№13 (28491)22 ҚАҢТАРБЕЙСЕНБІ2015 ЖЫЛ

АҚПАРАТТАРаєыны● Өткен жылы еліміздің

20 мыңға жуық азаматы шарт ты ақшалай көмекке ие болды. Денсаулық сақтау жəне əлеу меттік даму министрлігі хабарлағандай, Ақмола, Шығыс Қазақстан жəне Жамбыл облыс-тарында «Өрлеу» қанатқақты жобасының арқасында 3 843 от ба сы немесе 19 909 азамат 413,3 млн. теңге көлемінде шарт ты ақшалай көмек алған.

● «Қазагромаркетинг» АҚ сыйақы мөлшерлемелерін субсидиялауға өтінімдер қа-былдай бастады. Құрылымның баспасөз қызметі бұл субсидия-лау мемлекетіміздің агроөнер-кəсіптік кешенді дамыту жө-нін дегі «Агробизнес-2020» бағ дарламасы аясында жүргізі-ле тінін мəлімдеді.

● Астанада Жеңістің 70 жылдығына орай ардагерлер үшін 579 млн. теңге бөлінді. Қалалық жұмыспен қамту жəне əлеуметтік бағдарламалар басқармасының дерегінше, қарт майдангерлерді қолдау мақсатында кең ауқымды акция лар мен іс-шараларды өткізу жоспарланған. Бүгінде елордада Ұлы Отан соғысының 228 ардагері тұрып жатыр.

● Алматының 2015 жыл-ғы бюджеті нақтыланды. Қа лалық əкімдіктің баспасөз қызметі атап көрсеткендей, шаһар бюджеті – 434 млрд. 497 млн. 412,3 мың теңгені, оның ішінде бюджет шығындарын алып тастағандағы нақтылы бюджет 350 млрд. 841 млн. теңгені құрады.

● Қарағандылық кəсіп-о р ы н д а р А с т а н а д а ғ ы ЭКСПО-2017 қалашығын салу ға қатысады. «Астана ЭКСПО-2017» ҰҚ» АҚ басқар-ма сының төрағасы Мұрат Ома-ровтың айтуынша, өңірдегі өндіріс орындары құрылыс қа қажетті темір-бетон бұйым-дарын, сэндвич панельдер, по -лиэтилен жəне престелген құ-бырлар, радиаторлар жəне ар-найы киімдер жеткізіп бермек.

● Былтыр Оңтүстік Қа зақ-станда 405 мың шаршы метр тұрғын үй ел игілігіне ұсы-нылды. Облыстық құрылыс басқармасы басшысының міндетін атқарушы Ермек Қыдыров 2014 жылы салаға тар тылған инвестиция көлемі 187 млрд. 614 млн. теңгеге жеткенін мəлім етті.

● Жамбыл облысында автобустарға GPS-бақы-лау орнатылып жатыр. Об-лыстық əкімдік үстіміздегі жылы бақылаудың бірыңғай жүйесін құруға 18,2 млн. теңге қаралғанын жеткізді. Бүгінде GPS жүйесі Тараздағы автобустардың 50 пайызына қойылған.

● Маңғыстау өңірінде маңызды құжат қабылданды. Аймақтағы мұнай өндіретін 7 кəсіпорын облыс əкімді-гімен, кəсіподақтар кеңесімен жəне кəсіпкерлер палатасы-мен бірлесе отырып, жұмыс-шылардың еңбек құқықтарын қам тамасыз ету мақсатында мемо рандумға қол қойды. Аймақ басшысы Алик Айдар-баев мұны жоғары бағалады.

Хабарлар Үкімет, облыстық əкімдіктер сайттары

мен «ҚазАқпарат» деректері бойынша дайындалды.

5-бет

3-бет

7-бет

Бїгінгі нґмірде:

● Еңбегімен еленген

Елдік белестері

Танауы ќусырылєан кəрі ќўрлыќ

Ресейдегіќазаќ

батырлары

Екі аяқты пенденің Жасаған иемізден кемтарлық пен мүгедектікті сұрап алмай-тыны шындық. Десек те, жер бетіндегі адамдар қауымының барлығының бірдей он екі мүшесі сыңғырлап, төрт аяғынан тең басып тұруы мүмкін де емес. Туабітті кемтарлықтың өзі аз емес десек, тосын-нан соғар ауру мен дерт атаулары əртүрлі соғыстар мен запыранды зауалдар адам-затты тіптен де бүтін қалдырмайды. «Тұяғы бүтін тұлпардың, қанаты бүтін сұңқардың» жоқ болатындығы сондықтан. Сонымен бірге, кемтарлық пен мүгедектік ұлт пен ұлысты, мемлекет пен қоғамды таңдамайтыны тағы бар. Мынау бай, мынау кедей деп те жіліктемейді. Əлемде он екі мүшесі түгел жұрты бар мемлекетті күндіз

шаммен іздеп таба алмайтынымыз рас. Алайда, мемлекет те, қоғам да жоғарыдағы мүмкіндігі шектеулі жандардың ұпайларын түгендеуге, солардың жоғын жоқтап, мұңын мұңдауға міндетті. Əйтпесе, адамдығымыз қайсы! Малдан айырмамыз қане!

Елбасының қаузап отырғаны да осы адамшылық пен мейірімділік, ізгілік пен имандылық. Бұрыннан да мүмкіндігі шектеулі жандарды назардан тыс қалдырып көрмеген «Нұр Отан» партиясының Шығыс Қазақстандағы облыстық филиалы бұл ізгілікті шараны əрі қарай жалғастыруда.

Ағза кемістігі бар жандар дегеннен шығады, күні кешеге дейін партияның облыстық филиалы төрағасының бірінші орынбасары қызметін атқарған, бүгінде

облыс əкімінің кеңесшісі Түсіпхан Түсіпбековпен Өскеменнің Защита атты теліміндегі «Қазақ зағиптар қоғамы» бөлімшесіне барғаным бар. Зағип жан-дар партияға арызданыпты. Өздіктерінен қарға адым жер жүрудің өзіне зар болып отырған жандар бірнеше мəрте жоғарыдағы биліктен, үлкен мекемелерден дат сұраған.

– Басты проблема – біздерге тапсы-рыс тың мүлдем жоқтығы. Мемлекеттік сатып алу жүйесімен жұмыс істейміз. Тен-дерлерде үнемі ұтыламыз, себебі, мəселе тағы да қаржыға тіреледі. Материалдар қымбат. Оларды сатып алуға біздер дəрменсізбіз. Қалталылар қағып кетеді, тендерді. Мүмкіндік берсе, біздер қағаз конверттер, төсек-орынның ақжаймаларын, қолғаптар, желеңдер мен алжапқыштар жəне арнаулы киімдер тігуге толық қабілеттіміз. Өз күнімізді өздеріміз көруге толық мүмкіндігіміз бар, тек біздерге кəсіпорындар мен мекемелерден біраз тапсырыс алып берсеңіздер екен, – деп басқарма төрайымы Г. Күзекпаева күрсінді.

Күрсінді дегенім жай сөз, өксік пен қоламталы өкініш бар төрайымда. Əлеу-меттік қамту ма, тамақ өнеркəсібі ме, тіпті, ауыл шаруашылығының кез келген саласы ма, біздерге бəрібір, бəрінде істей аламыз, тек жұмыс тауып берсеңіздер болды, деп

шу-шу етіседі ғаріптер. Біздерге мелжемді əлеуметтік өтемақы төлеңдер, тұяғымыз бен қанатымыз кетілген мүгедек жандар-мыз, шаңырағымызға аспандағы айды, көктегі күнді қондырыңдар, қазанымызға қазы-қарта, жал-жая салып беріңдер деп өрекпіп, көкке шапшып, айға қарап түкіріп отырған бір жанды кездестірмедік.

Əрине, одан бері біршама уақыт өтті. Қоғам мүшелерінің арыз-өтініштері де ішінара орындалды. Елбасы Жолдауының талыстай бір бөлімін алып жатқан «Ке-дер гісіз келешек» тапсырмасының Шығыс Қазақстандағы бүгінгі жүрісі көңіл тұщы-тар лықтай. Жобаның табысты жүзеге асуына облыстағы партия филиалдары тікелей бақылау жасап қана қоймай, оның қазанында бірге қайнап жүр.

Мəселен, облыстағы партия филиал-дарының қоғамдық қабылдау бөліміне был-тыр 265 мүгедек жан бас сұққан көрінеді. Өтініштерді жіліктер болсақ, олар дың басым бөлігі – 38,1 пайызы жұмыс қа ор-наластыруды сұраса, жалпы арыз бе ру-шілердің 32 пайызын əлеуметтік мəселелер толғандыратын көрінеді. Несие алып, өз бизнестерін ашқысы, жеке кəсіппен шұғылданғылары келетіндері қаншама. Сонымен бірге, мүгедек жандар денсаулық сақтау мекемелерінің қызметтеріне, қызмет көрсету сапасына көңілдері толмайтында-рына да ашынады.

● Əлеуметтік қорғаудың əлеуеті

Мїгедек деп мїсіркеме...Қазақ жетімін жылатпаған, кемтарын кемсітпеген текті жұрт еді. Уақыт озды, ұрпақ тозды. Балапан басына, тұрымтай тұсына кетті. Еліміздегі мүмкіндігі шектеулі ғаріп жандардың тағдыр талқысына тасталып, мейірімсіздіктің қатыгез шеңгелінде шырылдауын жан-жүрегімен түйсінген Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев былтырғы Жолдауының тұтастай бір бөлімін «Кедергісіз келешек» деп атап, мемлекетіміздегі атқарушы билігі бар, жекеменшік иелері бар, акционерлік қоғамы бар – барлығына бірдей тапсырма берді: мүгедек жандарды мүсіркеп, оның əмиянына тиын-тебен тастама, тұрақты жұмыспен қамты, сонда ғана олардың күңгірт те күрсінулі күндері жарық əрі шуақты болады дегенді айтты. Осы шаруаға басшылық жасауды, бас-көз болуды идеологиялық көшбасшы – «Нұр Отан» партиясына міндеттеді.

(Соңы 11-бетте).

Сатыбалды СƏУІРБАЙ,«Егемен Қазақстан».

Осындай өндірістегі өзіндік қолтаңбаларымен дараланатын жұмысшылар əулеттерінің бірі Уəлихандар деу орынды болмақ. Өз кəсіптерінен нəсібін тауып жүрген олар зауыттың түрлі еңбек буынында еңбек етеді. Əулеттің отағасы Меңдіғали Уəлихан қызметіне адал, міндетіне берік жан. Ол бүгінде ұжымның маң-дай алды маманы ғана емес, №3 уатушылар бригадасының брига-дирі, жастардың тəлімгері.

Əулеттің отағасы Меңдіғали

1985 жылы Орынбордан өзінің ата-бабасы туып-өскен Елек елді мекеніне қоныс аударған бола-тын. Атамекенге атбасын тіреген ол келген күннен бастап-ақ бірден зауыттың теміржол цехына жүкші болып жұмысқа орналасты. Қолы тиген жұмыстың ұтырын біле қоятын қасиетінің арқасында жаңа ортаға тез сіңісіп кетті. Маңдай термен тапқан табыстың қадірін түсінетін жігіт өмір бойы жүкші болмайтынын да ой елегінен өткізіп қоятын. Сөйтіп жүргенде, Елек ауылының атақты сауыншы-сы Мəдинамен көңіл жарастырып, отау құрды.

Осында жұмысқа ауысуына Мəдинаның да ықпалы болғаны рас. Ол қазір теміржол цехын-да оператор болып еңбек етеді. Енді олардың ісін жалғастырған ұлы Əнуар күрделі құрылыс жəне жөндеу бөлімінде талдаушы қызметін атқарса, қызы Наздыгүл Бекарыстанова №1 балқыту цехының тізімдеушісі, ал, оның жолдасы Асхат Бекарыстанов зау-ыт диспетчері, ағасы Якуп Əбілаев қожды қайта өңдеу цехында уату-шы жұмысын атқарады. Оның ба-жасы Ержан Көпмағамбетов энер-го цехында слесарь-жөндеуші, бал-дызы Жұмагүл Жатаева теміржол

цехында жол бұрушы болып еңбек етеді. Меңдіғалидың екінші ұлы Жасұлан да №1 балқыту цехы-на күйдіруші болып орналасып жатыр екен. «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілесің» дегендей, бұл да Меңдіғалидың өнегесінің нақты мысалы. «Əке көрген оқ жо-нар» деп осындайда айтса керек. Бүкіл бір əулетке жылы ұя болған зауытты Меңдіғалидың екінші үйі есептеуі де сондықтан.

БРИГАДИР

Еуразиялық топтың құрамына кіретін «Қазхром» ТҰК» АҚ-тың филиалы – Ақтөбе ферроқорытпа зауытында жұмысшылар əулеті көптеп саналады. Осы жылдарда зауыт көптеген жұмысшы əулеттерін тəрбиелеп, қанаттарын қатайтып, өндіріске білікті маман ретінде қалыптастырып шығарды. Олар бүгінде өндіріске əулетімен тамырын жайған мəуелі бəйтерек іспетті. Жетпіс жылдан астам тарихы бар кəсіпорын тұғырын бекітіп тұрған да солар десек, қателесе қоймаспыз.

––––––––––––––––––Суретті түсірген

Ұлтуар АСАНОВА.

(Соңы 6-бетте).

Асқар ТҰРАПБАЙҰЛЫ,«Егемен Қазақстан».

Күн тəртібіне шығарылған Қазақстан мен Мажарстан үкі-мет тері арасындағы олардың мем-ле кеттерінің аумағында заңсыз тұратын адамдардың реадмиссия-сы туралы келісімді ратифика-циялау туралы заң жобасы депу-таттар қолдауына ие болды. Ол бойынша баяндаманы Ішкі істер министрі Қалмұханбет Қасымов жасады. Келісім мақсаты тараптар мемлекеттерінің аумағында заңсыз жүрген адамдардың реадмиссиясы мен транзитін өзара жеңілдету бо-лып табылады.

Сондай-ақ, тараптар мем ле-кет терінің аумақтарына келу жəне оларда болу шарттарын орында-майтын адамдарды қауіпсіз түрде жəне тəртіппен қайтаруды орна-ту көзделген. Бұл санатқа елі міз аумағына заңсыз кірген неме се заңды, бірақ визаның немесе ел де болу мерзімі өтіп кеткеннен кейін қалған адамдар жатады. Аста на

жəне Алматы қалаларының халық-аралық əуе жайлары реадмиссия үшін кесіп өту пункті болып та-былады.

Келісім сол сияқты үшінші мем лекеттер азаматтарының жəне азамат тығы жоқ адамдардың реадмис сиясын, транзитт ік операция ларды, дербес деректер мерзім дерін есептеуді жəне оларды қорғауды регламенттейді. Бұл рет-те реад миссияға жататын адамдар-ды сұ рау салынатын тараптардың мемлекеттік шекарасына дейін тасымалдау жөніндегі, сондай-ақ, оларды ықтимал қайтаруға байла-нысты шығыстарды сұрау салушы уағдаласушы тарап көтереді.

Мəжіліс Төрағасы Қабиболла Жақыповтың жетекшілігімен өткен палатаның кешегі жалпы отырысында өзін өзі реттеу, кəсіпкерлік, мемлекеттік сатып алу жəне өзге де заң жобалары-на қорытынды əзірлеу мерзімдері бекітілді. Сондай-ақ, палата Мажарстанмен заңсыз адамдар реадмиссиясы, сақтандыру жəне исламдық қаржыландыру заңдық құжаттарын талқыға салды.

Заѕ жобалары айналымєа алынды

Кеңеске Астана, Алматы қала -лары мен облыстар əкім дері нің орынбасарлары – əкімдер жа нын -дағы əйелдер істері жəне отба сы -лық-демографиялық саясат жө -нін дегі комиссиялардың төраға-лары қатысты. Оның барысын да Мем лекет басшысының «Нұр лы Жол – болашаққа бастар жол»

атты Жолдауының негізгі ереже-лерін іске асыруға арналған Əйел-дер істері жəне отбасылық-демо-гра фия лық саясат жөніндегі ұлт-тық ко мис сияның 2015 жылғы жұ мы сының негізгі бағыттары белгіленді.

Биылєы басты баєыттар белгіленген кеѕес

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы, Қазақ стан Президенті жанындағы Əйелдер істері жəне отба сылық-демо гра-фиялық саясат жөніндегі ұлттық комиссияның төрайымы Гүлшара Əбдіқалықованың жетекшілігімен селекторлық кеңес өтті, деп ха-барлады Президенттің баспасөз қызметі.

Сапар мақсаты – Германия Федералдық канцлері Ангела Меркельге Қазақстан Президенті

Нұрсұлтан Назарбаевтың 2017-2018 жылдары БҰҰ Қауіпсіздік К е ң е с і н і ң т ұ р а қ т ы е м е с

мү ше лі гіне Қазақстанның канди-датурасын ілгерілетуге қатысты жолдауын табыс ету.

Вице-спикер алдағы сапар-дың маңыздылығына назар ау-дара келіп, Германия мен Қа-зақ станның жақын əрі сенімді əріптестер екенін атап өтті.

Ўйымныѕ Ыстамбўлдаєы сессиясына ќатысты

21-22 қаңтарда Қазақстан Республикасы Парламенті Сенаты Төрағасының орынбасары Асқар Бейсенбаев бастаған қазақстандық парламенттік делегация Ыстамбұлда Ислам Ынтымақтастығы Ұйымы Парламенттік одағының «ХХІ ғасырдағы қатерлерге жауап: жаһандық бейбітшілікті, сот төрелігін, тұрақтылықты жəне қауіпсіздікті орнықтыру» тақырыбына арналған 10-шы сессиясына қатысты.

ИЫҰ парламенттік форумы аясында қазақстандық делегация Түркияның Ұлы Ұлттық Жина-лысының Төрағасы Ж.Чичекпен кездесіп, екіжақты ынтымақтастық мəселелерін талқылады.

Түркиямен стратегиялық əріп тестіктің маңызы туралы айта ке ліп, А.Бейсенбаев Қазақстан-Түр кия ынтымақтастығының түрлі салалардағы қарқынды

да муына тоқталды жəне екі елдің парламенттерінде жұмыс істей-тін «Қазақстан-Түркия» парла-мен т аралық достық тобының əлеуе тін жан-жақты өрістету қажет тігін атап өтті. Кездесуге сенатор Л.Тұрлашов, сондай-ақ, Мəжі ліс депутаты Т.Ибраев пен М.Ахма диев қатысты, деп хабарлады Сенаттың баспасөз қызметі.

Дастан КЕНЖАЛИН,«Егемен Қазақстан».

Жиында Мəдениет жəне спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы өткен жыл да

атқарылған жұмыстар турал ы баяндама жасады. Ол спорт феде-ра цияларының жұмысы, спорт-шылардың былтырғы жетіс тік-тері, бұқаралық спортты дамы-туда істелінген шаралар туралы

айтып, министрліктің алдағы кез-ге жоспарланған жұмыстарына кеңінен тоқталды. Онда министр 2016 жылы Рио-де-Жанейрода өтетін Олимпия ойындары-на қазақстандық спортшылар кемінде 115 лицензия иеленуі керектігін, осы мақсатта спорт-шыларымызды жарыстарға дай-ындау жұмысына баса назар ауда-рылып жатқанын атап өтті.

Бірігіп жўмыс істеуді тапсырдыКеше Мəдениет жəне спорт министрлігінде қысқы жəне

жазғы спорт түрлері федерациялары жұмысының қоры-тын дысы мен федерациялардың министрлікпен өзара əріп-тес ті гін одан əрі жетілдіру мəселесіне арналған жиын өтті. Оған Премьер-Министрдің орынбасары Бердібек Сапарбаев қатысты.

Германия елшісімен кездестіМəжіліс Төрағасының орынбасары Дариға Назарбаева

ГФР-дың Қазақстандағы Төтенше жəне өкілетті елшісі Гидо Херцпен кездесті. Елшімен əңгіме барысында Мəжілістің парламенттік делегациясының жақын уақытта Германияға жасайтын сапары жайы талқыланды, деп хабарлады осы палатаның баспасөз қызметі.

(Соңы 2-бетте).

(Соңы 2-бетте).

(Соңы 2-бетте).

(Соңы 8-бетте).

Əңгіме барысында Қазақстан-Америка қарым-қатынасының ахуа-лы мен перспективалары, сон дай-ақ, халықаралық күн тəрті бін дегі өзекті мəселелер қарасты рыл ды.

Екі елдің басшылары Ук раи-на ның оңтүстік-шығысындағы жағ дайды талқылады. Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан тарапының көзқарасы бойынша Украина, Ре-сей, Германия жəне Франция бас-шылары деңгейіндегі келіссөздер арқылы шешілуі мүмкін осы мə-селемен жеке өзі айналысып жат-қанын айтты.

Қазақстан Президенті аме ри-калық əріптесінен Украина мəсе-лесі бойынша ортақ мəміле жолын іздестіру ісіне мейлінше белсенді қатысуды өтінді.

Мемлекет басшысы Ресейге

қатысты экономикалық санкция-лар Орталық Азия өңіріне де ықпал етіп жатқанына тоқталды.

АҚШ Президенті Украинадағы жағдайды дипломатиялық жолмен шешуді жақтайтынына Нұрсұлтан Назарбаевты сендіре отырып, бұл үшін бірінші кезекте Минск уағ да-ластықтарын орындау қажеттігін атап өтті.

Б.Обама, сондай-ақ, Қазақ стан-ның халықаралық қауіпсіздікті нығайту ісіне жұмсаған күш-жі герін жоғары бағалады жəне Мемлекет басшысының Украи-на дағы қақтығысты бейбіт жол-мен шешу ісіне белсенді атсалыса беретініне сенім білдірді.

Телефон арқылы сөйлесуге Америка жағы бастамашылық етті.

Телефон арќылы сґйлестіЕлбасы Нұрсұлтан Назарбаев АҚШ Президенті Барак

Обамамен телефон арқылы сөйлесті, деп хабарлады Прези-дент тің баспасөз қызметі.

www.egemen.kz2 22 қаңтар 2015 жыл

Əлемдік өзгерістерге орай біздің жағдайымызды бағамдап алуда, болашақта атқарылуға тиіс міндеттерді белгілеуде 2014 жыл Қазақстан үшін маңызды жыл болды деп есептеймін. Қазақстан жаһандық про-блемаларды абыроймен еңсере білді жəне өзге елдерге үлгі көрсетті. Біздің Президент əрқашанда алға стратегиялық көзқараспен қарайды. Елді сынаққа салып көретін қаржы дағдарысы сияқты жағдайлар болған кезде, əрдайым нақты жоспарға негізделген шешімді таба біледі.

Біздер Еуразия кеңістігінде бірінші болып жүйелі жоспарлауды енгізген ел екенімізді ұмытпауымыз керек. Кеңес Одағы ыдыраған соң, жұрттың бəрі: «Жоспарлау жүйесі нарық

кезеңіне сəйкес келмейді, ұзақ мерзімді жоспардың қажеті жоқ» деп жатқанда, Қазақстан Президенті Н.Ə.Назарбаев 1997 жылы «Қазақстан-2030» Стратегиясын ұсынды жəне қабылдады. Міне, біз сол кең ауқымды елдік жоспардағы міндеттемелерді негізінен орындадық. Енді «Қазақстан-2050» Стратегиясын іске асыруға кірістік.

Мемлекет басшысын таңдауда қазақ стан-дықтардың жолы болды. Ол барлық жұмысын жоспарға негіздеп құрады. Осындай пікірді тек отандастарымыз ғана емес, шетелдердің көптеген саясаткерлері де, қарапайым аза-маттары да жиі айтатынын естіп жүрміз. Бұл – жүйелі ойлайтын адамның жетістігі. Яғни, адам бірнеше жыл алға болжаммен қарай біле тін болса, ол əрқашанда стратегиялық жеңіс ке жетеді. Сондықтан да осы күнге дейін біз стра те гияға жəне жоспарға сəйкес өмір сүріп келеміз.

2014 жылдың соңында Елбасы əлемдік өзгерістерге орай болуы ықтимал қиындық-тардың алдын алу мақсатында Қазақстанның «Нұрлы Жол» атты Жаңа Экономикалық Саясатын ұсынды. Бұл Жолдау экономикалық тұрғыдан алғанда бұған дейін қол жеткізілген жетістіктерге жəне орындалған жоспарларға негізделген. «Егер бір жылдығыңды ойласаң – астық өсір, алдағы он жылдықты ойласаң – ағаш отырғыз, ал 100 жылдықты ойласаң – ұрпақ тəрбиеле» деген халық даналығы бар.

Президент өз Жолдауында өңірлерді ин-дустрияландыру, ауыл шаруашылығын да-мыту, шағын кəсіпкерліктің үлесін арттыру жəне басқа да алға қойған міндеттерімен бірге, ол əрқашанда тəуелсіз елдің азамат-тарын тəрбиелеу мен қалыптастырудың маңыздылығына тоқталады. Ең бірінші адамдар арасында келісім болуға тиіс. Ел ішінде татулық пен келісім болса, алға қойған барлық міндеттер орындалады. Осы ұстаным Елбасының барлық Жолдауларындағы негізгі іргетас болып отыр.

Жолдау – белгілі бір кезеңде атқарылатын жоспарлардың тактикалық құжаты. Ал стратегиялық бағдар – «Қазақстан-2050». Əрқашанда адам факторы басты рөл атқарады. Бізге тəуелсіз елдің рухымен тəрбиеленген азаматтар керек. Сонда тұрақты мемлекет бо-лады. Патриоттық сезімі жоғары, өз Отанын сүйетін жəне аянбай еңбек ететін ұрпақты қалыптастырудың арқасында ғана «Мəңгілік Ел» идеясы жүзеге асады.

Бұл Жолдаудың жаңа жылдан бұрын жа-рия етілуі, біріншіден, экономикалық тұрғыда тиімді болса, екіншіден, 2015 жылы аталып өтетін елеулі мерейтойлардың маңыздылығы ескерілген болуы керек.

Қазақ хандығының 550 жылдығы, Қазақстан халқы Ассамблеясы мен Конституциямыздың 20 жылдығы, Ұлы Жеңістің 70 жылдығы жай тарихи кезеңдер емес. Осы мерейлі белестерді атап өтудегі мақсат – қазақстандықтардың патриоттық сезімін арттыру. Мысалы, Ұлы Отан

соғысында елді қорғау үшін КСРО-ның барлық тұрғыны майданда да, тылда да жауға қарсы күресе білді. Жалпы, Ұлы Отан соғысы халықтың біртұтастығымен тарихта қалды.

1930-жылдары халықтың аштыққа ұшырағаны, қуғын-сүргінге түскеніне қарамастан, елдің басына күн туғанда, бəрі бірігіп, дұшпанына қарсы тұрды. Жаудың өте күшті техникасы да адамдардың рухы алдында ештеңе істей алмады. Сол соғыста əкелеріміз Отанға, туған жерге деген сүйіспеншілігін, патриоттық сезімінің жарқын көрінісін көрсетті. Отанды сүюдегі сол сезімді біз жас ұрпақтың бойына сіңіре білуіміз қажет жəне жастар соғыс ардагерлеріне құрмет көрсету өздерінің азаматтық парызы екенін білуге тиіс. Жаңа жыл қарсаңында барлық ардагерлерге сыйлықтар табыс етілгені де ерекше құрметтің бір көрінісі болды. Бұдан біз Елбасының бала кезінен бойына сіңген қасиетті көреміз.

Елбасы айтқан Қазақ хандығының 550 жылдығын атап өтудің де мəні зор. Өйткені, «Мəңгілік Ел» ұғымы өз тамырын біздің терең тарихымыздан алады. Ұлытауда берген сұхбатында да өткен тарихымызға құрметпен қарау керектігін айқындап берді. Біз көп емеспіз, елдің бар болғаны 17 млн. тұрғыны бар. Біртұтас мемлекет болу үшін жас ұрпақты ел тарихын құрметтеуге тəрбиелей беруіміз керек.

Адамды тəрбиелеуде өзіндік рөлі бар үшінші тұтқа – Қазақстан халқы Ассамблеясы. Өзім алғаш құрылған кезден бері осы ұйымның мүшесімін. Маған ҚХА-ның Батыс Қазақстан облыстық ұйымы төрағасының орынбасары қызметі ұсынылды. 2007 жылы Мəжіліске депутат болып сайланғанға дейін қоғамдық негізде осы қызметті атқардым. Қазір ҚХА-ның Парламенттегі депутаттық тобының мүшесімін.

Бұл ұйымның 20 жылдығы мен үшін үлкен мереке. Өйткені, осы ұйымның мүшелері – біздер де жиырма жылдың ішінде өзгердік. Қазақ халқын толғандыратын

мəселелерді, елдік, ұлттық проблемаларды қабылдауымыз өзгерді, ішкі көзқарасымыз жаңаша қалыптасты. Өйткені, Ассамблея қоғамдық келісім институты ғана емес, бұл – біртұтас қазақстандықтардың білім мен тəрбие алған өмір мектебі! Осы мектепте оқи жүріп, біз бір-бірімізге жақындай түстік.

Айталық, 1990-жылдардың басында еркіндік берілген соң, əркім өз болашағын ойлап, немістер Германияға, орыстар Ресей-ге көше бастады. Ал осында қалған əрбір ұлт өкілі өзара ұйымдасып, мектеп ашып, қоғамдық бірлестіктер мен мəдени орталық-тарын құра бастады. Яғни, əркім өз дəстүрім, ана тілім сақталса екен деп өзіне тартты.

Соны байқай білген Президент 1995 жылы 1 наурызда өз Жарлығымен Қазақстан халқы Ассамблеясын құрып, барша ұлт пен ұлыстың орталықтары мен бірлестіктерін бір шаңырақтың астына алды. Сол кезден бас-тап біз бəріміз де қазақстандықтармыз де-ген ұғым пайда болды. Қазір барлық мəдени бірлестіктер өзінің «мен» деген ұғымына «біз» деген ортақ ұғым арқылы қарайды. Егер «мен» деген ұғым алға шығып кетсе, əртүрлі қайшылықтар пайда болады. Сондықтан «мен» мен «біз» деген ұғымдардың арасындағы үйлесімділік ұлтаралық келісімнің терең түсінігін айқындайды.

Бастапқыда əр ұлт диаспорасы тек өз тілім, өз дəстүрім деген болса, қазіргі кез-де түсініктері өзгерді. Қазақстанда тұрып, қазақ тілін үйренбесе болмайтынын ұғынды. Мəдени бірлестіктерде қазақ тілі жүйелі оқытыла бас тады. Мемлекеттік тілді жетік білетін өзге ұлт өкілдерінің қатары жыл санап артып келеді. Журналистер, тележүргізушілер, əншілер шығып жатыр. Қазақ балабақшалары мен мектептеріне өз балаларын беріп жатқан ата-аналар да аз емес.

Міне, осының бəрі олардың көзқарасы елдік жəне ортақ мақсатқа қарай өзгергенін көрсетеді. Қазір көптеген балалар үш тілді меңгеру үстінде. Қазақ тілін білу, қазақ тілінде сөйлеу өзге ұлттың балалары үшін мəртебе болып тұр. Өйткені, мұны өзінің мемлекеттік институттары арқылы мемлекет те қолдап отыр.

Біз үдерісті жасанды түрде жеделде-ту жолын таңдаған жоқпыз. Яғни, біреуіне жол ашу үшін екіншісіне мүлдем тыйым салып тастаған болсақ, келіспеушіліктер туындар еді. Біз табысқа бірте-бірте жету жолымен жүріп келеміз. Қазақ мектептері мен балабақшаларының саны бірте-бірте ұлғайтылды. Мысалы, бұрын ірі қалаларда, облыс орталықтарында қазақ мектептері мүлдем аз болды жəне олар ескі ғимараттарда орналасқан-ды. Астана қаласында жалғыз №4 мектеп болған еді. Қазір қазақ мектептерінің саны отыздан асып кетті.

Бүгінде компьютермен жабдықталған заманауи мектептер салынуда. Сонымен қатар, барлық облыс орталығында Назарбаев зияткерлік мектептерінің ашылғаны білім мен

ғылымның дамуында үлкен серпіліс жасады. Өзім Батыс Қазақстан облысына іссапармен барғанда, Орал қаласындағы Назарбаев зияткерлік мектебіне кіріп шығуға тырыса-мын.

Біз бір конференциясына қатысып едік, оқушылар үш тілде баяндама жасады. Қазақ тілінде бастайды, орыс тілінде жалғастырады жəне ағылшын тілінде қорытындылайды. Қай тілде де еркін сөйлейді. Мен Ассамблея мүшелеріне осы тəжірибені үлгі ретінде алу-ды ұсындым.

Осыдан жиырма жыл бұрынғы жағдай мен қазіргі заман жер мен көктей! Ол кезде қаладағы жалғыз мектеп қазақтардың өзіне аздық ететін еді. Өзге ұлт өкілі өз баласын қазақ мектебіне бергісі келсе де, мүмкіндік жоқ болатын. Ал енді қазір балалар қазақ тілін оқу арқылы қазақ халқының бай тарихымен танысады.

Мысалы, мен де өзім үшін үлкен сүйіспеншілікпен қазақ тілін үйреніп жа-тырмын. Ең қызығы, қазақ жəне орыс тілдеріндегі көптеген ұқсастықтарды тауып, оны меңгерумен қатар, тілді тереңірек танып-білуге деген қызығушылығым арта түсті. Бірі түркі, екіншісі славян тіліне жататын болса да, кейбір сөздердің тереңіне үңілсек, қазақ жəне орыс тілдерінің өзара ықпалдасуын көруге болады.

2013 жылы «Родник Алтая: от Аз и Буки до Аз и Я или Моя Евр Аз и Я» кітабым жарық көрді. Мен бұл кітапты жазуда он жылдай еңбек еттім. Қазақ жəне орыс тілдеріндегі сөздердің, жалпы алғанда, 50-60 пайызы бір-біріне ұқсас екеніне көз жеткіздім. Жалпы, Алтай тілдерінің терминдері көптеген тілдерге енген. Егер біздің филологтар мен лингвис-тер белсенді жұмыс істесе, Алтай тілдерінің сөздері, белгілі бір заттардың ұғымдары мен түсініктері көптеген еуропалық тілдерге еніп кеткенін көретіні сөзсіз. Өйткені, Алтайдан басталған халықтардың ұлы көші өзімен бірге дыбыстық негізді ала келді.

Айталық, «ел» деген сөз қазақ тілінде халық, мемлекет ұғымын білдіреді. Ал орыс тілінде «ель» қылқан жапырақты шырша ағашының атауы. Марий Эл республикасы бар. Ежелде «ұлы ел» деген ұғым болған. Президент ұсынған «Мəңгілік Ел» идеясы да осы ұғымдармен үндесіп жатыр.

Бүгінгі таңда біз жаңарған қазақ мемлекеттілігі идеясы төңірегіне бірігіп отыр-мыз. Президент Жолдауы жаңа міндеттерді айқындап берді. Ортақ мақсат жолында еңбек еткен халықтың алар асулары да биік болмақ. Жолдауда көзделген бағдарламалардың іске асуы Қазақстанды тағы бір жаңа белеске шығаратынына сенемін.

Виктор КИЯНСКИЙ,Парламент Мəжілісінің депутаты,

«Нұр Отан» партиясы фракциясының мүшесі, ҚХА мүшесі, техника

ғылымдарының докторы, профессор.

Əлемдік өзгерістерге орай біздің

● Біз – қазақстандықтармыз!

ТАТУЛЫЌ ПЕН КЕЛІСІМ болса, алєа ќойєан барлыќ міндеттер орындалады

Бірлігі мықты ел болса,Барлығы түгел бауыр-ды.

Төле бидің толғауынан.

Көмбесінен аршып алып көне заман,Төріне озды уақыттың Төле бабам.Құшағына сыйғызған күллі алашты,Ақылы абыз,Ойы алғыр зерек адам.

Ақыныңның көңілі неден алаң?!Егеменді, еңселі ел ол аман.Алға тартқан айдында кеме-қоғам.Өмір-мұхит,Өткел жоқ терең онан,Соның бəрін болжаған Төле бабам.

Жел айдаған тағдыры жапырақтай,Қазақ үшін құт қоныс атырап бай.Тарлық етті Төлеге кейде далам,Афинаға сыймаған Сократтай...

Билігіне болмапты сүйсінбеген,Парасатын, парқын кім түйсінбеген?!Үзік бауын үш жүздің үйлестіріп,Үй ішіне үй тіккен Үйсін Төлем...

Даласы кең... тауы асқақ... кемдігі жоқ,Ел бірлігі ең басты болды міндет.Үш жақтағы үш биді өле-өлгенше,Алаңдатқан алаштың Теңдігі көп.

Омақа асты сенген құр күшке талай,Жəй қарамақ елдік бұл іске қалай?!Ыдыратып, тоз-тоз қып жібереді,Ынтымағы жоқ елді дұшпан оңай.

Құйқылжыған күн еді құстар əні,Жиделбайсын түрленген түскі алабы.Жақсылармен бас қосқан Төле бабам,Алдарына алдыртты үш баланы.

Тұт ағашы жатқан бұл кезде гүлдеп,Ысырылып кейінге өзге міндет.Төле бабам алдыртты мəжіліске,Ұшқын шашқан үшеуін көздерінде от.

Бірлік болмақ бастайтын мұратқа елді,«Қалай... қайтіп?!»Жан-жақтан сұрақ төнді...

Төле алдына үш бала тізе бүкті,Үш өркенге бұл нағыз сынақ болды.

Төле бабам оянып қалың ойдан,Қыл үстінде қазақтың жаны қайран!Деп күрсінді бір ауық,бір кездеріОсылардай болатын Абылай хан.

Үстем болсын азамат ары малдан!Үйсін Төле алаштың бəріне арман.Басын қосқан үш жүздің хан Абылай,Керек болса, Төледен тəлім алған...

Қазақ деген момақан, тыныш халық,Ұлы күшпіз жұмылсақ! Ұмытпалық.Сөйтті дағы ұсынды үш балаға,Бөлек-бөлек «сындыр» деп шыбықты алып.

Шыққан бала ортаға бірінші боп,Шыбықты оңай сындырды «сүйіншілеп».Екіншісі екі тал жас шыбықты,Ол да турап тастады күлімсіреп.

Бəрекелді, деді де Төле бабам:Көз тіктіңдер күмілжіп неге маған?!Үшіншіге ұстатып уыс шыбық,Бағыңды көр, шық, деді қане, балам!

Өңшең жақсы ішінен тына қалды,Өнегелі іс еді сынақ əлгі.Бұрын бастан кешпеген мына халді,Бала болса бір уыс көк шыбықты,Олай-бұлай бірғауым бұраған-ды.

Моншақ-моншақ тер шыпшып маңдайында,Қиындатып алды-ау, ол хал-жайын да.Көнбеді уыс көк шыбық бала ырқына,Ойда болсын осы жай əрдайымда!

Болмас бұдан біз үшін асқан аңыз,Төле бидей толғауын тосқан абыз.Сол Бірлік пен Ынтымақ алтын кілті –Күн сұқтанған көркіне Астанамыз.

Алға тартқан Тəуелсіз кеме-қоғам,Болады ақын ендеше, неден алаң?!Мəңгілік Ел тұрғанда мамыражай,Мəңгі жасай береді Төле бабам!!!

Толыбай АБЫЛАЕВ.Қызылорда облысы,Арал қаласы.

● Өмір жəне өлең

Бірлік туралы бірер сґз

Сол сияқты кешегі отырыста «Мүгедектердің құқықтары туралы конвенцияны ратификациялау ту-ралы» заң жобасы да қолдау тапты, яғни депутаттар «Мүгедектердің құқықтары туралы конвенция-ны ратификациялау туралы» заң жобасын мақұлдады. Заң жоба-сы Қазақстан Конституциясында жəне Қазақстан қабылдаған халық-аралық келісімшарттарда бекітілген азаматтық, саяси, əлеу меттік, экономикалық, мəдени жəне басқа да құқықтар мен еркін діктерді іске асыруда мүгедектерге басқа азамат-тармен теңдей мүм кіндіктер жаса-уды қамтамасыз етуге бағытталған. Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрі Тамара Дүйсенованың сөзіне қарағанда, заң жобасының негізгі міндеті мүгедектер мен тұрғындардың өзге де шағын мобильді топтары үшін қызметтер мен объектілердің қолжетімділігін қамтамасыз ету, оңалту саласын да қызметтер ұсыну тетігін жетілдіру, мүгедектер үшін өмір қызметі мен қоғамға ықпал дасуда тең жағ дай лар жасау болып табылады. Қазіргі таңда конвен ция ны 151 мемлекет, оның ішінде ТМД елдерінен – Армения, Əзербай жан, Грузия, Молдова, Ресей Феде рациясы, Украина ратификация-лады. Конвенцияны ратификация лау Қазақстандағы 627 мың мүге дек-ке жəне олардың отбасына консти-туциялық құқықтары мен еркін-дік терін іске асыруда қосымша кепілдіктер береді.

Сонымен қатар, депутаттар Сақ-тандыру жəне исламдық қар жы-ландыру мəселелері бойынша кейбір заңнамалық актілерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу тура-лы заң жобасын екінші оқылымда қолдады. Заң жобасының негізгі мақсаты ислам дық сақтандыруды енгізу, ислам банктерінің қызметіне анағұрлым қолайлы жағдайлар

жасау, сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру жүйесінің тұрақ ты-лығын жəне қаржылық орнық ты-лығын қамтамасыз ету көздел ген. Жалпы, заң жобасы елімізде толық-қанды исламдық қаржы жүйесін құруға бағытталған . Жұмыс топтарының отырыстарында жаза-тайым оқи ға лардан міндетті сақтан-дыру жүйесін реформалауға қатыс-ты бірқатар өзгерістер қолдау тап-ты. Олар сақтандыру төлемдерін оңтай ландыруға жəне үйлестіруге қатысты.

Мəселен, сақтандыру компа-ниялары төлейтін төлемдерді Мем-ле кеттік əлеуметтік сақтан дыру қо-рынан төленетін əлеу мет тік төлемдер сомасына азайту; зейнет ақы жарна-ларын ұстап қалу мен зейнеткерлік жасқа дейін төлемдерді жүзеге асыру; 10 ЕТЖ (ең төмен жалақы) аспайтын мөлшерде сақтандыру төлемдерін есептеу кезінде ескерілетін орташа айлық кірістің ең жоғары мөлшерін белгілеу; еңбек қабілеттілігінен 30 пайызға дейін айырылудың жеңіл түрлері бойынша төленетін төлем-дерді жұмыс берушіге аудару жəне өзге де баптар көрініс тапқан. Бұ -дан басқа, заңдық құжатта банк тер ді біріктіру немесе қайта құры лым дау кезінде біреуіне қатыс ты бас жəне еншілес банктер ара сын дағы актив-тер мен міндет те ме лерді беру жолы-мен қайта ұйым дас тыру да назардан тыс қал мапты.

Сондай-ақ, заң жобасында сақтан дыру төлемдеріне кепілдік беру жүйесін жетілдіруге; ислам банк опе рацияларын жасасу (мурабаха) тəртібі мен шарттарын оңайлатуға; исламдық лизингтік операциялар-ды ұйымдастырудың жəне оның жұмыс істеуінің құқықтық негіздерін белгілеуге қатысты сақтандыру жəне ислам дық қаржыландыру мəселелері бойынша; қаржы нарығын жəне қаржы ұйымдарын реттеуді же тіл-дірудің өзге де мəселелері бойынша түзетулер көрініс тапқан.

