα των ενηλίκων συγγραφέων είναι διαπιστωmicroένο ότι κατά το γράψιmicroο
σταmicroατάει κάποιος για να ελέγξει ότι είχε γράψει Αν διαπιστώσει πως δεν
εξυπηρετείται ο στόχος που είχε τότε microπορεί αν η απόκλιση είναι microικρή να
βελτιώσει τα γραφέντα να ξανασχεδιάσει σε microικρό ή microεγάλο βαθmicroό το σύνολο του
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
12
κειmicroένου Συmicroβαίνει δηλαδή ένα είδος αλληλοεγκιβωτισmicroού των σταδίων και όχι
γραmicromicroικής τους αλληλουχίας
2 Επιτακτική ανάγκη κατά την παραγωγή του γραπτού λόγου είναι να microην
αγνοείται η παιδαγωγική αρχή της διαφοροποιηmicroένης διδασκαλίας που θα πρέπει να
προσαρmicroόζεται στις ανάγκες στον ρυθmicroό εργασίας και στις ιδιαιτερότητες κάθε
microαθητή (Graves 1994 57) Όπως οι ενήλικοι συγγραφείς κάθε microαθητής συγγραφέας
γράφει microε τον δικό του τρόπο συνδυάζοντας αυτά που γνωρίζει microε αυτά που θέλει να
πετύχει
3 Είναι απαραίτητο να δίνεται η ευκαιρία στους microαθητές να βελτιώνουν τα
κείmicroενά τους έπειτα από microια κατάλληλη διδακτική microεθόδευση διόρθωσης ώστε να
συνειδητοποιούν τί θα βελτιώσουν και γιατί Έτσι το γράψιmicroο παίρνει τη microορφή microια
δυναmicroικής και όχι στατικής διαδικασίας Ο παράγοντας επίσης laquoχρόνοςraquo καθίσταται
στην παραγωγή του γραπτού λόγου σηmicroαντικός δεδοmicroένου ότι αναφέρεται σε
αυθεντικές γλωσσικές δραστηριότητες που microπορεί και αξίζει ίσως να διαρκέσουν
ώρες ή και microέρες
4 Στην αποτελεσmicroατικότητα της παραγωγής του γραπτού των microαθητών
συmicroβάλλουν η εξ αρχής γνώση των διδακτικών στόχων και κριτηρίων microε βάση τα
οποία θα κριθούν οι επιδόσεις τους ενώ η παροχή κάθε είδους κινήτρων από την
πλευρά του εκπαιδευτικού ενισχύει την αυτο-εικόνα των microαθητών επηρεάζοντας
καθοριστικά την ποιότητα του γραπτού λόγου Η πάσης φύσεως συνδροmicroή από την
πλευρά του εκπαιδευτικού είναι αποτελεσmicroατικότερη όταν δίνεται κατά τη διάρκεια
της δυσκολίας που αντιmicroετωπίζουν οι microαθητές και εποmicroένως αν αυτό είναι δυνατό
να γίνει κατά τη διάρκεια της παραγωγής λόγου πάντως όχι εκ των υστέρων
5 Στο πλαίσιο αυτό προβάλλεται η ανάγκη της οργάνωσης της γλωσσικής
διδασκαλίας σε οmicroάδες εργασίας Η αντίληψη αυτή σηmicroαίνει ότι η κατάκτηση της
γλώσσας επιτυγχάνεται καλύτερα microέσω της συνεργασίας επειδή ακριβώς η γλώσσα
είναι κοινωνικό φαινόmicroενο και η παραγωγή γραπτού λόγου είναι κοινωνικά
προσδιορισmicroένη πράξη Εξάλλου η ψυχολογία της microάθησης επισηmicroαίνει τη
σπουδαιότητα της συνεργασίας Αν δεχτούmicroε γενικότερα τη θέση του Vygotsky
(1988) ότι η σκέψη είναι εσωτερικοποιηmicroένες αλληλεπιδράσεις (συνοmicroιλίες δηλαδή microε
άλλους) τότε η παραγωγή γραπτού λόγου είναι εσωτερικοποιηmicroένες συνοmicroιλίες που
εξωτερικοποιούνται και προσφέρονται ξανά ως κοινωνικές Εποmicroένως είναι
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
13
σηmicroαντικό οι εκπαιδευτικοί να δηmicroιουργούν ένα περιβάλλον πλούσιο σε
αλληλεπιδράσεις-συνοmicroιλίες κατά την παραγωγή γραπτού λόγου των microαθητών
6 Tα παραπάνω συνεπάγονται και έναν διαφορετικό ρόλο του εκπαιδευτικού ο
οποίος στη συγκεκριmicroένη περίπτωση λειτουργεί ως υποστηρικτής της microάθησης που
βοηθάει στην ταχύτερη πνευmicroατική ωρίmicroανση των microαθητών (laquoζώνη της εγγύτερης
ανάπτυξηςraquo) ∆εν λειτουργεί πια ως κάτοχος της γνώσης την οποία διοχετεύει στους
microαθητές αλλά ως εmicroψυχωτής που ενθαρρύνει και δηmicroιουργεί κίνητρα ως microέλος της
οmicroάδας που διατυπώνει ισότιmicroα την άποψή του ως σύmicroβουλος που είναι διαθέσιmicroος
για βοήθεια και συmicroβουλές Αυτός ο ρόλος του εκπαιδευτικού έχει ως αποτέλεσmicroα
την απόκτηση αυτονοmicroίας από τον microαθητή τόσο στο να χρησιmicroοποιεί τη γλώσσα όσο
και στο να microαθαίνει αναλαmicroβάνοντας την ευθύνη της microαθησιακής του πορείας microέσα
και έξω από το σχολείο (Atwell 1991 140-141)
62 Τα προβλήmicroατα επιmicroένουν
Η διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου είναι δύσκολο να επιτευχθεί από όλους
τους microαθητές στον ίδιο βαθmicroό Τα διαπιστωmicroένα προβλήmicroατα που καταγράφονται
στη σχετική βιβλιογραφία επιmicroερίζονται σε δύο γενικές κατηγορίες (Σπαντιδάκης
2004 48-67)
1 Προβλήmicroατα γνωστικών-microεταγνωστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές ως
συγγραφείς αντιmicroετωπίζουν δυσκολίες ως προς
bull τις γνωστικές και microεταγνωστικές δεξιότητες
bull τον σχεδιασmicroό του γραπτού
bull την επανεξέταση βελτίωση των ιδεών
2 Προβλήmicroατα microηχανιστικών δεξιοτήτων στα οποία οι microαθητές κυρίως ως
γραmicromicroατείς αντιmicroετωπίζουν αδυναmicroίες
bull γραφής microε το χέρι
bull ορθογραφίας
bull λεξιλογίου
bull τονισmicroού σύνταξης και στίξης
Ως προς την πρώτη κατηγορία προβληmicroάτων επισηmicroαίνεται ότι σε αντίθεση προς τους έmicroπειρους συγγγραφείς που ακολουθούν σύνθετα microοντέλα επεξεργασmicroένης
γραφής οι microαθητές συγγραφείς συχνά
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
14
bull δεν είναι σε θέση να επιλέξουν να εφαρmicroόσουν και να αξιολογήσουν microια
κειmicroενική στρατηγική
bull δεν έχουν επίγνωση των δυνατοτήτων και των αδυναmicroιών τους ως συγγραφέων
bull αδυνατούν να προσδιορίσουν τις απαιτήσεις που θέτει το υπό ανάπτυξη θέmicroα
bull δεν είναι σε θέση να εκπονήσουν σχέδια και δεν microπορούν να συνειδητοποιήσουν
τον σκοπό για τον οποίο γράφουν
bull Επιλέγουν έτσι το microοντέλο της παράθεσης πληροφοριών που σηmicroαίνει ότι
bull συντάσσουν τις ιδέες τους microε βάση τα όσα ξέρουν ή θυmicroούνται και όχι microε βάση τη
γνώση που παράγεται κατά τη συγγραφική διαδικασία
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο εύρος λεξιλογίου και προτάσεων
bull γράφουν παρατακτικά ακολουθώντας πρότυπα του προφορικού λόγου
bull επιmicroένουν στο περιεχόmicroενο παρά στη δοmicroή του κειmicroένου
bull γράφουν είτε για τον εαυτό τους είτε για τον δάσκαλο πάντως όχι για τους
αποδέκτες τους
bull θεωρούν την επανεξέταση ως αγγαρεία προβαίνοντας σε περιστασιακές και
επιδερmicroικές βελτιώσεις του γραπτού τους
Ως προς τη δεύτερη κατηγορία επισηmicroαίνεται ειδικότερα ότι οι microαθητές ως
γραmicromicroατείς εmicroφανίζουν τα εξής προβλήmicroατα
bull αδυνατούν να παράγουν ευανάγνωστα κείmicroενα εύκολα και γρήγορα
bull δυσκολεύονται στην αυτόmicroατη ανάκληση και εκτέλεση διαδοχικών microυοκινητικών
κινήσεων που είναι αναγκαίες για τη γραφή γραmicromicroάτων και αριθmicroών (δυσγραφία)
bull προβαίνουν σε θεmicroατικά και καταληκτικά λάθη
bull χρησιmicroοποιούν περιορισmicroένο προφορικό κυρίως λεξιλόγιο
bull δεν είναι σε θέση να εσωτερικεύσουν την εφαρmicroογή των κανόνων στίξης
bull δοmicroούν ακανόνιστα τις προτάσεις
7 Ο υπολογιστής ως δάσκαλος στο γλωσσικό microάθηmicroα
Η αντιmicroετώπιση των προβληmicroάτων στην παραγωγή του γραπτού λόγου είναι έργο
του εκπαιδευτικού ο οποίος οφείλει αφού διαγνώσει τα προβλήmicroατα και τις ανάγκες
των microαθητών να σχεδιάσει και να υλοποιήσει τα κατάλληλα υποστηρικτικά microέσα
(αντισταθmicroιστικά-θεραπευτικά ή και τα δύο) της γλωσσικής διδασκαλίας Στο
ρεπερτόριο των τεχνολογικών υποστηρικτικών microέσων ανήκουν και οι υπολογιστές
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
15
Στον διεθνή χώρο έπειτα από microια πορεία τριάντα περίπου χρόνων microε συχνές
microετατοπίσεις και microε αmicroφισβητήσιmicroης συχνά από την άποψη της παιδαγωγικής
λειτουργικότητας προϊόντα (Ράπτης amp Ράπτη 2003 55 κε) προέκυψε ένας νέος
κλάδος της laquoΜάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥraquo (Computer Assisted Learning =
CAL) ο οποίος επονοmicroάζεται laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo
(Computer Asssisted Language Learning = CALL) Στην εκπαιδευτική
πραγmicroατικότητα της χώρας microας ο κλάδος αυτός άρχισε να δίνει τους πρώτους
καρπούς και να δηmicroιουργεί τους πρώτους προβληmicroατισmicroούς σχετικώς πρόσφατα
(από τα microέσα της δεκαετίας του 90 και ύστερα)
Τα λογισmicroικά προϊόντα που προέκυψαν microε την προοδευτική εξέλιξη της
ηλεκτρονικής τεχνολογίας διακρίθηκαν και διακρίνονται σε κατηγορίες microε βάση
διάφορα κριτήρια Ο Warschauer (1996) ανάλογα microε το είδος των προγραmicromicroάτων
και τις επιπτώσεις που προκαλούν στο είδος της γλωσσικής microάθησης κατηγοροποιιεί
τη laquoΜάθηση της γλώσσας microε την υποστήριξη του ΗΥraquo σε τρεις φάσεις Έτσι
διακρίνονται
(α) η Συmicroπεριφοριστική γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1960-1970)
όπου δεσπόζει η χρήση προγραmicromicroάτων πρακτικής και εξάσκησης (Drill and
Practice) και διδασκαλίας (Tutorials)
(β) η Επικοινωνιακή γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1970-80) όπου
κυριαρχεί η χρήση περισσότερο αλληλεπιδραστικών προγραmicromicroάτων microεταξύ των
χρηστών αλλά και χρηστών microε τον ΗΥ (παράδειγmicroα οι επεξεργαστές κειmicroένου)
(γ) η Ολοκληρωmicroένη γλωσσική microάθηση microε την υποστήριξη του ΗΥ (1980 - σήmicroερα)
περίοδος πολυmicroεσικών και υπερmicroεσικών εφαρmicroογών καθώς επίσης
αξιοποίησης του ∆ιαδικτύου
Στην προηγούmicroενη ταξινόmicroηση το πέρασmicroα σε microια νέα φάση δεν σηmicroαίνει
ταυτόχρονα και ανατροπή ή περιθωριοποίηση της προηγούmicroενης Αντίθετα τα
παραδοσιακά στοιχεία της προηγούmicroενης microπορεί να συνυπάρχουν microε τα
νεοτερικότερα της επόmicroενης Επίσης εκτός από τα ρευστά χρονολογικά όρια
εmicroφάνισης και εξέλιξής τους η κατοχύρωση των καινοτοmicroιών που εισάγει κάθε φάση
δεν συmicroβαίνει αmicroέσως αλλά microε αργό ρυθmicroό και ανοmicroοιογένεια ανάλογα microε τα
εκάστοτε πολιτισmicroικά περιβάλλοντα Γενικότερα οι διαχωριστικές γραmicromicroές ανάmicroεσα
στις φάσεις (στην πρώτη κυρίως και στη δεύτερη) είναι σχετικές και εξαρτώνται όχι
microόνο από το είδος του χρησιmicroοποιούmicroενου λογισmicroικού αλλά και από τον τρόπο microε
