„Ochrona i rekultywacja Jeziora Zdworskiego”

Konferencja RCEE Płock, 25.06.2013r.

Projekt „Zostań przyjacielem wody” współfinansowany ze środków

Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, w ramach Programu Operacyjnego

Fundusz Inicjatyw Obywatelskich.

Stanisław Maciejewski

Susza w 2003 roku spowodowała katastrofę

ekologiczną wód płynących Skarbu Państwa

(jez. Zdworskie, Ciechomickie i Górskie)

oraz wód stojących (jez. Łąckie Małe i

Łąckie Duże ) o łącznej powierzchni 488 ha,

zlokalizowanych w zlewni cieku naturalnego

o nazwie Wielka Struga, który wpada do

rzeki Wisły w km 623.

Na skutek katastrofy ekologicznej

zanotowano w nich ubytek około 1,5 mln

m3 wody, ponadnormatywną zawartość w

wodzie azotu i fosforu, a w osadach

dennych również siarkowodoru.

Postępująca eutrofizacja doprowadziła do

nadmiernego rozrostu roślinności

wynurzonej, masowych śnięć węgorza i

zamykania kąpielisk.

Śnięte węgorze w jez. Zdworskim – poziom wody obniżył się o 40 cm od stanu normalnego 25.07.2003r.

Z inicjatywy Starosty Płockiego porozumienie w sprawie renaturyzacji jezior

w gminie Łąck pow. płocki w dniu 8 września 2004r. podpisali:

Marszałek Województwa Mazowieckiego ,

Wojewoda Mazowiecki,

Zarząd Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie,

Zarząd Powiatu w Płocku,

Gmina Łąck,

Nadleśniczy Nadleśnictwa Łąck,

Agencja Nieruchomości Rolnych,

Miasto Płock,

Miasto i Gminą Gąbin,

Zarząd Okręgu Płocko-Włocławskiego Polskiego Związku Wędkarskiego,

Mazowiecki Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Warszawie.

Po podpisaniu stosownego porozumienia, już 01.10.2004 r. rozpoczął działania specjalnie powołany zespół koordynacyjny składający się z przedstawicieli reprezentujących sygnatariuszy Porozumienia.

Koordynację prac związanych z realizacją postanowień treści Porozumienia Marszałek Województwa Mazowieckiego powierzył Dyrektorowi Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń

Wodnych w Warszawie.

Instytucje współdziałające w ramach Porozumienia wypracowały zbiorczy harmonogram działań na lata 2004-2010, który został przyjęty na posiedzeniu w dniu 24.11.2004 r.

Na każdym z dotychczasowych 18 –stu posiedzeń zespołu koordynacyjnego ds. oceny realizacji zadań objętych porozumieniem omawiany był stan zaawansowania prac zawartych w harmonogramach działań związanych z renaturyzacją jezior łąckich i stopniowo (w zależności od potrzeb) korygowane były zakresy działań zawarte w w/w harmonogramach.

W LATACH 2005-2013 PODJĘTO M. INNYMI NASTEPUJĄCE DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO POPRAWY BILANSU I JAKOŚCI WÓD JEZIORA ZDWORSKIEGO:

Opracowano mapę batymetryczną jez. Zdworskiego

Dzięki tym pracom uaktualniono następujące parametry jeziora:

powierzchnia wynosi 342,9 ha przy ustalonej w 2005r.linii brzegowej

objętość wody 7 325,6tys m3. przy rzędnej Lw.79,20

objętość wody 8 356tys m3. przy rzędnej podpietrzonego Lw.79,50

Zlewnia całkowita jeziora jest równa 47,1 km2,

zlewnia bezpośrednia zajmuje powierzchnię 20 km2.

linia brzegowa jest słabo rozwinięta (wskaźnik rozwinięcia 1,47), a jej długość wynosi 9970 m.

