Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs...

28
1 Çocukta Yaratıcılık 2 Yaratıcılık nedir? Yaratıcılık ne değildir? Yaratıcılığa ait süreçler Yaratıcılık kavramını açıklayan yaklaşımlar Yaratıcılığın boyutları Konu Başlıkları

Transcript of Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs...

Page 1: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

1

Çocukta Yaratıcılık

2

• Yaratıcılık nedir?

• Yaratıcılık ne değildir?

• Yaratıcılığa ait süreçler

• Yaratıcılık kavramını açıklayan yaklaşımlar

• Yaratıcılığın boyutları

Konu Başlıkları

Page 2: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

2

3

Yaratıcılık Nedir?

Genel olarak tek bir tanımla ifade edilmesi zor olan bir kavram olan yaratıcılık, tarih boyunca çeşitli bilim adamlarınca

farklı yönleriyle ele alınmış ve farklı tanımlamalarla ifade edilmeye çalışılmıştır.

4

Yaratıcılık Nedir?

Bunlardan bazıları;

• Torrence'e göre yaratıcılık; problemlere, bilgi eksikliğine ve mevcut olmayan durumlara karşı duyarlı olup

güçlüklere orijinal çözümler bulmaya dönük sezgisel bir süreçtir.

• Barlet ise yaratıcılığı, kalıbın dışına taşma, herkesin gittiği yoldan ayrılıp deney ve deneyimlere açık olmak olarak

tanımlamaktadır.

Page 3: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

3

5

Yaratıcılık Nedir?

• Mumford, yaratıcılığı felsefeden müziğe çeşitli alanlarda yeni ve özgün fikirler üretme yeteneği olarak

görmektedir.

• Weis'e göre yaratıcılık, yeni bir ürün ortaya koymak için zihne yeni bir şekil verme ve yeni bir şeyin oluşmasını

sağlamadır.

6

Yaratıcılık Nedir?

• Isabell ve Raines yaratıcılığı, ön bilgi ve deneyimlerin yeni çözümler üretmesi,

• Mayesk ise özgün davranma biçimi şeklinde tanımlamıştır.

Page 4: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

4

7

Yaratıcılık Nedir?

Sonuç olarak;

• yaratıcılık, maksatlı bir şekilde, çözümlemeli düşünme yöntemlerini kullanarak ortaya çıkarılan özgün ürün, tutum

ve davranış biçimidir. İnsanın yaşamının her evresinde ortaya çıkabilecek bir yeti ve düşüncelerin en özgür

halidir.

8

Yaratıcılık Ne Değildir?

• Yaratıcılık asla farklı olma adına aykırılaşma, komikleşme ya da tuhaf olma değildir.

• Yaratıcılık kişiye özel bir problem çözme şeklidir ve beraberinde düşüncede esneklik ve maddeye uyum

sağlama yetisi gerektirir.

• Çok zeki bir çocuk yüksek düzeyde bir yaratıcılığa sahip olmayabilir. Yetenek ise belirli bir konuda sahip

olunan teknik bilgidir.

• Aynı şekilde muhteşem bir tekniğe sahip bir sanatçı da yaratıcı olmayabilir.

Page 5: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

5

9

Yaratıcılık Ne Değildir?

• Ayrıca yaratıcılığın sadece müzik, sanat ya da edebiyatta olmadığı, fen bilimlerinde, sosyal

çalışmalarda ve eğitimde de uygulanabileceği akılda tutulmalıdır.

Yaratıcılık;

• çalışmakla gelişen, deneyimle pekiştirilen, gözlem ile çeşitlenebilen, algı ile yaratılan sezgisel

bir işleyiştir.

10

Yaratıcılık Ne Değildir?

Yaşla alakalı bir süreçte değildir. Her yaşta geliştirilecek bir döngünün eseridir.

• Küçük bir çocuk ya da bir yetişkinin kat edeceği yol kendi yaratıcı iradesi ile sınırlıdır. Bu

nedenle her dönemin sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi, kararlı, mutlu ve yaratıcı bireyler

yetiştirilmesi açısından önem taşımaktadır.

Page 6: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

6

11

Yaratıcılık Ne Değildir?

