یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 ·...

20
ود محد ی ت های مؤثر بر رفتار سازگار یورزان کشا با کم آب ی( مورد مطالعه: شهرستان شوشتر) صدیقه پاک مهر1 ، مسعود ی زدان پناه2 وادران مسعود بر* 3 اریخ دریافت: ت25 / 09 / 1397 - یخ پذیرش: تار27 / 12 / 1397 چکیده: تغ یی راتی هوای آب وه آب، منابع آبی و دسترسی ب امنیت آبدی برای تهدیست و از این رو ی ها ک ی از تهد ی دات عمد ۀ کشاورز بخش ی تلقی می شود.ورزان کشانا توای یفاوتی مت برا ی اجرا یراتژی است های سازگاریارند د و هز ی نه ها ی مال ی و غ ی ر مالیر میسان تأثیر ان رفتا بر گذارد. رس پژوهش حاضر با هدف بر ی عواملکنندهود محد مؤثر رفتار سازگار بر ین شهرستانورزا کشا شوشتره با تغ در مواجه یی رات هوا آب وی ی شد. جامعۀ آمارنجام ا ی ای نن شهرستانورزا کشا پژوهش شوشتر بود ند که251 فر از آن ناس ج بر اس ها دوللت بارتونۀ آمار نموان به عن یش نمونهلعه از روونۀ مورد مطانتخاب نم شدند. برای انتخاب ا گ ی ر یصادفی متناسب تفته شد. ابزارره گر به گردعات آوری اط، پرسشنامه ا یق محقد که روا ساخت بوی یوسط متخص صوری آن ت صانید و پا تأی ی ای ی آن با ضر ی ب آلفا یرساخ بر کرونب ی( شد73 / 0 - 43 / 0 . نتا) ی جن داد متغ نشا ی ر درک های خطر تأثیرکارآمدی خود شده و، مثبت و معناستقیم م از خود داشتهی بر حفاظت داریند. همچن انظت از خود، حفاأثیر مستق ت ی م مثبت و معنا دار ی بر متغ ی ر رفتار سازگاری دا شت. میل کردوان استد ت متغ ی ر هایکارآمدی خودک خطر و در تأثیر غ ی ر مستق ی م معنا دار نیز ی برورزان رفتار سازگاری کشا دار نجموع. در م ده استوانستیق تشنهادی تحق مدل پی35 رصد از د تغ یی ر پذ ی ر ی متغ ی ر رفتار سازگاری را تب یی ن کند. اس یافته بر اسش آگاهی افزای ها در زمینۀورزانعات کشا و اط شدت خطرات و آسیب های کم آبی، روشای روش سهولت اجری با به منظور آشنای های سازگاریا و در نتیجه ه افراد میکارآمدی افزایش خود بخشد.هبودری را بوز رفتار سازگا تواند بر. کلیدواژه ها: تغ یی رات هوا آب وی ی، کم آب ی، سازگار ی، زان، شوشتر کشاور. 1 ن، اهواز، ایران.عی خوزستاع طبی کشاورزی و منابنشگاه علومورزی، دا کشا آموزششد ترویج وسی ارجوی کارشنا . دانش[email protected] 2 ن، اهواز، ایران.عی خوزستاع طبی کشاورزی و منابنشگاه علومورزی، دا کشا آموزش گروه ترویج ونشیار . دا[email protected] 3 .)ویسنده مسئولن( ن، اهواز، ایرانعی خوزستاع طبی کشاورزی و منابنشگاه علومورزی، دا کشا آموزش گروه ترویج ونشیار . دا[email protected] مقاله مستخرج از نامه پایانسی ارشد ی کارشنا است. دور ۀ، شمار دهم ۀ2 و زمستانیز ، پای1397 ، ص277 تا296 جیتال شناسه دی:(DOI) 10.22059/jrd.2019.71205

Transcript of یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 ·...

Page 1: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر های‌تیمحدود

(شوشتر شهرستان :مطالعه مورد)

3* مسعود برادرانو 2پناه زدانیمسعود ،1مهر صدیقه پاک

27/12/1397تاریخ پذیرش: - 25/09/1397تاریخ دریافت:

چکیده:

داتیاز تهد یکهاست و از این رو یتهدیدی برای امنیت آب، منابع آبی و دسترسی به آب آب و هوایی راتییتغ

و دارند سازگاریهای استراتژی یاجرا یبرا متفاوتی ییتوانا کشاورزانشود. تلقی می یبخش کشاورز ۀعمد

مؤثر محدودکننده عوامل یپژوهش حاضر با هدف بررس. گذارد بر رفتار انسان تأثیر می مالی ریو غ یمال یهانهیهز

ن ای یانجام شد. جامعۀ آمار ییآب و هوا راتییدر مواجهه با تغ شوشترکشاورزان شهرستان یبر رفتار سازگار

یبه عنوان نمونۀ آمار بارتلت دولها بر اساس ج نفر از آن 251که ندبود شوشترپژوهش کشاورزان شهرستان

بهره گرفته شد. ابزار تصادفی متناسب یریگ انتخاب شدند. برای انتخاب نمونۀ مورد مطالعه از روش نمونه

آن با ییایتأیید و پا صانصوری آن توسط متخص ییساخت بود که روا محقق یا پرسشنامه ،آوری اطالعات گرد

شده و خودکارآمدی تأثیر های خطر درکرینشان داد متغ جی(. نتا43/0-73/0شد ) یکرونباخ بررس یآلفا بیضر

یدار مثبت و معنا میتأثیر مستق حفاظت از خود، اند. همچنین داری بر حفاظت از خود داشته مستقیم، مثبت و معنا

میمستق ریتأثیر غ درک خطر و خودکارآمدی هایریمتغتوان استدالل کرد می. شتدا سازگاری رفتار ریبر متغ

درصد از 35 مدل پیشنهادی تحقیق توانسته استد. در مجموع ندار رفتار سازگاری کشاورزانبر ی نیزدار معنا

و اطالعات کشاورزان در زمینۀ ها افزایش آگاهی بر اساس یافته .کند نییرا تب رفتار سازگاری ریمتغ یریپذ رییتغ

ها و در نتیجه های سازگاری به منظور آشنایی با سهولت اجرای روش آبی، روش های کمشدت خطرات و آسیب

.تواند بروز رفتار سازگاری را بهبود بخشد. افزایش خودکارآمدی افراد می

.کشاورزان، شوشتر ،یسازگار ،یکم آب ،ییآب و هوا راتییتغ ها: کلیدواژه

. دانشجوی کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، اهواز، ایران. 1

[email protected]

[email protected]. دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، اهواز، ایران. 2

. دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، اهواز، ایران )نویسنده مسئول(. [email protected]

است. ی کارشناسی ارشدپایان نامهمستخرج از مقاله

10.22059/jrd.2019.71205 (DOI):شناسه دیجیتال 296تا 277، ص 1397، پاییز و زمستان 2 ۀدهم، شمار ۀدور

Page 2: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 278

Volume 10, Issue 2 - Serial Number 19, Autumn and Winter 2018

Constraints affecting the farmers’ adaptation to water scarcity

(The Case of Shushtar County)

Sedigheh Pakmehr1, Masoud Yazdanpanah

2 & Masoud Baradaran*

3

Received: December 16, 2018

Accepted: March 18, 2019

Abstract Climate change is a threat to water security, water resources and access to water, and

thus considered as one of the major threat to the agricultural sector. Farmers have

different ability to implement adaptation strategies and that pecuniary and non-

pecuniary costs affect human behavior. This study aimed to assess the factors

influencing farmers’ adaptation to climate change in Shushtar County. The

population of interest consisted of farmers in Shushtar County. According to Bartlett

table, a total of 251 farmers were estimated as a sample size. Random sampling was

used to draw a sample of farmers from the study area. Data were collected through

personal interviews based on a structured questionnaire. The face validity of the

questionnaire was confirmed by experts. The reliability of the main scales of the

questionnaires was examined by Cronbach Alpha coefficients, which ranged from

0.43 to 0.73. The results showed that the variable of self-efficacy and risk perception

have a direct and positive effect on the variable of adaptation behavior. The results

showed that the variable of self-protection has a direct effect on the variable of

adaptation behavior. The variables of risk perception and self-efficacy have an

indirect effect on the variable of adaptation behavior. Collectively, the suggested

model is capable predict 35 percent of the variability adaptation behavior.