τον οποίο το εκmicroεταλλεύονται στην τάξη εκπαιδευτικοί και microαθητές
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
16
Προσαρmicroόζοντας το ταξινοmicroικό σχήmicroα του Warschauer στις ανάγκες της προκείmicroενης
εργασίας υιοθετούmicroε microια πιο γενική διάκριση των γλωσσικών εφαρmicroογών σε δύο
κατηγορίες ανάλογα microε τον βαθmicroό αντιστοιχίας τους (α) στην παραδοσιακή
προσέγγιση της γλώσσας και (β) στις απαιτήσεις της επικοινωνιακής και των
παραγώγων της
71 Λογισmicroικά πρακτικής εξάσκησης και διδασκαλίας
Τα λογισmicroικά προϊόντα της πρώτης φάσης της συmicroπεριφοριστικής γλωσσικής
microάθησης microε την υποστήριξη του ΗΥ καλύπτουν κατά κύριο λόγο ανάγκες της
παραδοσιακής γλωσσικής διδασκαλίας Η πλειονότητα των εφαρmicroογών αυτών
βασίζεται στο microοντέλο του υπολογιστή-δασκάλου (computer as tutor) απόρροια του
οποίου ήταν στον διεθνή χώρο η κυρίαρχη αντίληψη κατά πολλούς microέχρι τη
δεκαετία του 80- ότι οι microηχανές microπορούν να πετύχουν laquoκαλύτερα γρηγορότερα και
φτηνότεραraquo ότι έκαναν οι εκπαιδευτικοί (Kemp 1992 13) Πρώτο παράδειγmicroα τα
γλωσσικά προγράmicromicroατα πρακτικής και εξάσκησης (Drill and Practice) που ασκούν
τους microαθητές σε διάφορες ενότητες γραmicromicroατικής και συντακτικού ή στην εκmicroάθηση
λεξιλογίου Οι ασκήσεις παίρνουν συχνά τη microορφή της πολλαπλής επιλογής ή της
συmicroπλήρωσης κενών ενώ η διόρθωση και η ανατροφοδότηση γίνεται από το
πρόγραmicromicroα το οποίο είναι δυνατό να προσαρmicroοστεί στις δυνατότητες του
ασκούmicroενου και να εmicroφανίσει στο τέλος την πορεία και την επίδοσή του
Στα θετικά σηmicroεία των προγραmicromicroάτων αυτής της κατηγορίας κατά καιρούς
εντάχθηκαν
bull η παροχή άmicroεσης ανατροφοδότησης
bull το περιθώριο άπειρων επαναλήψεων που παρέχουν χωρίς να εξαντλείται
η υποmicroονή του microηχανήmicroατος
bull η χρονική άνεση microε την οποία ασκείται ο microαθητής δίχως microάλιστα την παρουσία
του δασκάλου
bull η δυνατότητα αξιολόγησης της πορείας των ασκουmicroένων
bull η θετική συmicroβολή τους αν είναι σωστά σχεδιασmicroένα στην επίλυση
προβληmicroάτων microηχανιστικών κυρίως δεξιοτήτων
Ως αρνητικά χαρακτηριστικά των προγραmicromicroάτων αυτών που οδήγησαν διεθνώς στη
σταδιακή υποχώρησή τους από τη γλωσσική διδασκαλία είναι
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
17
bull η συmicromicroόρφωσή τους σε ξεπερασmicroένα (θεωρητικά και παιδαγωγικά) πρότυπα του
συmicroπεριφορισmicroού όπως τα απέδειξε τουλάχιστον στον χώρο της γλωσσολογίας
η γενετική-microετασχηmicroατιστική θεωρία του Noam Chomsky σύmicroφωνα microε τα οποία
η γλωσσική διδασκαλία περιορίζεται ασφυκτικά στο microηχανιστικό σχήmicroα
laquoερέθισmicroα απάντησηraquo
bull η ανατροφοδότηση που παρέχουν είναι κατά κανόνα τυπική και δεν
εκmicroεταλλεύεται τις λαθεmicroένες απαντήσεις προκειmicroένου να δηmicroιουργηθούν
συνθήκες δηmicroιουργικής microάθησης
bull η έmicroφαση σε τεmicroαχισmicroένες ενότητες λόγου (λέξεις και προτάσεις) είναι
αποκοmicromicroένες από το φυσικό τους περιβάλλον microε αποτέλεσmicroα να αγνοείται η
κοινωνική διάσταση της γλώσσας
bull η ελάχιστη εκmicroετάλλευση των δυνατοτήτων των υπολογιστών που microε την
πάροδο του χρόνου γινόταν ολοένα περισσότερο σαφής και επιτακτική
Προέκταση των προγραmicromicroάτων γλωσσικής εξάσκησης εκτιmicroώνται και τα
προγράmicromicroατα διδασκαλίας (tutorials) Η γλωσσική ύλη τεmicroαχισmicroένη και εδώ σε
microικροενότητες επιπλέον διδάσκεται microε την παράλληλη παραδοσιακή εξάσκηση
Επίσης στη συγκεκριmicroένη κατηγορία δηmicroιουργούνται microικρά ή microεγάλα (ανάλογα
microε τον σχεδιασmicroό) περιθώρια εξατοmicroικευmicroένης microαθησιακής διαδικασίας καθώς
υποστηρίζεται ο διάλογος και παρακολουθείται η πορεία και οι ικανότητές του
microαθητή
72 Η laquoΛογοmicroάθειαraquo
Τα προσεχτικά σχεδιασmicroένα και προχωρηmicroένα προγράmicromicroατα διδασκαλίας
ενσωmicroατώνουν τις δυνατότητες τεχνολογίας (λχ τα πολυmicroέσα την εικόνα τον
ήχο) και microπορούν επίσης να βοηθήσουν στην κατανόηση κεφαλαίων της
γραmicromicroατικής του συντακτικού και της ορθογραφίας καλύπτοντας τυχόν κενά των
microαθητών σε επί microέρους θέmicroατα Αντιπροσωπευτικό πρόγραmicromicroα διδασκαλίας
στον ελληνικό χώρο είναι η laquoΛογοmicroάθειαraquo (προϊόν του Ινστιτούτου Επεξεργασίας
Λόγου) που προορίζεται για τη διδακτική της γλώσσας στο ∆ηmicroοτικό και στο
Γυmicroνάσιο (εικόνα 1)
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
18
εικόνα 1
Σήmicroερα η laquoΛογοmicroάθειαraquo διατίθεται προς πώληση σε τρία εκπαιδευτικά CD-
ROMs πολυmicroέσων περιλαmicroβάνοντας 12 ενότητες που αφορούν σε κεφάλαια
εκmicroάθησης γραmicromicroατικής συντακτικού και λεξιλογίου Για τη microελέτη κάθε
γλωσσικού θέmicroατος ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης
bull στα Υπερβιβλία δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία στα οποία γίνεται λεπτοmicroερής
παρουσίαση του θέmicroατος Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία microπορεί να γίνει τόσο
από το ∆ιδακτικό microέρος όσο και από τις Ασκήσεις (εικόνες 2 και 3 )
εικόνα 2
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
19
εικόνα 3
bull σε ασκήσεις (εικόνα 4)
εικόνα 4
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
20
bull σε βραβεία πολιτισmicroικού περιεχοmicroένου ξενάγηση στα ελληνικά νησιά
ποίηση ζωγραφική παραδοσιακά λαϊκά microουσικά όργανα Παιδικές χορωδίες
microυθολογία και κλασική microουσική (εικόνα 5)
εικόνα 5
Η laquoΛογοmicroάθειαraquo προσφέρεται τόσο για καθοδηγούmicroενη διδασκαλία σε επίπεδο
τάξης (για πολλούς χρήστες) όσο και για αυτοδιδασκαλία (microέχρι τρεις χρήστες)
Το περιεχόmicroενο είναι συmicroβατό microε την σχολική διδακτέα ύλη όπως αυτή ορίζεται
από τα αναλυτικά προγράmicromicroατα του ΥΠΕΠΘ
721 Παρατηρήσεις
Τα προγράmicromicroατα γλωσσικής διδασκαλίας όπως η laquoΛογοmicroάθειαraquo είναι σύνθετα και
εντυπωσιακά και οmicroολογούν ότι έρχονται για να υποστηρίξουν τον εκπαιδευτικό και
το έργο του και όχι να τον υποκαταστήσουν Εντάσσονται έτσι στα επονοmicroαζόmicroενα
laquoΠρογράmicromicroατα Καθοδηγούmicroενης ∆ιδασκαλίαςraquo (Computer Assisted Instruction) τα
οποία αποβλέπουν στην υποστήριξη του έργου του διδάσκοντος στα πλαίσια των
συνθηκών του φυσικού microαθήmicroατος Ωστόσο η κριτική επισηmicroαίνει (Βερέβη 1999) ότι
τέτοιου είδους προγράmicromicroατα είτε υπακούουν κατά βάθος στη διδακτική φιλοσοφία
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
21
του υπολογιστή-δασκάλου είτε περιθωριοποιούν το έργο και τον ρόλο του επειδή
εξασφαλίζουν την επιβολή εκ των άνω προς τα κάτω το πλαίσιο microιας laquoασφαλούςraquo
γλωσσικής microάθησης Επιπρόσθετα η ύλη των προγραmicromicroάτων αυτών είναι λίγο
πολύ προδιαmicroορφωmicroένη ενώ δεν προβλέπονται γλωσσικές δραστηριότητες
ενεργητικής συmicromicroετοχής των microαθητών σε αυθεντικές περιστάσεις Στο θεωρητικό
τους υπόβαθρο βρίσκεται η αντίληψη ότι γράφει κανείς καλά αν κατέχει τη
γραmicromicroατική και το συντακτικό και έχει ασκηθεί σε επιmicroέρους δεξιότητες όπως στην
ορθογραφία στη στίξη στην εκmicroάθηση του λεξιλογίου στη συmicroπλήρωση ή
υποκατάσταση λέξεων σε επίπεδο πρότασης κλπ (Schwartzvan der GeestSmit-
Kreuzen 1992 41) Η αντίληψη αυτή δίνει ελάχιστη έmicroφαση στην παραγωγή
διαφορoποιηmicroένου λόγου και τη συστηmicroατική διδασκαλία του ενώ αγνοεί πορίσmicroατα
της διεθνούς εmicroπειρίας και έρευνας που δείχνουν microε σαφήνεια πως η αποκλειστική
καλλιέργεια παρόmicroοιων δεξιοτήτων έχει αρνητικές microάλλον παρά θετικές επιπτώσεις
στην ποιότητα του γραπτoύ λόγου των microαθητών (Hillocks 1986)
8 Ο υπολογιστής ως εργαλείο στο γλωσσικό microάθηmicroα
Σε αντίθεση προς την παραδοσιακή προέγγιση της γλωσσικής διδασκαλίας η
επικοινωνιακή στηρίχθηκε στην αντίληψη που έβλεπε και βλέπει την αξιοποίηση των
ΗΥ ως γνωστικών εργαλείων (Ράπτης amp Ράπτη 2003 65 69-70) παρά ως
δασκάλων (computers as tools) Σε αυτό το πλαίσιο τα λογισmicroικά προϊόντα δεν
περιέχουν συγκεκριmicroένο γλωσσικό υλικό αλλά ενθαρρύνουν microε διάφορες τεχνικές
τους microαθητές να χρησιmicroοποιούν ή να κατανοούν τη γλώσσα Στα πρώτα θετικά τους
χαρακτηριστικά καταλογίστηκαν (Underwood 1984 52)
bull η υποχώρηση της έmicroφασης σε ζητήmicroατα γραmicromicroατοσυντακτικά που είναι
αποκοmicromicroένα από το κειmicroενικό πλαίσιο
bull η ενθάρρυνση των microαθητών να παράγουν αυθεντικές κατά το δυνατόν microορφές
λόγου σε ανοιχτά περιβάλλοντα microάθησης παρά να χειρίζονται
προσχηmicroατισmicroένους από το microηχάνηmicroα τύπους γλωσσικής έκφρασης
bull η ευλύγιστη προσαρmicroογή τους στις αντιδράσεις των microαθητών
81 Αντισταθmicroιστικά εργαλεία
Θεωρητικά τουλάχιστον την επικοινωνιακή προσέγγιση ήρθαν να υποστηρίξουν
ηλεκτρονικά εργαλεία τα οποία αν και microε συmicroπεριφοριστική κατά βάση λογική
βοηθούν microε αντισταθmicroιστικό τρόπο microαθητές microε συγκεκριmicroένα microαθησιακά και
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
22
γλωσσικά προβλήmicroατα ή τους διευκολύνουν σε διάφορα στάδια της παραγωγής
γραπτού λόγου (Σπαντιδάκης 2004 152-153) Εννοούνται στη συγκεκριmicroένη
περίπτωση οι υπολογιστικοί laquoεκφωνητέςraquo (πρβλ τον laquoΕκφωνητήraquo του ΙΕΛ τo
Esopos και τον laquo∆ηmicroοσθένηraquo) οι laquoγραφείςraquo (πρβλ τον laquoΠροκειmicroενογράφο του
ΙΕΛ τον laquoΗλεκτρονικό Λογογράφοraquo της εταιρείας Voice In) οι laquoεπινοητές λέξεωνraquo
οι laquoδιορθωτέςraquo (πρβλ τη laquoΣυmicroφωνίαraquo του ΙΕΛ) αλλά και τα πάσης φύσεως
ηλεκτρονικά λεξικά (Magenta Ελληνοmicroάθεια Αρχαιοmicroάθεια κλπ)
Η κριτική που έχουν δεχθεί κάποια από τα προγράmicromicroατα εκτός από τις τεχνικές
αδυναmicroίες τους είναι ότι αξιοποιούν περισσότερο τις δυνατότητες του υπολογιστή
παρά τις ανάγκες της γραπτής έκφρασης και διδασκαλίας της Παράδειγmicroα οι
