یشهوژپ-یملع همانلصف یناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن 1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس

یرهش رادیاپ هعسوت رب (ینیمز) یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن یجنساو 9(هواجریم رهش :یدروم هعلاطم)

یگیر هلاناسحا ناریا ،نادهاز ،يمالسا دازآ هاگشناد ،نادهاز دحاو ،یرهش یزیرهمانرب و ایفارغج هورگ

2یرونا اضر دومحم ناریا ،نادهاز ،يمالسا دازآ هاگشناد ،نادهاز دحاو ،یرهش یزیرهمانرب و ایفارغج هورگ

هدازاضر ظفاح هموصعم ناریا ،نادهاز ،يمالسا دازآ هاگشناد ،نادهاز دحاو ،یرهش یزیرهمانرب و ایفارغج هورگ

۳1/01/1390 :شریذپ خیرات 10/91/1390 :تفایرد خیرات

هدیكچ مدرم شاعم رارما دوبهب زين و هياسمه ياهروشك نيب طابترا يرارقرب رد يلصا صخاش کي يزرم يحاون داصتقا ندرك ايوپ هزورما قاچاق لرتنك ،قطانم نيا نانكاس تشيعم نيمات و لاغتشا داجيا ثعاب يزرم يزرم قطانم رد ايوپ داصتقا ،دوريم رامش هب نيشنزرم هعسوت رب (ينيمز) يزرم ياهروديرك يداصتقا شقن يجنساو رضاح شهوژپ فده اذل .دوشيم ...و اهزرم تينما شيازفا و الاك .تسا يدربراك قيقحت عون و يمك و يفيك قيقحت ياضف رب مكاح درکيور .دشابيم (هواجريم رهش :يدروم هعلاطم) يرهش رادياپ شقن يسررب جياتن .تسا هدش هدافتسا يلماع ليلحت لدم و SPSS رازفا مرن زا يطابنتسا و يفيصوت ،تاعالطا ليلحت و هيزجت يارب زا رتالاب اه صخاش همه هدمآ تسد هب نيگنايم هك داد ناشن هواجريم رهش يدبلاك و يعامتجا هعسوت رد يزرم ياهروديرك يداصتقا

هعسوت رد يزرم ياهروديرك يداصتقا شقن دايز نازيم رگنايب ،999/9 هدمآ تسد هب يرادانعم حطس نينچمه و ،9 ددع طسوتم دح ناشن هواجريم يزرم روديرك يداصتقا هعسوت تهج يياهراکهار هئارا تهج يلماع ليلحت لدم جياتن .دشابيم يدبلاك و يعامتجا

ناشن ار ،99/9 ددع لدم نيا رد (RMSEA) بيرقت ياطخ شزارب و دشابيم 11/7 ربارب يدازآ هجرد هب ياك روذجم تبسن ،داد هيضرف نومزآ جياتن تياهن رد .درادن يفيعض شزارب لدم هك دهديم ناشن ،تسا 69/9 زا رتنيياپ ددع نيا هك يياجنآ زا و دهديم حطس و 59/67 رئوکسا ياك اب يدبلاك دعب ،44/69 رئوکسا ياك اب يعامتجا دعب ،هدش حرطم داعبا نيب رد داد ناشن شهوژپ روديرك يداصتقا شقن و يدبلاك و يعامتجا هعسوت نيب تبثم و رادانعم طابترا يايوگ ،تسا 19/9 زا رتمك هدمآ تسد هب يرادانعم .دشابيم هواجريم يزرم هواجریم رهش ،یرهش رادیاپ هعسوت ،یزرم یاهرودیرک ،یزرم داصتقا :یدیلک ناگژاو

.دشابيم يگیر هلاناسحا یاقآ یرتکد هلاسر زا جرختسم هلاقم نیا -0 mr.anvari@iauzah.ac.ir (لوئسم هدنسیون) -۳

1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 449

همدقم طاقن زا ،یزرم قطانم .تسا یزرم قطانم ،ۀعسوت یاهحرط یزیرهمانرب ةزوح تاعلاطم رد نیون یاههصرع زا يكی

يسرتسد مدع و دمآرد ندوب لزان ،لاغتشا نادقف ،دیلوت رد هوقلاب یاهيیاناوتان .دنوريم رامش هب کیژتارتسا و ساسح-يناماس هب ان و تالضعم یارب ار هنیمز هک تسا قطانم نیا يعامتجا -یداصتقا هصخشم نیرتهدمع ،هیلوا یاهزاین هب Management and Planning) تسا هدروآ مهارف قطانم نیا رد ينماان و شروش ،الاک قاچاق ،ترجاهم نوچ يیاه

Organization, 1999: 49). هزیگنا نادقف رثا رب گرزب یاهرهش هب نانیشنزرم ترجاهم و هنكس زا اهزرم ندش يلاخ- هب اهزرم تینما رد نآ ریثًاات هک تسا هتشاد يشیازفا هب ور دنور ًاابیرقت هتشذگ رد قطانم نیا رد يگدنز یارب مزال یاه زا ينوریب عونتم یاه طیحم اب سامت لیلد هب قطانم نیا .(Ministry of Commerce, 2000: 1) دوب سمل لباق حوضو تادیدهت و یریذپبیسآ و زرم یوس ود يیاضف یاه دنویپ و تالدابم دوجو .دنرادروخرب يصاخ یاه يگژیو هک تسا هداد یزرم قطانم هب نیمزرس شیامآ هعسوت ،یزیر همانرب دنیارف رد ار یاهژیو تیمها قطانم نیا رد فلتخم نیشن زرم قطانم يتیعمج تابث مدع هلمج زا یاهدمع یاه شلاچ دهاش دج روط هب اه نآ زا تلفغ تروص رد زا يلاخ روشک یزرم قطانم تالكشم نیرت هدمع زا يكی هزورما .(Yuosefi and Rasooli, 2015: 1) دوب میهاوخ نیا رد يگدنز یارب مزال یداصتقا یاه هزیگنا نادقف رثا رد گرزب یاهرهش هب نانیشنزرم ترجاهم و ندش هنكس تسا نانیشنزرم نیا روضح دنمزاین یزرم یاهراون لوطرد تینما ظفح وس کیزا هک تسا يلاحرد نیا تسا قطانم هک دنراد اهزرم یوس نآ نامدرم اب یداصتقا و يعامتجا تالماعت رد ریذپانراكنا يشقن نانکاس نیا رگید یوس زا و یارب بسانم یاهرتسب داجیا و یزرم یاهرهش یاهصخاش و اهدامن هب مامتها و هجوت ترورض زا يکاح همه نیا تیمورحم شهاک و هافر حطس اقترا تهج يیاز لاغتشا و یراذگ هیامرس تمس هب اه هجدوب تیاده و یزیرهمانرب .(Pirali and Siadat, 2012: 4) دشاب يم قطانم نیارد يگنهرف ،یداصتقا تالدابم نوچمه يیاهروتکاف و يیایفارغج تیعقوم هب ار يگتسباو نیرتشیب یزرم یاهرهش هعسوت حطس هعسوت لاح رد یاهروشک رثکا یاهزرم رد ،(Romina et al, 2017, 12) دراد ينوماریپ یاضف اب اهنآ يسایس و يلحم و يمسرریغ مغریلع تالدابم هنوگنیا .دوشيم نیمأت یزرم تالدابم قیرط زا نیشنزرم مدرم زاین زا يهجوت لباق یزرم طاقن نانکاس يگدنز دوبهب ثعاب و هدوب هیاسمه یاهروشک نایم تالدابم رد يتیمهارپ شقن یاراد نآ ندوب ،یداصتقا لباقتم یاه یراكمه ۀعسوت هب دوخ عون رد يیاهنایرج و تالدابم نینچ ندرک یاهمانرب ور نیا زا دوش يم دوبهب و قطانم نیا رد تینما دوبهب هرخالاب و نیشنزرم قطانم رد تابث و حلص داجیا ،يلحم یزرم یاهرازاب شرتسگ .دروآ يم هارمه هب ار هقطنم زاین دروم تامدخ و اهتخاسریز اب و نامز رورم هب هک دوش يم بوسحم زرم یاهدرکراک و اهشقن نیرت مهم زا يكی دیدج نارود رد یداصتقا درکراک يحاون داصتقا ندرک ایوپ .(Sadate Jafarabadi, 2012: 18) دوش يم هدوزفا نآ تیمها رب يناهج تابسانم هب هجوت رامش هب نیشنزرم مدرم شاعم رارما دوبهب زین و هیاسمه یاهروشک نیب طابترا یرارقرب رد يلصا صخاش کی یزرم مه اب و مه رانک رد دنناوت يم هیاسمه یاهروشک یاهزرم يحاون رد نکاس مدرم قیرط نیا زا هک ينعم نیدب دور يم قنور و تینما ،نیفرط مهافت و يتسود هب رجنم دناوتيم رما نیا و دنیامن هدافتسا كرتشم عبانم و اهتصرف زا

549 ...یاهرودیرک یداصتقا شقن يجنساو

ددرگيم یزرم قطانم رد يبسن تیزم عون کی یریگ لكش و يلغش یاه تصرف داجیا و ،هعسوت و یداصتقا(Chandoewit et al, 2004: 145). داصتقا هژیو هب رادیاپ هعسوت تفرشیپ و يقرت رد يساسا يشقن دناوتيم یزرم قطانم یایوپ داصتقا و یراجت هلدابم رتشیب يیانشآ و يتسود طباور داجیا دمآرد بسانم عیزوت رقف شهاک مدرم يگدنز یاهدرادناتسا دوبهب یزرم يحاون یروشک ،للملا نیب ماظن رد (Yazdani et al, 2013: 3) دشاب هتشاد یزرم يحاون نیب رتشیب یاهیراكمه عیرست یداصتقا فلتخم یاهراكهار زا هدافتسا اب و دناسرب لقادح هب ار دوخ يتیعمج تالكشم دناوتب هک دوب دهاوخ قفوم مزال تیریدم و همانرب اب ار نآ يیاضف هعسوت و دیامن دنمقالع یزرم يحاون رد ندنام هب ار تیعمج ،يعامتجا و قاچاق لرتنک ،قطانم نیا نانکاس تشیعم نیمات و لاغتشا داجیا ثعاب یزرم یزرم قطانم رد ایوپ داصتقا .دنک لامعا یزرم طاقن رد تینما داجیا یارب مهم یراكهار ناونع هب دناوتيم نینچمه .دوشيم ...و اهزرم تینما شیازفا و الاک ار يسایس و يگنهرف تینما نانیشنزرم یارب لاغتشا ندرک مهارف و یداصتقا كرحت داجیا نمض هک ،دیآ باسح هب راداو قاچاق نوچ يبذاک یاهتیلاعف هب ار نانآ نانیشنزرم یارب لاغتشا دوبن و یراكیب هک ارچ ،دنشاب هتشاد لابندب مه دراو روشک داصتقا هب يكلهم هبرض دوخ ،دراد لابند هب ار يگنهرف ِءوس لئاسم هكنیارب هوالعرما نیا هک دنک يم یزرم طاقن .دوش يم هاگن تصرف ناونع هب اهروشک نیب كرتشم یاهزرم هب ناهج یاهروشک يمامت رد .دنک يم يناگرزاب و یداصتقا قنور و یزرم یاه هچرازاب یزادنا هار اب هک دنتسه يبولطم یداصتقا یاهتصرف ًاالومعم مه یا هقطنم و يلحم عماوج رد لاغتشا داجیا هب هكنیا رب هوالع دننک یزاب اهروشک داصتقا رد یرثوم شقن دنناوت يم ریخا هلاس دصكی یاهتلود ،تسا تموكح لئاسم مها زا روشک ره یاهزرم زا تظافح هک اجنآ زا .دنوش يم رجنم

شهاک روظنم هب ًااتدمع اهتسایس نیا .دناهدومن ذاختا نانیشنزرم یارب ار یددعتم یاهتسایس نامروشک رب مکاح شهاک ،يعامتجا تلادع یرارقرب ،الاک قاچاق شهاک ،لاغتشا داجیا ،يعامتجا نوگانوگ دسافم ،رقف ،یراكیب نارحب اریز ؛تسا هدوب يسایس فادها تمدخ رد يعون هب مدرم یداصتقا روما هب هجوت .تسا هدوب ...و ترجاهم یاههزیگنا هدرکيم لیهست تموكح یارب ار یزرم قطانم زا تظافح و هدومن اهزرم رد ندنام هب بیغرت ار مدرم ،یداصتقا هافر .دنروشک روغث و دودح يلصا و هیلوا ناعفادم ،گنج لثم ،يسایس یاهنارحب زورب ماگنه هب نانیشنزرم نینچمه .تسا .دریگيمرارق نانآ هجوت نوناک رد زین یزرم قطانم نامدرم لئاسم اذل طاقن نیا اما دنتسه يناوارف تیمها یاراد اهالاک یزاس هریخذ ای دتس و داد زا يشان دمآرد لیلد هب ناریا یزرم قطانم ،تنوكس یرادیاپان ،يیایفارغج یاوزنا ،زکرم زا یرود دننام يتالكشم اب ،ناریا روشک يقرش بونج قطانم رد هژیوب هعسوت روظنمب هنیمز نیا رد .(Akhgari and Barzegar, 2016: 17) دنتسه هجاوم یزرم تالدابت ،يجراخ تادیدهت یداصتقا قنور ؛نیشنزرم تیعمج تیبثت ؛قاچاق شهاک ؛یزرم قطانم یاهزاین نیمأت ؛يیازلاغتشا هژیوب یزرم قطانم .دیامنيم یرورض هقطنم ،يلم تدحو ،يتینما ،یداصتقا نوچمه یا ه داعلا قوف کیتیلپوئژ یاه تیفرظ ندوب اراد اب ناریا قرش بونج یاهزرم هعسوت اتسار نیا رد .تسا روشک رد تردق هدننکدیلوت یاهدرکراک دجاو ،يللملا نیب و یا هقطنم تاطابترا ،يسرتسد زا هنیهب یریگ هرهب و دمآراک یاه تسایس یزیرهمانرب و يحارط هب ،هقطنم يیایفارغج تیعقوم هب هجوت اب روشک هدنیآ .(Khahili et al, 2011: 81) تسا هدش هتسباو روشک قرش بونج هقطنم یاهدرکراک

1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 649

بونج و قرش ،قرش لامش زا ناتسرهش نیا .دشابيم هواجریم روشک قرش بونج رد یزرم تیمها اب قطانم زا يكی طابترا شاخ ناتسرهش اب برغ بونج و بونج رد و نادهاز ناتسرهش اب برغ و لامش زا و ناتسکاپ روشک هب قرش-يم بوسحم ناتسکاپ هب الاک تیرنازت يلصا یدورو هک ،ناتسچولب هقطنم يتالدابم زرم نیرتگرزب هواجریم زرم .دراد .دشاب يم یربلوک و یزرم هچرازاب ،تیزنارت شخب هس لماش هک ،دوش رب هوالع ،یزرم كرمگ و هچرازاب ندوب لاعف زین و ناتسکاپ روشک اب كرتشم زرم رتمولیک 1۳۳ نتشاد اب هواجریم یارب مزال یاهرتسب رهش نیا نینچمه .تسا رادروخرب ناتسا رد یا هژیو هاگیاج زا الاک تارداص ظاحل زا یزرواشک طیارش ،هقطنم نیا رد بسانم یاهداج و يلیر یاه تخاسریز دوجو و درب يم هرهب قرش يناهج یاهرازاب هب نتسویپ بونج رد ينوناق زرم اهنت نینچمه .تسا هدرک مهارف هواجریم زرم قیرط زا یداصتقا تالدابم ماجنا یارب ار يبسانم هب ار ناریا نهآ هار قیرط زا و دریگ يم تروص ربعم نیا زا يلخاد و يجراخ ناحایس دمآ تفر هک تسا روشک قرش زا شیب نا تمدق هک دشاب يم هواجریم كرمگ روشک تاکرمگ نیرت يمیدق زا يكی و ددرگ يم لصتم دنه هراق هبش زکرم هب يكیدزن یزرم رهش نیا یاه تیزم رگید زا .دریگ يم تروص تادراو و تارداص نآ رد هک دشاب يم لاس دص یداصتقا شقن يجنساو رضاح شهوژپ فده اتسار نیا رد .دشابيم ..و نادهاز يللملا نیب هاگدورف و ناتسا لابند هب شهوژپ نیا اذل .دشابيم (هواجریم رهش :یدروم هعلاطم) یرهش رادیاپ هعسوت رب (ينیمز) یزرم یاهرودیرک .دشابيم ریز تالاوس هب يیوگخساپ ؟دشابيم یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن زا رثاتم هواجریم رهش يعامتجا هعسوت ایآ − ؟دراد ریثات هواجریم رهش یدبلاک هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ایآ − یرظن و یموهفم درکیور

نآ یاهدرکراک و زرم نامز يط رد اهزرم درکراک .دنراد يگنهرف و يسایس ،يطابترا ،یداصتقا ،يعامتجا ،يتینما فلتخم یاهدرکراک ،اهزرم کی نیمزرس يجراخ زرم و دح نییعت فده اب ًااساسا ،للملا نیب زرم .دنک يم رییغت ناهج ۀصرع رد تالوحت زورب اب و و تسا شذوفن تحت عبانم و مدرم رب تلود تیمکاح ةدودحم ةدننک صخشم ور نیا زا ؛تسا هدش داجیا تلود نیا زا .دنک يم لامعا ار شتردق و دراذگ يم ارجا هب اجنآ رد ار دوخ نیناوق تلود هک دنک يم نییعت ار يیورملق رد یدیلک يلماع ،اهزرم شقن و درکراک يگنوگچ .تسا هدنرادزاب لماع و عنام داجیا ،زرم درکراک نیرت مهم ،هاگدید و دنشاب یزرم يحاون يگچراپكی و هعسوت ربارب رد يعنام دنناوت يم مه اهزرم .دور يم رامش هب یزرم قطانم ۀعسوت شقن ای يگدنرادزاب ریثأت نیا مهف .دننک مهارف ار زرم فرط ود دنویپ و تالماعت ۀنیمز يطابترا يلپ ۀلزنم هب مه ۀلزنم هب اهزرم ،تسخن هاگدید زا مینک انعم ار اه نآ درکراک و اهزرم هنوگچ ام هک تسا نیا هب هتسباو ،اهزرم يطابترا یریگ لكش عورشم عنام هک یزرم ،رگید نایب هب ؛دنروآ يم راب هب ار یدایز يتالدابت و يتالماعم ۀنیزه ،رتلیف ای عنام دیدشت و تاعالطا دازآ نایرج ربارب رد يعنام ،دشاب یزرم ۀقطنم رد يعامتجا و يسایس ،یداهن یاه ماظن قیرط زا راوجمه یزرم قطانم يیادج هب یرتشیب لیامت زرم ،تلاح نیا رد نچ ۀتفگ هب تسا رازاب یاه يگدیچیپ هب زرم هاگدید رد ام اه نآ يگتسویپ ات دراد يکرمگ نیناوق دیدشت و رورموروبع رب تراظن و لرتنک ،دودح نییعت

749 ...یاهرودیرک یداصتقا شقن يجنساو

یاه هكبش ریاس و یداصتقا یاه هاگنب زا یا هكبش اب تسا یا هیحان تروص هب یزرم ۀقطنم ،سامت ۀقطنم کی دننام عنام کی زا زرم شقن و دننک يم قلخ یدیدج یایازم و اه تصرف ،اهدنور ،یزرم طوطخ زا رتارف هک رگید يعامتجا بیترت نیدب ؛(Laine, 2006: 49) دوش يم لیدبت دنمشزرا يعبنم هب راوید کی زا رت هداس نایب هب ای يطابترا لپ کی هب شخب ،يلم یاهزرم» ،نامز تشذگ اب دوش يم صخشم ،یزرم قطانم و زرـم یرظن تایبدا هـب هاتوک يهاگن اـب زا ينوزفازور روط هب یزرم نایم یاه یراكمه و تالماعت و دنا هداد تسد زا عنام ۀلزنم هب ار ناشدرکراک زا یدایز .(Kladivo et al, 2012: 49) «دنا هدش رادروخرب یرتشیب تیمها یزرم داصتقا هب یزرم قطانم رد هدش دیلوت تالوصحم و الاک تارداص ،یزرم يحاون رد رقتسم نامدرم یارب دمآرد و لاغتشا داجیا تینما و داجیا ،فوصوم یاهروشک زا نیشن زرم مدرم یارب يتشیعم زاین دروم یاهالاک نیمأت و راوجمه یاهروشک داجیا و راوجمه یاهروشک زا نیشن زرم مدرم اب یراوجمه نسح و هنسح طباور یرارقرب ،یزرم قطانم رد يعامتجا فادها نیرت مهم زا اهروشک ریاس للم هب يلم و يمالسا یاهگنهرف و اهشزرا رودص و اهزرم رد رادیاپ تینما زین و یزرواشک ،يندعم ،يتعنص یاهالاک دیلوت ندیشخب قنور هب کمک نینچمه .دشابيم یزرم داصتقا یزادنا هار بسک ،روشک يجراخ يناگرزاب رد لداعت داجیا ،تارداص هعسوت هب کمک ،یزرم یاهناتسا يتسد عیانص تالوصحم زا یریگشیپ و تالاک قاچاق هدیدپ شرتسگ یریگولج ،روشک یزرا زارت رد لداعت داجیا هب کمک و یزرا دمآ رد یاهفده رگید زا هیاسمه یاهروشک اب یداصتقا و يگنهرف ،يسایس طباور هعسوت هب کمک ،نیشن زرم مدرم ترجاهم يجراخ تراجت هب اهنآ ندوب هتسباو هعسوت لاح رد یاهروشک كرتشم يگژیو .تسا یزرم داصتقا ندش ریاد مهم یراجت طباور هعسوت رد مهم یاهمرها زا يكی ناونع هب یزرم داصتقا و ،(Gharabaqyan, 1992: 716) تسا هعسوت.تسا هتشاد اهروشک یداصتقا یاهتیلاعف رد يهجوت لباق ریثأت هتسویپ هتشذگ یاهلاس رد راوجمه یاهروشک تروص هب الاک تالدابم شیازفا یارب يبوخ كرحم دناوتيم يقوقح نیناوق و تاررقم یاه بلاق رد یزرم تالدابم هعسوت ،دازآ قطانم نیب هبناج همه یاهیراكمه شرتسگ ،يبسن یاهتیزم تمس هب تراجت يهدتهج یارب يمسر داجیا و اضاقت و هضرع نایم يیارگمه ،اهالاک تمیق شهاک ،یراجت یاهدوس داجیا ،یاهقطنم نیب یزرم یاههچرازاب .تسا یزرم داصتقا تبثم تارثا هلمج زا دراوم نیا هک .دوش نانیشنزرم یارب تینما و لاغتشا ،دمآرد یاوزنا هلمج زا یاهدمع یاهصخاش هب ناوت يم روشک یزکرم قطانم اب هسیاقم رد یزرم قطانم يلامجا يسررب

و یداصتقا ،يعامتجا فلتخم داعبا رد هتفاین هعسوت و یداصتقا – يتعنص قطانم زا یرود ،یزرم قطانم يیایفارغج اهنآ دوجو و روضح تیمها و يماظتنا ریغ ناعفادم ناونع هب نانیشنزرم شقن يفرط زا .تفای تسد يگنهرف و يسایس هجوت تیمها یزرم تالدابم تبثم یداصتقا تارثا و هبناج همه یاهدیدهت و روشک ينونک ساسح تیعقوم ،اهزرم رد و اهزرم تینما شیازفا ،الاک قاچاق لرتنک ،یزرم قطانم نیمأت و لاغتشا ور نیا زا .دزاس يم نشور ار یزرم داصتقا هب

زا يخرب .تسا یزرم داصتقا فادها نیرتمهم زا اهزرم هیشاح ندش يلاخ زا یریگولج و يلحم داصتقا يیافوكش ،یزرم نورب دتس و داد شرتسگ و رگیدكی یور هب هیاسمه یاهروشک یاهزرم ندش زاب هک دنرواب نیا رب اهنادداصتقا ار اهنآ هعسوت و دشر دنور و هدومن تیاده دنراد یرتالاب یروهرهب هک يیاهتیلاعف یوس هب ار اهتلم یداصتقا عبانم دیاب دشاب دیفم یزرواشک و تعنص لاح هب هک يیاجات طقف تراجت يفرط زا .(Haghighi, 2006: 5) دشخبيم تعرس

1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 849

تادیلوت هب ندیشخب قنور اب یزرم داصتقا بلطم نیا هب هجوت اب اذل .(Lisit, 2008: 144) دنک ادیپ تیلاعف هزاجا .دیامن افیا هقطنم یداصتقا هعسوترد یرثوم رایسب شقن دناوتيم یزرواشکو يتسد عیانص و يلحم يهیدب دشابيم روشک يتایلام روما نامزاس و تفن زا دعب روشک يمومع یاهدمآرد هدننک نیمأت نامزاس نیموس كرمگ و روشک یداصتقا هخرچ رد شخب نیا زاتمم هاگیاج زا دوخ یدوخ هب يمهم و نیگنس تلاسر نینچ یافیا ،تسا بذج اب یزرم داصتقا اذل دراد تیاكح یداصتقا نالک فادها و اه نایرج تیاده و دربشیپ رد نآ صاخ يلم تیلوئسم رادروخرب هقطنم داصتقا رد یاهژیو هاگیاج زا و هدش یداصتقا هعسوت و قنور ثعاب بسانم یاهدمآرد داجیا و ناراكیب یاههچرازاب هناتخبشوخ .تسا نیشنزرم مدرم یارب لاغتشا داجیا یزرم داصتقا مهم فادها زا يكی نوچ و دشابيم يكی ققحت هكنیا رب هوالع اههچرازاب نیا هک یوحن هب تسا یداصتقا روما رد مدرم روضح ينیع رولبت و قادصم یزرم يلغش یاهتصرف داجیا رد ،هتشادربرد یرثؤم یاهماگ يتفن ریغ تارداص هعسوت ينعی هعسوت مراهچ همانرب فادها زا ,Motiei Langrodi) دنکيم افیا یرثؤم شقن ،تسا یراكیب لكشم تلود یاهههدغد نیرتمهم هک يطیارش رد زین

1994: 164). یاهدرکراک و زرم هب اهدرکیور و اههیرظن

(1731) نسنه زلیان هیرظن قطانم نیا یاهيگژیو ،سیئوس و هسنارف ،ناملآ یاهروشکزرم رد ينادیم ةدرتسگ تاعلاطم ماجنا زا سپ "سناه" یزیرهمانرب هب طبترم یاههیرظن رگید و ورپ دشر بطق هیرظن و رلاتسیرکرتلاو یزکرم ناكم ۀیرظن ساسارب ار یزرم اهنآ یزرم قطانم يفنم و تبثم یاهيگژیو هب هراشا اب دوخ تاعلاطم رد نسناه .داد رارق لیلحت و هیزجت دروم ،یاهقطنم : زا تسا ترابع نسناه هاگدید زا یزرم قطانم تبثم یاهيگژیو .درک یدنبهتسد ار ،دنکيم ادیپ رواجم یاهروشک رد هک یذوفن عاعش لیلد هب ،یزرم قطانم رد يگنهرف و یراجت یاهتیلاعف هعسوت (لوا .دوش هتفرگ راک هب روشک لک و یزرم قطانم هعسوت دنیارف رد دناوتيم هدیدپ نیا و تسا یزکرم قطانم زا رتشیب

هب یرتشیب دوس يتایلام تیفاعم ای تایلام زا رارف لیلد هب يلخاد قطانم هب تبسن یزرم قطانم رد یراذگهیامرس (مود (شول هیرظن هب دانتسا اب) دهديم تسد

: زا تسا ترابع یزرم قطانم يفنم یاهيگژیو اما

.دراذگيم ریثأت قطانم نیا رد هعسوت دنیارف رب هک یزکرم قطانم و یزرم قطانم نایم لداعت مدع (لوا

.یزرم قطانم رد نآ هب طوبرم تالكشم روهظ و یداصتقا و يسایس فادها نایم يناوخمهان (مود

: دنکيم نایب ریز حرش هب ار یزرم قطانم یاهيگژیو و يلک لوصا ،نسناه ،لیلحت نیا ساسا رب

(ددرگيم لامعا یزرم قطانم رد هک) يللملا نیب تراجت اب طبترم عناوم دوجو -0

يگنهرف و یداصتقا یاههنیمز رد نوگانوگ یاهتوافت لیلد هب انب رواجم یاهروشک اب طابترا عطق -۳

يماظن مجاهت و دیدهت رطخ -9

يكیزیف یاهزرم داجیا رثا رب قطانم نیا يیاضف راتخاس رد تسسگ -4

149 ...یاهرودیرک یداصتقا شقن يجنساو

هب یزرم قطانم ،تسا يقاب یزرم قطانم یارب تایصوصخ نیا و رارقرب طیارش نیا هک يمادام ؛دنکيم لالدتسا نینچ وا .(Andalib, 2000: 45) دنام دهاوخ يقاب ينوماریپ و هتفاین هعسوت ،مورحم قطانم تروص

(4331) دلیاو و زنوج یرظن یاه هاگدید یاهلاس رد يبرغ ناملآ و يقرش ناملآ یزرم قطانم رد یاهدرتسگ ينادیم تاقیقحت" دلیاو رورت" و "زنوج پیلیف" يط 4330 لاس رد ،تاقیقحت نیا جیاتن .دنداد ماجنا ناملآ هراپ ود نایم ددجم داحتا زا سپ هلصافالب9330 و ۳330 رد هعسوت طیارش یراتخاس -يیاضف تارییغت ،يقیقحت هلاقم نیا رد .دش رشتنم Regional Studies ۀلجم رد یاهلاقم & Johns) تفرگ رارق لیلحت و هیزجت دروم يسایس زرم نآ نتشادرب زا سپ و شیپ ناملآ ود نایم نیشیپ زرم یوس ود

Wild, 1994: 262). يتاعلاطم ،یزرم قطانم اب هطبار رد نسناه زلیان یاههیرظن و یاهقطنم یزیرهمانرب یاههیرظن ساسا رب دلیاو و زنوج قطانم نیا یارب يتایصوصخ و دنداد ماجنا ناملآ ود نایم نیشیپ يسایس زرم یوس ود رد عقاو هقطنم دنچ رد یدروم :تسا ریز حرش هب تایصوصخ نیا .دندرک نیودت و جارختسا

.يبرغ ناملآ دننام ،یرتهتفرشیپ روشک رد يتح ،دناميم يقاب هتفاین هعسوت و یاهیشاح هقطنم ناونع هب یزرم قطانم -0

و تاناكما زا یرایسب ،ندوب یزرم ةدیدپ اما ،دشاب قطانم نیا يیایفارغج طیارش لولعم دناوتيم ندوب هیشاح هچرگ -۳ .دزاسيم لحمضم ار هقطنم نآ یاهتیلاعف

رگیدكی هب ار روشک ود ۀعسوت یاهاضف يلوصا روط هب هک يیاضف يگتسویپ و موادت ،روشک ود نایم زرم یرارقرب -9-يم یاهیشاح ،يیاضف يگتسویپ عطق لیلد هب ،زرم یوس ود رد عقاو هقطنم ود ره و دلسگيم مه زا ار دهديم دنویپ

.دنوش

یاهیشاح و ادج رگیدمه زا ،دناهدوب لصتم رگیدمه هب تیلاعف و يیاضف رظن زا ،زرم یرارقرب زا لبق هک يقطانم -4 .(Ibid, 263) تسا اهنآ ندش یاهیشاح زین یزرم يحاون نیا يگدنام بقع تلع.دنوشيم

دشر بطق هیرظن هاگدید زا زرم یطابنتسا موهفم لیلحت رب .دسريم اج نآ هب دشر بطق یاهعسوت تاریثأت عاعش هک تسا یاهطقن نیرترود ،دشر بطق هیرظن موهفم رد زرم ؛دنکيم تفایرد ار دشر بطق یاهعسوت تاعشعشت زا یدنمهرهب نیرتمک هک دوشيم قالطا یاهقطنم هب زرم ،ساسا نیا نیا ساسا هک اج نآ زا .دنوريم رامش هب رتهدنام بقع و رتهتفاین هعسوت ،مورحم بلغا ،یزرم قطانم ،تهج نیا هب یاهژیو طیارش دوجو مزلتسم ،یداصتقا نالک یراذگهیامرس و تسا يكتم يتعنص هژیو هب یداصتقا هعسوت رب هیرظن ينامز ریخأت اب ،دشر بطق هعسوت قیرط زا اهزرم هعسوت ،تسا مهارف یزکرم و ينایم قطانم رد هدمع روط هب هک تسا

هعسوت ریخات عناوم زا ...و يطابترا یاههار ندوب بسانمان ای و عطق ،يکرمگ عناوم نوچ يلماوع .دریگيم تروص یاهاضف رد جاوما تروص هب دشر بطق رد هدش داجیا هعسوت تارثا ،نامز رورم هب اما .(Andalib, 2001: 45) دنتسه و هتشاد یدایز هبذاج یاهقطنم نازیرهمانرب یارب هژیو هب ،شخپ تارثا ای نییاپ هب تشن نیا .دوشيم رشتنم دوخ فارطا .تسا هداد یرتشیب تیمومع یاهقطنم یاهیراذگتسایس رد ار نآ هدافتسا ،یروئت زا هبنج نیمه زین ًااریخا

1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 159

دهاوش ،هن ای دش دهاوخ رشتنم نوریب هب اهبطق نیا زا هعسوت جاوما ًاالوصا ایآ هک يمومع ثحب نیا دروم رد دنچ ره لباقم رد دشر یاهبطق نییاپ هب تشن و شخپ تارثا زا دوخ مهس هب نمشریه و لادریم .دراد دوجو يمک يبرجت كدنا .دناهداد رارق لیلحت و هیزجت دروم دشر یاهبطق رد ار تارثا هنوگنیا دوجو و دناهتفگ نخس ورسپاو تارثا ناسكی روط هب ذوفن تحت هقطنم دشر بطق زا هعسوت شخپ هک دنهديم ناشن ،هنیمز نیا رد دوجوم يبرجت تاعلاطم هب تبون يتقو و دنهديم صاصتخا دوخ هب ار هعسوت جاوما زا یرتشیب مهس ،فارطا مهم یاهرهش هكلب ،دتفايمن قافتا هلصاف دشر بطق زا ردقچ ره و هتفرگ رارق هعسوت جاوما ریثأت تحت ،کیدزن یاهاتسور ادتبا ،دسريم يیاتسور قطانم دشر بطق هعسوت بهاوم زا رتمک ،هدش هلوزیا و تسدرود یاهاتسور و هتفای شهاک زین هعسوت جاوما ،دوشيم هتفرگ .(Kalantari, 2001: 85) دنریگيمن رارق جاوما نیا ریثأت تحت ًاالصا ای و دنوشيم دنم هرهب نوماریپ - زکرم هیرظن هاگدید زا زرم یطابنتسا موهفم لیلحت یاوزنا هلمج زا یاهدمع یاهصخاش هب ناوتيم روشک یزکرم قطانم اب هسیاقم رد یزرم قطانم يلامجا يسررب اب

هعسوت نینچمه و نوماریپ و هیشاح رد نتفرگ رارق ،یداصتقا -يتعنص یاهبطق زا یرود ،یزرم قطانم يیایفارغج نیا طابترا رد .دربيپ روشک زکرم قطانم هب تبسن يگنهرف و یداصتقا ،يسایس ،يعامتجا فلتخم داعبا رد يگتفاین :تسا تیمها لباق دنچ يتاكن هیرظن

ناكما هک ارچ ؛دنریگيم رارق لماک يهجوتيب دروم ًاالوا ،زکرم زا رود و ينوماریپ قطانم رد ندش عقاو لیلد هب اهزرم -0 قطانم نیا دوجوم عبانم لقادح ،يهجوتيب لیلد هب ًاایناث .تسا زکرم هب کیدزن قطانم زا رتمک اهنآ عبانم زا یرادربهرهب .دنبایيم لیامت نآ هب کیدزن قطانم ای یزکرم قطانم یوس هب زین

هب یزرم قطانم رد يگتفای هعسوت تعرس ،هقطنم زکرم زا یزرم قطانم یرادربهرهب و یریذپریثأت ،ریخأت لیلد هب -۳ .دریگيم تروص یدنک و هافر زا یرادروخرب حطس رد يشحاف یاهتوافت ...و يگتفاین هعسوت و يیایفارغج یاوزنا هطساو هب یزرم يحاون -9 هطبار کی داجیا و هیحان ود نیا تسسگ هب رجنم ،هدمع یاهتوافت نیا هک دنراد يتیعمج هدمع زکارم اب هعسوت .دوشيم زکرم عفن هب یرامثتسا هطبار نآ ساسا رب هک تسا یزرم هیحان یوس هب يتیعمج زکارم و تلود هژیو هجوت نیبم رکذلاقوف دراوم هعومجم رد هک هدش يناگمه هافر و هعسوت ،تیعمج تیبثت ،يیارگمه داجیا هب رجنم و دوشيم رارقرب نوماریپ و زکرم نیب ينیون ددرگيم فوطعم يیارگمه و نورد هب هاگن تمس هب ،جراخ هب هاگن یاج هب نیشنزرم تیعمج هاگن ،تروص نیا(Fakhr Fatemi, 2004: 34-36). هعلاطم دروم هقطنم یفرعم مه ناتسکاپ روشک اب رتمولیک 159 زا شیب و تسا هدش عقاو ناتسچولب و ناتسیس ناتسا قرش رد هواجریم ناتسرهش ناتسرهش اب برغ و لامش زا و ناتسکاپ روشک هب قرش بونج و قرش ،قرش لامش زا ناتسرهش نیا .تسا زرم هیناث 3/4 و هقیقد 0 و هجرد 3۳ رد ناتسرهش نیا .دراد طابترا شاخ ناتسرهش اب برغ بونج و بونج رد و نادهاز تفاسم .تسا هدش عقاو ایرد حطس زا رتم 151 عافترا اب و يیایفارغج لوط هیناث ۳/۳ و هقیقد 0۳ و هجرد 09 و ضرع

959 ...یاهرودیرک یداصتقا شقن يجنساو

رتمولیک 1119 زا شیب ناتسرهش نیا تحاسم .دشابيم رتمولیک 1130 دودح روشک زکرم ات هواجریم ناتسرهش زکرم تسا هدش لیكشت ناتسهد تفه زا ناتسرهش نیا ،تسا یزکرم و کلم گیر ،زیدال شخب هس یاراد و دشاب يم عبرم ود و (هدنا و هموح) یزکرم شخب رد ناتسهد ود ،(نیمت ،دابآ نوج ،زیدال) زیدال شخب رد نآ ناتسهد هس هک رتمولیک 1159 زا شیب يتعسو اب زیدال شخب .دنشابيم عقاو (بالهت و کلم گیر) کلم گیر شخب رد زین ناتسهد .(Governorate of Sistan and Baluchestan, 2018) تسا ناتسرهش نیا شخب نیرتعیسو و عبرم

هعلاطم دروم هدودحم تیعقوم :(1) لکش

Source: Research findings

قیقحت شور

رب هوالع يملع یاهخساپ نتفای یارب ،هدش حرطم یاهشسرپ و شهوژپ يلصا فده هب هجوت اب رضاح شهوژپ داعبا رد یرهش هعسوت هئارا ددصرد هواجریم یرهش رادیاپ هعسوت رب یزرم یاهرودیورک یداصتقا شقن يسررب اشگهر یرهش یهنیمز رد نازیرهمانرب و ناریگمیمصت یارب دناوتيم نآ زا هلصاح جیاتن .دشابيم یدبلاک و يعامتجا عبانم قیرط زا نآ یاههداد و يلیلحت ،يفیصوت قیقحت شور .دراد یدربراک يتیهام رضاح شهوژپ نیاربانب .دشاب عمج رضاح شهوژپ رد .تسا هدش مهارف (هبحاصم ،همانشسرپ) ينادبم و (تنرتنیا ،یرادرب شیف) لماش یاهناخباتک ناصصختم و هواجریم رهش نینکاس .تسا هدوب يیارقتسا تروص هب حیاتن میمعت و يسایق شور هب یرظن ينابم یروآ اب ناگروم لودج زا هدافتسا اب هنومن هعماج .دندش باختنا رضاح شهوژپ هعماج ناونع هب يتاعلاطم دروم هزوح رد نیا رد تسا رکذ نایاش .دش نییعت رفن 199 دادعت دشابيم (3593) 5390 لاس رد هواجریم رهش تیعمج هب هجوت-هیوگ ادتبا ،هواجریم رهش یدبلاک و يعامتجا هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن شجنس روظنم هب شهوژپ

1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 259

لدم و SPSS رازفا مرن قیرط زا اههتفای لیلحت و هیزجت شور .دش سكعنم همانشسرپ بلاق رد و دش جارختسا اه .تسا هدش ماجنا يلماع لیلحت صصختم یدارفا طسوت ًاالومعم ،نومزآ کی يیاوتحم رابتعا .تسا يیاوتحم رابتعا ساسا رب شهوژپ نیا يیاور رابتعا زا یدادعت رایتخا رد هدش هیهت همانشسرپ ،شهوژپ نیا رابتعا شیازفا یارب .دوشيم نییعت هعلاطم دروم عوضوم رد بیرض زا هدافتسا اب شهوژپ نیا رد يیایاپ .دنیامن نایب ار دوخ رظن و هدومن هعلاطم ات هدش هداد رارق علطم دیتاسا هچره .دشاب کی ات رفص نیب دناوتيم خابنورک یافلآ هنماد .دیدرگ هبساحم SPSS یرازفامرن هتسب زا خابنورک یافلآ يیایاپ دقاف راک رازبا دشاب 5/1 زا رتمک خابنورک یافلآ رگا .تسا رتشیب يیایاپ دنک لیم 0 تمس هب خابنورک یافلآ یافلآ بیرض اب همانشسرپ شهوژپ نیا رد .دراد ار لوبق لباق و طسوتم يیایاپ 0/1 ات 5/1 خابنورک یافلآ .تسا .تسا رادروخرب يلوبق لباق يیایاپ زا ،310/1 خابنورک یسررب دروم یاهصخاش و داعبا

یسررب دروم یاهصخاش و داعبا :(1) لودج داعبا اهصخاش

يیاصف تلادع یدبلاک

يشكهز متسیس لیمكت رد حالصا یدیلوت یاهتیلاعف یارب بسانمان يبایناكم يشزومآ زکارم هب يسرتسد يتشادهب زکارم هب يسرتسد بسانم لقن و لمح هب يسرتسد یزرواشک يضارا و تاغاب زا تظافح و يهدناماس زبس یاضف هب يسرتسد هار تیفیک رهش حطس رباعم يیانشور يیاصف تلادع

يعامتجا تاناكما زا تیاضر

يعامتجا تلادع شنت مدع يگدنز زا تیاضر تکراشم تینما زا تیاضر قلعت نازیم تفرشیپ تصرف يشزومآ تاناكما زا تیاضر داوساب دارفا دادعت شیازفا يلغش هزیگنا شیازفا

Source: Research findings

قیقحت یاههتفای

هواجریم رهش یدبلاک هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ریثات نازیم یسررب هواجریم رهش یدبلاک هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ریثات نازیم يسررب هب شهوژپ زا تمسق نیا رد هتسباو ریغتم رب لقتسم ریغتم نازیم يسررب تهج یاهنومن کت يت نومزآ زا تمسق نیا رد اذل .تسا هدش هتخادرپ .(۳) لودج .تسا هدش هدافتسا

959 ...یاهرودیرک یداصتقا شقن يجنساو

یاهنومن کت T نومزآ زا هدافتسا اب یدبلاک هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ریثات نازیم یسررب :(2) لودج يضرف نیگنایم :(9) طسوتم دح نانیمطا لصاف (هنماد ۳) یرادانعم T نیگنایم اهصخاش

53/1 توافت

نییاپ الاب 95/9 91/4 111/1 0۳4/۳9 11/9 يیاصف تلادع 95/9 11/9 111/1 943/59 19/9 يشكهز متسیس لیمكت رد حالصا 54/9 33/9 111/1 011/49 00/9 یدیلوت یاهتیلاعف یارب بسانمان يبایناكم 59/9 43/9 111/1 ۳15/49 90/9 يشزومآ زکارم هب يسرتسد 49/9 31/9 111/1 394/0۳ 00/9 يتشادهب زکارم هب يسرتسد 13/9 03/9 111/1 950/95 10/4 بسانم لقن و لمح هب يسرتسد 53/9 50/4 111/1 904/19 91/4 یزرواشک يضارا و تاغاب زا تظافح و يهدناماس 09/9 10/4 111/1 111/19 91/9 زبس یاضف هب يسرتسد 31/9 ۳1/4 111/1 045/15 11/4 هار تیفیک 11/4 09/4 111/1 040/3۳ 50/4 رهش حطس رباعم يیانشور

Source: Research findings

یاهنومن کت T نومزآ زا هدافتسا اب یدبلاک هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا ریثات نازیم يسررب لودج جیاتن رد 111/1 هدمآ تسد هب یرادانعم حطس نینچمه و ،9 ددع طسوتم دح زا رتالاب هدمآ تسد هب نیگنایم اب ،داد ناشن

.دشابيم یدبلاک هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ریثات دایز نازیم هدنهد ناشن ،53/1 حطس هواجریم رهش یعامتجا هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا ریثات نازیم یسررب هواجریم رهش يعامتجا هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ریثات نازیم يسررب هب شهوژپ زا تمسق نیا رد هتسباو ریغتم رب لقتسم ریغتم نازیم يسررب تهج یاهنومن کت يت نومزآ زا تمسق نیا رد اذل .تسا هدش هتخادرپ .(9) لودج .تسا هدش هدافتسا

یاهنومن کت T نومزآ زا هدافتسا اب یعامتجا هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا ریثات نازیم یسررب :(3) لودج يضرف نیگنایم :(9) طسوتم دح نانیمطا لصاف (هنماد ۳) یرادانعم T نیگنایم اهصخاش

53/1 توافت

نییاپ الاب 49/9 91/9 111/1 093/54 35/9 تاناكما زا تیاضر 54/9 ۳3/9 111/1 314/55 90/9 يعامتجا تلادع 31/9 90/4 111/1 143/۳9 ۳1/4 شنت مدع ۳0/9 04/9 111/1 331/04 1۳/9 يگدنز زا تیاضر 45/9 ۳1/9 111/1 31۳/45 09/9 تکراشم 55/9 10/9 111/1 190/99 59/9 تینما زا تیاضر 9۳/9 05/9 111/1 90۳/05 49/9 قلعت نازیم 31/9 10/4 111/1 94/۳5 53/9 تفرشیپ تصرف 99/9 01/9 111/1 945/54 95/9 يشزومآ تاناكما زا تیاضر 04/9 31/9 111/1 ۳94/55 ۳0/9 داوساب دارفا دادعت شیازفا 59/9 13/9 111/1 945/54 10/9 يلغش هزیگنا شیازفا

Source: Research findings

یاهنومن کت T نومزآ زا هدافتسا اب يعامتجا هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا ریثات نازیم يسررب لودج جیاتن رد 111/1 هدمآ تسد هب یرادانعم حطس نینچمه و 9 ددع طسوتم دح زا رتالاب هدمآ تسد هب نیگنایم اب ،داد ناشن

.دشابيم يعامتجا هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ریثات دایز نازیم هدنهد ناشن ،53/1 حطس

1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 459

یلماع لیلحت زا هدافتسا اب هواجریم یزرم یاهرودیرک یداصتقا هعسوت تهج وگلا داهنیشیپ هلحرم نیا رد هک هتخادرپ یدانسا شور ساسا رب قیقحت هنیشیپ و یرظن ينابم يسررب هب ققحم ادتبا تمسق نیا رد کینكت زا هدافتسا اب زین دعب هلحرم رد .دندیرگ يهدنامزاس و یروآدرگ رظن دروم یاهصخاش ،بلاطم یروآ عمج اب رد هک دنتفرگ رارق شهوژپ همانشسرپ یانبم و نییعت هواجریم یزرم رودیرک یداصتقا هعسوت رثوم یاهراكهار يفلد دییات دروم خابنورک یافلآ بیرض ساسا رب زین همانشسرپ يیایاپ ،يیاوتحم و یروص يیاور دییات نمض هلحرم نیا

تالداعم یزاسلدم و مود هبترم يلماع لیلحت هلیسو هب و هزاس يیاور نییعت لماش زین يیاهن هلحرم .دش عقاو نومزآ زا ،يلماع لدم و راتخاس يیاسانش یارب يلماع لیلحت ندوب بسانم يسررب تهج ادتبا رد .دشابيم یراتخاس دادعت تیافک تهج (KMO) نیكلاو و ریم ،رسیک رایعم ،(4) لودج زا لصاح جیاتن .تسا هدش هدافتسا تلتراب ،تسا 51/1 زا رتكچوک هک تلتراب نومزآ یرادانعم حطس هب هجوت اب و دهديم ناشن ار 591/1 اب ربارب یددع ،هنومن .تسا بسانم ،يلماع لدم و راتخاس يیاسانش یارب يلماع لیلحت هک ددرگيم صخشم

KMO صخاش و تلتراب نومزآ :(4) لودج

يعضو یاهراكهار 591/1 یریگهنومن تیافک تهج KMO صخاش 09۳0 ود يخ صخاش 150 یدازآ هجرد 111/1 یرادانعم حطس

Source: Research findings

ربارب صخاش ره فیدر لودج نیا رد .دهديم ناشن ار يجارختسا كارتشا و هیلوا كارتشا بیترت هب ،(5) لودج رد .تسا شهوژپ همانشسرپ رد صخاش نآ فیدر اب کی ره رگا و دنهديم ناشن رتهب ار اهریغتم ،هدش جارختسا یاهلماع ،دشاب رتگرزب يجارختسا كارتشا رادقم هچ ره يتسیاب ساسا نیا رب .دوش يمازلا یرگید لماع جارختسا تسا نكمم ،دنشاب کچوک رایسب يجارختسا ریداقم زا .دندرگ فذح دنتسه 5/1 زا رتمک اهنآ يجارختسا كارتشا هک يیاهلماع

یجارختسا کارتشا و هیلوا کارتشا هب طوبرم هداتس :(5) لودج مود هلحرم يجارختسا كارتشا لوا هلحرم يجارختسا كارتشا هیلوا كارتشا صخاش

0 111/0 110/1 110/1

۳ 111/0 945/1 105/1

9 111/0 900/1 900/1

4 111/0 509/1 110/1

5 111/0 319/1 139/1

9 111/0 501/1 301/1 0 111/0 954/1 -

1 111/0 955/1 105/1

3 111/0 599/1 109/1

10 111/0 131/1 131/1

Source: Research findings سنایراو فیصوت هب طوبرم هداتس :(6) لودج

شخرچ اب هژیو ریداقم شخرچ نودب اب هژیو ریداقم صخاش نییعت یارب هژیو ریداقم يعمجت دصرد سنایراو مهس عومجم يعمجت دصرد سنایراو مهس عومجم يعمجت دصرد سنایراو مهس عومجم فیدر0 599/0 9۳0/5۳ 9۳0/5۳ 599/0 9۳0/5۳ 9۳0/5۳ 901/0 901/4۳ 590/9۳ ۳ 09۳/9 ۳49/1۳ 940/54 09۳/9 ۳49/1۳ 940/54 409/9 ۳94/30 900/54

Source: Research findings

559 ...یاهرودیرک یداصتقا شقن يجنساو

لدم شزارب اب طبترم یاهصخاش :(7) لودج لوبق دروم هنماد رادقم صخاش ناونع

X2/df 05/۳ 9 زا رتگرزب RMSEA 91/1 لوبقم یاطخ 11/1 زا رتكچوک ،بسانم شزارب 51/1 ا رتكچوک

GFI 93/1 3/1 زا رتشیب NFI ۳3/1 3/1 زا رتشیب CFI 13/1 3/1 زا رتشیب

Source: Research findings

طیحم رد مود هبترم يلماع لیلحت ساسا رب هداد لیلحت زا لصاح لدم شزارب هب طوبرم یاهصخاش ،(0) لودج هجوت اب هک تسا هدش شرازگ 05/۳ ربارب یدازآ هجرد هب یاک روذجم تبسن لودج نیا رد .دهديم شیامن ار لرزیل-يم ناشن ار ،91/1 ددع زین لدم نیا رد (RMSEA) بیرقت یاطخ شزارب رگنایب ،دشابيم 9 زا رتمک یددع هكنیا هب نیگنایم مود هشیر .درادن يفیعض شزارب لدم هک دهديم ناشن ،تسا 11/1 زا رتنییاپ ددع نیا هک يیاجنآ زا هک دهد .دیامنيم دییات ار لدم شزارب ،تسا کیدزن رفص رادقم هب هک يیاجنآ زا زین (91/1) اههدنام سپ

درادناتسا تلاح رد هدش هئارا مود هبترم یلماع لیلحت و یراتخاس تالداعم لدم :(2) لکش

Source: Research findings

-صخاش و دنهديم رارق تیامح دروم ار وگلا يبوخ هب هدش یروآ عمج یاههداد هک دنهديم ناشن جیاتن عقاو رد صخشم مود هبترم يلماع لیلحت يسررب زا سپ نینچمه .دراد اههداد طسوت وگلا بوخ شزارب زا ناشن يلک یاه هدش هدومیپ لحارم هطساو هب اذل .دننکيم تیامح يبوخ هب ار اهصخاش و هدوب راد ينعم يلماع یاهراب مامت هک دش .تسا هدش هئارا یداصتقا هعسوت یاهراكهار ،(1) لودج ،شهوژپ لدم دییات و

1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 659

هواجریم یزرم رودیرک یداصتقا هعسوت رد رثوم یاهراکهار :(1) لودج درادناتسا تلاح رد يگتسبمه يلماعراب صخاش لماوع 09/1 44/1 تیریدم يناسنا یورین يلخاد

00/1 99/1 راک یاهدنیارف 91/1 99/1 تازیهجت و تاناكما

09/1 50/1 تلود یاهقیوشت و اهتیامح 01/1 00/1 يیانبریز تاتسیسات و اهتخاسریز

99/1 45/1 یداصتقا لماوع يجراخ 31/1 09/1 يسایس لماوع 91/1 35/1 یراجت طباور هعسوت 19/1 44/1 یژولونكت یاهتفرشیپ ۳1/1 09/1 يللملانیب يبایرازاب

Source: Research findings

.تسا هدش انب يجراخ و يلخاد لماع ود یانبم رب رضاح شهوژپ رد هدش هئارا یاهراكهار یوگلا عقاو رد تایضرف نومزآ

روط هب لیذ لودج رد جیاتن ،دش هدافتسا رئوكسا یاک نومزآ زا شهوژپ تایضرف نومزآ يسررب تهج زین همادا رد .تسا هدش هداد حیضوت لماک ،44/19 رئوكسا یاک اب يعامتجا دعب ،هدش حرطم داعبا نیب رد ،دوشيم هدید (3) یهرامش لودج رد هک هنوگنامه و رادانعم طابترا یایوگ ،تسا 51/1 زا رتمک هدمآ تسد هب یرادانعم حطس و 09/1۳ رئوكسا یاک اب یدبلاک دعب .دشابيم هواجریم یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن و یدبلاک و يعامتجا هعسوت نیب تبثم

هواجریم یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن و یدبلاک و یعامتجا هعسوت طابترا تهج ریوکسا یاک نومزآ جیاتن :(3) لودج یاک داعبا

ریوكسا یرادانعم حطس زرمارک یو

111/1 939/1 44/19 يعامتجا 511/1 535/1 09/1۳ یداصتقا

Source: Research findings

هدش هتخادرپ یدبلاک و يعامتجا هعسوت و هواجریم یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن سنایراو لیلحت هب زین همادا رد .تسا

یدبلاک و یعامتجا هعسوت رد هواجریم یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن تاریثات سنایراو لیلحت :(11) لودج هناگدنچ يگتسبمه بیرض نییعت بیرض هدش حیحصت نییعت بیرض رایعم هابتشا

954۳/1 010/1 130/1 109/1 Source: Research findings

هواجریم یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن سنایراو لیلحت ،داد ناشن (10) لودج رد ينویسرگر شزارب لدم جیاتن رب لقتسم ریغتم دایز یالاب بیرض هدنهد ناشن ،010/1 هدش حیحصت نییعت بیرض اب ،یدبلاک و يعامتجا هعسوت رد .دشابيم اههتسباو ریغتم یریگهجیتن ،يلم تدحو ،يتینما ،یداصتقا نوچمه یاهداعلا قوف کیتلپوئژ یاهتیفرظ ندوب اراد اب ناریا قرش بونج یاهزرم اب قطانم زا يكی .تسا روشک رد تردق هدننک دیلوت یاهدرکراک دحاو ،يللملانیب و یاهقطنم تاطابترا ،يسرتسد یزرم رودیرک یداصتقا شقن يسررب هب رضاح شهوژپ اذل .دشابيم هواجریم روشک قرش بونج رد یزرم تیمها

759 ...یاهرودیرک یداصتقا شقن يجنساو

تهج يیاهراكهار هئارا تهج یداهنشیپ لدم جیاتن .تسا هدش هتخادرپ یدبلاک و يعامتجا هعسوت رد هواجریم یدازآ هجرد هب یاک روذجم تبسن ،داد ناشن يلماع لیلحت لدم زا هدافتسا اب هواجریم یزرم رودیرک یداصتقا هعسوت بیرقت یاطخ شزارب رگنایب ،دشابيم 9 زا رتمک یددع هكنیا هب هجوت اب هک تسا هدش شرازگ 05/۳ ربارب(RMSEA) يم ناشن ،تسا 11/1 زا رتنییاپ ددع نیا هک يیاجنآ زا هک دهديم ناشن ار ،91/1 ددع زین لدم نیا رد- کیدزن رفص رادقم هب هک يیاجنآ زا زین (91/1) اههدنام سپ نیگنایم مود هشیر .درادن يفیعض شزارب لدم هک دهد دنهديم رارق تیامح دروم ار وگلا يبوخ هب هدش یروآ عمج یاههداد عقاو رد .دیامنيم دییات ار لدم شزارب ،تسا نینچمه .دراد اههداد طسوت وگلا بوخ شزارب زا ناشن يلک يجراخ و يلخاد لماوع رد هدش هئارا یاهراكهار و يبوخ هب ار اهصخاش و هدوب راد ينعم يلماع یاهراب مامت هک دش صخشم مود هبترم يلماع لیلحت يسررب زا سپ

رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ریثات نازیم يسررب تهج یاهنومن کت T نومزآ جیاتن نینچمه .دننکيم تیامح یرادانعم حطس نینچمه و ،9 ددع طسوتم دح زا رتالاب هدمآ تسد هب نیگنایم اب ،داد ناشن یدبلاک و يعامتجا هعسوت هعسوت رد یزرم یاهرودیرک یداصتقا شقن ریثات دایز نازیم هدنهد ناشن ،53/1 حطس رد 111/1 هدمآ تسد هب رد ،دش هدافتسا رئوكسا یاک نومزآ زا شهوژپ هیضرف نومزآ يسررب تهج زین همادا رد .دشابيم یدبلاک و يعامتجا هب یرادانعم حطس و ،09/1۳ رئوكسا یاک اب یدبلاک دعب ،44/19 رئوكسا یاک اب يعامتجا دعب ،هدش حرطم داعبا نیب یداصتقا شقن و یدبلاک و يعامتجا هعسوت نیب تبثم و رادانعم طابترا یایوگ ،تسا 51/1 زا رتمک هدمآ تسد و يعامتجا هعسوت رد یزرم رودیرک یداصتقا شقن تیبولطم تهج زین همادا رد .دشابيم هواجریم یزرم یاهرودیرک رد یدعب دنچ تالضعم و يگدیچیپ هب هجوت اب عقاو رد:ددرگيم هئارا ریز حرش هب يتداهنشیپ هواجریم رهش یدبلاک يفلتخم یاهلحهار و اهدركیور دیاب هكلب ،تشگ هداس لح هار کی لابند اهنآ لح یارب دیابن هواجریم یزرم قطانم .دومن هئارا تالضعم نیا ربارب رد ار یدابم تیوقت و قطانم ریاس اب طابترا لیهست تهج لقن و لمح و اههداج ،يطابترا یاهتخاسریز تیفرظ • .هواجریم یزرم رودیرک يجورخ و یدورو

یدبلاک و يعامتجا هعسوت تهج هقطنم یداصتقا یاهتیزم قلخ و اهتیزم يیاسانش تهج مزال تاعلاطم ماجنا • .هقطنم

تبثم تارثا دروم رد هاجریم یزرم هچرازاب هب نانآ هب يكیدزن لیلد هب هواجریم رهش نینکاس هب نداد يهاگآ • .هطوبرم نیلوئسم اب رتشیب هچ ره یراكمه و تکراشم یارب هچرازاب

داهنشیپ هقطنم رد يلغش عونت شرتسگ و تیلاعف نیا يهددوس يفرط زا و اهدمآرد حطس نتفر الاب هب هجوت اب • يبسن یاهتیزم و اهتیلباق يسررب هب هجوت اب هقطنم داصتقا سرتسگ تهج تلود یراذگ هیامرس نازیم هک دوشيم .دبای شیازفا هواجریم

لكش هب هتسناوتن هواجریم یزرم رودیرک فیعض دركلمع هنافساتم ،یداصتقا رظن زا هواجریم زرم دركلمع دوبهب • هب زاین یوس نیا زا ناتسرهش نیا رد ينوناقریغ تراجت شرتسگ رب هدش يلیلد دوخ نیا و دنیامن لمع یداصتقا .دسريم رظن هب یرورض تلود فرط زا یزرم رودیرک یداصتقا شقن يیاسانش و دركلمع يبایزرا

1199 راهب ،مود هرامش ،مهدزاود لاس – يناسنا یایفارغج رد ون یاه شرگن يشهوژپ - يملع همانلصف 859

Reference Akhgari, M, Barzegar, R. (2016), Analysis of the Effects of Border Market Development on

Surrounding Areas (Case Study: Mahirood Border market, Sarbisheh), Third International Conference on Engineering, Science and Technology, Batumi, Georgia. (In Persian).

Andalib, A.R. (2000), Border area Land use Planning, Ph.D. Thesis, Department of Urban Planning, Faculty of Fine Arts, University of Tehran, Tehran. (In Persian).

Andalib, A.R. (2001), Basic Theory and Principles of Land use Planning of the Border Areas of the Islamic Republic of Iran, Faculty of command of the IRGC headquarters. (In Persian).

Andalib, A.R. (2001), the basic theory Land use planning of the Border Areas. The Great War, Tehran. (In Persian).

Chandoevwit, Worawan, Yongyuth Chalamwong, Srawooth Paitoonpong, (2004), Thailland’s Cross Border economy,A Case Study of Sa Kaeoand ChiangRai; Thailand Development Resource Institute (TDRI).

Fakhr Fatemi, A.A. (2004), Role of Border Markets in Population Stabilization and Rural Development, Master's thesis of Shahid Beheshti University. (In Persian).

Gharabaqian, M, (1992), Growth and Development (Volume II), Momtaz Publications, First Edition. (In Persian).

Governorate of Sistan and Baluchestan, (2018). (In Persian). Haghighi, Mo. (2009), International Business, Tehran University Press, Sixth Edition. (In Persian). Jones, Phillip, n. and Wild, Trevor. (1994). Opening the Frontier: Recent Spatial Impacts in the

Former Inner-German Border Zone; Regional Studies, Vol. 28.3; pp 259-273. Kalantari, Kh. (2001), Regional Planning (Theories and Techniques), Tehran: Khostbn Publications,

Anvar Danesh. (In Persian). Khalili, M, Menshadi, M, Azmodeh, F, (2011), Geo-economics conditions of development of south

east of Iran, Journal of Foreign Relations, Volume 3, Issue 4 (12), pp. 124-81. (In Persian). Kladivo, Petr., Ptacek, Pavel., Roubinek, Pavel., Ziener, Karen. (2012), The Czech-Polish and

Austrian Slovenian borderlands –similarities and differences in the development and typology of regions. Moravian geographical reports, 20, (3), 48-63.

Laine, Jussi. (2006), Perceptions toward the Opening of the Finnish Russian border – border as a barrier among actors involved. University of Joensuu, Department of Geography, Master’s thesis, 10 (7), 124- 141.

Lisit, F. (2008), National Economy and World Economy, Publication Co., Translation by Nader Motamedi, First Edition. (In Persian).

Management and Planning Organization (1999), First National Report on Human Development of the Islamic Republic of Iran. (In Persian).

Motiei Langrodi, S.H. (1994), Economic geography of Iran, Volume I, Ferdowsi University of Mashhad. (In Persian).

Pirali, A.R, Siadat, S, (2012), Strategy for economic development in the border using SWOT Model Case Studs of Eastern Border Cities, National Conference on Border and Security Cities, Challenges and Approaches, Zahedan, Sistan and Baluchestan University. (In Persian).

Romina, E, Pour Azizi, A, Bayazi, S.T, (2017), The Effect of Economic Transactions on the Development of Border Cities: A Case Study of Piranshahr City, Journal of Human Geography Research, Vol. 49. (In Persian).

Sadati Jafarabadi, H, (2012), Investigating the Role and Economic Function of the Khorasan Razavi Border with Afghanistan and Its Influence on the Border Security of the Province, the National Conference on Border and Security Cities, Challenges and Approaches, Zahedan, Sistan and Baluchestan University. (In Persian).

The Ministry of Commerce (2000), an analysis of the status of common border markets since the beginning of its activities, the Deputy Director of Planning and Economic Studies of the Office of Research and Economic Research. (In Persian).

Yazdani, M, Farahani, H, Ghaderi, A, Ismaili, Kh. (2003), Assessing the socioeconomic status of border cities, with an emphasis on the role of border exchanges, Case: Shabaneh, National

159 ...یاهرودیرک یداصتقا شقن يجنساو

Conference on Sustainable Architecture and Urban Development, Boukan, Sazeh Kavir Co. (In Persian).

Yousefi, M., Rasouli, S.H. (2015), Investigating the Factors Affecting the Sustainable Development of Taybad City, Emphasizing the Boundary Position, International Conference on New Research Findings in Science, Engineering and Technology, Focusing on Necessary Needs, Mashhad. (In Persian).