Keywords: Climate Change, water scarcity, Adaptation, Farmers, Shushtar County.

1. M.Sc Student. Department of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and Natural

Resources University of Khuzestan, Ahvaz, Iran. Email: [email protected] 2. Associate Professor. Department of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and

Natural Resources University of Khuzestan, Ahvaz, Iran. Email: [email protected]

3. Associate Professor. Department of Agricultural Extension and Education, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Ahvaz, Iran. (Corresponding Author). Email:

[email protected]

Page 3: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

279 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

و بیان مسئله مقدمه

یکی از (، 2014و همکاران، 1ای جهانی )لی دانگیی به عنوان پدیدهآب و هوا راتییتغ

برای جدی ها و معضالت قرن کنونی و تهدیدی ها، نگرانی ترین چالش ترین و پیچیده مهم

(. این پدیده 2013و همکاران، 2؛ آربوکل1396)آزادی و همکاران، زمین است حیات بر روی

(. 2014و همکاران، 3است )شیو خاصا تهدیدی برای امنیت آب و منابع آبی و دسترسی به آب

ی تولیدی محصوالت کشاورزی نقش کلیدی ها بوم نظاماز آنجایی که در دسترس بودن آب در

به شدت در مواجهه با این پدیده ی(، توسعۀ کشاورز2016و همکاران، 4دارد )روکو

(. در این زمینه، 1396پناه و زبیدی، ؛ یزدان1397پناه و همکاران، است )یزدان ریپذ بیآس

افزایش با که آبی مواجه است کم شدید بحران با دهند این کشور،ها در ایران نشان میبررسی

تغییرات آب و هوایی از طرف دیگر اگرچه،. شد تر خواهد وخیم شرایط جمعیت رشد نرخ

2050 سال تا و تشدید کرده را بحران آب رود می انتظار اما نیست، بحران این دلیل اتنه

.(2013 همکاران، و پناهیزدان)یابد کاهش درصد 50 حدود آبی منابع به میالدی دسترسی

50دهند، تقاضا برای آب در منابع آب نشان می در زمینۀ شده انجامهای جامع همچنین ارزیابی

(. از این رو، به طور خاص تغییرات 2010، 5دو برابر خواهد شد )پیتوک و لنکفوردسال آینده

طور باشد چرا که کشاورزی بهآب و هوایی حاوی اثرات مستقیمی بر تولیدات کشاورزی می

ذاتی به تغییرات آب و هوا حساس است. اثر مستقیم تغییرات آب و هوایی بر بخش کشاورزی

ها و در نتیجه اثر (، افزایش آفات و بیماری2017و همکاران، 6ودامنی غذایی )مسعشامل نا

-(، افزایش فرسایش و ناباروری )بی2017و همکاران، 7منفی بر تولیدات کشاورزی )مکونن

ها، تغییر عملکرد کشاورزی ساخت(، آسیب به زیر2017و همکاران، 8حاصلی( خاک )زماسایا

مین، کاهش عملکرد محصوالت کشاورزی و محدود (، کاهش کیفیت ز2017و همکاران، 9)لی

(. این پیامدهای منفی از 2015و همکاران، 10شود )مزایککردن درآمدهای کشاورزی می

های محلی و تغییرات آب و هوایی، مستقیمأ موفقیت کشاورزی و رفاه کشاورزان را در بخش

حداقل رساندن آثار تغییرات (. از این رو، برای به2017کند )لی و همکاران، جهانی تهدید می

1 Le Dang

2 Arbuckle 3 Schewe

4 Roco

5 Pittock & Lankford 6 Masud

7 Mekonnen

8 Zamasiya 9 Li

10 Mesike

Page 4: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 280

آب و هوایی به سازگاری کشاورزی با آثار این تغییرات، نیاز است. به بیانی دیگر از آنجا که

ناپذیر های انسانی و طبیعی شدید و به طور بالقوه جبرانآثار تغییرات آب و هوایی بر نظام

ناپذیر الزام اجتناب کسازگاری ی( اجرای اقدامات 2007و همکاران، 1خواهد بود )لورنزونی

یهاستمیس در لیتعد(. سازگاری به عنوان 2010، 2در مقابل این پدیدۀ جهانی است )پانل

به که هاآن آثار اشده ی بینی یشپ ای یواقع یمیاقل یهامحرک به پاسخ در یانسان ای یعیطب

و ابتکارات سازگاری،شود تعریف شده است. به عبارت دیگر منجر می یریپذبیآسکاهش

و آب راتییتغ آثار برابر در یانسان و یعیطب یهاستمیس یریپذبیآس کاهش یبرا اقدامات

سازگاری راهی برای (. به عبارت دیگر2017، 3)هال است شده بینی یشپ ای یواقع ییهوا

هوایی پذیری، تعدیل خطرات ناشی از آثار تغییرات آب و پذیری، افزایش انعطاف کاهش آسیب

های ناشی از تغییرات آب و هوایی واقعی یا مورد بر زندگی و معیشت و استفاده از فرصت

پذیری مقابله با آسیب به منظور اتخاذ اقداماتی ( و لزوم2016، 4انتظار است )اوتیتوجو و انیت

-شود )اسالم و نورسی به شدت احساس می برابر تغییرات آب و هوایی بخش کشاورزی در

از یک سو، آنجا که کشاورزان از(. 2009، 6؛ ماال2016؛ زبیدی و همکاران، 2017، 5برای

( و از سوی 2015و همکاران، 7یی هستند )سوآب و هوا راتییمقابله با تغ کنشگران اصلی

دیگر بیشترین آسیب ناشی از پیامدهای تغییرات آب و هوایی متوجه کشاورزان است، این

نسبت به تغییرات آب و هوایی واکنش نشان دهند )دانایا و گروه مجبورند به طور مداوم

اتو تصمیم یکشاورز یها روش (. به عبارتی آنان به سازگار کردن2016، 8راماچاندران

دارند )زبیدی و ازینیی آب و هوا اترییدر ارتباط با تغ یکاهش آثار منف یبرا نیزم یتیریمد

از جمله تغییر تاریخ از اقدامات یعیوس فیشامل ط یکشاورز یسازگار (.2016همکاران،

دار و (، کاشت درختان سایه2004و همکاران، 10؛ برادشاو2017، 9کشت )آلیمایهو و بیوکت

بخشی به درآمدها، مهاجرت و (، تنوع2015و همکاران، 11تغییر نوع و تاریخ کود دهی )آبید

یهارساختیز در یعموم یهایگذارهیسرما(، 2014و همکاران، 12قرض گرفتن )اشرف

1 Lorenzoni 2 Pannell

3 Hall

4 Otitoju & Enete 5 Islam & Nursey-Bray

6 Malla

7 Swe 8 Dhanya & Ramachandran

9 Alemayehu & Bewket

10 Bradshaw 11 Abid

12 Ashraf

Page 5: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

281 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

و ارقام زودرس یا کاشت و گرما به مقاوم سالی، خشک به مقاوم یاهیگ ارقام پرورش و یاریآب

( است. 2016)روکو و همکاران، خاک و آب یحفاظت اقدامات

سازگاری موقعیت خاص و وابسته به شرایط اجتماعی، اقتصادی و کشاورزی و عوامل

یبرا متفاوتی ییکشاورزان توانا( و از این رو 2015، 1ممحیطی و آب و هوایی است )عل زیست

دارند. در واقع هزینه های مادی و غیرمادی متفاوتی می تواند سازگاریهای استراتژی یاجرا

نقش دهد، درک (. تحقیقات نشان می2017و همکاران، 2رفتار آنان را متاثیر سازد )شیکوکو

سیاسی اقدامات توسعه، از برای اطمینان کشاورزان سازگاری بر تأثیرگذار مختلف عوامل

(. از 2013، 3است )گبریهایوت و وندروین مهم توسعه برای موفق هایطراحی پروژه و مناسب

آب و ییراتتغ در مواجهه با کشاورزان یعوامل مؤثر بر رفتار سازگار یینتع ینۀدر زماین رو،

