ÇOCUKVEERGENLERDEDUYGUDURUM

BOZUKLUKLARINDAPSİKOEĞİTİMSELTERAPİLER

Prof. Dr. Neslihan İnal-EmiroğluDokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi

Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ADİZMİR

• DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI VE ÖZELLİKLEBB KRONİK ATAKLARLA GİDEN, BİYOLOJİKALT YAPISI OLAN, GENETİK BİR BEYİNHASTALIĞIDIR.

• Psikososyal etkilenimleri azaltmak, belirtileriiyi tanımak ve yönetmek, tedaviyi güçlendirir,işlevselliği artırır.

PSİKOEĞİTİMİNAMACI

• Çocuk,ergenveaileyibozukluk,belirtilerivetedavisihakkındaeğitmek

• Desteksağlamak-yalnızolmadığınıbilmek-profesyonellerieğitmek(bozukluğuanlamalarınısağlamak)

• Becerilerigeliştirmek-problemçözme-iletişim-belirtiyönetimi

GenelBilgiler

• PEP çocuk ve ebeveyn seansları pareleldir.

• Seanslarda çalışılacak bildiriler mevcuttur.

• PEP birlikte çalışılan ailenin özelliklerine göredüzenlenebilir.

• Her ailenin tüm görüşmeleri tamamlaması en idealiolmakla birlikte bu, çalışılan her aile için uygunolmayabilir.

GenelBilgiler

• Her görüşme, o görüşmede işlenmesi gereken konularıkapsayan yapılandırılmış bir taslak içerir.

• Eğitim materyalleri sunulurken dikkat edilmesi gerekenen önemli nokta, bunu ailenin anlayabileceği veyararlanacağı bir şekilde yapmaktır.

• Terapist belirli bir bildiriyi, bir hasta grubuna bilgivermek ya da aile üyeleri arasında yapıcı iletişimikolaylaştırmak için uygun görmüyorsa, bildiriyi atlamakya da değiştirmek konusunda özgürdür.

GenelBilgiler

• PEP çocuk seansları ebeveynlerle beraber başlarve sonrasında ebeveynler görüşmenin sonundageri çağırılacak şekilde görüşmenin dışındabırakılır.

• Görüşmelerin çocuk ve ebeveynler içinkatlanılabilir bir düzeyde ve sakin bir atmosferdetutulması çok önemlidir.

• Duygu dışavurumu yüksek olan bir aile üyesiylebireysel olarak görüşme yapma seçeneği herzaman mevcuttur.

GenelBilgiler

• PEP , EĞİTİM:hastalık ve tedavisi hakkında…EBEVEYN+ÇOCUK+KLİNİSYEN=TEDAVİ EKİBİ• Yapılandırılmış PEP te ilk seanslar : hastalığı vebelirtileri tanımak ve farkındalık

• İleri seanslar: problem çözme becerilerineodaklanmaktadır.

GenelBilgiler

• Seanslar ortalama 45-50 dakika sürmektedir.• Haftada bir seans önerilmektedir.• Eve gidecek projelerle öğrenmegüçlendirilmeye çalışılmaktadır.

GenelBilgiler

• Program uygulanırken ortaya çıkabilecekgüçlükler ve bu güçlükleri aşmaya yönelikyönlendirmeler seans içeriklerinde olgu veebeveyn örnekleri ile ele alınmıştır.

• Terapist görüşmelerin içeriğinde olduğu gibiprogramı sonlandırmayı da çocuk ve ebeveynlerinihtiyacına göre planlayabilir.

• Ek seanslar ya da sonlandırma sonrası ihtiyaçolduğunda yeni seanslar ile devam eden sorunlargözden geçirilebilir.

PEP ÇOCUK SEANSLARI

ÇocukSeansı1ÇocuklarlaDuygudurum BelirtileriniTartışmak

• Hedefler:1. Çocuğa PEP’i tanıtmak.2. Çocuğun genel olarak depresyon ve mani belirtilerini tanımasına yardımcı olmak3. Çocuğun kendi duygudurum belirtilerini tanımasına ve bunları derecelendirmesineYardımcı olmak

• Seansa Başlarken:Bir giriş yapınÇocuğa PEP'i tanıtınKuralları belirleyin, bir ödül sistemi oluşturun ve

seansların çerçevesini tanımlayın.