Yaratıcılık, bizleri sadece farklı kılar anlayışı da doğru değildir. Çünkü çağımız her işte yaratıcılığı gerektiren bir

yöne doğru yol almaktadır.

Çağımızın en önemli özelliği ise her açıdan donanımlı bireylere duyulan ihtiyaçtır.

Yaratıcılık sadece kestirilemeyen ürünler ortaya koyma değildir.

Yaratıcılık, geçmişten gelen birikimin yeniden sentezlenip özgün yapıtlara dönüştürülmesidir. Yani her

seferinden yerinden yaratmadır. Sentezdeki orjinalliktir. Gerçekliğe yenilik katmadır.

12

Yaratıcılık Ne Değildir?

Sanatçılara, modacılara, tasarımcılara özgü bir kavram da değildir yaratıcılık. Yaratıcılık, yaşamla gelişen,

araştırmaya dayanan her bireyin orijinal çıkarımıdır.

Yaratıcı düşünür;

yeni alanlara, yeni gözlemlere ve kestirimlere ulaşan kimsedir. Yaratıcılık, okuma becerisi gibi geliştirilebilen

bir beceridir.

Page 7: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

7

13

Yaratıcılık Ne Değildir?

Yaratıcılık sonuç değil, bir süreçtir.

İhmal edilen bir süreç. Teorik zekanın geliştirilmesinde etkendir. Eğitim sistemimizde toplumun en çok ihtiyaç

duyduğu orijinal fikirlerin uyaranıdır.

Dinamik olmak ve durmadan dönüşen bir çağa ayak uydurmak için insanlığın verdiği en uygun tepkidir.

14

Yaratıcılık Ne Değildir?

Bilgiyi biriktirmek değildir.

Sayısız bilgilerin üstesinden gelmek için çeşitli bilgiler arası ilişkiyi görebilmektir.

Kalıpları geçici görmek ve kendine özgü olabilmektir. Yalnızca bakmak ya da görmek değil, işitmek,

dokunmak, hissetmek ve duyumsamaktır.

Page 8: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

8

15

Yaratıcılık Ne Değildir?

Mutlak değildir. Analitiktir.

Duruma eleştirel bakmak, yeni önermeler sunmak, problemi özgün olarak yorumlamak, çok yönlü olmak,

bilgiye ulaşma yollarını öğrenmektir. Değişime direnmemektir.

16

Yaratıcılığa Ait SüreçlerAlgı

• Algı, duyumların beyinde zihinsel işlemlere tabi tutulmasıyla ortaya çıkar.

• Algı, duyumların bizim motivasyonumuza, beklentilerimize ve geçmiş deneyimlerimize göre zihnimizde yeniden

canlandırılmasıdır. Çünkü varlıklar aslında göründüğü gibi değildir.

• Beş duyumuz ile algılandığı gibidir. Yani bizim algıladığımız mevcuttan farklıdır. Yaratıcılığın kişiye özgü farklı bir ürün olarak

ortaya çıkmasının temelinde aslında maddenin nasıl algılandığı yatmaktadır.

Page 9: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

9

17

Yaratıcılığa Ait SüreçlerAlgı

• Bu anlamda algı; belli bir anda duyularımızı doğrudan doğruya uyaran nesne ya da olaylar hakkında özgün bilgi edinilmesi

anlamına gelmektedir.

• Algılar bilgiyi gerektirir. Çünkü algı sırasında nesne, geçmişte edinilmiş ilgili deneyimin ışığında görülüp, yorumlanır.

• Çevreden gelen uyarıcılar, doğrudan algı alanımıza girmemekte, belli bir seçime uğramaktadırlar.

18

Yaratıcılığa Ait SüreçlerAlgı

• Bu seçimlik algılama, hem zaman hem de harcanan enerji bakımından kişinin kavrama kapasitesine yardımcı olmaktadır.

• Yani herhangi bir uyaranın ne tür bir algılama gerektirdiği kritik noktasının tespiti, hem algılama hızına hem de anlaşılma

niteliğine etki edecektir. Bu da kişiyi algılama stratejisi geliştirmeye iter.

Page 10: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

10

19

Yaratıcılığa Ait SüreçlerAlgı

• Böyle bir stratejinin gelişiminde veriyi algılamanın hızı, doğruluk derecesi ve miktarı büyük ölçüde bireyin genetik donanımı

ile ilgili olabilir.

