АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ...

1

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ

ҚАЛАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ОРТАЛЫҒЫ

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІНІҢ

ЖАҒДАЙЫ МЕН ДАМУЫ ТУРАЛЫ

БАЯНДАМА

АЛМАТЫ-2018

2

Алматы қаласы білім беру жүйесінің жағдайы мен дамуы туралы баяндама – 2015-2017 оқу жылы Шеф-редактор – Темірбекова М.Н., Алматы қаласы Білім басқармасы ҚББЖТҒӘО директордың әдістемелік жұмыс жөніндегі орынбасары; Құрастырушылар – Р.Кусаинова, М.Құлназарова, Б.Берістемова, А.Баймаханбетова,С.Әлімтаева – Алматы: ҚББЖТҒӘО, 2018 ж. – 47 бет.

Баяндамада Алматы қаласының білім беру жүйесінің негізгі

көрсеткіштеріне салыстырмалы талдау жасалды. Баяндама Ұлттық

білім беру деректер қорынан және Алматы қаласының Білім

басқармасынан алынған статистикалық мәліметтері негізінде

дайындалды.

Баяндамада 2015 – 2017 жылдардағы мектепке дейінгі тәрбие мен

оқыту, жалпы орта білім беру деңгейін, техникалық және кәсіптік білім

беру жүйесін қала деңгейінде сипаттайтын индикаторлар мен

көрсеткіштер талданады.

Баяндама білім беру жүйесіндегі шешім қабылдаушы тұлғаларға,

педагогикалық саланың барлық деңгейіндегі мамандарға,

оқырмандардың кең ауқымына, бұқаралық ақпарат құралдарына,

ата-аналар қауымына және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.

ҚББЖТҒӘО-ның сараптамалық кеңесінің 2018 жылғы 04 қазандағы

№5 хаттамасымен басылымға ұсынылды.

3

МАЗМҰНЫ

Қысқартулар тізімі .......................................................................................... 4

Кіріспе ...................................................................................................... 5

1. Алматы қаласының білім беру жүйесі – әлеуметтік-

экономикалық дамуының жетекші факторы

1.1. Әлеуметтік-экономикалық даму көрсеткіштері .................................... 6

2. Білім беру саясатының жағдайы, тенденциялары мен

ұстанымдарын іске асыру мәселелері

2.1. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ........................................................ 9

2.2. Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру ................................. 21

2.3. Техникалық және кәсіптік білім беру ................................................... 35

Қорытындылар мен ұсыныстар ............................................................... 43

Глоссарий ....................................................................................................... 48

Библиография ................................................................................................ 52

Қосымша ................................................................................................ 55

4

ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ

АҚ Акционерлік қоғам

АБҰ Автономиялы білім беру ұйымдары

БДМБ Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың

2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы

БАЖ Біліктілікті арттыру жүйесі

ЖІӨ Жалпы ішкі өнім

ЖБ Жергілікті бюджет

ЖАО Жергілікті атқарушы органдар

ОЖСБ Оқу жетістіктерін сырттай бағалау

ОСО Жалпы орта білім

МЖБС Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты

МДҰ Мектепке дейінгі ұйым

МТБ Материалдық-техникалық база

ҚР БҒМ Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

ҚК Қамқоршылық кеңесі

ҚР Қазақстан Республикасы

ҰБТ Ұлттық бірыңғай тестілеу

ҰТО Ұлттық тестілеу орталығы

ҰБДҚ Ұлттық білім беру деректер қоры

ТжКБ Техникалық және кәсіби білім беру

ЮНЕСКО БҰҰ-ның білім беру, ғылым, мәдениет саласындағы ұйымы

5

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында зияткер ұлт қалыптастыру және әлемдік сахнада жоғары бәсекеге қабілеттілікке жету жөніндегі қаланың білім беру саясатындағы негізгі басымдықтары мен стратегиялық міндеттері тұжырымдалған.

Баяндама кіріспеден, үш бөлімнен, қорытындыдан, глоссарийден, библиографиядан, статистикалық кестелерден құралған қосымшадан және қысқартылған сөздерден тұрады.

Баяндаманың бірінші тарауында қалалық білім беру жүйесі әлеуметтік-экономикалық дамуының жетекші факторларын: экономика, демография және халықтың жұмыспен қамтылуын талдауға баса назар аударылды. Сонымен қатар білім беру жүйесіне әлеуметтік-экономикалық жағдайдың жанама әсер тигізетіні анықталды.

Баяндаманың «Білім беру саясатының жағдайы, тенденциялары мен ұстанымдарын іске асыру мәселелері» тарауында білім беру қызметтерін ұсыну сапасына тікелей әсер ететін негізгі факторлардың контексінде түрлі деңгейдегі білім беру жүйесіндегі өзгерістер қарастырылған. Білім беру жүйесінің ауқымы мен қолжетімділігін сипаттайтын негізгі көрсеткіштер және басқа да маңызды сұрақтар осы тараудың үш бөлімінде – «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту», «Бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім беру», «Техникалық және кәсіптік білім» – талданған. Сонымен қатар әр білім деңгейінің талдау нәтижелері, жеткен жетістіктері мен кедергі факторлар туралы қысқаша тұжырымдама, негізгі қорытынды және ұсынымдармен түйінделген.

Баяндама білім беру жағдайы мен дамуы, оның қызмет тиімділігі мен жетістіктері туралы кең ақпараттандыру мақсатында білім беру жүйесінің қызметкерлеріне, халықтың түрлі әлеуметтік топтарына, бұқаралық ақпарат құралдарына және барлық қоғамға арналады.

6

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ БІЛІМ БЕРУ ЖҮЙЕСІ – ӘЛЕУМЕТТІК-

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДАМУЫНЫҢ ЖЕТЕКШІ ФАКТОРЫ

Алматы қаласының барлық әлеуметтік-экономикалық

көрсеткіштері оң динамикамен қамтамасыз етіліп, 2017 жылдың бірінші

жартысында экономиканың өсу қарқыны 4%-ды құрады, бұл өткен

жылға қарағанда 2 есе жоғарылағанын көрсетеді. Негізгі капиталға

салынған инвестициялар 12,8%-ға артып, 400,5млрд.теңгені құрады.

Сонымен қатар жалпы көлемдегі жеке инвестициялардың үлесі

80% - ды құрады, сыртқы инвестициялар 23,5% -ға өсті.

Бүгінгі күні қалада 173 мыңнан астам кәсіпкерлік субъектісі бар,

бұл өткен жылғыдан 5,7% артық. Индустриалды аймақта 191,3 млрд.

теңгеге 40 жоба іске асырылды, 5 мың жұмыс орны ашылды. Қалалық

«Қоршаусыз қала» бағдарламасы аясында 100 км-ден астам

тосқауылдар жойылды, оның орнына тірі хеджирлеу жұмыстары

жүргізілді. Мысалы, ғимараттардың иелері 3 мыңға жуық ағаш

отырғызды, бақшалардың бірінде 100 мыңнан астам бұталар сатылды.

Ағымдағы жылы 28 шақырым суару ағындары жөнделді. Бұл алдыңғы

жылдардағы көлемінен үш есе көп, ал келесі жылы 30 шақырымға

жөндеу жұмыстары жоспарланған.

«Ақылды қаланың" 7 негізгі жобасы анықталды: мемлекеттік

қызмет, қауіпсіздік, көлік, білім беру және денсаулық сақтау салалары,

электрондық KSK,Big Data. Жаңа форматтағы «Ашық Алматы»

қоғамдық қабылдау бөлмесі ашылды.

Қауіпсіздік, денсаулық сақтау және білім беру салаларына ерекше

назар аударылып жатыр. Мысалы, Алматының жолдарында,

аулаларында, мектептерінде, сауда орталықтарында 100 мыңнан

астам камера орнатылды және соңғы 2 жылда DVD-нің техникалық

жабдықтауы 23% -ға артып, 87% -ды құрады.

7

Қаланың мектептері қазіргі заманғы физика, химия, биология және

лингафон кабинеттерімен 100% жабдықталған. Мектептерді кең

жолақты Интернетті толық қамту қамтамасыз етілді. Алматыда алғаш

рет елімізде «Maker Space» атты жаңа жоба – бағдарламалау,

робототехника, 3D басып шығару идеясы шеберханасы басталды.

Соңғы екі жылда қала мектептерінде 5,1 мың жаңа орын ашылды.

Қазіргі уақытта 3,8 мың орынға 2 мектеп пен 3 қосымша салынуда.

Алматыда күн сайын 700 мыңнан астам көлік жүріп жатыр.

Атмосфераға тасталатын шығарындылардың шамамен

80%-ы – тасымалдау, сондықтан басымдық – қоғамдық көлікті

дамыту. Екі метро станциясының құрылысы жалғасуда, ал келесі

жылы МЖӘ қағидасы бойынша ЖРТ құрылысы жоспарланған. Қазіргі

кезде қаланың қоғамдық көлік флоты 1,4 мың бірлікті құрайды, оның

60 пайызы – газбен жүретін автобустар мен троллейбус. Биылғы

жылы парк 530 жаңа автобуспен толығып, оның 211-і маршрутқа енді.

Қалада ұзақтығы 21 км болатын «Орбитадан» «Көк базарға» дейін

қосылған велосипед дәлізі құрылды, ал велосипед жолдарының

ұзындығы 68 км-ге дейін жеткізілді. «Алматы велосипед»

велотректерінің саны 1730 велосипедпен 200-ге дейін ұлғайтылды.

Қалада ерекше көңіл бөлінген іс-шаралардың бірі – «Рухани

жаңғыру» бағдарламасының орындалуы. Бүгінде 87 млрд.теңгеден

астам сомаға 125 жоба жүзеге асырылуда. «Туған жер» жобасы

бойынша бизнес әлеуметтік нысандардың құрылысына белсенді түрде

қатысады. Наурызбай ауданында жеке меншік қаражат есебінен

500 адамға арналған емхана салынып, 1,2 мың орындық мектеп

ашылды. Алатау ауданында жеңіл атлетика стадионы ашылды.

Алматы қаласының негізгі ботаникалық бақшасын жаңғырту жобасы

басталды, ол халықаралық деңгейдегі заманауи ботаникалық бақ

болады. Бұдан басқа «Рухани жаңғыру» бағдарламасы бойынша

22 нысаннан тұратын облыстық қасиетті орындардың тізбесі құрылды

8

және Қазақстанның қасиетті картасына енгізілген 5 нысан

анықталды.

Халықтың әлеуметтік осал топтарына қолдау көрсету жоспарына

сай 1,8 млрд теңге бөлінді. Осылайша, қысқа мерзімді кәсіби даярлау

курсынан өтетін адам саны 7 мың болды. 2017 жылы қалалық спорт

әлеуетін дамыту және қолдау үшін қосымша 758,5 млн теңге

жоспарланған. Мәселен, әлеуметтік салаға қосымша 2,6 млрд. теңге

бөлу жоспарланып, олардың ішінде 207,6 млн. теңге мектепке дейінгі

тәрбие мен мемлекеттік балабақшаларға балаларды тәрбиелеу,

мемлекеттік балабақшалардағы үй-жайларды оңтайландыру және

8 мектепке дейінгі мекемедегі төтенше жағдайларды жою жұмыстарын

қалпына келтіру бойынша мемлекеттік тапсырыс көлемін арттыру үшін

бөлінген.

9

БІЛІМ БЕРУ САЯСАТЫНЫҢ ЖАҒДАЙЫ, ТЕНДЕНЦИЯЛАРЫ МЕН

ҰСТАНЫМДАРЫН ІСКЕ АСЫРУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

2.1. МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ТӘРБИЕ МЕН ОҚЫТУ

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың жаңартылған мазмұнын

енгізу мектепке дейінгі ұйымдарда білім беру процесін жетілдіруге

ықпал ететін жаңа тәсілдерді талап етеді. Мемлекеттік бағдарламаның

негізгі міндеттерінің бірін жүзеге асыруға сәйкес Мектепке дейінгі

тәрбие мен оқытудың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты

(2016 жылғы 13 мамырдағы №292 ҚРҮҚ) бекітілді.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесін дамыту Қазақстан

Республикасының мемлекеттік саясатындағы басым бағыт болып

табылады. Еліміздің зияткерлік әлеуетінің болашағы балаларға

мектепке дейінгі сапалы білім беру мен ерте жастағы балалардың

қабілеттерін дамытуда қоғамдағы орны өте маңызды.

Алматы қаласы бойынша Ұлттық білім беру деректер қоры (ҰБДҚ)

статистика 2017 жылғы 1 қазанына дейінгі мәліметтері бойынша

мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының желісі 2016 жылмен

салыстырғанда 60 бірлікке өсіп, тәрбиеленушілер контингенті 62 983-ті

құрады. Тұтас алғанда, мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының саны

2015 – 2017 жылдар аралығында 216 бірлікке өсті, оның ішінде

мемлекеттік балабақшалар саны – 7, шағын орталықтар – 72, жеке-

меншік балабақшалар – 237 (2.1 сурет, қосымша 2.1 кесте).

http://dereksiz.org/meduhanova-lezipa-eleken-izi.html

10

2.1 сурет. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының желісі, бірлік

Дереккөз: ҰБДҚ деректері

Мектепке дейінгі білім беру ұйымдары желісінің өсуіне

байланысты балалар контингентінің көбейгендігін көреміз. ҰБДҚ

статистикалық деректері бойынша 2017 жылы мектепке дейінгі

ұйымдарда тәрбиеленіп жатқан балалар саны 62 983-ке дейін жетті, ал

2015 жылмен салыстырғанда 9 771 балаға өскен. Соның ішінде

мемлекеттік мектепке дейінгі ұйымдарда тәрбиеленіп жатқан балалар

саны 41 940 баланы құраса, жекеменшік ұйымдарда 21 043 балаға

жеткен.