-یعوامل اجتماعبررسی به بخشی از این مطالعات ؛انجام شده استمطالعات فراوانی ییهوا

ت و اطالعا ینزم ی،به اعتبارات بانک یعدم دسترس یلمنابع از قب یتو محدود یاقتصاد

کمبود منابع آب یجی و به خدمات ترو یعدم دسترس ی،سازگار ۀدربار ی، عدم آگاههواشناسی

بر گرفته صورت طالعات(. به عبارت دیگر، م2017و همکاران، 4بوده است )فنگمحدود

دیتأک آب و هوایی راتییتغ کنندۀ یینتع یاقتصاد -یاجتماع یرهایو متغ یکیزیمنابع ف تیاهم

)دنگ است شده یتوجه کمتر ندیفرا نیدر ا ینقش عوامل روانشناخت به ،نیوجود ا با؛ اند کرده

و یریگ یمتصم یها یسممکان یحتوض یرا برایایی مطالعات مزا یناگرچه ا (.2012، 5و بروور

کشاورزان با یسازگار یبرا یتاکنون موانع روانشناخت دارند، اماکشاورزان یسازگار یرفتارها

)فنگ و گرفته شده است یدهدر حال توسعه ناد یدر کشورها یژهبه و ییآب و هوا ییراتتغ

کشاورزان رفتار بر روانشناختی عوامل تأثیر مورد در ( و یا مطالعات اندکی2017همکاران،

انجام شده است. ز این رو این مطالعه، به بررسی عوامل سازگاری اقدامات اتخاذ برای

پردازد. روانشناختی مؤثر بر سازگاری کشاورزان شهرستان شوشتر در استان خوزستان می

چارچوب مفهومی پژوهش

یتا زمان هندها نشان می دبا وجود اهمیت پاسخ کشاورزان به تغییرات آب و هوایی، پژوهش

و همکاران، 6)اوکانر در مقابل آن انجام نخواهد داد یرا درک نکرده باشد اقدام یکه فرد خطر

1 Alam 2 Shikuku

3 Gebrehiwot & van der Veen

4 Feng 5 Dang & Bruwer

6 O’Connor

Page 6: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 282

از این رو درک خطر آب و هوا به منظور سازگاری با آن در مرکز توجه قرار گرفته .(1999

جسته های بر سازه از یکی هوایی و آب (. درک خطر تغییرات2013است )آربوکل و همکاران،

و 2؛ مناپیس2016، 1است )مرسادو تغییرات آب و هواییسازگاری با در بحثعنصری مهم و

بر درک گرفته های صورت پژوهش( و از اینرو، 2013و همکاران، 3؛ ویگنوال2014همکاران،

)لی و است افزایشدر حال روز به روز ییآب و هوا ییراتتغ نسبت بهکشاورزان خطر

هایی را توانند رفتار افراد می زیرا با رفتار افراد در ارتباط است، درک خطر،(. 2017همکاران،

و همکاران، 4اتخاذ کنند )میلن قرار دارند را باز یا راهبردهای محدود از وسیعی در طیف که

(. دانشمندان علوم اجتماعی معتقدند، مردم به مخاطرات بر اساس درکشان از آن خطرات 2008

کننده ( چراکه درک خطر در بین افراد یا اجتماع یک تعیین2003ویتز، یسردهند )الپاسخ می

همچنین .(2015مهم برای تمایل به آماده شدن برای سازگاری است )آربوکل و همکاران،

5باشد )آیتکینبینی کننده قوی رفتارهای افراد میدهد، خطر درک شده پیشتحقیقات نشان می

احتمال مورد افراد در قضاوت هوایی، و آب تغییرات مرتبط با خطر (. درک2011و همکاران،

رویداد آن از ناشی عواقب و هوایی و آب با تغییرات مرتبط خطراتِ معرض در گرفتن قرار

خطر قرار آن تأثیر تحت است و تا چه میزان ممکن چیزی چه یا کسی چه مثال برای است،

ریغ ای یمنطق چه) یذهنخطر، باور درک(. 2008، میلن و همکاران، 2006ویتز، بگیرد )الیسر

فرد، کی توسط آن عواقب ای زمان، زان،یم مورد در ای خطر کی وقوع شانس مورد در( یمنطق

(. در این مطالعه، منظور محقق از درک خطر 2016و همکاران، 6)مومپاور است جامعه ای گروه

عبارت است از باورها و ادراکات کشاورزان در مورد اینکه تا چه حد، درآمد مزرعه، رفاه و

( 2012و همکاران ) 7آبی قرار دارند. ریسر کیفیت زندگی آنان تحت تأثیر آثار نامطلوب کم

. است یقصد رفتار یقو ۀکنند ینیب یشپ ،خطر درک ،ییآب و هوا ییراتتغ ۀدر حوزمعتقدند

همچنین از لحاظ تجربی اثبات شده است که درک خطر، انگیزۀ افراد برای سازگاری با

برای مثال، (.2014دهد )لی دانگ و همکاران، قرار می تأثیرتغییرات آب و هوایی را تحت

آب و تغییرات یطدر شرادرک خطر یاتینقش حای در مطالعه ( 2017و همکاران ) 8مس

ۀ آمریکا را بررسی کرده و هاى میانی ایالت متحد کشاورزان ایالتی سازگار یدر رفتارها ییهوا

1 Mercado

2 Menapace

3 Vignola 4 Milne

5Aitken

6 Mumpower 7 Reser

8 Mase

Page 7: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

283 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

.است ی با تغییرات آب و هواییسازگار یریگ یمدر تصم یاتیحعاملی خطر، دریافتند، درک

و آب تغییرات خطرات زا فرد درک اند داده نشان نیز شدهانجام دیگر مطالعات از بسیاری

(. به 2014و همکاران، 1دارد )وی تنگاتنگی سازگاری ارتباط رفتار و کاهش اقدامات هوایی با

دانند میتغییرات آب و هوایی با کلیدی برای سازگاری موفق طوری که آن را به عنوان عنصر

(. 2013)آربوکل و همکاران،

خودکارآمدی یکی دیگر از متغیرهای مهم مؤثر بر رفتار سازگاری است. خودکارآمدی

ای های شخصی برای سازماندهی و اجرای مجموعه باور در مورد توانایی»عنوان درک شده را به

های آینده ضروری هستند، ها که برای دستیابی به عملکرد و مدیریت موقعیت از فعالیت

ای ییتوانا بر ریمتغ نیا(. به عبارتی 2016، 3؛ هایپ2017و همکاران، 2)دوران «کند توصیف می

کنار آمدن با رفتار ای اتدیتهد با آمدن کنار برای شیها ییتوانا زمینۀ در شخص قضاوت

ایآ که است آن ۀدهند نشان ا(. ی2017، 4)رینیر و کریتنسن دارد دیانجام آن تأک ایشده و هیتوص

)بوکارجوا و دارد؟ را یحفاظت یها تیفعال ای اقدامات انجام ییتوانا دارد اعتقاد شخص

(. در این مطالعه، منظور از خودکارآمدی عبارت است از میزان درک توانایی 2014، 5استیگ

آبی توسط کشاورزان. مطالعات بسیاری در مورد تأثیر خودکارآمدی بر رفتار سازگاری با کم

کند ( تأیید می2018مثال مطالعه آزادی و همکاران ) سازگاری انجام شده است. به طور

خودکارآمدی یکی از عوامل مؤثر بر اجرای اقدامات سازگاری در مزرعه بوده است.