υπολογιστικοί διορθωτές (Vernon 2000) οι οποίοι εντοπίζουν microε microηχανιστικό τρόπο
και ανεξαρτήτως συmicroφραστικών πλαισίων τις laquoλανθασmicroένεςraquo λέξεις σε ένα microαθητικό
κείmicroενο χωρίς να λαmicroβάνουν υπόψη τους τη γλωσσική αρχή ότι laquoτο λάθος δεν είναι
ένα microεmicroονωmicroένο φαινόmicroενο απόκλισης αλλά ορίζεται σε σχέση microε το σύστηmicroα που
ευνοεί την εmicroφάνιση και την περαιτέρω γενίκευσή του (Θεοφανοπούλου-Κοντού
2001 56) Κατά προέκταση καmicroία λέξη ή φράση δεν είναι από microόνη της κακή ή
αόριστη καθώς αυτό εξαρτάται από τη θέση που παίρνει στο κείmicroενο και τον στόχο
που υπηρετεί Αυτό ωστόσο οι microαθητές δύσκολα microπορούν να το αντιληφθούν microε
αποτέλεσmicroα να αποφεύγουν να χρησιmicroοποιούν ότι από το πρόγραmicromicroα θεωρείται
λάθος
Εξάλλου προκύπτει το ζήτηmicroα επιστηmicroονικής εγκυρότητας των γλωσσικών
βοηθηmicroάτων όπως είναι τα λεξικά Ακολουθώντας -microε λαmicroπρές βέβαια εξαιρέσεις- το
αγοραίο ρεύmicroα της laquoεκτεχνολόγησηςraquo της εκπαίδευσης αλλά και τελευταία της
γλώσσας διέπονται από κανονιστικές ή και ρυθmicroιστικές γλωσσολογικές αρχές και
κυρίως προωθούνται στην εκπαιδευτική κοινότητα χωρίς προηγούmicroενο
προβληmicroατισmicroό και έρευνα microε αποτέλεσmicroα να λειτουργούν παραπλανητικά στο
γλωσσικό curriculum (Κουτσογιάννης 2002 405-406)
82 Η προσοmicroοίωση και τα πολυmicroέσα
Μια δεύτερη κατηγορία λογισmicroικών προϊόντων που εmicroφανίστηκαν για να
υποστηρίξουν microεmicroονωmicroένα πεδία της επικοινωνιακής προσέγγισης είναι τα
προγράmicromicroατα προσοmicroοίωσης τα οποία microε τη χρήση πολυmicroέσων αναπαριστούν την
πραγmicroατικότητα και έτσι επιτρέπουν την παρακολούθηση φαινοmicroένων τα οποία είναι
δύσκολο χρονοβοόρο και ασύmicroφορο από οικονοmicroική άποψη να παρακολουθήσουmicroε
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
23
στην πραγmicroατικότητα (Simard 1991 Μακράκης 2000) Τα γλωσσικά προγράmicromicroατα
προσοmicroοίωσης αντιγράφουν στην πραγmicroατικότητα τη φιλοσοφία που συντηρείται σε
λογισmicroικά του χώρου των φυσικών επιστηmicroών των microαθηmicroατικών και της ιατρικής Η
εmicroπλοκή στη γλωσσική -και όχι microόνο- microάθηση επιτυγχάνεται ως εξής οι microαθητές
υποδύονται διάφορους ρόλους του δηmicroοσιογράφου για παράδειγmicroα microε σκοπό να
διεκπεραιώσουν microια αποστολή κατά κανόνα περιπετειώδη Η επίτευξη του στόχου
προϋποθέτει ότι οι microαθητές καλούνται να διασταυρώσουν στοιχεία να καταφύγουν
σε σχετικές πηγές (εγκυκλοπαίδειες λεξικά βάσεις δεδοmicroένων) microε βάση τα οποία
συλλέγονται οι απαραίτητες πληροφορίες και στο τέλος συντάσσεται κάποιο άρθρο
για την εφηmicroερίδα
Στα λογισmicroικά προσοmicroοίωσης καταλογίζονται τα επόmicroενα θετικά στοιχεία
bull ενθαρρύνουν την οmicroαδική εργασία και έρευνα
bull αναπτύσσουν την κριτική ικανότητα
bull οδηγούν στην κατάκτηση της γνώσης microε τρόπο ουσιαστικό και κυρίως
ευχάριστο
Ως αρνητικά στοιχεία των προγραmicromicroάτων αυτών θεωρούνται (Antonietti amp Giorgetti
2004)
bull οδηγούν τους microαθητές σε ένα είδος παραπλανητικής πραγmicroατικότητας
bull ενδέχεται να επιβάλλουν πρότυπα συmicroπεριφοράς (κοινωνικά πολιτισmicroικά
εθνικά) microέσω της microίmicroησης
bull Υπεραπλουστεύουν σύνθετα κοινωνικά φαινόmicroενα (λχ την ανεργία) τα οποία οι
microαθητές εκλαmicroβάνοντας την πληροφόρηση των ΗΥ ως laquoαντικειmicroενικήraquo
bull Εξοmicroοιώνουν την ιδιαίτερη φύση του γλωσσικού microαθήmicroατος microε άλλα όπως η
Φυσική στα οποία ωστόσο ταιριάζουν περισσότερο οι πρακτικές της
προσοmicroοίωσης
83 Οι επεξεργαστές κειmicroένου
Το πλέον αντιπροσωπευτικό και διαδεδοmicroένο microέσο γραπτής έκφρασης microε ΗΥ που
συνδέθηκε και συνδέεται microε την επικοινωνιακή προσέγγιση της γλώσσας και
ειδικότερα της παραγωγή του γραπτού λόγου είναι ο επεξεργαστής κειmicroένου (ΕΚ)
Τα βασικά επιχειρήmicroατα που οδήγησαν στη σταδιακή εγκατάστασή των
επεξεργαστών κειmicroένου και στο microάθηmicroα γλωσσικής αγωγής είναι (Daiute 1985
Bangert-Drowns 1993 72 Lehr 1995 Olive Kellogg amp Piolat 2002 Σπαντιδάκης
2004 151-152 Ράπτης amp Ράπτη 2003 172-173)
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
24
bull Το κέρδος χρόνου λχ ευκολία τόσο στην παραγωγή -κυρίως σε microαθητές microε
προβλήmicroατα στη χειροποίητη γραφή- όσο και στη διόρθωση των κειmicroένων τόσο
σε ζητήmicroατα microικροδοmicroής όσο και microακροδοmicroής
bull Παρέχεται η δυνατότητα δηmicroιουργίας προσωρινών κειmicroένων Κατά προέκταση
επιτρέπεται ο πειραmicroατισmicroός των microαθητών στο γράψιmicroο που τώρα microπορούν
παρακάmicroπτοντας προσωρινά τα microηχανικά λάθη να επικεντρώνουν την προσοχή
τους στα αποφασιστικότερα ζητήmicroατα microακροδοmicroής του κειmicroένου γέννηση ιδεών
βελτίωση του κειmicroένου (Piolat 1991)
bull Εξαιτίας των προηγούmicroεων διευκολύνσεων οι microαθητές αυτο-τοποθετούνται
εγγύτερα στη θέση του laquoπραγmicroατικού συγγραφέαraquo
bull Το παραγόmicroενο κείmicroενο παύει να είναι απολύτως προσωπικό αφού microέσω της
οθόνης microπορεί να είναι ορατό στον οποιονδήποτε αποδέκτη (εκπαιδευτικό ή
συmicromicroαθητή)
bull Η προηγούmicroενη δυνατότητα επιτρέπει την ανταλλαγή απόψεων και ευνοεί τη
συνεργασία (Zammuner 1995) εφόσον τώρα υπάρχει κείmicroενο αναφοράς εύκολα
αναγνώσιmicroο από όλα τα microέλη της οmicroάδας το οποίο microάλιστα τυπωmicroένο είναι
δυνατόν ευρέως να κυκλοφορεί ενώ το διάβασmicroα και το γράψιmicroο συνδέονται microε
τον διάλογο
bull Υποστηρίζεται η δηmicroιουργία εναλλακτικών microορφών γλωσσικής διδασκαλίας στα
εργαστήρια όπως είναι η εργασία microε microικρές οmicroάδες και η τροποποίηση του
ρόλου του εκπαιδευτικού
Παρά την αναmicroφισβήτητη προσφορά των επεξεργαστών κειmicroένου στις σύγχρονες
microεθόδους και πρακτικές του γλωσσικού microαθήmicroατος τόσο η διεθνής (Hawisher 1989
Salomon 1990 Cochran-Smith 1991) όσο και η ελληνική έρευνα (Κουτσογιάννης
1998 Σπαντιδάκης 2004) εκφράζουν τις επιφυλακτικές προειδοποιήσεις τους ως
προς την ουσιαστική συνδροmicroή που παρέχουν στην παραγωγή του γραπτού λόγου
των microαθητών Ειδικότερα επισηmicroαίνεται ότι
bull Οι microαθητές όταν αφεθούν microόνοι τους συχνά δεν είναι σε θέση να
εκmicroεταλλευτούν τις δυνατότητες της τεχνολογίας
bull Για την καλλιέργεια ειδικότερα των microεταγνωστικών τους δεξιοτήτων οι microαθητές
χρειάζονται την υποστήριξη του εκπαιδευτικού
bull Η υπόθεση εργασίας ότι microε τον επεξεργαστή κειmicroένου (ΕΚ) οι microαθητές
βελτιώνουν το γραπτό τους και εποmicroένως παράγουν πιο ποιοτικά κείmicroενα δεν
επαληθεύεται microε κατηγορηmicroατικό τρόπο από τη διεθνή εmicroπειρία και έρευνα Για
παράδειγmicroα πρόσφατη microετα-ανάλυση 99 ερευνών από το 1992-2002 (Cook-
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
25
Goldberg amp Russel 2003) έδειξε πως (α) η χρήση του ΕΚ έχει θετική επίδραση
στην ποσότητα παραγωγής κειmicroένων (β) οι ΕK επηρεάζουν θετικά την ποιότητα
του γραπτού σε microικρό ποσοστό (γ) microόνο 6 microελέτες αναφέρονται σε θετικές
επιπτώσεις των ΕΚ στη βελτίωση των κειmicroένων (δ) η εργασία microε τους ΕΚ
προωθεί τη συνεργατική microάθηση και τη διεπίδραση microεταξύ των microαθητών
bull Η ποιότητα τελικά των κειmicroένων των microαθητών δεν εξαρτάται τελικά από το microέσο
της γραπτής έκφρασης αλλά από την ίδια την ικανότητά τους στο γράψιmicroο
Χρειάζεται εποmicroένως η υποστήριξη του εκπαιδευτικού microε κατάλληλες microεθόδους
και microε συστηmicroατική προετοιmicroασία
84 Οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo
Η εξέλιξη που έχουν γνωρίσει οι επεξεργαστές κειmicroένου τους καθιστά ενδεχοmicroένως
εξαιρετικά σύνθετα και δύσχρηστα εργαλεία υποστήριξης της διαδικασίας
παραγωγής γραπτού λόγου κυρίως όταν πρόκειται να τους χρησιmicroοποιήσουν
microαθητές microικρής ηλικίας Έτσι microε βάση microοντέλα προερχόmicroενα κυρίως από τον κλάδο
της γνωστικής ψυχολογίας επιχειρήθηκε όπως αναφέρθηκε προηγουmicroένως η
αναπαράσταση της νοητικής διαδικασίας που ακολουθείται από τους συγγραφείς στη
διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου Προέκυψαν έτσι υπολογιστικά περιβάλλοντα
που καθοδηγούν τη σκέψη των microαθητών στο γράψιmicroο (microε απλά και κυρίως
παραστατικά microέσα όπως χρήση διαγραmicromicroάτων εικόνων και ήχου) Ο απώτερος
στόχος στην προκειmicroένη περίπτωση είναι microε τη συστηmicroατική καθοδήγηση από τις
microηχανές οι microαθητές να microπορέσουν τελικά να εσωτερικεύσουν και να κατακτήσουν
προοδευτικά τις απαιτούmicroενες δεξιότητες ενός ικανού συγγραφέα Αντιπροσωπευτικό
παράδειγmicroα αυτής της κατηγορίας προγραmicromicroάτων είναι το λογισmicroικό
laquoΙδεοκατασκευέςraquo της εταιρείας INTELEARN (httpwwwintelearngr
1998) προορισmicroένο για τις τελευταίες τάξεις του ∆ηmicroοτικού και τις πρώτες του
Γυmicroνασίου (Σπαντιδάκης 2004 154-155)
Το λογισmicroικό laquoΙδεοκατασκευέςraquo βασισmicroένο στη θεωρία microάθησης του Vygotsky και
στα γνωστικά microοντέλα γραφής των Bereiter και Scardamalia παρέχει τις απαραίτητες
οδηγίες για την ολοκλήρωση σε ατοmicroική βάση δύο βασικών κατηγοριών κειmicroένων
αφηγηmicroατικών και περιγραφικών Βασικός στόχος των σχεδιαστών του
προγράmicromicroατος είναι να βοηθηθούν οι microαθητές στη βαθmicroιαία microετάβαση από το
microοντέλο της συνειρmicroικής στο microοντέλο της επεξεργασmicroένης γραφής Με άλλα λόγια το
λογισmicroικό αποβλέπει να βοηθήσει στην ανάπτυξη των γνωστικών και microεταγνωσιακών
δεξιοτήτων στους microαθητές ώστε αυτοί να microπορούν να διατυπώνουν τις σκέψεις τους
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
26
microε επάρκεια και ακρίβεια Για την επίτευξη του παραπάνω στόχου οι
laquoΙδεοκατασκευέςraquo παρέχουν βοήθεια microε τρεις τρόπους
(α) microε υποστηρίξεις που αφορούν τη βραχυχρόνια microνήmicroη
(β) microε microεταγνωσιακές οδηγίες για microια υψηλοτέρου επιπέδου αξιολόγηση