maksymalna długość- 3590 m

maksymalna szerokość – 1435m

średnia głębokość – 2,13m przy rzędnej lw.72,20

maksymalna głębokość -4,85m przy rzędnej podpiętrzonego lw.79,50

objętość osadów dennych – 13 500 tys. m3

Mapa batymetryczna Jeziora Zdworskiego

Pompowano wodę z pompowni Dobrzyków do Jeziora Zdworskiego i Ciechomickiego

• 45l/s wody przepompowywane jest rurociągiem tłocznym o długości 7,5 km do jez. Zdworskiego, lub dług. 6,3km do jez. Ciechomickiego , od 2008r. do wody dodawany jest PIX111.

• W latach 2005-2012 przepompowano z kanału Dobrzykowskiego do jezior około 6mln. m3 wody,

• Wraz z wodą przepompowano do jezior około 2 ton PIX 111

Wykaszanie trzciny z jez. Zdworskiego na obszarze do 15 ha i transport biomasy poza ekosystem jeziora

- W oparciu o decyzję Wojewody Mazowieckiego z dnia 18.01.2006r. wyznaczono zasięg wycinki trzciny, który corocznie obejmuje obszar o powierzchni nie większej niż 15 ha, w 8 kompleksach, - W latach 2004-2012 usunięto w ten sposób poza ekosystem jeziora Zdworskiego ponad 1200 ton suchej masy .

Zimowa wycinka trzciny, luty 2006r.

Jesienna wycinka trzciny, październik 2006r.

Do 30 metrów

Szerokość wykoszonego pasa trzciny, październik 2006r.

Wykonywano bariery ze słomy jęczmiennej zabezpieczające jezioro przed rozwojem sinic

W okresie letnim bariery ze słomy jęczmiennej chronią najczęściej uczęszczane plaże, natomiast w okresie późnojesiennym bariera ze słomy jęczmiennej jest wyciągana na brzeg i transportowana do utylizacji w miejscu poza ekosystemem. Wykonane bariery eliminują zakwity sinicowe w obrębie plaż nad jeziorami Zdworskim, Ciechomickim i Górskim, a ich demontaż jest konieczny aby uniknąć wprowadzenia do jezior dodatkowej, rozkładającej się materii organicznej . W latach 2005-2012 wykonano łącznie 7,7km takich barier

Maj 2006 r.

Odmulano pn-zach części jeziora Zdworskiego oraz zbiorniki wyrównawcze pompowni Dobrzyków

Odmulanie wykonano za pomocą pogłębiarki refulaującej na amfibii CONVER 580H prod. holenderskiej oraz japońskiej pompy TOYO na pontonie (2006/2007 rok) Namuł z jeziora odkładany był w przybrzeżnych trzcinowiskach W latach 2008-2012 wydobyto ponad 10 000 m3 namułu, co znacznie poprawiło cyrkulację wody w jeziorze Zdworskim

Odmulenie zbiornika wyrównawczego pompowni Dobrzyków I

Implementacja małży racicznicy zmiennej na sztucznych podłożach do jeziora Zdworskiego

Moduły wypełnione małżami z gatunku Dreissena polymorpha, wykonane zostały z rur PCV, oplecione siatką i umieszczone wewnątrz metalowego stelaża W latach 2006-2008 w jeziorze Zdworskim umieszczono 126 modułów zawierających 3213 małży

Moduł z rur PVC z racicznicą zmienną gotowy do zatopienia

Małże na sztucznych podłożach po

9-miesięcznym pobycie w jez. Zdworskim,

lipiec 2007r.

Wykonanie fitobarier na jeziorze Zdworskim

Fitobariery zbudowane zostały z 640 plastikowych koszy wypełnionych roślinnością makrofitową. Wygrodzone barierą kompleksy wodne wykorzystywane były do następujących celów jako: matecznik małży Racicznicza zmienna z obserwacją jej wzrostu i rozrodu

w okresie kilku lat, miejsce prób inaktywacji fosforu w osadach dennych jeziora, miejsce prób zastosowania mikroorganizmów celu mineralizacji osadów.