• Bunlar iyi organize edilmiş uyarıcılar ve nitelikli bilgilerle gelişir. Yaratıcılığın algı ile başladığı varsayımı ise buna dayanır.

20

Yaratıcılığa Ait SüreçlerDuygu

Duygu, bireyin ruh halinde biyokimyasal (içsel) ve çevresel tesirlerle

etkileşiminden doğan kompleks bir değişimdir.

Daniel Goleman'a göre duygu;

bir his ve bu hisse özgü belirli düşünceler, psikolojik ve biyolojik haller ve bir dizi

hareket eğilimidir.

Page 11: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

11

21

Yaratıcılığa Ait SüreçlerDuygu

• Yaratıcılıkta duygular serbest bırakılır. Ancak yaratıcılık tanımlarında aklın

duygu ile daha doğrusu analitik düşünme süreçlerindeki en üst noktaya dikkat

çekilir.

• Bu bağlamda akıl ile duygunun birbirini sürekli takip ettiği ve farklı biçimlerde

aslında aynı şeyi yaptıkları söylenebilir.

• Bir başka ifade ile yaratıcılık, bir duygumuzun orijinal bir şekilde hayat

bulmasıdır.

22

Yaratıcılığa Ait Süreçlerİmge ve İmgeleme

• İmge, herhangi bir uyaran olmamasına rağmen zihinde kendiliğinden

canlanan duyumlardır. Büyük ölçüde önceden edinilen görsel algının farklı

biçimlerde hayat bulmasıdır.

• İmgelem ise, geçmiş yaşantıları yeni bir biçime sokma ve orijinal tasarımlar

oluşturma gücü yani hayal zenginliğidir.

Page 12: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

12

23

Yaratıcılığa Ait Süreçlerİmge ve İmgeleme

• Yaratıcılık sürecinde kullanılan imgeleme, zihinsel bir betimleme ve

onaylamanın gerçekleştiği ruhsal kabuldür.

• Meditasyon gibi bir trans hali, yani madde ile özün birbiri ile yakın temasıdır.

• Bireylerin imgeler yaşamaları özellikle bilinçaltında korunan görsel algılarının

uzamsal bir şekle bürünmesidir. Yaratıcılıkta bu etkileşimin bir ürünüdür.

24

Yaratıcılığa Ait SüreçlerSimge

• Simge, bir olay, düşünce veya nesneyi şekil, sembol ya da kısaltmalarla

anlatan geçici temsillerdir.

• Kültürden kültüre, gelişim döneminden gelişim ödevlerine, yaştan yaşa,

deneyimden deneyime farklılık gösteren simgeler ve simgeleme bilişsel

etkinlikler düşünen bireyin ana çağrışım alanlarıdır.

• Yaratıcılıkta belli simgelerin farklı anlamlarla karşımıza çıktığını görürüz.

Örneğin;

bir soyut resmi anlayabilmemiz için o eserdeki imgeleri yorumlamamız gerekmektedir

Page 13: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

13

25

Yaratıcılığa Ait SüreçlerSimge

• Görsel algılarımıza yansıyan imge görsel bir imgedir. Bu imgeye baktığımız

sürece beynimiz bu yansımayı kaydeder. Bellek imgesi haline geldiğinde ise

bu imgeyi daha açık seçik algılamaya başlarız.

• Yaratıcılığın orijinal ve farklı olmasının nedeni bellek imgelerinin yarattığı

çağrışım sayısının çok olması, baktığında çok şeyleri görebilme yeteneğidir.

• İmgelerle ne kadar etkileşirse beynin imgeler arası bağlantı kurma yeteneğini

de o denli gelişir.

26

Yaratıcılığa Ait SüreçlerMecaz

• Mecaz, anlam aktarımı veya benzetme yoluyla elde edilen yeni formlara,

kavramlara ve düzenlemelere denir.

Mecaz;

• farklılık, özgünlük ve esnekliği bir araya getirir. Mecazi anlatımlar, hayal

gücünü destekleyici, mizahi düşüncenin alışkanlık haline geldiği bir aktarımdır.

Page 14: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

14

27

Yaratıcılığa Ait SüreçlerMecaz

• Çocuğun mecazları kullanması, herhangi bir olayı, durumu ya da nesneyi

başka bir fenomene dayalı olarak anlamak ve deneyimlemek içindir.

• Mecazlar iki yapıdan oluşmaktadır. Bunlar konu ve araçtır. Yani mecazın aracı

kastedilenin betimlenmesi, konusu ise o alanla ilgili sahip olunan bilgisidir.

28

Yaratıcılığa Ait SüreçlerMecaz

• Öğretmenin çocuğun kullandığı mecazları, metaforları, analojileri

anlamlandırması ona yapacağı yönlendirmeler açısından önemlidir. Çünkü

çocuk paylaştığı anlamlarla bir şeyleri anlatmaya yani kendini ifade etmeye

çalışmaktadır.

• Bu ifadeler ona katılan öğelerin farklılığı, çeşitliliği, orjinalliği düşünüldüğünde

yaratıcı eylemler olarak nitelendirilebilir.

Page 15: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

15

29

Yaratıcılığa Ait SüreçlerMistik Yaklaşım

• İlk ortaya çıkışı yüzyıllar öncesine dayanan mistik yaklaşım, eski çağ

filozoflarınca geliştirilmiş olup bugün dahi en eski yaratıcılık kuramı

olarak anılmaktadır.

• Bu yaklaşım günümüz bilimciliğinden biraz daha uzak olup, spiritüalizm

akımının gölgesinde ortaya çıktığından dolayı, yaratıcılık kavramının

varlığını ilahi varlıkların bahşettiği ilahi güçlere bağlamaktadır.

30

Yaratıcılığa Ait SüreçlerMistik Yaklaşım

• Öyle ki; bu bakış açısı kişiyi ilham perilerinin bahşettiği kutsal güçle

doldurulacak bir kapmış gibi görür.

• Çünkü bu bakışa göre yeni bir ürün ortaya çıkarma süreci ruhani bir

süreç olup, ortaya çıkması beklenen yeni ve eşsiz fikir ya da düşünce

ancak ve ancak kişiye bahşedilen ilham sonucunda ortaya çıkabilir.

Page 16: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

16

31

Yaratıcılığa Ait SüreçlerMistik Yaklaşım

• Günümüzde pozitif bilimlerin sayıtlılarını göz önünde

bulundurduğumuzda, bir kavram ya da çalışmanın bilimsel geçerliliğinin

kabul edilebilmesi için gözlenebilme, test edilebilme, ölçülebilme ve

tekrarlanabilme gibi bazı kıstasların yerine getirilmesi beklenmektedir.

• Mistik yaklaşımda ise ortaya atılan görüşlerin tamamına yakınının

bilimsel bir zemine dayanmaması ve bu kavramların gözlemden ve test

edilmekten uzak olması, günümüzde bu yaklaşımın geçerliliğini

kaybetmesine sebep olmuştur.

32

Yaratıcılığa Ait SüreçlerPragmatik Yaklaşım

• 20. yüzyılın ilk çeyreğinde oldukça etkili olan pragmatik yaklaşımın temel

prensibi yaratıcılık kavramının geliştirilmesi olmuştur.

• Kavrama yönelik tanımlama ve kavramın açıklanması ise diğer

yaklaşımların tersine ikinci planda yer almaktadır.

• Bugün dahi güncelliğini yitirmemiş ve kavramsal olarak geçerliliğini

koruyan beyin fırtınası, yanal düşünme ve sinektik düşünme gibi

kavramların yaratıcıları olan, Osborn, De Bono ve Gordon gibi isimler,

pragmatik yaklaşımın öncüleri arasında yer almaktadır (Antonites,

2003).

Page 17: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

17

33

Yaratıcılığa Ait SüreçlerPragmatik Yaklaşım

• Temelde yaratıcılık olgusunu kavramsal olarak ele alıp bu kavramın

geliştirilebilmesi ve yaratıcılığın gelişimi üzerine çalışan pragmatik

yaklaşımın bilimcileri, toplumsal olarak yaratıcılık kavramının nasıl

algılanıp değerlendirildiğini de göz arda etmemişlerdir.