و تنظیم به کمک و فرد هر در رفتار انجام برای ی گرید یضرورشرط پیش دانش،

پناه و همکاران یزدانمطالعۀ (.2004و همکاران، 6است )فریک جدید شرایط با شدن سازگار

هایروش و آثار علل، نسبت به باالتری دانش از کشاورزان که میزان هر ( نشان داد به1396)

در .یابدمی افزایش آنان سازگاری رفتار باشند، برخوردار و هوایی آب تغییرات با سازگاری

باشند داشته منفی آثار توانندمی نباشند، سازگاری از صحیحی درک بر اساس که اقداماتی واقع

دارد اطالعات به دسترسی و دانش به بستگی هوایی و آب تغییرات از درست درک البته و

(. از این رو عدم دسترسی به اطالعات آب و هوایی به روز و 2017، 7)تریپاتی و میشرا

های سازگاری به عنوان محدودیت در دانش و اطالعات در همچنین عدم اطالعات از روش

ر گرفته شده است. نظ

1 Wei

2 Doran 3 Hipp

4 Rainear & Christensen

5 Bockarjova & Steg 6 Frick

7 Tripathi & Mishra

Page 8: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 284

شده، یکی دیگر از متغیرهای مهم در بحث سازگاری با تغییرات آب و های درک هزینه

، یزمان، تالش شخص لیقب از یمال ریو غ یمال یها نهیشده، به هز درک یها نهیهزهوایی است.

؛ 2011و همکاران، 1)سیسمارو دارد اشاره سازگارانه اقدامات انجامبرای یزحمت و سخت

شده یعنی اینکه بر اساس دیدگاه کشاورزان اجرای (. هزینۀ درک2011، 2کوروپو و لیورمن

یک اقدام سازگاری تا چه حد به پول، تالش و زمان نیاز دارد. در ارتباط با سازگاری

و منافع برآوردشده یها نهی، کشاورزان هزیاقدامهر قبل از کشاورزان با تغییرات آب و هوایی،

ها باشد، نهیاز هز شیب ایکه مزا یو در صورت رندیگ یخاص را در نظر م سازگارانهاقدام کی

شود بینی می (. به عبارت دیگر پیش2017و همکاران، )مسعود شود یانجام مسازگارانه اقدامات

این متغیر بر اجرای رفتارهای سازگاری تأثیر منفی داشته باشد.

از یکی 4خود از حفاظتهای ( استراتژی2006) 3هامبورگ و استولبرگ ۀمطالع بر اساس

کنندۀ رفتارهای یینتعآمدن خود و کنار است یجهان محیطی زیست مشکالت باابعاد کنارآمدن

یراهبردهااتخاذ یعمده برا لیدل کی ( به بیان روشن2002، 5محیطی است )آیواتا زیست

ییآب و هوا یها حفاظت از خود در برابر شوک ،یسازگار و ییهوا و آب راتییتغ با مقابله

متمرکز است ییها تیبر فعال های حفاظت از خود (. استراتژی2016و همکاران، 6)کرانجا است

اینکه توجه بهبا (. 2015)چن، استفرد الزم خود یسالمت ایحفاظت از خود فرد یکه برا

با ژهیارتباط آن به و ،داردارتباط یائل اقتصاداز مس یا گسترده فیبا ط متغیر حفاظت از خود

بر اساس مطالعۀ (.2000، 7)چیو استبررسی نشده یبه اندازه کاف ،خطرنگرش فرد نسبت به

( حفاظت از خود نوعی رفتار کنار آمدن با آثار تغییرات آب و هوایی است که 2015همکاران )

رار دهد. بنابراین بر اساس مرور مطالعه و تواند رفتار سازگاری کشاورزان را تحت تأثیر قمی

شود متغیرهای هزینه درک شده، دانش و اطالعات، بینی می ها پیش پیشینۀ نگاشته

خودکارآمدی، درک خطر و حفاظت از خود بتوانند رفتار سازگاری افراد را تحت تأثیر قرار

خودکارآمدی و هزینۀ رود، درک خطر، ( انتظار می2015دهند. همچنین بر اساس مطالعۀ چن )

شده، رفتارهای حفاظت از خود را به صورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تأثیر قرار دهند. درک

برای تعیین عوامل مؤثر 1مطابق شکل ، چارچوب مفهومی مطالب فوقدر مجموع با توجه به

1 Cismaru

2 Kuruppu & Liverman 3 Homburg & Stolberg

4 self-protection strategies 5 Iwata 6 Karanja

7 Chiu

Page 9: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

285 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

بررسی های زیر را تهیه شد. با توجه به چارچوب مفهومی، مطالعۀ حاضر فرضیه بر سازگاری

کند:میH1دهد. های حفاظت از خود را تحت تأثیر قرار می : درک خطر، اجرای استراتژی

H2دهد. های حفاظت از خود را تحت تأثیر قرار می : خودکارآمدی، اجرای استراتژی

H3دهد. های حفاظت از خود را تحت تأثیر قرار می شده، اجرای استراتژی : هزینۀ درک

H4دهد. ر سازگاری را تحت تأثیر قرار می: درک خطر، رفتا

H5دهد. : خودکارآمدی، رفتار سازگاری را تحت تأثیر قرار می

H6دهد. شده، رفتار سازگاری را تحت تأثیر قرار می : هزینۀ درک

H7دهد. : دانش، رفتار سازگاری را تحت تأثیر قرار می

H8دهد. یاری را تحت تأثیر قرار م: حفاظت از خود، رفتار سازگ

. چارچوب مفهومی تحقیق1شکل

تحقیق روش

ۀاست. جامع یمایشیپ ی،شناس و از لحاظ روش یهدف، کاربرد با توجه بهحاضر پژوهش

بر که دهند یم لیتشک نفر 6000 تعداد به شوشتررا کشاورزان شهرستان پژوهش نیا یآمار

منظور انتخاب به انتخاب شد.نمونه 251بارتلت از میان آنان، گیری اساس جدول نمونه

های . بر این اساس کل دهستاناستفاده شد تصادفی متناسب یریگ نمونه از روش نمونه یاعضا

دهستان انتخاب و تعداد اعضای هر 3دهستان بود که بطور تصادفی 5شهرستان شوشتر

ت ساخ ۀ محققپرسشنام ،اطالعات گردآوریابزار دهستان برحسب جمعیت انتخاب شدند.

Page 10: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 286

روایی . و متغیرهای روانشناختی استهای فردی و اجتماعی متشکل از چند بخش ویژگی

مطالعۀصوری پرسشنامه بر اساس نظر متخصصان تأیید شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از

نفر در خارج از منطقه مورد مطالعه با استفاده از آزمون آلفای 30به تعداد 1یا پایلوتراهنما

دهد، متغیرهای تحقیق از پایایی نشان می 1گیری شده است. چنانکه جدول کرونباخ اندازه

افزارهای ها از نرم تجزیه و تحلیل داده به منظورمناسب و قابل قبولی برخوردارند. همچنین

SPSSversion24 وAMOSversion22 .استفاده شد

های مورد استفادههایی از گویه ها، ضریب آلفای کرونباخ و نمونه . متغیرها، تعداد گویه1جدول

منبع نام متغیر، )تعداد

گویه( و ضریب آلفا

ها گویه

، 2009و همکاران، 2درسا) (2013و همکاران، 3گاندور

(5) رفتار سازگاری50/0

ام. محصوالت با نیاز آبی باال را کشت نکردهای و غیره( تغییر روش آبیاری سنتی را به روش نوین )آبیاری بارانی و قطره

ام.داده ام.تاریخ کشت محصول خود را تغییر داده

(2حفاظت از خود ) (2015)چن، 62/0

کنم، کمتر در مزرعه بماند. به دلیل مشکالت فعلی منابع آبی سعی می هایم مانع کاهش درآمدم شوم.بخشی به فعالیت کنم از طریق تنوعمن سعی می

؛ 2015و همکاران، 4)پروکپی ، باب 2017فنگ و همکاران،

(2017، 5سیسکی و سیبائویر

(4خطر درک شده )71/0

اموال من تأثیر منفی دارد.بر مزرعه، کشاورزی و

.کندرفاه زندگی من را تهدید میکیفیت و

(2017)رینیر و کریتنسن،

(3هزینه )64/0

بر هستند. ینههزرفتارهای مقابله با کمبود آب به دلیل تغییرات آب و هوایی بسیار بر انجام رفتارهای مقابله با کمبود آب به دلیل تغییرات آب و هوایی بسیار زمان

است.با کمبود آب به دلیل تغییرات آب و هوایی به تالش انجام رفتارهای مقابله بسیار زیادی نیاز دارد.