• Günün Dersi:

– Duygular ve duygudurum belirtileri/paternleri– Çocuğa duyguları tanımlama ve derecelendirmeyi öğretin– Çocuğun kendi duygudurum belirtilerini tanımlamasına yardımcı olun– Duygudurum dalgalanmalarını ve çocuğun paternini tartışın– Komorbid belirtileri tartışın– PEP sloganını sunun

• Nefes egzersizi: Karın solunumu• Eve- götür projeleri

Karından nefes alma uygulamasıDüzeltilecekler listesi

“TheUpSide"byAaron,age7”

“TheDownSide"byAaron,age7

ÇocukSeansı2ÇocuklaraBelirtileriKendiKişilikÖzelliklerindenNasıl

AyıracaklarınıÖğretmekveTedavininBelirtilereFaydaları

• Hedefler:1. Belirtilerin kendi kişilik özelliklerinden ayrımının yapılmasında çocuğa yardımcı olmak2. Çocuğu; tedavi, tedavi ekibi ve tedavi ekibindeki kendi rolü hakkında bilgilendirmek3. Çocuğu ilaç tedavisi hakkında bilgilendirmek

• Seansa başlarken:Giriş yapılır ve dağıtılan duygudurum kaydı veya duygudurum ilaç kaydı gözden geçirilirKarın Solunumu Alıştırması gözden geçirilirAile Projesi: Düzeltilecekler Listesi gözden geçirilir

• Günün Dersi:

Belirtileri kendi kişilik özelliklerinden ayırmak ve tedaviyi anlamakİlaçlar Nasıl Yardımcı Olurlar

• Nefes Egzersizi: Baloncuk üfleme solunumu

• Ev Ödevi Projeleri:Düşmanı adlandırmakBaloncuk üfleme solunumu alıştırmaları

"WhatAmI?"byMary,age15

DÜŞMANI TANIMAK

ÇocukSeansı3ÇocuklarlaSağlıklıAlışkanlıklarıKonuşmak

• Hedefler:1. Duygudurum düzenlemede sağlıklı uyku, yemek ve egzersiz düzenlerinin önemini öğretmek.2. Sağlıklı alışkanlıkların nasıl geliştirileceğini açıklamak.3. Sağlıklı alışkanlıkları seçerken birincil ve ikincil önem sıralamasında yardımcı olmak.

• Seansa Başlarken:Duygudurum günlüğünü gözden geçirinBaloncuk üfleme solunumu egzersizlerini gözden geçirinDüşmanı adlandırmak aile projesini gözden geçirin

• Günün dersi: Duygudurum Düzenleme için Sağlıklı Alışkanlıklar

*Sağlıklı alışkanlıklar*Sağlıklı uyuma alışkanlıkları*Sağlıklı beslenme alışkanlıkları*Sağlıklı egzersiz alışkanlıkları

• Nefes egzersizi: Balon solunumu

• Yeni eve götürülecek projeler:Sağlıklı alışkanlıklar çizelgesiBalon solunumu alıştırması

ÇocukSeansı4ZorDuygularlaBaşaÇıkmaBecerileriniGeliştirme

• Hedefler:1. Zorduygularıtetikleyendurumlarıtanımlamasınayardımcıolmak2. Vücutsinyallerinitanımasınayardımcıolmak3. Zorduygularlabaşetmesitratejilerinden oluşanbirlisteyapmasınayardımcıolmak

• SeansaBaşlarken:Duygudurum günlüğüveyaduygudurum ilaçgünlüğügözdengeçirilir.Balonsolunumuegzersizigözdengeçirilir.SeçilisağlıklıalışkanlıklarçizelgesigözdengeçirilirDuygutanımlamaveduygutermometresiüzerindederecelendirmeyapılır.

• GününDersi: Sinirli,üzgün,kötüduygulariçinbiraletkutusugeliştirme

*Sinirli,Üzgün,KötüDuygularımiçinTetikleyicilerim*Sinirli,Üzgün,KötüDuygulariçinVücudumdakiSinyaller*Sinirli,Üzgün,KötüHissettiğimdeYaptıklarım*AletÇantasıOluşturmak

Bubaşaçıkma“aletleri”“yaratıcı,aktif,dinlenme- rahatlama,sosyal”şeklindegruplanabilir• Yenievegötürülecekproje: Sinirli,Üzgün,KötüDuygularınKontrolünüEle Almak

ÇocukSeansı5ÇocuklarlaDuygu,Düşünce,Eylem

• Hedefler1. Çocuğayardımcıolanveinciten,zararlıdüşüncelerarasındakifarkıvedüşüncelerinduygularıetkilemeyollarınıöğretmek.2. Çocuğainciticiduygularlabaşetmekiçindüşünceveeylemlerinasılkullanacağınıöğretmek