Jezioro Zdworskie - fitobariery lipiec 2007r.

Na wydzielonej powierzchni 0,5ha jeziora wykonano inokulację osadów dennych

W procesie inokulacji wykorzystano kondycjonowany osad czynny pobrany z oczyszczalni ścieków w Toruniu.

16 kwietnia 2009 roku na wydzieloną powierzchnię jeziora (zagrodę) rozpylono około 4,5 m3 osadu czynnego

na badaną powierzchnię (0,5 ha) wprowadzono 4,5 x 1014 aktywnych komórek bakteryjnych,

Celem projektu było:

- zwiększenie liczby mikroorganizmów występujących w osadach dennych

- przyspieszenie przemian biochemicznych zachodzących w osadach dennych,

- utrzymanie właściwego tempa mineralizacji w kolejnych sezonach.

Proces inokulacji

Lipiec 2012 Wydzielona fitobarierami zagroda po inokulacji osadów dennych

W celu wykrycia potencjalnych miejsc dopływu

zanieczyszczeń wykonano zdjęcia kamerą termowizyjną

jezior: Zdworskiego, Górskiego, Ciechomickiego, Łąckiego

Małego i Łąckiego Dużego.

W latach Wykonano konsolidację osadów dennych za pomocą bentonitu (0,5 ha) oraz PIX 111 (14ha) na Jeziorze

Zdworskim przy użyciu prototypowej jednostki pływającej

Uzyskano zwiększenie retencji jeziora Zdworskiego o 1,5 mln. m3. Piętrzenie umożliwia ponadto utworzenie 1 mln. m3 rezerwy przeciwpowodziowej poprzez możliwość krótkotrwałego podpiętrzenia wody o 0,3m. Rezerwa ta była wykorzystana podczas powodzi w 2010r.

Przebudowa przepustu drogowego na cieku Wielka Struga w ciągu drogi powiatowej Nr 336 Zofiówka - Korzeń wraz z budową zastawki i niezbędnymi urządzeniami hydrotechnicznymi

Rozbudowa systemu odpływowego z pompowni Dobrzyków odcinek Ludwików-jezioro Zdworskie

Z istniejącego rurociągu średnicy 225mm z przepompowni Dobrzyków zasilającego okresowo j. Ciechomickie oraz Górskie wybudowano odgałęzienie długości 2,2 km łączące w/w rurociąg z jeziorem Zdworskim. Woda z Kanału Dobrzykowskiego jest przerzucana nie tylko do Wisły, lecz również do w/w jezior w okresie suszy Zahamowano obniżania się poziomu wody w jeziorze w okresie letnim co zapobiegło odsłanianiu się dużych połaci dna, wysuszaniu szuwarowisk i zarośli łozowych.

Budowa rurociągu Dobrzyków-Jezioro Zdworskie

lipiec 2005r.

Nowa pompa typ KSB 60 G4 zamontowana w pompowni Dobrzyków I, 20 grudzień 2006r.

Zakupiono aerator falowy wypływu wody i podłączono go 600m rurociągiem z PEHD ułożonym na dnie jeziora

Zdworskiego do rurociągu zasilajacego

Doprowadzana przewodem tłocznym średnicy 200mm woda zamiast do strefy brzegowej, wprowadzana jest na ploso jeziorne w odległości 600 metrów od linii brzegowej Stały laminarny dopływ wody na powierzchnię jeziora zdecydowanie zmienia parametry fizyczne i chemiczne płynącej wody. Zmiany te powodują eliminacje rozwoju sinic.Aerator stwarza możliwość dozowania substancji przydatnych w procesie rekultywacji jeziora.

Przedłużenie rurociągu tłocznego

Aerator falowego wypływu wody

Montaż rurociągu, listopad 2007r.

Montaż, listopad 2007r.

Pompowanie wody, grudzień 2007r.