Өз кезегінде 2017 жылы мемлекеттік МДҰ тәрбиеленушілер үлесі

66,6% -ды көрсетсе, жекеменшік – 27,3%, шағын орталықта – 6,1%-ды

құрады (2.2 сурет, қосымша, 2.2 кесте).

2015 2016 2017

173 170 180175

311 312

5376

125

мемлекеттік

жеке меншік

шағын орталық

11

2.2 сурет. Мектепке дейінгі ұйымдардағы тәрбиеленушілер үлесі, барлық балалар санынан


Мектепке дейінгі тәрбиелеудің аз шығынды жаңа модельдері дами

бастады: қысқа мерзімде істейтін шағын орталықтар және топтар.

Толық және қысқа мерзімде істейтін шағын орталықтар мектепке

дейінгі, мектептен тыс, сондай-ақ орта білім беру ұйымдары ретінде

құрыла бастады. Осылайша, шағын орталықтар мектепке дейінгі

ұйымдарға түсетін жүктемені едәуір жеңілдетуге мүмкіндік берді.

Жекеменшік балабақшаларға мемлекеттік білім беру тапсырысын

орналастыру мектепке дейінгі ұйымдардың тапшылығын тиімді шешу

жолдарының бірі болып табылады. Балаларды күтуге жұмсалатын

қаржының бір бөлігін жергілікті атқарушы органдар төлейтін

жекеменшік балабақшалар жұмыс істейді. Елбасы мемлекеттік-

жекеменшік секторды кеңейтудің маңызын бірнеше рет атады: «Мен

үшін осы сектордағы МЖС мысалы өте маңызды. Ол мемлекет пен

бизнес бірлесіп, 2020 жылға қарай 3-6 жастағы балаларды мектепке

дейінгі біліммен жүз пайыз қамту жалпыұлттық ең маңызды

міндеттердің бірін шешетінін көрсетеді»1 . 5-6 жастағы балалардың

1 Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік», http://www.akorda.kz/ru

мемлекеттік

жеке меншік

шағын орталық

66,6

27,3

6,1

12

мектепалды дайындығы бастауыш білімді алу үшін баланың алғашқы

мүмкіндіктерін теңестіретін мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту

жүйесінің соңғы сатысы болып табылады.

Мектепке дейінгі ұйымдарды жасақтау және балабақшаларға

балаларды кезекке тұрғызу мен оған орын алу автоматтандырылған

жүйеде жүргізіледі. Бұл алматылықтар үшін өте ыңғайлы, себебі олар

үйлерінен шықпай-ақ, ғаламтор арқылы кезекке тұра алады, сонымен

қатар бұл үдеріс veb-портал немесе ХҚКО арқылы іске асырылады.

Тұтынушы электрондық портал арқылы оn-line режимде кезектің

жылжуы туралы ақпарат ала алады, бұл осы қызметтің барынша

ашықтығын көрсетеді.

ҰБДҚ деректері бойынша 2017 жылы 1 жастан 6 жасқа дейінгі

мектепке дейінгі ұйымдарға барған балалар саны 62 983-ті құрады, ал

орын алу кезегінде тұрғандардың саны – 59 720 бала, оның ішінде

3-6 жастағы балалар саны – 22 370. МДҰ қамту желісінің қарқынды

өсуіне қарамастан, мектепке дейінгі тәрбие беру мен оқыту

ұйымдарына деген қажеттілік барлық аудандарда әлі де сақталуда.

Мемлекеттік тілде оқытатын мектепке дейінгі ұйымдардың арту

үрдісі қазіргі заманның тренді болып табылады. Қазіргі таңда

статистикалық деректер бойынша 2017 жылы МДҰ тәрбиелеу мен

оқыту тілі бөлінісінде қазақ тілінде тәрбиеленетін балалар

саны – 21 955. Орыс тілінде тәрбиеленетіндер контингенті 11 700

баланы құрайды, ал аралас тілде – 29 245 адам. Сонымен қатар

ағылшын тілінде оқытылатын балалар саны – 73 (2.3 сурет, қосымша

2.3 кесте).

13

2.3 сурет. Тілдер бойынша мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымдарындағы балалар үлесі


Ұлттық балабақшалар идеясы кеңестік уақыттың өзінде-ақ қолдау

тапты. Қазақстанда мектепке дейінгі тәрбие ХХ ғасырдың бірінші

жартысында мемлекеттік білім беру жүйесінің бір бөлігіне айналды.

Қазақстан бойынша 300 балаға арналған бірінші балалар алаңы

1917 жылы Верный (Алматы) қаласында ашылды.

Өзекті мәселелердің бірі – дамуында мүмкіндігі шектеулі (ДМШ)

балаларға арналған мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың қажетті

жағдайын жасау. Балалардың денсаулығын сақтау және нығайту

мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың негізгі міндеті болып табылады.

Денсаулық сақтау саласының дамуы денсаулығында әртүрлі

ауытқулары бар балалардың анықталуын жақсартты.

Санаториялық және арнайы балабақшалар желісі мен контингенті

статистикалық деректер бойынша 2017 жылы мектепке дейінгі

ұйымдар саны – 34, оның ішінде арнайы топтар саны – 164, жалпы

балалар контингенті 2 786-ны құрайды. Соның ішінде жалпы мектепке

дейінгі ұйымдардағы туберкулезбен уланған балаларға арналған және

санаториялық топтар саны – 81.

Мектепке дейінгі білімнің үлгілік оқу жоспарлары мен

бағдарламалары әр жас аралығындағы баланың жеке дамуын

қамтамасыз етеді. Мысалы, 1-ден 3 жасқа дейінгі балалар «Алғашқы

қадам» кіші жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқыту

қазақ тілінде орыс тілінде аралас тілде

34,8

18,6

46,6

14

бағдарламасымен оқиды. Бұл жоба осы жастағы балаларды оқыту мен

тәрбиелеудегі ең жақсы отандық және халықаралық тәжірибелерді

ескере отырып әзірленген. Бағдарламада кіші жастағы балаларға

жеке-бағдарлық әдістемені қолдану үшін психологиялық жайлылық

тудырудың заманауи әдістемелері назарға алынып, қарым-қатынас

пен қозғалмалы белсенділікке басым орын бөлінген.

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың мазмұны түбегейлі қайта

қаралды. Баланың жеке, эмоциялық және танымдық дамуына екпін

қойылды. Тәрбие аспектісін күшейту үшін «Өзін-өзі тану»

адамгершілік-рухани білім беру бағдарламасы енгізілді. Ерте жастан

балаларды дамыту мәселелеріне ата-аналардың анағұрлым көп

назарын тартуға көңіл бөлінді. Мектепке дейінгі білімде

технологияларды енгізу жүйелілігінің болмауы қолданыстағы

бағдарламалар мен оқу-әдістемелік кешендердің мазмұнын жаңарту

қажеттілігін белгілеуге мүмкіндік берді. Осыған орай педагогикалық

тәсілдердің тәрбиелеу мен оқыту инновациялық тәсілдерінің

талаптарына сәйкессіздігі мәселесін шешу бойынша нақты шаралар

іске асырылды. Мектепке дейінгі білімнің мазмұндық аспектілері мен

нормативтік базасына ерекше назар аударылды. 2016 жылы

Мемлекеттік жалпыға міндетті мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту

стандарты жаңартылды 2 . Мектепке дейінгі жастағы балалардың

дайындық деңгейіне қойылатын талаптар белгіленді. Бұл қазақстандық

мектеп білімінің жаңартылған мазмұнына өтуімен түсіндіріледі.

Пилоттық жоба шеңберінде 2017 жылдан бастап ҚР БҒМ

мектепалды даярлауға арналған бірыңғай бағдарламаны және

бірыңғай базалық оқулықты енгізуді жоспарлап отыр. Қазіргі уақытта

ҚР БҒМ 5-6 жастағы балалардың қабылдауына ыңғайлы

технологияларды, соның ішінде интерактивті технологияларды

2 ҚР Білім және ғылым министрі м.а. 2016 жылғы 12 тамыздағы №499 «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасын бекіту туралы» бұйрығы

15

пайдалана отырып, осы жастағы балаларды мектепалды даярлауға

арналған «Әліппе» («Букварь») әзірлеуге кірісті. Ұқсас тәжірибе таяу

орналасқан мемлекеттерде сәтті қолданылды. Сонымен қатар «Step

by step», М.Монтессори, Gymboree Play & Music ағылшын тілін ерте

дамыту, FasTracKids академиясы және т.б. балама бағдарламалар

табысты енгізіліп жатыр.

Қазақстанның қазіргі кезеңдегі білім беру саясаты, әлемдік білім

беру кеңістігіне кірігуіне байланысты, мектепке дейінгі білім беру

жүйесіне бала қабілетін ашатын алғашқы саты ретінде жоғары

талаптар қояды және жаңа, тиімді психо-педагогикалық тәсілдер

табуды жеделдетуді көздейді.

Қазақстан – 1-ден 6-ға дейінгі жастағы барлық балалардың

мектепке дейінгі білім алу құқығы бар мемлекеттердің бірі. Сонымен

қатар ЭЫДҰ халықаралық қауымдастықтың Адами даму индексінің

білім компонентіне «Халықты мектепке дейінгі біліммен жалпы қамту

коэффициенті» көрсеткіші енгізілді. Көрсеткіштің динамикасына

қарамастан 2016 жылы Қазақстан 188 қатысушы елдің ішінде

108-орынға ие болды

Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту сапасын қамтамасыз етуді

құрайтын маңызды міндеттердің бірі – ғимараттың техникалық

жағдайын жақсарту. Қазіргі таңда статистикалық деректер бойынша

балабақшалардың 56,7%-ы типтік ғимараттардан құрылған, ал

43,3%-ы бейімделген ғимараттарда орналасқан.

Көптеген мемлекеттердің заңнамалық базасы мектепке дейінгі

білім беру объектілеріне минималды талаптар қояды. ЭЫДҰ елдерінде

бір балаға шаққанда ғимараттың ішіндегі кеңістіктің көрсеткіштері

балабақшалар/мектепалды сыныптарда орташа есеппен – 2,9 м2,

баланы күтетін орталықтарда – 3,6 м2. Ғимараттың сыртындағы

аудан балабақшалар үшін – 7 м2 және баланы күту орталықтары үшін

– 8,9 м2 болып белгіленді (OECD, 2012). Қазақстанда топтық (ойын)

16

алаңдарына және жатын бөлмелеріне қойылатын талаптар ЭЫДҰ

елдерінің орташа көрсеткішіне сәйкес келеді. Топтық аудан 1 балаға

шаққанда сәбилер тобында – 2,5 м2 және мектепке дейінгі

топта – 2,0 м2 . Жатын бөлмеде 1 балаға шаққанда сәбилер тобында

– 1,8м2 және мектепке дейінгі топта 2 м2-ге кем. Желінің өсімі мектепке

дейінгі ұйымдардың сәулет-жобалау нормаларының қайта

қарастырылуын талап етті. ҚР БҒМ бастамасымен ҚР ҰЭМ 2015 жылғы

17 наурыздағы № 217 «Балаларды мектепке дейінгі тәрбиелеу мен

оқыту объектілеріне қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық

талаптар» санитариялық қағидаларын бекіту туралы» бұйрығына

өзгерістер енгізілді. Өзгерістер бейімделген ғимараттарда, жеке

меншік иелігіндегі үй, көп пәтерлі үйлердің 1-қабатында орналасқан

МДҰ қызметіне қатысты енгізілді (ауданы және бөлмелерді қосарлау,

жиһазды еркін қою және т.б.).

Алматы қаласы бойынша мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиелік

үрдісінде қолданылатын компьютерлік техниканың жалпы

саны – 1 013, интернетке кіру мүмкіндігі бар МДҰ саны – 565, соның

ішінде жылдамдығы 512 кбит/с жоғары кең жолақты интернетке

қосылғандар саны 541-ді құраса, жылдамдығы 4Мбит/с жоғары

интернетке қосылғандар саны – 405. Соңғы жылдары Алматы

қаласында мектепке дейінгі ұйымдардың көпшілігі интерактивті

тақталармен барынша жабдықталды және олардың саны 100 бірліктен

артты.

Жалпы алғанда инфрақұрылымдық және ресурстық жабдықталу

ғана өзекті болып отырған жоқ, олардың мектепке дейінгі білімнің

сапасын бақылау тетіктерін жетілдіруі де ұсынылады. Мектепке дейінгі

білім беретін мұғалімдердің сапалық құрамына және кәсіптік ұйымдық

менеджментке де басты рөл беріледі. Олардың жұмысының

нәтижелілігі жұмсалған қаражаттың тиімділігін анықтайды.

17

Тәрбие мен оқытудың сапалық деңгейі мектепке дейінгі білім

беретін мұғалімдердің танылуы мен шеберлігі арқылы танылады.

Баланың дамуы және оның жетістіктері олардың кәсіпқойлық

деңгейімен тікелей байланысты. Мектепке дейінгі білім беру жүйесінде

жұмыс істейтін педагогтердің сандық көрсеткіштерінің статистикалық

деректерін салыстырмалы талдау олардың соңғы жылдардағы

санының өсуін көрсетеді. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту жүйесінде

2017 жылы 5 993 адам жұмыс істеді. Аталған білім беру деңгейі

қызметкерлерінің соңғы жылдардағы өсу динамикасы 2015 жылғы

5 332-ден 2017 жылы 5 668 адамға дейін өсті.