Заѕ жобалары айналымєа алынды

(Соңы. Басы 1-бетте).

(Соңы. Басы 1-бетте).Оның айтуынша, Олимпиадаға

спорт түрлері бойынша лицензия-лар иелену жоспары бекітілген. «Осыған байланысты еліміздің ұлттық құрама командалары Лондон Олимпиадасынан кем лицензия иеленбеуі керек. Биыл спортшы-ларымыз Олимпиада жолдамасы сарапқа салынатын жарыстарға қатысады. Осы сындардан сүрін бей өту үшін отандастарымыз жарыс тар-ға тыңғылықты дайындалуы керек», деді ол.

Сонымен бірге, А.Мұхамеди ұлы ұлттық құрама командалардың са-палы дайындықтарын қамтамасыз ету үшін «Самұрық-Қазына» қоры тарапынан қосымша қаржыландыру мəселесі шешілсе деген ұсынысын айтты. Одан кейін ведомство бас-шысы коньки тебушілердің кəсіпқой клубын ашу қажеттігі туралы мəселе көтерді. Оның айтуынша, қазіргі кезде қысқы спорт түрлерін дамы-ту өзекті мəселеге айналып отыр. Бүгінде елімізде қысқы спорттың 15 түрі бойынша 8 федерация мен 2 қауымдастық қызмет етіп келеді. Алайда, еліміздің қысқы спорттағы нəтижесі көңіл көншітерлік емес. «Сондықтан коньки тебушілердің кəсіпқой клубы құрылса, спорт шы-ларымыздың Олимпиада, Азиа да сияқты кешенді жарыстарға дай-ындығы жақсарар еді», деді ол. Осы жерде министр тағы да бұл жоба-ны «Самұрық-Қазына» қорының қолдауынсыз жүзеге асыру мүмкін еместігін атап өтті. Жалпы, ол қысқы спорт мəселесіне келгенде спортшы-ларды спорт нысандарымен, жат-тығатын жерлермен қамтамасыз ету керектігін айтты.

Осыдан кейін министрліктің Спорт жəне денешынықтыру істе-рі комитетінің төрағасы Елсияр Қа нағатов, Ұлттық паралимпиа-да комитетінің президенті Дар хан

Қалетаев, Ауыр атлетика фе де ра ция-сының президенті Жанат Түсіпбеков, Шаңғы спорты түрлері қауым-дастығының вице-президенті Владимир Смирнов, Дзюдо федера-циясының бас хатшысы Абай Қай-ма қов сөз сөйлеп, былтырғы жылы атқарылған жұмыстары туралы ай-тып берді.

Жиын соңында Б.Сапарбаев спорт федерацияларының жұмысы мен спортшылардың жарысқа дай-ын дығын жақсарту мəселесіне қатыс-ты өз ойын білдірді. Ол алды мен футбол федерациясының жұмысын сынға алды. Үкімет басшысының орынбасары біздің елде көбіне сырттан келген фут болшыларға жағдай жасалатынын, ал балалар мен жасөспірімдер футболына тиісті дең гейде көңіл бөлінбейтінін ес-кертті. Онда ол өз еліне қажеті бол-май қалған келімсектерге мыңдаған доллар ақша төлегенше, өз еліміздің жеткіншектеріне жағдай жасап, спорт алаңдарын салып берген əлдеқайда маңыздырақ деп қадап айтты. Дегенмен, ол Қазақстан футбол федерациясының жаңа басшылығы жақсы нəтижелер көрсетуге тырысады деген сенім білдірді. Премьер-Министрдің орынбасары жақсы нəтиже көрсетіп жүрген бокс, ауыр атлетика, теннис федерацияларының жұмысын оң бағалады. Ал қысқы спортқа кел-генде Б.Сапарбаев Щучьеде салы-нып жатқан олимпиадалық базаның құрылысын тездетіп, қысқы спортқа арналған спорт нысандарын көбейту керектігін атап өтті. Осыдан кейін ол спортпен айналысатын Қазақстан халқының үлесі 30 пайыздан кем бол-мауы керектігін, бұл – Елбасының жүктеген міндеті екенін еске салды. Одан əрі Б.Сапарбаев спорт федера-цияларына жұмысты жақсарту үшін Спорт комитетімен, жергілікті билік органдарымен жəне демеушілермен жұмыс істеуді тапсырды.

Бірігіп жўмыс істеуді тапсырды

Г.Əбдіқалықова Ұлттық комис-сияның биылғы жұмысында өңір-лік дамуға баса мəн берілетінін атап өтті. Мемлекеттік хатшы кеңес ке қатысушылардың назарын əйелдерді жұмыспен қам ту, бизнестің əлеуметтік жауап кер шілігін артты-ру, əйелдер кəсіп керлігіне қолдау көрсету мəсе лелеріне аударды. Г.Əбдіқалықова: «Еңбекке қабілетті жəне жұмыс істеуге мүмкіндігі бар бірде-бір əйел жұмыссыз қалмауы тиіс!» – деді.

Қазақстан халқы Ассамблеясы жылында отбасын нығайту жұмысы Ұлттық комиссияның негізгі міндеттерінің біріне айналуға тиіс. Бұл орайда, неке жəне отбасы инс-титутын нығайтудың, отбасылық құндылықтарды дəріптеу мен

сақтаудың айқын дəлелі болып та-былатын «Мерейлі отбасы» ұлт тық конкурсы маңызды рөл атқарады. Мемлекеттік хатшы: «Отба сын нығайту – қоғамдағы тұрақты-лықтың, яғни елдегі татулық пен келісімнің кепілі!» – деп атап өтті.

Мемлекеттік хатшы өңірлер əкімдерінің орынбасарларына Жеңістің 70 жылдығын мерекелеу аясында Президенттің Ұлы Отан соғысының ардагерлеріне қолдау көрсету жөніндегі бастамаларын іске асыруды қамтамасыз етуді тапсыра отырып, əйелдер арасынан шыққан соғыс ардагерлерінің, майдангер-лер əйелдерінің, тылдағы еңбекші əйелдердің сіңірген еңбектеріне тоқталып өтті.

Селекторлық кеңес қоры тын-дысы бойынша Мемлекеттік хатшы бірқатар нақты тапсырмалар берді.

Биылєы басты баєыттар белгіленген кеѕес

(Соңы. Басы 1-бетте).

22 қаңтар 2015 жыл www.egemen.kz 3

АЌШ экономикасыныѕ ахуалы ќандай?АҚШ президенті Барак Обама ел экономикасының рецессиядан кейін табысты қалпына келіп, соңғы кездері тұрақты өсімге қол жеткізілгенін мəлімдеді. Бұл мəлімдемесін президент Конгресте жасады.Обаманың сөзіне қарағанда, жаңа жұмыс орындарын құру 1999

жылдан бері алғаш рет жоғары қарқында жүзеге асырылып жатыр екен. Ал жұмыссыздық деңгейі қаржы дағдарысына дейінгі кезден төмендепті. Енді АҚШ президенті екі апта ішінде Конгреске эко-номиканы əрі қарай нығайту мен əлеуметтік саланы реформалауға бағытталған бюджет ұсынымдамаларының пакетін жіберуге уəде беріп отыр. Қысқасы, Обама соңғы кездері АҚШ экономикасы қол жеткізген бірқатар табыстарды атап көрсеткен.

Бїлікшілер президент сарайын басып алдыЙеменнің астанасы – Сана қаласында мұздай қаруланған шииттік содыр-хутилер президент сарайын басып алды. Бұл туралы «Рейтер» агенттігі ақпарат таратты. Ал бұған дейін хабарланғанындай, мемлекет басшысы Абда əл-Рахман Мансұр əл-Хади

сарайының жанында əскери бөлімшелер мен шиит бүлікшілері арасында қақтығыс болған еді.Президенттің өзі қайда жүргені белгісіз. Оқиға куəгерлерінің

сөздеріне қарағанда, жауласушы тараптар ірі калибрлі пулеметтер мен минометтер қолданған. Бұған дейін бүлікшілер үкімет əскерлері мен шиит бүлікшілері арасында қол жеткізілген бітімгершілікке қарамастан, премьер-министр Халед Махфуз Бахахтың кортежін атқылаған болатын. Мұның алдында, бұған дейін де хабарлағанымыздай, хутилер Йемен президенті əкімшілігінің басшысы Ахмед Авад бен Мүбəракты ұрлап кеткен еді.

Мўнай ґндіру екі еседен астамєа азаяды2030 жылға қарай мұнай өндіру екі есеге дейін қысқарып, тəулігіне 50 миллион баррельге дейін ғана жететін болады. Бұл туралы Давос форумында сөйлеген сөзінде француздың «Тотал» мұнай-газ компаниясының басшысы Патрик Пуянне мəлімдеді. Оның сөзіне қарағанда, мұнай өндіру көлемін бұрынғы деңгейде

ұстап тұру үшін орасан зор инвестициялар қажет болатын көрінеді. Сондай-ақ, ол дүниежүзіне барған сайын қуат көзі көп қажет етілетінін, мұнда көмірсутегінің үлесі таяудағы жиырма жыл ішінде шамамен 70 пайыз деңгейінде сақталып қалатынын атап көрсетті. Сонымен қатар, Пуянненің болжамынша, орта мерзімдік перспективада мұнай бағасы бұрынғы деңгейіне қайтып келеді. Бұл болжамын ол мұнай-газ индустриясы дамуының циклділігімен түсіндірді.

Араб елдерімен альянс ќўрєан тиімдіЕуропалық одақтың Сыртқы істер жəне қауіпсіздік сая саты жөніндегі Жоғарғы өкілі Федерика Могерини араб ел дері мен бірігіп, антитеррорлық альянс құруға ша қыр ды. Бұл туралы «Ассошейтед Пресс» агенттігі хабарлады.Еуропалық одақ кеңесінің халықаралық қатынастарға арналған

мəжілісі барысында ЕО-ға мүше кейбір елдер сыртқы саясат ведомстволарының басшылары мұсылмандарды терроризмге қатысты айыптаудың орнына, олармен ынтымақтасу қажет деген пікір білдірген болатын. Мəселен, Ұлыбритания сыртқы істер министрі Филип Хаммондтың сөзіне қарағанда, Еуропалық одақты қорғау үшін араб елдерімен қазіргіден де тығыз өзара іс-қимыл қажет.

Ўшаќ апатыныѕ себептерін айтпайдыИндонезия басшылығы өткен жылдың 28 желтоқсанында теңізге құлаған AirAsia жолаушылар ұшағы апа ты-ның себептері туралы алдын ала баяндаманы жал пы ға жария етпеу туралы ше шім қабылдап отыр. Бұл тура лы «Рейтер» агенттігі хабарлады.

Мұндай шешім қабылдауға ненің себеп болғаны белгісіз. Жауапты адамдар алдағы аптаның басында тексеру құжаттарын Халықаралық азаматтық авиация ұйымына ұсынады деп күтілуде. Ережеге сəйкес, тексерудің алдын ала нəтижелері ведомствоға апат болған сəттен кейінгі отыз күн ішінде берілуі тиіс. Жалпы, соңғы кездері Малайзия тасымалдаушылары бірқатар күтпеген оқиғаларға тап келіп отыр. Бұл бір жыл көлемінде ұшақтар апатқа ұшырап, барлық жолаушылар мен экипаж мүшелері түгелдей қаза тапқан осындай үшінші оқиға болатын.

Ќарулы жасаќ талабы – 200 миллион доллар«Ислам мемлекеті» қарулы жасағы жапониялық ке піл -дікк е алынғандар үшін 200 миллион доллар көле мін де ақы талап етті. Ақша олардың қолына 72 сағат ішінд е тиюі тиіс екен. Бұл жөнінде «Ассошейтед Пресс» агенттігі интернетке орналастырған бейнеүндеуде айтылады.Бейнеүндеуде бір терроршы мен екі кепілдікке алынған азамат

көрсетілген. Болжам бойынша, олар жапониялық Кэндзи Гото Дзего мен Харуна Юкава делініп отыр. Жапондықтарға қайырылған бүлікші былай дейді: «Сендер біздің əйелдеріміз бен балаларымызды өлтіріп, мұсылмандардың (...) үйлерін қирату үшін еш ойланбастан 100 миллион доллар бердіңдер. Мына екеуін құтқару үшін енді 200 миллион доллар төлеңдер, əйтпесе екеуі де пышаққа ілігеді». Жапон жағы бейнеүндеуге қатысты əзірше ешқандай түсініктеме берген жоқ. Соңғы күндері «ИМ» бүлікшілері кепілдікке алынғандардың ішінен 5 адамды өлтірген еді.

Интернет материалдары негізінде əзірленді.

ШАРАЙНАƏлем жаѕалыќтары

Қысқа қайырып айтқанда: АҚШ президенті Барак Обама мен Франция президенті

Франсуа Олланд телефон арқылы сөйлесу кезінде Ресейге қарсы санкцияларды ұстай тұру қажеттігі турасында пікір білдірді. Сондай-ақ, тараптар Украина үкіметін қаржылай қолдаудың маңыздылығымен келіскен.

Ресей мен Иран С-300 зенитті-зымырандық кешенін сату-са-тып алуда пайда болған пікір қайшылықтарын жою үшін келіссөздерді жалғастыруға келісті. Алдағы келіссөздердің егжей-тегжейі əзірге белгісіз. Ал Иранға С-300 кешенін сату туралы келісімшартқа 2007 жылы қол қойылған еді. Келісім құны – 800 млн. доллар.

Сауд Арабиясында жасы 30-дан асқан күйеуге тимеген əйелдер саны 1,5 миллионнан асып кеткен. Бұл – корольдіктегі барлық əйелдердің үштен бірі деген сөз. Жергілікті тұрғындар үкіметті осы проблеманы шешу үшін шара қолдануға шақырды. Шара нақты нені меңзейтіні бізге белгісіз.

Антарктидада байланыс үзіліп қалған Ресей Мемлекеттік Дума-сының депутаттары Олег Савченко мен Александр Сидякин құрлықтың ең жоғары нүктесіне Ресей туын тіккен. Депутаттар байланыс орнаған соң осылайша Винсон шыңына шығудағы өздерінің басты мақсаттарын орындағанын жеткізген. Шыңның биіктігі 4897 метрді құрайды.

Ұлыбритания халқының көңіл күйі түсіңкі. Елдегі қорда-ланған мəселелерді шешуде үкімет дəрменсіздік танытып отыр. Əсіресе, мұндағы денсаулық сақтау саласының халі нашар. Бүгінде корольдіктегі көптеген ауруханалар мен емханалардағы

маман тапшылығы, дəрігерлердің кəсіби біліктілігінің төмендігі саланың басты мəселесі болып тұр. Сондай-ақ, емдеу мекемелерінің алдында дəрігердің қабылдауын күтіп шаршаған науқастарда есеп жоқ. Мұндай ұзын-сонар кезек күту ел ішінде үйреншікті

жағдайға айналған. Қазіргі таңда дертіне дауа іздеп сабылған 2 млн.-ға жуық адам мемлекеттік ауруханалардың есігін күзетуде. Ал Біріккен корольдіктің аумағына түрлі себептермен уақытша келгендерге медициналық қызмет көрсету ісі сын көтермейді.

Алда-жалда бұл елге бара қалып, кенеттен денсаулығыңыз сыр берер болса, дəрігерлік көмек алуыңыз оңайға түспейді. Сырттың адамдары ауыра қалса тек жедел жəрдем қызметіне ғана жүгінуге рұқсат бар. Мұның өзі де қолжетімді бола қоюы екіталай. Себебі, дəрігерлік жедел көмек беру қызметінің ахуалы ауыр. Дəлірегі, халықтың сұранысына лайықты жауап бере алмайтын халде. Бұл келеңсіздіктер ұлттық денсаулық сақтау саласына қаралатын қаражаттың көп мөлшерде қысқаруына байланысты əрбір бесінші жедел жəрдем қызметінің жабылуынан туындаған. Осы тұрғыда жергілікті госпитальдың басшысы Иэн Стенли деген азамат: «Ем іздеп жүрген адамдардың

қатары қалың. Оларға ауруханалар дер кезінде қызмет көрсете алмайды. Науқастарды алып келген көліктер далада қаңтарылып тұр. Жатын орындар тапшы», дейді.

Британия үкіметі екінші дүниежүзілік соғыстан кейін көп өтпей Еуропа мемлекеттері арасында ең бірінші болып медицинада тегін қызмет көрсету жүйесін енгізген-ді. Арада жарты ғасырдан астам уақыт өтсе де, бұл жүйе дами қоймаған. Мамандардың осы мəселеге қатысты талай жылдардан бері айтып келе жатқан сын-ескертпелеріне билік тарапы құлақ асар емес. Тағы бір тоқтала кетер маңызды жайт, елдегі дəрігерлердің 60 пайызын шетелдіктер құрайды. Бұлардың басым бөлігі ағылшын тілін жөнді меңгермеген. Осының кесірінен диагноздардың қате жазылуы, дəрігерлік кеңестердің науқастарға дұрыс түсіндірілмеуі емдеу мекемелерінде түрлі ұрыс-керіс пен дау-дамайларды жиілетіп жіберген. Осылайша, Ұлыбританиядағы денсаулық

сақтау жүйесін меңдеген «кесел» халықтың көңіл күйін бұзып тұр.

Сарапшылардың айтуынша, елде тек бұл сала ғана емес, мектеп, балабақша тапшылығы да күн тəртібінен түспей тұрған көрінеді. Жалпы, кейінгі жылдары аталған мемлекетте сүреңсіз жағдайлар жиі көрініс беретін болып барады. Оған халық тұрмысының төмендеуі тікелей əсер етуде. Мəселен, қоғамда қылмыс, ұрлық-қарлық деңгейі де өсіп барады. Сөзіміздің дəлелі ретінде айтайық, елдегі дүкендерде ұрлық көбейіп кеткен. Соңғы деректерге қарағанда, мұндағы бөлшек сауда саласы кейінгі екі жылда 603 миллион фунт (909 млн. долларға жуық) шығынға ұшыраған. Мамандар мемлекетте дүкендегі киберқылмыс пен алаяқтық, ұрлық бүгінде қатты белең алып тұрғанын айтады.

Қорыта айтқанда, қаржы қиындығының құрсауында қалған Ұлыбританияда қордаланған мəселелер өте көп. Мұның барлығы үкіметтің қауқарсыз халін айғақтайды.

Ғаламдағы экономикалық қиындықтардың туындауына тікелей жəне жанама əсер еткен түрлі

себептер туралы аз қаузамадық. Бұл тұрғыда əлі толассыз айтыла береді де. Десек те, ендігі сөздің ауаны жер-жаһанды анау айтты астаң-кестең ет-песе де, əрі-сəрі күй кештіріп, адамзаттың алды-на күрделі мəселелерді көлденең тартып отырған сансыз оқиғалардың мың қатпарлы салдарлары-на қарай ойыса бастады. Бұлай болмауы мүмкін де емес. Өйткені, бүлінгенді реттеу, жыртылғанды жамау, жылағанды жұбату, ашыққанды тойдыру мəселесі күн тəртібіне шығып тұрса, оған көңіл ау-дармай отыра алмайтының белгілі.

Қазіргі таңда Еуроаймақтағы қиюы қашқан көріністер, бірқатар ірі құрылымдары тақырға отырып, танауы қусырылған АҚШ, Канада сын-

ды елдердегі кері кетушілік, таршылықтың

тақымына қысылған Бразилия, Аргентина, Венесуэла тəрізді мемлекеттер жөніндегі жайсыз хабарлардан көз сүрініп, көңіл жабырқайды.

Расында, əлгілердің торға түскен торғайдың күйін кешіп отырғаны талас тудырмайды. Егер қалыптасқан ахуал күрделеніп, одан əрі ушыға түссе, жағдай қиын. Осы арада «Неге соншалықты олардың басына түскен ауыртпалықтарға, туындаған түрлі əлеуметтік түйткілдерге баса назар аударылуы тиіс?! Баяғыдан бері кедейшіліктен көз ашпай, жоқшылық жонынан таспа тілген елдер-ден олардың қай жері артық?» дегендей мазмұнда сау ал туындайды. Шынында неге бұлай? Енді осы сұраққа жауап ретінде бірер сөзге кезек берелік.

Жалпы, жоғарыда аталған мемлекеттердің көпшілігі, əсіресе, АҚШ, Канада жəне еуроаймақ елдерінің халқы бұрынғы дəуренін, яғни «ит басына

іркіт төгілген» күндерін қатты сағынып жүр. Бұл сағыныш оларды тыныш жатқыза қоймайды. Содан келіп, жылы-жұмсақтың дəмін алып қалған халық өз үкіметтерінің мүмкіндіктері шектеулі екенін, жағдайдың ауырлығын көріп, біле тұра тұрмыстық талап-тілектерін қатаң түрде алға тартып, қиғылыққа салады. Ал мұның соңы неге апарып тірейтінін бір Алла ғана біледі. Сəуегей болмасақ та айта кетейік, оның зардабы бүкіл адам-зат баласына орасан зор шығын алып келуі мүмкін. Міне, кеше ғана ісініп-күпініп жүрген елдердегі келеңсіздіктерге жіті көңіл аударылуының мəні осында болса керек.

Енді біз əлемді толғандырған қаржылық қиыншылықтардың салқыны тиіп, «тұмауратып» отырған кейбір елдердегі тұрмыстық жағдаяттарға аз-кем тоқталуды жөн санадық.

ТАНАУЫ ЌУСЫРЫЛЄАН КƏРІ ЌЎРЛЫЌ

Əлемдік əуе қатынасында өзіндік орны бар Кипрдің Cyprus Airways əуе компаниясы қаржылық ауыртпалыққа төтеп бере алмады. Сондықтан, құрылым əуе рейстерін тоқтатып, ұшу билеттерін алдын ала сатып алған азаматтардың ал-дында ыңғайсыз күй кешіп отыр. Енді оның қызметін атқару ел үкіметінің шешімімен Top Kinisis Travel əуе компаниясына жүктелді.

Негізінен, мамандар Cyprus Airways компаниясына кінə тағып отырған жоқ. Олар бар кілти панды Еурокомиссияның

төтеннен қабылдаған шешіміне байланыстырып қарастырған жөн деп есептейді. Нақтылай айтқанда, бұл əуе компаниясы 2012-2013 жылдары мемлекеттен 100 млн. еуро көлемінде қаржылай көмек алған. Мұны Еурокомиссия заңсыз деп танып отыр. Дəлірегі, əлгі қаржының көмек ретінде берілуі Еуропалық одақ елдерінің ішкі ере желеріне сəйкес келмейтін көрі неді, яғни бəсекелестікті қор -ғау заңдылықтарына қайшы екен. Осыдан келіп, аталған əуе ком-паниясының лицензиясы жарамсыз

деп танылған. Сондай-ақ, одан жəрдем ретінде алған қарызын қайтару талап етілген. Қаржы дағ-дарысы жағдайында бұл əреке т-тер құрылымға ауыр соққы болып тиіп, оны мүлде тұралатып тастаған. Осылайша, компания басшылығы банкрот жариялауға мəжбүр болды.

Қазіргі таңда Еуропалық одақ елдерінде тығырыққа тірелген, тіпті, мүлде тақырға отырған ірі құрылымдар қатары күн санап артып келеді. Мұның қашанға дейін жалғаса беретінін ешкім тап басып айта алмайды.

Грекиядағы əлеуметтік қиын-шы лықтар халықтың жанын аяздай қарып, еңсе тіктетер емес. Қаржылық тоқыраудан тоңған жұртшылықтың ел үкіметіне деген сенімі табанға тапталғалы қашан. Партиялар мен қозғалыстардың жетекшілері елді тығырықтан шығарудың түрлі жолдарын ұсынып, халыққа жалынды сөз дерін жолдағанымен, оған селт етіп, мойын бұрар жан сирек. Шын мəнінде, соңғы 3 жыл бойы жүргізілген қатаң үнемдеу шаралары, салықтың өсуі мен жұмыссыздықтың аса жоғары көрсеткіші қарапайым халықтың тұрмысын тұралатып тастады. Айта кетейік, Грекияда жұмыссыздық саны бүгінде 25

пайыздан асып кеткен. Бұл – рекордтық көрсеткіш.

Бүгінде Афина көшелерінде тегін ыстық тамақ беру таңсық болмай тұр. Мұндай көмекке жүгінетіндер қатары өте көп. Одан ешкім қымсынып, қысылмайды. Мəселен, «Өзге адамдар» атты қоғамдық қозғалыс осындай қайы рымдылық істерімен жиі ай-налысуда. Бұдан бөлек, еріктілер тарапынан түрлі үй жабдықтары мен киім-кешек те жиі-жиі тара-тылып тұрады екен.

«Өзге адамдар» қоғамдық қоз ғалысының негізін қалау-шы Константинос Поли хро-нопопулос: «2011 жылы күн сайын 50-60 адамға тағам дайын-дайтынбыз. Қазір бұл көрсеткіш

450-ге жетті. Халықта жұмыс та, қаражат та жоқ. Еурокомиссия өкілдері Грекияның парламенттік

сайлау қорытындысына қара-мастан, елдің қарызын толық өтеуін талап етуде. Оған қоса,

келісілген реформаларды жүзеге асыруды жалғастыру керек», дейді.

Грекияда жүргізіліп отырған қатаң үнемдеу саясаты сын садағына қанша мəрте ілінгенімен, одан ешқандай пайда түсер емес. Өйткені, «жоққа жүйрік жетпейтіні» бесенеден белгілі. Бүгінде мұнда «Біз еуро мəселесін емес , ұлттық экономиканы сақ тауды ойлауымыз керек», дейтіндердің үні басымдау болып тұр. Кейбір саясаткерлер кең ауқымды реформалардың бағдарламасын дайындап, 320 млрд. еуродан асып кеткен мем-лекеттік қарызды қайта қарауды күн тəртібіне шығару қажеттігін алға тартуда.

Əлеуметтік салалардан əл кетті

Əуе компаниясы банкротќа ўшырады

Жїйкені жўќартќан жоќшылыќ

Үстіміздегі жылдың 1 ақпа-нынан бастап, Латвияның астанасы Ригада қоғамдық көліктердегі жол жүру бағасы қымбаттамақ. Бұл – мемлекеттегі ауыртпалықтардан хабар беретін бір ғана белгі. Біз бас қасын қозғамай-ақ, осы мəсе-леде аз-кем əңгіме өрбітейік.

Рига думасының өкілдері Rīgas sat iksme кəсіпорнына (Rīgas satiksme –жолаушыларды қоғамдық көлікпен тасымалдайтын Рига қалалық басқармасына қарасты кəсіпорын) əдеттегідей қар жылай қолдау көрсетуге мүм-кіндігі жоқ екенін мəлімдеді. Бұрынғы тариф бойынша рига-лықтар қоғамдық көлікте жүру үшін 0,60 еуро көлемінде төлейтін. Бұл – Рига қалалық басқармасына салық төлеушілер мен басқа аймақта салық төлеуші ретінде

тіркелген латвиялықтарға бірдей баға.

Осыған дейін қоғамдық көлік-тегі жолақы бағасының 50 пайызы қалалық басқарманың бюджетінен бөлініп келген еді. Яғни, бір реттік жол жүру бағасының негізгі құны – 1,20 еуроның жартысын жолаушылар төлесе, қалғаны қала лық басқарманың есебінен өтелетін. Енді Рига қаласының шенеуніктері бұл жеңілдіктің уақытша болғанын айтып, 1 ақ-паннан бастап барлық шығынды жолаушылар өздері төлейтінін жариялады.

Енгізілген өзгерістерге сəйкес, қоғамдық көліктердегі жол жүру бағасы өзінің нақты құны көле-мін де болмақ. Бұл бағаны Rīgas satiksme кəсіпорны министрлер кабинетінің ережелеріне сай

бекітіп отыр. Бағаның өзгеруіне жолаушылардың саны, жанармай, электр энергиясы жəне тағы басқа ресурстар құнының өзгеруі себеп болған көрінеді. Осының бар-лығын ескерген аталған кəсіпорын бір реттік жол жүру бағасын бір-шама өсірді. Қазір ол Рига дума-сы комиссиясының қарауына жіберілген.

Айта кетейік, қоғамдық көлік-те жол жүру құнының 50 пайы-зын ригалықтармен қатар, өзге қаладан келген жолаушылар үшін де төлеу туралы Рига дума-сының шешімі өткен жылдың басында сол кездегі Аймақтық даму жəне орта кəсіпкерлік министрі Эйнар Цилинскистің келісімімен қабылданған болатын. Бұл келісім бойынша, үкімет сырттан келген жолаушыларға

арналған жеңілдіктің есебінен кеткен шығын үшін Рига думасына өтемақы төлеуі тиіс-тін. Десек те, мұндай төлемдер жүзеге аспаған. Міне, онсыз да қалтасы

жұқа латвиялықтар жолақының қымбаттағанына көнуге мəжбүр.

Дайындаған Жолдыбай БАЗАР,

«Егемен Қазақстан».

● Дүние жəне дағдарыс

Жалаќы ґспейді, жолаќы ќымбаттайды

22 қаңтар 2015 жылwww.egemen.kz4

Аймақтың индустрияланды-ру картасында жаңадан пайда болған Қордай ауданындағы бұл кеніште бүгінгі таңда екі компа-ния – жер қойнауын зерттеп кен өндіру құқын иеленген «Central Asia Gold Corp» ЖШС жəне зауыттың құрылысын жүргізуші «Central Asia Gold Production» ЖШС айналы-суда. 200 миллион АҚШ доллары көлемінде (2,1 миллиард теңге) ин-вестиция құйылған жаңа өндірістің алдында құлашты кеңге сермейтін үлкен міндеттер тұр. Көкадыр қырқаларының орта шенінен бөлінген жүз гектарға жуық учас-кеде бүгінде тұрғызылып жатқан зауыттың өндірістік қуаты жылына 500 килограмм алтын құймаларын шығару болмақ. Бұл үшін жылына кемінде жарты миллион тоннаға дейін кен қазылып, өңделуі керек болады. Өткен екі жылғы жұмыстар мұнда негізінен алғанда барлау, өндірілген кеннен бағалы металды айыру тəжірибелерін игеру сипа-тында өтті. Былтыр алтын өндіру технологиясының қанатқақты жо-басы сыннан өткізіліп, өндіріске қабылданды. Кəсіпорынның қа-лыпты жұмысын қамтамасыз ету үшін 12 шақырым жерден қуаты 35 КВт электр желісі тартылып, өндіріс басына 2500 киловаттық ар-найы подстанса орнатылды. Сондай-ақ, ұнтақтаушы-агломерациялық кешеннің монтаждау жұмыстары аяқталып, ішкі тораптық жүйелер құрылды, жөндеу-механикалық цехы салынды. Кəсіпорынның құрылыс жұмыстарына негізінен жергілікті өндіріс орындарының өнімдері қолданылуда. Жұмыстар жаңадан басталған бұрнағы жылдың қараша айында «Central Asia Gold Production» компаниясының кəсіп-керлігін қолдау бойынша аймақ-аралық конференция өткізіліп,

онда үш бірдей меморандумға қол қойылған болатын. Осының негізінде өз облысымыздағы «Құ-рылыс Полимер» ЖШС – поли-этилен пленкаларымен, Тараз құбыр зауыты – құбырлармен, «Talas Inbest Companu» компания-сы химиялық жолмен кеннен алтын айыруға қажетті натрий цианидімен қамтамасыз етіп келеді.

– Бұл маңайдағы жер қыр-тысында алтынның мөлшері бір тоннада 1,75 грамға дейін екені есеп-телген, – дейді «Central Asia Gold Production» ЖШС директоры Батыр Шалбаев. – Бұл жоғары көрсеткіш. Яғни, бұған жұмсалған шығындар еселеп қайтарым береді деген сөз. Кен ашық əдіспен қазып алыну-да, ал өңдеу топырақты үймектеп сілтісіздендіре отырып одан катодты алтын немесе Доре құймасын алуға негізделген.

Зауыт жобалық қуатын толық игеріп жылына жарты тоннадай таза алтын өндіруге биылдың өзінде қол жеткізбекші. Осы қарқынмен алар болсақ, Көгадырдың бүгінге дейін зерттелген алтынды кен қоры сегіз жылдың айналасында түгесілетін көрінеді. Сондықтан, осы қормен шектеліп қалмай, өндірісті одан əрі дамытып, компанияның қалыпты жұмыс ырғағын қамтамасыз ету үшін айналадан жаңа кен орын-дарын ашу жұмыстарын қатар жүргізу ұйғарылып отыр. Киелі Қордай жерінің қойнауларында пайдалы қазбалардың түр-түрінің тұнып жатқаны кешегі Кеңес өкіметі кезінде-ақ талай дəлелденген. Топырақ құрамында алтыны бар мұндай оншақты жер аумағы белгілі. Оған қоса мыс, цинк, қорғасын, никель жəне уран да бар. Ендігісі Үкімет шешіміне қол жеткізіп, осын-дай жаңа кен орындарына қосымша барлау жұмыстарын жалғастыру.

– Инвестициялар жəне даму министрлігінің келісімімен біздің жоба үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы бойынша аймақтық индустриялан-дыру картасына енгізілген, – дейді ЖШС директоры Батыр Шалбаев. – «Бизнестің жол картасы-2020» бағдарламасы бойынша «QASAQ» банкі арқылы алынған 1 милли-ард 499 миллион теңге несиенің пайыздық ставкасын субсидиялау келісіміне де қол жеткізіп отыр-мыз. Бұл туралы облыс əкімдігінің кəсіпкерлік жəне индустриялық-инновациялық даму басқармасына берілген ұсынысымыз облыстық аймақтық үйлестіру кеңесінен қолдау тапты.

Ал карьер бастығы Сапар Мыңбаевтың айтуынша, кеніш басында еңбек адамына барын-ша жағдай туғызылған. Өндіріс он бес күннен вахталық тəсілмен жүргізіледі. Жұмысшылар үшін жүз адамдық жатақхана, асхана, монша жұмыс істейді. Мұнда еліміздің əр шалғайынан, облыс аудандарынан келіп жұмыс істеушілер бар. Оның ішінде жергілікті тұрғындардың үлес салмағы басым. Қазір 150 адам тұрақты жұмыспен қамтамасыз етілген болса, алдағы айларда өн-діріс көлемі ұлғайтылып, тағы да біраз адам жұмысқа қабылданғалы отыр екен. Ал жұмысшылардың айлық жалақысы орташа алғанда жүз мың теңгеден кем емес.

Өткен жылдың соңына таман, желтоқсан айының 12-де облыс əкімі Кəрім Көкірекбаевтың қатысуымен «Central Asia Gold Production» ЖШС кен өңдеу зауытының ашылу салта-наты өтті. Əкім сондағы құттықтау сөзінде бұл өндіріс орны аудан, об-лыс қана емес, бүкіл еліміздің эко-номикасын нығайтуға сүбелі үлес қоса алатындығын айтқан болатын. Шынында да, кеніш толық жобалық қуатына жеткен кезде салықтар жəне басқа да міндетті төлемдер түрінде жергілікті бюджетке жылына 200 миллион теңгеге жуық кіріс түсіреді екен. Осының өзінен-ақ, Қордайдағы алтын кенішінің кең əлеуеті мен ке-мел келешегін көруге болады.

Құрманбек ƏЛІМЖАН,Қазақстан Журналистер

одағының мүшесі.Жамбыл облысы.

Жолдасбек ШӨПЕҒҰЛ,«Егемен Қазақстан».

Мұнайлы өңірде іске қосылған зауыттың құны – 6 миллиард теңге. Нысан құрылысы тап-сырыс берушінің 660 миллион теңге көлеміндегі өз қаражатына жəне 5 миллиард 340 миллион теңге несиелік қаражат есебінен салынған. Алғашында несиені екінші деңгейдегі бір банктен алуға ниет еткенімен, кейін Халық банкінің ұсынысы кəсіпорын басшыларының қызығушылығын тудырыпты. Бұл зауытқа осы за-ман талабына толық сай келетін шетелдік технологиялар ор-натылды. Сондықтан мұнда жөндеу жұмыстары да, сервистік қызмет көрсету де еш тоқтаусыз атқарылады.

«КазТурбоРемонт» ЖШС бас-шылығының айтуынша, жылына газ турбиналарына 18 күрделі жөндеу өткізуге толық мүмкіндік бар. Сонымен бірге, зауытта ма-шина жасау өндірісіндегі түрлі бөлшектерге 12 ағымдағы жөндеу жасау цехы жұмыс істейді.

Сервистік қызмет те көрсетіледі. Жаңа зауыт мұнымен шектеліп қалмақ емес. Ел экономикасының жетекші буыны саналатын мұ-най-газ өнеркəсібінде кеңінен қолданылатын жабдықтардың артық бөлшектерін шығарумен айналысады. Бұған қоса, осы саладағы кəсіпорындардың бір реттік тапсырыстарын орындай-ды.

Зауыттағы күрделі жəне жөндеу жұмыстарын орындай-тын мамандар тек Қазақстаннан тартылған. Қазір мұнда барлығы 160-қа жуық адам жұмыс жасай-ды. «Барлығы да шетелдіктерге бəсекелес бола алатындай ж о-ға ры білімді мамандар. Олар-дың əрқайсысына үлкен жау-апкершілік жүктелетіндіктен мамандарды іріктеуде алдымен, біліктілігіне баса мəн берілді. Себебі, тек Қазақстанда ғана емес, Орталық Азия елдері бойынша газ турбиналарын жөндейтін алғашқы зауыт болғандықтан əр тапсырыстың сапалы орын-далуы қажет. Ал сапалы жұмыс мамандардың біліктілігімен

өлшенеді», деп түсіндіреді зауыт басшылары.

Бұл зауыттың Атырауда ашылуының өзіндік мəні бар. Біріншіден, бұл өңірде бір ғасырдан астам мерзімнен бері «қара алтын» қайнары толассыз өндірілуде. Екіншіден, еліміз тəуелсіздігін алғаннан бері жаңадан табылған, геологиялық қоры нақтыланып, өнімі алы-на бастаған кен орындары да жетерлік. Солардың бірі де, бірегейі ретінде көмірсутекті шикізатының молдығымен əлемге танылған «Теңіз» кенішін айтуға болады. Үшіншіден, Каспий теңізінің қазақстандық секторы-нан мұнай мен газдың аса мол қоры табылды. Төртіншіден, мұнай мен газ тек Атырау өңірінде ғана емес, сонымен қатар, көршілес Ақтөбе, Батыс Қазақстан жəне Маңғыстау облыстарында мо-лынан өндіріліп келеді. Міне, мəселеге осы тұрғыдан үңілгенде, бұл зауытқа еліміздің батыс об-лыстарынан мұнай мен газды өндіретін отандық жəне шетелдік кəсіпорындар да, «қара алтынды»

өңдейтін байырғы кəсіпорын – Атырау мұнай өңдеу зауы-ты да, өзімізден артылған «қара алтынды» экспортқа бірнеше бағыт арқылы тасымалдайтын мұнай құбырларын басқаратын «ҚазТрансОйл», «КТК-Қ» секілді компаниялар да газ турбинала-ры мен жабдықтарын жөндетуге қолайлы болмақ.

Мұны осы саланың маманда-ры жоққа шығармайды. Өйткені, еліміздегі мұнай-газ компания-лары осы кезге дейін тапсырыс-ты Ресейдегі осындай зауытқа беріп келгені жасырын емес. Əрі оның тасымалы да қосымша шығын болушы еді. Енді отандық экономиканың жетекші буынына айналған бұл саладағы компания-лар, мəселен, магистралды газ құбырларының үздіксіз жұмысын қамтамасыз ететін қондырғылар жабдықтардың күрделі жəне ағымдағы жөндеу жұмыстарына байланысты тапсырыстарын осы зауытқа беретін болды. Со-ның дəлеліндей, бұл зауытқа ал-ғашқы тапсырыс «ҚазТранГаз» акционерлік қоғамынан түсті. Бұл зауытқа тек отандық компаниялар-мен бірге Еуропа елдері де тапсы-рыс беруге мүдделілік танытыпты. Демек, отандық мұнай-газ жəне өзге де салалардың газ турбинала-ры секілді күрделі қондырғыларын жөндеуден өткізетін, сонымен бірге, оларға сервистік қызмет көрсете алатын Қазақстандағы бірден-бір зауыттың келешегі кемел деуге болады. Келешекте бұл зауытқа «Теңіз» кенішін иге-ру кеңейтілгенде, сонымен қатар, Каспий теңізінің қазақстандық секторынан «қара алтын» алын-ған да тапсырыстар молаятыны анық. Атырау облысы.

Ержан БАЙТІЛЕС,«Егемен Қазақстан».

Осыдан үш жыл бұрын Жаңақорған ауданындағы «СКЗ-U» күкірт қышқыл зауы-ты өз жұмысын бастады. Іске қосылғаннан бастап өндірістің жұмысын өрге сүйреп, шаш-етектен пайда əкелетінін дəлелдеді. Мəселен, зауыт жылына 500 мың тонна күкірт қышқылын шығарады. Мұндай алып өндіріс орны аймақ экономикасының дамуына елеулі үлес қосып отыр дей аламыз. Басқасын айтпағанның өзінде, бір зауыттың өзі 300 адамды жұмыспен қамтып отыр. Оның жар-тысынан астамы жергілікті тұрғындар екенін ескерсек, қаншама адамның екі қолға бір күрек тапқанын байқаймыз. Бұл өзі Қазақстандағы некен-саяқ зауыттардың бірі десек болады. Себебі, өндіріс орнында Францияның «Generaj Electric» компаниясының турбогенераторы арқылы 18 мВт-тық электр қуаты өндіріледі. Кəсіпорынға қажетті энергияның артығы,

аудан халқының игілігіне беріледі. Замана үдерісі жаңа технологияға көшкен уақытта мұндай мүмкіндік жергілікті тұрғындар үшін зор жетістіктерге жол ашары анық.

Аталған зауыт индустриялық-ин нова-циялық бағдарлама бойынша қаржы-ландырылды. Жобаның жалпы құны 32,5 миллиард теңгені құрайды. Белгіленген жоспарға сəйкес зауыт 2012 жылы 497,4 мил-лион теңгенің, ал 2013 жылы 1704,5 миллион теңгенің өнімін өндірді. Былтырғы жылдың 11 айында 2448,5 миллион теңгенің өнімі нарыққа жол тартты. Осыдан-ақ зауыттың толық қуатында жұмыс істеп тұрғанын көруге болады. Жобаның жүйіткіп кетуіне Жапонияның «Marubeni» жəне «Терсо», «Tоshiba», Канаданың «UraniumОnе» корпора-циялары үлес қосты. Ал жабдықтар мен техно-логия желісіне Италияның «Desmet Ballestra» компаниясының озық үлгілері қолданылды.

Уран өндіруде əлемде көшбасшылыққа шыққан Қазақстан жоғарғыда аталған зауытты

іске қосу арқылы, Сыр өңірінде атомдық отын шикізатын өндіруге жаңа серпін берді. Сонымен қатар, тың жұмыс көзін ашу негізінде оған жергілікті тұрғындарды тарту, жаңа тех-нологиямен жұмыс жасай алатын мамандар-ды дайындау мəселесі біршама оң шешімін тауып келеді.