34

Yaratıcılığa Ait SüreçlerPsikometrik Yaklaşım

• Yaratıcılık kavramı üzerine yapılan bilimsel çalışmalar içinde, bu yetinin

ölçülmesi aşamasında geliştirilen kuram ve yaklaşımların tamamının

toplandığı çatıyı psikometrik yaklaşım olarak değerlendirebiliriz.

• Aslında bireylerin yaratıcı yapılarına yönelik sergiledikleri ipuçları, direkt

olarak her hangi bir ölçek ile değerlendirilemese de ortaya çıkarılan

ürünün yapısı, analizi ve incelenmesi yoluyla bu yetiye dair ipuçları elde

etmek mümkündür (Antonites, 2003).

Page 18: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

18

35

Yaratıcılığa Ait SüreçlerPsikometrik Yaklaşım

• Öyle ki Torrence'in (1983) "yaratıcı düşünme testi" bu anlamda

verilebilecek önemli örneklerden biridir.

• Bu testte bireylere verilen daire, üçgen ve benzeri basit geometrik

şekiller ya da yarım bırakılmış resimlerin, bireyin hayal gücü vasıtasıyla

tamamlanması beklenir.

• Verilen kâğıt ve kalemle kendi ürünlerini yaratması beklenen birey,

yönergelere göre çeşitli ürünler ortaya çıkarır.

36

Yaratıcılığa Ait SüreçlerPsikometrik Yaklaşım

• Elde edilen veriler üzerinde yapılan inceleme sonucu ise ortaya çıkan

ürün; akıcılık, esneklik, özgünlük ve ayrıntılama gibi yaratıcılığın ipucu

olarak belirlenen çeşitli özellikler açısından puanlanarak değerlendirilir.

Page 19: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

19

37

Yaratıcılığa Ait SüreçlerBilişsel Yaklaşım

• Yirminci yüzyıl ortalarında yaratıcılık kavramına odaklanmaya başlayan bir diğer bakış açısı ise bilişsel bakış

açısıdır.

• Genelde zihin ve düşünme konularına değinen bilişsel yaklaşım ağırlıklı olarak yaratıcılık kavramını anlamaya

odaklanmış, temelde yaratıcılık bilincinin altında yatan zihinsel süreçleri analiz etmekle meşgul olmuştur

(Antonites, 2003).

38

Yaratıcılığa Ait SüreçlerBilişsel Yaklaşım

• Kavramın analizi, yaratıcılık bilincinin hangi ortamlarda yoğun olarak ortaya çıktığı ve beynin hangi senaryolarda

yaratıcı bir yönelimle reaksiyon verdiği gibi konulara odaklanan bilişsel yaklaşım, bireyin yaratıcı bir eylemde

bulunurken beyninde oluşan farklılıkları kaydetmek adına çeşitli beyin görüntüleme tekniklerini de

kullanmaktadır

Page 20: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

20

39

Yaratıcılığın Boyutları

• Bilindiği üzere yaratıcılık becerileri de zeka gibi entelektüel beceriler altında değerlendirilir ve gözlemleme yoluyla bu

beceriye ilişkin net ipuçları elde etmek mümkün değildir.

• Literatüre bakıldığında, yaratıcılık becerilerinin değerlendirilebilmesi adına birçok çalışma yapıldığı ve birçok araştırmacının

da yaratıcılığı belli eden boyutlar ile yaratıcılığın değerlendirilebileceği ipuçları üzerine çalıştığını görüyoruz.

• Bu çalışmalar arasında Guilford, Taylor ve Fisher'ın yaratıcılığın boyutlarını tanımladığı araştırmaları en çok dikkat çekenler

arasında yerlerini almıştır.

40

Yaratıcılığın BoyutlarıGuilford’ a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Guilford (1968) yaratıcı düşünceyi alışılmışın dışında gelişen düşünceler bütünü olarak tanımlarken, bu kavramı daha çok

zekâ yeteneği açısından ele almıştır.

• Guilford yaratıcılığı bir zihin etkinliği olarak değerlendirmiş ve her zihin etkinliğinin temelde üç boyutu olduğunu

savunmuştur. Bu boyutlar İşlem, İçerik ve Ürün’dür.

Page 21: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

21

41

Yaratıcılığın BoyutlarıGuilford’ a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Guilford, bu boyutlardan herhangi birinin olmaması durumunda zihin etkinliğinin gerçekleşemeyeceğinden, içerik olmadan

zihinsel işlem yapılamayacağından, zihinsel işlem yapmadan ise ürün oluşturamayacağından bahsetmektedir.

• Guilford'un yaratıcılığı değerlendirdiği bu boyutları ele aldığımızda ise öncelikli olarak işlemler dönemine ağırlık verdiğini

görmekteyiz.

42

Yaratıcılığın BoyutlarıGuilford’ a Göre Yaratıcılık Boyutları

• İşlemler basamağında ağırlıklı olarak bireyin algı, bellek, zihinsel süreçler ve dikkat becerilerine odaklanan Guilford, bu

evreyi zihin etkinliğinin temeli olarak değerlendirmiştir.

• İçerik boyutunda ise zihinsel işlemlerin yürütülme aşamasında kullanılan materyallere odaklanmıştır.

• Son aşama olan ürünün ortaya çıkış aşaması ise kişinin bilgiyi nasıl kavradığı ve bu kavrama sonucunda ortaya nasıl ürünler

çıkardığı ile ilgilidir.

Page 22: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

22

43

Yaratıcılığın BoyutlarıTaylor’ a Göre Yaratıcılık Boyutları

• 20. yüzyıl ortalarında yaratıcılık ve boyutları üzerine çalışan bir diğer isim ise Taylor'dur.

• Her bir araştırmacının kendi çalışmalarına göre değerlendirdiği yaratıcılık boyutlarını bir araya toplayıp tümden

ele almayı hedefleyen Taylor, temelde yaratıcılığın anlam yönünden yaratıcılık, üretici yaratıcılık, buluşa yönelik

yaratıcılık, yenilikçi yaratıcılık ve ani yaratıcılık olmak üzere beş boyuttan oluştuğunu öne sürmüştür

44

Yaratıcılığın BoyutlarıTaylor’ a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Anlam Yönünden Yaratıcılık kavramını açıklarken daha çok kişinin kendi özgün fikirlerini ifade edebilme becerisine

değinen Taylor, doğuştan gelen bir beceriye sahip olma durumu ile yaratıcı beceriler vasıtasıyla ortaya konan

ürünün özelliklerine çok önem vermemiş, daha çok bireyin kendi özgünlüğü ve anlam yönünden yaratıcı olmasına

değinmiştir.

Page 23: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

23

45

Yaratıcılığın BoyutlarıTaylor’ a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Taylor (1959) yaratıcılığı ele alırken beklenmedik anlarda, birden bire ortaya çıkan düşünce ve fikirler

topluluğunun bir ürün ortaya çıkarma sürecini "Ani Yaratıcılık" olarak ele almıştır.

• Diğer yandan yaratıcı ürünlerin zaman zaman uzun sürelerde ve büyük oluşum safhalarından geçerek ortaya

çıktığını belirten Taylor, bu becerilerin zaman zaman birden bire ortaya çıkabilen beceriler olabileceğini de

belirtmiştir.

46

Yaratıcılığın BoyutlarıTaylor’ a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Diğer bir boyut olan "Buluşa Yönelik Yaratıcılık" ise bireyin zihnindeki farklı ipuçlarının ve şimdinin ihtiyaçlarının

harmanlanması sonucu ortaya yepyeni bir icat çıkarılması şeklinde değerlendirilebilir. Burada bireyin icat ettiği

şeyin yeni ve özgün olması önemlidir.

• Yenilikçi yaratıcılık boyutunda genel anlamda var olan becerilerin değişikliğe uğraması söz konusudur, yeni bir

bakış ya da yöntem geliştirmek bu başlık altında değerlendirilebilir.

Page 24: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

24

47

Yaratıcılığın BoyutlarıTaylor’ a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Üretici Yaratıcılık boyutunda bireyin akıcı üreticiliğinden söz eden Taylor (1959), bu evrede daha önceden üretim

dönemi tamamlanmış ürünlerin bile yeniden şekillendirilerek yeni ürünler meydana getirilebileceğini

savunmuştur.

48

Yaratıcılığın BoyutlarıFisher’a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Fisher yaratıcılık kavramını dört boyutta ele alırken, ortaya atılan fikirde bu

boyutların her birinin belirli özelliklerinin bulunmasının öneminden bahseder.

• Genel olarak yaratıcılığın akıcılık, esneklik, özgünlük ve ayrıntılama

boyutlarından oluştuğunu dile getiren Fisher(1995), bu boyutların yaratılan

ürünün ortaya çıkış sürecinde var olmasının, yaratıcı ürünün kabulünü

arttıracağını da eklemiştir.

Page 25: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

25

49

Yaratıcılığın BoyutlarıFisher’a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Yaratıcılık boyutlarından ilki ve beklide en önemlisi olan "akıcılık" yüksek

miktarda düşünce, sonuç veya olasılığı üretebilme yeteneğine karşılık

gelmektedir.

• Burada ifade edilmek istenen ise bireyin ortaya çıkardığı ürün, fikir ve icat

açısından akıcı bir sürekliliğe sahip olmasının gerekliliğidir.

50

Yaratıcılığın BoyutlarıFisher’a Göre Yaratıcılık Boyutları

Örneğin,

• hayatı boyunca tek bir yaratıcı fikir üretmiş ve daha sonra her hangi bir ürün,

fikir ya da icat deneyimi gerçekleşmemiş olan bir bireye yaratıcı diyebilmek çok

da mümkün değildir.

Çünkü o bireyin yaptığı ya da ortaya çıkardığı o yaratıcı faaliyet her neyse, hayatı

boyunca tek bir kere gerçekleşmiş ve herhangi bir sürekliliği yoktur.

Page 26: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

26

51

Yaratıcılığın BoyutlarıFisher’a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Yaratıcılık boyutları arasında en önemlisi olan "Esneklik" boyutu ise belki de

dört boyut arasında tanımlaması en zor olanıdır.

• Fisher bu kavramı "Olası duruma göre değişim ve uyum sağlayabilme yeteneği"

şeklinde tanımlamıştır.

• Fisher esneklik kavramını ağırlıklı olarak uyum sağlama arzusuna bağlı

yenilenme ve şekillenme şeklinde ele almıştır.

52

Yaratıcılığın BoyutlarıFisher’a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Yaratıcılığın üçüncü boyutu olan ve bu kavramın varlığından söz edebilmek için

belki de ilk temel şart olan "Özgünlük" boyutu yaratılan ürünün biricik ve

yenilikçi olmasıyla ilgilidir.

Fisher'a göre (1959);

• bu boyut kişinin ortaya sürdüğü fikir, ürün ya da icadının kendi fikirlerine özgün olması, başka bir yerden esinlenilmemiş olması, yeni ve yenilikçi çizgiler taşımasıyla ilişkilidir

• Yaratıcılığın özgünlük boyutunun temel hedefi çocukları uygulanan faaliyetler sırasında özgün düşünmeye sevk etmektir.

Page 27: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

27

53

Yaratıcılığın BoyutlarıFisher’a Göre Yaratıcılık Boyutları

• Fisher (1959) yaratıcılığın son boyutu olan "Ayrıntılama" boyutuna yönelik

olarak "Olayların ayrıntılarına inerek her ayrıntıyı görebilme" tanımını kullanmıştır.

• Temel de ayrıntılama boyutunun gerekliliği olan "her ayrıntıyı görebilme"

beklentisini incelediğimizde, yaratıcılık boyutları içinde zihinsel beceri ve

yeteneklerle en ilgili olan boyutun bu boyut olduğunu söylemek mümkündür.

54

Yaratıcılığın BoyutlarıFisher’a Göre Yaratıcılık Boyutları

Genel olarak ayrıntılama boyutunun gereklilikleri arasında temel dikkat

becerilerinin gelişmiş olması ve küçük farklılıkları fark edebilme becerilerinin

gelişmiş olması bu boyuta dair beklenenlerin karşılanması aşamasında önemli bir

görev üstlenmektedir.

Page 28: Çocukta Yaratıcılık - Ondokuz Mayıs Üniversitesiportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/CGP2/CGP001/CGP... · 2017-04-11 · 6 Yaratıcılık Ne Değildir? 11 Yaratıcılık,

28

55

TeşekkürlerÖğr. Gör. Halil İbrahim ERTUĞ

Çocukta Sanat ve Yaratıcılık

Çocukta Yaratıcılık

Ünite 11