Статистикалық деректер бойынша 2017 жылы мектепке дейінгі

ұйымдардағы педагог кадрлардың жалпы саны – 5 993, соның ішінде

мемлекеттік МДҰ педагогтер саны – 3 448, ал жеке меншікте – 2 130,

шағын орталықта – 415 адам. Мектепке дейінгі ұйымдардың

педагогикалық кадрларының сапалық құрамы: жоғары білімі

барлар – 4 594 адам, техникалық және кәсіптік білімі барлар – 1 324,

ал жалпы орта білімділер саны 75 адамды құрады. Сонымен қатар

мектепке дейінгі ұйымдарда мектепке дейінгі жоғары білім бар

педагогтер саны – 1 637, мектепке дейінгі техникалық және кәсіптік

білімділер саны – 764 (қосымша 2.4 кесте). Демек, мектепке дейінгі

ұйымдардағы кадрлық мәселелердің бірі – кәсіби мамандығы бар

педагогтердің жетіспеуі және жалпы педагогтер үлесінің 40,0%-ын ғана

құрауы.

Сондықтан осы мамандарды даярлауды күшейту және олардың

кәсіби қызметіне сәйкес қажетті жағдай жасалуы керек. Кәсіби

мамандандырылған педагогтердің аздығы, алдымен, педагогикалық

ұжымның жұмыс тиімділігіне және балалардың білім сапасына әсер

етеді.

ҚР ҰБДҚ статистикалық деректері бойынша 2017 жылы мектепке

дейінгі ұйымдарда жоғары және бірінші санаттағы педагог кадрлардың

18

үлесі 2015 жылға қарағанда жоғарылаған, жалпы үлесі 31,3%-ды

(1 878 адам) құрады. МДҰ педагогтердің ішінде 15,9%-ы (958 адам)

жоғары санатты иеленген. Бірінші санатты 15,6% (920) тәрбиеші,

екінші санатты 22,6% (1 352) тәрбиеші иеленген. Санаты жоқ

педагогтер үлесі 46,1%-ды (2 763 адам) құрады (2.4 сурет, қосымша

2.5 кесте).

2.4 сурет. Педагогикалық кадрлардың сапалық құрамы, %


Кадрлардың қартаюы көптеген елдерде өзекті мәселелердің бірі

болып табылады. ЭЫДҰ елдерінде МДТО мұғалімдерінің орташа жасы

– 40, ерте даму және балаларды күту саласында 36 жасты құрайды.

Жас және зейнеталды жасындағы мұғалімдердің арасындағы

теңгерімсіздік кадрлардың жетіспеушілігі мен мамандықтың төмен

беделін айқындайды. Қазақстанда кадрлық құрамның жасы бойынша

жағдай біртіндеп жақсара бастады. Статистикалық мәліметтер

бойынша 2017 жылы мектепке дейінгі ұйымдарда 30 жасқа дейінгі

2015 2016 2017

831

1 123

958

824905 920

1 327

1 152

1 352

жоғары бірінші екінші

19

педагогтер саны 1 573 адамды құраса, ал 30 жастан 49 жасқа

дейінгілер саны 3 191 болды. Сонымен қатар жас шамасы бойынша

50 жастан 59 жасқа дейінгілер саны 992 болса, зейнеткерлік жасқа

жеткен педагогтердің саны 370 адамды құрады. Дегенмен, бүгінгі

таңда өткір мәселелердің бірі – зейнеткерлік жасқа жеткен

педагогтердің қызметтерін жалғастыруы.

2017 жылы 2015 жылға қарағанда 5 жылдық еңбек өтілі бар

педагогтер саны 1 831 адамға көбейген. 5 жылдан 10 жылға дейінгі

еңбек өтілі бар педагогтердің саны 1 020 адамды құрап, 227 адамға

кеміген. Осылайша, 10 жылдан 15 жылға дейінгі еңбек өтілі бар

педагогтер саны 1 952 адамды құрап, 1 240 адамға көбейген.

15 жылдан жоғары еңбек өтілі бар педагог қызметкерлердің саны

297 адамға өскені байқалады (қосымша, 2.6 кесте).

Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының педагог кадрларына

Республикалық білім беру жүйесінің басшы және ғылыми-

педагогикалық қызметкерлерінің біліктілігін арттыратын институты

(РБҚБАИ) мен «Өрлеу» біліктілікті арттыру институты Ұлттық

біліктілікті арттыру орталығы АҚ-да қысқа мерзімді біліктілікті арттыру

курстарын жүргізеді. Бұл МДҰ-дың жаңа мазмұны, балаларды ерте

дамыту әдістемелері, көптілділік және инклюзивті білім және т.б.

басшыларға арналған білім беру бағдарламалары кәсіптік

құзыреттілікті дамытуды, менеджмент және инновациялық қызметті

басқаруды қамтиды.

Статистикалық мәліметтер бойынша 2017 жылы аталған

орталықтардың курстық даярлауымен 246 тыңдаушы қамтылды.

Соның ішінде 15 ұйым басшылары, 25 әдіскер және 206 педагогикалық

қызметкер.

Сондай-ақ Алматы қаласы мектепке дейінгі ұйымдарының

тәрбиеленушілері «Туған жер – алтын бесігім», «Ханталапай», «Сүйікті

қалам – Астана» атты республикалық байқауларға қатысты. «Туған

20

жер – алтын бесігім» байқауының жеңімпаздары – Жетісу ауданы

«№ 51 бөбекжай-балабақшасы» және Бостандық ауданының

«№152 бөбекжай-балабақша» ұжымдары. «Ханталапай»

республикалық байқауының жеңімпаздары атанып, мақтау

қағаздарымен марапатталған – Алатау ауданының

«№168 бөбекжай-балабақша» тәрбиеленушілері.

Сонымен қатар 2017 жылы «Алматы қаласының үздік мектепке

дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымы» байқауы өткізілді. Байқауды Алматы

қаласы Білім басқармасы және Қалалық білім берудегі жаңа

технологиялардың ғылыми-әдістемелік орталығы «Қалалық

әдістемелік кабинет» ғылыми-әдістемелік зертханасы өткізді. Байқауға

№64, №67, №78, №92, №110, № 149, №174 балабақшалары

қатысты.

Бас жүлдені Әуезов ауданына қарасты № 174 бөбекжай-

балабақшасы, І орынды Медеу ауданына қарасты № 110 бөбекжай-

балабақшасы, ІІ орынды Түрксіб ауданына қарасты №149 бөбекжай-

балабақшасы, ІІІ орынды Жетісу ауданына қарасты № 67 бөбекжай-

балабақшасы иемденді.

«Ең үздік мектепке дейінгі ұйым таныстырылымы»

номинациясы бойынша Бостандық ауданына қарасты № 92 бөбекжай-

балабақшасы;

«Ең үздік мектепке дейінгі ұйым бейнеролигі»

номинациясы бойынша Алатау ауданына қарасты № 78 бөбекжай-

балабақшасы;

«Ең үздік мектепке дейінгі ұйым портфолиосы»

номинациясы бойынша Әуезов ауданына қарасты № 64 бөбекжай-

балабақшасы жүлделі орындарға ие болды.

21

2.2. БАСТАУЫШ, НЕГІЗГІ ОРТА ЖӘНЕ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ

Қазақстанның білім беру жүйесі дамыған жеке тұлғаның жоғары

білікті және құзыретті маман болып қалыптасуына бағдарланған.

Осыған сәйкес оқушының қоғамдық пайдалы өмірге қатысуына, өз

бетімен ізденуіне, талдау жасауына, жоба құруға және білімін

барынша тиімді пайдалануына қажетті практикалық дағдыларды

қалыптастыруда жалпы орта білім беру маңызды рөл атқарады.

Балалардың базалық білім алуға деген конституциялық құқығын

іске асырудың негізгі көрсеткіші мектеп жасындағы ел тұрғындарын

орта білім берумен жалпыға бірдей қамту болып табылады.

ҰБДҚ статистикалық мәліметтері бойынша 2017 жылы қала

бойынша жалпы мектептер саны – 274. ҚР БҒМ ведомстволық

бағыныстағы мектептер саны – 263 (оның ішінде 260-ы ЖАО

бағынысты), сонымен қатар мемлекеттік күндізгі мектептер саны – 203,

жекеменшік – 49 (соның ішінде халықаралық мектеп – 4), арнайы

мектептер – 8 (соның ішінде девиантты мінез-құлықты балаларға

арналған мектеп – 1) (2.2.1 сурет, қосымша 2.2.1 кесте).

2.2.1 сурет. Жалпы орта білім беру ұйымдарының желісі, 2017 жыл


мемлекеттік 203

жекеменшік 49

арнайы мектептер 8

22

Басқа ведомстволық мектептер: Спорт және дене шынықтыру

істері комитетіне бағынышты мектеп – 8, Қорғаныс Министрлігінің

ведомстволық мектебі – 1. Сонымен қатар 2 Назарбаев Зияткерлік

мектебі өз жұмысын атқаруда. Дегенмен, 2015 жылмен салыстырғанда

2017 жылы мемлекеттік мектептер үлесі – 0,5%-ға өссе, жекеменшік

мектептер 12,3%-ды құрады.

Қазақстан тәуелсіздігінің басталуы, ел дамуының жолын іздеу,

жеке кәсіпкерлікті қарқынды дамыту білім беретін ұйымдардың жаңа

типін – жекеменшік мектептерді құрудың алғышарттары болды.

Елімізде алғашқы болып Алматы қаласында жекеменшік ұйымдар

ашыла бастады. 1992 жылы «Архимед мектебі» (бүгін оның

филиалдары Алматы қалаларында ғана емес, сонымен қатар Астана,

Атырау және Щучинск қалаларында да бар), 1995 жылы «Көкіл»

бірінші жекеменшік қазақ мектебі пайда болды. 1996 жылдан

жекеменшік мектептер ЖОО-лар, колледждер және мемлекеттік

мектептердің жанынан ашыла бастады. Олар: «Тұран» университетінің

базасындағы «Тұран» мектеп-лицейі (Алматы қаласы), Жәутіков

атындағы Республикалық физика-математикалық мектеп

интернатының жанындағы «Келешек» мектебі, Қазақ-Америкалық

университеттің ЮНЕСКО қауымдастығының мектебі және т.б.

Қазіргі таңда қалада Нұрсұлтан Назарбаевтың Білім қорының

«Мирас» Халықаралық мектебі (1999ж.) және «Хэйлибери» мектебі

(2008ж.) солардың ірілері болып табылады. «Мирас» мектебі

Халықаралық мектептер кеңесімен (CIS) және Жаңа Англияның

мектептер мен колледждерінің қауымдастығымен (NEASC)

аккредиттелді. Ол – Халықаралық Бакалавриаттың барлық үш

бағдарламасы бойынша қосымша авторы. «Хэйлибери Алматы»

мектебі – Орта Азияда алғашқы серіктес британдық мектеп. Осы

мектептердің оқу жоспарлары халықаралық стандарттарға негізделген

23

және ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарының

талаптарына бейімделген. Олардың түлектері өз мектептері білімінің

сенімді әрі сапалы орталықтарын растап, әлемнің жетекші ЖОО-нда

білім алуға мүмкіндіктері мол.

ҚР ҰБДҚ статистикалық мәліметтері бойынша 2017 жылы жалпы

орта білім беретін күндізгі мемлекеттік мектептерде оқитын оқушылар

контингенті 231 106 оқушыны, ал жекеменшік мектептерде оқитын

оқушылар контингенті 12 242-ні құрады (оның ішінде халықаралық

мектептерде оқитын балалар саны – 1 802 адам). Статистикалық

салыстырудың нәтижесінде соңғы үш жылда күндізгі мемлекеттік

мектептерде оқитын балалар саны 29 143-ке өскен.

Сипатына қарай ЖАО бағынысты күндізгі мемлекеттік жалпы білім

беретін мектептердің білім деңгейіне қарай 203 білім беру ұйымының

ішінде: жалпы білім беретін мектептер саны – 198 (оқушылар

контингенті – 230 766 бала), негізгі орта білім беретін мектептер саны

– 3 (оқушылар саны – 340 бала).

2017 жылы ҰБДҚ статистикалық мәліметтері бойынша

1-4 сыныптарының орташа толықтырулары: оқушылар саны 113 384

болса, сыныптар саны 5 206-ны көрсетті. Сондай-ақ

5-9 сыныптардағы оқушылар саны 101 234-ті құраса, сыныптар саны

5 109-ды құрады, ал 10-11 (12) сыныптардағы оқушылар саны

16 488-ді көрсетіп, сыныптар саны 1 033-ке жетті. Жалпы алғанда

бірінші сынып оқушыларының контингенті 26 990 баланы құрады.

Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары бейінді оқытуды күшейту үшін

жаңа типті ұйымдар – жекелеген пәндерді тереңдетіп оқытатын

мектептер, гимназиялар және лицейлер пайда болды. Осылайша

қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математика бағыттары

бойынша кеңейтілген және тереңдетілген білім беруді қамтамасыз

ететін заңнамаларға сәйкес жалпы білім және қосымша білім беретін

оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдары қызмет

24

етеді. Қазіргі таңда гимназиялар 1-11 сыныптарда қоғамдық-

гуманитарлық бағыттың тереңдетілген оқу бағдарламаларын жүзеге

асырады, ал 7-11 сынып оқушылары тереңдетілген жаратылыстану-

математикалық білімді лицейлерде ала алады. Нормативтік-құқықтық

базаның жетілмегендігімен байланысты гимназиялар мен лицейлердің

қатарына гимназиялық және лицейлік сыныптары бар мектептер

жатқызылды, лицейлер бастауыш білім және т.б. деңгейінде ашылды.