«СКЗ-U» күкірт қышқыл зауытының 2014 жылы бекітілген жылдық жоспары 453 мың тонна екен. Олар межелі өнімді желтоқсан айының ортасында уақытынан бұрын орын-дап шықты. Сондай-ақ, қосымша 72,0 МгВТ электр энергиясын өндірсе, оның 37,0 МгВТ көлемі Жаңақорған ауданының игілігіне ай-налды.

Шығарылған өндірістік өнімнің қандай пайдасы бар? Шиелі жəне Жаңақорған ау-дандарында «Қазатомөнеркəсіптің» №6 кен басқармасы, «Байкен-U» жəне «Қызылқұм» серіктестіктері уран өндірумен айналысады. Міне, сол Қарамұрын жотасынан өндірілетін уранға қажетті қышқылды осы зауыт тауып береді. Бір сөзбен айтқанда, уран өндірісінде аса қажетті күкірт қышқылын сырттан тасымай-мыз, өзіміз өндіреміз. Келешекте зауыт күкірт қышқылынан өзге ауыл шаруашылығына қажетті минералды тыңайтқыштарды өндіру арқылы өз мүмкіндігін арттыра түсуді ой-ластырып отыр. Жұмысты əртараптандыру бағытындағы бұл бастама да қолдарлық дүние.

«СКЗ-U» ЖШС-нің бас директоры Мəдіхан Бекжанов уран өндірісі саласында да 1991 жылдан бері еңбек етіп келеді. Бұл саланы бес саусағындай білетін, мол тəжірибелі азамат. Сондықтан зауыт құрылысын бастар кезде əлемдік тəжірибелерге сүйенді. Соған табан

тіреп, жұмыстың дөңгеленіп кетуіне барын-ша назар салды. Кеңестік дəуірдің ескі техно-логиясымен жұмыс жасайтын зауыттар мен цехтардан анағұрлым сапалы жəне экологияға зиянсыз болуын қадағалады. Бүгінде зауыт басшысының мақсаты орындалғанын көреміз.

– Мұндай зауыт тек Италияда ғана бар. Сол жерге арнайы жұмыс тобын жіберіп, ондағы жағдайларды зерттеп көрдік. Өнім өндіру барысында ешқандай экологиялық қолайсыздықтар туындамайды екен. Ал пай-дасы орасан,– дейді директор.

Ол аталмыш өндіріс орнында негізінен жергілікті халықты жұмыспен қамту мəселе-сінің басты назарда болуымен қатар, жастардың арасынан осы салаға қажетті мамандар дайындаудың қажеттігін айтты. Сондай-ақ, бұл тарапта нақты жұмыс жасап, жастарды жол-дамамен оқуға жіберіп жатқандарын жеткізді. Жергілікті жұртты осы кəсіпке үйретіп, кəсіби шеберліктерін шыңдауға қаржы қарастырылып жатқан көрінеді. Сонымен бірге, тəжірибе алма-су ретінде мамандарды шетелдік компанияларға іссапарға жіберіп отыру да қарастырылады. Өз кезегінде бұл маманды сырттан тасымай, өз ішімізден білікті де білімді кадр дайындаудың жарқын үлгісі болмақ.

Айтпақшы, өткен жылдың қорытындысы бойынша «СКЗ-U» күкірт қышқыл зауытының бас директоры Мəдіхан Бекжанов «Өндіріс озаты» номинациясында марапатқа ие бол-ды. Бұл – зауыт жұмысына берілген жоғары бағаның бірі деп білеміз.

Қызылорда облысы,Жаңақорған ауданы.

Кезінде Қордайдың төлтума дарыны Кенекеңнің, Кенен Əзірбаевтың «Тасы да алтын Қордайдың, тауы да алтын...» деп əнге қосқаны бүгінде тура мағынасында жүзеге аса бастады деуге болады. Қордай ауданының орталығынан небəрі жиырма шақырымдай жерден, Жамбыл ауылдық округінің аумағындағы Көкадыр қырқаларының баурайынан аса бағалы кен көздері анықталып, былтырдан бері мұнда ашық əдіспен кен қазу жұмыстары жəне тау жыныстарының құрамынан алтын айыратын зауыттың құрылысы қатар жүргізілуде.

Ќордайдыѕ алтын кенішіел экономикасын еселей тїседі

Газ турбиналары Атырауда жґнделеді

Атырауда газ-турбина қондырғылары мен жабдықтарын жөндеу жəне сервистік қызмет көрсету зауыты ашылған еді. Бұл – Қазақстандағы алғашқы жоба. Бұрын елімізде дəл осындай əсіресе, газ турбиналарын молынан тұтынатын мұнай-газ өнеркəсібінің тоқтаусыз жұмыс жасауы үшін қажетті қондырғыларды жөндейтін бірде-бір зауыт болмаған. Кеңестік дəуірде мұндай зауыт тек қазіргі Санкт-Петербургте ғана салынған екен. Сол себептен, Қазақстаннан газ турбиналары Ресейде жəне Украинада жөндету мақсатында алысқа тасымалданып келген. Мұның түрлі қиындығы болғаны даусыз.

Бірегей зауытТабанымыздың астында талай байлық жатыр. Қазып ал да, пайдаңа жара-та бер. Бірақ бұл айтуға ғана оңай дүние. Қара жерден қопарып алып, оны қоршаған ортаға залалын келтірмей өндіріп, əбден иін қандырып өңдеп ба-рып қана, нарыққа шығара аласың. Машақаты көп, қияметі басым мұндай өндірістің жұмысын өз басынан өткергендер ғана жақсы түсінетін шығар. Дегенмен, кейінгі жылдары өндіріске жаңа технологиялар еніп, заманауи жабдықтармен қамтылғасын жұмыстың да едəуір жеңілдегені байқалады.

ИНДУСТРИЯЛАНДЫРУ ІС ЇСТІНДЕ

22 қаңтар 2015 жыл www.egemen.kz 5Моңғол империясының құрылуы Ұлы Түрік

қағанатының жалғасы ретінде қабылданды, осы арқылы моңғолдар өз билігінің заңдылығын дəлел-деуге ұмтылды.

Моңғол империясындағы жоғарғы билік доктри-насы негізінен көнетүрік тұжырымдамасы негізінде құрылды. Біріншіден, «қаған» лауазымы жəне Көкпен (Тəңірмен) қасиетті байланысын білдіретін қағандық лауазымның толық формуласы қалпына келтірілді. Екіншіден, қағанның мемлекеттегі жəне дүниедегі рөлі, орны жəне функциялары жөніндегі дүниетанымы түрік империясын құрылушылардың дүниетанымын қайталады. Үшіншіден, бұл секіл-ді идео логиялық дəстүрлер көнетүріктердің салт-жора лғыларына ұқсас маңызды сарай салт-жорал-ғыларымен толықтырылды.

Тарихнамада Моңғол империясындағы жоғарғы би лік жүйесі ХІІІ-ХІV ғасырлардың өзінде жан-жақ ты зерттелінді. Құрылтайдың шешімінсіз өзін хан жариялаған адамның өлім жазасына кесі летін-дігі туралы П.Карпини: «Алдын ала князь дар, хан-дар, мырзалар жəне моңғолдың əйгілі адам дары-ның жалпы жиналысында сайланбай, император жариялауға өлім жазасымен тыйым салынады», – дейді.

Империяның əскери құрамы да түркілердің дəстүрі бойынша құрылды. Армия оң қанат (барун-гар) жəне сол қанат (узун-гар) болып екіге бөлініп, оларға бағынатын түмендер ондық жүйеге негізделді.

Мемлекеттілік дəстүр сабақтастығы Моңғол империясының (əсіресе, Жошы Ұлысының) аумақ-тық-əкімшілік құрылымынан жəне түркі тайпалары өкілдерінің маңызды рөл атқаруынан айқын көрінді. Ең соңында, тарихи сабақтастық тақ мұрагерлігі тəртібінде сақталды. Шыңғыс хан туысқандарының таққа отыру құқығының кезектілік реті жөнінде монархиялық билікті мұра ретінде иелену көнетүрік жүйесіне толық сəйкес келді.

Мемлекеттілік дəстүр сабақтастығы моңғол дəуірі кезінде қабылданған «Ұлы Жасақ» атты көшпелілер кодексінде көрініс тапты. Ол көшпелі халықтардың саяси жүйені қалыптастырудың сан ғасырлар бойғы тəжірибесін іріктеп, екшеп, даусыз дəстүрге айналған элементтерін ресми түрде жинақтап берді.

«Ұлы Жасақта» хан, қағандардың құрылтай жиналысында мұрагерлік жолмен сайлануы, ер адамның елін қорғауға əрқашан да дайын тұруы секілді ғұн-түркі заманынан келе жатқан қағидаттар сол күйінде қабылданды. Түркілерден ауысқан қылмыстық заңның кейбір баптары да «Ұлы Жасаққа» енді.

Түркілік басқару жүйесінің жалғасуы, əсіресе, батыс елдерінде Қыпшақ хандығы аталған Жошы Ұлысы (Алтын Орда) мемлекетінде орын алды. Мұндағы моңғолдардың үстемдігі сонау сақ заманынан бастау алатын түркі тайпалары мен ұлыстарының этногенездік процесін өзгерте алмады, қайта өздері саны жағынан басым түркілік ортада ассимиляцияға ұшырап, жергілікті халыққа сіңісіп кетті. Араб жазушысы əл-Омари, француз ғалымы Р.Груссе, орыс ғалымы В.В.Бартольд Ал-тын Орда халқының «қыпшақтануы» жөнінде жа-зып кеткен. Əдебиетте айтылатын «қыпшақтану» про цесін «түркілену» процесі ретінде қабылдаған жөн секілді.

Алтын Орда əулеттік тұрғыдан ғана моңғол мем лекеті делінді, ал өзінің этникалық негізі, шаруа шылығы, мəдениеті тұрғысынан шын мəнін-де түркі елі болды.

Жалпы алғанда бұл кезеңдегі «қыпшақ» терми-нінің этнографиялық емес, тарихи мағынада қол-данылатындығы жөніндегі пікір тарихи шын дыққа сəйкес келеді. Себебі, «қыпшақтар» (кең мағы-насында) ондаған басқа түркі тайпаларының басын біріктіреді.

Ежелгі біртұтас атақоныс, бірнеше ғасыр бойғы бірімен-бірі араласып келе жатуы, ортақ тіл мен дін, барлығына тəн көшпелі, жартылай көшпелі, отырықшылық тұрмыс салты, бірегей мəдени-рухани көзқарас, тамыры терең əдет-ғұрып, əскери демократия нормалары «қыпшақтар» деген атаумен бөлек этникалық қауымдастықтың қалыптасуына, оның болашақ қазақ халқының ядросын құруға негіз қалайды. Өз кезегінде Алтын Орда құрамындағы Ақ Орда мемлекетінде қазақ халқының қалыптасуы мен Қазақ елінің құрылу процестері бір-бірімен қабыса, өзара байланыста жүріп жатты.

Қазақстан тарихнамасындағы моңғол үстемдігі жөніндегі тақырыпқа тек негативті көзқарас қазақ мемлекеттілік дəстүр сабақтастығы тақыры бын зерттеуді оңды жолға бағыттамайды. Моңғол-дар дың қазақ жерін «жаулап алғандығы» жəне бұрынғы өркениет ошақтарын талқандап, өндіргіш күштердің дамуына кедергі жасауы секілді пікірлер кеңес тарихнамасы ықпалы негізінде орныққан. Шындығына келгенде Жошы Ұлысы (Алтын Орда) қазақ мемлекеттілігінің құрылуы тарихының маңызды кезеңдерінің бірі болып табылады.

Моңғол жəне түркі тайпаларының шаруашылық укладтарының бірегейлігі, əдет-ғұрып, салт-сана дəстүрлерінің жақындығы, ежелден көршілес, аралас-құралас өмір сүруі Жошы Ұлысында түркі тайпаларының əкімшілік, əскери-шаруашылық, мəдени салаларда лауазымды орындарға отыруына мүмкіндік берді.

Жошы Ұлысында орын алған əкімшілік, құқық-тық жүйе Ақ Орда мемлекетінде жалғасын тапты.

Хандық биліктің нығаюы шаруашылықтың, егіншілік пен қолөнердің, сауда-саттықтың, мəдениеттің дамуын, қираған қалалардың қалпына келтірілуін тездетті. Пошта жүйесі енгізілді, ақша айналымы реформасы жүзеге асырылды.

Көшпелілерде салық жүйесінің болмауы толыққанды мемлекет құруға мүмкіндік бермеді дейтін пікір ұшырасады. Мұның негізсіздігін Алтын Орда мемлекетінде халықтың əртүрлі тобынан жиырмадан астам алым-салық түрі алынғандығынан көруге болады. Егіншілер мен малшылардан алынатын қалаң мен қапшауыр салығы, қалалық саудагерлер мен қолөнершілердің – баж салығы, ал бұқара халықтың бəрі бірдей – əскери салық төлеуі жəне т.б. күрделі салық жүйесінің болғандығын білдіреді.

Жалпы, Жошы Ұлысы өмір сүрген кезеңді моңғол-түркі дəуірі деп атаған жөн. Бұл дəуірдегі қолайлы жағдай қазақ этносы мен оның этникалық аумағының қалыптасуын қамтамасыз етті. Ұлыс халқының əртектілігіне қарамастан, сол кездің өзінде оның басым көпшілігін арғындар, қыпшақтар, наймандар, керейлер, қоңыраттар, уақтар, маңғыттар жəне басқа да, кейін қазақ халқының құрамына енген тайпалар құрады.

Этникалық шоғырлану процесі, əсіресе,

Ақ Орда мемлекетінде интенсивті жүрді. Бұл процестің негізгі бағытын, əдет-ғұрып, тұрмыс-салты мен мəде ниетінің, антропологиялық, географиялық фак торлардың бірегейлігін былай қойғанда, бар лы ғы на тəн ортақ тіл – қыпшақ тілінің шығыс тарма ғында сөйлеуі анықтады. Себебі, эконо мика лық, əлеу меттік, саяси жəне мəдени тұрғыдан өзін-өзі реттеу ерекшеліктері тіл арқылы ғана жүзеге асырылды.

Осы себепті Ақ Орда – Қазақстан аумағында жергілікті тайпалар негізінде құрылған тұңғыш қазақ мемлекеттілігі деуге толық негіз бар.

Бұл пікір Ақ Орданың едəуір тұрақты аумақ тық тұ тастығымен, этникалық құрамының біртек тілі-гімен, ел билеген хандардың (Орыс ханның əу леті) əулеттік жалғастығының сақталуымен түсін діріледі (Қинаятұлы З. Қазақ мемлекеті жəне Жошы хан (Тарихи-сараптамалық зерттеу). Астана, 2004).

Орыс хан мен Барақ ханның ұрпақтары кезінде Ақ Орда аумағының оңтүстігіндегі иеліктерге (Арал маңы, Сырдарияның төменгі ағысы, Қа ра тау бөк тері) жəне Əбілхайыр ханның тұсында Шы ғыс Дешті-Қыпшақтың басым бөлігіне билік жүргізді.

Ортағасырлық «Умдат ат-тауарх» шығарма-сының авторы Əл-қажы Абди Əл-Гафари қазақ хан дары жөнінде айта келіп, Барақ ханның тұрағы «Қазақ йайлағы деген жерде» деп жазады (Кляшторный С.Г., Султанов Т.И. Казахстан: Лето-пись трех тысячелетий. Алматы, 1992. С. 219).

Ақ Орда мен Моғолстан аумақтарын мекендеген ру-тайпа, тайпа бірлестіктері мен этносаяси бөлімдердің бір ұлт ретінде шоғырланып, ұлттық құрамының тұрақталуы мұнан да ертерек кезеңде орын алғандығын меңзейтін дереккөздері де жоқ емес. Солардың бірі 1922-1923 жылдары Қазақстанда болып, қазақ тарихына байланысты зерттеу жүргізген ағылшындық Ральф Фокс «қазақтар – моңғол шапқыншылығына дейін-ақ ұлт болып қалыптасқан халық» дейді. (Fox R. PeopІes of the Steppes. London, 1925. P.139).

«Қазақ» атауының ХV ғасырдың ортасына дейін-ақ этникалық мазмұнға ие болғандығын

дереккөздері де теріске шығармайды. 1330-1405 жылдары аралығындағы Орта Азияда болған тарихи оқиғаларды баяндайтын «Зафарнаме» кітабында қазақ елі, қазақ жері деген атаулардың ұшырасуы қазіргі ресми тарихнамадағы пікірдің түпкілікті еместігін көрсетеді.

Өтеміс қажының «Шығыснамада» қазақ хан-дары əулетінің негізін қалаушы Жошының ұрпағы Орыс хан (1369-1376 ж.ж.) деп есептеуі де белгілі бір кезеңдерде түркі тайпалары тобының бірде «алаш мыңы», бірде «алшын», кейін «қазақ» атанғаны жөніндегі пікірімізді толықтырады.

Қалай болғанда да ХV ғасырдың орта кезінде Шу мен Қозыбасы өңірінде құрылған мемлекет пен оның халқына «қазақ» атауының берілуі Керей мен Жəнібектің өз жақтастарымен бірге Ақ Орда жерінен Жетісуға қоныс аударуына байланысты айтылады.

Қазақ хандығыҚазақ хандығының құрылу уақыты Мұхаммед

Хайдар Дулатидің «Тарих-и Рашиди» еңбегінде Орыс хан мен Барақ хан ұрпақтары Керей мен Жəнібек сұлтандардың Ақ Орда халқының бір бөлігі мен Жетісудың батыс өңіріне (Шу мен Қозы-басы) қоныс аударуы оқиғасынан, яғни хиджра-ның 870 (1465-1466) жылдарынан басталады деп көр сетіледі. Əдебиетте мұны əулеттік талас-тартысқа сайып, тіпті Керей мен Жəнібектің бұл қадамы Ақ Орда мемлекетіндегі билік үшін күрес ті жалғастыру мақсатында Жетісудағы түркі тайпаларымен қосылуды, яғни күш жинастыруды көздеді деп бағалағанның өзінде тəуелсіз өмір сүруге ұмтылған Ақ Орда халқының тарихи процес тегі рөлі көмес кіленіп қалады. Əуелі мемлекет (хандық) құрылды, сосын қазақ халқы қалыптасты деген пікірдің өзі де тарихи шындыққа сəйкес келмейді.

ХV ғасырдың 60-жылдары «қазақ» этнониміне ие болғанмен, халық басқа атаулармен оған дейін қалып тасып үлгерген. Қазақ хандығы құрылғаннан кейін оның нығаюы мен халықтың қалыптасу тін-дерінің жетілуі өзара ықпалдастықта орын алады.

Қазақ халқының қалыптасуы Қазақ хандығының құрылуына жəне тұңғыш қазақ хандарының

іс-əрекетіне байланысты болуы деген пікір В.В.Велья минов-Зерновтың «Қасым хандары мен ханзадалары туралы зерттеулер» деген еңбегінен бастау алды да, орыс жəне кеңес тарихнамасында қазақ мемлекеттілігі іргесінің қалануын да, қазақ этногенезін де ХV ғасырдың екінші жартысымен байланыстыратын тұжырым орын алды.

Дегенмен, кейбір кеңес авторларының Қазақ хандығының құрылуы кездейсоқ оқиғалардың жиынтығы ретінде дүниеге келген құбылыс емес, ортағасырлық Қазақстанның бүкіл шаруашылық, əлеуметтік, саяси дамуы жəне қазақтардың этни-калық тарихының ерекшеліктерімен байланыс-тырғанын жасыруға болмайды.

Жəнібек пен Керейдің Моғолстанға көшіп келу себебін Т.И. Сұлтановтың феодалдық езгінің күшеюі, осы негізде əлеуметтік наразылықтың өсуі, хан саясатына наразы сұлтандардың осы жағдайды өз мүддесіне пайдалануды көздеді секілді тұжырымы дереккөздерімен дəлелденбейді. (Султанов Т.И. Некоторые замечания о начале казахской государственности // Изв. АН Казахской ССР. 1971. №1. С. 56.).

Қазақ хандығының құрылуы Қазақстан аумағын-дағы əлеуметтік-экономикалық жəне этносая си дамудың заңды нəтижесі болып табылады.

Қазақ хандығының тез аяғына тұрып, Еуразия кеңістігіндегі елеулі факторға айналуының ас-тарын да ғасырлар бойғы мемлекеттілік дəстүр мен түр кілік негіздегі қазақ халқының этногенезі про це сіндегі сабақтастықтардың қабаттаса, бірін-бірі алға сүйреген күштер жатты. Қысқаша сөзбен айт қанда, қазақтарда əуелі мемлекет, сосын қазақ хал қы қалыптасты деген тұжырымдама негізсіз көрінеді.

Көрнекті орыс тарихшысы В.В.Трепавлов Қазақ хандығын көне дəуірден бері келе жатқан мемлекеттік дəстүрдің заңды жалғасы деп есептейді.

Қазақ хандығының құрылуы жөніндегі басты дереккөзі Мырза Мұхаммед Хайдар Дулатидің «Тарих-и Рашиди» атты еңбегі екендігі əлем жұрт-шылығына мəлім. Мұны мойындамай, «қазақтарда бұ рын мемлекет болмады» деп сөйлеу – «көрмес тү-йені де көрмес» деген қазақ мақалын еске түсіреді.

Қазақ хандығының құрылуы тарихы К.А.Пищу-лина, Т.Сұлтанов, Н.Мыңжан, С.Жолдас байұлы, М.Əбусейітова, З.Қинаятұлы, Т.Омарбеков жəне басқа да ғалымдар тарапынан əр қырынан зерттеліп келеді. Өткен ғасырдың 30-жылдары Қазақстанда зерттеу жұмыстарын жүргізген Альфред Хадсон (АҚШ) Қазақ хандығының құрылуы жөніндегі тұжырымдарында «Тарих-и Рашиди» еңбегіне сүйене отырып, Керей мен Жəнібектің, өз жағына басқа тайпалар мен руларды тарту үшін, күш-қуаты жеткілікті болғанға ұқсайды деп жазады. Əңгіме бұл екі сұлтанның беделі мен күш-қуаты емес, оған еретін, бөлінуге дайын халықтың біршама екендігі жөнінде болса керек.

Келесі америкалық автор Марта Олкотт Қазақ хандығы Қасым ханның тұсында (1512-1518) бір орталыққа бағынған мемлекетке айналды дейді. Оның сөзімен айтқанда: «Қасым Ноғай тобынан» (Ноғай Ордасын айтады. – К.Е.) шық-қан қыпшақтардың, шағатайлықтардың шығыс бұтақ тарынан тараған наймандар мен арғындарды қосқанда, басқа да түркі тайпаларының бірігуіне басты назар аударды. Бұл жағдай қазақтарды халық деп санауға мүмкіндік берді. Олар негізінен тұтастай түркі тілінде сөйлейтін, бірыңғай мал өсірумен айналысқан, ортақ мəдениеті бар бір миллиондай адамнан тұратын мықты ха лық ты құрады. Қа сым ның тұсында сая си жағынан бірігу

орнықты, себебі қазақ-тар аумағында тұрып жатқан сұлтандар хан билігін мойындап, оған бас иді».

Олкоттың баян-дауы бойынша, Қасым ханның тұсында хан-дықтың құрамына Сырдария бойындағы қалалардың, оңтүс-тіктегі көшпелі жəне отырықшы өңір лер-дегі елді мекен дер-дің енуі өзін-өзі қам-тамасыз еткен (астын сызған біз. – К.Е.) эко номика құруға мүм кіндік берді.

Хандықтың ны-ғ а ю ы н а б і р н е ш е ф а к т о р л а р ə с е р етті. ХV ғасырдың 60-жылдарының аяғы мен 70-жылдарының басында хандыққа

Орталық жəне Оңтүстік Қазақстаннан біраз көшпе-лілер қоныс аударды. Осы ғасырдың аяғында Түркіс тан аумағының орталығы Сығанақта, Сауран мен оның төңірегінде, Қаратаудың Созақпен қос алғанда жапсарлас ауданы жəне оның теріскейі мен күнгейіндегі, Сырдарияның төменгі ағысындағы басқа да қоныстарда, Арал өңірінде қазақ хан дарының билігі орнады (Пищулина К.А. Юго-Восточный Казахстан в середине ХV – начале ХVI веков. Алма-Ата, 1977). Ноғай Ордасы халқының, əсіресе, алшындардың біраз бөлігі Қасым хан тұсында Қазақ хандығына келіп қосылады.

Қазақ хандығының ежелден түркі тайпалары мекен деген Жетісу жерінде құрылуы тез арада ныға йып, халқының саны өсіп, этникалық аумағы-ның кеңеюіне жағдай жасады.

Моғолстандағы керей, қаңлы, дулат, қарлық, меркіт, чорас, барлас жəне т.б. түгелге дерлік түрік тілі нің қыпшақ тармағына жататын қазақ жəне қыр ғыз тілдеріне жақын тілде сөйледі (Юдин В.П. Центральная Азия в ХIV-ХVIII веках глазами восто коведа. Алматы, 2001. С.84).

Қасым хан тұсында хандықтың шекарасы оңтүстігінде Сырдарияның оң жағалауымен шек-тесіп, Түркістан қалаларының біразын, оңтүс тік-шығысында Жетісудың тау етектері мен жазық-тарының бір бөлігін қамтиды, солтүстік-шығы-сын да Ұлытау жəне Балқаш көлі өңірі арқылы өтіп, Қарқаралы тауларының сілемдеріне дейін, солтүстік-батысында Жайық өзеніне дейін жетеді. Батыста қазақтардың этникалық аумағының Жайық өзенімен шектесіп жатқандығы жөнінде 1517, 1526 жылдары Мəскеуде дипломатиялық тапсырмамен болған австриялық дипломат С.Герберштейн де растайды.

Қазақ хандығының шекарасы туралы мағлұмат-тар орыс патшасы ІV Иванның 1552 жылғы жарлығы бойынша өз мемлекетінің шекарасын анықтауды көздеген материалдар жинастырылып, 1599 жыл шамасында Федор Ивановичтің тұсында жарық көрген «Большой чертеж» кітабында келтірілген. Мұны құрастырушылар «Қазақ Ордасының» «Хвалынск» (яғни Каспий) теңізінен Қарақұмға дейінгі жері мен географиялық нысандарына сипат-тама береді (Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрон. Т. ХV. Кн.29. СПб, 1895. С. 455).

ХVI ғасырда қазақтар Тобыл өзенінің жоғарғы жағы мен Есіл жəне Ертіс өзендерінің бассейінінде көшіп-қонып жүреді (Томилов Н.А. Казахи Западной Сибири в конце ХVI – первой половине ХІХ в. // Этногенез и этническая история тюркских народов Сибири и сопредельных территорий. Омск, 1983. С. 70).

Қазақтардың Батыс Сібір жеріне орналасуы Г.Е.Катанаев, М.С.Мұқанов жəне басқа да автор-лардың еңбектерінде қарастырылды (Катанаев Г.Е. О поступательном движении киргизов Средней Орды к границам Западной Сибири // Зап. Западно-Сибирского отделения РГО. 1886. Кн. 8. Вып. І; Му-канов М.С. Этнический состав и расселение казахов Среднего жуза. Алма-Ата, 1974). ХVI ға сыр дың бас кезінде Қазақ жерлері Пермьмен шекара ласып жатады (Томилов Н.А. Указ. соч. С. 69).

XVII ғасырдың соңғы ширегінде хандық қазіргі қазақ аумағының басым бөлігіне бақылау жүргізеді. (OІcott M.B. The Kazakhs. Stanford, CaІifornia, 1987. PP. 3,4,9).

Қазақ хандығының үш жүзге бөлінуі негізінде оны «федерация» немесе «конфедерация» болған-дығының белгісі деп есептеудің негізі жоқ. Қазақ-тың үш жүзі – бір мемлекеттің үш бөлігі ғана. Бұл жөнінде М.Олкотт былайша түсіндірме береді. Кейбір тайпалардың халқының саны мен иелі-гінің ұлғаюы əлеуметтік ұйымдасу мен бас қару ға қатысты проблемалар туғызды. Міне, осы жағ-дайға жəне генеалогиялық факторларға (басқа жағ дайларға емес) байланысты ХVI ғасырдың бірінші жартысында хандық аумағы үш жүзге бөлінді (көпшілік авторда басқа кезең аталады. – К.Е.). Бірақ осыған қарамастан, деп жазады М.Ол-котт, қазақтар бір тілде сөйлейтін, жалпыға тəн мə де ниеті мен экономикасы бар біртұтас халық болып қалды.

Неміс ғалымы Э.Саркисянц «1917 жылға дейінгі Ресейдің шығыс халықтарының тарихы» деген зерттеуінде Қазақ хандығының құрылу тари хын, оның Қасым, Тахир (1523/24-1531/32), Хақназар (1537/38-1580) хандар тұсында көршілес халықтармен қарым-қатынастарын, тайпалық құрамы мен этникалық аумағының қалыптасуын егжей-тегжейлі баяндайды. Əсіресе, ол Тəуке хан тұсындағы (1651-1718) бір орталыққа бағынған Қазақ мемлекетіне ерекше тоқталады (Şarkısyanz E. Geschichte der OrientaІischen VöІker RussІands bis 1917. München, 1961. S. 310-322).

Қазан төңкерісіне дейінгі кейбір орыс ғалымдары да Қазақ хандығы жөнінде объективті пікір білдірді.

«Далалық облыстардың қырғыздары туралы заңдар жинағы» деген еңбекте: қырғыз-қайсақ ханы Тəуке тайпалар арасында тыныштық, рулар арасында жерді əділ бөліп беріп, оны пайдалану тəртібін орнатты, жалпы ол заңдылық негізде əрекет етті; бəрін де ақылмен істеп, тəжірибе мен шеберлігіне сүйенген Тəуке үш қырғыз-қазақ ордасына билік жүргізді; əрбір ордаға өз өкілдерін: Ұлы жүзге Төлені, Орта жүзге Қазыбекті, Кіші жүзге Əйтекені тағайындады делінеді (Сборник узаконений о киргизах степных областей / Сост. И.И. Крафт. Оренбург, 1898. С. 12).

И.И.Крафт ХVIII ғасырдың бас кезінде «жүз» бөлек хандық мағынасындағы құрылымды емес, кө-бі не-көп бір мемлекет құрамындағы генерал-гу бер-наторлықты білдірді деп көрсетіпті (Сонда. С. 14).

ХІХ ғасырдың орта кезіндегі А. Терещенко деген автордың «Дешті Қыпшақ іздері жəне Ішкі Қырғыз-қайсақ ордасы» деген мақаласында да осы секілді мəліметтер келтіріледі.

ХVII ғасырдың бас кезінен Түркістан қаласы қазақтардың астанасына айналды. Есім ханның (1598-1613/14) ұлы Жəңгір (1627-1628) мен немересі Тəуке осы қалада тұрып, барлық қазақтарға əмірін жүргізді деп жазады ол (Москвитянин. 1853. Т. 6. № 22. Кн.2. С. 77).

Қазақтардың атамекен жерлерінің этникалық қалыптасуы ХVI-ХVII ғасырлар барысында аяқ-талды. Ресей Орталық мемлекеттік тарихи мұра-ғаты, Ресей Орталық мемлекеттік əскери-тарихи мұрағаты, Ресей Сыртқы саясаты мұрағаты, Қазақстан Республикасы Орталық мемлекеті мұрағаты негізінде зерттеу жүргізген М.С.Мұқанов ХVIII ғасырдың бас кезінде қазақтардың қазіргі Қазақстан аумағын тұтастай алып жатқандығын нақтылап берді (М. Мұқанов. Қазақ жерлерінің тарихы. Алматы, 1994. 4-5-беттер).

Ғалымдардың соңғы жылдары жүргізген архео логиялық қазба жұмыстары нəтижесінде Қазақстанның солтүстік өңірінде қимақ дəуіріне, ал Жайық өзенінің батыс жағалауында Алтын Орда дəуіріне жататын қалалар орындары табылды.

ХVIII ғасырдағы қазақтардың этникалық аумағы тарихи құжаттар негізінде В.Востров, Н.Бек маханова жəне басқа да ғалымдар тарапынан зерттеліп, негізделді.

Мемлекеттіліктің басты атрибуттарының бірі – шекара екендігі белгілі. «Қазақтарда шекара болмады» деп ауа жайылушылар үшін қазақ та, ағылшын да, басқа да емес, қазаққа бүй регі бұра қоймайтын Ресей Бас Штабының капи-таны Л.Костенконың мына куəлігін келтіре кетейік: «Северную границу киргизких кочевок определить легче, чем южную, потому что здесь еще с прошлого века русское правительство стремилось обозначить пределы набегам степняков устройством укрепленных линий. Таким образом северная граница киргизских кочевок обозначилась: частью Алтайских гор, рекою Иртышем, потом так называемою Горькою Сибирскою линиею от Иртыша до Тобола, или до Звериноголовской крепости, затем от этой последней до устья реки Уя рекою Тоболом; далее р. Уем и потом Уралом, начиная от Спасскаго форпоста (близь Верхнеуральска) почти до Оренбурга, или точнее до Нижняго форпоста, затем далее реками Бердянкою, Уралом и Илеком до устья последнего и потом опять Уралом. Несмотря, однакож, на эти пределы, значительная часть киргизов Малой орды, в числе 7000 кибиков, перешла в 1812 году через Урал и с разрешения правительства поселилась в Астраханской губернии (Внутреняя или Букеевская орда); другая часть, в числе 3200 кибиток, несколько ранее перешла Иртыш и кочует внутри линии Сибирского казачьяго войска. На западе границей киргизских кочевьев считается р. Урал и северовосточный берег Каспийского моря. На юге киргизы примыкают своими кочевьями до Усть-Урта, затем до Хивы, до Заравшана, хребта Кашгар-Даванского, гор Уртак-тау, хребта Александровского и гор Киргизын-ала-тау. На востоке киргизская кочевья доходят до хребта Ала-тау, озера Алакуль, гор Тарбагатайских, озер Нор-Зайсана и хребта Тянь-шанского». (Средняя Азия и водворение в ней русской гражданственности / Сост. Л. Костенко. СПб, 1870. С. 30-31).

Бұл орайда орыс бекіністері мен əскери жүйелерінің, оның ішінде «Ащы өзек» аталған «Сібір шебінің» өзі қазақ жері арқылы өткенін ескеру қажет. 1910 жылы жарық көрген «Ақмола облысындағы қырғыз шаруашылығы» деген зерттеудің авторы В. Кузнецов: «Қазіргі қырғыз дар-дың (қазақтардың. – К.Е.) ата-бабалары Петропавл даласына əр уақытта қоныс аударды. Уезде өздері-нің тұрып жатқанына бес жүз жыл болған бір ауыл табыл ды. Ол – Полуденск болысындағы Жакей Ораз бай тұратын 9-ауыл. Осы болыстағы №7, 10, 13, 16 – ауылдардың, Тайыншы болысындағы он бір ауыл дың мұнда төрт жүз жылдан бері өмір сү-ріп жатқаны көрінеді» (Кузнецов В. Киргизское хозяйство в Акмолинской области. Т. ІІІ. СПб, 1910. С. 31-33).

Басқаша сөзбен айтқанда, орыс мұжықтарына жер іздеген экспедиция басшысының өзі қазақтардың қазіргі Солтүстік Қазақстан облысында ХV ғасырдан бері тұрып жатқанын мойындайды.

Қазақ хандығы өз заманында Шығыста да, Ба-тыс т а да белгілі болды. Шығыс авторларының шығар маларында Қазақ хандығы «Мамлакат-и казах», «Доулат-и казах», «Улус-и казах» деп аталды.

Парсы жазушысы Хасан бек Румлудың 1931, 1934 жылдары ағылшын тіліне аударылып жарық көрген «Ахсан ат-таварих» атты еңбегінің 12-томында 1494-1578 жылдардағы Қазақ хан-дығы, оның хандары Қасымның, Бұрындық пен Хақназардың іс-əрекеттері, олардың ішінде 1578 жылы Пул-и Хатун түбінде қазақтардың түрікмендермен ұрысы жөнінде баяндалады.

Қазақ хандығы туралы еуропа саяхатшылары, саудагерлері мен дипломаттарының күнделіктері де мол мағлұмат береді. ХVI ғасырдың 50-жылдары Ресейден Иранға қазақ жері арқылы екі рет өткен ағылшын көпесі Энтони Дженкинсон (1538-1580 ж.ж.) қазақтарды өз атымен атап («Cassacks»), олар дың сол кезеңде (яғни Хақназар хан тұсында) Ташкентпен соғысып жатқандығы, қуатты халық екен дігі жөнінде Англияға мəлімет жеткізеді. Өзі құрастырған картада Еділ мен Жайық арасында но ғайларды орналастырып, олардан шығысқа қарай ғы жерлерді «Казахия» («Cassackia») деп көрсетеді.

(Жалғасы бар).

Қазақ хандығы – 550

Көшім ЕСМАҒАМБЕТОВ,тарих ғылымдарының докторы, профессор.тарих ғылымдарының докторы, профессор.

ЕЛДІК БЕЛЕСТЕРІ

(Жалғасы. Басы 11-12-нөмірлерде).

Алтын тəж. Білге қағанға (683-734 жж.) арналған ғұрыптық кешен. VIII ғасыр 2001 ж. табылған. Орхон өзені аумағы, Моңғолия. Моңғолия Ұлттық тарих музейінде сақтаулы.

Улан-Батор, Моңғолия.

www.egemen.kz6 22 қаңтар 2015 жыл

Өндірістегі жұмыс процесін терең мең-герген ол 2005 жылдан бастап қожды қайта өңдеу цехында уатушы болып еңбек жолын жалғастырады. Бүгінгі таңда Меңдіғали №3 уатушылар бригадасының бригадирі, жастардың тəлімгері. Өзінің міндетімен қоса бригадирлік қызметті де мінсіз орындай-ды, өндірістік жұмыс процесіне жəне еңбек қауіпсіздігіне жауапкершілікпен қарайды.

– Мен басқаратын №3 бригадада бес уа-тушылар ауысыммен жұмыс істейді. Олар қауіпсіздік техникасын басты назарға ала отырып, қожды ұнтақтайды жəне металл іріктейді. Бір ауысымда біздің ұжым 250-300 тонна қожды ұнтақтайды жəне қождың ара-сында кетіп қалған металды бөлек алады. Ал бригадирдің жұмысы – ауысымды қабылдап алу. Құрал-жабдықтардың жай-күйін қадағалап, күдік туғызған мəселелерді тиісті орындарға хабарлаймын. Содан кейін бригада мүшелеріне жұмысқа жіберу қағаздары жəне істейтін тапсырмаларымен таныстырып, жеке қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етемін.

Бригада мүшелерін түгендеп, ұжымның жұмысқа дайын екендігін шеберге баяндай-мын. Бригадир шебердің көмекшісі іспеттес. №3 бригада ынтымағы жарасқан ұжым. Мұнда өз ісін жетік меңгерген жігіттер еңбек етеді. Қобыланды Қойшин, Мəди Смағұлов, Данияр Жиеналин, Жасұлан Даулетов менің сенімді серіктестерім, – дейді Меңдіғали Уəлихан.

Жұмысына тындырымды жəне істеген ісіне тиянақты бригадир өзіндік ойы бар азамат. Өндіріс мүддесін бəрінен жоғары қояды. Сондықтан да ұжымына сыйлы, өз орта сына беделді, жас жұмысшылардың өнеге тұтар тəлімгер-ұстазы. Ол сонымен қа-тар, іскерлігімен, кəсіпорынның қоғам дық өміріне белсене араласуымен де ерекше ле-неді. Сондықтан да тек əріптестерінің ғана емес, компания құрметіне бөленген. Мең-діғали Уəлихан өндірістегі еселі еңбегі үшін былтыр металлургтердің төл мерекесі қар-саңында компанияның ең жоғарғы награ-дасы «Қазхромның құрметті жұмысшысы» атағы жəне күміс төсбелгісімен, Еура зия лық топтың 20 жылдық мерей тойлық медалімен

марапатталды. Жанына шуағын төгіп жүретін азамат зауыттың мақтанышы.

Ол зауыт басшылығы тарапынан көрсетіліп отырған қамқорлыққа дəн риза. Бір мезгіл тегін тамақ берілетінін, ем алуға жағдай жасалғанын, зауыт жұмысшыларының балала-рына жазда лагерьде демалуға тегін жолдама бөлінетінін тілге тиек етті.

– Бəрінен бұрын жаңа бірегей зауыттың іске қосу-реттеу жұмысын Елбасының өзі бастап бергені біздерді қанаттандыра түседі. Жобалық құны 843 млн. АҚШ долларын құрайтын зауыттағы төрт пеш жылына 440 мың тонна жоғары көміртекті феррохром өндіретін бола-ды. Мұнда еңбек өнімділігі 3-4 есе артады деп күтілуде. Сондай-ақ, экологиялық тиімділігі де жоғары болмақ Бұл жұмысшыларға жеңіл əрі денсаулықтарына əсері болмайды деген сөз. Мұның өзі жастардың кəсіпорында еңбек етуге ынтасын арттырады, – дейді ол сөз арасында.

Зауыттың түрлі өндірістік буынында еңбек ететін Уəлихандар əулеті еліміздің экономи-касына елеулі үлестерін қосып жүрсе, онда əулет басы Меңдіғалидың өнегесі де мол. Ал, өз кəсібін жетік меңгерген оны əріптестері білікті бригадир ғана емес, береке-бірлігі мықты отбасының басшысы ретінде де сый-лайды. Қазақ «Бақытын еңбектен тапқан» деп осындайда айтса керек.

Ақтөбе облысы.

Бригада мүшелерін түгендеп, ұжымның

БРИГАДИР(Соңы. Басы 1-бетте).

Нұрбай ЕЛМҰРАТОВ,«Егемен Қазақстан».

«Ұлы Отан соғысындағы Жеңістің 70 жылдығына арналған шаралар туралы» деген тақырыпта өткен баспасөз мəслихатына «Самұрық-Қазына» ұлттық əл-ауқат қорының басқарушы ди-ректоры Дархан Қалетаев, Еуразиялық медиа форумның бас директоры Руслан Жемков, «Өмір жолы 24» қоғамдық қорының ди-ректоры Эрнар Нұрбеков қатысты. Олар Ұлы Жеңістің 70 жылдығына орай атқарылып жатқан шараларға тоқталып, соғыс ардагерлеріне жа-салатын қамқорлықтар жөнінде əңгімеледі. «Естеріңізде бол-са, «Самұрық-Қазына» АҚ пен Республикалық «Ардагерлер ұйымы» қоғамдық бірлестігі 2015 жылы Ұлы Отан соғысындағы Ж е ң і с т і ң 7 0 ж ы л д ы ғ ы н

тойлау қарсаңындағы дайындық жұмыстары аясында əріптестік туралы меморандумға қол қойды. Қазіргі жүзеге асырылып жатқан игі жобалар соның жемісі деуге болады», деді Д.Қалетаев.

Басқарушы директор əл-ауқат қорының айтулы шараға орай бөлген қаражаты туралы да айтты. «2014 жылы «Самұрық-Қазына» ҰОС ардагерлерін қолдауға 130 млн. теңге қаржы бөлді. Биыл біз бұл көмекті есе-леп арттырдық. Сөйтіп, оның көлемі 600 млн. теңгеден асып түсті. Осы қаржы есебінен арда-герлерге тиісті көмек көрсетіліп, жүйелі негізде кешенді қолдау жасалады. Өткізілетін шаралар жоспары «Ардагерлер ұйымы» орталық кеңесімен келісілді. Қор бұл бағдарламаға қатысу үшін серіктестерді тартып отыр. Осы орайда қайырымдылық

акцияларын өткізу, ақпараттық Интернет-порталды құру, сондай-ақ көп сериялы «Наша война» деректі фильмін түсіру жəне басқа да шараларды ұйымдастыру қарастырылған», деді ол.

А д а м з а т т а р и х ы н д а е ң қасіретті болған Екінші дүние-жү зілік соғысқа 60 миллионнан астам адам қатысқанын, оның 26 мил лионнан астамы КСРО азамат тары болғанын айтқан Ардагер лер кеңесінің төрағасы, Қазақ станнан Отанды қорғауға 1 мил лион 200 мыңнан астам адам аттанып, оның 400 мыңнан аста мы майданнан оралмағанын айтты. Қазіргі көзі тірі 5 мыңға жуық соғыс ардагерлеріне мем-лекетпен қатар қоғамның да қамқорлығы қажет екеніне назар аудартты. «Бүгін осы меморан-дум бойынша жаңа акцияны іске асырғалы отырмыз. Бұл акция-ны біз «Жеңіс» деп атадық. Осы шара жетпіс жылдықтан кейін де ардагерлерді қамқорлыққа алып, оларға қажетті қолдау көрсететін ұйым болғалы тұр. Осы акция ая-сында ардагерлерге «қауіп-қатер

дабылы» таратылады. Яғни, үйде жалғыз қалған, қараушысы жоқ ардагерлер қиын жағдайға түскен кезде қолындағы білезікті не-месе мойнындағы алқа түріндегі құрылғының түймесін басса, орталық диспетчерлік пункт ке хабар түседі. Хабар негізінде бұл ардагер туралы толық ақпарат шығарылып, қарттарға дереу же-дел жəрдем машинасы немесе басқа да көмек түрлері барады», деді Ө.Озғанбаев.

Бұйыртса, алдағы жұма күні-нен бастап бұл құрылғылар қарт-тарға таратыла бастайды. Ар да-гер лер сəуір айының аяғына дейін құрылғылармен толық жабдық-талып болады екен. Десек те, өкі-н іштісі, елімізде балалары мен жақын туғандарының қамқор лы-ғынсыз, қараусыз қалған арда-герлер де бар екен. Оны тілшінің қойған сұрағына орай, ардагер-лер ұйымы кеңесінің төрағасы айтты. «Бауыр еті балалары мен ет жақын туыстары бола тұрып, қараусыз қалған, қарттар үйлерін тұрақ еткен ардагерлеріміз бар», деп қорытты ол өз сөзін.

Ардагерлерге арналєан акция

Александр ТАСБОЛАТОВ,«Егемен Қазақстан».

Соның бір айғағындай, Судья-лар одағының өткен VI съезіне Елбасы Н.Назарбаевтың тікелей өзі қатысуы – судьялардың жəне жал пы алғанда сот жүйесінің ел да-муы үшін маңыздылығын айқын-дап берді. Елбасы бірқатар нақты міндеттер мен мүдделі межелерді алға қойды. Бұл шаралардың бар-лығының ортақ мақсаты – елі-міздің азаматтарының сапалы да əділетті сотпен қорғануына құқығын қамтамасыз ету дейміз. Сондықтан Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың: «Əділетті, сатыл-майтын сот – демократиялық, құ -қықтық мемлекеттің ең маңыз ды негізі» деген сөзі қай кезде де сот адамның құқығы мен бос -тан дығын қорғаудағы мем ле-кеттің басты тетігі болып табы-латындығының кепілі десек артық

айтқандық емес. Ал ел-жұрт көріп отырғандай, соттар өз қызметінің тиімділігін күннен-күнге жақсар-ту үстінде. Оған көптеген мысал-дар келтіруге болады. Соның бірі ретінде кеше еліміздің Жо-ғар ғы Сотында Қайрат Мəмидің төрағалығымен «Соттар қызме-тінің тиімділігін бағалау мони-то рингі» тақырыбында халық-аралық семинар-тренинг өтті. Іс-шара Қазақстандағы Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдар-ламасымен (БҰҰДБ) бірлесіп ұйымдастырылды.

Семинарға Жоғарғы Сот алқа ларының төрағалары мен судьялары, Бас прокуратура, Əділет министрлігі мен Судьялар одағының өкілдері, облыстық жəне оған теңестірілген соттар төрағалары, Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментінің басшылығы, сондай-ақ, БҰҰДБ тарапынан тренингке аталған

ұйымның Қазақстандағы тұрақты өкілі Стивен Тулл жəне сот ор-гандарымен ынтымақтастық жөніндегі Халықаралық консор-циумның халықаралық сарап-шы-кеңесшісі, Нидерланд Ко-рольдігінің Қауіпсіздік жəне əділет министрлігінің сот сая-саты мəселелері жөніндегі аға кеңесшісі Пим Альберс қатысты.

Іс-шараның ашылу рəсімінде Жоғарғы Сот Төрағасы Қайрат Мəми: «Кез келген ұлттық құ-қық тық жүйенің алдында сот төрелігін халықаралық стандарт-тарға сəйкестендіру жəне оның сапасын бақылаудың тиісті жүйесін қалыптастыру секілді ірге лі міндеттердің туындайты-ны белгілі. Бүгінгі семинар осы саладағы жинақтаған білім мен шетелдік озық тəжірибенің негі-зінде ұлттық сот мониторингі жүйесін тағы бір рет пысықтап, оны жетілдіру жөнінде нақты ұсыныстар əзірлеуге мүмкіндік береді», – деп атап өтті.

Тренинг аясында соттар қыз-метінің тиімділігін бағалаудың халықаралық тəжірибесіне, атап айтқанда, Нидерланд, Сингапур, АҚШ, Финляндияның жəне басқа елдердің тəжірибесі зерделенді, сондай-ақ соттар қызметін ба-ға лаудың қазақстандық моделі таныс тырылды. Халықаралық с а р а п ш ы П и м А л ь б е р с

семи нар ға қатысушыларды сот қыз мет терінің сапасын ұсыну стан дарттарының халықаралық моделімен, соттар қызметі тура-лы əлеуметтік сауалнама жүр-гізу əдістемесімен жəне соттар жұмысының сапасын бағалау тəжірибесімен таныстырды.

Соттардың қызметін қамта-масыз ету департаменттің тал-дау жəне жоспарлау бөлімінің бас шысы Л.Құрмантаева соттар жұмысын бағалаудың негізгі сегіз өлшемінен тұратын жаңа əдістемеге сəйкес жүргізілген соттардың 2014 жылғы жұмысын бағалау қорытындысымен та-ныстырды. Ал Судьялар ода-ғы ның хатшысы С.Райым баев ма мандандырылған экономи ка-лық соттар жұмысының сапа-сына сыртқы бағалау жүргізудің қорытындысын жариялады. Бұл зерттеуді жүргізу үшін Дүние жүзілік экономикалық форум ның бизнес құрылымдар субъектілерінің сот процестеріне қатысушыларының экономикалық соттар ұсынатын сот қызметтеріне қанағаттанушылық деңгейі тура-лы сауалнамасындағы сұрақтар əзірленген. Осылайша семинар қорытындысы бойынша сот-тар жұмысының сапасын ба-ғалаудың қазақстандық моделінің тетіктерін одан əрі жетілдіру жөнінде ұсынымдар əзірленді.

Сот тиімділігі – ел жетістігі

Əбілқасым ДОСБОЛОВ,Оңтүстік Қазақстан облыстық мəслихатының депутаты, Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша департаменті жанынан құрылған қоғамдық кеңестің төрағасы.

Қызмет бабымен əлемнің та-лай мемлекеттеріне жолым түсті. Діттеп барған шаруаңнан бөлек, сол елдің салт-дəстүр, мəдениетіне, мемлекеттің құрылымына үңіле жүресің. Халқымызда «жақсыдан үйрен, жаманнан жирен» де-ген аталы сөз бар ғой. Маған кезінде Елбасымыздың өзі ерек-ше мəн берген Сингапур елінің мемлекеттік құрылымы ерекше ұнады. Күні кеше ғана ағылшын мемлекетінің отары болған, қедей-кепшік ел бодандық қамытын мойнынан сыпырғаннан кейінгі аздаған жылдарда аяғынан қаз тұрып, дүниежүзінің өркениетті елдері санасатындай қуатты мем-лекетке айналды. Бес жарым мил-лиондай халқы бар елдің басшысы Ли Куан Ю қырық жылдың ішінде Сингапурда халықтың қолдауымен сыбайлас жемқорлықты ауыз дық-тап, мемлекеттік қызметті ең абы-ройлы мансап дəрежесіне жет кізді. Халқы кедейшіліктен құты лып, дəулетті елге айналды. Біз дің Мемлекет басшысы Н.Ə.На зар-баев та осындай іргелі мемле кет-тердің жақсы тəжірибесін үлгі ге алып, Қазақстанды қуатты мем ле-кеттердің қатарына қосты.

Елбасының Жарлығымен жа-ңадан Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі құрылғандығы өздеріңізге мəлім. Осыған орай, агенттіктің Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша департаментінің басшысының бұйрығымен де-партамент жанынан 11 мүшеден тұратын Қоғамдық кеңес ұйым-дас тырылды. Қоғамдық кеңестің құ рамына сая си партия, жергілікті өкілетті органдардың жəне бұқа рал -ық ақ парат құралдарының өкіл дері, сон дай-ақ облыстық кəсіп кер лер па-ла тасының төрағасы енгі зіл ді.

Аз-кем түсінік бере кетсек, қо ғам дық кеңес – Қазақстан Рес-пуб ликасы Мемлекеттік қызмет іс тері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Оңтүстік Қазақстан облысы бой-ынша департаменті жанындағы консультативтік-кеңесші ор-ган болып табылады. Қоғамдық кеңес өз қызметінде Қазақстан Республикасы Конституциясын, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» жəне «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» Қазақстан Республикасы зандарын жəне Қазақстан Республикасының басқа да нормативтік құқықтық актілерін, сондай-ақ белгіленген ережені басшылыққа алады.

Қоғамдық кеңестің мақсаты, біріншіден, мемлекеттің сыбай-лас жемқорлыққа қарсы саясатын қолдау, қоғам өмірінің барлық са-лаларында сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендету, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл ша-раларын жетілдіру, мемлекеттің үкіметтік емес ұйымдармен жəне халықпен өзара іс-қимылын жан-дандыру.

Екіншіден, мемлекеттік ор-ган дардың, үкіметтік емес жə не қо ғамдық ұйымдардың, қоғам қай рат керлерінің жəне ел тұр ғын -дарының күштерін азамат тар дың қажеттіліктерін қанағат тандыруға,

халықтың мемлекеттік органдар-мен қарым-қатынасын оңайлатуға жəне қоғам өмірінің барлық са-лаларында халықты қолжетімді жоғары сапалы қыз мет термен қамтамасыз етуге ба ғыт талған.

Сондай-ақ, сыбайлас жем қор-лыққа қарсы іс-қимыл бойынша жүргізілетін жұмыстар шегінде, халыққа мемлекеттік қызметтер көрсету кезінде мемлекетпен жəне азаматтық қоғаммен байла-нысты қамтамасыз ету, жеке жəне заңды тұлғалармен, үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс- қимыл жəне ынтымақтастық жасауға қызмет етеді. Сыбайлас жемқорлыққа қар -сы іс-қимыл шараларын жетіл діру-ге жəне мемлекеттік орган дар дың мемлекеттік қызметтерді сапа лы ұсынуын дамытуға жəрдем деседі.

Оңтүстік Қазақстан облысы тұрғындары үш миллионға же-теғабыл іргелі аймақ. Халық көп болғаннан кейін жарқын істермен қатар көлеңкелі жағдайлар да жиі орын алатындығы белгілі. Əсіресе, мемлекеттік қызметте жүрген кей азаматтар өз міндетіне енетін лауазымдық нұсқауларды, мемлекеттік заңнамаларды біле бермейді. Үстелді тоқпақтап жұмыс талап ететін, адамдардың арына тиіп, жəбірлеп ойына кел-генін істейтін, бақырауық бастық-тардың заманы өтті. Қазақстан – зайырлы мемлекет. Əлемдегі ең озық отыз мемлекеттің қатарына енуге жақсы талпынысы бар, алды-на үлкен мақсат қойған, Орта лық Азияда шоқтығы биік ел. Ота ны-мыздың тірегі – мемлекеттік қыз-мет керлер осы үдеден шығуы тиіс.

Жақында Сарыағаш қаласында өткен алқалы жиында департа-мент басшысы Мұрат Ахметов Мем лекеттік қызмет істері жəне сы байлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің жұмысын облыстағы атқарылар шаруалар-мен шендестіріп баяндама жасады.

Көпшіліктің түсінбей жүрген түйткілді сауалдарының түйінін тарқатты.

Сол күні Мұрат Ахметов Сары-ағаш ауданы əкімдігінің ғима-ра тында қоғамдық кеңес төраға-сы, облыстық тəртіптік кеңес мүшелерімен бірге жеке мəселелер бойынша азаматтарды қабылдады.

Құркелес ауылдық округі əйелдер кеңесінің төрайымы Əсия Қасымбекова мемлекеттік қызметкерлердің ауысу тəртібін сұраса, аудандық экономика жəне қаржы бөлімі басшысының орын-басары Мұрат Жүсіповтің білгісі келетіні мемлекеттік сатып алу тəртібі жайлы. Екеуі де маңызды сұрақ. Əсіресе, мемлекеттік сатып алу кезінде бір күндік кəсіпкерлер əдейі ең төмен баға қойып, жеңім-паз болып табылғанымен келісім-шартқа қол қоймай, мекенжайын таптырмай кетеді.

Оны жойдықсыз деп танып, екінші мəрте конкурс өткізгенде тағы бір қаладан əлгіндей фир-ма табылып, он миллион теңгеге

жасалатын жұмысты он мың тең-геге жасап берерін айтып, құ жат түзеді. Конкурс бойынша жеңім -паз атанғанымен ол қарасын да көр сетпейді. Уақыт тығыз, жұ мыс орын далу үшін тапсырыс беру-ші ме кеме əлеуетті кəсіпкерге бір көз ден қаржы бөлуге шешім қабыл дайды. Келісімшарт жасай-ды. Ал, ол заң талабы бойынша сы бай лас жемқорлыққа жағ дай туғы за тын амал болып баға ла нып, тəр тіптік кеңесте мемле кет тік қыз-меткерлердің мəселесі қаралады.

Мұрат Жамбылұлы осы жəне тест тапсыру, конкурсқа хабар-ландыру беру, тұрғындардың арыз-шағымын мезгілінде қарау мəселелері бойынша толымды жауап берді.

Бұл сауалдарды реттеуге қо-ғамдық кеңестің де орны ай-рықша. Қабылданған заңдардың бəрі тұшымды, барлық талаптарға жауап береді деуге болмайды. Əл -гіндей сыбайлас жемқорлық əре-кет теріне еріксіз жол ашатын та-лап тарды жетілдіріп, толық тыру енгізуде бұқарамен еркін бай ла -ныс тағы қоғамдық кеңес жақ сы көмек бере алады деп ойлай мыз. Қоғамдық кеңестің мін де ті не сы-байлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға бағытталған бағ дар ла -мадан бөлек, қоғамдық мони то -ринг қорытындыларының нəти жесі бойынша азаматтық қоғам ның ұсыныстарын талқылау жатады.

«Бір көзден» конкурс жеңім-пазын танудың сыбайлас жем-қор лыққа жол ашатынын айттық. Ондайға ұрындырмас үшін сы-байлас жемқорлыққа қарсы күрес-тің əдістері мен нысандарын же-тілдіру мəселелері бойынша ұсыныстар дайындап құзыретті орындарға жеткізу де қоғамдық кеңестің міндеті. Сондай-ақ, кəсіп-керлік субъектілерінің заңды мүдделерін қорғаумен байланысты құқық қорғау қызметін реттейтін құқықтық нормалар бойынша ұсыныстар əзірлеу бүгінгі күннің маңызды талаптарының бірегейі.

Меніңше, қоғамдық кеңес елі-мізді сыбайлас жемқорлық сияқты індеттен сауықтыруға, агенттікке мемлекеттік қызметке қойылатын талаптарды орындауға байланыс-ты жақсы жəрдемші бола алады.

Сөз басында айтқандай, Син-га пур мемлекеті сияқты сыбайлас жемқорлықты бұғаулау үшін не істеу керек?!

Ең алдымен, халықтың билікке деген сенімін нығайту шараларын қолға алу қажет. Мемлекеттік қызметкердің ең бірінші міндеті – халыққа адал қызмет ету, керек болған жағдайда өз мүддесінен ел мүддесін жоғары қою.

Бүгінде құқық қорғау орган-дарына халықтың сенімі азайып кетті. Кінəлі өздері. Ақ-адал малды ұрлаушылардың ішінде учаскелік полицейлердің жүруі, зорлықшыл қалталылардың сотта зəбір көрген жақтың құқығын аяқасты етіп, аман-есен құтылып кетуі өмірде кездесіп тұратын жағдай.

Сондықтан құқық қорғау ор ган-дарының басшыларымен бірлесіп атқаратын жұмыс жеткілікті.

Мемлекет басшысы Н.Ə.На-зар баев та халыққа жыл сайын ғы Жолдауында сыбайлас жемқор лық-ты жойып, бəсекеге қабілетті өр-кениетті елдердің қатарына кірудің стратегиялық жоспарын түзіп келеді.

Сыбайлас жемқорлық – мем ле-кетке абырой бермейді, тəуел сіз-дікке қатер. Ал, тəуелсіздік – біздің ең басты құңдылығымыз.

ШЫМКЕНТ.

● Жемқорлық – індет, жою – міндет

Ќоєамдыќ кеѕес жемќорлыќты жоюєа жəрдемдеседі

Əңгімелесу барысында тарап-тар жобалар мен бағ дар ламаларды басқару саласында жоғары білікті мемлекеттік қызметшілерді даяр-лау бойынша ынтымақтастықты ны ғайту əрі дамыту мəселелерін талқылады жəне академия мен «СОВНЕТ» Ресейдің жобалар ды басқару ассоциациясы арасын дағы Ынтымақтастық туралы мемо-рандумға қол қойды.

Сонымен қатар, IPMA жəне PMI сер тификатталған жо ба-лық ме неджері А.Пол ко в ников

ака демияның Жоба лық менедж-мен тті оқыту ор та лығының мүше-лері, бөлім ше жетекшілері жəне жоба лардың əкімшілері үшін «IPMA/СОВНЕТ стандарттары бойын ша жобаларды басқару. Сер-ти фи каттауға дайындық» тақыры-бында екі күндік семинар өткізеді.

С е м и н а р б а ғ д а р л а м а с ы «СОВНЕТ» Ресейдің жобаларды бас қару ассоциациясының (NCB-SOVNET National Competence Base line) «Жо ба ларды басқару: к ə с і п т і к б і л і м н е г і з д е р і ,

маман дардың құзы рет тілігіне қойы латын ұлттық талаптар» (НТК) стандар тының мазмұны мен та л ап тары негізінде жасалған.

Семинарда жобаларды басқару əдіснамасының негізгі қағидат-тарын қарастырумен қатар, жоба-ларды басқару бой ынша маман-дардың құзы рет тілігіне қойы-латын халық аралық жəне ұлттық та лап тарға баса назар аударыл-ды. Сондай-ақ, спикер жо ба лық менеджментті мемлекет тік орган-дарға енгізу тəжіри бе сімен бөлісті. А. Полковников жобалық менедж-мент бойынша бірқатар таны мал ғылыми еңбектер мен оқулық-тардың авторы болып табылады.

«Егемен-ақпарат».

Ынтымаќтастыќ ныєаядыҚазақстан Республикасы Президентінің жанындағы

Мем лекеттік басқару академиясында ректор Болатбек Əбдірə сілов пен «СОВНЕТ» Ресейдің жобаларды басқару ассоциациясының президенті Алексей Полковниковтің кездесуі болып өтті.

Бүгінгі таңда еліміздегі мəні мен маңызы жағынан барлық құқықтық жүйенің бастауында тұрған сот саласы, қай тұрғыдан болсын, өз дəрежесінен табылып жатқаны баршаға аян. Сондықтан соттарға халықтың басым көпшілігі алғыс жауды-ратыны анық. Ал мемлекет тарапынан сот саласына соттардың материалдық-техникалық жабдықтармен қаржыландырылуына, судьялар мен сот қызметкерлерінің жұмыс істеуіне орасан жағдай жасалды. Осыған сай судьялар да парасаттылық пен əділдік, моральдық тазалық, кəсіби біліктілікті арттыруға ерекше на-зар аударатыны байқалады. Бұл халықтың сенімі мен құрметіне ұластыратыны белгілі.

Кеше Орталық коммуникациялар қызметінде болған баспасөз мəс лихатында Республикалық «Ардагерлер ұйымы» қоғамдық бірлестігі Ор та лық кеңесінің төрағасы Өмірзақ Оз ғанбаев жəрдем алуда ардагерлердің қолын ұзартатын «Жеңіс» акциясы басталғанын жариялады.

22 қаңтар 2015 жыл www.egemen.kz 7

РЕСЕЙДЕГІҚАЗАҚ БАТЫРЛАРЫ

2. ҚАТАРДАҒЫ ҚАҺАРМАНДАР

Ертесінде облыстық кітапханаға келіп, Ұлы Отан соғысына Омбы өңірінен аттанған қазақтарды іздеу жұмысын одан əрі жалғастырдық. Сирек қорға бұл жолғы тапсырыс берген дүниелеріміз Омбы облыстық соғыс жəне еңбек ардагерлері кеңесі шығарған «Солдаты Победы», «Книга Памяти» жинақтары мен «Омская правда» газетінің 1941-1945 жылдардағы тігінділері болды. Мұқабасы қызыл түсті алғашқы еңбек үлкен-үлкен 7 томнан тұрады екен. Бұларға майдан даласынан аман келген Отан солдаттары өз аудандары бойынша орналас тырылыпты. Ал түсі қара екінші жи нақ 11 томды құрап тұр. Оған 1418 күн мен түнге созылған от кешуде опат бол ған боздақтардың аты-жөндері тізілген.

Алдымен «Солдаты Победы»

көптом дығын қолға алдық. Кітаптың құрылымы алфавитт ік т і з імнен, фотосуреттерден, сосын майдангерлер туралы мақалалар мен естеліктерден тұрады екен. 7 томның ішінен күні бойы отырып тапқанымыз 3200-ге жуық қазақ фамилиясы мен олардың кейбіреулері туралы жазылған 14 мақала жəне 28 фотосурет болды. Ал «Книга Памяти» жинағының 11 томында кілең қаза тапқан кісілердің аты-жөндері тізілген. Оны парақтап шолып көргенімізбен, қайтыс болған əке-ағаларымызды санап, есебін шығаруға жүрегіміз дауаламады.

Алғашқы кітапты асықпай қарап отыр мыз. Олардағы майданнан тірі орал ған ағаларымыздың тізімдері арасын дағы шағын түсініктемелер мен анық тамалықтарда нендей ерлік түрлері, нендей тағдыр иелері жоқ десеңізші. Бəрі бар. Батыр атағын алмаса да 5 жауынгерлік ордені бар қазақ, 20 күн аштыққа шыдап, əскери бөліміне келіп қосылған қазақ, тұтқынға түсіп қашып шықса да НКВД-нің қатыгез шешімімен Колымаға айдалған қазақ. Ерлік көрсеткендерге өте сирек берілетін марапат – Александр Невский орденін иеленген қазақ... Айта берсе толып жатыр. Сөзіміз құрғақ болмас үшін енді біз өзіміз сөз етіп отырған жинақтағы жауынгер қандастарымыз туралы жазылған шағын мақалаларды мысалға келтірелік.

«Ахмет Əлқайдаров алдымен 5-ші атты əскер полкы құрамында Мəскеу түбіндегі шайқасқа қатысып, Калинин қаласын азат етуге атсалысқан, – деп жазыпты «Солдаты Победы» кітабының 5-ші томындағы материалда. – Бірде кезекті шабуыл сəтсіздікке ұшырап, кавалеристер қарсыластарының пулеметі оғының астында қалады. Үлкен шығынға ұшырайды. Сонда Ахмет Уақұлының аты омақаса құлап, өзі қатты жараланады. Жауынгерді санбатта емдеген соң 108-ші атқыштар полкына жібереді. Ол мұнда 1942 жылдың мамырына дейін барлаушы болып қызмет етеді. Бұдан соң майданның бұралаң өмірі Ахмет Уақұлын 69-шы атқыштар полкының көлік жүргізушісі етеді. Витебск түбіндегі жан алып, жан берісіп жатқан шайқаста алғы шептегі əскерлерге оқ-дəрі мен азық-түлікті тоқтаусыз тасып, мұнымен қоса жараланғандарды қауіпсіз жерге жеткізіп, көзсіз ерлік көрсеткені үшін қатардағы жауынгер ол «Ерлігі үшін» медалімен марапатталады.

Одан соң Ахмет Əлқайдаровтың ұқыптылығы мен тындырылымдылығы ескеріліп, оған сержант атағы беріледі де барлау бөлімшесінің командирі болып тағайындалады. Əскери тапсырмаларды орындау кезінде ол өз жігіттерімен талай ерліктер көрсетеді. Сондай батыл əрекеттері ескеріліп, Витебск өңіріндегі шайқаста көрсеткен ерліктеріне байла-нысты ол ІІІ дəрежелі Даңқ орденімен марапатталады. Содан біраз уақыт өткеннен кейін Белоруссиядағы Погре-бенка жəне Шиловка селоларын жау дан азат етуге қатысқан жəне кеңес əскер-леріне аса қажет №1700-ші биіктікті

бағындырған ерлігіне орай аға сержант Ахмет Əлқайдаров І дəрежелі Отан соғысы орденіне ие болады.

1945 жылдың 26 қаңтарында Қызыл Армия бөлімдері Кенигсберг қаласын алу жөніндегі шабуылға дайындалады. Осы шайқасқа 65 -ші атқыштар корпусының жасағы құрамындағы аға сержант Ахмет Уақұлы басқаратын бөлімшенің барлаушылары да қатысады. Шабуыл кезінде ол өзін барынша білікті де алғыр қабілет иесі ретінде көрсете біледі. Оған ержүрек қазақтың содан көп кешікпей Қызыл Жұлдыз орденімен марапатталуы анық дəлел бола алады.

Ахмет Уақұлы фашистік Германия жеңіліп, тізе бүккеннен кейін 1945 жылғы тамызда Қиыр Шығыстағы Жапонияның Квантун армиясымен болған ұрыста да батырлығымен танылады. Ондағы жанқиярлық ерлігі үшін оған екінші мəрте Қызыл Жұлдыз ордені беріледі. Əскер қатарынан босарда оны тағы бір награда іздеп келіп табады. Сөйтсе ол 1944 жылғы ұрыстарда көрсеткен ерлігі үшін берілген ІІ дəрежелі Отан соғысы ордені екен. Осылайша қайсар қазақ Омбы өңіріндегі өзі туған Таврия ауданына 5 бірдей жауынгерлік орден-мен оралады. Ол елге келген соң да өзінің ұстамды, биязы жəне еңбектегі табанды қасиетімен айрықшаланып, құрметке бөленеді. Екі ұл, екі қыз өсіріп тəрбиелейді. Сөйтіп, ол балалары үшін, ауылдастары үшін үлгілі əке, абыройы биік ел ағасы болды».

...Осы арада мынадай жағдайды

баян дай кетелік. Түс қайта кітапханаға бізді іздеп Омбы үкіметінің жауапты қызметкері Нұрбол Əлжанов келді. Ол алдымызда жатқан жинақтағы Ахмет Əлқайдаров туралы жазылған «Жауынгерлік 5 орденнің иесі» атты мақаланың ксероға түсірілген нұсқа-сын көріп тұрып, қатты ойға кетті. Бір мезетте: «Осындай нəрсені өз кезінде білсек, ескерсек қой. «Жазып, жинас-тырып жүріңдер», – деген де ешкім болмады-ау... Енді, міне, қарашы» – деп күрсінді. «Не болды? Олай деуіңізге не себеп?» – деп сұрадық ештеңеге түсінбеген біз. «Осыдан біраз жыл бұрын, – деді Нұрбол, – біз ауылымыздағы 8 жауынгерлік ордені бар ағайды жерлеген едік. Ол кезде мен кеңшар директоры болатынмын. Марқұмның аты-жөнін ұмытып тұр-ғанымды қараңызшы... Есіме түсі-ремін. Түсіруге тиіспін. Сол кезде сізге міндетті түрде хабарласамын. Жарай ма?». «8 ордені болған дейсіз бе? Значок, медаль емес... 8 жауынгерлік орден! Керемет қой бұл?! – дедік əңгіме иесіне. – Қазақ па еді өзі?» «Иə, қазақ. Содан соң ғой айтып тұрғаным».

Міне, мұнда, Омбы өңірінде осындай марқасқа ағаларымыз болған. Ерлік жасадым, осындай марапаттардың иесі-мін демей, қарапайым тірлікпен ғұмыр

кешкен. Сөйтіп аспай-таспай, бəріне де шүкір, тəубе деп үндемей өмірден өткен.

Жə-ə... Енді басқа бір тағдыр иесі ту-ралы тапқан дерегімізді баяндайық. Сөз етіп отырған жинақтың 6-шы томын-дағы қатардағы жауынгер Тоқжігіт Сей сенбаевтың басынан кешкені соғыс-тың не екенін көз алдыңа елестетіп, еш боямасыз көрсетеді.

Ол əскерге Омбы өң ір індег і Байдалы ауылынан 1942 жылы шақы-рылады. Алдымен оны бірнеше ай бойы үрлемелі резина камераларынан құрастырылатын понтон көп ір жұмысшысына дайындайды. Сосын оқ-дəрі шығаратын əскери зауыт қа жібереді. Бір күні күтпеген жер ден ауылына қайтарады. Бірақ 1943 жылы оны қайтадан майданға шақырады. Бұл жолы ол мінген пойыз Курск иіні ма ңындағы Елецк қалашығына қарай бет алады. Олар офицерлер мен жауынгерлерді қоса есептегенде барлығы 800 адам еді. Кешке жақын эшелонды неміс авиациясы бомбалап,

қызыл əскерлердің жан-жаққа бытырай қашуына тура келеді. Аман қалғандары қас қарая бір жерге жиналады да Елецк қалашығын жаяу-жалпы бетке алады. Осылайша жауынгерлер аштық пен суыққа мойымай, 20 күндей батысқа қарай жылжумен болады. Небəрі үш күнге ғана шақталған паек баяғыда таусылған-тын. Азық-түлік алатын жер жоқ. Жол бойы кезіккен деревнялардың барлығы өртеніп кеткен. Солай болса да ашыққан жауынгерлер əлгі жерлердің төңірегінен тамақ іздейді. «Өлмегенге өлі балық», дегендей кейде ондағы жертөлелерден тамаққа талғажу етерлік бірдеңелер табылып қалатын. Алайда көп ұзамай мұндай елді мекендер де кезікпейтін болды. Аштық басталды. Сол кезде амалсыздан мысық етін жегендер де кездесіп қалып жүрді. Адамдар арып-ашқанда, ең бірінші жау – жау емес, кəдімгі бит болады екен. Үстеріне киім атаулыдан тек гимнастерка ғана ілген солдаттар азып, арықтаған сайын, бит-сірке көбейіп, үлкейе берді.

Алдыңғы шепке жеткен күні оларға үш күн демалыс беріліп, жиі-жиі тамақ-тандырылды. Жаңа киімдер үлесті-ріліп, моншаға түсірілді. Осыдан кейін Тоқжігіт Сейсенбаевты екінші Бела русь майданындағы маршал

К.К.Рокоссовскийдің қарамағындағы 65-ші армияның 115-ші атқыштар батальонына жөнелтті. «Бұл маусым айы болатын. Біз шабуыл басталған кезде неміс траншеяларына басып кіріп, фашистерді тұқыртып тастадық. Жау топ-тобымен беріліп жатты. Осы шай қаста оң иығымнан жараландым. Бөлімше командирі мені медсанбатқа жіберді. Онда үш ай жаттым», – дейді майдангер өз естелігінде.

Кейін ол қайтадан қатарға қосылып, көп теген шайқастарға қатыса ды. Гомельге дейін жетіп, Днепрден өту шай қасына қатысатын əскерлер сапы-ның қатарында болады. Қазанның қара суығында мұз енді ғана қата бастаған еді. Шайқас басталғанда қабыршық мұздар адам дар ды көтере алмады. Сондықтан жауын герлер өздеріне тиесілі гранаттар мен автоматтарын төбелеріне қойып, суық суды жалдап өтуге мəжбүр болды. Қарсы бетке жеткеннен кейін жағалаудағы жыраларға тас бекініп алды. Таңға жуық неміс танкілері Қызыл

Армия бөлімдеріне қарай беттеді. Қолда артық оқ-дəрі жоқ. Содан бұлар жау 100 метр жерге жақындағанда ғана атуға мəжбүр болды. Нəтижесінде 60-қа жуық фашисті жайратып, 5-6 танкінің күлін көкке ұшырады. Осы шайқаста Тоқжігіт Сейсенбаев сол аяғының тізеден төмен жерінен жараланады. Екі аптаға жуық медсанбатта болып, кейін жараның орны жазылғанша штабты күзетеді. «Бізде Батанов есімді ноғай капитан болды. Ол аға дəрігер еді. Бірде менен: «Қазақсың ба?» деп сұрады. Мен: «Иə», деп жауап бердім. Осыдан кейін ол маған іш тарта қарап, госпитальға санитар етіп қойды. 1945 жылы Польша мен Германияның солтүстік жағына жеттік. Гданьск жəне Данциг қалаларын қоршауға алдық. Висланың оң жағында тұрған едік. Сол жағымызда үлкен зауыт бар-тын. Бір күні сол жерден оқ атыла бастады. Қасымда отырған жауынгер мерт болды, ал мен тірі қалдым. Көп ұзамай соғыс аяқталды. 1945 жылы екінші кезекпен үйге қайттым» – деп аяқтайды өзінің естелігін ІІ дəрежелі Отан соғысы ордені мен «Ерлігі үшін» медалінің иегері Тоқжігіт Сейсенбаев.

Жинақтағы қазақтарға қатысты осын-дай мақала, естелік, анықтама хабар лар онша көп те емес, аз да емес. Бірақ əйтеуір бар. Бұл жерде оларды тірнектеп

отырып жинайтын табандылық қана керек. Іздеген нəрсеміздің сонда ғана молайып, мазмұны артатыны анық. Осындай ұстаныммен өзімізді өзіміз қамшылап жұмыс істеп отырғанымызда, қасымызға жасы жетпістің мол ішіне кірген ақсақал келіп тіл қатты.

– Үш күн болды. Оқу залында орның-нан тапжылмай отырасың да қоясың. Алдыңдағы кілең соғыс тақырыбына қатыс ты кітаптар. Не іздеп отырсың қарағым?

Біз жөнімізді айттық. Ақсақал мəн-жайды ұққаннан кейін өзін таныстырып, жоғарыдағы тақырыпқа байланысты көрген-білгенін ортаға сала бастады.

– Есімім Амангелді, – деді қария. – Əкем Балта 1941 жылы соғысқа аттанған-да алты айлық іштегі бала екенмін. Мен дүниеге келгенде үлкендер: «Көкесі май даннан есен-сау келсін», – деп атым-ды Амангелді қойыпты. Бірақ қайран əке батыстағы қан қасаптан қайтпады. Жетім өсіп жүріп, жетілген жайымыз бар.

– Сонда өзіңіз Омбының қай жерінен боласыз?

– Азов ауданынан. – Ондағы соғысқа кеткен қазақтар

туралы естіп-білгеніңіз бар ма? – Бар. Себебі, мен жас кезімнен

сондағы қазақ ауылдарының бас көтерер жігіттер інің бірі болдым. Есейе келе ақса қал дардың өтінішімен кешегі қан май данда хабарсыз кеткен əке-ағалары мыздың аты-жөнін анықтаумен шұғылдандым. Ол Жеңістің 20, 30, 40 жылдық мерекелерінің кезі еді. Мұра-ғаттағы құжаттардан сондағы білгенім, 1941-1945 жылдарғы Ұлы Отан соғысына Азов ауданынан 990 қазақ аттанған. Солардың ішінен елге тек 388 қандасымыз ғана қайтып келген. Қалған 602 боздақтың сүйегі майдан даласында қалған.

– Ол кездері өзіңіз айтып отырған ауданда біздің қандастарымыз сонша-лықты көп болған ба еді?

– Иə, соғысқа дейін Азов ауданындағы 3 округ: №4 Киров, №5 Қызылжар, №7 Буденный селолық кеңестері таза қазақ елді мекендері болатын. 1941 жылғы күз де ғой, Еділ бойынан көшірілген не міс тер ді мұнда əкеліп қаптатып жібергені.

Амангелді Тоқсанбаев ақсақалмен əңгімелесіп оты рып, ол кісіге алды-мыздағы өзіміз оқып, танысып отырған «Ауыл Байтұяқ (Бай далы): прошлое и настоящее» деген кітап ты көрсеттік. Осы еңбектің 62-ші бетін де кілең қазақтар тұратын шағын елді мекен нен Ұлы Отан соғысына 126 қан дасы мыз аттанған екен. Солардан туған ауылына тек 44 адам ғана тірі келген. Қалған 84-і оққа ұшқан немесе хабарсыз кеткен.

Кітапханадағы тапсырыс берген ең-бек тер мен анықтамалықтарды қарап бол ғаннан кейін «Омская правда» газе-тінің 1941-1945 жылдардағы тігінді сін ақтаруға кірістік. Ол уақыттағы Ұлы Отан соғысына қатысты дүниелер май-дан дағы жаңалықтар мен тылдағы жұ-мыс тарға байланысты беріліп тұрған екен. Солардан біз өзіміз іздеген тақыры-бымыз ға қажет-ау деген оншақты материал тауып, ксероға түсіріп алдық. Енді соның бір-екеуін оқырмандар назарына ұсынайық.

Газеттің соғыс жылдарындағы нөмір-лерінде «Омбылықтар – майданда» атты айдар орын теуіпті. Бірінші бетке берілетін онда фотосурет пен шағын мəтін орналастырылатын болған. Міне, 1943 жылғы 11 шілдедегі жарық көрген сондай топтаманың бірінде екі қызыл əскер суреті тұр. Оның астындағы сөй лемдерде: «Жауынгер достар. Екеуі де Қызыл Жұлдыз орденімен марапатталған. Олар (солдан оңға қарай) – қазақ, гвардия қызыл əскері С.Төлебаев, коммунист, Омбы облысының Саргат ауданындағы «Красный казах» колхозының бұрынғы колхозшысы (10 немістің көзін жойған)

жəне гвардия сержанты Д.Солдатенко, украин, коммунист, Омбы облысының Полтава ауданындағы «Украина» ауыл-шаруашылық артелінің бұрынғы колхоз-шысы (13 немістің көзін жойған). Суретті түсірген П.Мелентьев», – деп жазыл ған. Фотоны қарап тұрсақ, сол кезде бұл жауын герлер 19-20-дағы жас жігіттер сияқ ты. «Соғыстан аман қайтты ма екен? Ел деріне келсе, қазір бар ма?» – дейсің іштей.

Енді газеттің тылдағы тіршілік тура-лы берген топтамаларының арасы нан өзіміздің қандастарымыздың еңбегін бағалап, өңір жұртшылығына үлгі еткен «Шарбақкөл ауданының кол-хоздарындағы патриоттық ұмтылыс» атты мақалаға тоқталайық. 1943 жылдың 8 қаңтарында жарық көрген бұл материал: «Аудан еңбекшілері «Омбы колхозшысы» танк колоннасына қаражат жинауға зор ынтамен кірісуде, – деп басталады. – Мəселен мемлекеттік банктің бөлімшесіне 7 қаңтарда 1 мил лион 200 мың сом ақша түсті. Қаржы жинау жалғасуда. Бұл бастамаға колхоз басшылары ерекше үлгілілік танытуда. Қаратал селолық кеңесі (төрағасы Исин жолдас) 300 мыңнан астам сом жинады. Осы танк колон-насын жасауға 9 колхоз төрағасы 107 мың сом қосты. Айта лық, «Екпінді» колхозының төрағасы Сүлейменов жолдас 15 мың сом, «Серп и молот» колхозының төрағасы Мырзаболатов жолдас 16 мың сом, «Нацмен, вперед!» колхозының төрағасы Смайылов жолдас 12 мың сом берді.

Бірінші май селолық кеңесі (төрағасы Урузмаев жолдас) танк колоннасына 400 мың сом жинаған. «Қызыл жол» ауыл шаруашылығы артелінде ұлы майданға кеткен 80 жастағы колхозшы Сатанов жолдас танк құрылысына 3.000 сомды ақшалай тапсырды. Ал май данға қос бірдей ұлын аттандырған Бек занов жолдас 5.000 сом, Калинин атын дағы колхоздың малшысы Сəрсенов жол дас 10.000 сом қосты. Самар селолық кеңе-сінің колхоз төрағалары 100 мың сом жинады. «Жаңа тұрмыс» жəне «Кіші Бо-ра н көл» колхоздарының төрағалары Əу-тəліпов пен Раисов жолдастар 16,5 мың сом, «Үлкен Боранкөл» колхозының төр ағасы Ұлтақов жолдас 15 мың сом берді».

Осы мақаланың өр жағында «Көбе-генов жолдас танк құрылысына 206.000 сом қосты» деген тақырыппен теле-графтық стильдегі жүгіртпе жол тұр. Онда: «Одесса селосы, 7 қаңтар. (Телефонмен). Л.М.Каганович атындағы к о л х о з д ы ң т ө р а ғ а с ы Қ о ж а х м е т Көбегенов өзінің жеке жинаған қаржы-сынан «Омбы колхозшысы» танк колон-насы құрылысына 206.000 сом жəне 50 пұт ұн қосты», – деп жазылған.

Жоғарыдағы хабарлардың ішінен көптеген қазақ фамилияларын көріп отыр ғ ан шығарсыздар құрметті, оқыр-ман дар. «Бұл адамдар кімдер, қай жерде жұмыс істеген, кейінгі тағ-дырлары қалай болған?» – деген оймен олардың өмірбаяндарын табуға да əрекет жасадық. Осындай талпыныстың нəтижесінде «Омский краеведческий справочник» жинағынан Қожахмет Көбегенов пен Иманмəлік Сүлейменовті таптық. Қожахмет атамыз 1890 жылдар-дың аяғын да өмірге келген екен. 1930 жылдары артель шаруашылығы құрылғанда соған мүшелікке өтіп, кейін төраға болып, 1943 жылғы жоғарыдағы бастамасынан кейін Сталиннен алғыс хат алады. Онда Бас қолбасшы: «Жолдас Көбегенов, мен сізге қызыл əскерге деген қамқорлығыңыз үшін алғысымды жолдаймын», – депті. Ол кісі соғыс аяқталғаннан кейін елінің сыйлы ақ-сақалына айналып, 1963 жылы қайтыс болыпты. Ал Иманмəлік ағамыз болса, 1902 жылы Бараба ауылында өмірге келген екен. 1932 жылы Шарбақкөл ауданындағы құрылған алғашқы артелдік шаруашылықтың тұңғыш төрағасы К.Жұмабаевтың орнына келіп, 1940 жылға дейін түрлі бастамалардың ізашары атанады. 1943 жылғы «Омский кол хозник» танк колоннасына қосқан үлесі облыс көлемінде жоғары бағалана-ды. 1946 жылдан Қаратал селолық кеңесінің төрағасы болып жүріп, 1955 жылы өмірден озады.

...Айта берсек, өзіміз тапқан жоғары-дағы дай деректер көп. Біз солардың іші нен бір-бір мысалды ғана жұртшы-лық қа жеткізіп отырмыз. Мақсат – Омбы өңі рін дегі қандастарымыздың Ұлы Отан со ғысы кезіндегі ерлігінің қазақ бас па сөзін де осы уақытқа дейін көп сөз бол ма ған, жазылмаған тұс-тарын қысқаша ай тып өту. Осы арқылы зерттеушілерге ой салу, олар ды тың тақырыптан хабардар ету.

Суреттерде: «Омская правда» газетінің 1943 жылғы 11 шілдедегі нөмірінде жарияланған мерген қазақ С.Төлебаевтың суреті; соғыстан 5 жауын герлік орденмен оралған А.Əлқайдаров; «Омская правда» газеті нің соғыс жылдарындағы нөмір-лерінде тылдағы қазақ еңбекшілерінің бастамалары туралы жарияланған хабарлар.

Жанболат АУПБАЕВ,«Егемен Қазақстан».

P.S. Автор осы мақалалар циклы на қажетті деректер мен мəлі мет терді табуға көмектесіп, мұрағаттардағы іздеу жұмыстарын жүргізуге қол ұшын берген Омбы облыстық үкіметіндегі Ішкі саясат бас басқармасының басшысы М.М.Каракоз бен осы басқар маның бас маманы Н.Қ.Əлжановқа, Қазақстан Республикасының Омбы қаласындағы консулы Е.А.Қонаевқа, «Мөлдір қазақ мəдени Сібір орталығы» өңірлік қоғамдық ұйымының директоры А.Жүні сова мен «Қазақ салт-дəстүрлерін жаңғыртудағы «Шоқан жолы» Омбы аймақтық қоғамдық ұйымының төрағасы Е.Жұмабаевқа өзінің алғысын білдіреді.

АСТАНА – ОМБЫ – АСТАНА.(Соңы. Басы 12-нөмірде).

22 қаңтар 2015 жылwww.egemen.kz8

Оңайбай Көшеков 1925 жылы 10 ақпан күні Гурьев облысының Балықшы ауданындағы Сарыөзек елді мекенінде дүниеге кел-ген. Еңбек жолын шопан болу-дан бастайды. Башқұртстанның Благовещенск қаласында жаяу əскер дайындайтын училищені бітіріп, офицер шенін алып, Ұлы Отан соғысына қатысады. Содан елге 1948 жылы бір-ақ оралды. Ауыл шаруашылығы техникумын, Жоғары партия мектебін бітіреді. Шаруашылық, партия, кеңес ор-гандарында жауапты қызметтер атқарады. Нақты айтқанда, Батыс Қазақстан өлкелік, облыстық пар-тия комитеттерінің нұсқаушысы, «Бақсай» қаракөл қой өсіру кең-шарының директоры, Гурьев облыстық партия комитетінің бөлім меңгерушісі болады.

1968 жылы қараша айында Гурьев облысының құрамында болған Маңғыстау өңірінде Өзен ауданы құрылып, аудандық пар-тия, ал желтоқсанда аудандық комсомол конференциялары өтіп, ауданның ұйымдары құрылып, басшылары сайланады. Сол кез-де мен де Өзен аудандық ком-сомол комитетінің бірінші хат-шысы болып сайландым. 1969 жылдың басында аудандық пар-тия комитетінің бірінші хатшы-сы Д.Клиничев бастаған делега-ция құрамында көрші Маңғыстау ауданының «Ильич» кеңшарының орталығында жоғары қуатты электр желісінің іске қосылуына арналған салтанатты жиналысқа қатыстық. Сол сапарда аудан бас-шысы О.Көшековпен жүздесіп, танысқан болатынмын. Бұған дейін сыртынан жақсы хабар-дар болдым, талай жиналыстар-да көтерген мəселелері жөнінде баспасөз арқылы қанық едім.

Оңайбай Көшекұлы орта бой-лы, қараторы, жылы жүзді, өте салмақты адам болатын. Алғаш көргенімнен-ақ ол айтқан сөздері нақты əрі өтімді азамат ретінде маған жақсы əсер қалдырды.

О.Көшеков 1968-1970 жыл-дары Маңғыстау аудандық пар-тия комитетінің бірінші хатшы-сы қызметін атқарды. Əр өңірдің өзіндік ерекшелігі болатыны анық. Мысалы, бұл ауданның жер көлемі Гурьев облысы аумағының 50 пайызына тең болған. Эконо-микасының басты салалары – мал шаруашылығы жəне балық өндірісі. Ауданның құрамына балық консервісін шығаратын ком-бинат, үлкен балық тоңазыту фло-ты, сондай-ақ, мектептер, аурухана сияқты қалалық мекемелері бар Форт-Шевченко қаласы кіретін. Сонымен қатар, оған үш мұнай барлау экспедициясы, үш теміржол стансасы тікелей қарайтын жəне экономикасы əлсіз, мемлекет-ке көп теген қаржы берешегі бар жеті ұжымшар да осы ауданда орналасқан. Ол шаруашылықтарда 450 мың бас қой, 60 мыңға жуық жылқы, 23 мың түйе өсірілетін. Оңайбай Көшекұлы басқарған жыл-дары көптеген істер атқарылып, шаруашылықтың барлық саласы бойынша тиімділік өсті, аудан эко-номикасы едəуір көтерілді.

1970 жылы сəуір айында Гурьев облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы М.Исенов зей-нет ке шығуына байланысты қыз ме тінен босатылып, орнына С.Мұқашев сайланды. Сол жылы С.Мұқашевтың ұсынуымен О.Кө-шеков облыстық кеңестің сессия-сында облысымыздың атқару коми-тетінің төрағасы болып тағай-ындалды.

Оңайбай Көшекұлымен екінші рет 1970 жылдың қазан айында кездестім. Мен облыстық комсомол комитетінің бірінші хатшысы бо-лып сайланып, онымен сəлемдесіп жəне жаңа жұмысқа келгенімді айтып шығуға барғанмын. Оңекең

мені өте жылы қарсы алып, асықпай ата-анам, отбасы жағдайымды сұрап, болашақ жұмысыма бай-ланысты ақыл-кеңесін айтып, ба-тасын берді. Сол кездесу тығыз қарым-қатынасқа ұласып, 40 жыл-дан астам уақытқа созылды.

О.Көшеков жеті жыл Гурьев облыстық атқару комитетінің төрағасы болды. Сол тұста об-лыс басшысы С.Мұқашев пен О.Көшековтің дұрыс қарым-қатынастары елге үлгі тұтарлықтай болды, олардың арасында келіс-пеушілік сезілмеді, бір-біріне сенімділігі істің оңға басуына игі əсерін тигізді. Облыс экономикасы, əлеуметтік жəне мəдени жағдайы едəуір көтерілді. Ауыл жəне ба-лық шаруашылығы, өндіріс, мұнай жəне құрылыс салалары дами бастады. Басталған жобалар қарқынды жалғасын тапты.

Ең маңыздысы, сол кез-де Маң ғыстау өңірін ірі «Отын-энергетикалық кешенге» айналды-ру мақсатымен Кеңес Одағы жəне республика тарапынан арнайы қаулылар қабылданып, БЛКЖО ОК шешімімен аймақ «Бүкілодақтық екпінді комсомол құрылысы» болып жарияланды. Өндіріс пен шаруашылық дамытылып, мұнай-газ жəне атом байлығын игеретін мекемелер құрылды. Одақтың əр аймағынан лек-легімен келіп жатқан жас мамандарға жəне жергілікті тұрғындарға үй жəне тағы басқа керекті əлеуметтік жағдай жасалды.

Сол бір қарқынды өркендеу кезінде небір іргелі жобалар іске асырылғанын айтпай кету-ге болмас. Əлемде алғашқы рет құрамында мол парафині бар мұнайды ысытып тасымалдау үшін ұзындығы 711 шақырымдық Гурьев – Куйбышев (Самара) мұнай құбырының екінші кезеңі пайдалануға берілді. Құрамында парафині бар мұнайды толық өндіру үшін теңіз суын 1000 С ыстыққа дейін қыздырып, 100 ат-мосферамен жер астына айдай-тын қондырғы іске қосылды. Азот зауытынан азот қышқылының алғашқы тоннасы шығарылды. Əлемде бірінші болып Шевченко қаласында «БН-300 жылдам нейтронның негізінде істейтін өндірістік реактор» іске қосылды. Шевченко қаласындағы үйлерге алғашқы рет табиғи газ берілді. Телевизия жəне радио орталығы іске қосылды, «Ботаникалық бау-бақша» құрылды. Сондай-ақ, ет комбинаты пайдалануға беріліп, тұтынушыларға өз өнімдерін ұсынды. Алғаш рет «Ил-18» лайнері қабылданды. Сол сияқты, Жаңаөзен, Ералы, Жетібай, Форт-Шевченко, т.б. елді мекендер өркен жайып, мектеп, аурухана, балабақша жəне басқа да көптеген əлеуметтік қажетті ғимараттар бой көтерді. Жол құрылысы, электр желісі, су, жылу жəне басқа да коммуналдық қызмет көрсететін мекемелер құрылды. Осы қыруар еңбектің арқасында Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің 1973 жылы 22 наурыздағы қаулысымен ол аудан Гурьев облысынан бөлініп, өз ал-дына Маңғыстау облысы болып құрылды.

1970-77 жылдары өзім облыс-тық комсомол комитетінің бі-рінші хатшысы, облыстық пар-тия комитетінің бюро мүшесіне кандидат болған кезімде, сол тұста облыстық кеңестің депу-таты жəне Махамбет аудандық партия комитетінің бірінші хат-шысы болған О.Көшековтің өте іскерлігіне, əділеттігіне жəне адам гершілігіне, басқа да асыл қасиеттеріне куə болдым.

1977 жылы ақпан айында Гурьев облыстық партия комитетінің бірінші хатшысы С.Мұқашев Қазақстан кəсіподақтары кеңесінің төрағасы болып сайланды. Оның

орнына О.Көшеков өңір басшы-сы болып тағайындалды. Ал оған дейін Гурьев қалалық партия комитетінің бірінші хатшысы болған Е.Тасқынбаев облыстық атқару комитетінің төрағасы болып бекітілді. Ал мен О.Көшековтің ұсынуымен Гурьев қалалық партия комитетінің бірінші хатшысы жəне облыстық партия комитетінің бюро мүшесі болып сайландым. 1985 жылдың желтоқсанына дейін, яғни О.Көшеков зейнетке шыққанға дейін оның басшылығымен 8 жыл бойы осы жауапты қызметті атқардым.

Оңайбай Көшекұлы терең ойлы, білікті стратег, парасат-ты, мəдениетті, білімі мен бі лігі жоғары, кеңпейілді жəне қайы-рымды да қарапайым жан еді. Ол Е.Тасқынбаевпен өте тату болды, соның арқасында бюро мүшелері де іскерлікпен, өзара сыйластықпен жəне сенімділікпен жұмыс істеді. Республикамыздың жəне Кеңес Одағының басшыла-ры алдында Оңайбай Көшекұлы өте абыройлы жəне беделді бол-

ды. Табиғи асыл қасиеттерінің бірі адам психологиясын жетік білетін жəне де қай деңгейде бол-сын шиеленіскен мəселені шешу жолдарын табуға шебер еді. Бір мысал. Гурьев қалалық партия комитетінің бірінші хатшысы бо-лып жұмысқа кіріскеніме екі ап-тадай уақыт болған еді, таңертең жұмысқа келген сəтімде Оңекең телефон шалды. Сəлемдескен соң, бірден: «Равиль, түнгі уақытта те-лефонды көтермейтінің не? Сағат 1-дің шамасында жылу электр орталығында (ЖЭО) үлкен авария болды, қала түгелімен жарық пен жылусыз қалды, ал біз сені таба алмадық. Бұл қалай? Жексенбі бол-са да, жинақы болу керек қой, қала халқының алдында жауаптымыз, шырағым», – деп сөзін аяқтады.

Мен Оңекеңнің қабылдауына келісіп, кеңсесіне бардым. Түнгі сағат 1.10-да маған «ЖЭО» бас-тығы авария жөнінде хабар бер-генін, жарты сағаттан кейін өзім жəне қаладан қажетті мамандармен «ЖЭО» басында болғанымызды, істен шыққан қондырғыны жөндеп, сағат 6.15-те іске қосқанымызды баяндадым. Мəліметімнің соңында: «Оңайбай Көшекұлы, маған үлкен сенім артып, өте жауапты жұмысқа тағайындағаныңызға шын жүрек-тен рахмет айтамын. Ал бірақ мені бұл жұмыстан босатуыңызды сұраймын. Өз мамандығым бой-ынша жұмыс жасайын. Себебі, облыстық партия комитетінің тап-сырмасын жəне өзімнің тікелей міндетімді орындау үшін мен мекемелердің басшыларынан істің орындалуын талап етуім ке-рек. Əрине, ол көбіне ұнамайды, сондықтан, сізге талай жалған мəліметтер жетуі мүмкін. Егер де сіздің тарапыңыздан маған толық сенім болмаса, онда менің орныма сеніміңізді ақтайтын адам болғаны жөн болар», – дедім.

Оңекең жымиып: «Равиль, есті-ген құлақта жазық жоқ, алаңдамай жұмысыңды жасай бер», – деді. Осы сөзден кейін Оңекең ұзақ жыл-дар бойы жұмысқа байланысты бірде-бір сенімсіздік білдірген жоқ.

Оңекеңнің алдына барған адам қандай болмасын кінəсін, жауапкершілігін жетік түсініп, қанаттанып кететін еді. Оңайбай Көшекұлы 15 жыл бойы қазіргі Атырау өңіріне басшылық жа-сап, еселі еңбегімен, асыл адами қасиеттерімен соңына өшпестей айқын із қалдырғаны ақиқат.

Қазақстан КП ОК бірінші хат-шысы, КОКП ОК Саяси бюро-сының мүшесі Д.Қонаев жəне Қа-зақ КСР Министрлер Кеңесінің Төрағасы Б.Əшімов Гурьев облы-сына арнайы сапармен талай рет келді, табиғаты қатал, алайда, жер астының мол байлығы бар екенін жетік білетіндіктен, олар осы өңірдің экономикалық, əлеуметтік-мəдени дамуына үнемі қолдау көрсетіп, КОКП ОК, ҚК ОК жəне КСРО мен Қазақ КСР Министрлер кеңестерінің Гурьев облысына қатысты көкейкесті қаулыларын шығартқаны жаңа белес терге көтерілудің бастауы болғаны анық.

1979 жылы Н.Назарбаев Қазақ-стан Компартиясы ОК хатшы-сы болып сайланып, 1984 жылы наурыз айында Үкімет басшы-сы болып тағайындалды. Гурьев облысының қарқынды дамуына ерекше үлес қосты, əсіресе, өндіріс, мұнай-газ салаларын бақылауға алды. Сол жылдары батыс өңірінің мұнай-газ байлығын игеру үшін республикадағы, Одақтағы ең білімді, тəжірибелі ғалымдарды, геологтарды, мұнайшы мамандар-ды, министрлер жəне кəсіпорын басшыларының қатысуымен жиі-жиі мəжілістер мен нəтижелі жи-налыстар өткізіп, мəселені кеңінен талқылады. Нұрсұлтан Əбішұлы Одақтың Үкімет төрағасының о р ы н б а с а р ы , М е м л е к е т т і к

жоспарлау комитетінің төрағасы Байбаковты, Одақ министрлері Диньков, Козловский, Чирсков, сондай-ақ, министрліктердің жа-уапты қызметкерлерін Гурьевке шақырып, солардың қатысуымен «Теңіз» жəне басқа да мұнай кені-шінде болып, көптеген мəселелерді талқылап, нақты шешімдер қолға алынды. Айталық, сол тұста КОКП Орталық Комитеті мен Ми нистрлер Кеңесінің «Батыс Қазақ станда геологиялық барлау жұ мыстарын күшейту жəне мұнай-газ өнеркəсібін дамыту туралы» жəне «Каспий өңірінде мұнай-газ кешенін құру туралы» қаулылары қабылданды. Геофизика, барлау-бұрғылау жұмыстары қарқынды жүргізіліп, көптеген мұнай-газ кен орындары ашылды. Əсіресе, ғасыр жобасы – «Теңіз» мұнай-газ кен орны қарқынды игеріле бастады.

Одақ пен республика тарапынан жасалған қолдауды облыс басшыла-ры нəтижелі пайдаланды. Əсіресе, мұнай өңдеу жəне химия зауыт-тарында, энергиямен жəне жылу-мен қамтамасыз ететін кəсіпорын,

теміржол т.б. шаруашылық са-лаларында қосымша қуат пай-да болып, жаңа нысандар іске қосылды. «Ембімұнайгеофизика», «Ембімұнайқұрылыс» трестері, «ҚазМұнайГаз барлау» басқармасы, «Тікұшақ» зауыты, «Суландыру» басқармасы, «Үй құрылысы» ком-бинаты, «Құс фабрикасы», «Жол-құрылыс» тресі, коммуналдық қыз мет көрсететін «Жөндеу-құры-лыс» тресі, «Жасыл құрылыс» тресі, «Жылу жүйесі» мекемелері құрылды. «Мұнай өнеркəсібі қазақ ғылыми-зерттеу жəне жобалау инс титуты (ҚазмұнайҒЗЖИ) жəне Қазақ мұнай геологиялық барлау ғылыми-зерттеу институты, «Рес-публикалық туберкулез ауруы-на қарсы ғылыми-зерттеу» жə-не «Онкология-радиология» ғы-лыми-зерттеу институттарының бөлімшелері ашылды.

Облыс бойынша өнеркəсіп, ауыл шаруашылығы жəне əлеу-меттік нысандар бой көтеріп, инфрақұрылымдар дамыды. Қала жəне барлық аудандарда тұрғын үй, шағын аудандар құрылысы қанат жайды. Ұзындығы 333 шақырымдық Гурьев – Ас трахань теміржолы жəне Гурьев – Ганюшкино, Гурьев – Құлсары автокөлік жолдары, сондай-ақ, жаңа теміржол вок-залы, əуежай нысандары салын-ды. Облыс орталығындағы жаңа ғимаратта Мұнай-газ институты ашылды, педагогика институтының жатақханасы, политехникалық, теміржол, ауыл шаруашылығы техникумдарының, дəрігерлік жəне мəдени-ағарту училищелерінің ғимараттары салынды. 9 қабатты қонақ үй, облыстық емхана, бала-лар кітапханасы, музыкалық учи-лище жəне пионер лагері, сауда орталығы, т.б. əлеуметтік нысандар бой көтерді.

О.Көшеков басқарған жылдары Гурьев облысы Кеңес Одағының жəне республикамыздың бірнеше рет Қызыл туына ие болды, социалистік жарыстардың жеңім-пазы атанды. О.Көшеков Х-ХІ шақырылған КСРО Жоғарғы Кеңесінің жəне VІІІ-ІХ шақырылған Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің де-путаты болып сайланды. КОКП ХХІV, XXV, XXVI съездерінің делегаты болды. Атырау облы-сы мен Атырау қаласының жəне Махамбет ауданының құрметті азаматы атанды.

Оңайбай Көшекұлының еңбегі бағаланып, кезінде «Құрмет Бел-гісі», үш мəрте «Еңбек Қызыл Ту» ордендерімен жəне 1985 жылы зейнетке шығар алдында «Ленин» орденімен, сондай-ақ, бəрін қосқанда жəне 13 медальмен мара-патталды. Тəуелсіз Қазақстанның «Құрмет» орденін кеудесіне тақты. Адал жары Айсұлу Иманғазықызы екеуі 8 ұл-қызды дүниеге əкеліп, оларды оқытып, үйлендіріп, не-мере-шөберелерінің бақытына бөленді. Ұстазымыз, басшымыз əрі ақылшымыз Оңекең тұла бойында ұлылық пен кішіпейілдігі жарасым тапқан жан еді. Ол 2013 жылы 88 жасында дүниеден озды.

Қорытып айтқанда, əр заман-да халқына адал еңбек атқаратын жəне ары таза, отансүйгіш, іскер, білікті, адамгершілігі мол басшы келсе, ол – елдің бағы.

Қазақстанның кең-байтақ же-рі, мол байлығы жəне сауатты хал қы бар. Бастысы, əлемде ең беделді саясаткерлердің қатарынан орын алған Елбасы – Тұңғыш Пре зидент Н.Ə.Назарбаев бар. Мүд делі мақсатты жүзеге асыра-тын халықаралық талапқа сай бі-лімді де білікті жастарымыз бар. Мəңгілік Ел орнату жолында елдің бейбітшілігі мен халқымыздың амандығы – ортақ тілегіміз.

Равиль ШЫРДАБАЕВ, мемлекет жəне қоғам

қайраткері.

Есімі елдің есіндеМемлекеттің даму-ында өңірлердің ала-тын рөлі айрықша. Біз үшін Қазақ елінің əр аймағы қымбат. ХХ ғасырдың екінші жар-тысында аймақтарды дамытудағы аға ұрпақтың ерлікке толы еңбегін бүгінгі жаста-рымыз да білгені жөн деп есептейміз. Кеңес Одағы құрамындағы Қазақстанның əр өңірін ілгері бастыруға өз өмірін арнаған асыл азаматтар аз емес. Солардың бірі мемлекет жəне қоғам қайраткері,

халқымыздың ардақты азаматы, Ұлы Отан соғысының ардагері, көп жылдар бойы Гурьев (қазіргі Атырау) об-лысын нəтижелі басқарған Оңайбай КӨШЕКОВ бола-тын. Биыл оның туғанына 90 жыл толып отыр.

Асыл азамат

Қазақстан да Дүниежүзiлiк болашақ энергиясы саммитiнiң жұмысына қатысуда. Абу-Дабиге «Астана ЭКСПО-2017» ҰҚ» АҚ делегациясы келдi, ол болашақтың таза экологиялық технология-ларын дамытумен айналыса-тын MASDAR компаниясының басшылығымен, Қайта қалпына келетiн энергия көздерi жөнiндегi IRENA халықаралық агенттiгiнiң басшылығымен жəне БАƏ медиа-кеңесiмен екiжақты кездесулер өткiзедi.

Ұлттық компанияның Халық-аралық қатынастар департаментiнiң бас менеджерi Сайран Байжаханов атап өткендей, ең соңғы əлемдiк энергетикалық трендтермен жəне энергетика саласындағы ең жарқын деген инновациялық жобалармен танысу мүмкiндiгi

Дүниежүзiлiк болашақ энергия-сы саммитiне қатысудың сөзсiз артықшылықтарының бiрi болып табылады. «World Future Energy Summit-қа қатысу жəне көрмеге бару бiздiң жұмысымыздағы бас-ты кезеңдердiң бiрi болып та-былады. Бiз баламалы энерге-тика саласында жемiстi диалог құрып, қызықты жаңа жобалар-мен танысамыз деп үмiттенемiз. Дүниежүзiлiк саммиттiң тақырыбы бiздiң ЭКСПО-2017 көрмесiнiң тақырыбымен үндеседi. Бүгiн Абу-Дабидегi көрмеде бiздiң əлеуеттi серiктестерiмiз, қайта қалпына келетiн жəне баламалы энергия көздерi саласындағы өз жобаларын таныстырып жатқан қатысушылар бар. Бұл оларды 2017 жылғы көрмеге шақыруға арналған жақсы алаң», – деп атап өттi ол.

Естерiңiзге сала кетейiк, Қа-зақ стан Бiрiккен Араб Əмiр лiк-терiнiң ЭКСПО-2017 көрмесiне қатысатыны туралы растауды алды. Келiссөздер барысында Дубай дағы ЭКСПО-2020 жəне Астана дағы ЭКСПО-2017 өкiлдерi 2017 жылы көрмеге қатысу мəселе лерiн талқылады. Сондай-ақ, оған қайта қалпына келетiн энергия көздерi жөнiндегi IRENA халықаралық агенттiгi қатысады деп күтiлуде. БАƏ Астанада үлкен павильонды алмақ, оның бiр бөлiгi Масдар институтының (Абу-Даби) жобаларынан тұратын болады.

Өткiзiлген келiссөздердiң қоры-тындысы бойынша БАƏ Астана-дағы ЭКСПО-2017 көрмесiне қаты суға үлкен қызығушылық танытып отырғанын атап өтуге болады.

WFES саммитiнде 650 компа-нияның стендтерi ұсынылып отыр, ал спикерлер ретiнде халықаралық ұйымдардың (Халықаралық энергетика агенттiгi, БҰҰ қоры жəне т. б.) өкiлдерi, сондай-ақ, əлемдегi ең iрi энергетикалық компаниялардың басшылары сөз сөйлемек.

«Егемен-ақпарат».

Абу-Дабидегі болашаќ энергиясы саммитiБiрiккен Араб əмiрлiктерiнiң астанасы Абу-

Дабиде «World Future Energy Summit 2015» (WFES) Дүниежүзiлiк болашақ энергиясы саммитi өз жұмысын бастады. Төрт күнге созылатын саммиттiң басты тақырыбы ең заманауи технологияларға жəне қолдағы мүмкiндiктердi тиiмдi пайдалануға негiзделе отырып, болашақ энергиясын қалыптастыру бойын-ша бiрлескен шешiмдердi əзiрлеу болмақ. Сондай-ақ, саммитке қатысушылар баламалы энергетиканы

дамыту мəселелерiн талқылайтын болады.

Лəйла ЕДІЛҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан».

Кездесуге, сондай-ақ, Қазақстан Парламенті Мəжілісінің депутат-тары Егор Каппель мен Юрий Тимощенко, Қазақстан Президенті жанындағы «Қоғамдық келісім» РММ-нің директоры Наталья Калашникова, Орталық Азия аймағындағы этносаралық жəне конфессияаралық қатынастарды зерттеу орталығының меңгерушісі Айгүл Сəдуақасова қатысты.

Басқосу барысында БҰҰ-ның арнайы баяндамашысына этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келісімнің қазақстандық моделі таныстырылды. Ералы Тоғжанов өз сөзінде Майна Киаиге ҚХА-ның құрылу тари-хы, конституциялық мəртебесі, оның міндеттері мен этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келісімді нығайту бойынша атқарып отырған жұмыстары, ҚХА атынан сайланған депутаттардың

қызметтер і , Ассамблеяның халықаралық ынтымақтастықтағы рөлі турасында жан-жақты айтып берді.

«ҚХА 1995 жылы құрылды. Оның Төрағасы – Мемлекет бас-шысы Нұрсұлтан Назарбаев. Оның 3 орынбасары бар. Ассамблеяның құрамына елімізде тұратын барлық этностық топтар кіреді. Олар – 130-дан астам этнос пен 17 конфессияның өкілдері. Ассамблея – конституциялық ор-ган. Оның барлық шешімдерін барлық мемлекеттік органдар міндетті түрде қабылдауы тиіс. Ал, негізінен, ең жоғары шешім Президент қатысатын Ассамблея сессияларында қабылданады. Бұған қоса, ҚХА-ның əрдайым тұрақты түрде қызмет ететін кеңесі бар. Оның қабылдаған шешімдері де маңызды. Қазақстанның қоғамдық келісім моделі БҰҰ-да Бас хатшы Пан Ги Мунның қатысуымен таныстырылды. Бұдан бұрын Пан Ги Мун елімізге

жасаған сапары барысында Қазақстан халқы Ассамблеясының жұмысымен кеңінен танысып, Ассамблеяның қағидаттары БҰҰ-ның қағидаттарына толығымен сай келетіні жөнінде мəлімдеген еді», деді өз сөзінде Е.Тоғжанов.

Сондай-ақ, ол бүгінде барлық этностық топтардың өкілдері бірыңғай жəне тең азаматтық-құқықтық жəне қоғамдық мəр-тебеге ие екендігін жеткізді. «Қазіргі таңда Қазақстанда 800-ден астам этномəдени бірлестік жұмыс істейді. Олар өткен жылы 11 мыңнан астам іс-шара өткізді. Жалпы алғанда, Қазақстандағы этностық топтардың құқықтары толықтай қамтамасыз етілген», деді бұл орайда Ассамблеяның Хатшылық меңгерушісі.

Майна Киаи өз кезегінде адам құқықтары жөніндегі мə-селелер əрдайым өзінің тікелей өкілеттілігіне жататындықтан, на-зарда тұратынын жеткізді. Сондай-ақ, ол Қазақстандағы этномəдени бірлестіктердің қай кезде жəне қалай құрылғанына, олардың ал-дында тұрған міндеттеріне, ҚХА атынан сайланатын депутаттарды кім анықтайтыны жөнінде өзін қызықтырған сауалдарын қойды.

Біздің елдеріміздің екіжақты қарым-қатынасы тұрақты саяси үнқатысу, сауда-экономикалық, мəдени-гуманитарлық байланыс-тарды жүйелі кеңейту жолында дамып келеді. БҰҰ, ЕҚЫҰ жəне басқа да ұйымдар шеңберінде өзара іс-қимылды одан əрі нығайту жайы да назардан тыс қалған емес, дей келе Дариға Назарбаева:

– Ғаламдық қау іпс і зд ік

мəселелерінде, əріптестік, дос-тық қатынаста, əлеуметтік, эконо-микалық жəне мəдени салалардағы өзара іс-қимылды дамытуда біздің елдеріміздің көзқарасы ортақ. Олардың барлығын Германияға сапарымыз барысында жəне деле-гация бағдарламасында белгіленген кездесулер кезінде талқылайтын боламыз, – деді.

Өз кезегінде елші Германияның Қазақстанның маңызды ха лық-аралық бастамаларын қолдай тынын

жəне біздің елімізбен ықпал дас-тықты одан əрі дамытуға мүдделі екен дігін алға тартты.

Кездесу иелері əріптестік басым дықты сөз етіп, екі ел арасын-дағы байланысты, соның ішінде, парламентаралық дипломатияны жаңа белеске көтеру қажеттілігін атап өтті.

Кездесуге Мəжілістің Халық-аралық істер, қорғаныс жəне қауіп-сіздік комитетінің хатшысы Виктор Рогалев қатысты.

Германия елшісімен кездесті

Эльмира МƏТІБАЕВА,«Егемен Қазақстан».

Аталған шараға Парламент де-путаттары, бірқатар облыстардың əкімдері, Президент Əкімшілігінің, Премьер-Министр Кеңсесінің өкілдері, министрліктердің жа-уапты хатшылары мен аймақ əкімдерінің аппарат басшылары қатысты.

«Қиындатылған тестілеудің тасасында көптеген тəжірибелі мамандардың небəрі 1-2 балл жи-най алмай қалуы жиі кездеседі. Сол себепті, тестілеу барысын-да өзгерістер мен ондағы канди-даттарды іріктеу кезінде жаңа жағдайлар қарастыру керек болып отыр», деген агенттік төрағасы Қайрат Қожамжаров олардың та-рапынан «А» басқарушылық кор-пусына іріктеу тəртібін жетілдіру ұсынылатынын айтты.

Дөңгелек үстелде мемлекеттік қызмет персоналын басқарудың өзекті мəселелері, «А» басқарушы корпусын тестілеуді жəне олар-ды іріктеу шарттарын одан əрі жетілдіру, сондай-ақ, мемлекеттік аппаратты кəсібилендіру мен мемлекеттік қызмет көрсету тура-лы, басқа да мəселелер сөз болды.

П р е з и д е н т Ə к і м ш і л і г і Басшысының орынбасары Ға-бидолла Əбдірахымов «Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тəуелсіздік

алғалы бері мемлекеттік қызмет институтына, мемлекеттік басқару жүйесіне ерекше назар аударып келеді», дей келе, 2030, 2050 жылдарға дейінгі даму страте-гиялары кəсіби үкімет құруда, мемлекеттік қызмет саласын жетілдіру ісінде маңызды рөл атқаратынын атап өтті. Сондай-ақ, ол Елбасының сындарлы саясатының арқасында аталған мəселелерде көптеген тың өзге-рістер болғанына тоқталды. Біз посткеңестік елдер ішінде алғаш болып мемлекеттік қызмет тура-лы заңды, сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңды қабылдадық. Қа-зақстан жетістіктерін бүгінде бүкіл əлем мойындайды, деді Ғ.Əбдірахымов.

Ал Қ.Қожамжаров басты на-зарды меритократия қағидасын бұлжытпай орындау арқылы та-ланттарды басқару мен мансаптық жоспарлау секілді мəселелерге аудара келіп, кадрларды іріктеу мен ілгерілетудің заманауи тех-нологиялары мен тетіктерін енгізудің көмегімен мемлекеттік қызметтің моделін жетілдіруге болатындығын атап көрсетті. Өңірлердің өкілдері кадрларды іріктеу мен жоғарылату мəселесі бойынша бірқатар ұсыныстарын жеткізді, оның ішінде, облыстық жəне аудандық деңгейлердегі ауыстырулар арқылы кадр

тапшылығын шешуге болатыны-на қатысты мəселелер қозғалды.

Мемлекеттік қызмет сала-сындағы басқарушы өңірлік хабтың басшысы Əлихан Байменов дөңгелек үстел барысында айтыла-тын тақырыптардың мемлекеттік қызметті жетілдіруде маңызды екендігін атап өтті. Сондай-ақ, ол мазмұны өте күрделі болып табылатын мемлекеттік қызмет мəселесін талқылауда осындай алқалы жиын ұйымдастыру саланы жетілдіруге оң ықпалын тигізетіні сөзсіз екенін атап көрсетті. Еліміз мемлекеттік қызметті жетілдіру бағытында аймақта көшбасшы саналады. Көрші елдер біздің моделіміз бен заңдарымызды зер-делеуде жəне өз шешімдерінде пайдалануда. Дегенмен, өмір бұл саланы одан əрі жетілдіруді қажет етіп отыр, дей келе, Ə.Байменов еліміздегі мемлекеттік қызметтің жаңа моделі ең озық тəжірибеге сай болғанымен, жаңа шешімдерді іздеу де керектігін көлденең тарт-ты.

Парламент депутаттары өз-дерінің сөздерінде «А» бас қару-шы корпусы кадр резервінің құрамын жасақтаудың тетіктерін жетілдіруге назар аударды. Аталған мəселеге байланыс-ты нақты ұсыныстар енгізілді. Бұдан басқа, дөңгелек үстелге қатысушылар конкурстық іріктеу үдерістерін үміткерлердің тек заңнаманы білгендігімен ғана емес, сонымен қатар, кəсіби жəне іскерлік қырлары арқылы да бағалау қажеттігін атап көрсетті.

Мемлекеттік ќызмет жетілдіріледіКеше Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жем-

қорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің ұйымдастыруымен мемлекеттік қызметті жетілдіру мəселелері бойынша дөңгелек үстел болып өтті.

Келісім моделі таныстырылдыЕлордадағы Бейбітшілік жəне келісім сарайында Қазақстан

халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары – Хатшылық меңгерушісі Ералы Тоғжанов БҰҰ-ның Бейбіт жиналыстар жəне ассоциациялар құқығы мəселелері жөніндегі Арнайы баяндамашысы Майна Киаимен кездесті.

«Егемен Қазақстан».

(Соңы. Басы 1-бетте).

22 қаңтар 2015 жыл www.egemen.kz 9

Аудандық жəне оған теңестірілген соттар кеңселері бой-ынша:

1. Бас маман (С-R-4 санаты, 6 бірлік): Аршалы аудандық соты; Ақмола облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты; Астрахан аудандық соты – 2 бірлік (оның ішінде 1 бірлік негізгі қызметкердің бала күтіміне байланысты демалысы кезіне); Степногор қалалық соты (негізгі қызметкердің бала күтіміне байланысты демалысы кезіне); Целиноград аудандық соты (негізгі қызметкердің бала күтіміне байланысты демалысы кезіне).

Функционалды міндеттері: статистикалық есептерді құру, процессуалдық құжаттарды əзірлеу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі – құқық саласы; дербес компьютерде жұмыс істей білу жəне мүмкіндігінше мемлекеттік тілді білу.

2. Бас маман – сот мəжілісінің хатшысы (С-R-4 санаты, 24 бірлік): Ақмола облысының кəмелетке толмағандардың істері жөніндегі мамандандырылған ауданаралық соты; Ақмола облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты – 4 бірлік (оның ішінде 2 бірлік негізгі қызметкердің бала күтіміне байланысты демалысы кезіне); Аршалы аудандық соты(негізгі қызметкердің бала күтіміне байланысты демалысы кезіне); Бурабай аудандық соты – 2 бірлік (оның ішінде 1 бірлік негізгі қызметкердің бала күтіміне байланысты демалысы кезіне); Ерейментау аудандық соты; Есіл аудандық соты; Жақсы ауданының №2 аудандық соты; Зеренді аудандық соты; Көкшетау қалалық соты – 3 бірлік (оның ішінде 1 бірлік негізгі қызметкердің оқу кезіне); Қорғалжын аудандық соты; Сандықтау аудандық соты; Степногор қалалық соты – 5 бірлік (оның ішінде 1 бірлік негізгі қызметкердің бала күтіміне байланыс-ты демалысы кезіне); Целиноград аудандық соты – 2 бірлік (оның ішінде 1 бірлік негізгі қызметкердің бала күтіміне байланысты демалысы кезіне).

Функционалды міндеттері: сот мəжілістерінің хаттамасын жүргізу, процессуалдық құжаттарды əзірлеу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі – құқық саласы; дербес компьютерде жұмыс істей білу жəне мүмкіндігінше мемлекеттік тілді білу.

3. Аға сот приставы (С-R-4 санаты, 4 бірлік): Астрахан аудандық соты; Ақмола облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты; Жарқайың аудандық соты; Қорғалжын аудандық соты.

Функционалды міндеттері: сот приставтарының жұмысын ұйымдастыру, сот мəжілісі залдарында қоғамдық тəртіпті күзету жəне қамтамасыз ету, сот ғимаратындағы құқық бұзушылықтардың алдын алу жəне болдырмау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі – құқық саласы; дербес компьютерде жұмыс істей білу жəне мүмкіндігінше мемлекеттік тілді білу.

4. Сот приставы (С-R-5 санаты, 3 бірлік): Ақмола облы-сының мамандандырылған ауданаралық экономи калық соты; Көкшетау қаласы мамандандырылған əкімшілік соты(негізгі қызметкердің бала күтіміне байланысты де-малысы кезіне); Степногор қалалық соты.

Функционалды міндеттері: сот мəжілісі залдарында қоғам-дық тəртіпті күзету жəне қамтамасыз ету, сот ғима ратындағы құқық бұзушылықтардың алдын алу жəне болдырмау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі – құқық саласы; дербес компьютерде жұмыс істей білу жəне мүмкіндігінше мемлекеттік тілді білу.

5. Жетекші маман (С-R-5 санаты, 9 бірлік): Ақкөл аудандық соты; Ақмола облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты – 2 бірлік; Аршалы аудандық соты – (негізгі қызметкердің бала күтіміне байла-нысты демалысы кезіне); Атбасар аудандық соты; Жақсы ауданының №2 аудандық соты; Көкшетау қалалық соты; Сандықтау аудандық соты; Шортанды аудандық соты.

Функционалды міндеттері: қылмыстық жəне азаматтық істер бойынша іс жүргізуді ұйымдастыру, шағымдар мен арыз-дарды қабылдап, тіркеу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: білімі – құқық саласы; дербес компьютерде жұмыс істей білу жəне мүмкіндігінше мемлекеттік тілді білу.

VII. «Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрлігі Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Оңтүстік Қазақстан облысы бойынша департаменті» РММ, 160000, Шымкент қаласы, Əл-Фараби ауданы, Əлімқұлов көшесі, 12-үй, № 13 бөлме, анықтама үшін телефоны: 8 (7252) 53-09-06, факс: 53-09-06, электрон-ды мекенжайы: dkomu_uko@mail.ru, «Б» корпусының бос əкімшілік мемлекеттік лауазымға орналасуға конкурс жа-риялайды:

1. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемін көрсету көлемін бақылау бөлімінің бас маманы, (С-О-5 са-наты), 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: тегін медициналық көмектің кепілді көлемін сараптауға қатысу; емделген аурулардың мəліметтері базасының сарапталуын үйлестіру; тегін медициналық көмектің кепілді көлемінің ақаулары құрылымын талдау; тегін медициналық көмектің кепілді көлемін сарап-тау методологиясын əзірлеу; медициналық ұйымдардың іс-əрекеті бойынша қорытынды нəтижелерінің статистикалық көрсеткіштері мен медициналық қызметтің сапасын бағалау ин-дикаторларына мониторинг жүргізу арқылы бағалау; өз құзыреті шегінде денсаулық сақтау субъектісін сараптау нəтижелері бой-ынша актілерді құрастыру;

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары білім: денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина) «Емдеу ісі» мамандығы бойынша. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Маман сертификаты жəне жоғары немесе бірінші біліктілік санаты болуы тиіс.

2. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміне ақы төлеу бөлімінің бас маманы, (С-О-5 санаты), 2 бірлік.

Функционалды міндеттері: медициналық қызметтер берушілермен келісім жасауға қатысу; медициналық қызмет үшін нақты нəтижелері бойынша төлемақы жүргізу; тегін медициналық көмектің кепілді көлемін жоспарлау тиімділігін талдау жəне бағалау; тегін медициналық көмектің кепілді көлемі бойынша бюджетті уақтылы меңгеруді болжау; медициналық қызметті берушілер арасында қаржыландыру көлемін қайта бөлуге қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: «əлеуметтік ғылымдар, экономикалық жəне бизнес» (экономика, қаржы, есеп жəне аудит) мамандықтарының топтары бойынша жоғары білім. Мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес не-месе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

«Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік даму министрлігі Медициналық қызметке ақы төлеу комитетінің Маңғыстау облысы бойынша департа менті» РММ, 130000, Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы, 9-шағын аудан, 23-ғимарат, анықтама үшін телефондар: 8(7292) 43-55-95, 42-00-62, 42-00-64, 42-00-66, электронды мекен жайы: mang_oplata@mail.ru, «Б» корпусының бос əкім шілік мемлекет тік лауазымға орналасуға конкурс жариялайды:

1. Бас маман-заңгер консультант (С-О-5), 1 бірлік.Функционалды міндеттері: денсаулық сақтау саласында

нормативтік-құқықтық актілерді əзірлеу, денсаулық сақтау сала-сында бағдарламаларды іске асыру, департаменттің мəселелері бойынша нормативтік актілерді, бұйрықтарды, шешімдерді жəне құқықтық сипаттағы басқа да құжаттарды дайындау; нормативтік-құқықтық актілерін талдау жəне заң тұрғысынан сараптау; тауарларды (жұмыс, қызмет) мемлекеттік сатып алулар жөніндегі келісімшарттарды дайындау, жасау жəне олардың орындалуын тексеру. Департамент қызметкерлерінің Қазақстан Республикасының заңдарын сақтауын бақылау. Сот жəне мемлекет органдарына департамент мүддесінің өкілі болу; департаменттің құқықтық іс-əрекетін үйлестіру; өз құзыретіне тиесілі мəселелер бойынша мемлекеттік органдармен жəне ұйымдармен əрекеттесу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары құқық (құқықтану, халықаралық құқық, құқық қорғау мамандығы) білім. Ортадан кейінгі білімі (құқық, заң гер, кеңесші-заңгер мамандығы) барларға рұқсат етіледі. Компью-терде жұмыс істей білуі қажет.

2. Персоналды басқару жөніндегі бас маманы (С-О-5), 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: кадр мəселелері бойынша басшылықтың бұйрықтарын, тапсырмаларын жəне өкімдерін рəсімдеу, орындауын бақылау. Əкімшілік мемлекеттік лауазымдарға орналасуға конкурстарды ұйымдастыру жəне өткізу. Қызметшілерді қабылдауды, ауыстыруды жəне жұмыстан босатуды рəсімдеу, қызметшілердің жеке істерін қалыптастыру жəне жүргізу. Еңбек жəне атқарушылық тəртіптің сақталуын бақылау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары: құқық, əлеуметтік ғылымдар жəне бизнес (экономика, мемлекеттік жəне жергілікті басқару), гуманитарлық ғылымдар (филология, тарих), «Денсаулық сақтау жəне əлеуметтік қамтамасыз ету (медицина)», («Жалпы медицина», «Емдеу ісі» немесе «Педиатрия», «Стоматология» мамандығы) саласындағы білім. Орта білімнен кейінгі білімі («Медицина, фармацевтика»,

«Емдеу ісі», «Стоматология» мамандығы) барларға рұқсат етіледі. Компьютерде жұмыс істей білуі қажет: Microsoft Offi ce, электрондық құжаттар айналымының жұйелерімен, Outlook Express, Internet Explorer.

VIII. Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің Білім жəне ғылым саласындағы бақылау комитеті Маңғыстау облысының білім саласындағы бақылау департаменті, 130000, Ақтау қаласы, 3-шағын ауданы, 67-ғимарат, анықтама үшін телефон: 8(7292) 50-53-22, факс: 8(7292) 50-52-58, электронды мекенжай: control_mangistau@mail.ru, бос əкімшілік мемлекеттік лауазымдарға орналасуға конкурс жариялайды:

1. Білім сапасын сырттай бағалау бөлімінің бас маманы (2017 жылғы 5 қарашаға дейін негізгі қызметкердің бала күтіміне арналған еңбек демалысы кезеңіне), С-О-5 сана-ты, (№ 2-2).

Функционалды міндеттері: қаржылық есеп жəне есеп беруді жүргізу; мемлекеттік сатып алуларды өткізу; департаменттің қаржылық-шаруашылық қызметіне талдау жасау; тауарлық-материалдық құндылықтарды қабылдау; материалдық құндылықтардың тиісті есептерін жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары экономикалық білім; мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес осы салаларда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

2. Білім сапасын сырттай бағалау бөлімінің жетекші ма-маны, С-О-6 санаты, (№ 2-5).

Функционалды міндеттері: білім беру қызметін лицензия-лау, мемлекеттік аттестаттау, тексерулер өткізу бойынша ко-миссия жұмысына қатысу; тексерулер тағайындау туралы актіні құқықтық статистика органдарында мемлекеттік тіркеуден өткізу; əкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттамалар толты-ру; сот процестеріне қатысу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары педагогикалық не заңгерлік білім; мемлекеттік қызмет өтілі бір жылдан кем емес немесе осы санаттағы нақты лауазымның функционалды бағытына сəйкес осы облыстарда екі жылдан кем емес жұмыс өтілі бар болған жағдайда ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі.

IX. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекет тік кірістер комитетінің Алматы қаласы бой-ынша мем лекеттік кірістер департаменті, индекс 050000, Алматы қаласы, Абылай хан даңғылы, 93/95, анықтама үшін телефон: 8 (7272) 67-15-62, факс 8(7272)67-15-55, e-mail: kadry_2_6001@taxgalmaty.mgd.kz, «Б» корпусының бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарына орналасуға конкурс жариялайды. Конкурс комиссиясы жұмысының ашықты-лығы мен объективтілігін қамтамасыз ету үшін оның оты-рысына байқаушыларды қатыстыруға жол беріледі.

1. Талдау жəне тəуекелдер басқармасы мемлекеттік кіріс-терді талдау бөлімінің бас маманы, С-О-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: салық жəне бюджетке түсетін басқа да төлемдер бойынша түсімнің бюджетке түсуін ұйымдастыру жəне қадағалау, салық жəне басқа да төлемдердің түсімін бюджеттік код жіктемесі бойынша талдау, түсім болжамының орындалмау себептерін анықтау, аудандық салық басқармаларынан мəліметтерді жинау жəне талдау, салық жəне басқа да төлемдер болжамының орындалуы жөнінде жалпы есептілікті жасау, алдағы жылға болжам жасау үшін салық салы базалары жөнінде мəліметтерді жинау жəне тал-дау жасау, салық жəне басқа да төлемдер бойынша аудандық салық басқармаларына болжам көрсеткіштерін бөлу. Болжам көрсеткіштерінің орындалуын қамтамасыз ету мақсатында ұсыныстар енгізу. Лауазымдық нұсқаулыққа сəйкес өзге де міндеттерді жүзеге асырады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласында білімі рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

2. Заң басқармасының бас маманы, С-О-5 санаты, 3 бірлік (1 бірлік, уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі дема-лысы мерзіміне 04.01.2018 ж. дейін жəне 1 бірлік, уақытша, негізгі қызметкердің оқу демалысы мерзіміне 01.01.2017 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: қолданыстағы заңнамаға сəйкес міндеттелген функцияларды жүзеге асырады жəне мемлекеттік кірістер департаменті мен құрылымдық бөлімдерде құқықтық жұмысқа жауаптылық жүргізеді. Дербес компьютермен жұмыс істеу. Саралау, болжау, жоспарлау жəне жұмысты ұйымдастыру қабілеті. Лауазымдық нұсқаулыққа сəйкес өзге де міндеттерді жүзеге асырады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі құқық саласындағы білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

3. Ұйымдастыру-қаржы басқармасы бухгалтерлік есеп жəне мемлекеттік сатып алулар бөлімінің бас маманы, С-О-5 санаты, 1 бірлік (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 18.06.2017 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: Мемлекеттік сатып алулардың келісімшарттарын рəсімдеу. Келісімшарттардың құқықтық зерттеуін жүргізу жəне оның орындалуын қадағалау. Аудандық мемлекеттік кірістер басқармаларының материалдық құндылық-тар сатып алуларына байланысты тапсырыс жинау. Басқа бөлімдермен бірлесіп мемлекеттік сатып алуларды жүзеге асыру. 1-Г-3 жəне 2-Г-3 есебін құрау. Тауарлық-материалдық құндылықтарды түгендеу жұмысына қатысу. Тауарлық-материалдық құндылықтарды есепке алу. Жалақыны есептеу. Мемлекеттік сатып алулардың хаттамасын жəне келісім шарт-тарын рəсімдеп, қазынашылық органдарда тіркеу. Зейнетақы қорларына ақша аударуларды жүзеге асыру. ҚР ҚМ Мемле-кеттік кірістер комитетіне, салық органдарына, статис тикалық мекемелерге есеп беру. Мемлекеттік кірістер департаменті қызметкерлеріне ƏЖК нөмірін беру, қаржылық мəселелер бойынша департамент қызметкерлеріне əдістемелік көмек көр-сету. Дербес компьютермен жұмыс жасай білу. Лауазым дық нұсқаулықтарға сəйкес басқа да міндеттерді атқарады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

4. Ұйымдастыру-қаржы басқармасы бухгалтерлік есеп жəне мемлекеттік сатып алулар бөлімінің жетекші маманы, С-О-6 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: мемлекеттік сатып алулардың келісімшарттарын рəсімдеу. Келісімшарттардың құқықтық зерттеуін жүргізу жəне оның орындалуын қадағалау. Аудандық мемлекеттік кірістер басқармаларының материалдық құндылықтар сатып алуларына байланысты тапсырыс жи-нау. Басқа бөлімдермен бірлесіп мемлекеттік сатып алулар-ды жүзеге асыру. 1-Г-3 жəне 2-Г-3 есебін құрау. Тауарлық-материалдық құндылықтарды түгендеу жұмысына қатысу. Тауарлық-материалдық құндылықтарды есепке алу. Жалақыны есептеу. Мемлекеттік сатып алулардың хаттамасын жəне келісімшарттарын рəсімдеп, қазынашылық органдарда тіркеу. Зейнетақы қорларына ақша аударуларды жүзеге асыру. ҚР ҚМ Мемлекеттік кірістер комитетіне, салық органдарына, статистикалық мекемелерге есеп беру. Мемлекеттік кірістер департаменті қызметкерлеріне ƏЖК нөмірін беру, қаржылық мəселелер бойынша департамент қызметкерлеріне əдістемелік көмек көрсету. Дербес компьютермен жұмыс жасай білу. Лауа -зымдық нұсқаулықтарға сəйкес басқа да міндеттерді атқарады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

5. Ұйымдастыру-қаржы басқармасы бухгалтерлік ұйым-дастыру бөлімінің жетекші маманы, С-О-6 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: кіріс жəне шығыс корреспон-денцияларын тіркеу жəне алғашқы өңдеу, құжаттарды алдын ала қарастыру, құжаттарды тарату, құжаттардың көшірмесін жасау

жəне көбейту, (аудандық салық басқармаларынан келіп түсетін құжаттар, заңды жəне жеке тұлғалардың өтініштері жəне басқа да корреспонденция); ҚР 12.01.2007 жылғы № 221 ІІІ «Заңды жəне жеке тұлғалардың жүгінулерін қарастыру туралы» Заңына сəйкес жүгінулердің күн сайынғы мониторингі, құжаттарды мемлекеттік тілде орындау, басшыларға апта сайын құжаттар орындалуы бойынша ақпаратты беріп тұру. Жоғары құзырлы органдардың тапсырмаларының орындалуын ұйымдастыру жəне қамтамасыз ету. Бөлім құзыры шегінде салық орган-дарына əдістемелік көмек көрсету. Іс жүргізушілік жұмыста өзгертулер енгізу жұмысына қастысу. № 1 – ОЛ «Заңды жəне жеке тұлғалардың жүгінулерін қарастыру туралы» есебін жасау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

6. Ақпараттық технологиялар басқармасының бас ма-маны, С-О-5 санаты, 2 бірлік (1 бірлік, уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 16.04.2015 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кірістер органдарында ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыздандыру. Бағдарламаларды пайдалану бойын-ша басқарма қызметкерлері арасында техникалық сабақтар жүргізеді, аудандық мемлекеттік кірістер басқармаларында қойылған мақсаттардың пайдалану технологиясының орын-далуын бақылау, салық басқармаларына бағдарламаларды пайдалану кезінде əдістемелік жəне тəжірибелік көмек көрсетеді, қызметкерлердің жұмыс станцияларының жəне қолданыстағы жүйелердің серверлік қондырғыларының үзіліссіз жұмысістеуін қамтамасыз етеді, ҚР ҚМ МКК бағдарламалық қамтамасыздандырудың болжамдарын дер кезінде жаңартады, құрылымдық компьютерлік желінің жөндеу, құрастыру жəне бөлшектеу жұмыстарын атқарады, бекітілген есептерді жасай-ды, қосымша бағдарламалар бойынша файлдарды жүктейді. Ақпараттық жүйелер жəне желілер бойынша ақпаратттық қауіпсіздік жұмыстарын атқарады. Компьютерлік құралдар паркінің жұмысқа қабілеттілігін қарайды. Лауазымдық нұсқау бойынша басқа да міндеттерді орындайды.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес саласындағы немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар саласындағы (ав-томаттандыру жəне басқару немесе ақпарттық жүйелер немесе есептеу техникасы жəне бағдарламалық қамтамасыз ету немесе математикалық жəне компьютерлік үлгілеу немесе радиотехни-ка, электроника жəне телекоммуникация немесе технологиялық машиналар жəне жабдықтар (салалар бойынша)) немесе жараты-лыстану ғылымдары (информатика) саласындағы білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

7. Борыштармен жұмыс басқармасы мəжбүрлеп өндіріп алу бөлімінің жетекші маманы, С-О-6 санаты, 1 бірлік (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 23.06.2017 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: берешекті мəжбүрлеп өндіріп алу шараларын қолдану бойынша заңнамалық, нормативтік-құқықтық актілерін жəне нұсқамалық материалдарды қолдану мəселелері бойынша түсіндіру жұмыстарын, семинарлар өткізу; берешекті мəжбүрлеп өндіріп алу бөлігінде берешекті мəжбүрлеп өндіріп алу шараларын, ақпараттық жүйені қолдану мəселелері бойынша жұмыстарды ұйымдастыруда төменде тұрған салық органдарына практикалық жəне əдістемелік көмек көрсету; салық төлеушілердің банк шоттары бойынша шығыс операцияларын, банк шоттары бойынша инкассалық өкімдерді тоқтату туралы автоматты түрде беру бөлігінде екінші деңгейдегі банктермен өзара қарым-қатынас мониторингін жүзеге асыру; берешекті мəжбүрлеп өндіріп алу шараларын қолдану мəселелері бойынша банк операцияларының жекеле-ген түрлерін жүзеге асырушы екінші дəрежелі банктердің жəне ұйымдардың, салықтық жəне басқа да мемлекеттік органдардың, салық төлеушілердің сұраулары мен өтініштерін уақтылы жəне сапалы орындау; басқарма құзырына жататын мəселелер бой-ынша мемлекеттік, құқық қорғау жəне басқа да органдармен өзара іс-əрекетті жүзеге асыру; өз құзыры шегінде департамент басшысы тапсырмаларының уақтылы жəне сапалы орындалуын ұйымдастыру жəне бақылауды жүзеге асыру; салық берешегін, ЖЗҚ-ға МЗЖ жəне əлеуметтік аударымдар жөнінде қысқарту бойынша аудандық салық басқармаларының қызмет барысына ағымдағы бақылауды жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

8. Түсіндіру жұмыс басқармасы кеден заңнамасын түсіндіру бөлімінің бас маманы, С-О-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: берешекті мəжбүрлеп өндіріп алу шараларын қолдану бойынша заңнамалық, нормативтік-құқықтық актілерін жəне нұсқамалық материалдарды қолдану мəселелері бойынша түсіндіру жұмыстарын, семинарлар өткізу; берешекті мəжбүрлеп өндіріп алу бөлігінде берешекті мəжбүрлеп өндіріп алу шараларын, ақпараттық жүйені қолдану мəселелері бойынша жұмыстарды ұйымдастыруда төменде тұрған салық органдарына практикалық жəне əдістемелік көмек көрсету; салық төлеушілердің банк шоттары бойынша шығыс операцияларын, банк шоттары бойынша инкассалық өкімдерді тоқтату туралы автоматты түрде беру бөлігінде екінші деңгейдегі банктермен өзара қарым-қатынас мониторингін жүзеге асыру; берешекті мəжбүрлеп өндіріп алу шараларын қолдану мəселелері бойынша банк операцияларының жекеле-ген түрлерін жүзеге асырушы екінші дəрежелі банктердің жəне ұйымдардың, салықтық жəне басқа да мемлекеттік органдардың, салық төлеушілердің сұраулары мен өтініштерін уақтылы жəне сапалы орындау; басқарма құзырына жататын мəселелер бой-ынша мемлекеттік, құқық қорғау жəне басқа да органдармен өзара іс-əрекетті жүзеге асыру; өз құзыры шегінде департамент басшысы тапсырмаларының уақтылы жəне сапалы орындалуын ұйымдастыру жəне бақылауды жүзеге асыру; салық берешегін, ЖЗҚ-ға МЗЖ жəне əлеуметтік аударымдар жөнінде қысқарту бойынша аудандық салық басқармаларының қызмет барысына ағымдағы бақылауды жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

9. Кедендік ресімдеу басқармасы кедендік рəсімдер бөлімінің жетекші маманы, С-О-6 санаты, 1 бірлік (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 29.07.2017 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: Кеден одағы мен Қазақстан Республикасының заңнамасымен бекітілген Кеден одағының кеден шекарасы арқылы өтетін тауарларға қатысты тый-ым салулар мен шектеулерді сақтауды өз құзыреті шегінде қамтамасыз етуді ұйымдастыру, кедендік рəсімге тауарлар-ды орналастыру шарттарының сақталуы мен ол əрекеттерді аяқтауға кедендік бақылауды жүргізу; кедендік рəсімге орна-ластыру əрекеті аяқталмаған кедендік бақылаудағы тауарлар-ды мақсатты пайдалану жəне фактілі орналасуына кедендік бақылау жүргізу; Кеден одағының кеден шекарасы арқылы өтетін тауарлар мен көлік құралдарына қатысты кедендік опе-рациялар жүргізу жəне кедендік бақылау жасауға құзыретті кеден бекеттерінің қызметіне бақылау жасау (соның ішінде энергетикалық, акциздік). Өз құзыреті шегінде тыйым салулар мен шектеулерді сақтауды бақылауды, тарифтік емес реттеу ша-раларын сақтауды бақылауды, экспорттық бақылауды сақтауды бақылауды жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: құқық саласында немесе экономика жəне бизнес саласында немесе техникалық ғылымдар мен технология саласында жоғары не ортадан кейінгі білімі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының

нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

10. Тауар номенклатурасы жəне тауарлардың шыққан елі басқармасы тауар номенклатурасы жəне тауарлардың шыққан елі бөлімінің бас маманы, С-О-5 санаты, 1 бірлік (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 29.02.2016 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: жалпы бөлімнің қызметін үйлестіру, жетекші мамандардың жұмысын ұйымдастыру; тауарлардың шыққан елін анықтау бойынша алдын ала шешімдерді, тауарларды жіктеу бойынша алдын ала шешімдерді, кеденнің құрылымдық бөлімшелерінің өтініштері бойынша жіктеушілік шешімдерді Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасына сəйкес қабылдайды жəне Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің тауар номен-клатурасына сəйкес жіктеушілік шешімдерді бақылауды жүзеге асырады; Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасының коды бойынша қорытынды береді; Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенклатурасын өзгерту бойынша, сондай-ақ Кеден одағының сыртқы экономикалық қызметінің тауар номенкла-турасына түсіндірмеге ұсыныстар енгізеді. кеден ісі саласында есепті мəліметтерді жəне басқа да құжаттарды дайындайды; аналитикалық жəне есепті мəліметтерді жинау жəне жинақтауды жүзеге асырады. Кеден ісі саласында ақпараттық-түсіндіру ша-раларын жүзеге асырады; Кеден ісі саласында əкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істер бойынша өндірісті жүзеге асырады, əкімшілік құқық бұзушылықтар туралы хаттамаларды толтыру; бөлімнің жұмыс жоспарын əзірлеуге қатысады жəне олардың орындалуын қамтамасыз етеді.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: құқық саласында немесе экономика жəне бизнес саласында неме-се техникалық ғылымдар мен технология саласында жоғары білімі, ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

11. Кедендік бақылау басқармасы кедендік бақылау бөлімінің бас маманы, С-О-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: бөлім қызметін толығымен үйлестіреді, жетекші мамандардың жұмысын ұйымдастырады; Қазақстан Республикасының жəне Кеден одағының кедендік заңнамасына сəйкес біліктілік жəне басқа талаптарды сақтау бөлігінде кеден ісі саласындағы қызметті іске асыратын тұлғаларға бақылау жасау; кеден ісі саласында қызметті іске асыратын тұлғалардың Қазақстан Республикасы мен Кеден одағының кедендік заңнамасына сəйкес шарттарға жəне белгіленген талаптарға сəйкестігіне қорытындыларды береді; Қазақстан Республикасы жəне Кеден одағының кедендік заңнамасына сəйкес бос қойма, кедендік тасымалдаушының біліктілік талаптарына бақылауды жүзеге асырады; уəкілетті экономикалық операторлардың қызметіне талдау жəне мони-торинг жасау; уəкілетті экономикалық операторлармен кеден заңнамасы нормаларының сақталуын кедендік бақылауды ұйымдастыру; интеллектуалдық меншік объектілерінің ке-ден тізіліміне жəне Кеден одағының мүше-мемлекеттерінің интеллектуалдық меншік объектілерінің Бірыңғай кеден тізіліміне қосылған, сондай-ақ мұндай тізілімге қосылмаған интеллектуалдық меншік объектілеріне қатысты кедендік бақылауды жүзеге асыру; өз құзыреті шегінде тарифтік емес реттеу шараларының сақталуын, тауарлармен сыртқы сауда-ны қамтитын жəне ұлттық мүддеден туындайтын шаралардың сақталуын бақылауды, Кеден одағының кеден заңнамасында жəне Қазақстан Республикасының заңнамасында бекітілген Кеден одағының кеден шекарасы тауарларды өткізу жəне кедендік декларациялау кезінде тыйым салулардың ерекше түрлері жəне тауарлармен сыртқы саудадағы шектеулерді бақылауды жүзеге асыру; «Əкімшілік құқық бұзушылықтар ту-ралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне сəйкес əкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша хаттама толтыру; іс жүргізу тəртібін сақтау жəне жүзеге асыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: құқық саласында немесе экономика жəне бизнес саласында жоғары білімі, ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

12. Өткізу пункттерінің өңірлік басқармасы бейнемонито-рингтеу бөлімінің жетекші маманы, С-О-6 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: Қазақстан Республикасы Қаржы министірлігі Мемлекеттік кірістер комитетіне уақтылы жəне дұрыс есеп берілуіне бақылауды жүзеге асыра-ды; бейнеқадағалау жүйесін қолдаланумен Кеден одағының кедендік шекарасындағы өткізу пункттерін бейнемонито-рингтеумен қамтамасыз етеді; Кеден одағының кедендік ше-карасы арқылы өткізілетін тауарлар мен көлік құралдары ту-ралы мəліметтерді алады жəне қорытады; тауарлар мен көлік құралдарын өткізу кезінде штаттан тыс жағдайлар туындаған жағдайда анықтауды, жол бермеу жəне жедел əрекет ету ша-раларын жүргізеді; мемлекеттік органдарының, комитеттің құрылымдық жəне аумақтық бөлімшелерінің сұрау салуын қарастырады жəне жауаптарын ұсынады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: құқық саласында немесе экономика жəне бизнес саласында жоғары не ортадан кейінгі білімі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

13. Өткізу пункттерінің өңірлік басқармасы өткізу рəсімдерін мониторингтеу бөлімінің бас маманы, С-О-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: белгіленген талаптарға сəйкес транзиттік декларацияларды электрондық көшірмелерін дұрыс толтыруын тексеруді жүзеге асырады; кедендік транзит кедендік рəсімдерімен тауарларды орналастыру шарттарының сақталуына жəне межелі кеден органының дұрыс анықталуына бақылауды жүргізеді; бағдарламалық-техникалық құралдар арқылы жəне кедендік бақылаудың техникалық құралдарының межелі кеден органына тауарлардың келуіне бақылау жүргізеді; Кеден одағының кедендік шекарасындағы өткізу пункттеріндегі лауазымды тұлғаларына жəне Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген нормалары шегінде сыртқы экономикалық қызметке қатысушыларына əдістемелік жəне консультациялық көмек көрсетеді.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: құқық саласында немесе экономика жəне бизнес саласында жоғары білімі, ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

14. Өткізу пункттерінің өңірлік басқармасы өткізу рəсімдерін мониторингтеу бөлімінің жетекші маманы, С-О-6 санаты, 2 бірлік.

Функционалды міндеттері: Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Мемлекеттік кірістер комитетіне есеп беруді ұсынудың уақтылы жəне дұрыстылығына бақылауды асырады; Кеден одағының кедендік шекарасы арқылы тасымалданатын тауарлар мен көліктік құралдар туралы ақпаратты топтасты-рады жəне алады; міндетті түрде комитеттің қашықтықтан бақылау басқармасын ақпараттандырумен Кеден одағының аумағы бойынша жəне кедендік шекарасы арқылы тауарлар мен көліктік құралдарды тасымалдауда туындайтын штаттан тыс жағдайларды алдын алады жəне оперативті реттейді; Қазақстан Республикасының заңнамасына жəне комитеттің құқықтық актілеріне сəйкес басқарма, бөлім басшыларының тапсырма-лары бойынша басқа міндеттерді іске асырады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: құқық саласында немесе экономика жəне бизнес саласында жоғары не ортадан кейінгі білімі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кірістер департа-ментінің Алмалы ауданы бойынша мемлекеттік кірістер

басқармасы, индекс 050000, Алматы қаласы, Абылай хан даңғылы, 93/95, анықтама үшін телефон: 8(727)267-15-36, факс: 8(727)267-15-44, e-mail: kadry_6007@taxgalmaty.mgd.kz, «Б» корпусының бос əкімшілік мем лекеттік лауазымда-рына орналасуға конкурс жариялайды:

1. Заңды тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу орталығы бөлімінің жетекші маманы, санаты: С-R-5, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: салық төлеушілерден регла-ментке сəйкес тоқсандық, жылдық есептеулерді, сондай-ақ салық төлеушілердің табыс етуіне қарай қосымша есептеулерді тұрақты қабылдауды жүзеге асырады: қағаз түрінде, магнитті жеткізгішке, пошта арқылы, тапсырыс хаттармен.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласын да ғы немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар сала сындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Респуб-ликасының нормативтік-құқықтық актілерін; Қазақстан Респуб-ликасының «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексін білу; компьютерде жұмыс істей білу.

2. Заңды тұлғаларды əкімшілендіру бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: жалған кəсіпорындардың контрагенттері бойынша жұмыс жүргізу; тіркелуі жарамсыз болып танылған салық төлеушілердің контрагенттерімен жұмыс жүргізу; «қара тізіммен» жұмыс жасау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар саласындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Респуб лика-сының нормативтік-құқықтық актілерін; Қазақстан Респуб ли-касының «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексін білу; компьютерде жұмыс істей білу.

3. Ақпараттық технологиялар бөлімінің бас маманы, С-R-4 санаты, 1 бірлік (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтуіне байланысты демалыс кезеңіне 04.07.2017 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: салық басқармасындағы негізгі мəліметтер базасын құрады жəне əкімшілендіреді. ҚР БСАЖ, «Құжаттар айналымы» АЖ, СЕЭН АЖ, ҚҚС АЖ, АКЦИЗ АЖ, СЕӨЖ, «Е-минфин» АЖ бағдарламаларының үздіксіз жұмыс жасауын қамтамасыз етеді.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы немесе техникалық ғылымдар жəне технологиялар саласындағы білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білу; Қазақстан Республикасының «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексін білу.

4. Жанама салықтарды əкімшілендіру бөлімінің бас ма-маны, С-R-4 санаты, 1 бірлік (негізгі қызметкердің бала күтуіне байланысты демалыс 05.11.2016 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: салық төлеушілердің ҚҚС-ға қатысты тапсырылған декларацияларына жəне басқа да құжаттарына камералдық бақылау жүргізу. Салықтық тексеру жүргізу барысында анықталған əкімшілік құқық бұзушылықтар бойынша хаттама толтыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жо ға ры, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес саласындағы немесе құ қық са ласын дағы білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Рес пуб ли-касы ның нор мативтік-құқықтық актілерін; Қазақстан Респуб-лика сы ның «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндет ті төлемдер туралы» кодексін білу; компьютерде жұмыс істей білу.

5. Жанама салықтарды əкімшілендіру бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: салық төлеушілердің ҚҚС-ға қатысты тапсырылған декларацияларына жəне басқа да құжаттарына камералдық бақылау жүргізу. Салықтық тексеру жүргізу барысында анықталған əкімшілік құқық бұзушылықтар бойынша хаттама толтыру;

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласын дағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Респуб ли-касының нормативтік-құқықтық актілерін; Қазақстан Респуб-ликасының «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексін білу; компьютерде жұмыс істей білу.

6. Мəжбүрлеп өндіру бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік (негізгі қызметкердің бала күтуіне байла-нысты демалыс 13.02.2016 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: салық төлеушілердің міндетті зейнетақы төлемдер бойынша зейнетақы жинақтаушы қорына, əлеуметтік аударымдар бойынша əлеуметтік сақтандыру мемле-кеттік қорына салық берешектерін Салық кодексінің 84, 85, 86-тарауларына сəйкес мəжбүрлеп өндіру шараларын қолдану.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласын-дағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Респуб-ликасының нормативтік-құқықтық актілерін; Қазақстан Респуб-ликасының «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексін білу; компьютерде жұмыс істей білу.

7. Ұйымдастыру жұмыстары жəне құжат айналымы бөлімінің бас маманы, С-R-4 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: ҚР ҚМ СК, Алматы қаласы бойын ша мемлекеттір кірістер департаменті берген тапсыр ма-ларының жəне өндірістік жиналыстардың хаттамаларын жазу. Мемлекеттік қызмет көрсету регламентінің сақталуын бақы-лау. Ком муналдық, шаруашылық жəне кеңсе тауарларымен қамтамасыздандыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы немесе білім саласындағы немесе ауыл шаруа шылық ғылымдар саласындағы білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақ стан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін; Қазақ стан Республикасының «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да мін детті төлемдер туралы» кодексін білу; компьютерде жұмыс істей білу.

8. Ұйымдастыру жұмыстары жəне құжат айналымы бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: кеңсеге келіп түскен құжаттарды бастапқы өңдеуді ұйымдастыру, алдын ала қарастыру, кіріс жəне шығыс құжаттарды тіркеу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эконо-ми ка жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы немесе білім саласындағы немесе ауылшаруашылық ғылымдар сала-сындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Респуб-ликасының нормативтік-құқықтық актілерін; Қазақстан Респуб-ликасының «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексін білу; компьютерде жұмыс істей білу.

Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кірістер департаментінің Əуезов ауданы бойынша мемлекеттік кірістер басқармасы, 050036, Алматы қаласы, Алтынсарин даңғылы, 23, телефон: (727) 303-25-07, e-mail: nach_kadry_6003@taxgalmaty.mgd.kz, «Б» корпусындағы бос əкімшілік мемлекеттік лауазымдарға конкурс жариялайды:

1. Жанама салықтарды əкімшілендіру бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: камералдық бақылау нəтижесі бойынша жұмыс жасау; декларант, айналым бойынша мəлімет, мұнай өнімдері мен алкогольді өнімдердің қозғалысы мен қалдығын тапсыруды бақылау; акциздік орындарда алкогольді өнімдер мен этил спиртінің қозғалысын бақылау, алкогольді өнімдер мен этил спиртінің қозғалысы бойынша онкүндік есепті қабылдау; мұнай өнімдерінің қозғалысын бақылау, алкогольді өнімдер мен этил спиртінің есептеуіш көрсеткіштерін алу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе орта арнаулы бизнес жəне экономика саласындағы білім немесе заң білімі, Салық кодексін, Қазақстан Республикасының заң жəне нормативтік актілерін білу, компьютерде жұмыс істей білу.

2. Заңды тұлғалар, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу орталық бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 24.03.2016 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: салық төлеушілерден түскен есептеулерді, сондай-ақ салық төлеушілердің табыс етуіне қарай қосымша есептеулерді тұрақты қабылдауды жүзеге асырады, салық сомаларының дербес шоттарға дұрыс жəне уақтылы түсуін қадағалау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе орта арнаулы бизнес жəне экономика саласындағы білім немесе заң білімі, Салық кодексін, Қазақстан Республикасының заң жəне нормативтік актілерін білу, компьютерде жұмыс істей білу.

3. Жеке тұлғалардың ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу орталық бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: жеке тұлғалардың көлік құралына салық жəне жер салығына, меншігіне салықты есептеу сұрақтары бойынша салық төлеушілерді қабылдау, салықтар бойынша жеңілдіктер ұсыну; тіркелмеген салық алынатын объектілерді анықтау ұйымдастыру жұмысын жүргізу; берешекті өтеу жəне салық бойынша артық төленген жеке тұлғалардың меншігі, жеке тұлғалардың жер салығы бойынша жəне көлік құралына салынатын салық бойынша өтеу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе орта арнаулы бизнес жəне экономика саласындағы білім немесе заң білімі, Салық кодексін, Қазақстан Республикасының заң жəне нормативтік актілерін білу, компьютерде жұмыс істей білу.

Бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарєа орналасуєа конкурс туралы хабарландыру

(Соңы 10-бетте).

(Жалғасы. Басы 12-нөмірде).

22 қаңтар 2015 жылwww.egemen.kz104. Ұйымдастыру жұмысы мен құжат айналымы бөлімінің

жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік. Функционалды міндеттері: кіріс жəне шығыс құжаттарын

электронды түрде уақтылы тіркеу; бөлім басшысының тапсырған тапсырмаларының орындалуын ұйымдастыру; азаматтардың өтініштері бойынша есептер жиынтығын жүзеге асыру; құжаттардың сақталымы.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары немесе орта арнаулы бизнес жəне экономика саласындағы білім немесе заң білімі, Салық кодексін, Қазақстан Республикасының заң жəне нормативтік актілерін білу, компьютерде жұмыс істей білу.

Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кірістер департа -ментінің Алатау ауданы бойынша мемлекеттік кірістер басқармасы, индекс 050061, Алматы қаласы, Шаңырақ-2 шағын ауданы, Жанқожа батыр көшесі, 24, анықтама үшін телефон: 8(727)299-83-59, e-mail: jo_6010@taxgalmaty.mgd.kz, «Б» корпусының бос əкімшілік мемлекеттік лауазымдарына орналасуға конкурс жариялайды:

1. Заңды тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу орталығы бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: салық төлеушілерден келіп түскен хаттар мен өтініштерді уақтылы қарастыру, салық төлеушілерден келіп түскен салықтық есеп-қисапты, қосымша есеп-қисапты қабылдау: қағаз, магниттік тасымалдағышта, бекітілген регламентке сəйкес салық төлеушілерден қабылданған салықтық есеп-қисаптарды уақтылы ақпараттық орталыққа енгізу, салықтық есеп-қисапты толтыру ретін түсіндіру. Салықтық міндеттерді салық заңнамасына сəйкес орындалу мерзімі жөнінде салық төлеушілерге ескертпелер ұсыну. ҚР Əкімшілік құқық бұзушылық кодексіне сəйкес əкімшілік құжаттар толтыру. Ақпараттық орталық жайын өзгерту. ҚР БАСЖ жүйесінде салық төлеушілерден өтініш қабылдау. Сұранысқа сəйкес ақпараттарды дайындау. ҚР БСАЖ-да тіркеуден шығару, салық төлеушілерді ҚҚС тіркеуден шығару.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: экономика жəне бизнес немесе құқық саласында жоғары немесе ортадан кейінгі білім.

2. Ақпараттық технологиялар бөлімінің басшысы, С-R-3 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: бөлімге жүктелген тапсырма -лардың орындалуына персоналдық жауапты болады жəне бөлім жұмысына басшылық жасайды; бөлім туралы ереже құрады; қызметкерлердің лауазымдық міндетін анықтайды; бөлім жұмысының экономикалық бақылау жоспарын құрады; басшылықтың тапсырмаларын белгіленген уақытта сапалы орындалуын ұйымдастырады; ҚР ҚМ СК тапсырмаларының орындалуын сапалы жəне уақтылы орындалуын бақылайды; (ҚР БСАЖ, СЕӨЖ АЖ, СЕЭФ АЖ, , ИС ИСИД, ҚҚС АЖ, АКЦИЗ АЖ, ИС РНИОН, ИС Декларант, Кадры АЖ, БД Закон, Құжат айналым).

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: информатика немесе техникалық ғылымдар саласында (автоматтандыру жəне басқару немесе ақпараттық жүйелер немесе есептеу техникасы жəне бағдарламалық қамсыздандыру немесе математикалық жəне компьютерлік модельдеу немесе радиотехника, электроника жəне телекоммуникация немесе технологиялық машиналар жəне құралдар (сала бойынша)) немесе экономика жəне бизнес саласында жоғары білім.

3. Ақпараттық технологиялар бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: өзіне жүктелген нақты ережеге жəне қолданыстағы заңнамаға сəйкес функцияларды орындай-ды. (ҚР БСАЖ, СЕӨЖ АЖ, СЕЭФ АЖ, , ИС ИСИД, ҚҚС АЖ, АКЦИЗ АЖ, ИС РНИОН, ИС Декларант, Кадры АЖ, БД Закон, Құжат айналым) ақпараттық жүйелерді əкімшілендіру бойын-ша ұсыныс енгізеді, аудан дəрежесінде ҚР ҚМ СК ақпараттық жүйелерінің тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз етеді жəне əкімшілендіреді. Компьютерлік желінің құрылымын монтаж, демонтаж жəне жөндеу жүргізеді. Көмекші бағдарламалардың файлдарының түсірілімін жасайды, белгіленген есептеулер жүргізеді. Ақпараттық желілер мен жүйелердің ақпараттық қауіпсіздігі бойынша жұмыстар жүргізеді. Компьютерлік тех-ника паркінің жұмыс істелуіне қолдау көрсетеді.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: инфор-ма тика немесе техникалық ғылымдар саласында (автомат тан-дыру жəне басқару немесе ақпараттық жүйелер немесе есептеу техникасы жəне бағдарламалық қамсыздандыру немесе матема-тикалық жəне компьютерлік модельдеу немесе радиотех ника, электроника жəне телекоммуникация немесе техноло гиялық машиналар жəне құралдар (сала бойынша)) немесе экономика жəне бизнес саласында жоғарғы білім. Информа тика немесе техникалық ғылымдар саласында (автоматтан дыру жəне басқару немесе ақпараттық жүйелер немесе есептеу тех никасы жəне бағдарламалық қамсыздандыру немесе математи к алық жəне компьютерлік модельдеу немесе радиотех ника, электроника жəне телекоммуникация немесе технология лық машиналар жəне құралдар (сала бойынша)) немесе эко номика жəне бизнес саласында ортадан кейінгі білім жіберіледі.

4. Талдау жəне есептеу бөлімінің бас маманы, С-R-4 са-наты, 1 бірлік (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтуіне байланысты демалысы 30.06.2016 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: бюджетке түскен түсімді есеп-теу. Салық төлеушілердің дербес шоттарын уақтылы жəне толық жүргізу, ашу; МКБ басшылығын керекті ақпаратпен қамтамасыз ету; 1-Н жедел есеп беру формасын құру. 1-Н– жəне түскен салықтардың жетіспеушілігі, бөлім мəліметіне сəйкес өлшемдер дайындайды; болжамдық мəліметтер құру үшін кезеңдік есептеулер жүргізеді, қаржыға түсетін төлемдердің уақтылы жəне толық түсуін қадағалау, уақтылы төлемеген жағдайда төлемдерді тəркілеуді қамтамасыз ету; жоғары тұрған органдарға СБ жұмысы туралы анықтамалар мен хабарламалар дайындау. Алматы қаласы бойынша МКД есептілікті ұсыну; бір ретік ақпаратты уақтылы орындау; қызмет этикасының ережесін, еңбек жəне мемлекеттік тəртіптің сақталуын қамтамасыз етеді; сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың ережесін мүлтіксіз сақтайды; өз құзыреті шегінде мемлекеттік, қызметтік құпия болатын ақпараттарды қорғау бойынша жұмыстар жүргізеді, мемлекет меншігінің сақталуына жауапты болады, ҚР ҚМ бекіткен формалары бойынша барлық аналитикалық ақпараттардың уақтылы орындайды. (09.11.2006 жылғы № 564 бұйрық) бекітілген хабарламалар бойынша нақты жəне уақтылы есептеулер ұсыну; ҚРК бекіткен бойынша Салық кодексінің 39, 40-баптарына сəйкес сынақтар жүргізу; салық төлеушілердің арыздарын уақтылы жəне сапалы орындау; ҚРК бекіткен бойынша төлемдердің түсуін толық бақылау. ҚРК бекіткен бойынша дербес шоттарды инвентаризациялау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласында жоғары білім. Экономика жəне бизнес саласында ортадан кейінгі білімі барлар жіберіледі.

Алматы қаласы бойынша салық департаментінің Бостандық ауданы бойынша салық басқармасы, 050057, Алматы қаласы, Айманов көшесі, 191, телефон: (727) 275-48-22, e-mail: nach_kadry_6004@taxgalmaty.mgd.kz «Б» корпусындағы бос əкімшілік мемлекеттік лауазымдарына конкурс жариялайды:

1. Заң тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу бөлімінің бас маманы, С-R-4 санаты (2 бірлік).

Функционалды міндеттері: Алматы қаласы МКД ақпараттары мен тапсырмаларын уақтылы жəне сапалы атқару. Бөлім басшысының берілген тапсырмаларын уақтылы жəне дұрыс атқарылуын қамтамасыз ету; салық төлеушілердің сұрауларына жауап беру; салық төлеушілердің өтініштерін уақтылы жəне сапалы атқару; бір реттік ақпараттардың уақтылы орындалуы; қызмет этикасының ережесін, еңбек жəне мемлекеттік тəртіптің сақталуын қамтамасыз етеді; сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың ережесін мүлтіксіз сақтайды; өз құзыреті шегінде мемлекеттік, қызметтік құпия болатын ақпараттарды қорғау бойынша жұмыстар жүргізеді, мемлекет меншігінің сақталуына жауапты болады. Салықтық өтініштерді қабылдау жəне өңдеу жəне шығыс құжаттарын белгіленген уақытта беру; салық есептілік формаларын тіркеу жəне енгізу; салық төлеушілердің дербес есепшоттарын түгендеу; салық төлеушілерді көрсету үшін салық есептілігінің уақыты өтіп кет-кен, салық есептілігін ұсынбағаны үшін хабарламалар шығару жəне орындалуын бақылау, қосылған құн салығы бойынша есептен шығаруға жататын салық төлеушілердің тізімін құрау; артық төленген соманы қайтару жəне қаржыға өзге де міндетті төлемдер үшін тексеріс актілерін құру; салық қарызының жоқтығы туралы анықтама алу үшін; ҚҚС құрылымы бойын-ша растау алу; əрекетсіз салық төлеушілер деп тану үшін салық төлеушілердің тізімін дайындау үшін; басқа жерден орналасу-дан өткен салық төлеушілердің дербес шоттарын жіберу бой-ынша; СЕФ бойынша қате есептелген артық төленген салық бойынша қайта жұмыс. Есептілікті ұсыну бойынша заңнаманы бұзғаны үшін салық төлеушіге əкімшілік өндіріс ашу. Жеке кəсіпкерлердің заңдық істерін қабылдау жəне жіберу. Жеке кəсіпкерлердің мəлімделген кірістері туралы анықтама беру. Жеке кəсіпкер ретінде есептілік тіркелуі туралы анықтама беру.«2-Н» есептілігін құруға қатысу. Салық төлеуші заңды тұлағаларды тіркеу, салық төлеушілерге куəлік беру, тіркеу мəліметі өзгеруіне, ҚҚС бойынша есептілік құралымына байланысты салық төлеуші заңды тұлғаларды қайта тіркеу, куəліктер беру, салық төлеушілерден келген заңдық құжаттарды қабылдау, (ҚПД, ҰҚК, прокуратура жəне т.б) құқық қорғау органдарымен хат алмасу, салық органдарымен байланыс жоғалтып алған салық төлеушілерді азайту мақсатында жұмыс жүргізу, салық төлеушілердің реквизиттері бойынша əрдайым жаңарту жəне нақтылау. Салық төлеуші жеке тұлғаларды есептік тіркеу бойынша құрылым, салық төлеушілерге куəлік беру, Алматы қаласы бойынша əділет департаментіне салық төлеуші

заңды тұлғалардың мемлекеттік тіркеуі туралы куəлікті жеткізу. Заңды тұлғаларды тіркеу куəлігін қатаң есептілік бланкісі бой-ынша есептеу жəне енгізу. Жеке кəсіпкерлердің тұрғылықты жері бойынша есепке алу жəне куəлік беру. Салық заңнамасын бұзғаны үшін хаттама толтыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес немесе құқық саласында жоғары білім. Экономика жəне бизнес немесе құқық саласында ортадан кейінгі білімі барлар жіберіледі.

2. Заң тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты (1бірлік).

Функционалды міндеттері: салық төлеушілердің өтініштерін уақтылы жəне сапалы атқару; бір реттік ақпараттардың уақтылы орындалуы; қызмет этикасының ережесін, еңбек жəне мемлекеттік тəртіптің сақталуын қамтамасыз етеді; сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың ережесін мүлтіксіз сақтайды; өз құзыреті шегінде мемлекеттік, қызметтік құпия болатын ақпараттарды қорғау бойынша жұмыстар жүргізеді, мемлекет меншігінің сақталуына жауапты болады. Салықтық өтініштерді қабылдау жəне өңдеу жəне шығыс құжаттарын белгіленген уақытта беру; салық есептілік формаларын тіркеу жəне енгізу; салық төлеушілердің дербес есепшоттарын түгендеу; салық төлеушілерді көрсету үшін салық есептілігінің уақыты өтіп кет-кен, салық есептілігін ұсынбағаны үшін хабарламалар шығару жəне орындалуын бақылау, қосылған құн салығы бойынша есептен шығаруға жататын салық төлеушілердің тізімін құрау; артық төленген соманы қайтару жəне қаржыға өзге де міндетті төлемдер үшін тексеріс актілерін құру; салық қарызының жоқтығы туралы анықтама алу үшін; ҚҚС құрылымы бойын-ша растау алу; əрекетсіз салық төлеушілер деп тану үшін салық төлеушілердің тізімін дайындау үшін; басқа жерден орналасу-дан өткен салық төлеушілердің дербес шоттарын жіберу бой-ынша; СЕФ бойынша қате есептелген артық төленген салық бойынша қайта жұмыс. Есептілікті ұсыну бойынша заңнаманы бұзғаны үшін салық төлеушіге əкімшілік өндіріс ашу. Жеке кəсіпкерлердің заңдық істерін қабылдау жəне жіберу. Жеке кəсіпкерлердің мəлімделген кірістері туралы анықтама беру. Жеке кəсіпкер ретінде есептілік тіркелуі туралы анықтама беру. «2-Н» есептілігін құруға қатысу. Салық төлеуші заңды тұлаға-ларды тіркеу, салық төлеушілерге куəлік беру, тіркеу мəліметі өзгеруіне, ҚҚС бойынша есептілік құралымына байланысты салық төлеуші заңды тұлғаларды қайта тіркеу, куəліктер беру, салық төлеушілерден келген заңдық құжаттарды қабылдау, (ҚПД, ҰҚК, прокуратура жəне т.б) құқық қорғау органдары-мен хат алмасу, салық органдарымен байланыс жоғалтып алған салық төлеушілерді азайту мақсатында жұмыс жүргізу, салық төлеушілердің реквизиттері бойынша əрдайым жаңарту жəне нақтылау. Салық комитетінің инспекторларына құқық қорғау органдары берген заңдық істерді дайындау. Құжат айналымы бойынша мəліметті ұсыну. Хат-хабар журналын жүргізу, салық төлеушілердің өтініштерін уақтылы жəне сапалы орындау, бір реттік мəліметті уақтылы орындау, қызмет этикасының ережесін, мемлекеттік жəне еңбек тəртібі сақталуын қамтамасыз етеді; сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың ережесін мүлтіксіз сақтайды; өз құзыреті шегінде мемлекеттік, қызметтік құпия болатын ақпараттарды қорғау бойынша жұмыстар жүргізеді, мемлекет меншігінің сақталуына жауап береді.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес немесе құқық саласында жоғары немесе ортадан кейінгі білім.

3. Ақпараттық технологиялар бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты (1 бірлік).

Функционалды міндеттері: өзіне жүктелген нақты ережеге жəне қолданыстағы заңнамаға сəйкес функцияларды орындай-ды. (ҚР БСАЖ, СЕӨЖ АЖ, СЕЭФ АЖ, , ИС ИСИД, ҚҚС АЖ, АКЦИЗ АЖ, ИС РНИОН, ИС Декларант, Кадры АЖ, БД Закон, құжат айналым) ақпараттық жүйелерді əкімшілендіру бойын-ша ұсыныс енгізеді, аудан дəрежесінде ҚР ҚМ СК ақпараттық жүйелерінің тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз етеді жəне əкімшілендіреді. Компьютерлік желінің құрылымын монтаж, демонтаж жəне жөндеу жүргізеді. Көмекші бағдарламалардың файлдарының түсірілімін жасайды, белгіленген есептеулер жүргізеді. Ақпараттық желілер мен жүйелердің ақпараттық қауіпсіздігі бойынша жұмыстар жүргізеді. Компьютерлік тех-ника паркінің жұмыс істелуіне қолдау көрсетеді. Басқарма қызметкеріне техникалық жəне теориялық жəне техникалық бағдарламаларды ақпараттық жүйемен қамтамасыз ету бойын-ша көмек көрсетеді. Ақпараттық жүйелер сұрақтары бойынша басқарманың қызметкерлеріне жəне салық төлеушілерге тех.оқулар мен семинарлар жүргізеді. ҚР Президентінің нұсқауында анықталған «Мемлекеттік қызмет туралы», «Жемқорлықпен күрес туралы» заңдарын, ҚР мемлекеттік қызметкерлерінің Ар-намыс кодексін жəне өзге де міндеттерін, мемлекеттің құпиясын сақтайды». Біліктілік дəрежесін көтермелейді.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: ин-форматика немесе техникалық ғылымдар саласында (авто-маттандыру жəне басқару немесе ақпараттық жүйелер немесе есептеу техникасы жəне бағдарламалық қамсыздандыру не-месе математикалық жəне компьютерлік модельдеу немесе радиотехника, электроника жəне телекоммуникация немесе технологиялық машиналар жəне құралдар (сала бойынша) не-месе экономика жəне бизнес саласында жоғары білім немесе ортадан кейінгі білімі барлар жіберіледі.

4. Мəжбүрлеп өндіріп алу бөлімінің бас маманы, С-R-4 санаты (1бірлік).

Функционалды міндеттері: салық міндеттілігінің уақтылы орындалмауы, салық қарызын мəжбүрлеп өндіру жəне орын-дауды қамтамасыз ету бойынша шара қолдану туралы ха-барламалар жіберу. Əлеуметтік жəне ХПФ аударымдарын ОПВ өндіру. Салық төлеушілердің қарызы болған жағдайда банк шоттарына инкассалық қарайды. Салық төлеушілердің банктегі шоттарына инкассалық қарауды шақыру. Салық төлеушінің банк шоттарындағы шығыс операцияларын тоқтату, қайта қосу. Салық төлеушінің кассасы бойынша шығыс опе-рациясын тоқтату, қайта қосу. Салық төлеушінің меншігін қолдануды тоқтату туралы шешім шығару, салық төлеушінің меншігіне актілік тізім құру жəне шешімнің күшін жою. Салық төлеушінің дебиторларына салық қарызын өндіру туралы хабар-лама шығару. Салық төлеушінің дебиторларының шоттарынан салық қарызын өндіру. Салық қарызы бар салық төлеушілерді ақпарат құралдарына жариялау. Адвокат, жеке сот орындау-шы, жеке нотариус, жеке кəсіпкер болмайтын жеке тұлғалы салық төлеушілердің салық қарызын өндіру. ГКЗ, БТИ, УДП жəне əділет органдарымен арақатынаста болу. Кəсіпорынның лауазымды тұлғалары туралы ақпарат бюросынан сұрау алу. Банкроттық шара қолдану үшін қарызы бар кəсіпорындар бойынша материалдарды талдау жəне жинау. Заң бөлімі, ҚСД дайындаған материалдармен сəйкестендіру. Бөлім бой-ынша мəлімет ұсыну арқылы 2-Н формасын есептеуге жəне дайындауға қатысу, берешекті қайта қарау. Шолу хаттарын орындау. Жоғары тұрған органдар мен Алматы қаласы бойынша СД ақпараттар ұсыну. «Салық басқармасының қызметкерлерінің корпоративтік жүрісі туралы» кодексіндегі ережесін мүлтіксіз сақтау. Əрдайым нормативтік актілерді оқу, біліктілік дəрежесін арттыру. Хаттамаларды толтыру, зейнетақы жəне салық заңнамасын бұзғаны үшін қаулылар шығару.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес немесе құқық саласында жоғары білім. Экономика жəне бизнес немесе құқық саласында ортадан кейінгі білімі барлар жіберіледі.

Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кірістер департа-ментінің Жетісу ауданы бойынша мемлекеттік кірістер басқармасы, индекс 050016, Алматы қаласы, Абылай хан даңғылы, 2, анықтама телефоны: (8-727) 279-33-34, факс: (8-727) 279-54-42, e-mail: nach_kadry_6005@taxgalmaty.mgd.kz, «Б» корпусының бос мемлекеттік əкім шілік лауазымда-рына орналасуға конкурс жариялайды:

1. Заң бөлімінің бас маманы, С-R-4 санаты, 1 бірлік.Функционалды міндеттері: салық органының пайдасы-

на шешілмеген əрбір сот актісіне шағымдану; сот орында-рында салық басқармасының мүддесін қорғау жəне құқығын қамтамасыз ету; əкімшілік құқық бұзушылық бойынша құжаттарды заң талабына сəйкес тексеру; айыппұл салу туралы қаулының орындалуын бақылау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: құқық саласындағы жоғары білім. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының жергілікті жəне өзін өзі басқару», «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын білу, ҚР «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексін білу, компьютерде жұмыс істей білу.

2. Ақпараттық технологиялар бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: ақпараттық жүйені əкімші-лендіру бойынша жұмысты ұйымдастыру жəне бақылау, ҚР ИСАЖ, құжатайналымы, СК СЕЭН АЖ, СК ЖТАЖ, СК ҚҚС АЖ, СК АКЦИЗ АЖ, СЕӨЖ бағдарламаларының кідіріссіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе техникалық ғылым саласындағы жоғары білім. Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Президенті туралы», «Қазақстан Республикасының жергілікті жəне өзін өзі басқару», «Қазақстан

Республикасының Үкіметі туралы» Конституциялық заңдарын, Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы», «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Əкімшілік рəсімдер туралы», «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» заңдарын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандануына сəйкес салалардағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын білу, ҚР «Салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» кодексін білу; компьютерде жұмыс істей білу.

Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кірістер департа-ментінің Медеу ауданы бойынша мемлекеттік кірістер басқармасы, индекс 050000, Алматы қаласы, Абылай хан даңғылы, 93/95, анықтама үшін телефон: 8(727)267-69-10, факс: 8(727)272-87-46, e-mail: nach_oprsp_6009@taxgalmaty.mgd.kz, «Б» корпусының бос əкімшілік мемлекеттік лауа-зымдарына орналасуға конкурс жариялайды:

1. Заңды тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу орталығы бөлімінің бас маманы. С-R-4 санаты, 3 бірлік, (3 бірлік уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 14.04.2017 ж. 21.02.2017 ж. 02.07.2016 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: салық төлеушілерден регла-ментке сəйкес тоқсандық, жылдық есептеулерді, сондай-ақ салық төлеушілердің табыс етуіне қарай қосымша есептеулерді тұрақты қабылдауды жүзеге асырады: қағаз түрінде, магнитті жеткізгіште, пошта арқылы, тапсырыс хаттармен.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес саласындағы білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

2. Заң тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу орталығы бөлімінің жетекші маманы. С-R-5 санаты, 3 бірлік, (2 бірлік уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 01.02.2017 ж. 25.04.2016 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: салықтық өтініштерді қабылдау мен өңдеу жəне ҚРЗ белгіленген мерзімде шығыс құжаттарды беру, белгіленген регламентке сəйкес, салық есептілігінің нысандарын қабылдау жəне деректер қорына енгізу; салық төлеушілердің дербес шоттарына түгендеу жүргізу, хабарла-ма қою жəне салық есептілігін уақтылы тапсырмау бөлігінде бұзушылықты жою бойынша шаралар қолдану үшін салық есептілігін тапсыру мерзімінің өткізіп алу, қосымша құн салығы бойынша тіркеуден шығаруға тиісті салық төлеушілердің тізімін жасау, салыстырып-тексеру актілерін қалыптастыру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эконо-мика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы не-месе білім саласындағы құқық жəне экономика негіздері жоғары немесе ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

3. Жеке тұлғалардың ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу орталығы бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 сана-ты, 2 бірлік, (2 бірлік уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 08.09.2017 ж. 04.10.2017 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: жеке тұлғалардың дербес шот-тарына түскен жер жəне мүлік салығын уақтылы жəне толық есептеулерін жүргізу мен ашу, салық төлеушілердің жер жəне мүлік салығы бойынша дербес шоттарын түгендеу, дербес шоттарға уақтылы түзету жасау, жаңадан анықталған салық салынатын объектілерді салықтық есепке алу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын білуге тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі.

4. Заңды тұлғаларды əкімшілендіру бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: мемлекеттік қызметшінің эти-касын, «Сыбайлас жемқорлықпен күрес» Заңын, ҚР Қаржы министрлігімен бекітілген мемлекеттік қызмет көрсету регламентін қатаң сақтау, ҚҚС жəне басқа салықтар бойын-ша ХҚР ДБС камералдық бақылаудың автоматтандырылған жіберілімдерінің нəтижелерімен жұмыс жасау, Алматы қаласы бойынша салық департаментінің жіберген тапсырмаларымен жұмыс жасау, əкімшілендіруді күшейту мақсатында күнделікті салық төлеушілермен əңгіме жүргізу, тұрақты камералдық бақылау жүргізу, айырмашылықтар мен сəйкессіздіктер анықталған жағдайда, бұзушылықтарды жою туралы хабарла-ма жіберіп, осы санаттағы салық төлеушілерді əкімшілендіру бойынша одан əрі қарай шаралар жүргізеді.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі.

5. Талдау жəне есептеу бөлімінің бас маманы, С-R-4 са-наты, 1 бірлік. (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 18.02.2017 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: артық төленген салық жəне бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер, өсімпұлдарды есепке алу мен оларды қайтару туралы салықтық өтініштерді қарастыру; қате есептелген жəне түсініксіз салық жəне бюд-жетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің есебін жүргізу; салық төлеушілерге салықтың қарызының, міндетті зейнетақы жарналары мен əлеуметтік аударымдар бойынша қарызының жоқ жəне (немесе) бар болуы туралы анықтама беру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эко-номика жəне бизнес саласындағы жоғары немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

6. Жанама салықтарды əкімшілендіру бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 2 бірлік, (1 бірлік уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 30.06.2017 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: ҚҚС бойынша дебеттік сальдо-сы бар кəсіпорындарды талдау. ҚҚС əкімшілендіру, оның ішінде құрылтайшыларды жəне жалған кəсіпорындардың басшыларын іздестіру. Тіркелуі жарамсыз деп танылғандар бойынша талап-арыздарды сотқа дайындау жəне жіберу немесе қаржы полиция-сы органдарына жалған кəсіпкерлік бойынша материалдарды беру, ҚҚС бойынша қарсы, тақырыптық тексеру жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эконо-мика жəне бизнес немесе құқық саласындағы жоғары білім неме-се ортадан кейінгі білім. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

7. Ұйымдастыру жұмыстары жəне құжат айналымы бөлімінің бас маманы, С-R-4 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: салық басқармасының аппараттық мəжілісін өткізуге материалдар ұйымдастырып, дайындайды. МКБ, МКД, əкімдіктің хаттамалық тапсырмала-рын дайындап, жинақтайды. Оларды орындаушыларға жеткізіп, бөлімнің іс номенклатурасын дайындайды, мемлекеттік қызмет көрсету бойынша есеп дайындап, заңды жəне жеке тұлғалардың өтініштеріне жəне орындалған құжаттарға шығыс нөмірін тіркеп, салық төлеушілерден келіп түскен жүгінулер бойынша МКД-ға есеп береді, салық төлеушілердің кіріс құжаттарын қабылдап құжат айналым бағдарламасына енгізеді, «Қазпошта» АҚ-тан пошталық корреспонденциясын қабылдап, түскен күнімен хаттарды құжат айналымы бағдарламасында тіркеу, орындалу тəртібі бойынша заңды жəне жеке тұлғалардың жүгінулерін бақылау, 1-ОЛ (ОФЛ, ОЮЛ) есебін құрады.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес немесе құқық саласындағы немесе қызмет көрсету саласындағы (тұрмыстық қызмет жəне сервис) білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан

Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

8. Персоналмен жұмыс бөлімінің бас маманы, С-R-4 са-наты 1-бірлік (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтімі демалысы мерзіміне 08.10.2016 ж. дейін).

Функционалды міндеттері: Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамаларына сəйкес конкурстық іріктеу, кадрлар резерві, мемлекеттік қызметкерлерді аттестат-таудан өткізу, кадрлар резервін жасақтау жəне қолдану, басқарма қызметкерлерін оқыту жəне біліктілігін арттыру сұрақтары бойынша жүктелген қызметтік міндеттерін орын-дау. Мемлекеттік қызметкерлердің мемлекеттік қызметті өткеруге қатысты құжаттарын рəсімдеу, мемлекеттік қызметке қатысты шектеулерді сақтауын қамтамасыз ету, мемлекеттік қызметкерлер туралы жеке мəліметтерді есепке алу, бағалау нəтижелері, аттестаттау жəне оқудан өтуі. Кадрлар жағдайы туралы жəне конкурс нəтижелері туралы мониторнинг жасау, Алматы қаласы бойынша салық департаментіне, ҚР ҚМ СК-ға, Мемлекеттік қызмет істері агенттігіне есептер дайындау, еңбек жəне мемлекеттік қызметті өткеру тəртібі туралы заңнамаларды қолдану жөнінде мемлекеттік қызметкерлерге кеңес беру.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: жоғары, ортадан кейінгі экономика жəне бизнес саласындағы немесе құқық саласындағы білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді білуі. «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін, мемлекеттік тілді білуі. Microsoft Offi ce бағдарламаларының стандартты пакетімен компьютерде жұмыс істей білуі.

Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кірістер департаментінің Түрксіб ауданы бойынша мемлекеттік кірістер басқармасы, 050011, Алматы қаласы, Шолохов көшесі, 14, e-mail: nach_kadry_6008@taxgalmaty.mgd.kz, те-лефон/факс: (727)2511621, «Б» корпусының бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарына конкурс жариялайды:

1. Заңды тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу орталығы бөлімінің бас маманы, С-R-4 санаты, 1 бірлік, (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтуімен байланысты демалысы 13.01.2016 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: салық өтініштерін қабылдау, талдау жəне шығыс құжаттарын беру; салық төлеушілердің тұрғылықты жері, салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша тіркеуге алу; ҚҚС төлеуші ретінде тіркеуге алу; салық төлеушілердің КБМ тіркеуге алу; салықтың жеке түрлері бойынша тіркеу карточкасын беруді тіркеу; жеке кəсіпкер ретін-де тіркеуге алу туралы өтінішті қабылдау жəне жеке кəсіпкердің куəлігін беруді жүргізу; салық төлеушілерді тіркеу есебінен шығаруды жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: экономика жəне бизнес немесе құқық немесе техникалык ғылым (ақпараттық жүйе; есептеу техникасы мен бағдарламалық қамтамасыз ету) немесе жаратылыстану ғылымы (ақпараттану) саласындағы жоғары білім. Осы саладағы орта білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тесті-леу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді, «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білуі. Мемлекеттік тілді білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалды міндеттерін атқару үшін басқа да міндетті білімдер қажет.

2. Заңды тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің ақпараттарын қабылдау жəне өңдеу жəне салықтық тіркеу орталығы бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік, (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтуімен байланысты демалысы 06.05.2017 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: салық өтініштерін қабылдау, талдау жəне шығыс құжаттарын беру; салық төлеушілердің тұрғылықты жері, салық салу объектілерінің орналасқан жері бойынша тіркеуге алу; ҚҚС төлеуші ретінде тіркеуге алу; салық төлеушілердің КБМ тіркеуге алу; салықтың жеке түрлері бойынша тіркеу карточкасын беруді тіркеу; жеке кəсіпкер ретін-де тіркеуге алу туралы өтінішті қабылдау жəне жеке кəсіпкердің куəлігін беруді жүргізу; салық төлеушілерді тіркеу есебінен шығаруды жүргізу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: экономика жəне бизнес немесе құқық саласындағы жоғары білім немесе ортадан кейінгі білім. Қазақстан Республи-касы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес норма-тивтік-құқықтық актілерді, «Қазақстан-2050»: Стратегия сы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салала-рындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білуі. Мемлекеттік тілді білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалды міндеттерін атқару үшін басқа да міндетті білімдер қажет.

3. Жеке тұлғалардың ақпараттарын қабылдау жəне өндеу орталығы бөлімінің жетекші маманы, С-R-5 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: жеке тұлғалардың жер салығы мен мүлік салығын əкімшіліктендіру; артық төлемдер жəне қарыздарды өңдеу; сыртқы жарнама төлейтіндерді тауып тіркеу-ге қою; көлік құралдары салығы бойынша анықтама беру жəне қабылдау; хронометраждық зерттеулер жасау (базар жəне басқа да объектілер); сот орындары арқылы қарыздарды мəжбүрлеп өндіріп алу мақсатында, салықтарын бірнеше жыл бойы төлемей жүрген салық төлеушілерді (2 жыл бойы жəне де одан да көп) анықтап, құжаттарын сотқа дайындау.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эконо-мика жəне бизнес немесе құқық саласындағы жоғары білім. Осы саладағы орта білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді, «Қазақстан-2050»: Стра тегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдау ын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес сала-ларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республи касының нормативтік-құқықтық актілерін білуі. Мемлекетт ік тілді білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционал ды міндеттерін атқару үшін басқа да міндетті білімдер қажет.

4. Заңды тұлғаларды əкімшіліктендіру бөлімінің бас маманы, С-R-4 санаты, 1 бірлік, (уақытша, негіз-гі қызметкердің бала күтуімен байланысты демалысы 06.08.2016 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: салық төлеуші (салық агенті) табыс еткен салық есептілігіне камералдық бақылау жүргізу, камералдық бақылау нəтижелерi бойынша бұзушылықтар анықталған жағдайда, анықталған бұзушылықтардың сипаттамалары қоса берiле отырып, камералдық бақылау нəтижелерi бойынша анықталған бұзушылықтарды жою туралы хабарлама жіберу; жалған кəсіпорын деп танылған салық төлеуші контрагенттерімен жұмыс жүргізу, əрекетсіз деп танылған салық төлеушінің контрагенттерімен жұмыс жүргізу; КТС жəне ҚҚС бойынша камералдық бақылау жүргізу. САЭБ АЖ-де камералдық бақылау бойынша хабарламаларды өңдеу, салық пен төлемдерді əкімшіліктендіруді жақсарту жəне күшейтуге байланысты (МЖТ, скрипталар жəне т.б.) талдау жұмыстарын қамтамасыз ету.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: экономика жəне бизнес немесе құқық немесе техникалык ғылым (ақпараттық жүйе; есептеу техникасы мен бағдарламалық қамтамасыз ету) немесе табиғи ғылым (ақпараттану) саласындағы жоғары білім. Осы саладағы орта білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тесті-леу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді, «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білуі. Мемлекеттік тілді білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалды міндеттерін атқару үшін басқа да міндетті білімдер қажет.

5. Талдау жəне есептеу бөлімінің жетекші маманы С-R-5 санаты, 1 бірлік, (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтуі-мен байланысты демалысы 06.07.2017 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: бюджетке түсетін төлемдердің дұрыс есептеліп уақтысында толық аударылуына бақылау жа-сау, салық төлеушілерден түскен арыз-шағымдарды уақытында жəне тиянақты орындау; салық төлеушілердің дербес шоттарын ашу, жүргізу. Салық жəне бюджетке төленетін басқа да мін-детті төлемдер, міндетті зейнетақы жарналары, əлеуметтік аударымдар жəне өсімақылардың сомаларын есептеуге, жауапты бөлімдерден түскен тізілімді (№12) қабылдау жəне есеп жүргізу. Қате есептелген, анықталмаған салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есепке алу. Бюджетке артық түскен (қате) төленген салық жəне басқада төлемдерді қайтаруды жəне есепке жатқызуды жүргізеді. Таратылатын заңды тұлғаның салық міндеттемелерінің орындалуын есеп-ке алу. Банкрот деп танылған заңды тұлғалардың, жеке кəсіпкерлердің жəне оңалту рəсімін өтетін заңды тұлғалардың, сот орындары хабарсыз кеткен деп таныған жеке тұлғаның салық міндеттемелерін есепке алу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: экономика жəне бизнес саласындағы жоғары білім. Осы саладағы орта білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан

Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді, «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білуі. Мемлекеттік тілді білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалды міндеттерін атқару үшін басқа да міндетті бі-лімдер қажет.

6. Мəжбүрлеп өндіру бөлімінің жетекші маманы С-R-5 санаты, 1 бірлік, (уақытша, негізгі қызметкердің бала күтуі-мен байланысты демалысы 25.07.2017 ж. мерзімге дейін).

Функционалды міндеттері: салық төлеушілердің бю-джет алдындағы қарыздарына талдау жасау; салық қарызын мəжбүрлеп өндіріп алу үшін қолданылған шара туралы хабарламаны дайындап табыстау; дебитор-мекемелердің шотына инкасса өкімін қою; мүлік иелігін шектеу бойынша аук-цион жүргізу үшін мəліметтер дайындау; салық төлеушілердің есепшоттарын жабу жəне кассаларына тыйым салу.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: экономика жəне бизнес немесе құқық саласындағы жоғары білім немесе ортадан кейінгі білім. Осы саладағы орта білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Республикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілер-ді, «Қазақстан-2050»: Стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдауын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес салаларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік-құқықтық актілерін білуі. Мемлекеттік тілді білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалды міндеттерін атқару үшін басқа да міндетті білімдер қажет.

7. Ұйымдастыру жұмыстары, құжат айналымы жəне пер соналмен жұмыс бөлімінің бас маманы С-R-4 санаты, 1 бірлік.

Функционалды міндеттері: электронды поштамен түскен хаттарды бақылау, басшылықты уақытында хабардар ету. ҚР ҚМ МКК жəне Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кіріс-тер департаментінің селекторлық кеңестері мен хаттамалық тапсырмалары туралы мəліметтерді орындаушыларға жет-кізу жəне белгіленген мерзімде оның орындалуы туралы мəліметтерді біріктіру; «Құжаттар айналымы» мен Электронды құжаттар айналымының біріктірілген жүйесі (ЭҚАБЖ) ақпараттық жүйесінде тіркелетін кіріс жəне шығыс құжаттарға, оның ішінде жеке жəне заңды тұлғалардың өтініштеріне бақылау жасап, оларды орындаушыларға мерзімінде жеткізу; МКБ-ның жұмыс жоспарларын, басқарма бойынша 1-ОЛ жиынтық есе-бін, қатаң есепте тұрған бланкілердің есебін жасау жəне оларды мерзімінде Алматы қаласы бойынша мемлекеттік кірістер де-партаментіне тапсыру; басқарма бойынша номенклатуралық істі жинақтау, бөлім бойынша дұрыс рəсімделуіне бақылау жасауды қамтамасыз ету.

Конкурсқа қатысушыларға қойылатын талаптар: эконо-мика жəне бизнес немесе құқық саласындағы жоғарғы білім. Осы саладағы орта білімі барларға рұқсат етіледі. Қазақстан Рес публикасы заңнамаларын, тестілеу бағдарламасына сəйкес нормативтік-құқықтық актілерді, «Қазақстан-2050»: Страте-гиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» Жолдау-ын, осы санаттағы нақты лауазымның мамандығына сəйкес сала ларындағы қатынастарды реттейтін Қазақстан Республи-касының нормативтік-құқықтық актілерін білуі. Мемлекеттік тілді білуі. Осы санаттағы лауазымдар бойынша функционалды міндеттерін атқару үшін басқа да міндетті білімдер қажет.

Конкурсқа қатысу үшін қажетті құжаттар: 1) нысанға сəйкес өтініш; 2) 3х4 үлгідегі суретпен нысанға сəйкес толтырылған сауал-нама; 3) бiлiмi туралы құжаттардың нотариал ды куəландырылған көшiрмелерi; 4) еңбек қызметін рас тайтын құжаттың нотариалды куəландырылған көшiрмесi; 5) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министр лігінің 2010 жылғы 23 қарашадағы № 907 бұйрығы мен бекітілген (Қазақстан Республикасының Норматив тік-құқықтық актілердің тізілімінде 2010 жылы21 желтоқсанда № 6697 болып тіркелген) нысандағы денсаулығы туралы анықтама; 6) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куəлігінің көшірмесі; 7) құжаттарды тапсыру сəтінде уəкілетті органмен белгіленген шекті мəннен төмен емес нəтижемен тестілеуден өткені туралы қолданыстағы сертификат (немесе куəландырылған нотариалды көшiрмесi).

Егер азамат еңбек қызметін жүзеге асырмаған жəне кон-курс жарияланған бос лауазым бойынша жұмыс өтілі талап етілмейтін жағдайларда 4) тармақшада көрсетілген құжатты ұсыну талап етілмейді. Құжаттардың толық емес пакетін ұсыну конкурс комиссиясының оларды қараудан бас тартуы үшін негіз болып табылады. Мемлекеттік қызметшілермен тапсырылатын 3) жəне 4) тармақшаларында көрсетілген құжаттарды олар жұмыс істейтін мемлекеттік органдардың персоналды басқару қызметі (кадр қызметі) куəландыра алады.

Азаматтар бiлiмiне, жұмыс тəжiрибесiне, кəсiби шеберлiгiне жəне беделіне қатысты (бiлiктiлiгiн арттыру, ғылыми дəрежелер мен атақтар берiлуi туралы құжаттардың көшiрмелерi, мiнездемелер, ұсынымдар, ғылыми жарияланымдар жəне өзге де олардың кəсіби қызметін, біліктілігін сипаттайтын мəліметтер) қосымша ақпараттарды бере алады. Азаматтар жоғарыда аталған құжат тігілетін мұқабада орналастырылған құжаттарды қолма-қол тəртіпте немесе пошта арқылы құжаттарды қабылдау мерзiмiнде бере алады.

Азаматтар жоғарыда аталған құжаттарды хабарлама-да көрсетілген электронды пошта мекенжайына электрон-ды түрде бере алады. Конкурсқа қатысу үшін жоғарыда көрсетілген құжаттарды электрондық пошта арқылы берген азаматтар құжаттардың түпнұсқасын əңгімелесу басталғанға дейін бір жұмыс күн бұрын кешіктірілмей береді. Жоғарыда аталған құжаттардың түпнұсқасы берілмеген жағдайда тұлға əңгімелесуден өтуге жіберілмейді.

Құжаттарды қабылдау мерзiмi конкурс өткiзу туралы хабар-ландыру соңғы жарияланған күнінен бастап 10 жұмыс күннің ішінде, көрсетілген мекенжай бойынша тиісті мемлекеттік органдарға тапсырылуы тиіс.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жəне сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Астана, Алматы, Атырау, Көкшетау, Павлодар, Тараз, Өскемен, Орал, Петропавл, Қостанай, Қызылорда, Қарағанды, Талдықорған, Ақтөбе, Ақтау жəне Шымкент қалаларындағы аймақтық тестілеу орталықтарында белгіленген тəртіппен өтеді.

Конкурс комиссиясы жұмысының ашықтылығы мен объективтілігін қамтамасыз ету үшін оның отырысына байқаушыларды қатыстыруға жол беріледі.

Конкурс комиссиясының отырысына байқаушылар ретінде Қазақстан Республикасы Парламентінің жəне барлық деңгейдегі мəслихат депутаттарының, Қазақстан Республикасы заңнамасында белгіленген тəртіпте аккредиттелген бұқаралық ақпарат құралдарының, басқа мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің (үкіметтік емес ұйымдардың), коммерциялық ұйымдардың жəне саяси партиялардың өкілдері, уəкілетті органның қызметкерлері қатыса алады.

Байқаушы ретінде конкурс комиссиясының отырысына қатысу үшін тұлғалар əңгімелесу басталуына 1 жұмыс күні қалғанға дейін кешіктірмей персоналды басқару қызметіне (кадр қызметіне) тіркеледі. Тіркелу үшін тұлғалар персоналды басқару қызметіне (кадр қызметіне) жеке басын куəландыратын құжаттың көшірмесін, ұйымдарға тиесілілігін растайтын құжаттардың түпнұсқасын немесе көшірмелерін ұсынады.

Мемлекеттiк органның басшысының (жауапты хатшысының) келісімі бойынша конкурс комиссиясының отырысына сарапшылардың қатыстырылуына жол беріледі. Сарапшы ретінде конкурс жариялаған мемлекеттік органның қызметкері болып табылмайтын, бос лауазымның функционалды бағыттарына сəйкес облыстарда жұмыс тəжірибесі бар тұлғалар, сондай-ақ персоналды іріктеу жəне жоғарылату бойын-ша мамандар, басқа мемлекеттік органдардың мемлекеттік қызметшілері, Қазақстан Республикасының Парламент жəне мəслихат депутаттары қатыса алады.

Бос мемлекеттік əкімшілік лауазымдарға орналасуға үміткерлерге арналған тестілеу бағдарламасы:

С-О-4, С-О-5, С-О-6, C-R-3, C-R-4 cанаттары үшін: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсырма); логикалық тест (10 тапсырма); Қазақстан Республикасының заңнамасын білуге арналған тестке Қазақстан Республикасының Конституциясын (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасының Президенті тура-лы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының конституциялық заңы, «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (15 сұрақ), «Əкімшілік рəсімдер туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының заңдарын бiлуге арналған тест сұрақтары кiредi;

C-R-5 cанаты үшін: мемлекеттік тілді білуге тест (20 тапсыр-ма); логикалық тест (10 тапсырма); Қазақстан Республикасының заңнамасын білуге арналған тестке Қазақстан Республикасының Конституциясын (15 сұрақ), «Мемлекеттік қызмет туралы» (15 сұрақ), «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» (15 сұрақ), «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару жəне өзін-өзі басқару туралы» (15 сұрақ), «Жеке жəне заңды тұлғалардың өтiнiштерiн қарау тəртiбi туралы» (15 сұрақ), «Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы» (15 сұрақ) Қазақстан Республикасының заңдарын бiлуге арналған тест сұрақтары кiредi.

Азаматтар конкурсқа қатысу шығындарын (əңгімелесу өтетiн жерге келу жəне қайту, тұратын жер жалдау, байла-ныс қызметiнiң барлық түрлерiн пайдалану) өздерiнiң жеке қаражаттары есебiнен жүргiзедi.

Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызмет істері жəне сы-байлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің сайты: www.anticorruption.gov.kz.

(Соңы. Басы 9-бетте).

22 қаңтар 2015 жыл www.egemen.kz 11

«Егемен Қазақстан» газетінде ғана емес, жалпы қазақ бас-пасөзінде фотограф Сиез Бəсібековтің ай-рықша орны бар. Өз суреттерімен еліміздің фотошежіресін жа-саған шебер. Оның шығармаларына қарап еліміздің сол азамат өмір кешкен кезіндегі тари-хына куə боламыз, қаншама қайраткерлердің, тұлғалардың қайталанбас бейнелерін көреміз.

Сол Сиез ағамыз өзінің аза-маттық келбетімен де ерек-шеленуші еді. Барынша қара-п а й ы м д ы л ы ғ ы м е н қ а т а р , қолынан келгенше біреуге жақ-сылық жасауға ұмтылатын. Тіпті, танымайтын адамның өзі не оның қайырым жасап, көмек беріп жүретіні аңызға айналып, талай əңгімелерге арқау болушы еді. Бүгін оның сол қасиеті еріксіз еске түсіп отыр. Еске түсірген Сəкеңнің өзіндей қайырымды аза-мат болып өскен аяулы перзенті Рамазан Бəсібековтің кенеттен қайтыс болуы.

«Əкеден ұл туса игі, əке жолын қуса игі» дейтініміз бар, Рамазанның əкесіне түрі ұқсап туғанымен бірге адами тұлғасы да ұқсас еді. Біреулерге қайырымдылық жа-сауға асығып тұрар еді. Əкесінің кө зін көргендерге құрмет

көрсетуі өз алдына, ретті же-рінде қолғабыс тигізуді де парыз санайтын. Əкесінің шығармашылығына, оны еске алуға қатысты шараларға бел-сене қатысатын. «Əкемнің кəсіби жолын жалғастыра ал-мадым, сірə немересі Расул жалғастырар» дейтін арманы бар еді. Сол Малайзияда ма-гистратурада оқитын Расулды қарсы алуға шыққанда, оның біраз жүк арқалаған жүрегі сыр берді. Жақсының жалғасындай болған жайсаң азаматтың жатқан жері жəннатта болсын деген тілектен басқа не айта-мыз...

Мамадияр ЖАҚЫП.

«ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» акционерлік қоғамы акционерлерінің кезектен тыс жалпы

жиналысындағы дауыс берудің қорытындылары туралы

ХАТТАМА

Астана қаласы, Қабанбай батыр даңғылы, 17 мекенжайы бойынша орналасқан «ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» акционерлік қоғамы акционерлерінің кезектен тыс жалпы жи-налысы (бұдан əрі – Жиналыс) 2015 жылдың 13 қаңтарында 10 сағат 30 минутта 010000, Қазақстан Республикасы, Астана қаласы, Қабанбай батыр даңғылы, 17, 1201 конференц-залы, 12-қабат мекенжайы бойынша өткізілді.

Жиналысқа Қоғамның есептеу комиссиясының мына мүшелері қатысты:

Райымбеков Ерден Ғалымұлы – есептеу комиссиясының төрағасы;

Əлімов Жамбыл Сəбитұлы – есептеу комиссиясының мүшесі;

Аяғанова Гүлнара Октябрьқызы – есептеу комиссия-сының мүшесі.

Қоғамның есептеу комиссиясы акционерлердің кезек-тен тыс жалпы жиналысында дауыс беруге шығарылған мəселелер бойынша мынадай қорытындылар шығарды:

Теберіков Дамир Данилбекұлын Жиналыстың төрағасы етіп сайлау туралы:

Дауыс берді:- «Қолдап» - 43 098 678 дауыс;- «Қарсы» - дауыс берілген жоқ;- «Қалыс» - дауыс берілген жоқ.Шешім қабылданды.Жексенбиев Айдар Нұрланұлын Жиналыстың хатшы-

сы етіп сайлау туралы:Дауыс берді:- «Қолдап» - 43 098 678 дауыс;- «Қарсы» - дауыс берілген жоқ;- «Қалыс» - дауыс берілген жоқ.Шешім қабылданды.Аяғанова Гүлнара Октябрьқызын Жиналысты өткізу

уақытына есептеу комиссиясының мүшесі етіп сайлау туралы:

Дауыс берді:- «Қолдап» - 43 098 678 дауыс;- «Қарсы» - дауыс берілген жоқ;- «Қалыс» - дауыс берілген жоқ.Шешім қабылданды.Дауыс берудің түрін ашық тəсіл ретінде белгілеу ту-

ралы:Дауыс берді:- «Қолдап» - 2 дауыс;- «Қарсы» - дауыс берілген жоқ;- «Қалыс» - дауыс берілген жоқ.Шешім қабылданды.Жиналыстың жұмыс регламентін белгілеу туралы:Дауыс берді:- «Қолдап» - 2 дауыс;- «Қарсы» - дауыс берілген жоқ;- «Қалыс» - дауыс берілген жоқ.Шешім қабылданды.Күн тəртібін бекіту туралы:Дауыс берді:- «Қолдап» - 43 098 678 дауыс;- «Қарсы» - дауыс берілген жоқ;- «Қалыс» - дауыс берілген жоқ.Шешім қабылданды.Жиналыстың күн тəртібінің Қоғам Директорлар кеңесінің

мүшесі Берлібаев Данияр Əмірбайұлының өкілеттігін мерзімнен бұрын тоқтату туралы бірінші мəселесі бойынша.

Дауыс берді:- «Қолдап» - 57 328 735 дауыс;- «Қарсы» - 955 дауыс;- «Қалыс» - 162 557 дауыс.Шешім қабылданды.Жиналыстың күн тəртібінің Қоғам Директорлар кеңесінің

мүшесі етіп Кристофер Саймон Хопкинсонды Қоғамның Директорлар кеңесі өкілеттіктерінің мерзіміне сайлау туралы екінші мəселесі бойынша.

Дауыс берді:- «Қолдап» - 57 251 800 дауыс;- «Қарсы» - 955 дауыс;- «Қалыс» - 239 492 дауыс.Шешім қабылданды.

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ, АУКЦИОН!«Альянс Банкі» акционерлік қоғамының Алматы қаласындағы филиалы

2015 жылғы 17 ақпан күні кепілдегі мүлікті ақшаға өткізу бойынша сауда-саттық жүргізеді

Лот Атауы Орналасқан жері Сипаттамасы Бастапқы құны,

теңгемен

Сауда-саттықтың жүргізілетін

күні мен əдісі

№ 1 Лот

Тұрғын үй

Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Наурызбай ауданы, Қарғалы ш.а., Мұстафин көшесі, 57-үй (бұдан бұрын – Алматы облысы, Қарасай ау-даны, Қарғалы а., Мұстафин көшесі, 57-үй)

5 бөлмелі тұрғын үй, жалпы ауданы 395,5 шаршы метр, соның ішінде тұрғын ауда-ны 168,3 шаршы метр, жер телімінің ау-даны 0,1620 га

79 080 787 теңге

2015 жылғы 17 ақпанАғылшын

№ 2 Лот

Тұрғын үй

Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Нау-рызбай ауданы, Қарғалы ш.а., Мұстафин көшесі, 69 үй (бұдан бұрын – Алматы облысы, Қарасай ауда-ны, Қарғалы а., Мұстафин көшесі, 69-үй)

4 бөлмелі тұрғын үй, жалпы ауданы 464,2 шаршы метр, соның ішінде тұрғын ауда-ны 214,2 шаршы метр, жер телімінің ау-даны 0,1060 га

89 481 599 теңге

2015 жылғы 17 ақпанАғылшын

Лот құнын өзгерту қадамы Сенім білдірілген тұлғамен белгіленеді жəне аукцион басталар алдында хабарланады. Кепілді жарна бастапқы соманың 5%-ын құрайды. Кепілді жарна аукционды өткізгеннен кейін сатып алынған нысанға төлем жасауға бағытталады немесе жар-на салушыға қайтарылады. Кепілді жарна төлемі мен аукционға қатысу туралы өтінімдер хабарландыру жарияланған күннен бастап қабылданады жəне сауда-саттық жүргізу күніне бір күн қалғанда тоқтатылады. Сатып алу бағасы теңгемен, Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің ағымдағы бағамы бойынша сауда-саттық өткізгеннен кейін 10 банктік күн ішінде төленеді. Ақша қаражатын аударуға арналған деректемелер: «Альянс Банкі» АҚ Алматы қаласындағы филиалындағы шот № KZ989650000002870607 .

№1 жəне №2 Лот бойынша Аукционның өткізілетін мекенжайы: Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Фурманов көшесі, 50, «Альянс Банкі» АҚ ғимараты. Сауда-саттықтың басталу уақыты: сағат 14.30.

Сенім білдірілген тұлға: Ахметов Нұрлан.Байланыс телефондары: 8(727) 258-40-40 (ішкі тел.: 52384). Ұялы телефоны: +7 777 585 83 45.

Еске алу

Еуразиялық Топтың (ERG) басшылығы мен ұжымы Шатыркөл кеніші ауданында Ан-2 ұшағының апатқа ұшырауынан қайғылы жағдайда қайтыс болған азаматтардың туған-туысқандары мен жақындарына, «Қазақмыс корпорациясы» ЖШС басшылығы мен ұжымына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Жастық шағымыздан қатар жүрген қадірлес достарымыз Қанат пен Маруся Асаубаевтарға ұлдары

БАУЫРЖАННЫҢмезгілсіз дүние салуына байланысты орны толмас ауыр қайғыларына ортақтасып көңіл айтамыз.

Қайырбек Асанов, Күлəш Ахметова.

Әкесіндей қайырымды еді

«Трест Средазэнергомонтаж» АҚ-тың құрметті акционерлері!

«Трест Средазэнергомонтаж» акционерлік қоғамы (бұдан əрі – қоғам), атқарушы органның орналасқан жері: 050004, Алматы қ., Абылай хан д-лы, 56 сіздерге Директорлар кеңесінің бастамасы бойынша қоғам акционерлерінің кезектен тыс жалпы жиналысын 02.03.2015 жылғы сағат 12.00-де мына мекенжайда өткізу туралы хабарлайды: Алматы қ., Абылай хан д-лы, 56, «Трест Средазэнергомонтаж» АҚ-тың конференц-залы.

Қоғам акционерлерінің кезектен тыс жалпы жиналысының күн тəртібі: 1. Ірі мəмілемен, мүдделілік танытумен мəміле жəне басқа мəмілелерді «Трест

Средазэнергомонтаж» АҚ үшін танылатын «Сбербанк» АҚ ЕБ-пен (бұдан əрі – банк) «Центрказэнергомонтаж» АҚ (заемшы), «Трест Средазэнергомонтаж» АҚ (бірлесуші заемшымен) арасында 14.04.2011 ж. №АФ14/04 жаңартылатын кредиттік желі (бұдан əрі – шарт) ашу туралы бұдан бұрын жасалған шартты (бұдан əрі – келісім) мақұлдау.

2. «Центрказэнергомонтаж» АҚ, «Трест Средазэнергомонтаж» АҚ жəне Банк ара-сында бұдан бұрын жасалған қайта кепілге беру жəне кепілге берудің өзге шартта-рын жəне «Центрказэнергомонтаж» АҚ-тың, «Трест Средазэнергомонтаж» АҚ-тың шарт бойынша Банк алдындағы міндеттемелерін қамтамасыз етуге соттан тыс мүлікті сатуға Банктің құқығымен оларға барлық/кез келген қосымша келісімдерді мақұлдау.

3. Шарт бойынша жылжымайтын мүлікті соттан тыс сатуға оған құқық беру-мен «Центрказэнергомонтаж» АҚ (заемшы), «Трест Средазэнергомонтаж» АҚ (бірлесуші заемшы) міндеттемелерін орындауды қамтамасыз етуге Банкке кепілге беруді мақұлдау.

4. «Трест Средазэнергомонтаж» АҚ атқарушы органына өкілеттіктерді беру, сондай-ақ бұдан бұрын атқарушы органға берілген өкілеттіктерді мақұлдау.

Қоғам акционерлерінің жалпы жиналысына қатысуға құқылы қоғам акционерлерінің тізімін 19.02.2015 жылғы жағдай бойынша қоғамның акцияларын ұстаушыларының тізіліміндегі мəліметтер жүйесінің негізінде қоғамның тіркеушісі жасайды.

Қоғам акционерлерінің жалпы жиналысының қатысушыларын тіркеу 02.03.2015 жылғы сағат 10.00-ден 11.45-ке дейін акционерлердің жылдық жалпы жиналысын өткізу орны бойынша жүргізіледі.

Акционерлердің жалпы жиналысының күн тəртібіндегі мəселелерге қатысты ақпараттарды жəне материалдарды акционерлерге беру 16.01.2015 жылғы сағат 10.00-ден 17.00-ге дейін, демалыс жəне мерекелік күндерден басқа күндері акционерлердің жылдық жалпы жиналысын өткізу орнында күн сайын жүргізіледі.

Егер де акционерлердің жалпы жиналысы жиналым болмауы жағдайында өткізілмесе, акционерлердің қайталама жалпы жиналысы 03.003.2015 жылғы сағат 12.00-де мына мекенжайда болады: Алматы қ., Абылай хан д-лы, 56, «Трест Средазэнергомонтаж» АҚ-тың конференц-залы.

«АИФН «RETAM» АҚ, заңды мекенжайы: Алматы қ., Сəтбаев к-сі, 90/28-үй, е/ш KZ28826A1KZTD0005638 «АТФбанк» АҚ АФ-да, 2015 жылғы 26 қаңтардан бастап 2014 жылғы 4-тоқсан үшін артықшылықты акциялар бойынша дивидендтерді қолма қолсыз нысанда ақша қаражатымен төлеу жүргізілетін болады.

Абдраманова Меруерт Шаймардановнаның Алматы қаласы Қалқаман-2 шағын ауданы, Тыныбаев көшесі, 103 мекенжайындағы құрылысы аяқталған жеке тұрғын үйді пайдалануға қабылдау туралы 2001 ж. 3 мамырда берілген №78 актісі жоғалуына байланысты жарам-сыз деп танылсын.

Айгүл СЕЙІЛОВА,«Егемен Қазақстан».

Ілияс Есенберлин тарихи шығар-маларын Кеңес Одағының дүркіреп тұрған шағында жазды. «Қаһар», «Алмас қылыш», «Жанталас» атты тарихи ро-мандардан тұратын «Көш пе нділер» трилогиясы арқылы ха лықтың тари-хи жадының жаңғы руына үлес қосты. Оның қаламынан туған «Көшпенділер», «Алтын орда» сынды сүйекті шығар-маларда ұлы дала өркениеті көрініс та-уып, Қазақ хандығы дəуіріндегі қазақ қоғамының тұрмыс-тіршілігінен, салт-санасынан мол мағлұмат берілген. Атақты жазу шының 100 жылдығы Қазақ хан дығының 550 жылдық мерей-тойына тұспа-тұс келуінде де ғажап бір сəйкестік жатқан сияқты.

Дөңгелек үстел басына жиылған елдің зиялы азаматтары ең алдымен трилогияның алғашқы кітабы «Қаһар» романының жарыққа шыққан бойда қоғамда ерекше сілкініс туғызғанына назар аудартты. Жазушы, ғалым Құ-ныпия Алпысбайұлы «Көшпенділер» авторының қажырлы қайратымен, терең білімімен қол жеткізген табысы халықтың рухын көтерді», – деді. «Бұл роман көпшілік ортасында зор сілкініс туғызды. Өйткені, мұның алдында дəл осы тақырыпқа қалам тартуға ешкімнің дəті бармаған еді. Ол Бекмахановтың 25 жылға сотталған тұсы болатын. Ал, Есенберлин осы тақырыпқа барып, жақсы нəтиже шығарды. Алғашқы кітабы қанша тиражбен шықса да, өтіп кетіп жатты. Кітапханаларда, дү-кендерде самсап тұрмайтын. «Қаһар» қойшы мен егіншінің қонышында, студенттердің қолтығында жүрген кітап болғанын көзіміз көрді. Осы кітап

арқылы тарихқа деген көзқарасымыз өзгерді. Бұл кітап «қазақ тарихы 1917 жылдан басталады» деген қағидаға тосқауыл қойып, ұлттық рухты оятуға үлкен еңбек сіңірді», деді ол.

Жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Қойшығара Салғараұлы «Қаһар» шыққан кезде кітапты өзі оқып көрген соң дүкеннен он кітап сатып алып достарына таратып бергенін айтты. «Бұл кітап ерекше қозғалыс туғызды. Көкейімізде «біз кімбіз» деген сауалға жауап іздей бастадық. Осы кітаптың əсерімен алғаш Дүкенбай «Отырардың күйреуін» жазды. Сосын Əбіштің «Үркері» шықты. Қабдештің «Соңғы көш» романы оқырмандарын тауып жат-ты», деген қаламгер сол уақытта өзінің де іштей дайындала бастағанын, бірақ қалай жазам, оқырманға қалай ұсынам дегенді көп ойланғанын айтты.

Ал академик Сейіт Қасқабасов жазушының тарихи шығармасы оқыр-манға ой салуымен, эмоциялық тұрғыдан əсер етуімен күшті екенін жеткізді. «Кез келген тарихи шығарма тарихтың көшірмесі емес. Ешуақытта да көшірме бола алмайды. Бірақ жазушының міндеті де ол емес. Оның міндеті – оқырманға сол дəуір, адам туралы ой салу, эмоциялық тұрғыдан əсер ету. Бұл жағынан келгенде Ілияс Есенберлиннің «Қаһары» əлі де оқылатын дүниелердің қатарында. Қазақ хандығының 550 жылдық мерейтойы жақындап келеді. Демек, жазушының шығармалары қайтадан жаңғырады», деді академик.

Есенберлин романдарының сапасына қатысты жазушы, таяуда ғана Мемлекетік сыйлықтың лауреаты атанған Қажығали Мұхамбетқалиұлы орынды уəж айт-ты. «Ілекең тарихи тақырыпты көтеру арқылы ұлттың рухын көтерді. Тек тарихи

тақырыпқа жазғанына емес, ұлттың са-насына ықпал еткеніне де назар ауда-ру керек. Оның үлкен ерлігі – тез арада көп шығарма жазуында. Рас, алғашқы жазылған «Қаһар» көркемдік деңгейі жоғары роман. Одан кейінгі «Алмас қылыш», «Жанталастың» көркемдік сапасы төмендеу. Бірақ, бұл Ілекеңнің осалдығы емес. Жиналған деректер оқырманға тезірек жол тартуы керек бола-тын. Тағы бір нəрсе, жазушының бағы жа-нуы үшін оның заманы да тууы керек. Бұл жағынан алғанда Есенберлин бақытты жазушы», деді ол. Өз кезегінде сенатор Жабал Ерғалиев жазушының 100 жылдық мерейтойын ЮНЕСКО көлемінде атап өту туралы ұсыныс Парламент тара-пынан жасалғанын баяндады. Соған сəйкес бүгінде жазушы дүниеге келген Көкшетау өңірінде дайындық жұмыстары жүргізіліп жатқанын мəлімдеді. Оның ішінде жазушының туған жері Атбасар қаласында тарихи-мəдени шаралар ұйымдастыру қолға алынатынын да айт-ты. «Атбасарға тек Ілияс Есенберлиннің туған жері деп қарамау керек. Ол жерде тұтастай тарих бар. Кенесарының жүрген ізі сайрап жатыр», деді сенатор.

Дөңгелек үстелде Есенберлин ту-ралы кітап жазған, жазушыны зерттеп жүрген санаулы зерттеушілердің бірі Амангелді Қашқынбаев Хан Кене тура-лы Омбы, Қызылжар мұрағаттарынан дерек жинауға І.Есенберлинге Д.Қо-наев тың тапсырыс бергенін Нəй ла Бекмаханованың кітабынан кездес-тіргенін айтты. Онда жиналған мате-риалдардың əрқайсысы үш дана етіп көшіріліп, екеуі Қонаевқа берілетіні туралы айтылыпты. Сол кітапта Есенберлин мен Бекмахановтың бірге жұмыс істегені де баяндалады екен.

Жалпы, басқосуда көп мəліметтер айтылды. Кеңес дəуірінің жы лы мық кезеңінде ұлт санасын оятқан три логияның құндылығы дəріптелді. Оның бүгінгі күні де өзектілігін жоғалт пағаны, болашақта да жоғалтпайтыны тілге тиек етілді.

АСТАНА.

– Біздер бұл мəселеде жергілікті атқарушы билікпен тығыз байланыс орнатуға тырысамыз. Алайда, барлық мұраттарымыздың айдарынан жел есіп тұр деуге ерте. Проблемалар баршылық. Соларды бірсін-бірсін бол-дырмау əрекеттерін жасау үстіндеміз. Мəселен, түйіні түйіншекке айналған, алайда, шешуі аса қиыншылық ту-дырмайтын, тек шұғылдануды қажет ететін мəселелер жүйелі жұмысты, мемлекеттік мекемелермен тығыз байланыста болуымызды талап етеді. Жалпы, облыс бойынша былтыр 247 мүгедек жан жұмысқа орналасты-рылды. Олардың 150-і жекеменшік кəсіпорындарда, 97-сі мемлекеттік ме-кемелерде істейді. Мекемелер мейлі жекеменшік, мейлі мемлекеттік болсын, олардың басшыларының бəрі бірдей мүгедектерді саналы түрде жұмысқа алып отыр деу де күпіршілік. Ішінара «аш пəледен қаш пəле» қағидасымен тірлік ететіндері де бар. Уақытша ор-наластырады да, айғай-шу басылған соң əртүрлі себептермен қош айты-сады. Міне, осындай келеңсіздіктерді болдырмау жолдарын да алдын ала ойластыру қажет, – дейді облыстық филиалдың қоғамдық қабылдау бөлімінің меңгерушісі Сəлім Бақтияров.

Əрине, мүмкіндігі шектеулі жандардың басым бөлігі кез келген

шаруаны шырқ үйіріп əкетеді деу де əбестік. Сондықтан да болар, жаңағы жұмысқа орналасқандардың басым бөлігі күзетші, тігінші, іс жүргізуші болып істейтін көрінеді. Қалада тұратындарының жалақысы орта есеп-пен 35-40 мың теңгені, ауылдағылардікі 28-32 мыңды құрайды.

Мүмкіндігі шектеулі жандарды əйтеуір жұмысқа орналастыру керек екен деп сан мен пайыз қуалап кетудің түбі жақсылыққа апармайды. Оларға жұмыс тауып берген екенбіз, онда мəселеге кешенді түрде қарау керек. Жұмыс орны мен əлгі азаматтың тұрғылықты жерінің арақашықтығы, тасымалдай-тын көлік түрі, алатын жалақысы, шығатын шығыны, барлығын шығарып тастағаннан кейінгі отбасылық бюд-жетке кіретін кірісі, міне, осылардың барлығын есептеу қажет.

Міне, осылардың барлығын есеп-тей келе, біздер мынадай тоқтамға келдік. Елбасы айтпақшы, мүмкіндігі шектеулі жандардың өмір сүру деңгейін көтерудің уақыты шынын-да да жетіпті. Мұратқа жету үшін ең алдымен зейнетақы көлемін арттыру керек. Күнделікті тірлікке қа жетті та-уарлар мен азық-түліктерді əлеуметтік қолжетімді бағалармен сату қажет. Мүгедек, зағип жандарды шағын жəне орта бизнес өкілдері, коммерциялық кəсіпорындар, ауыл шаруашылық құрылымдары қам қорлығына алса

дұрыс болар еді. «Кедергісіз келешек» – уақытында қолға алынған жоба. Бұл тұрғыда облысымыздың Өскемен, Семей қалаларында, Бородулиха, Жарма, Зырян, Катонқарағай, Үржар, Ше монаиха аудандарында жүйелі ша-руалар кешені жүзеге асырылуда.

Дегенмен, мүгедектерді жұмысқа орналастыруға кедергілер де жоқ емес. Айталық, бұрнағы жылы төлқұжаттанған 594 мемлекеттік нысанның 273-і мүм-кіндігі шектеулі жандардың жүріп-тұ-руына лайықтанбаған. Былтырғы 203 нысанның 149-ын қайта жа сақтау қажет. Мүгедектердің жүріп-тұруына жағдай туғызуды тек мем лекеттік нысандардан ғана емес, жекеменшік кəсіпорындардан да талап ету күшейтілуде.

Сонымен бірге, мүгедектерді екінші кəсіпке оқы татын мекемелердің мекен-жайы туралы электронды ақпарат болуы шарт. Мүмкіндігі шектеулі жандарды жұмысқа орналастырған мекемелер əртүрлі жолдармен мадақталса, марапат-талса, мүгедектерді таситын таксилердің санын арттырса, тағы да біршама ша-ралар жүзеге асса, бұл жобаның тасы өрге домалайтыны, ең негізгісі, онсыз да тағдыры аямаған өксікті жандардың көз жастары құрғайтыны шындық, – дейді Түсіпхан Түсіпбеков.

Əлібек ҚАҢТАРБАЙ,журналист.

Шығыс Қазақстан облысы.

Мїгедек деп мїсіркеме...(Соңы. Басы 1-бетте).

Есенберлин – 100 Еркін елдің ертеңі

Ўлттыќ рухты оятќан ўлы шыєарма

Халықаралық Түркі академиясы белгілі жазушы Ілияс Есенберлиннің туғанына 100 жыл толуына орай бір топ зия-лы қауыммен «Көркем шығармадағы тарихи шындық» деген тақырыпта дөңгелек үстел өткізді. Оны аталмыш академияның президенті, тарих ғылымдарының докторы Дархан Қыдырəлі жүргізді.

Кездесу бейресми жағдайда өтті. Шараның тізгінін де оқушылар өз қолдарына алды. Жас физиктер, матема-тиктер, информатиктер, архитекторлар, суретшілер, экологтар мен спортшылар елорда басшысына өздерінің табыстары мен жетістіктері жайында əңгімелеп, болашақ жоспарларымен бөлісті.

№6 гимназияның оқушысы, Оң-түстік Кореяда өткен «Жас ғалым» ғы-лыми жобалар конкурсының Гран-при иегері, «Үздік инновациялық еңбек» сыйлығының иегері Аида Ұмырбекова өзінің «Экоқала» жобасын таныстыр-ды.

«Астана – менің қалам! Мен оның ең əсем, таза, жайнаған қала болғанын қалаймын. Менің жобам «Экоқала» деп

аталады. Онда мен энергияны желден жəне күннен алу жолдарын қолдандым», – деді ол.

№6 гимназияның оқушысы, геогра-фиядан Республикалық олим пиаданың жəне ғылыми жобалар кон курсының жүлдегері Əнуар Əб дірахманов өзінің «Бірыңғай Энерго-ақпараттық жүйесі» зерттеуін таныстырды. Ал №66 мектеп-лицейдің оқушысы, «Алтын микрофон» (Фран ция) Халықаралық конкурсының Гран-при иегері Дания Ишанқұлова ұлттық жетіген аспабында попурри орын дап берді.

Географиядан Республикалық оқу-шылар олимпиадасының жеңімпазы, ҚР құрамасының мүшесі Артем Рычко Əділбек Жақсыбековтен өзімен бірге

селфиге түсуге рұқсат сұрап, сол үшін «достарымен бəстескенін айтты». Артем бұл бəсте жеңді.

Əкім қызыққа толы кездесу үшін балаларға алғысын білдіріп, олардың көптеген сұрақтарына жауап берді. Жəне спортпен, дене шынықтырумен шұғылдану – олардың денсаулығы мен болашағына əсері мол болаты-нын естеріне салды. Қала əкімі жас жеңімпаздарды қол жеткізген нəти-жемен шектелмей, одан əрі алға басуға шақырды.

– Біздің жастардың арасында Билл Гейтс сияқты инноваторлар, Абай Құнанбайұлы сияқты философтар, Қаныш Сəтбаев сияқты ғалымдар, Мұхтар Əуезов сияқты жазушы-лар жүруі əбден мүмкін. Сендердің оқып, білім алуларың үшін, жетіліп, дамуларың үшін барлық мүмкіндіктер жасалып жатыр. Елбасының тапсырма-сына сəйкес бірегей Оқушылар сарайы салынды, білім беру гранттарының саны артты, шəкіртақының көлемі ұлғайды, əлемдік деңгейдегі университет бой көтерді, интеллектуалды мектептер салынды, «Болашақ» бағдарламасы қабылданды, бұл бағытта əлі де қыруар жұмыстар жүргізіле беретін бола-ды. Сендер біздің елорданың жарқын өкілісіңдер, Ел сендермен мақтануы керек. Бүгінгі таңда 67 мыңнан астам астаналық оқушылар түрлі деңгейдегі ғылыми-шығармашылық сайыстар мен олимпиадаларға қатысуда. Астана қаласының оқушыларынан құралған топ 7 жыл қатарынан бірінші орын-дар мен атақтарға ие болып келеді. Оған қоса, жақында өткен О.Жəутіков атындағы халықаралық олимпиадада біздің балалар математика мен фи-зикадан, информатикадан жүлделі орындарға ие болды. Сендердің болашақтарыңның жарқын болуы – бұл қаламыздың, тұтас еліміздің жарқын болашағының кепілі, – деді кездесу қорытындысында қала əкімі.

«Егемен-ақпарат».

Дарынды балалармен жїздесті

Астана қаласының əкімі Əділбек Жақсыбеков дарынды бала-лармен – елорда мектептері оқушыларының арасынан шыққан республикалық жəне халықаралық олимпиадалардың, түрлі конкурстар мен ғылыми жобалардың жеңімпаздарымен кездесті.

22 қаңтар 2015 жылwww.egemen.kz12 www.egemen.kz12

Газет Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС-те басылды, тел. 99-77-77. Тапсырыс №484 ek

Меншік иесі:“Егемен Қазақстан”

республикалық газеті”акционерлік қоғамы

ПрезидентСауытбек АБДРАХМАНОВ

Вице-президент – бас редакторЖанболат АУПБАЕВ

Вице-президентЕркін ҚЫДЫР

МЕКЕНЖАЙЫМЫЗ: 010008 АСТАНА, “Егемен Қазақстан” газеті көшесі, 5/13. 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58 А.

АНЫҚТАМА ҮШІН: Астанада: АТС 37-65-27, Алматыда: 341-08-12.БАЙЛАНЫС: Астанада: факс (7172) – 37-19-87, электронды пошта: egemenkz@maіl.onlіne.kz egemenkz@maіl.ru, egemenkz@maіl.kzАлматыда: факс (727) – 341-08-12, электронды пошта – egemalm@mail.ru

МЕНШІКТІ ТІЛШІЛЕР:Астана – 8 (717-2) 37-61-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – 8 (712-2) 31-74-13;

Көкшетау – 8 (716-2) 25-76-91;Қарағанды – 8 (721-2) 43-94-72;Қостанай – 8 (714-2) 39-12-15;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (777) 496-21-38;

Өскемен – 8 (778) 454-86-11;Павлодар – 8 (718-2) 68-59-85;Тараз – 8 (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (715-2) 50-72-50.

ЖАРНАМА-АҚПАРАТ БӨЛІМІ: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, факс – 37-64-48, egemen_adv@mail.ru Алматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 341-08-11, gulnurekkz@mail.ru

Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.А

Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы

5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне

ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009

Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы203 394 дана.

Нөмірдің кезекші редакторы

Айгүл СЕЙІЛОВА.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады. «Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Тапсырыс 8921

Газет мына қалалардағы:010000, Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «ERNUR» Медиа холдингі» ЖШС,050000, Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дәуір» РПБК ЖШС,100008, Қарағанды қ., Ермеков к-сі, 33, «Қарағанды полиграфия» ЖШС,110007, Қостанай қ., Мәуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,120014, Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,130000, Ақтау қ., 22-м/а, «Caspiy Print» ЖШС,030010, Ақтөбе қ., Смағұлов к-сі, 9 К, «Хабар-Сервис» ЖШС, 060005, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,160000, Шымкент қ., Т.Әлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,140000, Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,150000, Петропавл қ., Қазақстан Конституциясы к-сі, 11, «Полиграфия» АҚ,080000, Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,090000, Орал қ., Мұхит к-сі, 57/1, «Жайық Пресс» ЖШС,040000, Талдықорған қ., Қабанбай батыр к-сі, 32, «Офсет» баспаханасы,070002, Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШС баспаханаларында басылып шықты.

Ержан БАЙТІЛЕС,«Егемен Қазақстан».

Ер Ермұрат ерте кетіп қалды. Фəниден бақиға. Зейіні бөлек, зердесі ерек Зейіпханұлы екі етегі жасқа толып, елім деп оралған азаматтардың бірі еді. Қытайдан. Бір басында ақын дық, сазгерлік, əншілік секілді қасиеттер қатар тоғысқан сегіз қырлы, бір сыр-лы жігіт-тін. Толыс қан шағында мына жалған ға қол бұлғады да жүре берді. Бірақ артында жұртымен бірге жасай беретін жырлары мен əн дері қалды. Бүгінде Ибрагим Ескендірдің үнімен құлағы мызға əбден сіңісті болып, жалпы ұлт тық сипат ал-ған «Көк тудың желбірегені» əні – осы Ермұрат Зейіпхан ның жүрегін жарып шыққан туын ды. «Таласқа түссе жан мен ту, Жан емес маған керегі» деп жанары на жас толып тұрып өзі де орын да ды бір кездері.

Ермұратпен етене ара ласты-ғымыз болмаса да əдеби ортадағы жиындарда жиі жолығатынбыз. Əсіресе, Жазушылар одағындағы «Қаламгер» кафесінде аңыратып əн айтып тұрған бейнесі көз ал-дымыздан кетпейді. Сарт-сұрт соғылып жатқан тасқаяқтың қызығын Ермұраттың зор да-уысы бөлетін. «Басы Күнес Іленің», деген ақын кім едің?» деп ақырындап басталатын əн өзіне елітпей қоймайтын. Қайыр масына келгенде, ақын-ның көзінен сорғалаған жа-сты да көргенбіз. «Кейде өзіңе бұлданып, Алушы едім, Күнес-ай. Алыс кетсем, Мұңданып қалушы едім, Күнес-ай» де-генде көкірегінен жалын атып тұрғандай көрінетін. Сонан соң перзенттік сыры былайша ақтарылатын:

Бауырыңа бір барып,Енейінші, Күнес-ай!Көзім алды дымданып,Келейінші, Күнес-ай!Сөйтсек, Күнес Қытайда

қалып кеткен қазақ жері екен. Осы Ермұраттар шөбі шүйгін, жұрты тұйғын аймақта өмірге келіп, ер жетіпті. Кіндік қаны там ған жерден жырақта жүріп, үлкен сағыныштың əсерінен осы əн туыпты. Алмалы мен Телқараны анасы тіккен кес-теге ұқсатып, Аққолтықтың күнгейлеп соққан желін еске алып жазылған əннің иірімі терең еді. Өмірімізде көр-месек те Өріктіарал мен Жау-тоғайдың табиғаты көз алды-мызға келетін. Сосын Көк шо-қыға көңіл деген көк дөнен мен шоқып шығатынбыз. Əндегі ең əсерлі тұс соңғы екі сөйлемде жатқандай көрінетін.

Боз жусанның бозымен, көне зират көзімен,

Тік көтеріп төбеме, əкетсемші-ай өзіммен.

Осы сəтте Табыл еске түсе-тін. «Толағай боп туылмадым əттең-ай, Атырауға апарар ма ем, бір тауды» дейтін. Еке уін -дегі арман екі бөлек болға ны-мен, қос əннен əйтеуір бір үндес-тік сезілетін. Расында, бұл əн Зейіпханұлының зор дауысын-да аса сəтті орындалды дей алмаймыз. Кейіннен Алтынай Жорабаева үлкен сахнаға алып шықты. Диапазоны кең, тыны-сы таудай Алтынайдың айтуын-да да санамызға сіңіре алмадық. Сөйтіп жүргенде, Ермұраттың «Күнесін» Ұшқын Жамалбектің айтқанын тыңдадық. Желімдей жабыстық та қалдық қой.

Қазақ сахнасында «Алаш-ұлы» дейтін топ бар. Біз айтып отырған Ұшқын осы топтың мүшесі. «Ата ның баласы емес, Алаштың баласы болуды» мақ сат тұтқан топ бүгінде үл кен ізденіс үстінде. Халық əн де рін заманға ыңғайлап, жеңіл рок араласты-рып, арагідік A&B стилімен

əр леп, жастарды ұлттық музы-камен ұйытып жүр. Дауылпаз, домбыра секілді ұлттық аспаптар олар айтқан əннің əрқайсысынан табылады. «Қоңырдан» кейін қазақ сахнасына көтерілген этно-топ осы «Алашұлы». Бұлар жай əн айтып қоя салмайды. Əр əніне бөлек би тауып, сахнада түрлі акробатикалық трюктар жа-сайды. Экранның арғы бетінде отырып-ақ екі иығыңды жұлып жеп бара жатқаныңды байқамай қаласың. Киім киістерінің өзінен ұлттық иіс аңқып тұрады. Қазақ екені, Алаштың баласы екені анық көрінеді. «Алыстан Алаш десе аттанамын, Қазақты қазақ десе мақтанамын. Болғанда əкем қазақ, шешем қазақ, Мен неге қазақтықтан сақтанамын» де-ген Міржақыптың сөзі өрімдей үш жігіттің əрбір əрекетінен білінеді. Ұшқыннан бөлек топтағы Əзімбек Байлин мен Мақсат Рахметтің ұлтының ұлтарағы болуға дайын жігіттер екенін ішіміз сезе ді. Өйткені, олар орындайтын «Қара жорға», «Жарамазан», «Махамбеттің жыры», «Ақтанның термесі» секілді шығармалар жұрттың өр рухын ұштай түсетін, қазақ-тығыңды мақтан ететін əндер.

Өткен жылдың соңына қарай «Алашұлы» «Угəй» де-ген жаңа əн жазды. Таным мен тамырды жаңа техноло-гиялар таптап, жаһанданудың жұтқыншағы желкеңде тұрған мына заманда жастардың са-насын сілкіндірер əн еді бұл. Бүгінде «Бол жаным да» деп тыңдарманын елі тіп жүр ген жас əнші, айтыс кер ақын Төре ғали Төрəлі сөзін жаз ған «Угəй» қа-лың қауым ның ыс тық ықыла-сына бөлен генін бай қай мыз. Əні – бағана дан айтып отырған Ұшқын Жамал бектікі.

«Алатаудың неге, Жасаурап тұр жалын жанары? Салиқалы жұрттың, Балалары қайда бара-ды, саналы?» деп дабылмен бас-талатын əннің дабысы да бөлек-дүр. Қазақтың намысы қызының арында байлаулы тұр. Ұлттың ұшпаққа шығуы да, құрдымға кетіп тынуы да қазақ əйеліне байланыс ты. Себебі, ол оттың ұйытқысы. Ал оттың басында алған тəрбие Отанның гүл не күл болуына əсер етеді. «Угəйда-ғы» «Аруларым қайда? Кең даламыздың кең маралы, бағалы. Кейбір сұлуларды көрген кезде, Намыс алауы жанады, Жанымыз жаралы» деп шырқырайтыны да содан болса керек. Онан соң бұрынғы өткен ер балалар мен өр аналардың қадірі мен қасиетіне тоқталып, бүгінгі жастарды сон-дай болмаққа үндейді. Бастысы, əннің сазы мен сөзі бір-біріне өте үйлесіп тұр. Жалпы, бұл қасиет «Алашұлының» əрбір əніне тəн дер едік. Ал тұтас композицияның шырқау шегі нүктесінде жатыр.

Ұлттық аспаптармен əспет-теліп, заманауи рэппен айтыла-тын мына сөздер санаңды дүр сілкіндіреді. Мінберге шығып алып, қабырғаң қайысып, қаба-ғың нан қар бүркіп, қолың мен үстел тоқпақтап сөйлеудің жастарға қаншалықты əсер ете-тінін қайдам? Ал мына үш ұлдың əнмен өрілген жанай қай лары жүрегіңді тербеп, жаның ды бей-жай қалдырмайды.

Қазақ сахнасына аталарының сақалына, əжелерінің етегіне оралып өскен үш жігіт көте-ріл ді. Ұлты үшін еңбек ет-пекке. «Арыстандай айбатты, Жолбарыстай қайратты. Қыран-дай күшті қанаты, Мен жастарға сенемін!» деген Мағжан жы-ры «Алашұлы» тобындағы аза-мат тардың ерік-жігер, күш-қайратына қарата айтылғандай.

ҚЫЗЫЛОРДА.

Не тыңдап жүрсіз? Театр

Басты байлық Оқыс оқиға

Саз бен сґз

Жоқ! Бұл ешқандай ат жүрісінің көркем суреті, не болмаса «Тар жол, тайғақ кешуді» тасқа басқан мə -шің кенің дыбысы емес, террорлық қан ды қызыл машинаның дауысы бола тын! Үрей шақырып, арқа-ба-сың ды шымырлатқан сол суық ты -қыл «Ату жазасына кесілсін» де ген сот шешімін қағазға басып жатты...

Жолтай Əлмашұлының шы-ғармасы бойынша қойылған «Сə-кеннің соңғы сапары» атты дра-маның премьерасы осы əсермен бас талды. Шығарма Сəкеннің кіндік қаны тамған, туған жері – Арқа төсіне жасаған соңғы сапарынан сыр шертті. Қоюшы режиссері Қа-зақстан Республикасының мəдениет қайраткері Дунай Еспаев, суретшісі Қазақстан Республикасының мə-дениет қайраткері Т.Аккерт. Хор-мейс тер – Д.Сатаева. Бас-аяғы бүтін, айтары бар жемісті ең бек. Тіпті, 1906-1909 жылдары Сəкен оқыған мектепте болашақ режис-сердің дəріс алуы да оның бұл тақырыпқа үлкен дайындықпен келгендігін аңғартады.

Қойылымға көшейік. Сəкеннің болмысы Сəкен мен Садықтың (Садықбек Сапарбекович – обком хатшысы) хатшының екі көмекшісі болып ойнайтын – Тасжан мен Ұланбектің үнемі қарама-қайшы келе беретін алуан пікірлері арқылы ашылып, əдебиетшілер шеше алмай келе жатқан Мағжан-Сəкен-Сəбит түйіні сынды даулы мəселелерге бірнеше мəрте жауап берілді. Тіл – көркем, ойын – шебер, талғам – биік. Кəсіби көзқарастан бөлек, қарапайым көрермен шын Сəкенді көрді. Дауысы жұмсақ, біз портрет қылып тастаған тəкаппар қалыптан ада Сəкен. Бұл

сөзімізді қоюшы режиссердің өзі: – Туындының басқа қойы-

лым дардан ерекшелігі еш жасан-дылықсыз, бірде бір əуенсіз көм-керіліп, көрерменге шынайы түрде ұсынылуында, – дейді. Оның айтуынша, Сəкен Халық комиссариатының төрағасы болып тұрғанда, қазақ жастары білім алуы үшін үкімет қаржысының басым бөлігін осы салаға бөліп отырғанын біреу білсе, біреу білмейді.

Сондай-ақ, спектакльде ақын-ның ана тілімізге мəртебе беру жəне ұлттық кадрларды мемлекеттік іске көптеп тарту, еліміздің болашақ астанасы Арқа төсіне көшетіні туралы көтерген мəселелері жан-жақты бейнеленеді.

Қойылым Сəкеннің бұрын беймəлім болып келген өмір қалтарыстарын дəл айтқандығымен құнды болды. Белгілі ардагер əртіс Ерғали Жүнісбековтің жиын тық образы ет жүректі езді. Тұман-ды жанарға келмеске кеткен көшпенділер өркениетінің соң ғы өкілі сияқты елес қалдырды. Сері Сəкен халықтың ортасынан шық-қан, халықтың қамын шын ойлай білетін, жай-күйіне шын пейілімен араласқан, қайғы-қасіретті қатар шеккен тірі тұлға ретінде сом-далды. Нəзір Төре құло в тың рөлін сомдаған белгілі ак тер Кеңес Жұмабековтің шебер ойы нына да көрермен қошемет көр сетті.

Қорыта айтқанда, айнала сын-дағы кейіпкерлер арқылы Сəкен нің шын образы бекігендей əсер қал-дырды. Сəкен рөлінде – Ғани Бер-дембетов атты жас актер ойнады.

Мирас АСАН.

ҚАРАҒАНДЫ.Суретті түсірген Төлеген ҚОСШЫҒҰЛОВ.

Фотоэтюд

ТебінСəкенніѕ соѕєы сапары

Фарида БЫҚАЙ,«Егемен Қазақстан».

Облыс орталығындағы Кар-диохирургиялық орталыққа бұл жолы Қытайдың кардиохирург мамандары келді. Бұған дейін «Ұлттық медициналық холдинг»

АҚ-тың облыстағы күндері шең-берінде өңірге «Ұлттық ғылыми кардиохирургиялық орталық» АҚ директорлар кеңесінің төрағасы Қадыр Омаров, «Ұлттық ғылыми-кардиохирургиялық орталық» АҚ басқармасының төрағасы, Юрий Пя бастаған 30-ға жуық кардио-хирургтер келіп, жүрекке күрделі оталар жасаған еді. Сондай-ақ, білім беру семинарларын өткізіп, шеберлік сабақтарын жүргізді. Облыстық əкімдік пен Ұлттық медициналық холдинг арасында əріптестік туралы меморандумға

қол да қойылды. Қазір облыста кардиологиялық кластерді құру бойынша бағдарлама əзірленуде. Озық технологиялардың тілін білетін өз мамандарымызды даяр-лау қажеттігі туды. Жергілікті к а р д и о х и р у р г т е р Р е с е й , Беларусь, Израиль, Югославия

елдерінде тəжірибелерін шыңдап, біліктіліктерін жетілдіріп келіпті. Олардың бесеуі – «Болашақ» бағдарламасының түлектері. Мəскеудегі А.Бакулев атындағы жүрек-қан тамыры хирургия-сы орталығында тəжірибеден өт кен Дəурен Жақыпбаев та бар. Ал, холдинг күндері аясын-да елі міздің бас кардиохирургі Юрий Пя 12 жастағы Анастасия Казак оваға ота жасаған бола-тын. Жалпы, ашылғалы бергі 2-3 жылдың ішінде өңірлік кардио-хирургиялық орталықта 2435

адамның жүрегіне ота жасалып-ты. Барлық бөлімшелері зертха-налар, диагностикалық зерттеу-лер соңғы үлгідегі медициналық құрал-жабдықтармен жарақ-тал ған. Ең бастысы, кардио-хи рургиялық орталық ұжымы – жас дəрігерлер, яғни олардың орташа жасы 28 жасты құрайды. Облысқа жұмыс сапарымен кел-генде Елбасы жас кардиохирург дəрігерлермен жүздескен бо-латын. Мамандардың бар лы ғы Литва, Израиль, Ресей, Бела-русь жəне еліміздің жетек ші кардиохирургиялық орталық-тарында білімдерін жетіл діріп қайтты. Павлодарға келіп, минс-кілік профессор, Ю.Островский, литвалық профессорлар шеберлік сыныптарын өткізді. Шеберлік-сабақтар шеңберінде 92 адамға жүрекке, соның ішінде 25 балаға ота жасалды. Бəрі сəтімен бол-ды. Медициналық орта буын өкілдері де Израильдің Реховот қаласындағы «Каплан» ауруха-насы жанындағы медбикелер мектебінде болып, тəжірибе ал-масты. Яғни, инновация ауру-ханаларға келді. Енді міне, шеберлік сыныптары қайта жалғасты. Қытайлық білікті ма-мандар шеберлік сыныптарын өткізді. Кардиохирургиялық орталық директорының міндетін атқарушы Ораз Мұқашевтың айтуынша, жергілікті кардио-хирургтер профессор Цао Хуа жəне Фуджоу қаласы медици-на университетінің профессоры Джанг Гуй Цанның қатысуымен болған жүрекке жасалған оталар барысында шеберлік сыныпта-рына қатысыпты. Біздің өңірге келген қытайлық мамандар туа біткен жəне кішкентайларынан жүрек ақаулары бар 1 жастан 11 жасқа дейінгі балаларға ота жасады.

ПАВЛОДАР.

Цао Хуа жəне Джанг Гуй Цан10 балаєа ота жасады

Шуда ўшаќ апатќа ўшырады

Оралхан ДƏУІТ,«Егемен Қазақстан».

Бірқатар əлеуметтік желілерде ұшақтағы экипаж мүшелері де, жолаушылар да түгел қайтыс болғаны туралы ақпарат тараған болатын. Бірақ Жамбыл облыс тық денсаулық сақтау басқармасы ның баспасөз қызметі жөніндегі өкілі Екатерина Калиткина ұшақтағы жеті адамның біреуі Шу аудандық ауруханасына өте ауыр жағдайда жеткізілгенін айтты. Кеше ұшақ-тың апатқа ұшырауынан зардап шеккен «Балқаштүстімет» өн-дірістік бірлестігінің бас гео-логы А.Шаяхметова есін жиды. Əзірге дəрігерлер қыздың жағдайы қалыпты, бірақ əлі де ауыр деген баға беріп отыр. Қыздың жам-басы мен жіліншігі сынған жəне көп қан жоғалтыпты. Дəрі гер лер оған екі операция жасалаты нын айтады. Əзірге Шуға Астанадан дəрігерлер келді. «Шаях мето ва-ның екі аяғында да ашық жəне жабық жарақаттар бар. Миы ның шайқалуына байланыс ты ау ру-ханаға өте ауыр жағдайда тү с ті. Барлық ем шаралар жүргізілді. Жағдайы əлі де ауыр, бірақ тұрақ-ты» дейді бұл жөнінде Шу аудан-дық ауруханасының дəрігер реа-ниматологы Бану Спанқұлова.

Ұшақ бортындағы «Қа зақмыс» компаниясының үш қызметкері: техникалық да му департаментінің директоры Г.Төлеубаев, «Бал қаш -түстімет» өндірістік бірлестігінің бас механигі Е.Ыбыраев жəне осы бірлестіктің техникалық жəне инвестициялық жоспар лау бөлі-мінің басшысы У.Есмағам бе това, сонымен қатар, АН-2 ұшағы-ның командирі Г.Клюшев, екінші ұшқыш В.Савельев жəне борт-механик В.Литвинов қаза тапты.

Ұшақтың апатқа ұшырауына сол күнгі тұман себеп болуы мүм-кін дейді мамандар. Өйткені, қалың тұманнан əуе кемесі көру қашық-тығы төмен жағдайда қонуға əре-кет жасаған. Оқиғаны тергеу үшін арнайы комиссия құрылды.

Жамбыл облысы,Шу ауданы.

Жамбыл облысы, Шу ауданын дағы Шатырқұл кен ор-нына жақын маңда АН-2 ұшағы апатқа ұшырады. Оқиға алдыңғы күні күндізгі сағат 15-тен аса орын алған. Ұшақ Қарағанды облысы жағынан ұшып келе жатқан екен. Əуе көлігі Қарағанды облысындағы «Олимп Эйр» ЖШС-ге тиесілі екені анықталды. Ұшақ бортында жеті адам болған, үшеуі экипаж мүшелері, қалған төртеуі Шатыркөл кен орнына келе жатқан «Қазақмыстың» жұмысшылары.

Қарағандыдағы Сə кен театры. Тық-тық еткен жазу мə -шіңкесінің дамылсыз дауысы. Бұл дыбысты бұрын қайдан естіп едім? Мүмкін, қызыл аттың дым қыл ас-фальтта шоқырақтап келе жат қанында құлағыма келген дыбыс па?.. Мүмкін, тау ішінде ақбозат тың айдай тағасы тастақ қа кезек түс кенін, шырқалған əн нің арасы нан құлағым шалып қал ды ма?..