های دانش و محدودیت (2014، 6)استوتنبروگ و ولیز 43/0 (2اطالعاتی )

من به اطالعات آب و هوایی به موقع دسترسی دارم. های سازگاری با کمبود آب دارم. من دانش و اطالعات کافی دربارۀ روش

(1396آزادی و همکاران ) (5خودکارآمدی )

73/0

توانم مشکالت ناشی از کمبود آب را مهار کنم.معتقدم میتوانم با آن سازگار ام به دلیل کمبود آب رخ دهد، میهر اتفاقی که در کشاورزی

شوم.

ی تحقیقها یافته

فردی و اجتماعی کشاورزان یها یژگیو

های فردی و اجتماعی، میانگین سن پاسخگویان بر اساس نتایج حاصل از بررسی ویژگی

86ترین آن سال و مسن 20ترین پاسخگو جوانبود. سن 65/13سال با انحراف معیار 95/43

درصد( 2/97)نفر 244دهد، سال بود. توزیع فراوانی پاسخگویان بر اساس جنسیت نشان می

1 Pilot Study 2 Deressa

3 Gandure

4 Procopy 5 Babcicky & Seebauer

6 Stoutenborough & Vedlitz

Page 11: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

287 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

همچنین توزیع فراوانی پاسخگویان بر .هستنددرصد( زن 8/2نفر ) 7از پاسخگویان مرد و

نفر 212و مجرد یاندرصد( از پاسخگو 5/15نفر ) 39 دهد، نشان می تأهلاساس وضعیت

دهد، پاسخگویان نشان میتجربۀ کار کشاورزی توزیع فراوانی .هستنددرصد( متأهل 5/84)

آنترین مبود. ک 97/13با انحراف معیار سال 86/22پاسخگویان تجربۀ کار کشاورزی میانگین

از طرفی، توزیع فراوانی تعداد اعضای خانوار پاسخگویان بود. سال 70آن بیشترین و سال 2

نفر 48/2با انحراف معیار نفر 43/5دهد، میانگین تعداد اعضای خانوار پاسخگویان نشان می

همچنین آمارهای نفر بود. 16ترین آن نفر و پر جمعیت 2ترین خانوار بود. کم جمعیت

درصد( از 6/42نفر ) 107کشاورز مورد مطالعه 251توصیفی نشان داده است که از میان

اند. درصد( فاقد شغل دوم بوده 4/57نفر ) 144کشاورزان دارای شغل دوم و

متغیرهای پژوهشرابطۀ

گونه همان استفاده شد. پیرسون یهمبستگ آزمون از پژوهش یرهایمتغ ۀرابط یبه منظور بررس

داری با متغیر رفتار دهد، متغیر حفاظت از خود، رابطۀ آماری مثبت و معنا نشان می 2که جدول

( دارد. به عبارت دیگر هرچه کشاورزان منطقۀ مورد مطالعه رفتارهای r=20/0سازگاری )

مزرعه را بیشتر بروز دهند، اقدامات حفاظت از خود از جمله عدم حضور بیش از نیاز در

آورند. سازگاری بیشتری را نیز در مزرعۀ خود به اجرا در می

( نیز به نوبۀ خود رابطۀ r=22/0( و خودکارآمدی )r=21/0شده ) متغیرهای خطر درک

داری با حفاظت از خود داشتند. به عبارت دیگر با افزایش این درک که تغییرات آماری معنا

رای کیفیت زندگی و درآمد کشاورزان آثار مضر و خطرناکی را به همراه دارد، رفتار اقلیمی ب

کند. خودکارآمدی همبستگی مثبتی نیز با حفاظت از خود حفاظت از خود افزایش پیدا می

توانند مشکالت تغییرات دارد؛ به عبارتی، هنگامی که افراد به این باور رسیده باشند که می

ها آسان است، مسائل تغییرات اقلیمی ل کنند، کنترل مشکالت برای آناقلیمی را حل و فص

شوند و به طور کلی به توانایی کنند و با آن سازگار میمربوط به کشاورزی خود را حل می

خود برای حل مشکالت اعتماد دارند، بیشتر در زمینۀ حفاظت از خود به سعی و تالش

پردازند. می

Page 12: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 288

همبستگی متغیرهای مدل پیشنهادی. ضرایب 2جدول رفتار سازگاری حفاظت از خود دانش شده هزینۀ درک خودکارآمدی شده خطر درک متغیرها

1 شده خطر درک

1 05/0 خودکارآمدی

1 03/0 187/0** شده هزینۀ درک

1 20/0** -04/0 06/0 دانش

1 04/0 08/0 22/0** 21/0** حفاظت از خود

1 20/0** -02/0 -02/0 087/0 044/0 رفتار سازگاری

سازی به منظور بررسی رابطۀ علی متغیرهای چارچوب مفهومی پژوهش از مدل

های مدل از شاخص استفاده شد. برای تشخیص برازش (SEM)های ساختاری معادله

(، χ2) اسکویر ها شامل کایکه در این تحقیق این شاخص شده استبرازندگی استفاده

شاخص میزان انطباق ،(CFI) یقیشاخص برازندگی تطب ،(IFI) شاخص برازندگی فزاینده

(GFI) دوم برآورد واریانس خطای تقریب ۀو شاخص ریش (RMSEA )بر اساس . بودند

های مختلف در خصوص آزمون برازش مدل و شاخص 3شده از تحقیق در جدول نتایج کسب

. در سطح قابل قبولی بودهش ساختاری پژو برازندگی، برازش مدل

های برازش مدل پیشنهادی . شاخص3 جدولAGFI GFI IFI CFI RMSEA Chi/df Df Chi

معیار مطلوب - - ≥3 ≥08/0 9/0≥ 9/0≥ 9/0≥ 9/0≥

میزان به 32/216 175 23/1 031/0 947/0 949/0 924/0 899/0

دست آمده

سازگاری، حفاظت از خود، درک چارچوب مفهومی پژوهش شامل متغیرهای رفتار

دهد، نشان می 4گونه که جدول شده و دانش است. همان های درک خطر، خودکارآمدی، هزینه

داری بر بر اساس ضرایب رگرسیونی استانداردشده، متغیر درک خطر تأثیر مستقیم مثبت و معنا

H1( دارد. بر این اساس اولین فرضیۀ مطالعه =p< 28/0 β ,002/0متغیر حفاظت از خود )

تأیید شد.

( توانسته است به طور مستقیم و =p< 27/0 β ,004/0همچنین متغیر خودکارآمدی )

است. همچنین H2دهندۀ تأیید فرضیۀ که نشان مثبت حفاظت از خود را تحت تأثیر قرار دهد

داری بر رفتار م، مثبت و معنا( تأثیر مستقی=p< 55/0 β ,02/0متغیر حفاظت از خود )

,H6, H5, H4های مطالعه کند. سایر فرضیه را تأیید می H8سازگاری دارد. این نتیجه، فرضیۀ

H3 وH7 در رابطه با تأثیر مستقیم متغیرها بر دو متغیر وابستۀ حفاظت از خود و رفتار

Page 13: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

289 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

سازی معادالت ل مدلاند. عالوه بر نتایج ذکرشده، نتایج تجزیه و تحلی سازگاری رد شده

دهد دو متغیر درک خطر و خودکارآمدی تأثیر غیر مستقیمی بر رفتار ساختاری نشان می

درصد از 16بینی اند. در مجموع مدل پیشنهادی این تحقیق قادر به پیشسازگاری داشته

درصد واریانس رفتار سازگاری است. 35واریانس حفاظت از خود و

پژوهش یچارچوب مفهوم یرهایمتغ ینب یر مس یلتحل های یبو ضر یساختار تمدل معادال .3شکل