Жергілікті бюджеттер оқу жоспарының вариациялық компонентін

қаржыландырмағандықтан, оларды қайта бейімдеу және жабу да орын

алды. Соңғы жылдары гимназиялар мен лицейлердің қызметін

олардың қызметін ұйымдастыратын Үлгілік Ережелер реттейді3.

Статистикалық деректер мәліметі бойынша гимназия, лицейлердің

және пәндерді тереңдетіп оқытатын сыныптары бар мектептердің

желісі: гимназиялар саны 28 бірлік болса, мектеп-гимназиялар саны

37 бірлікке жетті, сондай-ақ, гимназиялық сыныбы бар мектептер саны

72 бірлікті құрады. Лицейлер саны – 11 бірлік, ал мектеп-лицейлер

саны 13 бірлік болса, лицей сыныптары бар мектептер саны 23

бірлікті құрады (қосымша 2.2.2 кесте).

Мемлекеттік тілді дамыту 1991 жылдан бері ҚР БҒМ және ЖАО

қазақ тілінде оқытатын күндізгі мектептер желісінің артуына жағдай

жасады. ҰБДҚ деректері бойынша оқытуды мемлекеттік тілде жүзеге

асыратын мектептердің саны 66 бірлікке жетіп, ондағы қазақ тілінде

білім алушы оқушылар контингенті өсті, яғни жалпы оқушылар саны

80 098-ге жетті. Сонымен қатар мемлекет ұлттық ерекшелігіне

қарамастан, еліміздің барлық азаматтарының тең құқылы сапалы білім

алуын назарда ұстап отыр. Орыс тілінде оқытатын күндізгі мемлекеттік

жалпы білім беретін мектептер саны – 66 бірлік (оқушылар саны –

74 600 бала), ал аралас тілде оқытатын мектептер саны 67 бірлікті

3 ҚР БҒМ 17.09. 2013 жылғы №375 «Жалпы білім беретін ұйымдарының түрлері (бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру) бойынша қызметінің үлгілік ережелерін бекіту туралы» бұйрығына 2- қосымша

25

құрады. Аз ұлттар тұратын жерлерде ана тілінде оқып, білім алуы үшін

барлық қолайлы жағдайлар жасалған. Соның дәлелі – ұйғыр тілінде

оқытатын мектептер саны 3 бірлікті құрады (оның ішінде оқушылар

саны – 2 661 адам) (2.2.2 сурет қосымша 2.2.3 кесте).

2.2.2 сурет. Күндізгі жалпы білім беру мектептеріндегі

оқушылардың оқыту тілі, 2017 жыл


Жасына, жынысына, ұлтына, дініне және денсаулық жағдайына

қарамастан, инклюзивті білім беру арқылы сапалы білім алуға барлық

балаларға бірдей қолжетімді жағдай жасау мемлекеттік білім беру

саясатының кезек күттірмейтін міндеттерінің бірі болып табылады.

Білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік

бағдарламасында барлық балалар үшін сапалы білім алуға қол жеткізу

үшін бірдей құқықтан бірдей мүмкіндіктерге дейінгі жылжу бойынша

дәйекті іс-шаралар өткізу көрсетілген. Жергілікті атқару органдарына

бағынысты инклюзивті білім беруге жағдай жасаған күндізгі

қазақ тілінде

оқытатын

мектептердегі

оқушылар саны

орыс тілінде

оқытатын



аралас тілде

оқытатын



ұйғыр тілінде

оқытатын



80 09874 600

73 747

2 661

26

мемлекеттік білім беретін мектептер үлесі – 100,0%, сондай-ақ

инклюзивті білім берумен қамтылған оқушылар саны – 2 404 адам.

2016 жылғы қыркүйектен еліміздің барлық мектептердің бірінші

сыныптары жаңартылған мазмұнның бағдарламалары және бірыңғай

базалық оқулық бойынша оқи бастады. Барлық мектептердің білімнің

жаңартылған мазмұнына кезең-кезеңімен өтуін 2019 жылға дейін

аяқтау жоспарланып отыр (2017ж. – 2, 5, 7 сыныптар,

2018ж. – 3, 6, 8, 10 сыныптар, 2019ж. – 4, 9, 11 сыныптар).

Жалпы алғанда еліміздің интеллектуалдық және шығармашылық

әлеуетін дамыту контексінде білім беру мен тәрбиелеудің жаңа

технологияларын әзірлеу мен енгізу арқылы білім беру мазмұнын

жаңарту жүзеге асырылды. Бұл өз кезегінде оқушы тұлғасының өзін-өзі

тануына және білім алушылардың дарындылығының дамуына қажетті

жағдайды құраушы факторлардың бірі болып табылады. Алматы

қаласы бойынша жалпы білім беретін пәндер бойынша республикалық

олимпиаданың жеңімпаздары 476 адам болса, халықаралық

олимпиада мен ғылыми жарыстардың жеңімпаздары мен жүлдегерлер

саны өсті. 2017 жылы оқушылардың қоржынында халықаралық

марапаттардан 20 алтын, 29 күміс, 50 қола медаль иеленді.

2004 жылы елімізде ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ) – мектеп

түлектерінің қорытынды мемлекеттік аттестаттауын және еліміздің

ЖОО-лары мен колледждеріне қабылдау емтихандарын біріктіретін

процедура енгізілді. Ерікті түрде ҰБТ-ға жалпы орта білімнің оқу

бағдарламасын меңгерген мектеп түлектері қатыса алды. Ағымдық оқу

жылы ҚР ЖОО-на, колледждеріне оқуға түсуге ниет білдірген түлектер,

«Алтын белгі» аттестатын, үздік аттестат алуға үміткерлер, ғылыми

жарыстар мен республикалық олимпиадалардың жеңімпаздары үшін

ҰБТ-ны тапсыру міндетті болды.

2016-2017 оқу жылында қала мектептерінде мектеп бітірушілер

саны 7 263 баланы құрады, ал ҰБТ-ға 203 білім беретін ұйымдардан

27

5 933 адам қатысты, соның ішінде оқыту қазақ тілді мектептерден –

3 273 болса, орыс тілді мектептерден – 2 660 оқушы. Жалпы

түлектердің 81,7%- ы қатысты. 2017 жылы ҰБТ қорытындысының

орташа балы 97,54-ті құрады (қосымша 2.2.4 кесте).

«Алтын белгі» белгісін (оқуда озат белгісін) алған мектеп

түлектерінің үлесі білім сапасы көрсеткіштерінің бірі болып табылады.

Осындай түлектердің саны жыл сайын артты (үміткерлердің жалпы

саны 2015ж. – 225, 2016ж. – 254, 2017ж. – 413) (қосымша 2.2.5).

2012 жылы «Білім туралы» Заңына ҚР БҒМ бақылау және қадағалау

функцияларын оңтайландыру бөліміне өзгерістер мен толықтырулар

енгізілді. АМБ жойылды. 2012 жылдан бастап Оқу жетістіктерін

сырттай бақылау (ОЖСБ) оқушылардың білім сапасына мониторинг

жүргізу мақсатында ғана өткізіледі4.Білім беру ұйымдарының іріктемесі

мектептердің жалпы санынан 10-20%-ды құрайды. Технология қағаз

тестілеуді де, компьютерлік тестілеуді де көздеді.

Балалар қосымша білім аясында шығармашылық әлеуетті

дамытады және бос уақытын толыққанды ұйымдастырады. Бұл

балаға өзін-өзі әлеуметтік тұрғыдан сәтті жүзеге асыруға және жеке

қабілеттерді ескере отырып, кәсіптік бағдарын анықтауға мүмкіндік

береді. Қосымша білімнің заманауи мәртебесі мен қолда бар әлеуеті

мектептен тыс ұйымдардың ұзақ тарихы бойы қалыптасты.

2017 жылы Алматы қаласы бойынша мектептен тыс 46 ұйымда

қосымша біліммен 40 593 оқушы немесе оқушылардың жалпы санынан

17,6%-ы қамтылды. Жоғарыда аталған 46 қосымша білім беру

ұйымдарының ішінде: оқушылар Сарайы – 1; оқушылар Үйлері – 9;

жас натуралистер станциясы – 1; жас туристер станциясы – 1;

балалар өнер мектептері – 16; БЖСМ – 6; олимпиадалық резервтегі

мамандандырылған балалар-жасөспірімдер спорттық мектептері – 10;

4 ҚР БҒМ 28.01.2016ж. №94 бұйрығы

28

балалардың қызығушылығы мен әрекеті бойынша басқа да ұйымдар –

1; қосымша білім беру оқу-әдістемелік орталықтар – 1.

Балалардың қосымша білім беру бағдарламалары мектеп

үйірмелерінің қызметі арқылы жалпы білім беретін мектептерде де

жүзеге асырылады. Әрбір төртінші оқушы – көркемдік-эстетикалық,

әрбір бесінші – тілдік, әрбір алтыншы – жаратылыстану-

математикалық бағыттағы үйірмелерге барады.

Білім беру сапасын арттырудың айнымас шарты оқу

құралдарының сапасы болып табылады. Жалпы білім беретін

ұйымдарды техникалық зертханалармен, жаңа үлгідегі кабинеттермен

қамтамасыз ету мектеп оқушыларын сауаттандырудың бірден-бір

жолы болып табылады. ҰБДҚ статистикалық мәліметтері бойынша

2017 жылы жалпы білім беретін мектептердің 9,4%-ы – бір ауысымда,

90,6 %-ы – екі ауысымда оқу сабақтарын жүргізді. Мемлекеттік жалпы

білім беретін мектептердің жылыту жүйесі: орталықтандырылғандар

саны 166-ны құраса, қатты отынмен – 3; сұйық отынмен – 14; газды

отынмен – 22 қамтылған.

Мектептерді қазіргі заманғы пәндік кабинеттермен жарақтандыру

білім сапасының тиімділігін арттыруға ықпал етеді. 2017 жылы

мектептерді пәндік кабинеттермен қамтамасыз ету көрсеткішінің

жақсарғанын атауға болады. Жаңа модификациялы оқу кабинеттері

(химия, биология, физика, лингафонды мультимедиялық кабинеттері)

бар күндізгі мемлекеттік жалпы білім беретін мектептер саны 179-ды

құраса, лингафонды кабинеттері бар мектептер саны 152-ге жетті.

Кең жолақты Интернет желісіне қаланың 100,0 % мектептері

қосылған, бір компьютерге 16 оқушыдан келеді. Мектептерде оқу

үрдісінде қолданылатын компьютерлік техниканың саны 14 208 болса,

ауыстыруды қажет ететін компьютерлер саны 4 147-ні құрады.

Педагог кәсібінің беделін көтеру Білім беруді дамытудың

2020 жылға дейінгі Мемлекеттік бағдарламасын іске асырудың басым

29

бағыттарының бірі болып табылады. Білім беру жүйесін жоғары білікті

кадрлармен қамтамасыз ету және мемлекеттік қолдауды күшейту,

педагог қызметкерлердің еңбегін ынталандыру міндеттері белгіленген.

Елімізде педагог кәсібін, білім алушылардың жоғары оқу жетістіктеріне,

сондай-ақ білім беру ұйымдарының мәртебесіне байланысты үздік

педагогтердің тәжірибесі мен жетістіктерін белсенді насихаттау жолға

қойылған.

2017 жылы жалпы білім беретін мектептердегі мұғалімдердің саны

18 823-ті құрады, бұл 2015 жылғы көрсеткішке қарағанда 3 191-ге

жоғары. Соның ішінде күндізгі мемлекеттік мектептерде 16 404 педагог

болса, жекеменшік мектептерде 1 687 мұғалім қызмет атқарды. Және

арнайы мектептерде қызмет атқарған мұғалімдер саны – 710 . Жоғары

білімді мұғалімдердің үлесі 93,1%-ды құрады. Осыған сәйкес арнаулы

кәсіптік білімі бар (техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі)

мұғалімдердің үлесі 6,9%-ға жетті (2.2.3 сурет, қосымша 2.2.7 кесте).

2.2.3 сурет. Педагог кадрларының білім деңгейлері, 2017 жыл


Педагогтердің кәсіби құзыреттіліктен зияткерлік, шығармашылық

және жалпы ғылыми деңгейге жүйелі өсуі білім алушылардың білім

беру жетістіктерінің нәтижелеріне байланысты. Мұғалімдердің біліктілік

15 279

1 125

жоғары және жоғары оқу

орнынан кейінгі

техникалық және кәсіптік

біліммен

30

санаттарын көтеру оқу-тәрбие үдерісінің сапасын көтеруге ықпал

ететін шарттардың бірі болып табылады.Педагогикалық

қызметкерлердің біліктілік талаптарына құзыреттілік сәйкестілігі рәсімі

арқылы педагог кадрларды аттестаттау бес жылда бір рет өткізіледі.

Меншік нысанына және ведомстволық бағыныстылығына қарамастан

мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта,

арнайы, қосымша, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі,

жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарының

педагогикалық қызметкерлерін аттестаттау тәртібі Педагогикалық

қызметкерлерді аттестаттау ережесімен айқындалады.

Жоғары санаты бар педагогтердің үлесі 2017 жылы 5,1%-ға

көбейген (2015 жылмен салыстырғанда) және 94,9% -ды құрайды.

Бірінші санаттағы мұғалімдер саны – 3 044, ал екінші санаттағы

мұғалімдердің үлесі 3,5%-ға азайған. Жалпы білім беретін мектептерге

ЖОО-лар мен колледждерде педагогикалық мамандықтарды бітірген

түлектердің көптеп келуіне байланысты санаты жоқ педагогикалық

кадрлардың үлесі 17,7%-ке көбейген (2.2.4 сурет қосымша 2.2.8 кесте).