• SeansabaşlarkenDuygudurum günlüğü veya duygudurum ilaç günlüğü gözden geçirilir.Duygu tanımlama ve duygu termometresi üzerinde derecelendirme yapılır.Seçili sağlıklı alışkanlıklar çizelgesi gözden geçirilirBalon solunumu egzersizi gözden geçirilir.Sinirli,üzgün,kötüduygularlabaşaçıkmaprojesigözdengeçirilir

Günündersi:İnciticiduygularlabaşetmekiçinyardımcıeylemvedüşüncelerikullanmak

*Tetikleyicileri,inciticiduyguveeylemlerigözdengeçirmek*Çocuğainciticidüşüncelerisaptamayıöğretmek*İnciticidüşünceler,duygularveeylemlerarasındabağlantıkurmak*Yardımcıeylemlerisaptamak*İnciticidüşüncelerlebaşetmekiçinyardımcıolacakdüşüncelerisaptamak

Yenievegötürülecekproje:Duygu,düşünce,Eylem

"Silly…Serious…Happy…Angry…Sad"bySamantha,age13

ÇocukSeansı6ÇocuklardaProblemÇözmeBecerileri

• HedeflerÇocuğaproblemçözmebasamaklarınıöğretmekvebunlarıgünlükzorluklarkarşısında

uygulayabilmeninyollarınıaktarmak.

• SeansaBaşlarkenSeçilisağlıklıalışkanlıklarçizelgesigözdengeçirilir.Düşünce,duygu,eylemprojesigözdengeçirilir.Duygutanımlamaveduygutermometresiüzerindederecelendirmeyapılır.

• Günündersi:Problemçözmeyetanıtmak

*Dur:Sakinleşmekiçinbirazbekle.*Düşün:Problemitanımlavestratejileriçinbeyinfırtınasıyap.*Planla:Hangistratejininkullanılacağınıbelirle.*Uygula:Stratejiyiuygulamayageç.*Kontrolet:Sonuçlarıdeğerlendir.

• Yenievegötürülecekproje:Problemçözme

ÇocukSeansı7ÇocuklarlaSağlıklıAlışkanlıklarıKonuşmak2

• Hedefler:Yeni bir sağlıklı alışkanlık geliştirme üzerine

çalışılır.

ÇocukSeansı8İletişimDöngüsüveÇocuklarİçinSözelOlmayan

İletişimBecerileri• Hedefler:

1.Çocuğa“iletişimi”tanımlamakveiletişimdöngüsünündörtadımınıtanıtmak.2.Çocuğunkendisözelolmayaniletişiminefarkındalığınıarttırmak.3.Çocuğunbaşkalarınınsözelolmayaniletişiminefarkındalığınıarttırmak.

• SeansaBaşlarken:AnnebabailebirgözdengeçirmeyapınİkincisağlıklıalışkanlıkçizelgesinigözdengeçirinizProblemÇözmeyigözdengeçirinizÇocuğunduygularınıtanımlamasınıvederecelendirmesinisağlayınız.

• GününDersi: İletişimdöngüsüvesözelolmayaniletişimbecerileri

*İletişimnedir?*İletişiminikiyolu*İletişimdöngüsü*Sözelolmayaniletişimtürleri

• Yenievegötürülecekproje:Duygularadikkatetmek

ÇocukSeansı9ÇocuklarİçinSözelİletişimBecerileri

• Hedefler:Çocuğun etkili sözel iletişim becerilerinin bileşenlerini tanımasına yardım etmek.

• Seansa Başlarken:Ebeveynler ile birlikte bir yapılacaklar listesi yapın.Duygulara Dikkat Etme projesini gözden geçirin.Çocuğun duygularını tanımasını ve derecelendirmesini sağlayın.

• Günün Dersi: Etkili sözel iletişim

*İletişim döngüsünü ve sözel olmayan iletişim bileşenlerini gözden geçirin*Yardımcı olan ve kırıcı olan kelimeler*`Ben` ifadesi*Yanıltıcı azarlama

• Yeni Eve Götürülecek Proje: Haydi konuşalım

ÇocukSeansı10Sonlandırma

• Hedefler:1. Yavaş ilerleyen sorunları hedefleyin.2. Önemli PEP derslerini gözden geçirin.

• Seansa Başlarken:Bildiri Hadi Konuşalım’ ı gözden geçirinÇocuğun duygularını tanımlaması ve derecelendirmesini isteyin

• Günün Dersi: Programı sonlandırmaEndişe ve soruları değerlendirme.PEP’ in anahtar noktalarını gözden geçirin.Tebrik edin.

PEP EBEVEYN SEANSLARI

EbeveynSeansı1EbeveynlerileBelirtilerveBozukluklarıGözden

Geçirme• Hedefler

1. Eğitime dair genel bir çerçeve sunmak.2. Ebeveynlerin özellikle de çocuklarının deneyimledikleri başta olmak üzere, depresyon ve mani belirtileri

tanımalarına yardımcı olmak.3. Ebeveynlere umut aşılamak ve eğitim sürecinde sıkı biçimde çalışmaları konusunda onları motive etmek.

• Seansa Başlarken:Tanışın ve genel bir giriş yapınTerapiye oryantasyonu sağlayınEğitime dair bir genel bakış açısı sununEve götürülecek projelerin önemini tartışın

• Günün Dersi:*Duygudurum bozuklukları ve belirtileri*Duygudurum bozuklukları ile ilgili mitler ve gerçekler*Neden insanlar duygudurum bozukluğuna sahip olurlar?*Genel olarak duygudurum bozukluklarını anlama*Depresif spektrum bozuklukları nelerdir?*Bipolar spektrum bozuklukları nelerdir?*Suisid riski*Duygudurum üzerine mevsimin etkisi*Eşlik eden durumlar

• Eve Götürülecek Yeni Proje: Duygudurum Günlüğü

EbeveynSeansı2İlaç Tedavisini Ebeveynlerle EleAlmak

• Hedefler:1. İlaç tedavisi kararı alırken kâr-zarar analizinin nasıl yapılacağını ebeveynlere açıklamak2. Duygudurum bozukluklarının tedavisinde kullanılan ilaçları gözden geçirmek; ilaç sınıfları, hedeflediklerisemptomlar ve sık görülen yan etkileri

• Seansa başlarken:Önceki seanstan bu zamana geçen dönem değerlendirilir ve doldurulan duygudurum günlükleri gözden geçirilir

• Günün Dersi:*Çocukluk Çağı Duygudurum Bozukluklarında İlaç Tedavisi Ve Diğer Biyolojik Tedaviler*Tedavinin Çeşitleri*İlaç Tedavisi ve Tedavi Ekibi*İlaçlar Neler Yapabilirler, Neler Yapamazlar*Kâr-Zarar Analizi*Gerçekleri Bilmek, Gerçekleri Paylaşmak*Uyum: İlaçları Söylendiği Şekilde Kullanmak*Çocuğun Yanıtlarını Izlemek: Duygudurum – İlaç Günlüğü*Çocuğun Yanıtlarını Izlemek: Laboratuvar Testleri*Sık Görülen Yan Etkilerin Üstesinden Gelmek*Bir İlaç İşe Yaradıktan Sonra Ne Zaman Kesilmelidir?*İlaçlar

• Yeni Eve Götürülecek Projeler:Çocuğumun İlaçlarını AnlamakDuygudurum – İlaç Günlüğü

EbeveynSeansı3EbeveynlereSistemlerinÖğretilmesi:Ruhsalsağlıkve

EğitimTakımları• Hedefler:

1. Ebeveynlere ruhsal sağlık ile ilgili, ruh sağlığı çalışanlarının türleri ve çeşitli hizmet tiplerine ulaşma yolları ile ilgiligenel bilgi vermek

2. Ebeveynlere, özel gereksinimli çocuklara verilen eğitim hizmetleri hakkında ve okul ile bu konuda nasıl irtibatkurulacağına dair bilgi vermek

• Seansa Başlarken:Duygu durum günlüğü veya duygu durum ilaç günlüğünün gözden geçirilmesiÇocuğumun ilaçlarını anlamak projesinin gözden geçirilmesi

• Günün dersi: Ruh sağlığını güçlendirme ve okul takımları.

*Ruh sağlığı hizmetleri ve tedavi takımı*Değerlendirme*İlaç yönetimi*Psikoterapi*Ek destek*Bakım seviyeleri*Ruh sağlığı takımında ebeveynlerin rolü

*Okul sistemi ve eğitim takımı*Okul sisteminde kimin kim olduğu*Okul ile bir koalisyon oluşturmak*Damgalanma ve ebeveyn-okul iletişimdeki diğer engeller

• Yeni Eve Götürülecek Proje : Çocuğumun tedavi takımı, çocuğumun eğitim takımı

EbeveynSeansı4OlumsuzAileDöngüleriniKonuşmakveEbeveynlerle

Düşünce,DuyguveEylem• Hedefler:

1. Ebeveynlerinolumsuzailedöngülerininkendiailelerindenasılişlediğinedairiçgörülerini artırmak.2. Ebeveynlerin;düşünceler,duygularvedavranışlarınolumsuzdöngülerinasıletkilediğinivedahayararlıdüşünceleri

vedavranışlarıbenimseyerekaileişlevselliklerininasılartırabileceklerinianlamalarınayardımcıolmak.

• SeansaBaşlarkenGirişyapınveDuygudurum-İlaçGünlüğüveyaDuygudurum günlüğünügözdengeçirin.ÇocuğumunTedaviTakımıveÇocuğumunEğitimTakımıprojelerinigözdengeçirin.

• GününDersi: Olumsuzailedöngülerivedüşünce,duyguvedavranışlarınrolü*Tipikolumsuzdöngü*Duygudurum bozukluklarıailehayatınınasıl‘altüst’eder*Duygularınolumsuzdöngülerdekirolü:Ebeveynlerinyükü*Düşüncelerinolumsuzdöngülerdekirolü*‘Yapamıyor've‘yapmıyor’arasındakifark*Ebeveynlerarasındauzlaşmanınönemi*Kısırdöngüyükırmak:Olumlustratejilerbulmak

• YeniEveGötürülecekProje:• Düşünce,Duygu,Eylem

"BPMe"byKareem,age13

EbeveynSeansı5EbeveynlerİçinProblemÇözmeveTemelBaşaÇıkma

Becerileri• Hedefler:

1. Ebeveynlerinproblemçözmebecerilerinigeliştirmek2. Ebeveynlerinbaşaçıkmabecerilerinigeliştirmek

• SeansaBaşlarken:Girişyapınveduygudurumu- duygudurum ilaçgünlüğüveyaduygudurum günlüğüdeğerlendirinDüşünce,duyguveeylemprojesinideğerlendirin

• Günündersi: Problemçözmevebaşaçıkmabecerileri

Problemçözmeadımları Başaçıkmabecerileri*problemnedir? *çocuğunduygularınıeleal;hızlırahatlatmadankaçın*kimlerbilmeli? *alttayatanmesajıdinle*olasıçözümlernelerdir? * araver;süreklimüsaitvepozitifolma*artılarıeksilerinelerdir? *suçluluğunötesinegeç*birçözümseçvedene *dengeyarat:dengesizliğitanı*nasılçalıştığınıdeğerlendir *ataklarsırasındabüyükkararlarıküçükparçalaraböl*tekraryapveyabaşkabirçözümdene *beklentileriçocuğunbelirtilerinegöreayarla*problemçözümünüözetle *özbakımvekendinikorumapratikleriyap

• Yenievegötürülecekproje:Problemçözmebecerileri- belirtilerveaileçatışmaları

EbeveynSeansı6OkulKadrosuileOkulSorunlarınınEleAlınması

• Hedefler:1. Ebeveynlerveokulpersoneliarasındakiiletişimiarttırmak.2. Okuldüzeninive/veyaservisleriniiyileştirmekyadageliştirmek.

ToplantıyıPlanlama:Programzamanı?Kimlerkatılacak?Toplantınerededüzenlenmeli?Aileninrahatlığıileokulagerekliaçıklamalarınyapılması.Gündeminbelirlenmesi.

Toplantıdayken:SizinterapistolaraküstleneceğinizrolZordurumlarilebaşaçıkmak.

EbeveynSeansı7EbeveynlerİçinİletişimBecerileri

• Hedefler:

1. Aileiçiiletişimigeliştirme2. Ebeveynlereyıkıcıiletişimitanımlamalarıiçinyardımcıolmavebuiletişimidahasağlıklıiletişim

stratejileriiledeğiştirme

• Seansabaşlarken:

Geçenhaftayıdeğerlendirinveduygudurum ilaçgünlüğünüveyaduygudurum günlüğügözdengeçirin

Problemçözmeyigözdengeçirin

• Günündersi: İletişimbecerilerinigeliştirme

*İletişimdöngüsü*Kaçınılmasıgerekengeneliletişimtuzakları*Duygudurum bozukluklarınaözgüiletişimtuzakları*Duygudurum bozukluğutanısıolançocuklarlaetkiliiletişimnasılkurulur

• Yenievegötürülecekproje: EskiİletişimiBırak,YenisineBak

EbeveynSeansı8Sonlandırma

• Hedefler:1. Yavaşilerleyensorunlarıhedefleyin2. ÖnemliPEPderslerinigözdengeçirin.

• SeansaBaşlarken:*Annebabailehaftayıgözdengeçirin*Eskiiletişimibırak,yenisinebakprojesinigözdengeçirin

• GününDersi:ProgramısonlandırmaEndişevesorularıdeğerlendirme.PEP’inanahtarnoktalarınıgözdengeçirin.Tebrikedin.