اند. دار با ** نشان داده شده روابط معنا

دهند. ها بار عاملی هر گویه را نشان میاعداد درون مستطیل

پژوهش یچارچوب مفهوم یرهایآثار متغ. 3 جدول

آثار کل آثار غیر مستقیم آثار مستقیم

حفاظت از رفتار سازگاری از خود حفاظت متغیرها

خود

رفتار

سازگاری

رفتار سازگاری حفاظت از خود

546/0 –– –– –– 546/0 –– حفاظت از خود

119/0 282/0 154/0 –– -035/0 282/0 درک خطر

279/0 268/0 146/0 –– 132/0 268/0 خودکارآمدی

-050/0 211/0 006/0 –– 056/0 011/0 شده درک یها نهیهز

065/0 –– –– –– –– 065/0 دانش

Page 14: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 290

گیری نتیجه

های بخش یتفعالمحیطی است که ین مشکالت زیستتر بزرگتغییرات آب و هوایی یکی از

به توسعۀ کشاورزان سازگاری تأثیرگذار بر مختلف عوامل شناخت کند. کشاورزی را تهدید می

کند. از این رو، هدف می کمک موفق به منظور نیل به توسعه هایپروژه طراحی کشاورزی و

در مواجهه شوشترکشاورزان شهرستان یمؤثر بر رفتار سازگار عوامل یبررسپژوهش حاضر

یی بود. آب و هوا راتییبا تغ

های برازش، مدل پیشنهادی تحقیق از نتایج این تحقیق نشان داد با توجه به شاخص

ادی مورد تأیید قرار گرفته است. به برازندگی مناسبی برخوردار بوده و ساختار کلی مدل پیشنه

عبارت دیگر مدل مفهومی پیشنهادشده توسط نگارندگان با واقعیت منطبق بوده و توانسته است

درصد از تغییرات رفتار سازگاری کشاورزان را تبیین کند. 35

دار بوده بر اساس نتایج، تأثیر متغیرهای درک خطر بر تالش جهت حفاظت از خود معنا

آبی را به عنوان تهدیدی برای رسد هنگامی که کشاورزان، کممنطقی به نظر می است.

بینند، بیشتر اقدامات حفاظت از خود را اجرا محصوالت کشاورزی و درآمد حاصل از آن می

آبی درون کنند. حفاظت از خود در واقع هم به حفظ سالمت فرد در مقابل شرایط گرما و کم

بخشی به م به حفاظت از درآمدها از طرق مختلف مانند تنوعمزارع کشاورزی شوشتر و ه

تر، ها و پیدا کردن کار در فواصل نزدیک و یا کارگری اشاره دارد. به عبارت روشن فعالیت

تواند به کاهش کیفیت زندگی، آبی می کنند کمهنگامی که کشاورزان مورد مطالعه فکر می

د، بیشتر در پی حفاظت از سالمت و درآمد کاهش درآمد و یا کاهش سالمت آنان منجر شو

درصد از کشاورزان مورد 40دهد بیش از خود خواهند بود. همچنین چنانکه نتایج نشان می

مطالعه شوشتر دارای شغل دوم بوده اند.

متغیر خودکارآمدی نیز یکی از عوامل مؤثر بر متغیر حفاظت از خود بوده است. این

دهد ( که نشان می2015؛ چن، 2000و همکاران، 1لویدنتیجه با نتایج تحقیقات )ف

دهد، مطابقت و با یافتۀ های کنارآمدن افراد را تحت تأثیر قرار میخودکارآمدی استراتژی

( مغایرت داشته است. الزم به ذکر است معموالً 2006مطالعه )هامبورگ و استولبرگ،

ای رفتارهای سازگاری را بسیار های سازگاری، اجر اطالعی از روش کشاورزان به علت بی

دانند، در حالی که بسیاری از رفتارهای سازگاری که در این دشوار و تخصصی یا پیچیده می

های حفاظت تغییر تاریخ کشت، استفاده از روش شاملمطالعه نیز روی آنها تمرکز شده است،

1 Floyd

Page 15: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

291 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

انند آبیاری بارانی و خاکورزی، استفاده از روش های آبیاری نوین م از آب و خاک مانند کم

قطره ای به جای روش هاب آبیاری سنتی، عدم کشت محصوالت با نیاز آبی باال و کوتاه

توانند صالح می کردن، طول و عرض کمتر تنها بر اساس کسب اطالعات و دانش از مراجع ذی

یشتر ها هر چقدر کشاورزان منطقه مورد مطالعه ب به سادگی به اجرا درآیند. بر اساس یافته

بتوانند به توانایی خود در سازگار شدن پی ببرند، بیشتر به حفاظت از خود خواهند پرداخت.

داری بر رفتار سازگاری دارد. این نتیجه متغیر حفاظت از خود تأثیر مستقیم مثبت و معنا

( همخوانی دارد. در واقع هنگامی 2006( و هامبورگ و استولبرگ )2015با نتایج تحقیق چن )

کنند، احتمال اجرای رفتارهای افراد برای حفاظت از سالمت و درآمد خود تالش می که

یابد. سازگاری کشاورزی افزایش می

های حاصل از تحقیق متغیر درک خطر به صورت غیرمستقیم همچنین براساس یافته

چه توانسته است رفتار سازگاری افراد را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارتی درک خطر اگر

نتوانسته است رفتار سازگاری را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار دهد اما توانسته است از طریق

های حفاظت از خود به طور مثال از طریق افزایش حفاظت از درآمد و کسب بهبود استراتژی

درآمد از منابع متنوع تر، بروز رفتار سازگاری را در میان کشاورزان شوشتر افزایش دهد.

ین براساس نتایج، خودکارآمدی نیز به طور غیرمستقیم از طریق اثرگذاری بر رفتارهای همچن

های سازگاری را افزایش داده است. نکته قابل کنارآمدن و حفاظت از خود انجام استراتژی

های درک شده ها این است که دانش و دسترسی به اطالعات و همچنین هزینهتامل در یافته

نتوانسته است رفتارهای سازگاری و حفاظت از خود را تحت تاثیر قرار دهد.

پیشنهادهاشود با درک خطر بر تالش برای حفاظت از خود پیشنهاد می ۀبا توجه به نتایج تحقیق و تأثیر مؤلف

یجی خطرات و های آموزشی ترو های تلویزیونی و رادیویی و یا کالس استفاده از پوسترها، برنامه

عواقب نامطلوب تغییرات اقلیمی به ویژه در بخش کشاورزی نمایش داده شود تا کشاورزان کامالً

های میدانی و نمایش محصوالتی که به علت خطرات را مشاهده کنند. همچنین با استفاده از گردش

را افزایش دهند. به توانند درک خطر افراد اند، میتغییرات آب و هوایی و کمبود آب دچار آسیب شده

طور کلی، باور و درک خطر فرایندی ذهنی و اعتقادی است که بهتر است برای افزایش آن از انواع

های عینی به منظور نمایش خطرات استفاده کرد. روش

شود از کشاورزان با توجه به مؤثر بودن خودکارآمدی بر تالش برای حفاظت از افراد پیشنهاد می

اند با تغییرات اقلیمی سازگار شوند و در شرایط تغییرات آب و هوایی ی که توانستهنمونه و پیشروی

Page 16: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 292

های کشاورزی خود را افزایش دهند، استفاده شود. میزان و کیفیت و به طور کلی سود حاصل از فعالیت

ایجاد جلسات مشاوره در مراکز مشاورۀ کشاورزی و مراکز خدمات کشاورزی و مراکز ترویج جهاد

گیری کشاورزان از تواند به بهره رزی با حضور کشاورزان نمونه در کنار سایر کشاورزان میکشاو

تجربیات آنان کمک کند و همچنین قدرت و توانایی کشاورزان را افزایش دهد.

به عالوه با توجه به تاثیر حفاظت از خود بر رفتار سازگاری، الزم است تا امکانات و تسهیالت

ان به منظور افزایش درآمد آنان از طریق مشاغل غیرکشاورزی تامین گردد. این مسئله الزم برای کشاورز

در میان کشاورزان بدین صورت قابل توجیه است که هنگامی که کشاورزان از کسب در آمد خود از

سایر روش ها و همچنین از سالمت خود اطمینان یابند می توانند بیشتر به سمت اجرای رفتارهای

هایی است رسد یکی از مهمترین راهکارها در این راستا ایجاد شغلترغیب شوند. به نظر میسازگاری

که به نحوی با کشاورزی در ارتباط باشند که بخشی عمده ای از آن را صنایع تبدیل محصوالت به

های کوچک خشک کردن محصوالت می باشد تا فراورده هایی با طول ماندگاری باال از جمله کارگاه

از ورود محصوالت خام به بازارهای شهری ممانعت به عمل آید و هم سودآوری خود را داشته هم

تواند منجر به باشد. همچنین افزایش تضمین خرید محصوالت از کشاورزان متناسب با قیمت روز می

های حفاظت از خود گردد. بهبود درآمد و استراتژی

برق خوزستان جهت حمایت از این مطالعه کمال بدینوسیله از سازمان آب و قدردانی و تشکر:

آید.تشکر و قدردانی به عمل می

منابعآب راتیی(. باورها و درک خطر کشاورزان استان خوزستان نسبت به تغ1396) اهرهط ،یدیو زب مسعود ،پناه زدانی

.123 -140، 14، شماره 6دوره ، یعیطب طیمجله مخاطرات مح. ییو هوا

های روانی مؤثر بر درک خطر مروجان و (. تبیین سازه1397) اجره ،یو زائر اهرهط ،یدی، زبسعودم پناه، زدانی

، 16. سال و توسعه ایجغرافکارشناسان ترویج کشاورزی استان خوزستان نسبت به تغییرات آب و هوایی.

.199 -212، 50شماره

ارزیابی رفتار سازگاری گندم (.1396سین )ح ،محمودی ، معصومه و، فروزانیسعودم ،، یزدان پناهیوسف ،آزادی

. های آب و هوایی: کاربرد نظریه انگیزه حفاظت کاران دیم شهرستان کرمانشاه در رویارویی با تغییرپذیری

.94-106، 2شماره ، 7. دوره شناختی کشاورزی بومفصلنامه

ادراکات شناسی (. نوع1395) ، بهمنخسروی پور ، معصومه وفروزانی پناه، یزدان مسعود ،طاهره زبیدی،

:مطالعه کیو )مورد شناسی از روش استفاده با هوایی و آب تغییرات به نسبت کار یسبزو کارمگند کشاورزان

.391-3741، 2 شمارۀ ،7دوره ،روستایی های پژوهش حمیدیه خوزستان(. شهرستان

در کشاورزان سازگاری رفتار بر مؤثر عوامل تعیین(. 1396) معصومه و زبیدی، طاهره ،فروزانی، سعودم پناه، زدانی

تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی . خوزستان باوی شهرستان مورد مطالعه :هوایی و آب تغییرات با مقابله

.137-147، 1شماره . 2-48دوره . ایران

Page 17: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

293 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

Abid, M., Scheffran, J., Schneider, U. A., & Ashfaq, M (2015). Farmers' perceptions

of and adaptation strategies to climate change and their determinants: the case

of Punjab province, Pakistan. Earth System Dynamics, 6(1), 225.

Aitken, C., Chapman, R., & McClure, J (2011). Climate change, powerlessness and

the commons dilemma: Assessing New Zealanders’ preparedness to act. Global

Environmental Change, 21(2), 752-760.

Alam, K (2015). Farmers’ adaptation to water scarcity in drought-prone

environments: A case study of Rajshahi District, Bangladesh. Agricultural

Water Management, 148, 196-206.‏

Alemayehu, A., & Bewket, W (2017). Smallholder farmers’ coping and adaptation

strategies to climate change and variability in the central highlands of

Ethiopia. Local Environment, 1-15.

Arbuckle Jr, J. G., Morton, L. W., & Hobbs, J (2015). Understanding farmer

perspectives on climate change adaptation and mitigation: The roles of trust in

sources of climate information, climate change beliefs, and perceived

risk. Environment and Behavior, 47(2), 205-234.‏‏

Arbuckle Jr, J. G., Morton, L. W., and Hobbs, J (2013). Farmer beliefs and concerns

about climate change and attitudes toward adaptation and mitigation: Evidence

from Iowa. Climatic Change, 118(3-4), 551-563.

Ashraf, M., Routray, J. K., & Saeed, M (2014). Determinants of farmers’ choice of

coping and adaptation measures to the drought hazard in northwest

Balochistan, Pakistan. Natural hazards, 73(3), 1451-1473.

Babcicky, P., & Seebauer, S (2017). The two faces of social capital in private flood

mitigation: Opposing effects on risk perception, self-efficacy and coping

capacity. Journal of Risk Research, 20(8), 1017-1037.‏

Bockarjova, M., & Steg, L (2014). Can Protection Motivation Theory predict pro-

environmental behavior? Explaining the adoption of electric vehicles in the

Netherlands. Global environmental change, 28, 276-288

Bradshaw, B., Dolan, H., & Smit, B (2004). Farm-level adaptation to climatic

variability and change: crop diversification in the Canadian prairies. Climatic

Change, 67(1), 119-141.

Chen, M. F (2015). Self-efficacy or collective efficacy within the cognitive theory of

stress model: Which more effectively explains people's self-reported

proenvironmental behavior?. Journal of Environmental Psychology, 42, 66-75.

Chiu, W. H (2000). On the propensity to self-protect. Journal of Risk and Insurance,

555-577.

Cismaru, M., Cismaru, R., Ono, T., & Nelson, K (2011). “Act on Climate Change”:

An Application of Protection Motivation Theory. Social Marketing

Quarterly, 17(3), 62-84.‏

Dang, H., Li, E., & Bruwer, J (2012). Understanding Climate Change Adaptive

Behaviour of Farmers: An Integrated Conceptual Framework. International

Journal of Climate Change: Impacts & Responses, 3(2).

Deressa, T. T., Hassan, R. M., Ringler, C., Alemu, T., & Yesuf, M (2009).

Determinants of farmers’ choice of adaptation methods to climate change in

the Nile Basin of Ethiopia. Global environmental change, 19(2), 248-255.

Dhanya, P., & Ramachandran, A (2016). Farmers' perceptions of climate change and

the proposed agriculture adaptation strategies in a semiarid region of south

India. Journal of Integrative Environmental Sciences, 13(1), 1-18.

Doran, R., Hanss, D., & Larsen, S (2017). Intentions to make sustainable tourism

choices: do value orientations, time perspective, and efficacy beliefs explain

Page 18: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 294

individual differences? Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism,

17(3), 223-238.

Feng, X., Liu, M., Huo, X., & Ma, W (2017). What Motivates Farmers’ Adaptation

to Climate Change? The Case of Apple Farmers of Shaanxi in China.

Sustainability, 9(4), 519.

Floyd, D. L., Prentice‐Dunn, S., & Rogers, R. W (2000). A meta‐analysis of

research on protection motivation theory. Journal of applied social psychology,

30(2), 407-429.

Frick, J., Kaiser, F. G., & Wilson, M (2004). Environmental knowledge and

conservation behavior: Exploring prevalence and structure in a representative

sample. Personality and Individual differences, 37(8), 1597-1613.

Gandure, S., Walker, S., & Botha, J. J (2013). Farmers' perceptions of adaptation to

climate change and water stress in a South African rural community.

Environmental Development, 5, 39-53.

Gebrehiwot, T., & van der Veen, A. (2013). Farm level adaptation to climate

change: the case of farmer’s in the Ethiopian Highlands. Environmental

management, 52(1), 29-44.‏

Hall, N.(2017). What is adaptation to climate change? Epistemic ambiguity in the

climate finance system. International Environmental Agreements: Politics, Law

and Economics, 17(1), 37-53.

Homburg, A., & Stolberg, A (2006). Explaining pro-environmental behavior with a

cognitive theory of stress. Journal of Environmental Psychology, 26(1), 1-14.

Hipp, J. R (2016). Collective efficacy: How is it conceptualized, how is it measured,

and does it really matter for understanding perceived neighborhood crime and

disorder?. Journal of criminal justice, 46, 32-44.

Islam, M. T., & Nursey-Bray, M (2017). Adaptation to climate change in agriculture

in Bangladesh: The role of formal institutions. Journal of environmental

management, 200, 347-358.

Iwata, O. (2002). Coping style and three psychological measures associated with

environmentally responsible behavior. Social Behavior and Personality: an

international journal, 30(7), 661-669.‏

Karanja Ng’ang’a, S., Bulte, E. H., Giller, K. E., McIntire, J. M., & Rufino, M. C

(2016). Migration and self-protection against climate change: a case study of

Samburu County, Kenya. World Development, 84, 55-68.

Kuruppu, N., & Liverman, D (2011). Mental preparation for climate adaptation: The

role of cognition and culture in enhancing adaptive capacity of water

management in Kiribati. Global Environmental Change, 21(2), 657-669.

Le Dang, H., Li, E., Nuberg, I., & Bruwer, J (2014). Farmers’ perceived risks of

climate change and influencing factors: A study in the Mekong Delta, Vietnam.

Environmental management, 54(2), 331-345.

Leiserowitz, A (2006). Climate change risk perception and policy preferences: The

role of affect, imagery, and values. Climatic change, 77(1-2), 45-72.

Leiserowitz, A. A (2003). Global warming in the American mind: the roles of affect,

imagery, and worldviews in risk perception, policy preferences and behavior

(Doctoral dissertation, University of Oregon).

Li, S., Juhász-Horváth, L., Harrison, P. A., Pintér, L., and Rounsevell, M. D (2017).

Relating farmer's perceptions of climate change risk to adaptation behaviour in

Hungary. Journal of Environmental Management, 185, 21-30.

Page 19: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

295 ... یآب کم با کشاورزان یسازگار رفتار بر مؤثر یها تیمحدود/ و همکاران مهر پاک قهیصد

Lorenzoni, I., Nicholson-Cole, S., & Whitmarsh, L (2007). Barriers perceived to

engaging with climate change among the UK public and their policy

implications. Global environmental change, 17(3), 445-459.

Malla, G (2009). Climate change and its impact on Nepalese agriculture. Journal of

Agriculture and Environment, 9, 62-71.

Mase, A. S., Gramig, B. M., & Prokopy, L. S (2017). Climate change beliefs, risk

perceptions, and adaptation behavior among Midwestern US crop

farmers. Climate Risk Management, 15, 8-17.

Masud, M. M., Azam, M. N., Mohiuddin, M., Banna, H., Akhtar, R., Alam, A. F., &

Begum, H (2017). Adaptation barriers and strategies towards climate change:

Challenges in the agricultural sector. Journal of Cleaner Production, 156, 698-

706.

Mekonnen, T )2017(. Willingness to pay for agricultural risk insurance as a strategy

to adapt climate change (No. 028). United Nations University-Maastricht

Economic and Social Research Institute on Innovation and Technology

(MERIT).‏

Menapace, L., Colson, G., & Raffaeli, R (2014, August). Farmers' Climate Change

Risk Perceptions: An Application of the Exchangeability Method. In EAAE

2014 Congress ‘Agri-Food and Rural Innovations for Healthier Societies’

August (Vol. 26).

Mercado, R. M (2016). People's Risk Perceptions and Responses to Climate Change

and Natural Disasters in BASECO Compound, Manila, Philippines. Procedia

Environmental Sciences, 34, 490-505.

Mesike, C. S., Ugwa, I. K., & Esekhade, T. U (2015). Adaptation to climate change

among rubber farmers in delta state, Nigeria. History, 1(2), 98-104.

Milne, M., Stenekes, N., and Russell, J. (2008). Climate risk and industry

adaptation. Australia: Bureau of Rural Sciences. Available at:

<www.apo.org.au/node/3470>.

Mumpower, J. L., Liu, X., & Vedlitz, A (2016). Predictors of the perceived risk of

climate change and preferred resource levels for climate change management

programs. Journal of Risk Research, 19(6), 798-809.

O'Connor, R. E., Bard, R. J., & Fisher, A (1999). Risk perceptions, general

environmental beliefs, and willingness to address climate change. Risk

analysis, 19(3), 461-471.

Otitoju, M. A., & Enete, A. A (2016). Climate change adaptation: Uncovering

constraints to the use of adaptation strategies among food crop farmers in

South-west, Nigeria using principal component analysis (PCA). Cogent Food

& Agriculture, 2(1), 1178692.

Pannell, D. J (2010, February). Policy for climate change adaptation in agriculture.

In 54th Annual Conference of the Australian Agricultural and Resource

Economics Society’. Adelaide (pp. 10-12).

Pittock, J., & Lankford, B. A (2010). Environmental water requirements: demand

management in an era of water scarcity. Journal of Integrative Environmental

Sciences, 7(1), 75-93.‏‏

Prokopy, Linda Stalker, Lois Wright Morton, J. Gordon Arbuckle Jr, Amber Saylor

Mase, and Adam K. Wilke (2015). "Agricultural stakeholder views on climate

change: implications for conducting research and outreach." Bulletin of the

American Meteorological Society 96, no. 2 (2015): 181-190.

Page 20: یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهت ... · 2020-06-22 · یبآمک اب نارواشک یراگ اس راتفر ب ثؤم یاهتیدودحم)تشوش

1397 ، پاییز و زمستان2 شمارۀ دهم، دورۀ ،(شهری-روستایی) محلی توسعۀ 296

Rainear, A. M., & Christensen, J. L (2017). Protection motivation theory as an

explanatory framework for proenvironmental behavioral intentions.

Communication Research Reports, 34(3), 239-248.

Reser, J. P., Bradley, G. L., Glendon, A. I., Ellul, M. C., & Callaghan, R (2012).

Public risk perceptions, understandings and responses to climate change in

Australia and Great Britain. Gold Coast, Qld: Griffith Climate Change

Response Adaptation Facility.‏

Roco, L., Poblete, D., Meza, F., & Kerrigan, G (2016). Farmers’ Options to Address

Water Scarcity in a Changing Climate: Case Studies from two Basins in

Mediterranean Chile. Environmental management, 58(6), 958-971.‏‏

Schewe, J., Heinke, J., Gerten, D., Haddeland, I., Arnell, N. W., Clark, D. B.‏ &

Gosling, S. N (2014). Multimodel assessment of water scarcity under climate

change. Proceedings of the National Academy of Sciences, 111(9), 3245-3250.‏

Shikuku, K. M., Winowiecki, L., Twyman, J., Eitzinger, A., Perez, J. G., Mwongera,

C., & Läderach, P (2017). Smallholder farmers’ attitudes and determinants of

adaptation to climate risks in East Africa. Climate Risk Management, 16, 234-

245.

Stoutenborough, J. W., & Vedlitz, A (2014). The effect of perceived and assessed

knowledge of‏ climate change on public policy concerns: an empirical

comparison. Environmental Science & Policy,23-33 ,37‏.

Swe, L. M. M., Shrestha, R. P., Ebbers, T., & Jourdain, D (2015). Farmers'

perception of and adaptation to climate-change impacts in the Dry Zone of

Myanmar. Climate and Development, 7(5), 437-453.

Tripathi, A., & Mishra, A. K (2017). Knowledge and passive adaptation to climate

change: An example from Indian farmers. Climate Risk Management, 16, 195-

207.

Vignola, R., Klinsky, S., Tam, J., and McDaniels, T (2013). Public perception,

knowledge and policy support for mitigation and adaption to climate change in

Costa Rica: comparisons with North American and European studies.

Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 18 (3), 303-323.‏

Wei, J., Hansen, A., Zhang, Y., Li, H., Liu, Q., Sun, Y., & Bi, P (2014). Perception,

attitude and behavior in relation to climate change: A survey among CDC

health professionals in Shanxi province, China. Environmental research, 134,

‏.301-308

Yazdanpanah, M., Thompson, M., Hayati, D., & Zamani, G. H (2013). A new

enemy at the gate: Tackling Iran’s water super-crisis by way of a transition

from government to governance. Progress in Development Studies, 13(3), 177-

‏.194

Zamasiya, B., Nyikahadzoi, K., & Mukamuri, B. B )2017(. Factors influencing

smallholder farmers' behavioural intention towards adaptation to climate

change in transitional climatic zones: A case study of Hwedza District in

Zimbabwe. Journal of Environmental Management, 198, 233-239.‏

Zobeidi, T., Yazdanpanah, M., Forouzani, M., & Khosravipour, B (2016). Climate

change discourse among Iranian farmers. Climatic change, 138(3-4), 521-535.