2.2.3 сурет. Педагог кадрларының сапалық құрамының үлесі, % (2017 жыл)

жоғары санат бірінші санат екінші санат санаты жоқтар

33,0

18,6

22,2

26,2

31


Білім мазмұнын жаңарту, оқытудың жаңа технологияларын

пайдалану педагогтерден өздерінің кәсіби құзыреттіліктерін

жетілдіруді, тұрақты түрде өз бетімен білім алуын, шығармашылық

шешімдерді іздеуін талап етеді. 2017 жылы жалпы мұғалімдер

санының 3 133-нің – 3 жылға дейін, 3 980-нің – 3 жылдан 10 жылға

дейін, 3 225- нің – 11 жылдан 20 жылға дейін, 6 066-нің – 20 жылдан

артық жұмыс еңбек өтілдері бар. Педагогикалық еңбек өтілдері

бойынша жалпы білім беретін мектептердегі мұғалімдердің құрамын

талдау бойынша: 3 жылға дейін еңбек өтілдері бар мұғалімдердің үлесі

– 19,1%, 3 жылдан 10 жылға дейін еңбек өтілдері бар мұғалімдердің

үлесі – 24,3 %, 11 жылдан 20 жылға дейін еңбек өтілдері бар

мұғалімдердің үлесі – 19,7% және 20 жылдан артық еңбек өтілдері

бар мұғалімдердің үлесі – 37,0%. Сол себепті білім беру үдерісін

жүзеге асырушы мұғалімдердің үлесі – 10 жылдан 20 жылға дейін

еңбек өтілдері бар мұғалімдер. Бұл оқу-тәрбие үдерісін тиімді

ұйымдастырудың оң факторы болып табылады. Жалпы білім беретін

мектептерге жас педагог кадрлардың келуі 3 жылға дейін еңбек

өтілдері бар мұғалімдердің үлесін көбейтті. Дегенмен, зейнеткерлік

жасқа жеткен мұғалімдер саны 1 418 адамды құрады, ол жалпы

мектептегі мұғалімдер үлесінің 8,6%-ын көрсетіп отыр.

Педагогтердің мәртебесін көтеру бойынша қабылданған

шараларға орай педагогикалық корпусты жас мамандармен аз болса

да жаңарту бар. Жергілікті атқарушы органдарға жас мұғалімдерді

мектептерге жұмысқа тарту бойынша нақты механизмдер жасау қажет.

2017 жылы күндізгі мемлекеттік жалпы білім беру мектептеріндегі

жас мамандардың үлесі 4,7%-ды құрады.

Қазіргі заманғы білім беруді ұйымдастырудағы тәжірибелік бағдар

беру әдісі жаңа формациядағы мұғалімдерді, заманауи

32

АКТ технологияларды меңгерген мамандарды даярлауды талап етеді.

Ыңғайластырылған оқыту технологиясын пайдалану және

оқушыларды жеке сүйемелдеу, пайда болған мәселелерге нүктелі

талдау жасау және түзету, мектептік білім берудің нәтижелілігіне

әсерін тигізеді. Жалпы орта білім беру ұйымдарын материалдық-

техникалық жабдықтаумен қатар кадрлық әлеуетін пән мамандарымен

толықтыру арқылы күшейту өте маңызды болып отыр. Көптілді білім

беру қағидатын жүзеге асыру үшін мектептерге ағылшын тілі

мұғалімдерін тарту механизмдерін одан әрі пысықтау керек.

Әлемдік мектеп тәжірибесінде мұғалімдерде магистр дипломының

міндетті болу талабы кең тарала бастады. Алматы қаласында

олардың орта білімдегі саны жыл сайын көбейе түсті. Алайда олардың

саны мұғалімдердің жалпы санымен арақатынасында әлі де өте аз.

Магистрлерді жалпы білім беретін мектептерге тарту мақсатында

магистр дәрежесі бар жаңадан келген жас мамандарға екінші санат

(педагог-модератор) беріледі.

ҚР ҰЭМ СК-нің деректері бойынша орта мектеп мұғалімінің

еңбекақысы 2016 жылғы бірінші тоқсанда 2015 жылмен салыстырғанда

19,3%-ға, бастауыш мектеп мұғалімдерінікі 17,2%-ға артты. Мұғалімнің

еңбекақысын олардың жетістіктері бойынша саралап төлеу мұғалімнің

еңбекақысын арттыру жолдарының бірі бола алады. Мысалы,

ағылшын тілін осы санатпен нысаналы топ үшін тиісті IELTS

деңгейінде білуі үшін қосымша ақы (басшылар, ағылшын тілі, физика,

химия, биология, АКТ және т.б. пәндерінің мұғалімдері). НЗМ-нің

тәжірибесі бойынша көп деңгейлі біліктілік жүйесін әзірлеу де

еңбекақыны арттыруға септігін тигізе алады (мансаптың алты сатысы:

стажер, мұғалім, модератор, сарапшы, зерттеуші, шебер).

Мектептерде қолданылатын аттестаттау жүйесі мансаптық өсімнің тек

үш сатысын ғана қамтиды (жоғары, бірінші және екінші біліктілік

санаттарын).

33

Жаңартылған білімнің базалық мазмұны үштілді білім беру

саясаты шеңберінде жүзеге асырылады. Елбасы 2004 жылдың

өзінде-ақ: «Мен бірнеше рет айтқан болатынмын және қайталап

айтамын: қазақстандықтардың жас ұрпағы үш тілді – қазақ, орыс және

ағылшын тілдерін жетік білуі тиіс. Бұл – мемлекеттің, экономиканың

және ұлттың бәсекеге қабілеттілігінің кепілі» деген еді. 2015 – 2020

жылдарға арналған Жол картасында барлық білім деңгейлерінде үш

тілде білім беруді кезең-кезеңмен енгізу шаралары анықталды5. Қазақ,

орыс және ағылшын тілдерінде оқытуға жоспарлы өту «100 қадам» Ұлт

Жоспарының 79-қадамын және ҚР Білім беруді және ғылымды

дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік

бағдарламасын жүзеге асыру шеңберінде іске асырылады. Үштілді

білім беруді ілгерілету жөніндегі шаралар жоспары бекітілді6.

Жаратылыстану-математикалық бағыттың пәндерін (физика,

химия, биология, информатика) жоғары сыныптарда ағылшын тілінде

оқыту 2019 жылдан бастап жоспарланды. Мұғалімдердің

психологиялық кедергісі, оқушылардың әлсіз тілдік дайындығы

себебінен оқу сапасының ықтимал төмендеуі, ағылшын тілін меңгеруге

арналған жеткіліксіз сағаттар саны (аптасына 2 рет) және ауызекі

сөйлеу тілінің дағдыларын тәжірибеде қолдану үшін тілдік ортаның

болмауы да ағылшын тілінде оқытуды тиімді енгізуге кедергі келтіретін

мәселелер болып белгіленеді. Үштілділік бастамасын сәтті енгізу үшін

ЖОО-ларда педагогикалық мамандықтар студенттерін нысаналы

даярлау және мұғалімдердің біліктілігін арттыру ғана маңызды емес.

Сапалы әдістемелік қолдау және ағылшын тілін білетін пән

мұғалімдерін ынталандыру әлі де өзекті. Білім беру қызметтерінің

сапасы көп жағдайда мұғалімдердің кәсіптік дайындығы мен

біліктілігіне тәуелді болады. Көптілді білім беру қағидатын жүзеге

5 Үштілді білім беруді дамытудың 2015-2020 жылдарға арналған жол картасы, www.edu.gov.kz 6 4 ҚР Мемлекеттік хатшының 30.10.2015ж. № 11 өкімі

34

асыру мақсатында 2017 жылы Алматы қаласының жалпы білім беру

мектептерінің «Физика», «Химия», «Биология», «Информатика»

пәндері мұғалімдерінің біліктілікті арттыру курсынан өткендер

саны – 779.

Білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі Мемлекеттік

бағдарламасының «Білім беру менеджменті» бағыттарының нысаналы

индикаторларының бірі білім беру ұйымдары басшыларын даярлау

және қайта даярлау курстарынан өту болып табылады. 2017 жылы

менеджмент саласындағы курстардан 80 жалпы орта білім беру

жүйесінің басшылық құрамдағы қызметкерлері өткен.

Инновациялық бағдарламалар бойынша жұмыс істеп жүрген

мұғалімдерді курстан өткізудің бірден-бір жаңа инфрақұрылымы

Назарбаев зияткерлік мектептері жанынан педагогикалық шеберлік

орталықтарының құрылуы болып табылады. Педагогикалық

ұжымдарға әдістемелік қолдау көрсететін және олардың кәсіби өсуіне

ықпал ететін «Өрлеу» ұлттық біліктілікті арттыру орталығы курстар

жүргізеді. Статистикалық мәліметтер бойынша 2017 жылы жаңа

форматтағы біліктілікті арттыру курстарынан 706 педагог өтсе, білім

мазмұнын жаңарту бағдарламасы курстарынан 3 488 педагог өтті.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылдың

30 наурызындағы №993 Қаулысы, Алматы қаласы Білім

басқармасының 2018 жылғы 30 наурыздағы 83 бұйрығына

сәйкес Алматы қаласы бойынша мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту,

бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру, техникалық және

кәсіптік білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлері арасында

«Үздік педагог – 2017» байқауы өткізілді. Қалалық байқаудың

мақсаты – педагогтерді шығармашылық жұмысқа тарту,

педагогикалық іс-әрекетте жоғары жетістіктерге қол жеткізген

педагогтердің кәсіби шеберліктерін арттыру. «Үздік педагог – 2017»

Республикалық байқауының жеңімпаздары:

35

1. Дорветхан Гулжан, Жетісу ауданының №148 мектеп-

гимназиясының математика және информатика пәндерінің мұғалімі;

2. Шамахова Акманат Ибраевна, Медеу ауданының Ш.Уәлиханов

атындағы № 12 мамандандырылған гимназиясының қазақ тілі

мен әдебиеті пәнінің мұғалімі, ф.ғ.к.;

3. Кунтуганова Сауле Поезкановна, Алмалы ауданының №90

мамандандырылған мектеп-лицейдің бастауыш сынып мұғалімі.

2.3. ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІБИ БІЛІМ БЕРУ

Сапалық кәсіптік білім өмірдің әртүрлі сатыларында адамның

әлеуметтік қорғанысының тұрақтылығын және өзін-өзі жетілдіруін

қамтамасыз етеді. ҰБДҚ деректері бойынша 2017 жылы ТжКБ

ұйымдарында типтік жастағы жас азаматтардың 16,4%-ы оқиды. 2020

жылға дейін Білім беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасындағы

осы көрсеткіштің мақсатты индикаторы орындалуы қажет.

2017 жылғы жағдай бойынша Алматы қаласында контингенті

64 730 адамды құрайтын 83 ТжКБ қызметін атқарады, оның ішінде

22- сі – мемлекеттік, 61-і – жеке меншіктегілер. ТжКБ ұйымдарының

контингенті 64 730-ды құрайды, оның ішінде 29 023 студент

мемлекеттік бюджет есебінен оқиды.

2015 жылмен салыстырғанда Алматы қаласында мемлекеттік

және жеке- меншік колледждер саны 1 бірлікке кемігені байқалады

(қосымша, 2.3.1 кесте).

36

2.3.1 кесте. ТжКБ ұйымдарының желісі/меншік нысаны, бірлік

2015 жыл 2017 жыл

Барлығы Мемлекеттік Жеке-

меншік

Барлығы Мемлекеттік Жеке-

меншік

84 22 62 83 22 61


Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінің ұйымдары

мамандарды дайындауда оқытудың үш түрлі – күндізгі, сырттай, кешкі

– білім беру қызметін көрсетеді. 2017 жылы ТжКБ ұйымдарындағы

күндізгі оқыту нысаны бойынша студенттер саны 60 078-ді құрады,

оның ішінде мемлекеттік колледжде – 21 551 адам болса, жекеменшік

колледжде – 38 527 бала. Сонымен қатар сырттай оқыту нысаны

бойынша мемлекеттік колледжде 1 297 бала болса, жекеменшік

колледждерде оқитын бала саны 2 375-ті құрады. Кешкі оқыту нысаны

бойынша мемлекеттік колледждерде оқитын балалар саны 69-ды

құраса, жекеменшік колледжде 911 студент оқиды. Күндізгі оқу

нысаны бойынша оқитын студенттер санының басым болуы (92,8%)

мемлекеттік білім беру гранты арқылы сапалы техникалық және

кәсіптік білім алудың үлкен мүмкіндігін растайды.

Оқыту тілі бөлінісінде техникалық және кәсіптік білім беру

жүйесінің жұмыс жасайтын ұйымдарында мемлекеттік тілде оқитын

студенттер саны 34 554 болса, оның ішінде 9-сынып негізінде 21 132

студентті құрады, ал 11-сынып негізінде 13 422 баланы құрады.

2016 жылы Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім

беру мемлекеттік стандарты бекітілді (ТжКБ ОК МЖБС). Ол өңірлік

ерекшеліктерді ескере отырып, жұмыс оқу жоспарларының икемділігін

және ұтқырлығын қарастырады. Колледждерге әрбір пән (модуль)

37

бойынша оқу уақытының 30%-на дейінгі көлемін және өндірістік оқыту

мен кәсіптік тәжірибе уақытының 50%-ға дейінгі көлемін өзгерту

құқығы берілді. «Кәсіпқор» Холдингі КеАҚ халықаралық

сарапшылардың қатысуымен 2016 жылы жаңартылған мазмұнмен

27 бағдарламаны әзірлеп енгізді. 2016 жылғы 1 қаңтардан бастап

алғаш рет жұмыс берушілердің салалық бірлестіктері әзірлеген кәсіптік

стандарттарды «Атамекен» ҰКП бекітті. Жұмысшылармен бірлесіп

КС-тың 154 жобасы әзірленді.