"Wykonano roboty związane z odbudową zasilania jeziora Zdworskiego na cieku Wielka Struga” wraz z robotami dodatkowymi obejmującymi wykonanie zastawki i stawu wstępnego na rowie R5” • Badania geologiczne wykazały, że woda z Wielkiej Strugi przesiąka do

warstwy wodonośnej pod jeziorem. Uszczelniono odcinkowo koryto cieku Wielka Struga na długości 1,5km bentomatą.

• Ponadto na odcinku wielkiej Strugi powyżej jeziora Zdworskiego wykonano bystrotok, 6 przepustów i 10 stopni gabionowych ze stałym piętrzeniem 0,6-0,8m oraz staw retencyjny na rowie R-5 z zastawką piętrzącą i bystrotokami

• Uzyskano zwiększenie retencji dolinowej cieku oraz ograniczenie przesiąkania wód powierzchniowych. Zabudowa progowa spowodowała zwiększenie retencji gruntowej. Staw wstępny na rowie R-5 gromadzi wody powierzchniowe. Zbiornik stabilizuje jakość dopływającej wody do jeziora Zdworskiego.

Profil podłużny cieku Wielka Struga w km 16+100 – 17+700

Jeden z 10 stopni z gabionów siatkowo-kamiennych zapobiegających erozji brzegów i dna

Mapa działań dotyczących poprawy bilansu wodnego zlewni Wielkiej Strugi

Działania na rzecz poprawy jakości wód w Jeziorze Zdworskim

Wielkie nadzieje na poprawę sytuacji daje rozpoczęcie realizacji przez Gminę Łąck projektu pn.„Uporządkowanie gospodarki ściekowej w zlewni jezior Ciechomickiego, Górskiego i Zdworskiego w gminie Łąck - etap I” który został zakwalifikowany jako kluczowy w Priorytecie IV Środowisko, zapobieganie zagrożeniom i energetyka i znalazł się w Indykatywnym wykazie indywidualnych projektów kluczowych dla RPO WM 2007-2013- wartość zadania 17 mln. zł.

W ramach tego projektu w latach 2012-2014 będzie wykonana oczyszczalnia ścieków w Zaździerzu o wydajności 200m3/dobę oraz 21km sieci kanalizacyjnej w Koszelówce, Zofiówce, Matyldowie i Zaździerzu. Dotychczas wykonano 7,1 km sieci kanalizacyjnej.

Rok

Wydatki bieżące Marszałka Województwa Mazowieckiego

Wydatki inwestycyjne w tys. zł. w tym:

Razem

Starostwo Powiatowe

w Płocku

Budżet

Wojewody

WFOŚiGW

Środki własne Marszałka

Gmina Łąck

kanalizacja

dofin. RPOWM

2004 - 50 15 - 253 318

2005 228 - 151 377 96 852

2006 554,5 - - - 749 1 303,5

2007 661,5 - - - 234 895,5

2008 514,5 - - 367 386 1267,5

2009 642,0 - - - 7,8 649,8

2010 274,5 - - - - 274,5

2011 430,1 - - - - 430,1

2012 362,8 2200,0 362,8

OGÓŁEM: 3667,9 50 166 744 1725,8

2200,0

8557,7

Na renaturyzację jezior Łąckich wydano w latach 2004-2012 ponad 8,5 mln. zł. w tym:

W maju 2013r. złożono po raz trzeci, w ramach instrumentu finansowego LIFE+, do Komisji Europejskiej

wniosek pt. „Projekt rekultywacji Jeziora Zdworskiego oparty na konsolidacji upłynnionych osadów dennych oraz

na innych metodach towarzyszących”. Obecnie całkowity koszt przedsięwzięcia stanowi 4 832 844zł. w tym 5% udział środków własnych

(243 688zł.).

Wnioskowano do Komisji Europejskiej o 50% dofinansowanie, a do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie o 45%.

Dziękuje za uwagę