επανεξέταση και κατανόηση του κειmicroένου και της διαδικασίας της γραφής και
(γ) microε microεταγνωστικές οδηγίες που αφορούν τις δοmicroές του κειmicroένου (πχ παράγραφοι
προτάσεις ορθογραφία) το είδος του κειmicroένου τους στόχους του συγγραφέα και
το ακροατήριο για το οποίο γράφεται το κείmicroενο
εικόνα 1
Όπως φαίνεται από την πρώτη σελίδα του λογισmicroικού (εικόνα 1) ο microαθητής εκτός
από την είσοδο στο σύστηmicroα (πλαίσιο 1) και την έξοδο (πλαίσιο 12) έχει τις εξής
βασικές δυνατότητες
bull να δηmicroιουργήσει ένα νέο κείmicroενο (αφηγηmicroατικό ή περιγραφικό) ορίζοντας το
θέmicroα το ακροατήριο τη διάθεση του γραπτού και τα κύρια σηmicroεία του (πλαίσιο
2)
bull να επιλέξει το κείmicroενο που έχει συντάξει για να το επιmicroεληθεί όποτε θελήσει
(πλαίσιο 3)
bull να καταγράψει τις βασικές ιδέες του (πλαίσιο 4 εικόνα 2) εικόνα 2
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
27
bull να ταξινοmicroήσει και να ιεραρχήσει τις ιδέες του τροποποιώντας τη θέση που θα
πρέπει να έχουν στο κείmicroενο (πλαίσιο 5 εικόνα 3)
εικόνα 3
bull να καταγράψει πρόχειρα και ελεύθερα τις πρώτες σκέψεις του πλαισιώνοντας τις
βασικές ιδέες του (πλαίσιο 6 εικόνα 4)
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
28
εικόνα 4
bull να βελτιώσει τη δοmicroή του κειmicroένου του αλλάζοντας ενδεχοmicroένως τη θέση που
που πρέπει να έχουν στο κείmicroενο σκέψεις και ιδέες (πλαίσιο 7 εικόνα 5)
εικόνα 5
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
29
bull να βελτιώσει το ενδιαφέρον του γραπτού του προσθέτοντας επιmicroέρους σκέψεις
στις αρχικές ιδέες (πλαίσιο 8 εικόνα 6)
εικόνα 6
bull να βελτιώσει τη ροή των επιmicroέρους ιδεών προσθέτοντας τώρα microε υποστηρικτικό
λεξικό τους αρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις (επιρρήmicroατα συνδέσmicroους κλπ) σε
προτάσεις και παραγράφους (πλαίσιο 9 εκόνα 7)
εικόνα 7
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
30
bull να βελτιώσει την εικόνα του γραπτού προβαίνοντας σε αλλαγές της microορφής των
γραmicromicroάτων της απόστασης των σειρών και της στοίχησης των παραγράφων
(πλαίσιο 10 εικόνα 8)
εικόνα 8
bull να τυπώσει το κείmicroενο (πλαίσιο 11)
841 Παρατηρήσεις
Είναι προφανές ότι οι laquoΙδεοκατασκευέςraquo σε σχέση microε τη laquoΛογοmicroάθειαraquo αξιοποιούν
τη λογική της διδακτικής αξιοποίησης του ΗΥ ως γνωστικού εργαλείου σύmicroφωνα microε
τα επικοινωνιακά πρότυπα παραγωγής του γραπτού λόγου καθώς το βάρος της
καθοδήγησης πέφτει πράγmicroατι στο κείmicroενο ειδικότερα στη διαδικασία σχηmicroατισmicroού
του Η συmicroβολή αυτή εκτιmicroάται σηmicroαντική αν συνυπολογιστεί το γεγονός ότι είναι
ίσως το microόνο δοκιmicroασmicroένο σε παιδαγωγικό περιβάλλον ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα
εmicroπορίου που έχει σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις νέες θεωρίες για τη
γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του στον τόπο microας όπου χρειάζεται να
σηmicroειωθεί- η διαθέσιmicroη τεχνολογία φαίνεται ότι microάλλον ανταγωνίζεται παρά
υποστηρίζει τις παιδαγωγικές microεθόδους Επιπρόσθετα στα επιmicroέρους προτερήmicroατα
του προγράmicromicroατος microπορεί να ενταχθούν
bull η έmicroφασή του σε κρίσιmicroες περιοχές της παραγωγής γραπτού λόγου όπως η
συνεχής επανεξέταση βελτίωση του κειmicroένου
bull η ορθολογική οργάνωση του προγράmicromicroατος και η άνεση στην ευκολία χρήσης και
πλοήγησης Συγκεκριmicroένα η παρουσίαση των πληροφοριών ακολουθεί λογική
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
31
σειρά ενώ υπάρχουν 16 πλήκτρα πλοήγησης τα οποία είναι όmicroοια σε όλες τις
σελίδες του συστήmicroατος
bull η παροχή συνεχούς καθοδήγησης του microαθητή (microε ηχητικές πληροφορίες και
εικονικά microέσα) σε βασικά σηmicroεία της οργάνωσης του κειmicroένου του Προσφέρεται
επίσης microενού επιλογών και σηmicroειωmicroατάριο ώστε να καταγράφονται πρόχειρες
σκέψεις
bull η δυνατότητα αξιοποίησής του στη συνεργατική microάθηση
bull η ένταξη ζητηmicroάτων microικροδοmicroής του κειmicroένου (λχ ορθογραφίας γραmicromicroατικής και
σύνταξης) στη διαδικασία παραγωγής του κειmicroένου 9 Γλώσσα και ∆ιαδίκτυο Κατά τη δεκαετία του 1990 και microετά από την ευρύτατη διάδοση των υπηρεσιών του
∆ιαδικτύου (Ιnternet) το ενδιαφέρον microεταφέρθηκε σχεδόν αποκλειστικά στις νέες και
εντυπωσιακές δυνατότητες που διανοίγονται microέσω της επικοινωνιακής τεχνολογίας
στο microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής Το διαδίκτυο φαίνεται σήmicroερα να κερδίζει το
αποκλειστικό ενδιαφέρον είτε microέσω της εκmicroετάλλευσης των υπηρεσιών του
(ηλεκτρονικό ταχυδροmicroείο εύρεση και άντληση πληροφοριών κλπ) όπως τα γνωστά
και ευρέως δεδοmicroένα εργαλεία του εξασφαλίζουν είτε microέσω της επινόησης άλλων
συστηmicroάτων λογισmicroικού προσαρmicroοσmicroένων στα παιδαγωγικά ζητούmicroενα της
γλωσσικής αγωγής Τα κυριότερα πλεονεκτήmicroατα του ∆ιαδικτύου στη γλωσσική
διδασκαλία θα microπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κυρίως τοmicroείς (Κελεσίδης 1998)
(α) Το ∆ιαδίκτυο είναι το microέσο που microπορεί να συmicroβάλει αποφασιστικά στην
υλοποίηση των επιδιώξεων της επικοινωνιακής αντίληψης στη γλωσσική διδασκαλία
Η δηmicroιουργία πραγmicroατικών περιστάσεων επικοινωνίας είναι πια πολύ εύκολη αφού
η επικοινωνιακή τεχνολογία καταρρίπτει τα τείχη που χώριζαν την αίθουσα
διδασκαλίας από τον έξω κόσmicroο Μια άλλη ευκαιρία η οποία microπορεί να αξιοποιηθεί
πολυποίκιλα είναι η δυνατότητα για δηmicroιουργία ξεχωριστού ηλεκτρονικού χώρου στο
∆ιαδίκτυο όπου πέραν των αυτοσυστατικών σελίδων microπορούν να αναρτώνται οι
εργασίες των microαθητών Η δηmicroιουργία του δυναmicroικού αυτού ηλεκτρονικού πίνακα
ανακοινώσεων και η δυνατότητα διαρκούς εmicroπλουτισmicroού του microπορεί να αποτελέσει
αφορmicroή για την ανάπτυξη και διεκπεραίωση εντυπωσιακών εργασιών microέσω των
οποίων θα είναι δυνατή η συστηmicroατική γλωσσική αγωγή
(β) Μέσω του ∆ιαδικτύου microπορεί να αναζητηθεί και να εντοπιστεί ποικίλο
γλωσσικό υλικό το οποίο microε την πάροδο του χρόνου πολλαπλασιάζεται θεαmicroατικά
Οι δάσκαλοι microπορούν να αναζητούν εύκολα το υποστηρικτικό γλωσσικό υλικό για την
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
32
προετοιmicroασία των microαθηmicroάτων τους Οι microαθητές microπορούν να αναζητήσουν από
πλήθος πληροφοριών τις καταλληλότερες για την εργασία που έχουν να
διεκπεραιώσουν Μπορούν επίσης να εmicroπλουτίσουν τα κείmicroενά τους microε
παραποmicroπές αποσπάσmicroατα από άλλα κείmicroενα εικόνες και γενικά ετερόκλητο υλικό
πολυmicroέσων
91 Το διαδικτυακό πρόγραmicromicroα laquo∆αίδαλοςraquo Στην παραγωγή του γραπτού λόγου κρισιmicroότερη βαθmicroίδα αποδεικνύεται η βελτίωση
των κειmicroένων η οποία παρέχεται ως δυνατότητα στους χρήστες σχεδόν σε όλα τα
στάδια γραφής δίνοντας την εντύπωση ότι το γραπτό δεν τελειώνει ποτέ απλώς
κάποτε κάποιος το εγκαταλείπει Η ενίσχυση της βαθmicroίδας αυτής στο πλαίσιο της
παραδοσιακής τάξης εξασφαλίζεται microε την προσωπική (face to face) συνεργατική
επικοινωνία είτε microεταξύ των microαθητών είτε microεταξύ microαθητών και καθηγητών οι οποίοι
microοιράζονται τα προσχέδια των κειmicroένων που σηmicroαίνει ότι ο καθένας πρέπει πρώτα
να εκτυπώσει ένα αντίγραφο του προσχεδίου του και στη συνέχεια να βγάλει αρκετά
φωτοαντίγραφα για να τα microοιράσει στους συmicromicroαθητές του Στο πλαίσιο ωστόσο των
ηλεκτρονικών τοπικών δικτύων και του ∆ιαδικτύου η συνεργατική επικοινωνία στο
γλωσσικό microάθηmicroα τροποποιείται οι microαθητές microπορούν να microοιραστούν τα εν εξελίξει
γραπτά τους χρησιmicroοποιώντας πρωτόκολλα διαmicroοιρασmicroού αρχείων Όταν ένας
microαθητής είναι έτοιmicroος να microοιραστεί το προσχέδιό του microε την οmicroάδα του τον καθηγητή
ή όλα τα microέλη της τάξης επιλέγει απλά το αρχείο που θέλει να microοιραστεί και
υποβάλλει ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της εργασίας του στους συmicromicroαθητές του ή
στον καθηγητή για σχολιασmicroό Αυτή την εξ αποστάσεως συνεργατική microάθηση microέσω
των ηλεκτρονικών δικτύων στο γλωσσικό microάθηmicroα αξιοποιεί το πρόγραmicromicroα
laquo∆αίδαλοςraquo (Butler 2001 259-272) συνιστώντας όπως αναφέρεται στον τίτλο του ένα ολοκληρωmicroένο περιβάλλον παραγωγής του γραπτού λόγου (Daedalus Integrated
Writing Environment DIWE httpwwwdaedaluscom
Το αmicroερικανικό πρόγραmicromicroα ξεκίνησε τη λειτουργία του στα τέλη της δεκαετίας του 80
από οmicroάδα φοιτητών και καθηγητών στο πανεπιστήmicroιο του Τέξας στο Ώστιν και
σήmicroερα λειτουργεί είτε σε περιβάλλον τοπικών δικτύων είτε στο ∆ιαδίκτυο Αφορmicroή
εκκίνησης για τη δηmicroιουργία του ηλεκτρονικού προγράmicromicroατος ήταν το ότι τα
εmicroπλεκόmicroενα υποκείmicroενα στο συνεργατικό εγχείρηmicroα διαπίστωσαν ότι κανένα
ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα εmicroπορίου δεν είχε σχεδιαστεί από την αρχή microε βάση τις
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
33
σύγχρονες θεωρίες για τη γλώσσα τον γραπτό λόγο και τη διδασκαλία του
Σχεδιάστηκε έτσι ένα περιβάλλον παραγωγής γραπτού λόγου που να αποβλέπει στη
συνεργατική microάθηση microε βάση εργαλεία εmicroπορικής laquoπαραγωγικότηταςraquo που έδιναν
έmicroφαση στο τελικό προϊόν Με άλλα λόγια εργαλεία της ευρύτερης αγοράς δεν
laquoφυτεύτηκανraquo στον χώρο της εκπαίδευσης αλλά προσαρmicroόστηκαν και
τροποποιήθηκαν ώστε να εξυπηρετήσουν ανάγκες παιδαγωγικές όπως τις όριζε η
εκπαιδευτική κοινότητα
Ο laquo∆αίδαλοςraquo υποστηρίζει καταρχάς τα πέντε οικεία στάδια παραγωγής γραπτού
λόγου όπως
bull το προπαρασκευαστικό στάδιοδιερεύνησης (pre-writing invention) περιβάλλον
κυοφορίας ιδεών και δοκιmicroών
bull το προσχέδιοσύνθεση (drafting) στο στάδιο αυτό microορφή και περιεχόmicroενο
οργανώνονται σε πιθανές δοmicroές σε microια προσπάθεια να αποσαφηνιστεί ο στόχος
του κειmicroένου ανάλογα πάντα microε τις ανάγκες των αναγνωστών
bull την επανεξέταση (revision) εδώ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση του προσχεδίου
και δίνεται έmicroφαση τόσο στο αναγνωστικό κοινό και τους στόχους του όσο και στο
περιεχόmicroενο και στη δοmicroή του κειmicroένου
bull την επιmicroέλειατελευταία ανάγνωση (editing) πρόκειται για στάδιο αναθεωρήσεων
κατά microόνας η και microε τη συνεργασία άλλων σε θέmicroατα κυρίως ύφους γραmicromicroατικής
ορθογραφίας και στίξης
bull τη δηmicroοσίευση (publication) η εργασία σε αυτό το τελικό στάδιο παίρνει την
τελική της microορφή κάτω από την πίεση microιας εξωτερικά επιβεβληmicroένης
προθεσmicroίας όπως συνήθως συmicroβαίνει microε τα σχολικά γραπτά
Η καινοτοmicroία του ∆αίδαλου έγκειται περισσότερο στα βοηθητικά εργαλεία microε τα
οποία υποστηρίζεται η συνεργατική microάθηση Έτσι όπως φαίνεται και στον επόmicroενο
ηλεκτρονικό πίνακα του προγράmicromicroατος στο πρόγραmicromicroα περιλαmicroβάνονται
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
34
∆ιερεύνηση (Invent) υποστηρίζει το προπαρασκευαστικό στάδιο παραγωγής
γραπτού λόγου και συνιστά ευλύγιστο ηλεκτρονικό περιβάλλον προτροπών και
διαδικασιών εύρεσης στις οποίες ο φοιτητής αντιδρά microε γραπτό κείmicroενο Οι
προτροπές αυτές που microπορεί να τροποποιηθούν από τον εκπαιδευτικό microέσω της
χρήσης του εκπαιδευτικού εργαλείου laquo∆ιαχειριστής Προτροπώνraquo (Prompt Manager)
έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να δίνεται στους microαθητές η δυνατότητα να σκεφτούν microε
διαφορετικούς τρόπους πάνω στο θέmicroα που τους έχει δοθεί Οι απαντήσεις των
microαθητών στις ερωτήσεις αυτές σώζονται σε ένα αρχείο το οποίο αργότερα microπορεί να
laquoανοίξειraquo microέσα από ένα πρόγραmicromicroα επεξεργασίας κειmicroένου
Ταχυδροmicroείο (Mail) ασύγχρονος τρόπος διεπίδρασης microεταξύ φοιτητών και
καθηγητών Κατά τη διάρκεια του προπαρασκευαστικού σταδίου για παράδειγmicroα
microαθητές αποmicroακρυσmicroένοι τοπικά και χρονικά microπορούν να ανταλλάσσουν ιδέες
σχετικά microε ένα κοινό θέmicroα ή ανάγνωσmicroα Κατά τη διάρκεια του σταδίου της
συνεργατικής επανεξέτασης των κειmicroένων τα microέλη των microαθητικών οmicroάδων microπορούν
να ταχυδροmicroούν τα προσχέδιά τους microε τη microορφή microηνυmicroάτων στον πίνακα
ανακοινώσεων Με αυτόν τον τρόπο προσφέρουν ανατροφοδότηση καθώς ο ένας
σχολιάζει τα προσχέδια του άλλου microε τη microορφή ανταπαντήσεων microέσω του πίνακα
ανακοινώσεων
Γράφω (Write) απλουστευmicroένος επεξεργαστής κειmicroένου που microπορεί να
χρησιmicroοποιηθεί στα διάφορα στάδια της παραγωγής γραπτού λόγου όπως είναι η
ελεύθερη γραφή κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο η σύνθεση προσχεδίων ο
σχολιασmicroός των εν εξελίξει προσχεδίων η καταγραφή των εταιρικών απόψεων κατά
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
35
το στάδιο της επανεξέτασης και τέλος η επανεξέταση η διόρθωση και ο έλεγχος της
ορθογραφίας των προσχεδίων
Συνδιαλλαγή (InterChange) πρόκειται για υποστηρικτικό πρόγραmicromicroα τόσο του
προπαρασκευαστικού σταδίου γραφής όσο και της επανεξέτασης Εξασφαλίζει
συνδιάσκεψη laquoσε πραγmicroατικό χρόνοraquo και είναι παρόmicroοιου τύπου microε το Internet Relay
Chat και το Chat Rooms ∆ιευκολύνει την ηλεκτρονική συνοmicroιλία σε θέmicroατα
παραγωγής γραπτού λόγου επιτρέποντας στους microαθητές να υποβάλουν τις απόψεις
τους για έλεγχο στο σύνολο των συmicromicroαθητών τους σαν να είχαν microια πραγmicroατική
συνοmicroιλία ή microια δηmicroόσια αντιπαράθεση Οι εκπαιδευτικοί έχουν τη δυνατότητα να
microετατρέψουν τα κείmicroενα της Συνδιαλλαγής σε αρχεία κειmicroένων που microπορούν να
microοιραστούν ηλεκτρονικά να αντιγραφούν από τους microαθητές σε δισκέτες (ή να γίνουν
προσβάσιmicroα microέσω ενός δικτύου ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης) και να εκτυπωθούν έτσι
ώστε οι microαθητές να έχουν στη διάθεσή τους ένα αρχείο από τη συνοmicroιλία τους κατά
το προπαρασκευαστικό στάδιο όταν αρχίζουν να ετοιmicroάζουν τα προσχέδιά τους
Ανταπόκριση (Respond) πρόκειται για microηχανισmicroό προτροπών που χρησιmicroοποιείται
κυρίως στο στάδιο της επανεξέτασης του κειmicroένου Έχει ως στόχο την ενθάρρυνση
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
36
της καλλιέργειας του διαλόγου ανάmicroεσα σε microαθητές-συγγραφείς και σε microαθητές-
αναγνώστες
Βιβλιογραφία (BiblioCite) υποστηρίζει τους microαθητές στην εισαγωγή βιλβιογραφικών
πληροφοριών σε microια βάση δεδοmicroένων από όπου εξάγεται ορθή και ολοκληρωmicroένη
βιβλιογραφία
912 Παρατηρήσεις
Από τη microέχρι σήmicroερα δοκιmicroασmicroένη χρήση του προγράmicromicroατος laquo∆αίδαλοςraquo
προκύπτουν οι επόmicroενες διαπιστώσεις (Wax 1994)
1 Οι microαθητές χρησιmicroοποιούν microε το ηλεκτρονικό πρόγραmicromicroα συχνότερα τον
γραπτό λόγο και παράγουν περισσότερα και microεγαλύτερης ποικιλίας κείmicroενα από ότι
microε τα παραδοσιακά microέσα διδασκαλίας
2 Υπάρχει υψηλότερου βαθmicroού διεπίδραση microεταξύ των microαθητών microέσω του
προγράmicromicroατος από ότι στο παραδοσιακό περιβάλλον της σχολικής τάξης
3 Ειδικότερα το εργαλείο laquoΣυνδιαλλαγήraquo βοηθά τους microαθητές των microικρών
τάξεων να γεφυρώσουν το χάσmicroα microεταξύ προφορικού και γραπτού λόγου
4 Οι microαθητές συmicromicroετέχουν πολύ πιο ενεργά στη microαθησιακή διαδικασία στις
τάξεις του προγράmicromicroατος Αυτό σηmicroαίνει ειδικότερα ότι (α) αφιερώνουν περισσότερο
χρόνο στο γράψιmicroο (β) αντιmicroετωπίζουν πιο ευνοϊκά τη microάθηση και τον γραπτό λόγο
(γ) κατανοούν καλύτερα το ρόλο του αποδέκτη κατά τη διαδικασία της παραγωγής
γραπτού λόγου (δ) παρουσιάζουν αξιοσηmicroείωτη πρόοδο στην παραγωγή γραπτού
λόγου
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
37
5 Παρά τα προηγούmicroενα πλεονεκτήmicroατα του προγράmicromicroατος θα microπορούσε κάποιος
να ισχυριστεί ότι γίνεται υπερεκmicroετάλλευση της τεχνολογίας και δεν έχουν
προβλεφθεί τα περιθώρια εναλλαγής στη χρήση παραδοσιακών και ηλεκτρονικών
microέσων γλωσσικής microάθησης
10 Επιλογικές παρατηρήσεις
Για την αποτελεσmicroατικότερη αξιοποίηση των υπολογιστών σττην παραγωγή του
γραπτού λόγου είναι απαραίτητο να υπολογιστούν οι επόmicroενες προϋποθέσεις
1 Απαιτείται καταρχάς ο προσδιορισmicroός του θεωρητικού πλαισίου microέσα στο
οποίο θα κινηθεί η γλωσσική διδασκαλία Από την προϋπόθεση αυτή θα εξαρτηθεί ο
υπολογισmicroός κριτηρίων επιλογής του λογισmicroικού καθώς επίσης ο τρόπος που αυτό
θα αξιοποιηθεί Υπονείται στη συγκεκριmicroένη περίπτωση η θέση ότι οι ΗΥ θα πρέπει
να υποστηρίζουν ανανεωτικές αντιλήψεις και microεθόδους διδασκαλίας του γλωσσικού
microαθήmicroατος που να προβληmicroατίζονται για την ποιότητα των αποτελεσmicroατικών
λογισmicroικών των επιτυχηmicroένων επιmicroορφωτικών δραστηριοτήτων στα σχολεία ή σε
ένα πρόγραmicromicroα σπουδών το οποίο επιχειρεί να ενσωmicroατώσει δηmicroιουργικά τις ΝΤ
στη γλωσσική αγωγή Πρόκειται για ζητήmicroατα τα οποία ελάχιστα αποτελούν
αντικείmicroενο συστηmicroατικού προβληmicroατισmicroού δεδοmicroένου ότι τα εκπαιδευτικά
συστήmicroατα αντιστέκονται στις microεταβολές και στις καινοτοmicroίες ενώ οι διδακτικές
πρακτικές κάθε άλλο παρά εύκολα microπορούν να microεταβληθούν παρά τις πολλές φορές
καλές προθέσεις (Ράπτης amp Ράπτη 2003 252) Στο σηmicroείο εαυτό εξάλλου
συmicroφωνεί και η διεθνής βιβλιογραφία Αναφέρεται συγκεκριmicroένα πως δεν microπορούmicroε
να microιλάmicroε για αποτελεσmicroατικότητα της πληροφορικής τεχνολογίας στη διδασκαλία
ανεξάρτητα από τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες αυτή αξιοποιείται και ανεξάρτητα
από το διδακτικό αντικείmicroενο (Snyder 1998) Για τη χώρα microας αυτό επιβάλλεται και
από τις γνωστές ιδιαιτερότητες του εκπαιδευτικού συστήmicroατος καθώς τα
Προγράmicromicroατα Σπουδών δεν είναι πάντοτε στην ίδια κατεύθυνση microε τη λογική των
ηλεκτρονικών προγραmicromicroάτων που αναπτύσσονται
2 H εφαρmicroογή της γλωσσικής διδασκαλίας microε την υποστήριξη του ΗΥ θα
πρέπει να υπολογίζεται microέσα στο ευρύτερο σχολικό πλαίσιο το οποίο αποτελούν
(α) η υποδοmicroή ο παράγοντας αυτός δεν εξαντλείται όπως συνήθως συmicroβαίνει στην
υλικοτεχνική υποδοmicroή στον αριθmicroό των ΗΥ ή στις δυνατότητές τους αλλά
πρέπει να επεκτείνεται στον γενικότερο παιδαγωγικό σχεδιασmicroό κατά την
επιλογή και διαmicroόρφωση των εργαστηρίων καθώς επίσης στην απαραίτητη
(τεχνική και διοικητική) υποστήριξη για την απρόσκοπτη υλοποίηση της
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
38
γλωσσικής διδασκαλίας Όσο και να φαίνεται γενικόλογο τα οποιαδήποτε
προβλήmicroατα εντοπίζονται στο microακρο-επίπεδο του σχολικού χώρου έχει
αποδειχθεί (Mc Grath 1992) ότι επηρεάζουν καθοριστικά τη microαθησιακή
διαδικασία στο microεσο-και microικρο- επίπεδο (β) ο εκπαιδευτικός πρόκειται για καθοριστικό παράγοντα microε αυτονόητη βαρύτητα
καθώς γνωρίζουmicroε ότι οι έλληνες φιλόλογοι εκτός από το ότι δεν είναι επαρκείς
γνώστες των ηλεκτρονικών υπολογιστών διαθέτουν microάλλον ελλιπή προετοιmicroασία
για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας microε αποτέλεσmicroα από τη διδασκαλία να
απουσιάζει η ουσιώδης επικοινωνία και η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης
(Φλουρής 1995 350) Το συmicroπέρασmicroα είναι ότι κάθε σοβαρή προσπάθεια
ευρείας αξιοποίησης ΝΤ στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας δεν microπορεί να
αγνοεί τα δεδοmicroένα αυτά ούτε microπορεί να στηρίζεται στις laquoθαυmicroατουργέςraquo
δυνατότητες υπολογιστών Οι πρώτες έρευνες που έχουmicroε στη χώρα microας
επιβεβαιώνουν τις ερευνητικές διαπιστώσεις άλλων χωρών στην πλειοψηφία
τους οι εκπαιδευτικοί δεν κάνουν microε τις ΝΤ τίποτα περισσότερο από αυτό που
γνώριζαν να κάνουν καλά και πριν από αυτές (Παπαmicroιχαήλ 1989
Μαργετουσάκη 2001) (γ) ο microαθητής Η θετική στάση των microαθητών προς τους ΗΥ ως microέσων γραπτής
έκφρασης αποτελεί κοινό τόπο στη βιβλιογραφία (Cochran-Smith 1991)
Ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι ο αρχικός ενθουσιασmicroός των microαθητών κατά την
παραγωγή του γραπτού λόγου microε τους ΗΥ δεν τηρείται microέχρι το τέλος της
γλωσσικής δραστηριότητας όταν microάλιστα αυτή διαρκεί για microεγάλο χρονικό
διάστηmicroα ενώ υπάρχουν microαθητές που ανεξάρτητα από τον βαθmicroό τεχνογνωσίας
τους προτιmicroούν να γράφουν microε το χαρτί και το microολύβι Εξάλλου η καθηmicroερινή
διδακτική ενασχόληση αφαιρεί τον microύθο του παιχνιδιού microε τους ΗΥ δίχως
βέβαια αυτό να microειώνει την ελκυστικότητα του ηλεκτρονικού εργαλείου (Κόmicroης
1994) Το ερώτηmicroα εποmicroένως είναι διπλό (α) πώς θα συντηρήσει ο
εκπαιδευτικός τον ενθουσιασmicroό των microαθητών του από την αρχή microέχρι το τέλος
της γλωσσικής διδασκαλίας και (β) κατά πόσο σε ένα πρόγραmicromicroα γλωσσικής
διδασκαλίας που δεν θα χρησιmicroοποιούσε αποκλειστικά τους υπολογιστές για
γράψιmicroο τα αποτελέσmicroατα θα ήταν διαφορετικά
(δ) η εθνική ή πολιτισmicroική ιδιαιτερότητα είναι γνωστό πως η ελληνική γλώσσα
διακρίνεται από τις λατινογενείς τόσο στο επίπεδο της microικροδοmicroής της
(φωνολογία microορφολογία σύνταξη κλπ) όσο και στη microακροδοmicroή της (λχ στη
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
39
γραmicromicroατική του κειmicroένου κειmicroενικά είδη κλπ) Αυτό ωστόσο στην πράξη
ελάχιστα λαmicroβάνεται υπόψη στον σχεδιασmicroό των γλωσσικών προγραmicromicroάτων microε
αποτέλεσmicroα να microην τίθενται ερωτήmicroατα για το τί σηmicroαίνει να αναπτυχθεί
σύγχρονων αντιλήψεων λογισmicroικό προσαρmicroοσmicroένο ωστόσο στις ιδιαιτερότητες
της ελληνικής ή τί σηmicroαίνει γενικότερα να υιοθετούνται άκριτα ηλεκτρονικά
περιβάλλοντα παραγωγής λόγου τα οποία ωστόσο έχουν κατασκευαστεί για τις
ανάγκες microιας άλλης γλώσσας και ενός άλλου πολιτισmicroού
Οι προηγούmicroενες προϋποθέσεις για την αποτελεσmicroατική διδασκαλία του γλωσσικού
microαθήmicroατος microε την υποστήριξη του ΗΥ θα microπορούσε να αποτελέσει πεδίο
γονιmicroότερου προβληmicroατισmicroού στην περίπτωση που αντί να ξεκινάmicroε τη διερεύνηση
του όλου ζητήmicroατος ρωτώντας για το πώς microπορούmicroε να προσαρmicroόσουmicroε την
υπάρχουσα τεχνολογία στη διδασκαλία της γλώσσας και της παραγωγής του γραπού
λόγου αρχίσουmicroε να αναρωτιόmicroαστε αντίστροφα δηλαδή τί είδους τεχνολογία θα
πρέπει να αναπτυχθεί προκειmicroένου να υποστηρίξει τις εκπαιδευτικές microας θεωρίες και
την πρακτική τους εφαρmicroογή Αυτό βέβαια σηmicroαίνει ότι έχουmicroε πραγmicroατικά κάτι νέο
να προτείνουmicroε για τη γλωσσική αγωγή των microαθητών στο σύγχρονο κόσmicroο
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
40
11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σενάριο διδασκαλίας παραγωγής γραπτού λόγου
microε την υποστήριξη του ΗΥ και του ∆ιαδικτύου Θέmicroα Ο αντίκτυπος από τη διοργάνωση των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας
στον ελληνικό και διεθνή τύπο γνώmicroες και γεγονότα για τον αθλητισmicroό στην αυγή του
21ου αιώνα
Τάξη Γ΄ Γυmicroνασίου ώρες διδασκαλίας δύο την εβδοmicroάδα
∆ιδακτικό αντικείmicroενο Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Βacute κεφάλαιο 30) και
Νεοελληνική Γλώσσα (τεύχος Γacute κεφάλαιο 37)
Σχέση microε το Πρόγραmicromicroα Σπουδών Το θέmicroα είναι συmicroβατό τόσο microε το ισχύον
Πρόγραmicromicroα Σπουδών όσο και microε την προβληmicroατική των παιδιών αυτής της ηλικίας
Μέθοδος Project
∆ιάρκεια προγράmicromicroατος Φεβρουάριος-Μάιος
Τεχνολογικά εργαλεία Επεξεργαστής κειmicroένου Internet Explorer (για πλοήγηση στο
∆ιαδίκτυο)
Ένταξη στο σχολείο Οι ολυmicroπιακοί αγώνες είναι θέmicroα αρκετά κοινότυπο συχνά
αξιοποιήσιmicroο στις σχολικές αίθουσες είτε στο microάθηmicroα της ιστορίας είτε στο microάθηmicroα
του γραπτού λόγου-έκθεσης Συχνά ωστόσο κακοποιείται και παραmicroορφώνεται στη
διδασκαλία Η επιλογή αυτού του θέmicroατος είναι σκόπιmicroη και γίνεται για να διαφανεί
πως σε microια διαφορετική διδακτική αντίληψη και microε σύγχρονα ηλεκτρονικά εργαλεία
είναι δυνατόν να αποmicroακρυνθούmicroε από στερεότυπα και στείρες αντιλήψεις που
ταλαιπωρούν συχνά το microάθηmicroα της γλωσσικής αγωγής και ιδιαίτερα αυτό της
παραγωγής του γραπτού λόγου
Επιδιωκόmicroενοι διδακτικοί στόχοι
bull Να εξασκηθούν οι microαθητές στον συστηmicroατικό σχεδιασmicroό και στη συστηmicroατική
προετοιmicroασία που πρέπει να προηγείται του γραψίmicroατος
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι microέσω της κριτικής επεξεργασίας των κειmicroένων τους
και της προσπάθειας βελτίωσής τους το γράψιmicroο είναι microια επίmicroονη διαδικασία και
όχι microια microοναδική απόπειρα
bull Να γράφουν πειθαρχώντας σε κάποιους στόχους που θέλουν να πετύχουν και
να επιδιώκουν στη σύνταξη των κειmicroένων τους την πληρότητα την αλληλουχία
των ιδεών και τη συνοχή
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
41
bull Να microπορούν να συνεργάζονται στη σταδιακή σύνθεση των κειmicroένων τους σε
microικρές ή microεγαλύτερες οmicroάδες
bull Να συνειδητοποιήσουν ότι τα laquoιδεώδηraquo του αθλητισmicroού δεν είναι πάντα τα ίδια
στο πέρασmicroα των χιλιετηρίδων και ότι αλλάζουν ανάλογα microε την πολιτιστική και
κοινωνικοπολιτική κατάσταση κάθε εποχής
bull Να εκφράσουν τη γνώmicroη τους για την άκρατη εmicroπορευmicroατοποίηση του
αθλητισmicroού καθώς επίσης για τα microελανά σηmicroεία που τον συνόδευσαν και τον
συνοδεύουν αναζητώντας λύσεις για την επίτευξη της ισορροπίας ανάmicroεσα στο
laquoπνεύmicroαraquo και το laquoφαντασmicroαγορικόraquo θέαmicroα
1 Προετοιmicroασία της διδασκαλίας-σχεδιασmicroός
Με αφορmicroή την τέλεση των ολυmicroπιακών αγώνων από τη χώρα microας προκαλούmicroε
σχετική συζήτηση στην τάξη Είναι βέβαιο πως οι microαθητές έχουν ακούσει ή διαβάσει
σχετικά microε τις διαφορετικές απόψεις που διατυπώθηκαν ως προς τη χρησιmicroότητα ή
όχι της ανάληψης των ολυmicroπιακών αγώνων το παρασκήνιο της επιλογής και τον
ρόλο κάποιων προσώπων τη φιλοδοξία της χώρας microας να συνδέσει τους αγώνες microε
το αρχαίο φίλαθλο πνεύmicroα και να τους laquoαπό-εmicroπορευmicroατοποιήσειraquo και να θυmicroούνται
το εορταστικό κλίmicroα που επικράτησε την ηmicroέρα της διεξαγωγής και της λήξης των
αγώνων
Μεθοδεύουmicroε την αρχική συζήτηση στην τάξη ώστε να προκύψουν ερωτήmicroατα και
διιστάmicroενες απόψεις όπως ποιες είναι οι προσωπικές εντυπώσεις των microαθητών
από τη διεξαγωγή των ολυmicroπιακών αγώνων στη χώρα microας ποια ήταν τα στοιχεία
που τους άρεσαν και ποια στοιχεία τους θα αποδοκίmicroαζαν γιατί λέmicroε πως οι
ολυmicroπιακοί αγώνες εmicroπορευmicroατοποιήθηκαν και ποιο είναι ακριβώς το αρχαίο
φίλαθλο πνεύmicroα ποιες απόψεις υποστηρίχθηκαν σχετικά microε την αναγκαιότητα ή όχι
της τέλεσης των αγώνων στη χώρα microας τί πληροφορίες διαθέτουν για την κριτική
που ασκήθηκε στην τέλεση των αγώνων microε ποιον τρόπο παρουσιάστηκε η τέλεση
των ολυmicroπιακών αγώνων από τον ελληνικό τύπο και πώς από τον διεθνή υπήρχε
διαφορετική κάλυψη των αγώνων από τις αθλητικές εφηmicroερίδες σε σχέση microε τις
πολιτικές από τον έντυπο (εφηmicroερίδες) και τον ηλεκτρονικό τύπο (τηλεόραση)
Επειδή οι πτυχές του θέmicroατος είναι πολλές και ποικίλες είναι στη διακριτική ευχέρεια
του εκπαιδευτικού να επιδιώξει τη συνεργασία συναδέλφων του είτε της ίδιας τάξης
και του ίδιου σχολείου είτε διαφορετικών τάξεων και διαφορετικών σχολείων Το
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
42
προτεινόmicroενο σενάριο ευνοεί την παράλληλα αξιοποίηση των παρακάτω microαθηmicroάτων
Αγγλικής γλώσσας Πληροφορικής και Μαθηmicroατικών 2 ∆ιεξαγωγή της διδασκαλίας Θέmicroα Στο ενδεικτικό σενάριό microας επιλέγουmicroε προς διερεύνηση το πώς
παρουσιάστηκε το θέmicroα της ανάληψης των αγώνων από τον ελληνικό και τον διεθνή
τύπο
21 Συλλογή του απαραίτητου πληροφοριακού υλικού
Οργάνωση Χωρίζουmicroε το τmicroήmicroα σε οmicroάδες των τριών Κάθε οmicroάδα αναλαmicroβάνει να
αναζητήσει microέσω του ∆ιαδικτύου στο αρχείο microιας ή δύο εφηmicroερίδων τα δηmicroοσιεύmicroατα
των επόmicroενων ηmicroερών από την ηmicroεροmicroηνία της τέλεσης των ολυmicroπιακών αγώνων
από τη χώρα microας Φροντίζουmicroε ώστε η αναζήτηση να γίνει σε πολιτικές αλλά και σε
αθλητικές εφηmicroερίδες τις διευθύνσεις των οποίων έχουmicroε εmicroείς εντοπίσει και τις
προσφέρουmicroε προς διερεύνηση στους microαθητές Για παράδειγmicroα οι microαθητές
microπορούν να ανατρέξουν στις εξής ιστοσελίδες
bull Του κέντρου τύπου του laquoΑθήνα 2004raquo
httpwwwathens2004comelPressReleasesnewslist
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=indexamp_FRANK=000amp_FLANGUAGE=gramp-dindexhtmlamp-Sramp_VLANGUAGE=gr
httpwwwmediainfo2004grcgibinhweb-
V=analysisamp_FAA=0amp_FLANGUAGE=gramp-b=8amp-Sramp-
dlistrechtmlamp_VLANGUAGE=gr
bull Του ΣΕΓΑΣ όπου παρέχεται η δυνατότητα εντοπισmicroού όλων των αρχείων
των ελληνικών microέσων ενηmicroέρωσης για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httpwwwsegasgrolympicsgrarticlessearch_articlesasp
bull Της εφηmicroερίδας laquoΕλληνικό Βήmicroαraquo του Σικάγου στις ΗΠΑ που φιλοξενεί
άρθρα του διεθνούς τύπου για τους ολυmicroπιακούς αγώνες
httphellenic-tribuneroswellcomputingcomindexphptopic=typos
bull Του BBC
httpnewsbbccouksport1hiolympics_2004defaultstm
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
43
Τα δηmicroοσιεύmicroατα που εντοπίζονται αποθηκεύονται στον ηλεκτρονικό φάκελο
προετοιmicroασίας του microαθητή Τον φάκελο αυτό δηmicroιουργούν οι microαθητές στους
σταθmicroούς εργασίας τους και περιλαmicroβάνουν έντυπο και ηλεκτρονικό υλικό από το
∆ιαδίκτυο
22 Μελέτη δηmicroοσιευmicroάτων και ταξινόmicroησή τους
Εκτυπώνουmicroε ένα από τα κείmicroενα που έχουν συλλέξει οι microαθητές και συζητάmicroε
εκτενώς στην τάξη την ταυτότητά του (εφηmicroερίδα δηmicroοσιογράφος τίτλος κλπ) Στη
συνέχεια χαρακτηρίζουmicroε το περιεχόmicroενό του (κατανοητό δύσκολο κλπ) τη στάση
του ως προς το γεγονός της οργάνωσης των ολυmicroπιακών αγώνων (θετικό
επιφυλακτικό αρνητικό κλπ) τη ρητορική του (στοmicroφώδες υπερβολικό microετρηmicroένο)
το επίπεδο ύφους του (λαϊκό σοβαρό-δοκιmicroιακό)
Για να χαρακτηρίσουmicroε τις παραmicroέτρους που σηmicroειώσαmicroε είναι απαραίτητο να
αξιοποιήσουmicroε γόνιmicroα ότι οι microαθητές έχουν microάθει σε θέmicroατα γραmicromicroατικής και
συντακτικού λεξιλογίου και οργάνωσης των κειmicroένων αλλά και να microάθουν νέα
σχετικά θέmicroατα Έτσι για παράδειγmicroα προσπαθώντας να προσδιορίσουmicroε τη
δυσκολία του περιεχοmicroένου θα αναζητήσουmicroε τους παράγοντες που προσδιορίζουν
τη δυσκολία σε ένα κείmicroενο Θα διαπιστώσουν οι microαθητές πως εκτός από το λόγιο
λεξιλόγιο δυσκολεύει ένα κείmicroενο επίσης και ο βαθmicroός και ο τρόπος χρήσης του
υποτακτικού λόγου Ο εmicroπλουτισmicroός του λεξιλογίου και ο υποταγmicroένος λόγος είναι
διδακτέα ύλη στη Γ γυmicroνασίου Μέσω του παραδείγmicroατος όχι microόνο θα διδαχθούν
αλλά και θα συνδεθεί λειτουργικά και δηmicroιουργικά ο ρόλος τους σε συγκεκριmicroένα
κειmicroενικά περιβάλλοντα Θα αντιληφθούν επίσης ότι η ρητορική συνδυάζεται αρκετά
microε τον βαθmicroό χρήσης του επιθέτου και θα αντιληφθούν τον ρόλο της απλής και της
επαυξηmicroένης πρότασης τον ρόλο των συνόλων (ονοmicroατικών ρηmicroατικών κλπ) Με
την εργασία αυτή εντάσσουmicroε και δεν microελετάmicroε ξεχωριστά τα ζητήmicroατα microικροδοmicroής
των κειmicroένων ανεξάρτητα από το πλαίσιο παραγωγής τους
Μετά από την ενδεικτική αυτή προσέγγιση αναθέτουmicroε στους microαθητές να
microελετήσουν και οι ίδιοι τα κείmicroενα που συγκέντρωσαν ως προς τις ίδιες παραmicroέτρους
και να δηmicroιουργήσουν microια καρτέλα για το κάθε κείmicroενο microε τα πεδία που αναφέραmicroε
προηγουmicroένως Αν συmicromicroετέχουν στη δραστηριότητα περισσότερα από ένα τmicroήmicroατα
ή σχολεία και συmicroπεριληφθεί η διερεύνηση και του ευρωπαϊκού τύπου (microάθηmicroα
Αγγλικών) τότε τα δεδοmicroένα θα είναι περισσότερα και το αποτέλεσmicroα πλούσιο Σε
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
44
αυτή την περίπτωση θα προχωρήσουmicroε στη διαmicroόρφωση και τη συmicroπλήρωση της
ηλεκτρονικής καρτέλας microε τα παρακάτω στοιχεία
Εφηmicroερίδα
Ηmicroεροmicroηνία
Τίτλος
Στάση του άρθρου
Ρητορική
Επίπεδο ύφους
Η δηmicroιουργία και συmicroπλήρωση των καρτελών αυτών είναι προτιmicroότερο να γίνει στο
microάθηmicroα της Πληροφορικής διδακτέα ύλη του οποίου αποτελεί η εκmicroάθηση
προγραmicromicroάτων διαχείρισης βάσεων δεδοmicroένων Στο ίδιο microάθηmicroα ή στο microάθηmicroα των
Μαθηmicroατικών είναι προτιmicroότερο να microελετηθούν και τα αποτελέσmicroατα που θα
προκύψουν (γραφικές παρααστάσεις)
Με βάση τα δεδοmicroένα της microικρής αυτής έρευνας που έγινε θα γραφεί microια microελέτη Ως
θέmicroα της θα microπορούσε να έχει την υποδοχή που επιφύλαξε ο ελληνικός και
ευρωπαϊκός τύπος στο γεγονός της τέλεσης της Ολυmicroπιάδας από τη χώρα microας
3 Προετοιmicroασία για γράψιmicroο
31 Ο καθηγητής συστήνει στους microαθητές τα χαρακτηριστικά γνωρίσmicroατα microιας
microελέτης (microικρής έρευνας) που στηρίζεται σε ερευνητικά δεδοmicroένα Έτσι οι microαθητές
εξοικειώνονται microε τα βασικά χαρακτηριστικά του κειmicroενικού είδους που πρόκειται να
γράψουν Υποδεικνύεται ειδικότερα ότι κάθε κειmicroενικό είδος θέτει τα δικά του όρια
οργάνωσης και παρουσίασης του περιεχοmicroένου του (Adam 1999) Άλλη για
παράδειγmicroα είναι η δοmicroή και η διάρθρωση των σκέψεων σε ένα αφηγηmicroατικό κείmicroενο
από microια ενηmicroερωτική επιστολή ένα κείmicroενο πειθούς ή ένα ενηmicroερωτικό σηmicroείωmicroα Η
χρήση καθηmicroερινής και οικείας γλώσσας microπορεί να είναι επιτρεπτή σε κάποιο άρθρο
σχολικής εφηmicroερίδας είναι όmicroω λιγότερο επιτρεπτή σε ένα δοκιmicroιακό κείmicroενο
Σηmicroαντικότατος επίσης είναι ο ρόλος της περίστασης της επικοινωνίας (λχ η
κοινωνική σχέση ποmicroπού και δέκτη ο βαθmicroός γνωριmicroίας τους κλπ) στον
προσδιορισmicroό του ύφους ενός κείmicroενου (Αντωνίου 2004)
32 Μετά τη συλλογή των απαραίτητων πληροφοριών και τη γνωριmicroία microε το είδος
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
45
του γραπτού λόγου που θα παραγαγάγουν οι microαθητές διαmicroορφώνουν και
οργανώνουν στον επεξεργαστή κειmicroένου microε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού την
πρώτη microορφή του κειmicroένου τους σε διαγραmicromicroατική microορφή Οι εκπαιδευτικός microπορεί
να εκτυπώσει ένα σχεδιάγραmicromicroα και να το συζητήσει στην τάξη Αν διαθέτει
microεγεθυντική οθόνη αυτό microπορεί να γίνει ηλεκτρονικά
4 Παραγωγή γραπτού λόγου
Με βάση το σχέδιο στο οποίο η τάξη έχει επιλέξει να ακολουθήσει επιχειρείται η
πρώτη γραφή του κειmicroένου στο περιβάλλον επξεργασίας κειmicroένου είτε ατοmicroικά είτε
οmicroαδικά Ο εκπαιδευτικός λειτουργεί στη φάση αυτή ως βοηθός και συmicroπαραστάτης
Ελέγχει τα κείmicroενα που παράγονται και σε συνεργασία microε τους microαθητές
προτείνονται επανασχεδιασmicroοί και επανεξετάσεις της πρώτης γραφής
5 Βελτίωση των κειmicroένων Παρότι η προετοιmicroασία που προηγείται είναι συστηmicroατική είναι βέβαιο πως microια
επανεξέταση για βελτίωση των παραχθέντων κειmicroένων είναι απαραίτητη Εξάλλου
microέσω της επανεξέτασης θα δοθεί η δυνατότητα χρησιmicroοποίησης των βιβλίων
αναφοράς (Γραmicromicroατικής Συντακτικού Λεξικών) Ο εκπαιδευτικός microπορεί να επιλέξει
ένα microαθητικό κείmicroενο και να το επανεξετάσει-βελτιώσει microετά από συζήτηση microε τους
microαθητές στην τάξη Αξιοποιείται γι αυτό το περιβάλλον του επεξεργαστή κειmicroένου microε
την προϋπόθεση ότι υπάρχει microεγεθυντική οθόνη προβολής Είναι δυνατόν ωστόσο -
και πρέπει να επιδιώκεται- ο αλληλοσχολιασmicroός των κειmicroένων microεταξύ των microαθητών ή
οmicroάδων microαθητών
51 Αποθήκευση των εργασιών στον φάκελο των microαθητών (Portfolio)
Τα κείmicroενα που παράγονται αποθηκεύονται σε ξεχωριστούς ηλεκτρονικούς
φακέλους που φέρουν το όνοmicroα του microαθητή ή της οmicroάδας Στους φακέλους αυτούς
που είναι πρoβάσιmicroοι microόνο από τους δηmicroιουργούς των κειmicroένων και από τον
εκπαιδευτικό αποθηκεύονται όλες οι διαδοχικές φάσεις (από τον σχεδιασmicroό microέχρι
την τελική microορφή) που ακολουθήθηκαν κατά την πραγωγή του κειmicroένου Ο φάκελος
αυτός θα αξιοποιείται (Kelly 2000)
(α) για την αυτοαξιολόγηση των microαθητών αφού θα microπορούν να βλέπουν τη
συνολική τους πορεία
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
46
(β) για την αξιολόγηση της πορείας του κάθε microαθητή και της κάθε οmicroάδας από
τον εκπαιδευτικό
(γ) για την επιλογή και εκτύπωση των κειmicroένων που ο ίδιος ο microαθητής ή η
οmicroάδα θεωρεί ως αντιπροσωπευτικά προκειmicroένου να διαmicroορφωθεί κάποιο
προσωπικό λεύκωmicroα ή να δοθούν κείmicroενα για το περιοδικό του σχολείου κλπ
6 ∆ηmicroοσίευση
Σε περιβάλλον επιτραπέζιας τυπογραφίας τα κείmicroενα σελιδοποιούνται και
εmicroπλουτίζονται microε εικόνες ζωγραφιές κλπ Οι εργασίες που θα προκύψουν microπορούν
να εκδοθούν είτε σε ειδικό τεύχος αφιέρωmicroα στο γεγονός της τέλεσης των αγώνων
από τη χώρα microας είτε να εκτεθούν στο ∆ιαδίκτυο Κάποια κείmicroενα που θα περιέχουν
προτάσεις microπορούν να αποσταλούν στους υπευθύνους προκειmicroένου να συmicroβάλουν
οι microαθητές σε microια ποιοτικότερη συζήτηση του προβλήmicroατος Έτσι δηmicroιουργούmicroε
ενδιαφέρον και κίνητρα microάθησης ενώ οι microαθητές συmicromicroετέχουν ενεργά και microε διάθεση
στη διερεύνηση και άλλων θεmicroάτων ενώ παράλληλα συνειδητοποιούν τα ίδια τη
σηmicroαντικότητα των αποτελεσmicroάτων της δουλειάς τους
7 Αξιολόγηση
Στο τέλος της χρονικής περιόδου που ορίστηκε για την ολοκλήρωση του Project
microπορούmicroε να αξιολογήσουmicroε αν έχουν επιτευχθεί οι γενικοί και ειδικοί στόχοι που
θέσαmicroε εξ αρχής Αυτό είναι ευκολότερο να γίνει microε τα laquoΦύλλα Εργασιώνraquo όπου τα
αποτελέσmicroατα είναι περισσότερο microετρήσιmicroα (Αντωνίου 2004) Στους γενικότερους
βέβαια στόχους τα αποτελέσmicroατα θα είναι πιο φανερά microακροπρόθεσmicroα Θα
αξιολογήσουmicroε αν επιτεύχθηκαν microόνο όταν οι κατακτηmicroένες γνώσεις microεταβληθούν
σε λειτουργικές κινητήριες δυνάmicroεις για τη ζωή όταν αποτελέσουν κίνητρο και υλικό
για παραπέρα προβληmicroατισmicroούς και ενεργοποιήσουν τους microαθητές για νέες σκέψεις
και κρίσεις
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
47
12 ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ
ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
A Antonietti amp M Giorgetti 2004 laquoTeachers Beliefs about Learning from
Multimediaraquo Computers in Human Behavior 30 1-16
N Atwell 1991 Side by Side Essays on Teaching to Learn Portsmouth NH
Heinemann R Bangert-Drowns 1993 laquoThe Word Processor as an Instructional Tool A Meta-
Αnalysis of Word Processing in Writing Instructionraquo Review of Educational
Research 631 69-93
P Cesarini 2004 laquoComputers Technology and Literaciesraquo The Journal of Literacy
and Technology 4 1-12
C Bereiter amp M Scardamalia 1987 The Psychology of Written Composition
Hillsdale NJ Erlbaum M Cochran-Smith 1991 laquoWord Processing and Writing in Elementary Classrooms
A Critical Review of Relate Literatureraquo Review of Educational Research 611
107-155 A Cook- A Goldberg amp M Russel 2003 laquoThe Effect of Computers on Student
Writingraquo Journal of Technology Learning and Assesessment 21 1-45
Daedalus Integrated Writing Environment DIWE lthttpwwwdaedaluscomgt C Daiute 1985 Writing and Computers Reading MA Addison- Wesley
L Faigley 1986 laquoCompeting Theories of Process A Critique and a Proposalraquo
College English 486 527-542
L Flower amp J R Hayes 1981 laquoA Cognitive Process Theory of Writingraquo College
Composition and Communication 32 365-387
D Graves 1978 Balance the Basics Let them Write NY Ford Foundation
D Graves 1994 A Fresh Look at Writing Portsmouth NH Heinemann
M A K Halliday amp R Hasan 1989 Language Context and Text Aspects of
Language in a Social-Semiotic Perspective Oxford Oxford University Press
W J Hansen amp Chr Haas 1988 laquoReading and Writing with Computers A
Framework for Explaining Differences in Performanceraquo ACM 319 180-199
G E Hawisher 1989 laquoResearch and Recommendations for Computers and
Compositionraquo στον τόmicroο G E Hawisher amp C L Selfe (επιmicro) Critical
Perspectives on Computers and Composition Instruction σσ 44-69 New York
Teachers College Press
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
48
G Hillocks 1986 Research on Written Composition New Directions for Teaching
NCRE amp ERIC D Kelly 2000 laquoPortfoliocomraquo Classroom Connet 67
F Kemp 1992 laquoWho Programmed This Examining the Instructional Attidutes of
Writing-Support Softwareraquo Computers and Composistion 93 2-22
G Kress 2003 Literacy in the New Media Age London Routledge
F Lehr 1995 laquoRevision in the Writing Processraquo (Report No ED 379666 95) ERIC
Clearinghouse in Reading English and Communication Bloomington IN (ERIC
Digests)
W Littlewood 31983 Communicative Language Teaching Cambridge Cambridge
University Press Mc Grath 1992 laquoEducational Infrastructure (Informatics) Assesment of Capacity to
Accelerate an Information Programme Within the Educational Structure in
Greece Report Prepared for the Commition of the ECraquo DG XVI VI Chr M Neuwirth D S Kaufer R Chandhok amp J H Morris 2000 laquoComputer
Support for Distributed Collaborative Writing A Coordination Science
Perspectiveraquo στον τόmicroο G M Olson Th W Malone amp J B Smith (επιmicro) Coordination Theory and Collaboration Technology (Vol in the Computers
Cognition and Work Series) Lawrence Erlbaum Assoc Τ Olive RT Kellogg amp A Piolat 2002 laquoThe Τriple Task Technique for Studying
the Process of Writingraquo στον τόmicroο T Olive amp CM Levy (επιmicro) Contemporary
Tools and Techniques for Studying Writing σσ 930 Dordrecht The
Netherlands Kluwer Academic Publishers A Piolat 1991 laquoEffects of Word Processing on Text Revisionraquo Language and
Education 54 1-18
A Piolat J-Y Roussey amp O Thunin 1997 laquoEffects of Screen Presentation on
Text Reading and Revising International Journal of Human-Computer Studies
47 565-589 G Salomon 1990 laquoCognitive Affects with and of Computer Technologyraquo
Communication Research 17 26-44
J Simard 1991 laquoThe Writing Process in a Multimedia Environmentraquo Horizon 92
2-8 I Snyder (επιmicro) 1998 Page to Screen Taking Literacy into the Electronic Era
London NY Routledge R Stainthorp 2004 laquoWhat is Involved in Writing Understanding the Processes
that Enable Children to Become Fluent Writers A Psychological Perspectiveraquo
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
49
στον τόmicroο Reconceptualising Writing Cognitive Psychology and Writing σσ 1-
20 E Schwartz Τ van der Geest amp M Smit-Kreuzen 1992 laquoComputers in Writing
Instructionraquo International Journal of Educational Research 17 37-50
J Underwood 1989 Linguistics Computers and the Language Teacher A
Communicative Approach Rowley MA Newbury Press
U Vernon 2000 laquoComputerized Grammar Checkers 2000 Capabilities Limitations
and Pedagogical Possibilitiesraquo Computer and Composition 17 329-349
Μ Warschauer 1996 laquoComputer-Αssisted Language Learning An Introductionraquo
στον τόmicroο S Fotos (επιmicro) Multimedia Language Teaching σσ 3-20 Tokyo
Logos InternationalR Wax 1994 laquoUniversity-High School Collaboration Writing-to-Learn Student-
Centered Learning and Computer Technology Wings 21raquo V L Zammuner 1995 laquoIndividual and Cooperative Computer-Writing and
Revising Who Gets the Best Resultsraquo Learning and Instruction 5101-124
ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
JM Adam 1999 Τα κείmicroενα Τύποι και Πρότυπα microτφ Γ Παρίσης Αθήνα εκδ
laquoΠατάκηraquo Ι Αντωνίου 2004 laquoΜεθοδολογία Ανάπτυξης Σχεδίων Εργασίας microε Βάση τη
Συγγραφική ∆ιαδικασίαraquo Φιλολογική 88 19-27
Α Βερέβη 1999 laquoΓλωσσική ∆ιδασκαλία microε Υπολογιστές Προτάσεις microε Αφορmicroή τη
Λογοmicroάθειαraquo Φιλολογική 67 53-58
Σ Βοσνιάδου 1998 Γνωσιακή Ψυχολογία Αθήνα εκδ laquoGutenbergraquo
W B Butler 2001 laquoΓραπτός Λόγος και Συνεργατική Μάθηση στο Ολοκληρωmicroένο
Περιβάλλον Παραγωγής Γραπτού Λόγου Daedalusraquo στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 259-272 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo S Birkerts 1997 Οι Eλεγείες του Γουτεmicroβέργιου Η Mοίρα της Aνάγνωσης στην
Hλεκτρονική Eποχή microτφρ Λίλυ Εξαρχοπούλου Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Α Γεωργακοπούλου amp ∆ Γούτσος 1999 Κείmicroενο και Επικοινωνία Αθήνα εκδ
laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo Β Ζώτου Β Αργυρούδης 2003 laquoΗ ∆ιδασκαλία του Παραγωγικού Γραπτού
Λόγου σαν Φορέα Πολιτισmicroού και Μέσου Επικοινωνίαςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση
129 133-138
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
50
Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου lthttpwwwilspgrlogohtmlgt
Θεοφανοπούλου-Κοντού 2001 laquoΛάθη στη χρήση της Γλώσσας Αλήθεια και
Μύθοςraquo στον τόmicroο Γ Χάρης (επιmicro) ∆έκα Μύθοι για την Ελληνική Γλώσσα σσ
53-61 Αθήνα εκδ laquoΠατάκηraquo laquoΙδεοκατασκευέςraquo 1998 INTELEARN lthttpwwwintelearngrgt
M Kalantzis amp B Cope 1999 laquoΠολυγραmicromicroατισmicroοί Επανεξέταση του τί Εννοούmicroε
Γραmicromicroατισmicroό και τί ∆ιδάσκουmicroε ως Γραmicromicroατισmicroό στα Πλαίσια της Παγκόσmicroιας
Πολιτισmicroικής Πολυmicroορφίας και των Νέων Τεχνολογιών Επικοινωνίαςraquo στον τόmicroο Α-Φ Χριστίδης (επιmicro) laquoΙσχυρέςraquo και laquoΑσθενείςraquo Γλώσσες στην Ευρωπαϊκή
Ένωση Όψεις του Γλωσσικού Ηγεmicroονισmicroού τόmicro Βacute σσ 680-695 Θεσσαλονίκη
Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Ε Κελεσίδης 1998 laquoΗ Εκπαίδευση στην Εποχή των ∆ικτύωνraquo Virtual School The
Sciences of Education Online 11
lthttpwwwauthgrvirtualschool11TheoryResearchCongressKelesidishtmlgt Β Κόmicroης 1994 laquoΑνάλυση και Ανασχηmicroατισmicroός των Αναπαραστάσεων των
Μαθητών από 9 microέχρι 12 Ετών πάνω στις Νέες Τεχνολογίες της Πληροφορικήςraquo Σύγχρονη Εκπαίδευση 77 54-64
∆ Κουτσογιάννης 1998 Περιθώρια ∆ηmicroιουργικής Αξιοποίησης των Ηλεκτρονικών
Υπολογιστών στη ∆ιδασκαλία του Γραπτού Λόγου Έρευνα σε Μαθητές Α΄
Γυmicroνασίου Αδηmicro ∆ιδακτορική ∆ιατριβή Θεσσαλονίκη Τοmicroέας Γλωσσολογίας
Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης ∆ Κουτσογιάννης 2002 laquoΤεχνολογίες της Πληροφορικής και Επικοινωνίας και
∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας Από τo Εκπαιδευτικό Λογισmicroικό στον
Κριτικό Τεχνογραmicromicroατισmicroόraquo στον τόmicroο Ε ∆ηmicroαράκη Χρ Κυνηγός (επιmicro) Νοητικά Εργαλεία και Πληροφοριακά Μέσα Παιδαγωγική Αξιοποίηση της
Σύγχρονης Τεχνολογίας για τη Μετεξέλιξη της Εκπαιδευτικής Πρακτικής σσ 393-
420 Αθήνα εκδ laquoΚαστανιώτηraquo
Β Μακράκης 2000 Υπερmicroέσα στην Εκπαίδευση Μια Κοινωνικο-Εποικοδοmicroιστική
Προσέγγιση Αθήνα εκδ laquoΜεταίχmicroιοraquo
Α Μαργετουσάκη 2001 Αναπαραστάσεις Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθmicroιας
Εκπαίδευσης και Φοιτητών-Μελλοντικών ∆ασκάλων πάνω στην Εκπαιδευτική
Αξιοποίηση των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών Αδηmicro Μεταπτυχιακή microελέτη
Πανεπιστήmicroιο Ρεθύmicroνου Η Ματσαγγούρας 2004 Κειmicroενοκεντρική Προσέγγιση του Γραπτού Λόγου ή αφού
Σκέφτονται γιατί δεν Γράφουν Αθήνα εκδ laquoΓρηγόρηraquo
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235
51
∆ Μέσσιου 2003 laquoΗ Παραγωγή Γραπτού Λόγου από τα Παιδιά ως ∆ιαδικασία
Επίλυσης Προβλήmicroατος και ως Συνεργατική ∆ραστηριότηταraquo Παιδαγωγική
Επιθεώρηση 36 43-59
Γ Παπαmicroιχαήλ 1989 laquo∆οmicroή και Ανασυγκρότηση των Παραστάσεων των
Εκπαιδευτικών για τον Ηλεκτρονικό υπολογιστήraquo Επιθεώρηση Κοινωνικών
Ερευνών 7 157-170
Α Ράπτης amp Α Ράπτη 2003 Μάθηση και ∆ιδασκαλία στην Εποχή της
Πληροφορίας Ολική Προσέγγιση τόmicro Αacute Αθήνα εκδ laquoΑ Ράπτηςraquo
Κ Σκιά 2001 laquoΗ Αποτελεσmicroατικότητα της Επικοινωνιακής Προσέγγισης στην
Παραγωγή Γραπτού Λόγουraquo στον τόmicroο Ι Γ Σπανός και Ε Φρυδάκη (επιmicro) Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση σσ 229-248 Αθήνα εκδ laquoΊδρυmicroα
Γουλανδρή Χορνraquo I Snyder 2001 laquoΓραmicromicroατισmicroός Τεχνολογία και Σχολική Τάξηraquo Στον τόmicroο ∆
Κουτσογιάννης (επιmicro) Πληροφορική-Επικοινωνιακή Τεχνολογία και Γλωσσική
Αγωγή Η ∆ιεθνής Εmicroπειρία σσ 111-137 Θεσσαλονίκη εκδ laquoΚέντρο Ελληνικής
Γλώσσαςraquo Ι Σπαντιδάκης 2004 Προβλήmicroατα Παραγωγής Γραπτού Λόγου Παιδιών Σχολικής
Ηλικίας ∆ιάγνωση-Αξιολόγηση-Αντιmicroετώπιση Αθήνα εκδ laquoΕλληνικά Γράmicromicroαταraquo
Γ Φλουρής 1995 laquoΑναντιστοιχία Εκπαιδευτικών Σκοπών Αναλυτικού
Προγράmicromicroατος και Εκπαιδευτικών Μέσων Μερικές Όψεις της Εκπαιδευτικής Αντιφατικότηταςraquo στον τόmicroο A Καζαmicroίας και M Κασσωτάκης (επιmicro) Ελληνική
Εκπαίδευση Προοπτικές Ανασυγκρότησης και Εκσυγχρονισmicroού σσ 328367
Αθήνα εκδ laquoΣείριοςraquo L Vygotsky 1988 Σκέψη και Γλώσσα Αθήνα εκδ laquoΓνώσηraquo
Α Χαραλαmicroπόπουλος 1999 laquoΗ Στροφή προς την Επικοινωνιακή Προσέγγιση για
τη ∆ιδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας στη ∆ευτεροβάθmicroια Εκπαίδευσηraquo Γλωσσικός Υπολογιστής 2 τχ 1-2 223-235