Нақты өндірістің талаптарына максималды сәйкес келуін

қамтамасыз ету үшін жұмысшы кадрларды даярлау міндеті дуальды

оқытуға артылды. Студенттердің теориялық біліммен үйлесімді нақты

өндіріс жағдайындағы тәжірибесі дуальды жүйенің жоғары тиімділігі

мен сенімділігін қамтамасыз етеді. Дуальды оқыту еліміздің

колледждеріне 2012 жылдан енгізіліп келеді. Дуальды оқыту ҚР Еңбек

кодексінде де, ҚР «Білім туралы» Заңында да заңнамалық тұрғыдан

бекітілді. Дуальды оқытудың жол картасы7 жүзеге асырылып жатыр

және Дуальды оқытуды ұйымдастыру ережелері8 бекітілді. Дуальды

оқытумен ТжКБ білім беру бағдарламалары білім беру ұйымдарында

теориялық оқытуды және 60%-дан кем емес өндірістік оқытуды,

кәсіпорынның базасындағы тәжірибені қарады.

2016 – 2019 жылдарға арналған БҒДМБ-да дуальды оқытуды

техникалық, технологиялық және ауыл шаруашылық мамандықтары

бойынша енгізген колледждердің үлесін 2019 жылға қарай 80%-ға

дейін арттыру қаралды. Жоспарланған индикаторға қол жеткізуге

еліміздің бизнес қоғамдастығының белсенділігі мен әлеуметтік

жауапкершілігі жәрдемдеседі.

2017 жылы Алматы қаласының техникалық және кәсіптік білім

беру ұйымдарына қабылданған студенттер саны 18 793-ті құрады.

7 ҚР Үкіметінің 15.10.2014ж.№1093 Қаулысымен бекітілді 8 ҚР БҒМ 21.01.2016ж. №50 бұйрығы

38

Соның ішінде күндізгі оқыту нысаны бойынша 17 606 студент болса,

сырттай оқыту нысаны бойынша 928 бала, кешкі оқыту нысаны

бойынша 259 адам қабылданды.

ТжКБ жүйесі ұйымдарының қызмет нәтижелігінің сапалық

көрсеткіштерінің бірі диплом алған түлектер болып табылады.

Түлектердің жеткілікті жоғары деңгейлі дайындығы олардың

болашақта жұмысқа орналасуы мен әлеуметтенуіне кепіл болады.

2017 жылы Алматы қаласының техникалық және кәсіптік білім беру

ұйымдарын бітірген түлектер саны – 17 074 бала, оның ішінде күндізгі

оқыту нысаны бойынша – 15 141 студент болса, сырттай оқыту

нысаны бойынша – 1 635 адамды құрады, ал кешкі оқыту нысаны

бойынша – 298 баланы құрады. ТжКБ ұйымдарының жалпы

түлектерінде күндізгі оқу нысаны бойынша диплом алған

мамандардың үлесі басым (88,7%) (2.3.1 сурет, қосымша 2.3.2 кесте).

2.3.1 сурет. Түлектердің құрылымы, мың адам


15 141

1 635

298

күндізгі сырттай кешкі

39

Қазақстандық студенттердің құзыреттіліктерін тану және бәсекеге

қабілеттіліктерінің артуы ТжКБ-ті одан әрі жедел жаңғыртуы кезінде

мүмкін болады. Бұл ретте негізгі мүдделі тараптардың назарлары

тоғысқан мәнмәтіні маңызды. Бұл – өңірлік еңбек нарығының білікті

жұмыс кадрларына қажеттіліктері талдауының өңделген

механизмдерін есепке ала отырып, мемлекеттік тапсырысты

қалыптастыру.Оқу бағдарламаларының икемділігі жұмыс берушілердің

сұранысына жедел жауап беруге мүмкіндік береді. Оқу жоспарларына

іскерлік дағдыларды енгізу колледж түлектеріне индустриалдық-

инновациялық экономика жағдайында жылдам әлеуметтік бейімделуге

мүмкіндік береді. Колледждердің МТБ-ларын жаңа жабдықтармен

жаңарту және ИПҚ-нің еңбекақысын тиісті сала қызметкерлерінің

еңбекақысымен шамалас етіп белгілеу жалпы ТжКБ-нің беделін

арттырады. Колледждер мен елдегі бизнес қауымдастықтарының

тығыз өзара іс-қимыл жасауының кәсіби дайындалған саясаты,

олардың әлеуметтік жауапкершіліктері қазақстандық жастардың

табысты әлеуметтендірілуіне үлкен үлес қосады.

ТжКБ материалдық-техникалық базасы, оқу процесін

ұйымдастыруға қажет жағдайлардың болуы, қазіргі оқу-өндірістік және

лабораториялық жабдықтың қолжетімділігі жұмыс берушілер

қажетсінетін түлектердің кәсіби құзіреттілігін қалыптастыру үшін

маңызды болып табылады.

ТжКБ ұйымдарын ақпараттық қамтамасыз ету қазіргі

индустриялық қоғам талаптарына сай ТжКБ мамандарын сапалы

даярлаудың маңызды ресурсы болып табылады. ҰБДҚ деректері

бойынша 2017 жылы колледждердегі компьютерлік техниканың саны

6 865 бірлікке жетті және 1 компьютерге келетін студенттер саны 9-ды

құрады. Сонымен қатар оқу кабинеттерінің саны 2 507 бірлік болса,

зертханалар саны 425 бірлікті құрады.

40

Дуальды оқыту аясында кәсіпорындармен келісімшарт жасауды

белсендендіру аясындағы іс-шаралар колледждердегі материалдық-

техникалық базаны инвертаризациялау мен жабдықтау бірінші

техникалық білімді алуға бірдей мүмкіндікті және білім мен бизнестің

әлеуметтік әріптестіктігін дамытуды қамтамасыз етеді. Осылайша

колледждерде шеберханалар саны мен оқу шаруашылықтар санының

артқанын байқауға болады. Шеберханалар саны 173 бірлікті құраса,

оқу шаруашылықтар мен оқу полигондар саны 19 бірлікті құрады

(2.3.2 сурет).

2.3.2 сурет. Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының материалдық-техникалық базасы


Еліміздің инновациялық дамуы тұсында еңбек нарығының

талаптарына сәйкес ТжКБ жоғары білікті мамандарын даярлау

инженерлік-педагогикалық кадрлардың кәсіби сапасына біршама

талаптар қояды.

ҰБДҚ мәліметтері бойынша 2017 жылы Алматы қаласының ТжКБ

ұйымдарындағы педагогикалық қызметкерлердің саны 3 627 адамды

құрады, олардың ішінде мемлекеттік ұйымдарындағы педагогикалық

2 507

425

17318

1

оқу кабинеттерінің саны

зертханалар саны

шеберханалар саны

оқу полигондар саны

оқу шаруашылықтар саны

41

қызметкерлер саны – 1 135. ТжКБ ұйымдары педагогтерінің сапалық

құрамы: жоғары санаттысы – 22,7% (825 адам). 2017 жылы жоғары

және бірінші біліктілік санатты педагогтер үлесі 38,0%-ды құрады

(2.3.3 сурет).

2.3.3 сурет. Оқытушылардың біліктілік санаты, % жалпы санынан


Колледж ИПҚ-нің сапалық құрамы ғылыми және академиялық

дәрежелері бар оқытушылардан тұрады. 2017 жылы академиялық

және ғылыми дәрежелі техникалық және кәсіптік білім беру

ұйымдарындағы оқытушылардың саны – 839. Соның ішінде PhD

ғылым докторлары – 35, ғылым кандидаты – 97, академиялық

дәрежесі бар магистрлер – 707 .

ТжКБ ұйымының жүйесі тек білімді ғана емес, оны тәжірибеде

қолдануға қажетті дағдыларды да беріп, әрдайым оқытудың заманауи

әдістерін ендіріп, ақпараттық-коммуникативтік технологияларды

белсенді пайдалануы керек. Сонымен қатар білім беруді ендіруде

еңбек нарығындағы құрылымдық өзгерістерге кешеуілдемей көңіл

жоғары

бірінші

екінші

санаты жоқтар

825

552

675

1 575

42

бөлу, техникалық және кәсіптік білімнің тиімді жүйесін қалыптастыру

қажет.

2017 жылы Мемлекет басшысы Н.Ә. Назарбаевтың «Болашаққа

бағдар»: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласының негізгі

қағидаттарын түсіндіру және ілгерілету жұмыстарының аясында

«Рухани жаңғыру мен эволюциялық даму үшін жоғары бәсекелестік

қабілет пен прагматикалық ойлау, жаңалықтар мен өзгерістерге ашық

болу және білімді бар істің бастамасы ету маңызды» деген

басымдылықтарды тарату мақсатында Алматы қаласы Білім

басқармасы техникалық және кәсіптік білім беру бөлімінің жоспарына

сай қалалық «Абыройлы ұстаз» акциясы өткізілді.

Адалдықтың үлгісі болып таңдалған ұстазға білім алушылар

«Абыройлы ұстаз» атты бейнеролик (видеоролик) түсіріп, коммиссия

мүшелеріне тапсырды. Бас жүлдені – Злобин Сергей Борисович,

құрылыс-техникалық колледжінің өндірістік оқыту шебері, 1-орынды –

Әбдісана Ұлбосын Әбдісанақызы, бизнес колледжінің жалпы пәндер

оқытушысы иеленді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылдың

30 наурызындағы №993 қаулысы, Алматы қаласы Білім

басқармасының 2018 жылғы 30 наурыздағы № 83 бұйрығына

сәйкес Алматы қаласы бойынша мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту,

бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру, техникалық және

кәсіптік білім беру ұйымдарының педагог қызметкерлері арасында

«Үздік педагог – 2017» байқауы өткізілді.

Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының педагог

қызметкерлерінің арасынан «Үздік педагог – 2017» байқауының

жеңімпазы атанған:

Аманкелды Жазира Аманкелдыкызы, Алматы сервистік қызмет

көрсету колледжінің арнайы пәндер оқытушысы.

43

ҚОРЫТЫНДЫЛАР МЕН ҰСЫНЫСТАР

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БІЛІМ БЕРУ

Соңғы үш жыл динамикасында мектепке дейінгі білім беру

ұйымдары желісі контингентінің өсуі тіркелді (+9 771 балаға).

Мемлекеттік емес мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының желісін

дамытуды жергілікті атқарушы органдар жекеменшік инвестицияларды

тарту арқылы қамтамасыз етуі қажет.

1 жастан 6 жасқа дейінгі мектепке дейінгі ұйымдарға барған

балалар саны – 62 983. Балабақшадан орын алуға кезекке тұрғандар

саны – 59 720 бала, оның ішінде 3-6 жастағы балалар саны – 22 370.

«Мектепке дейінгі ұйымға жолдама алу» мемлекеттік көрсетілетін

қызмет электрондық портал арқылы on-line режимде кезектілікке

тіркелудің айқындылығы мен тиімділігін қамтамасыз етуі қажет.

1 жастан 3 жасқа дейінгі балаларды оқытудың «Алғашқы

қадам» бағдарламасы баланың тұлғалық дамуын қамтамасыз етеді.

Бұл ретте балаларды ерте дамытудың концептуалды негіздері

оқу-әдістемелік кешенде де көрінуі қажет.

Жоғары және бірінші санатты педагогтер үлесінің өсуі

958 адамды құрады. Санаты жоқ педагогтер үлесі 46,1%-ды құрады.

Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының педагогтер құрамының

сапасын жақсартып, педагог мамандығының беделін көтеру керек.

44

Мектепке дейінгі ұйымдарда мектепке дейінгі жоғары білімі

бар педагогтер үлесі 40,0%-ды құрады. Аталған мамандарды

даярлауды күшейту және олардың кәсіби қызметіне сәйкес қажетті

жағдай жасалуы қажет.

45

БАСТАУЫШ, НЕГІЗГІ ОРТА ЖӘНЕ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРУ

Жалпы орта білім беретін күндізгі мемлекеттік мектептерде

оқитын оқушылар контингенті – 231 106, жекеменшік мектептерде

оқитын оқушылар контингенті 12 242-ні құрады. Соңғы үш жылда

күндізгі мемлекеттік мектептерде оқитын оқушылар саны 29 143-ке

өскен.

Инклюзивті білім беруге жағдай жасаған күндізгі

мемлекеттік білім беретін мектептер үлесі – 100,0%, қамтылған

оқушылар саны – 2 404. Инклюзивті білім беру арқылы сапалы білім

алуға барлық балаларға бірдей қолжетімді жағдай жасау үшін дәйекті

іс-шаралар жүргізу қажет.

Мектептен тыс 46 ұйымда қосымша біліммен 40 593 оқушы

немесе оқушылардың жалпы санынан 17,6% қамтылған. Сондықтан

қосымша білім беру педагогтерін, педагог ұйымдастырушыларын

даярлау және қосымша білім беру ұйымдарын қажетті мамандармен

толық қамтамасыз ету мәселесі маңызды болып қалуда.

Жалпы білім беретін мектептердегі мұғалімдердің саны

18 823-ті құрады, бұл 2015 жылғы көрсеткішке қарағанда

3 191 педагогке жоғары. Соның ішінде күндізгі мемлекеттік

мектептерде 16 404 педагог болса, жекеменшік мектептердегі

мұғалімдер саны 1 687-ні құрады.

Үш жылда жоғары санаты бар мұғалімдер үлесі 5,1%-ға

артты, сонымен қатар санаты жоқ педагогикалық кадрлардың үлесі

17,7%-ға көбейді. Мұғалім мамандығына бейімдеу және психологиялық

дайындығын анықтау мақсатында алдыңғы қатарлы білім беру жүйесі

бар елдердің халықаралық тәжірибесіне сүйене отырып,

46

педагогикалық мамандықтар бойынша талапкерлерді іріктеу

тәжірибесіне өзгерістерді енгізу процесін жеделдетсе.

Қоныс аударған (оралман) балалардың оқу жетістіктерінің

төмен көрсеткіштерінің бір себебі – тілді жеткілікті меңгермеуі. Мұндай

контингенттегі балалары бар мектептрге педагогикалық қолдау, көмек

көрсету мақсатында бағытталған жүйелі жұмыстар жүргізу қажет.

47

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ

Мемлекеттік тапсырыс бойынша оқитын колледж

студенттерінің үлесі 92,8%-ды құрады. Жергілікті атқарушы органдар

бірінші техникалық кәсіпті бюджет негізінде алуға жастардың теңдей

мүмкіндіктерін қамтамасыз етуді қарастыруы қажет.

2017 жылмен салыстырғанда ТжКБ ұйымдар желісі

1 бірлікке қысқарды, тиісінше оқушылар контингенті де төмендеді.

Колледждерге арнайы білім беру гранттарын ендіру арқылы жастарға

арналған іс-шаралар жоспарын әзірлеу ұсынылады.

ТжКБ мазмұнын жаңарту іске асырылатын индустриялық

жобалардың сұраныстарын ескере отырып орындалуда. Ұлттық

біліктілік жүйесі аясында кәсіби стандарттар мен білім берудегі оқу

бағдарламаларын әзірлеуді жеделдету қажеттігі ұсынылады.

Жоғары және бірінші біліктілік санатты педагогтердің үлесі

38,0%-ды құрады. ТжКБ жүйесіне мамандарды тарту үшін

материалдық ынталандыру жүйесін әзірлеу қажет.

Мемлекеттік колледждерде оқитын студенттер саны –

21 551. Техникалық және кәсіби білім беру саласының беделін көтеру

мақсатында әлем деңгейіндегі колледждерді ашу ұсынылады.

ТжКБ ұйымдарын бітірген түлектер саны – 17 074 . Мұндай

жағдайда өндірістік жұмыс орындарында тәжірибеден өту үшін ғана

емес, сонымен қатар міндетті жұмысқа орналасу үшін квоталық жұмыс

орындарының сандық көрсеткішіне нормативті ережелер дайындалуы

ұсынылады.

48

ГЛОССАРИЙ

Білім беру ұйымдарын мемлекеттік аттестаттау – білім беру

ұйымдары көрсететін білім беру қызметтерінің мемлекеттік жалпыға

міндетті стандарт талаптарына сәйкестігін бақылау мақсатымен

жүргізілетін рәсім.

Біліктілікті арттыру институты – білім беру ұйымы, үздіксіз оқу

жүйесінде кәсіби біліктілікті арттыру және кадрларды қайта даярлауға,

инновациялық қозғалыстардың қолдауын жүзеге асыру, әдістемелік

жұмыстың тиімділігін қамтамасыз етеді.

Біліктілік – білім жөніндегі құжатта көрінетін түр және түлектің кәсіптік

қызметті орындауға немесе білімін жалғастыруға мүмкіндік беретін

кәсіптік дайындық деңгейі.

Бітіру контингенті – оқу орнын бітірушілердің саны мен жалпы

сипаттама.

Білім алушылар контингенті – оқу орнында білім алып

жатқандардың саны мен жалпы сипаттама.

Бәсекеге қабілеттілік – бәсекелестікті ұстап тұра алу, бәсекелестікке

қарсы тұра алу қабілеттілігі.

Бітіру коэффициенті – бітірушілер санының оқу орнындағы білім

алушылардың жалпы санына арақатынасы.

49

Білім берумен қамту коэффициенті – жас ерекшеліктері

ескерілмеген, белгілі бір білім беру деңгейінің типтік жас тобындағы

халық санынан пайыздық қатынастағы, белгілі бір білім беру

деңгейіндегі білім алушылар саны.

Білім беру гранты – кәсіптік білім алуға төлеу үшін Қазақстан

Республикасының заңнамасымен белгіленген шарттармен білім

алушыға берілетін ақшаның нысаналы құны.

Ғылым кандидаты, ғылым докторы – ғылыми дәреже, ізденушіге

диссертация қорғау негізінде берілетін ғылыми дәреже.

Жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) – экономикалық жүйенің барлық өндірушілері,

оның ішінде көтерме және бөлшек сауда, көлік, өнімдерге салынған

барлық салықтан, өнім құнына кірмеген барлық субсидияларды

қоспағандағы, өнімнің бағасынан бөлек қосымша құн.

Жалпы білім беретін мектеп – бастауыш, негізгі орта және жалпы

білім берудің оқу бағдарламаларын, сондай-ақ білім алушылар мен

тәрбиеленушілердің қосымша білім беру ұйымдары желісін жүйелі

түрде байқау, талдау, бағалау және болжау.

Қосымша білім беру – білім беру қажеттерін жан-жақты

қанағаттандыру мақсатында жүзеге асырылатын тәрбиелеу мен оқыту

процесі.

Қабылдау контингенті – оқу орнына қабылданған үміткерлердің саны

мен жалпы сипаттама.

50

Кәсіптер мен мамандықтардың тізбесі – оқытудың неғұрлым жалпы

өлшемдерін: кәсіби біліктілік деңгейін, базалық біліміне байланысты

оқыту мерзімдерін анықтайтын кәсіптер мен мамандықтардың

жүйеленген тізілімі.

Колледж – жалпы білім берудің оқу бағдарламалары мен жалпы орта

білім беретін техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім

берудің кәсіптік оқу бағдарламаларын іске асыратын оқу.

Магистр – жоғары білімнен кейінгі білім берудің тиісті

бағдарламаларын меңгерген тұлғаларға берілетін академиялық

дәреже.

Магистратура – тиісті мамандығы бойынша «магистр» акдемиялық

дәрежесі беріле отырып, ғылыми және педагог кадрлар даярлауға

бағытталған, жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің кәсіптік білім

беретін оқу бағдарламасы.

Мектепалды даярлық – мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының

мектепалды топтарында немесе жалпы білім беретін оқу

орындарының мектепалды топтарында жүзеге асырылатын, мектеп

бағдарламасын меңгеруге бағытталған, 5 (6) жастағы балаларды

міндетті және тегін дайындау үлгісі.

Оқу жоспары – білім берудің тиісті деңгейіндегі оқу пәндерінің тізбесі

мен көлемін, оларды зерделеу тәртібі мен бақылау нысандарын

қадағалайтын құжат.

Оқу бағдарламасы – әрбір пәннің мазмұны мен білім көлемін, іскерлігі

мен құзыретін, меңгеруін көрсететін бағдарлама.

51

Оқыту нысаны – оқыту мен тәрбиелеуді ұйымдастыру. Күндізгі

(күндізгі және кешкі) және сырттай (сырттай және экстернат) оқыту

нысандары арқылы жүзеге асырылады.

Педагог қызметкерлерді аттестаттау – педагог қызметкердің

біліктілік деңгейінің біліктілік талаптарына сәйкестігін айқындау

мақсатында жүргізілетін рәсім.

Педагог кадрлар – білім алушының оқуы мен тәрбиесін тікелей

қамтамасыз ететін, оқу орнына қабылданған қызметкер.

Ұлттық бірыңғай тестілеу (ҰБТ) – жоғары оқу орындарына түсу үшін

іріктеу емтихандарының бірі.

Ұлттық білім беру сапасын бағалау жүйесі – білім беру сапасын

мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандарттарына, тұлғаның,

қоғамның және мемлекеттің сұраныстарына сәйкестендіріп бекітудің

институционалдық құрылымы, үрдіс және үлгілер жиынтығы.

Философия докторы (PhD), бейіні бойынша доктор – тиісті

мамандықтар бойынша докторантураның кәсіптік білім беретін оқу

бағдарламаларын меңгерген және диссертация қорғаған адамдарға

берілетін ғылыми дәреже.

52

БИБЛИОГРАФИЯ Жалпыхалықтық мәні бар құжаттар

1. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың

Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан-2050». Астана, желтоқсан

2012, 14 желтоқсан.


Қазақстан халқына Жолдауы «Нұрлы жол – Болашаққа бастар жол».

Астана, қараша 2014, 11 қараша.

3. Қазақстан Республикасы Президентінің «100 нақты қадам»

2015 жылғы 20 мамырдағы бағдарламасы.


Қазақстан халқына Жолдауы «Қазақстан жаңа жаһандық нақты

ахуалда: өсім, реформалар, даму», 2015 жылғы 30 қараша.

Қазақстан Республикасының заңдары

5. «Білім туралы» Қазақстан Республикасының Заңдары, 1999ж.,

2007ж., 2016ж., 2017ж. берілген өзгерістер мен толықтырулармен.

6. «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы»

Қазақстан Республикасының Заңы, 09.04.2016ж. берілген өзгерістер

мен толықтырулармен.

7. Қазақстан Республикасының «Мүмкіндігі шектеулі балаларға

әлеуметтік медико-педагогикалық қолдау туралы» Заңы, 03.12.2015ж.

берілген өзгерістер мен толықтырулармен.

8. "Назарбаев Университеті", "Назарбаев Зияткерлік мектептері"

және "Назарбаев Қоры" мәртебесі туралы" Қазақстан Республикасы

Заңы, 26.12.2012ж. берілген өзгерістер мен толықтырулармен.

53

Мемлекеттік бағдарламалар

9. Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың

2011 – 2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.

10. Қазақстан Республикасы білім беруді және ғылымды

дамытудың 2016 – 2019 жылдарға арналған мемлекеттік

бағдарламасы.

11. «Нұрлы жол» инфрақұрылымдық дамытудың 2015 – 2019

жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қаулылары

12. "Білім берудің тиісті деңгейлерінің мемлекеттік жалпыға

міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан

Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысына

өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы

Үкіметінің 2016 жылғы 13 мамырдағы № 292 қаулысы.

13. Республикалық бюджеттен қаржыландырылатын білім беру

ұйымдарында (Қарулы Күштер, басқа да әскерлер мен әскери

құралымдар, сондай-ақ арнаулы мемлекеттік органдар үшін мамандар

даярлауды жүзеге асыратын білім беру ұйымдарын қоспағанда)

жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі, сондай-ақ техникалық және

кәсіптік, орта білімнен кейінгі білімі бар мамандар даярлауға

2015-2016 оқу жылына арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын

бекіту туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы

17 маусымдағы № 453 қаулысы, 10.09.2015ж. берілген

толықтырулармен.

14. «Мектепке дейінгі балалар мекемелеріне жолдау алу үшін

мектеп жасына дейінгі (7 жасқа дейін) балаларды тіркеу» мемлекеттік

қызмет көрсету стандартын бекіту туралы Қазақстан Республикасы

Үкіметінің 2010 жылғы 26 ақпандағы №140 Қаулысы.

54

15. «Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанынан техникалық және

кәсіптік білім беруді дамыту мен кадрлар даярлау жөнінде

республикалық кеңес туралы ереже» Қазақстан Республикасы

Үкіметінің 2009 жылғы 11 тамыздағы №1211 қаулысы.

Баяндамалар мен есептер

16. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің жағдайы мен

дамуы туралы Ұлттық баяндама. – Астана, 2015.





19. Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің

статистикасы. Ұлттық жинақ – ҰБСБО: Астана, 2015.





22. Диагностикалық есеп. ҚР 2015-2020жж. Білім беру

стратегиясының реформалау бағыттарын дайындау. Астана, 2014.

23. Алматы қаласындағы білім берудің жағдайы мен дамуы

туралы баяндама (2011 – 2013жж). Алматы, 2014.

24. ҰБТ қорытындысы және ОЖСБ 2017-2018 оқу жылы. Алматы,

2018.

25. Алматы қаласы әкімінің тұрғындармен кездесу есебі. Алматы,

2017.

26. «Кәсіпқор» Холдингі» КеАҚ ресми сайты www.kasipkor.kz

27. Еуропалық білім қорының ресми сайты www.etf.europa.eu

28. Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымының ресми

сайты www.oecd.org

http://www.kasipkor.kz/

http://www.etf.europa.eu/

http://www.oecd.org/

55

ҚОСЫМША

ПРИЛОЖЕНИЕ

Кесте/Таблица 2.1.Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымдарының

желісі

Cеть организаций дошкольного воспитания и обучения

Қала

бойы

нша /

по

город

у

мемлекеттік /

государственные

жекеменшік /

частные

барлық МҰ /

всего ДО (МҰ-

МШО,

ДО+ДМЦ)

2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017

173 170 180 175 311 437 401 557 617

Қала

бойынша

/по городу

мемлекеттік МҰ

үлесі /

доля

государственных

ДОО

жекеменшік МҰ

үлесі /

доля частных

ДОО

барлық МҰ /

всего ДО (МҰ-

МШО,

ДО+ДМЦ)

2015 2016 2017 2015 201

6 2017 2015 2016 2017

3 4 5 6 7 8 9 10 11

43,2

%

30,5

%

29,1

%

43,6

%

55,8

%

70,8

%

100,0

%

100,0

%

100,0

%

Кесте/Таблица 2.2. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту ұйымдарындағы

балалардың контингенті

Контингент детей дошкольного воспитания и обучения

№ Жылы/

годы

мемлекеттік /


жекеменшік /

частных шағын

орталықтар

/мини-центры

барлық МҰ

балалар /

всего детей

ДО

(МҰ-МШО,

ДО+ДМЦ)

1 2 3 4 5 6

1. 2015 38 518 10 837 3 857 53 212

2. 2016 40 328 13 261 2 021 55 616

3. 2017 41 940 17 181 3 862 62 983

56

№ Жылы/

годы

мемлекеттік МҰ

балалар үлесі /

доля детей в


ДОО

жекеменшік МҰ

балалар үлесі /

доля детей частных

ДОО

шағын орталықтар

балалар үлесі / доля

детей мини-центры

1 2 3 4 5

1. 2015 72,4% 20,4% 7,2%

2. 2016 72,5% 23,8% 3,7%

3. 2017 66,6% 27,3% 6,1%

Кесте/Таблица 2.3. Оқыту тілі бойынша мектепке дейінгі ұйымдар

туралы мәліметтер

Сведения о дошкольных организациях по языкам обучения

Қ

а

л

а

б

о

й

ы

н

ш

а

/

п

о

г

о

р

о

д

у

2015 2016 2017

Оқыту тілі бойынша

топтардағы балалар саны

/ Численность детей в

группах, обучение и

воспитание в которых

ведется только на:


топтардағы балалар

саны / Численность

детей в группах,

обучение и воспитание

в которых ведется

только на:



саны / Численность


обучение и



қазақш

а /

казахск

ом

орысш

а /

русско

м

екі

тілде/

двух

қазақш

а /

казахск

ом

орыс

ша /

русск

ом

екі

тілде/

двух

қазақ

ша /

казахс

ком

орыс

ша /

русск

ом

екі

тілде/

двух

1 2 3 4 5 6 7 8 9 16 800 11 752 24 660 18 500 11 576 25 540 21 955 11 710 29 318

57

Қала бойынша /

по городу

2015 2016 2017

Оқыту тілі

бойынша

топтардағы

балалардың үлесі/

Доля детей в

группах,

обучение и

воспитание, в

которых ведется

только на:

Оқыту тілі

бойынша




группах,

обучение и



только на:

Оқыту тілі

бойынша




группах,

обучение и



только на:

қазақ

ша /

каза

х-

ском

оры

сша

/

рус

ско

м

екі

тілде

/

двух

қаза

қша

/

каза

х-

ско

м

орыс

ша /

русс

ком

екі

тілде

/

двух

қазақ

ша /

каза

хско

м

орыс

ша /

на

русс

ком

екі

тілд

е/

дву

х

1 2 3 4 5 6 7 8 9

31,6

%

22,1

%

46,3

%

33,2

%

20,9

%

45,9

%

34,8

%

18,6

%

46,6

%

Кесте/Таблица 2.4. Мектепке дейінгі ұйымдардың педагог кадрларының

білім деңгейлері туралы мәліметтер/ білімі

Сведения о качественном составе педагогических кадров дошкольных

организаций/ образование

№ Жылы/

годы

педагогтер саны,

адам / количество

педагогов, чел.

жоғары білімі бар /

с высшим

образованием

орта білімі бар /со

средним

специальным

образованием

1 2 3 4 5

1. 2015 5 332 3 857 1 137

2. 2016 5 668 4 457 950

3. 2017 5 993 4 594 1 324

58

Кесте/Таблица 2.5. Мектепке дейінгі ұйымдардың педагог

кадрларының білім деңгейлері туралы мәліметтер / санаты

Сведения о качественном составе педагогических кадров дошкольных

организаций/ категория

№ Жы

лы/

годы

педагогтер

саны, адам /

количество

педагогов,

чел.

санаты бойынша, адам / по категории, чел.

жоғары / с

высшей

бірінші / с

первой

екінші / со

второй

санаты

жоқ /

без

категор

ии

1 2 3 4 5 6 7

1. 2015 5 332 831 824 1 327 2 350

2. 2016 5 668 1 123 905 1 152 2 488

3. 2017 5 993 958 920 1 352 2 763

Қала

бойы

нша /

по

город

у

жоғары

санатты

мұғалімдердің

пайыздық үлесі

/ доля

учителей,

имеющих

высшую

категорию

бірінші санатты



/ доля

учителей,

имеющих

первую

категорию

екінші санатты


пайыздық үлесі /

доля учителей,

имеющих

вторую

категорию

санаты жоқ



/ доля

учителей, не

имеющих

категорию

2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

15,6

%

19,9

%

15,9

%

15,5

%

15,9

%

15,3

%

24,9

%

20,3

%

22,5

%

44,

1%

43,

9%

46,1

%

59

Кесте/Таблица 2.6. Мектепке дейінгі ұйымдардың педагогикалық

кадрларының сапалық құрамы /

еңбек өтілі

Качественный состав педагогических кадров дошкольных организаций /

стаж

№ Жы

лы/

годы

Педагогте

р саны,

адам /

количеств

о

педагогов,

чел.

Жұмыс өтілі, адам / стаж работы, чел.

5 жылға

дейін/

до 5 лет

5 жылдан 10

жылға

дейін/ от 5

до 10 лет

10 жылдан

15 жылға

дейін/ от

10 до 15

лет

15 жылдан

жоғары/ 15

лет и более

1 2 3 3 4 5 6

1. 2015 5 332 672 1 247 1 952 1 461

2. 2016 5 668 2 347 873 496 1 697

3. 2017 5 993 2 503 1 020 712 1 758

5 жылға дейінгі

педагог

қызметкерлердің

үлесі /

доля

педагогических

работников,

имеющих стаж

работы до 5 лет

5 жылдан 10

жылға дейін

педагог


үлесі /

доля




работы от 5 до

10 лет

10 жылдан 15

жылға дейін

педагог


үлесі /

доля




работы от 10 до 15

лет

15 жылдан жоғары

педагог


үлесі /

доля




работы от 15 лет и

более 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017 2015 2016 2017

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

12,6

%

41,4

%

41,6

%

23,4

%

15,4

%

17,0

%

36,6

%

8,7

%

11,8

%

27,4

%

29,9

%

29,3

%

60

Кесте/Таблица 2.2.1. Жалпы білім беретін мектептер, бірлік

Сеть общеобразовательных школ, единиц

№ жылы/

годы

барлығы/всего мемлекеттік /


жекеменшік

/

частных

арнайы

мектептер /

специальные

школы

1 2 3 4 5 6

1. 2015 244 201 43 8

2. 2016 245 201 44 8

3. 2017 260 203 49 8

Кесте/Таблица 2.2.2 Гимназия, лицейлердің және пәндерді тереңдетіп

оқытатын сыныптары бар мектептердің желісі

Сеть гимназий, лицеев и школ с классами углубленного изучения

предметов

Қала

бойын

ша/

по

городу

оның ішінде / из них

гимназиял

ар/

гимназий

мектеп-

гимназиял

ар/

школ-

гимназий

гимназиялы

қ

сыныбы бар

мектептер/

школы с

гимназическ

ими

классами

лицейл

ер/

лицеи

мектеп-

лицейл

ер/

школ-

лицеев

лицей

сыныпта

ры

бар

мектепте

р/

школы с

лицейски

ми

классами

28 37 72 11 13 23

61

Кесте/Таблица 2.2.3 Күндізгі мемлекеттік жалпы білім беретін

мектептердің контингенті / оқыту тілі

Контингент учащихся дневных государственных общеобразовательных

школ, подведомственных МИО / язык обучения

Қала

бойы

нша /

по

город

у

2015 2016 2017



саны/ Численность


обучение и







обучение и воспитание

в которых ведется

только на:





обучение и



қазақ

ша /

казах-

ском

орыс

ша /

русск

ом

екі

тілде/

двух

қазақ

ша /

казах-

ском

орыс

ша /

русск

ом

екі

тілде/

двух

қазақш

а /

казахск

ом

орыс

ша /

русс

ком

екі

тілде/

двух

1 2 3 4 5 6 7 8 9 68 570

65 093

65 746

73 944 70 769 71 392 80 098 74600 73 747

Кесте/Таблица 2.2.4. ҰБТ-2017 Орташа балл

Средний балл ЕНТ-2017

№ Аудан/Район Ср.балл

каз.яз.об

Ср.балл

рус.яз.об

Общий ср.балл

ЕНТ-

2015

ЕНТ-

2016

ЕНТ-

2017

Қала бойынша/ по городу 101,1 93,1 92,10 96,22 97,54

62

Кесте/Таблица 2.2.5 Күндізгі мемлекеттік жалпы білім беретін

мектептердің «Алтын белгі» белгісін растаған үміткерлердің саны

Дневных государственных общеобразовательных школ,

подтвердивших знак «Алтын белгі»

Жылы/

годы

ондағы / в том числе:

барлығы/

всего

қазақ

тілінде

оқитындар/

с казахским

языком

обучения

орыс

тілінде

оқитындар/

с русским

языком

обучения

ұйғыр

тілінде

оқитындар /

с уйгурским

языком

обучения

2015 225 171 53 1

2016 254 197 35 6

2017 413 274 47 8

Кесте/Таблица 2.2.6. Күндізгі жалпы білім беретін мектептердегі педагог


білім деңгейі, адамдар

Педагогических работников дневных общеобразовательных школ, образовательный уровень

№ Жылы/

годы Барлығы/всего

Жоғары

және

жоғары оқу

орнынан

кейінгі

/высшее и

послевузовское

%

Техникалық

және

кәсіптік /

техническое

и

профессион

альное

%

1 2 3 4 5 6 7

1. 2015 15 632 14 532 92,9 1 100 7,0

2. 2016 15 068 14 157 94,0 911 6,0

3. 2017 16 404 15 279 93,1 1 125 6,9

63

Кесте/Таблица 2.2.7. Күндізгі жалпы білім беретін мектептердегі педагог

қызметкерлердің сапалық құрамы

Качественный состав педагогических работников дневных

общеобразовательных школ, человек

Қала

бойы

нша/

по

город

у

2016 2017

Педагог

икалық

қызметк

ерлердің

саны,

барлығы

/

Численн

ость

педагоги

ческих

работни

ков,

всего

оның ішінде

санаты бар

адамдар / в том

числе, имеющих

категорию

Сана

т-

сыз/

без

катег

о-

рии

Педаго

гикалы

қ

қызмет

керлер

дің

саны,

барлығ

ы/

Числен

ность

педаго

гическ

их

работн

иков,

всего


санаты бар



категорию

Санат

сыз/

без

катег

ории Жоғ

ары/

выс

шую

Бірі

нші/

перв

ую

Екін

ші/в

тору

ю

Жоғ

а-

ры/в

ысш

ую

Бірі

нші/

перв

ую

Екін

ші/в

тору

ю

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 15 068 4 778 3 008 3 377 3 905 16 404 5 420 3 044 3 648 4 292

64

Қала

бойын

ша/ по

городу

2016 2017

Педагог

икалық

қызметк

ерлер-

дің

үлесі,

барлығы

/ Доля

педагоги

ческих

работни

ков,

всего


санаты бар



категорию

Сан

ат-

сыз

/

без

кат

его

рии

Педагог

ика-лық

қызметк

ерлер-

дің

үлесі,

барлығ

ы/ Доля

педагог

ических

работни

ков,

всего

Педагогикалық


үлесі, барлығы/

Доля


работников, всего

Санат

сыз/

без

катег

ории Жоғ

ары/

выс

шую

Бірі

нші/

перв

ую

Екін

ші/в

тору

ю

Жоғ

ары/

выс

шую

Бірін

ші/п

ерву

ю

Екін

ші/в

тору

ю

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

15 068 31,7

%

20,0

%

22,4

%

25,

9%

16 404 33,0

%

18,6

%

22,2

%

26,2

%

Кесте/Таблица 2.3.1. Техникалық және кәсіптік білім беру

ұйымдарының желісі мен контингенті

Сеть и контингент организаций технического и профессионального

орбазования

Жылы /

годы

Барлығ

ы /

всего

ондағы / в том

числе

оқитында

р саны,

барлығы/

численно

сть

обучающ

ихся,

всего

ондағы / в том числе

мемлеке

ттік /

государс

твен

ных

мемлекет

тік емес /

не

государс

твен

ных

мемлекет

тік /

государст

вен

ных

мемлекетт

ік емес /

не

государст

вен

ных

1 2 3 4 5 6 7

2015 84 22 62 61 616 22 776 38 840

2016 85 22 63 67 691 28 186 39 505

2017 83 22 61 64 730 22 917 41 813

65

Кесте/Таблица 2.3.2. Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдары

бітірушілерінің саны / оқыту нысаны

Выпуск из организаций технического и профессионального образования

/ форма обучения

Жыл

ы /

годы

Барл

ығы/

всего

Күндізгі оқыту /

дневном обучении

Сырттай оқыту /

заочном обучении

Кешкі оқыту /

вечернем

обучении

барл

ығы/

всего

мем

лекет

тік /

госуд

арств

енны

х

мем

лекет

тік

емес /

негос

ударс

твенн

ых

барл

ығы/

всего

мем

лекет

тік/

госуд

арств

енны

х

мем

лекет

тік

емес /

негос

ударс

твенн

ых

барл

ығы

/

всег

о

мем

леке

ттік/

госу

дарс

твен

ных

мем

лекет

тік

емес /

негос

ударс

твен

ных

2015 17 818 14 854 5 718 9 136 2 804 717 2 087 160 83 77

2016 16 104 13 949 5 915 8 034 1 876

469 1 407 279 71

208

2017 17 074 15141 5905 9236 1635 448 1187 298 69 229

АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ...

Documents

Transcript of АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ...