Ocena unijnej polityki klimatyczno energetycznej oraz...
Transcript of Ocena unijnej polityki klimatyczno energetycznej oraz...
Projekt:
Opracowanie analiz, materiałów merytorycznych i koncepcji działań mających
na celu poprawę warunków rozwoju elektroenergetyki polskiej poprzez
modyfikację unijnej polityki energetyczno–klimatycznej lub ograniczenie jej
negatywnego wpływu na Polskę
Ocena unijnej polityki klimatyczno –
energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji
SYNTEZA
Wersja z dn. 16.10.2012
Pracę wykonała firma Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o.
na zlecenie TAURON Wytwarzanie SA oraz PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA
Warszawa, październik 2012
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 1
Spis treści
1. CEL I ZAKRES PRACY.................................................................................................................................. 2
2. UNIJNA POLITYKA KLIMATYCZNA ........................................................................................................ 2
2.1. ISTOTA UNIJNEJ POLITYKI KLIMATYCZNEJ I JEJ ZAGROŻEŃ DLA POLSKI ....................................................... 2
2.2. NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY UNIJNEJ POLITYKI KLIMATYCZNEJ .................................................................... 4
2.3. DOTYCHCZASOWE KOSZTY WDRAŻANIA W POLSCE ...................................................................................... 4
3. PRZEWIDYWANE SKUTKI UNIJNEJ POLITYKI KLIMATYCZNEJ .................................................. 5
3.1. SKUTKI DLA POLSKI WG ANALIZ KIG ........................................................................................................... 5
3.2. SKUTKI DLA POLSKI WG ANALIZ KE ............................................................................................................. 6
3.2.1. Porównanie skutków makroekonomicznych dla Polski i innych krajów UE ................................. 7
3.2.2. Koszty bezpośrednie i skuteczność mechanizmów kompensacyjnych ........................................... 7
3.3. SKUTKI ZAOSTRZONEJ POLITYKI KLIMATYCZNEJ DLA CAŁEJ UE .................................................................. 9
3.3.1. Wpływ na PKB i zatrudnienie ..................................................................................................... 10
3.3.2. Koszty energii dla gospodarki i gospodarstw domowych w UE ................................................ 10
3.3.3. Wzrost nakładów inwestycyjnych ................................................................................................ 12
3.4. TRUDNO WYMIERNE ASPEKTY OCENY POLITYKI UNIJNEJ ............................................................................ 12
3.4.1. Koszty zewnętrzne, miejsca pracy, innowacyjność ..................................................................... 12
3.4.2. Wnioski wynikające z analizy oszacowań kosztów zewnętrznych produkcji energii ................... 14
3.4.3. Mapa jakościowa skutków polityki klimatycznej ......................................................................... 16
4. OCENA PROCESU KREOWANIA I WDRAŻANIA POLITYKI KLIMATYCZNEJ .......................... 16
4.1. KRYTYCZNE UWAGI DOTYCZĄCE KONCEPCJI STRATEGICZNEJ .................................................................... 17
4.2. ZMIANY WPŁYWAJĄCE NA OCENĘ ZASADNOŚCI POLITYKI UNIJNEJ ............................................................. 18
4.2.1. Zmiany sytuacji światowej .......................................................................................................... 18
4.2.2. Zmiana sytuacji w UE ................................................................................................................. 19
4.2.3. Konsekwencje zmian zewnętrznych i wewnętrznych ................................................................... 19
4.3. KRYTYCZNE UWAGI DOTYCZĄCE SPOSOBU PROJEKTOWANIA I WDRAŻANIA UNIJNEJ POLITYKI
KLIMATYCZNEJ .................................................................................................................................................. 20
4.3.1. Jakość projektowanych rozwiązań systemowych ........................................................................ 20
4.3.2. Sposób wdrażania ....................................................................................................................... 21
4.3.3. Sposób komunikowania ............................................................................................................... 22
4.3.4. Poważne błędy przy wykonaniu analiz do opracowania Energy Roadmap 2050 ....................... 22
4.3.5. Podsumowanie oceny .................................................................................................................. 23
5. PROPOZYCJE MODYFIKACJI POLITYKI UNIJNEJ ........................................................................... 24
5.1. ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE PRZYJĘTE PRZY OPRACOWANIU PROPOZYCJI MODYFIKACJI ZMIAN ...................... 24
5.1.1. Podstawowe zasady (pryncypia) ................................................................................................. 24
5.1.2. Cele i dążenia Polski oraz innych krajów UE dotyczące polityki klimatycznej ......................... 25
5.1.3. Stwierdzenia i wytyczne do opracowania propozycji zmian ...................................................... 28
5.2. WARIANTOWE PROPOZYCJE MODYFIKACJI POLITYKI UNIJNEJ ..................................................................... 29
5.2.1. Kluczowe elementy realizacyjne proponowanych wariantów ..................................................... 31
5.2.2. Efekty proponowanych zmian ..................................................................................................... 36
5.2.3. Sugestie dotyczące dalszych działań ........................................................................................... 38
6. WNIOSKI ........................................................................................................................................................ 38
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 2
1. Cel i zakres pracy Celem niniejszej pracy było poszerzenie dotychczasowych analiz, które koncentrowały się na
liczbowej ocenie skutków polityki klimatycznej dla Polski, o następujące zagadnienia:
analizę dokumentów KE dotyczących polityki klimatycznej - pod kątem jakości
prezentowanych strategii, ich uzasadnień, spójności, powiązań z innymi dokumentami;
analizę ocen KE dotyczących skutków dla UE i dla Polski wynikających z wdrażania
kolejnych celów polityki klimatycznej oraz porównanie skutków dla Polski i dla średniej
UE;
analizę zagadnień: kosztów zewnętrznych, tzw. zielonych miejsc pracy i innowacyjności,
które są często podnoszone dla uzasadnienia polityki klimatycznej.
W wyniku tych prac dokonana została kompleksowa ocena unijnej polityki energetyczno–
klimatycznej, obejmująca nie tylko przewidywane jej skutki, ale także ocenę procesu
kreowania i wdrażania strategii niskoemisyjnej. Ze względu na krytyczną ocenę, praca objęła
także opracowanie propozycji modyfikacji unijnej polityki klimatycznej. Propozycje te zostały
oparte na wynikach analiz własnych, Komisji Europejskiej oraz projektów badawczych, które
zajmowały się oceną różnych aspektów unijnej polityki klimatycznej.
2. Unijna polityka klimatyczna
2.1. Istota unijnej polityki klimatycznej i jej zagrożeń dla Polski
Podstawy unijnej polityki klimatycznej
Unijna polityka klimatyczna ulega zmianom i w coraz większym stopniu wpływa na
energetykę i całą gospodarkę w UE i w Polsce. W roku 2004 utworzono unijny system
handlu emisjami (EU ETS), w roku 2008 rozpoczęto wdrażanie Pakietu energetyczno–
klimatycznego, który zmierza do uzyskania do 2020 roku 20% redukcji emisji gazów
cieplarnianych, 20% udział energii produkowanej ze źródeł odnawialnych oraz 20%
oszczędności zużycia energii.
Unijna polityka klimatyczna w kontekście międzynarodowym
Unijny system handlu emisjami został utworzony w celu wywiązania się krajów unijnych z
zobowiązań wynikających z Protokołu z Kioto. Jednak Protokół ten obowiązuje jedynie do
roku 2012, a dotychczasowe negocjacje międzynarodowe dotyczące nowego porozumienia
nie przyniosły sukcesu. Ostatnia w tej sprawie konferencja w Durbanie przyniosła jedynie
ustalenie, że dalsze rozmowy odnośnie redukcji emisji w skali międzynarodowej dotyczyć
będą okresu po roku 2020. Liczne analizy pokazują, że prowadzenie działań mających na
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 3
celu redukcję emisji gazów cieplarnianych jedynie przez część krajów jest nieskuteczne,
a może nawet zwiększać emisje w skali świata. Na podstawie takiego rozumowania Kanada
już po konferencji w Durbanie ogłosiła wyjście z protokołu z Kioto.
Działania UE w kierunku dalszego zaostrzenia polityki klimatycznej
Mimo braku międzynarodowych podstaw prawnych oraz nieskuteczności unijnych działań
Komisja Europejska nadal popiera politykę redukcji emisji gazów cieplarnianych i
przedstawia propozycje jej dalszego, drastycznego zaostrzenia.
Od marca 2011 roku pojawiły się trzy pakiety dokumentów unijnych, które przedstawiają
propozycje dalszego zaostrzenia celów redukcji emisji gazów cieplarnianych w UE. Dwa
pierwsze: tzw. Mapa 20501 i Energy Roadmap 20502 przedstawiają propozycje ustanowienia
celu 80% redukcji emisji gazów cieplarnianych do roku 2050 wraz z oceną skutków. Z kolei
opracowanie ze stycznia 20123 wspiera propozycje dot. zwiększenia redukcji emisji w roku
2020 z obecnych 20% do poziomu 30%, spójnego z celami z Mapy 2050.
Pomimo dwukrotnego polskiego weta nowe, zaostrzone cele polityki klimatycznej są nadal
silnie forsowana przez liczne środowiska polityczne i biznesowe w Unii Europejskiej.
Najbardziej dobitnym tego wyrazem jest zapowiedź unijnej Komisarz ds. Klimatu Connie
Hedegaard obejścia polskiego weta.
Zróżnicowane skutki gospodarcze unijnej polityki klimatycznej
Widoczny brak skuteczności unijnej polityki w aspekcie ochrony klimatu skłania do
poszukiwania innych uzasadnień tej polityki. Obecnie coraz częściej, również na forum
unijnym wskazuje się na gospodarcze korzyści tej polityki. Korzyści tych poszukuje się m.in.
w rozwoju wykorzystania lokalnych źródeł energetycznych (głównie odnawialnych), rozwoju
produkcji przemysłowej pracującej na potrzeby energetyki niskoemisyjnej oraz ograniczeniu
zużycia importu paliw. Problem polega na tym, że w aspekcie gospodarczym jedynie
niektóre kraje mogą uzyskać wspomniane korzyści, np. Niemcy – poprzez rozwój produkcji
na rzecz energetyki odnawialnej, Francja – zwiększone zamówienia dla sektora energetyki
jądrowej, Hiszpania, czy Dania – wykorzystanie dobrych warunków wiatrowych do produkcji
energii elektrycznej oraz rozwój produkcji siłowni wiatrowych. Polska na takiej polityce traci,
gdyż rozwój produkcji w elektrowniach wiatrowych czy jądrowych oznacza zwiększony import
urządzeń i usług. Z powodu dużej roli węgla i energochłonnego przemysłu w polskiej
gospodarce, a także znacząco niższego od średniej unijnej poziomu PKB na mieszkańca
skutki polityki klimatycznej będą dla naszego kraju ogromne.
1 KOM (2011) 112: Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do
2050r. Bruksela, 8.03.2011. 2 COM (2011) 885/2 Energy Roadmap 2050. December 2011.
3 SWD(2012) 5 final: Analysis of options beyond 20% GHG emission reductions: Member State results. Brussels, 1.2.2012. Commission Staff Working Paper.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 4
2.2. Najważniejsze elementy unijnej polityki klimatycznej
Do najważniejszych instrumentów realizacji polityki klimatyczne należą:
System handlu emisjami (EU ETS)
Obligatoryjne cele rozwoju OZE
Regulacje prawne dot. efektywności energetycznej
Limity krajowe dla sektora Non ETS (emisje poza systemem ETS)
Wymagania technologiczne - CCS ready (CCS – instalacje wychwytu i składowania CO2)
Proponowany: podatek węglowy (Non ETS).
Stosowaniu wymienionych instrumentów towarzyszą działania z zakresu instrumentów
finansowych: subsydia na badania, subsydia inwestycyjne na preferowane projekty,
zwolnienia z podatku – np. w przypadku biopaliw.
Aktualna polityka unijna wspiera doskonalenie, rozwój produkcji i zastosowań następujących
grup technologii:
Technologie wykorzystania odnawialnych zasobów energii (OZE), w tym energetyka
wiatrowa, słoneczna, energetyczne wykorzystanie biomasy i biogazu,
Szersze wykorzystanie biopaliw (w formie biokomponentów dodawanych do paliw),
Technologie CCS (Carbon Capture and Storage),
Transport elektryczny,
Sieci inteligentne (smart grid),
Efektywność energetyczna (różne dziedziny).
Polityka klimatyczna korzystnie wpływa także na pozycję konkurencyjną energetyki jądrowej,
która nie emituje CO2 i nie jest obciążona kosztami tych emisji.
2.3. Dotychczasowe koszty wdrażania w Polsce
Możliwe do policzenia koszty wdrażania polityki klimatycznej w Polsce dotyczą głównie
energetyki odnawialnej. Rozwój produkcji energii elektrycznej z OZE wraz z produkcją
biopaliw kosztuje odbiorców energii już obecnie ok. 4-5 mld zł rocznie. Na koszt ten składa
się ponad 3 mld zł rocznie dopłacanych za pośrednictwem systemu zielonych certyfikatów do
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 5
produkcji energii elektrycznej z OZE, 250 mln zł rocznie ulg podatkowych dla tej produkcji a
także ok. 1 mld zł rocznie utraty podatku akcyzowego w wyniku produkcji biopaliw.
Tablica 3. Koszty świadectw pochodzenia energii w energetyce zawodowej w Polsce w latach 2007-2010
Rok 2007 2008 2009 2010
mln PLN mln PLN mln PLN mln PLN
Zielone certyfikaty (OZE) 953 1 787 2 356 3 120
Mała kogeneracja 48 350 410 446
Pozostałe źródła świadectw4 149 372 427 547
Umorzenia świadectw 916 1 840 2 573 3 291
Wniesione opłaty zastępcze 233 669 621 823
Razem koszt systemu certyfikacji 1 150 2 508 3 194 4 113
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych z roczników 2008 i 2010 Statystyki Elektroenergetyki. GUS
Dla porównania warto podać, że na utrzymanie i remonty wszystkich dróg w Polsce potrzeba
3 - 4 mld zł rocznie.
Koszty wsparcia rozwoju OZE rosną z roku na rok, zgodnie z wynikami analiz wykonanych w
raporcie dla KIG. Zgodnie z tymi wyliczeniami, realizacja celu 20% OZE w roku 2020
kosztować będzie drugie tyle.
3. Przewidywane skutki unijnej polityki klimatycznej
3.1. Skutki dla Polski wg analiz KIG
Wykonana ocena skutków unijnej polityki klimatycznej dla Polski sięga roku 2050 i
przedstawia długoterminowe skutki wprowadzenia w życie Pakietu klimatyczno-
energetycznego a także celów 80% redukcji emisji gazów cieplarnianych proponowanych w
Mapie 2050. Ocena została wykonana w kompleksowy sposób, obejmując:
skutki dla systemu energetycznego kraju (wzrost nakładów inwestycyjnych, kosztów
wytwarzania, kosztów zakupu uprawnień emisyjnych);
wpływ na tempo rozwoju gospodarczego kraju;
skutki dla gospodarstw domowych (wydatki na paliwa i energię, udział kosztów energii w
budżetach gospodarstw domowych);
skutki dla przemysłu (wzrost kosztów wytwarzania, spadek rentowności produkcji).
4 Kogeneracja i współspalanie biomasy w dużych obiektach energetycznych
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 6
Obliczenia przeprowadzono w oparciu o zaktualizowane dane, dotyczących m.in. możliwego
tempa i kosztów wdrażania technologii wychwytu i składowania CO2 oraz przy zachowaniu
zgodności kluczowych założeń z założeniami przyjętymi w analizach Komisji Europejskiej.
Przeprowadzone analizy wykazały ogromną skalę zagrożeń jakie niesie dla Polski
wprowadzenie w UE polityki dekarbonizacji. Wśród najważniejszych skutków wymienić
należy:
1) Wzrost nakładów inwestycyjnych w energetyce o 330 – 360 mld zł w okresie do roku
2050;
2) Wzrost kosztów wytwarzania energii o 12 - 30 mld zł rocznie w okresie 2030 – 2050;
3) Wzrost kosztów zakupu uprawnień emisyjnych od 11 mld zł w roku 2020 do 40-67 mld zł
rocznie w latach 2030 – 2050;
4) Prawie trzykrotny wzrost hurtowych cen energii elektrycznej i ponad trzykrotny
wzrost cen ciepła sieciowego w okresie 2010 – 2050 (około dwukrotnie wyższy niż w
scenariuszach bez polityki klimatycznej);
5) Spadek PKB o 5% do roku 2020 i 10-12% w latach 2030 – 2050 w porównaniu do
scenariuszy bez polityki klimatycznej;
6) Wzrost udziału kosztów energii w budżetach co najmniej połowy gospodarstw
domowych z poziomu 12% do 14-15% w całym okresie do 2050 roku.
7) Zagrożenie rentowności produkcji 10 działów przemysłu zatrudniających 800 tys.
pracowników i wytwarzających 70 mld zł wartości dodanej.
3.2. Skutki dla Polski wg analiz KE
Prezentowane przez Komisję Europejską opracowania dot. skutków redukcji 80% gazów
cieplarnianych (Mapa 2050, Energy Roadmap 2050) zawierają ocenę skutków dla całej UE.
Oceny dla poszczególnych krajów można znaleźć jedynie w opublikowanych analizach
oceniających skutki Pakietu klimatyczno–energetycznego oraz w propozycji zaostrzenia celu
redukcji emisji w roku 2020 z 20% na 30%5.
Oceny te sięgają jedynie roku 2020, dlatego są niepełne, gdyż wg analiz wykonanych dla
Polski skutki polityki klimatycznej pojawiają się z opóźnieniem i trwają przez dziesiątki lat.
Wspomniane opracowanie KE dostarcza jednak wartościowych informacji pomagających
zweryfikować i uzupełnić wyniki analiz krajowych.
Na podstawie wyników opracowań KE można sformułować następujące kluczowe wnioski
dotyczące skutków dla Polski w porównaniu z innymi krajami:
5 EUROPEAN COMMISSION: Analysis of options beyond 20% GHG emission reductions: Member State results.
Brussels, 1.2.2012. Commission Staff Working Paper. SWD(2012) 5 final
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 7
1. Analiza skutków makroekonomicznych6 (wpływ polityki klimatycznej na PKB) w
opracowaniu KE pokazuje, że wdrożenie polityki klimatycznej będzie miało negatywny
wpływ na rozwój gospodarczy w całej UE, a spadek PKB w Polsce będzie ok. 3-4 krotnie
większy niż średnio w UE.
2. Koszty bezpośrednie wdrażania polityki klimatycznej (liczone jako wzrost kosztów
energetycznych) będą w Polsce około dwukrotnie wyższe niż w przypadku innych krajów
unijnych, a mechanizmy redystrybucyjne, które miały wyrównywać koszty wdrożenia tej
polityki zupełnie nie zadziałały w przypadku Polski.
Poniżej przedstawiono najważniejsze dane potwierdzające te wnioski.
3.2.1. Porównanie skutków makroekonomicznych dla Polski i innych krajów UE
Wyniki zamieszczone w ocenie skutków Pakietu klimatyczno–energetycznego potwierdzają
znacząco wyższe skutki dla gospodarki Polski, niż średnio dla UE. Porównanie skutków
makroekonomicznych wskazuje, że wdrożenie Pakietu klimatycznego spowoduje w Polsce
spadek PKB, prywatnej konsumpcji i zatrudnienia czterokrotnie większy niż średnio w
krajach UE7. Interesujące, że te różnice utrzymują się niemal we wszystkich rozpatrywanych
wariantach implementacji polityki klimatycznej.
Głównym mechanizmem negatywnie oddziałującym na rozwój gospodarczy w Polsce jest
wzrost cen energii, która jest jednym z głównych czynników produkcji. Polska, ze względu na
duży udział węgla w strukturze paliw, narażona jest na duży wzrost cen energii, a ze względu
na relatywnie duży udział energochłonnych gałęzi przemysłu skutki wzrostu cen będą
pogarszać konkurencyjność znacznej części gospodarki
3.2.2. Koszty bezpośrednie i skuteczność mechanizmów kompensacyjnych
W ocenach skutków Pakietu klimatycznego i propozycji zaostrzenia celów do roku 2020,
przedstawione zostały koszty bezpośrednie wdrożenia proponowanych rozwiązań dla całej
UE oraz dla pojedynczych krajów. Są one liczone jako wzrost kosztów zaspokojenia potrzeb
energetycznych (koszty systemu energetycznego) bez kosztu zakupu uprawnień do emisji.
Oceny Komisji Europejskiej z 2008 roku
Z oceny skutków wdrożenia pakietu klimatycznego wynika, że koszty bezpośrednie dla
Polski w przeliczeniu na PKB są ok. dwukrotnie wyższe niż średnia UE (por. tabl.1, opcja 1).
Ze względu na znaczne różnice w kosztach pomiędzy krajami, w Pakiecie Klimatycznym
przewidziano trzy mechanizmy kompensacyjne:
6 Skutki te są dotyczą całej gospodarki i są głównie efektem wzrostu cen energii wynikających z polityki
klimatycznej
7 Por.: SEC(2008) 85, VOL. II Annex to the Impact Assessment Table 8, str. 53
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 8
Nierównomierny rozdział puli uprawnień emisyjnych do sprzedaży przez
poszczególne kraje,
Podział limitów w sektorach Non ETS,
Wprowadzenie międzynarodowego unijnego mechanizmu handlu certyfikatami
pochodzenia energii z OZE, wraz z odpowiednim podziałem celów w zakresie OZE.
W ocenie skutków wdrożenia Pakietu klimatycznego przedstawione zostały bardzo
optymistyczne oszacowania korzyści dla Polski z wdrożenia wymienionych mechanizmów
kompensacyjnych (por. tabl. 1).
Tablica 1. Bezpośrednie koszty wdrożenia Pakietu klimatyczno- energetycznego w 2020 roku, bez mechanizmów kompensacyjnych oraz z ich uwzględnieniem w [% PKB] wg opracowań KE
Opcja odniesienia bazująca na efektywności kosztowej
Redystrybucja celów nieobjętych EU ETS, brak CDM
Redystrybucja celów nieobjętych EU ETS, brak CDM
+ częściowa redystrybucja praw do sprzedaży przydziałów emisji w drodze licytacji w EU ETS
Redystrybucja celów nieobjętych EU ETS
+ częściowa redystrybucja praw do sprzedaży przydziałów emisji w drodze licytacji w EU ETS
+ przy CDM
Redystrybucja celów nieobjętych EU ETS
+ częściowa redystrybucja praw do sprzedaży przydziałów emisji w drodze licytacji w EU ETS
+ przy CDM
+ Redystrybucja celów RES i pełen
Opcja 1 Opcja 2 Opcja 3 Opcja 4 Opcja 5
EU-27 0,58 0,61 0,61 0,45 0,45
Polska 1,24 0,48 0,32 0,38 0,02
Źródło: SEC (2008) 85, Tabela II str. 43
Według tych danych mechanizmy dystrybucyjne miały niemal do zera ograniczyć
bezpośrednie koszty wdrożenia Pakietu klimatycznego dla Polski (por. tabl. 1 - Opcja 5).
Oceny Komisji Europejskiej z 2012 roku
Ocenę kosztów bezpośrednich i skuteczności mechanizmów redystrybucyjnych przedstawia
także opracowanie KE z 2012 roku, stanowiące uzupełnienie do propozycji zaostrzenia celu
redukcji emisji w roku 2020. Najważniejsze wyniki przedstawiono w tabl. 2.
Przytoczone wyniki wskazują, że w przypadku Polski mechanizmy kompensacyjne
praktycznie nie działają. Mają one zerowy efekt w scenariuszu wdrożenia pakietu
klimatycznego i jedynie niewielki efekt w scenariuszu zaostrzonych celów redukcji.
W efekcie, względne obciążenia Polski kosztami polityki klimatycznej, nawet po
uwzględnieniu mechanizmów dystrybucyjnych, są wg wyników KE zdecydowanie wyższe
niż średnio w innych krajach.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 9
Tablica 2. Dodatkowe koszty systemowe, w tym z uwzględnieniem wpływu mechanizmów dystrybucyjnych z tytułu osiągnięcia celów redukcyjnych w roku 2020
Scenariusz/ kraje Koszty systemowe
Koszty systemowe z uwzględnieniem wpływu
mechanizmów dystrybucyjnych
mld EUR’08 % PKB 2020 mld EUR’08 % PKB 2020
Pakiet klimatyczno–energetyczny (20% redukcji w 2020 r.)
EU 41,8 0,28% 42,1 0,28%
w tym:
- Kraje z wyższej grupy dochodowej* 37,3 0,27% 39,1 0,29%
- Kraje z niższej grupy dochodowej** 4,5 0,35% 3,0 0,23%
w tym: - Polska 2,2 0,52% 2,2 0,52%
Zaostrzone cele redukcji emisji (30% redukcji w 2020 r.)
EU 67,0 0,45% 75,0 0,50%
w tym:
- Kraje z wyższej grupy dochodowej* 59,3 0,43% 71,4 0,52%
- Kraje z niższej grupy dochodowej** 7,7 0,60% 3.6 0,29%
w tym: - Polska 3,3 0,76% 3,2 0,69%
* AT, BE, CY, DK, FI, FR, DE, EL, IE, IT, LU, NL, ES, SE, UK
** BG, RO, LV, LT, PL, SK, EE, HU, CZ, MT, SI, PT
Źródło: SWD (2012) 5, Tab. 5 i 6, str. 21-23
W obecnie realizowanym scenariuszu Reference, koszty bezpośrednie są w Polsce ok.
dwukrotnie wyższe od średniego obciążenia dla obu wyróżnionych grup krajów (0,52% w
przypadku Polski - wobec średnich wartości 0,29% i 0,23% odpowiednio dla krajów
bogatszych i biedniejszych).
Wyniki analiz Komisji z 2012 roku dobitnie pokazują, że optymistyczne założenia odnośnie
efektywności mechanizmów kompensacyjnych, które miały wyrównywać koszty wdrożenia
pakietu klimatycznego, w przypadku Polski całkowicie się nie sprawdziły. Oznacza to, że
wyniki będące podstawą podejmowania decyzji całkowicie minęły się z
rzeczywistością, a faktyczne koszty w przypadku Polski są zdecydowanie wyższe, niż
było to przedstawiane w opracowaniach KE w roku 2008.
3.3. Skutki zaostrzonej polityki klimatycznej dla całej UE
Oceny skutków (Impact Assessment) dołączane do Mapy 2050 oraz Energy Roadmap 2050
przedstawiają niekorzystny obraz skutków wdrożenia zaostrzonych celów redukcji emisji
gazów cieplarnianych. Najważniejsze długoterminowe skutki polityki energetyczno–
klimatycznej to:
1) Spowolnienie rozwoju gospodarczego (PKB),
2) Spadek zatrudnienia,
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 10
3) Wzrost kosztów zaspokojenia potrzeb energetycznych w stosunku do PKB o ponad 40%
4) Wzrost cen energii o ponad 50%,
5) Wzrost udziału kosztów energii w budżetach gospodarstw domowych o ok. 60%,
6) Ogromny wzrost nakładów inwestycyjnych,
7) Niejednoznaczny wpływ na środowisko i zdrowie mieszkańców (korzystne efekty
przeplatają się z efektami niekorzystnymi).
Wszystkie powyższe skutki zostały szczegółowo omówione w raporcie głównym w oparciu o
wyniki analiz KE. W syntezie wskazano jedynie najważniejsze kwestie.
3.3.1. Wpływ na PKB i zatrudnienie
Spadek PKB na skutek wdrożenia kolejnych celów i instrumentów polityki klimatyczne
(redukcji emisji gazów cieplarnianych) pokazują wszystkie wyniki analiz
makroekonomicznych publikowanych przez KE. Nie jest więc prawdziwa teza, że polityka
klimatyczna wpływa korzystnie na rozwój gospodarczy.
Większość analiz makroekonomicznych pokazuje także spadek zatrudnienia jako skutek
polityki klimatycznej. Wzrost zatrudnienia w niektórych publikowanych ostatnio
scenariuszach jest ściśle powiązany z wykorzystaniem przychodów z podatku węglowego
oraz ze sprzedaży uprawnień emisyjnych do redukcji opodatkowania pracy. Jednak ani
w Mapie 2050 ani w Energy Roadmap 2050 KE nie proponuje takiego sposobu wdrażania
polityki klimatycznej, a dotychczasowe zapisy wymuszają wykorzystanie połowy przychodów
z aukcji na cele polityki klimatycznej.
3.3.2. Koszty energii dla gospodarki i gospodarstw domowych w UE
Wyniki analiz KE przedstawione do Mapy 2050 i Energy Roadmap 2050 wskazują na
rosnące obciążenie gospodarki i gospodarstw domowych UE kosztami energii:
1) We wszystkich scenariuszach występuje wzrost systemowych kosztów
energetycznych liczonych w stosunku do wielkości PKB z 10,5% w 2005 r. do 14 -
15% w całym okresie
2) Udział kosztów energetycznych (bez kosztu paliw samochodowych) w budżetach
gospodarstw domowych rośnie z poziomu ok. 6% w 2010 r. do poziomu 7,5 – 8,5% w
okresie 2020 – 2050 (por. rys. 1).
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 11
3) Udział kosztów energii z uwzględnieniem kosztów paliw samochodowych w
budżetach gospodarstw domowych rośnie z poziomu ok. 10% w 2005 r. do 14,5 –
16,5% w okresie 2030 – 20508
Rys. 1. Wydatki gospodarstw domowych na wyposażenie energetyczne, energię elektryczną i paliwa wyrażone w [%] dochodów rozporządzalnych (bez paliw samochodowych)
Źródło: Mapa 2050, Impact Assessment, Figure 35, str. 86
Wzrost kosztów energii następuje we wszystkich scenariuszach, w tym także w scenariuszu
Reference, który realizuje pełne wdrożenie Pakietu klimatyczno–energetycznego. Brak
dalszej redukcji emisji gazów cieplarnianych jest powodem spadku udziału kosztów energii
po roku 2030 w tym scenariuszu, co pokazuje rys. 1. Wprowadzenie celów redukcji emisji do
roku 2050 powoduje wzrost udziału kosztów energii także po roku 2030. Różowa linia
pokazująca spadek kosztów energii w okresie 2025 - 2035 zakłada wprowadzenie
globalnych działań na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych i spadku cen paliw w ich
wyniku. Jest to obecnie scenariusz mało prawdopodobny.
Wyniki przedstawione w opracowaniach KE oznaczają ogromny wzrost kosztów
zaspokojenia potrzeb energetycznych oraz znaczne zmniejszenie dostępności energii
dla gospodarstw domowych w UE. W biedniejszych niż średnia unijna krajach lub
gospodarstwach domowych, skutki te będą odczuwane jeszcze bardziej dotkliwie. Na
podstawie tych wyników można oczekiwać gwałtownego poszerzenia strefy ubóstwa
energetycznego w UE.
8 Żródło: Energy Roadmap 2050, Impact Assessment, Part 2, Table 48, str. 50
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 12
3.3.3. Wzrost nakładów inwestycyjnych
Wyniki analiz KE ukazują ogromny wzrost nakładów inwestycyjnych na realizację polityki
dekarbonizacji w okresie 2011 – 2050:
na źródła wytwarzania energii - wzrost od 100 miliardów w scenariuszu efektywności
do 400 – 600 miliardów Euro w scenariuszach z istotnym udziałem paliw kopalnych
oraz ponad 1200 miliardów w przypadku scenariusza wysokiego udziału OZE)9;
W przypadku sieci, dodatkowe nakłady (w porównaniu do scenariusza Reference)
wynoszą 250 – 900 miliardów Euro.
Całkowite nakłady inwestycyjne na realizację strategii dekarbonizacji oszacowano w
wysokości 270 mld Euro/rocznie, co stanowi ok. 1,5% PKB w UE.10
Są to ogromne nakłady. W dokumencie tym nie podano nakładów w podziale na
poszczególne kraje, ale gdyby przyjąć nakłady proporcjonalnie do udziału w unijnym PKB (w
granicach 4-5%), to na Polskę przypadnie 10 – 14 mld Euro rocznie, czyli 40 – 56 mld
zł/rok. Oznacza to dodatkowe nakłady w Polsce w wysokości ok. 1600 – 2240 mld zł - w
okresie 2011-2050. Są to kwoty kilkakrotnie wyższe niż te, które są podawane w
opracowaniach EnergSys, głównie ze względu na to, że opracowania EnergSys obejmują
jedynie część wymaganych działań dostosowawczych.
3.4. Trudno wymierne aspekty oceny polityki unijnej
3.4.1. Koszty zewnętrzne, miejsca pracy, innowacyjność
Zwolennicy polityki klimatycznej, oprócz argumentacji odnoszącej się do potrzeby ochrony
klimatu przez redukcję emisji gazów cieplarnianych, wskazują na ogół trzy kwestie:
a) inne, uboczne korzyści środowiskowe wynikające z polityki klimatycznej (m.in.
ograniczenie emisji zanieczyszczeń konwencjonalnych: SO2, NOx, pyłów itp.),
b) dodatkowe – tak zwane zielone - miejsca pracy,
c) poprawa innowacyjności gospodarki unijnej.
Wykonane analizy przeglądowe wykazały istnienie poważnych wątpliwości co do
korzystnych efektów polityki klimatycznej w każdym z ww. aspektów.
9 Energy Roadmap 2050, Impact Assessment Part 2, Figure 25 str. 27, Table 29, str. 27/28
10 Źródło: Mapa 2050 Impact Assessment, str. 65
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 13
Koszty zewnętrzne
Dokładniejsza ocena wpływu polityki klimatycznej na koszty zewnętrzne (wpływ na
środowisko i zdrowie mieszkańców) nie daje jednoznacznych wyników. Oprócz pozytywnych
skutków występują także negatywne, np. większa zachorowalność związana ze wzrostem
emisji pyłów w wyniku szerszego stosowania biomasy, zagrożenia związane ze stosowaniem
paneli fotowoltaicznych (m.in. ołów) i świetlówek kompaktowych (rtęć). Najnowsze analizy
wskazują także na zagrożenie zdrowia powodowane termorenowacją budynków zagrożenie
dla zdrowia. Poprawa szczelności okien i drzwi, bez radykalnego usprawnienia wentylacji,
prowadzi do zmniejszenia wymiany powietrza, zagrożenia pleśnią, wysokimi stężeniami
radonu zawartego w materiałach budowlanych i podłożu oraz zanieczyszczeń pochodzących
ze źródeł wewnętrznych (np. dym tytoniowy). Wśród zjawisk, które mogą prowadzić do
zwiększenia kosztów zewnętrznych i negatywnego wpływu na zdrowie mieszkańców,
wymienić można:
a. Zwiększoną produkcję biomasy (koszty zewnętrzne powodowane wzrostem emisji
amoniaku i pyłów),
b. Rozwój produkcji energii z biomasy (spalanie), szczególnie w lokalnych źródłach
(zwiększona emisja niskokominowa pyłów i innych zanieczyszczeń),
c. Termorenowację budynków skutkującą ograniczeniem wymiany powietrza i
pogorszeniem jakości powietrza wewnętrznego (wysokie koszty zwiększonej
zachorowalności),
d. Wzrost wykorzystania paneli fotowoltaicznych prowadzący do rosnącego
zagrożenia powodowanego przez zużyte panele, szczególnie te, które zawierają
ołów,
e. Nadmierne ograniczenie emisji siarki, skutkujące w warunkach polskich
pogłębianiem deficytu tego pierwiastka w obiegu biologicznym z negatywnymi
skutkami dla rozwoju ekosystemów.
Niejednoznaczny charakter bilansu kosztów i korzyści zewnętrznych w wyniku wdrażania
polityki klimatycznej pokazują także wyniki analiz KE. W jednym z ostatnich opracowań
wskazuje się, że pełne wdrożenie pakietu klimatycznego zwiększy zagrożenie zdrowia
mieszkańców UE i koszty zewnętrzne wytwarzania energii11.
Miejsca pracy
Podobnie kwestia miejsc pracy nie jest jednoznaczna. Analiza metodyki wykonanych w tym
zakresie prac wykazała wiele nieprawidłowości i słabych punktów tego rodzaju ocen
11 Por. Analysis of options beyond 20% GHG emission reductions: Member State results. SWD (2012) 5.
Table 13, str. 30
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 14
cząstkowych. Większość opracowań wskazujących na dodatkowe „zielone” miejsca pracy
nie uwzględnia w sposób właściwy bilansu miejsc tworzonych i traconych, a niektóre
wskazując na tworzone miejsca pracy zupełnie abstrahują od kosztów jakie za nie ponosi
społeczeństwo. Prowadzi to wręcz do absurdu, gdy jako korzystne ze względu na liczbę
tworzonych miejsc pracy poleca się przedsięwzięcia jawnie nieefektywne ekonomicznie. A
przecież liczba miejsc pracy nie może być jedynym kryterium oceny. Gdybyśmy mieli
kierować się tylko tym kryterium, to powinniśmy cofnąć się do okresu sprzed transformacji
ustrojowej w 1989 roku, kiedy bezrobocie praktycznie nie występowało.
Innowacyjność
Analiza problematyki innowacyjności gospodarki prowadzi do wniosku, że są to procesy
złożone i wieloaspektowe. O innowacyjności gospodarki decyduje szereg czynników, wśród
których jest także odpowiednio prowadzona działalność wspierająca instytucji i funduszy
publicznych. Decydujący wpływ na zwiększenie innowacyjności ma odpowiednia polityka
państwa i tworzenie właściwych mechanizmów wspierających rozwój innowacji. Polityka
klimatyczna preferująca jedne technologie energetyczne zamiast innych, nie ma wpływu na
te mechanizmy. Co więcej, polityka klimatyczne stwarza bariery dla rozwoju wielu niżej
wymienionych technologii energetycznych, które w największym dotąd badaniu typu forsight-
owego w Polsce zostały uznane za najbardziej perspektywiczne dla naszego kraju:
Technologie kotłów pyłowych, pracujących na parametry nadkrytyczne, jako standard
odbudowy mocy,
Technologie kotłów pyłowych na parametry ultra nadkrytyczne, jako standard budowy
nowych mocy na węglu kamiennym,
Technologie poprawy jakości węgla kamiennego i brunatnego (zmniejszenie
zawartości wilgoci),
Technologie kotłów fluidalnych cyrkulacyjnych na parametry nadkrytyczne,
Technologie tlenowego zgazowania węgla (głównie pod kątem poligeneracji – IGCC),
Technologie spalania węgla w atmosferze wzbogaconej tlenem,
Technologie współspalania węgla z biomasą.
3.4.2. Wnioski wynikające z analizy oszacowań kosztów zewnętrznych produkcji energii
Na podstawie wykonanej przeglądowej analizy oszacowań dotyczących kosztów
zewnętrznych produkcji energii sformułować można następujące wnioski:
1. Oszacowania dotyczące kosztów zewnętrznych powodowanych emisją CO2 są
obarczone tak dużą niepewnością, że w większości przypadków przyjmuje się do
oszacowania określoną arbitralnie wartość kosztów odniesionych do tony emisji. Wartość
merytoryczna takich szacunków jest bardzo wątpliwa.
2. Przy prowadzeniu analiz liczbowych w warunkach polityki klimatycznej, koszty emisji
CO2 nie powinny być wliczane do kosztów zewnętrznych, gdyż są one poddane
internalizacji w systemie EU ETS lub przez podatek węglowy.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 15
3. Biorąc pod uwagę warunki prawne w jakich będą budowane nowe elektrownie w Polsce -
można przyjąć na podstawie wielu analiz międzynarodowych następujące oszacowanie
kosztów zewnętrznych związanych z zanieczyszczeniami innymi niż CO2:
a. 0,5 – 1,0 euro-cent/kWh (20 – 40 zł/MWh) - elektrownie na węgiel kamienny;
b. 0,8 – 1,6 euro-cent/kWh (32 – 64 zł/MWh) - elektrownie na węgiel brunatny;
c. 0,1-0,2 euro-cent/kWh (4-8 zł/MWh) – nowe elektrownie gazowe .
4. Należy podkreślić, że powyższe oszacowania mają charakter orientacyjny, a w świetle
zaostrzających się standardów emisji zanieczyszczeń należy się liczyć z konieczności ich
skorygowania w dół. Tym samym uzasadnione staje się twierdzenie, że w warunkach UE
głównymi kosztami zewnętrznymi różnych opcji technologicznych produkcji energii
elektrycznej są koszty związane z bezpieczeństwem dostaw energii i ewentualnie -
zmianą klimatu (por. opinia E. Bartel z Agencji Energii Atomowej), podczas gdy pozostałe
składniki kosztów zewnętrznych stają się pomijalnie małe.
5. Powyższe koszty są zbyt niskie by w warunkach Polski uzasadnić budowę elektrowni
odnawialnych. Warto podać, że poprzez zielone certyfikaty dopłacamy obecnie do każdej
MWh energii wyprodukowanej w OZE 260 – 280 zł/MWh. Co oznacza, że dopłata do
energii z OZE jest wielokrotnie wyższa niż potencjalne korzyści z redukcji kosztów
zewnętrznych elektrowni konwencjonalnych.
6. Oceniając wpływ polityki klimatycznej na zdrowie nie należy też zapominać, że jak
pokazują dane WHO oraz dane GUS dla Polski stan zdrowia jak i długość życia zależą
od wielu czynników, a jakość powietrza jest jedynie jednym z nich. Dane te pokazują
raczej, że dłuższe życie i mniejsze zagrożenie ze strony środowiska związane jest z
obszarami o wyższym poziomie rozwoju gospodarczego i wyższych dochodach.
7. Powyższy wniosek jest bardzo istotny, bo wskazuje, że polityka prowadząca do ubożenia
znaczących grup mieszkańców np. poprzez rosnący udział kosztów energii w budżetach
domowych, zmniejszenie PKB, dochodów lub zatrudnienia - powodować będzie także
uboczne negatywne skutki dla zdrowia i jakości życia, które jak dotąd nie były
szacowane.
Rozważając kwestie kosztów zewnętrznych, które w głównej mierze wiąże się z kwestią
zanieczyszczeń powietrza, należy mieć na uwadze, że jakość powietrza jest uzależniona od
lokalnych warunków. W Polsce kluczowym zagrożeniem jest nadal emisja niskokominowa
pochodząca ze spalania paliw stałych (świadczą o tym przytoczone w raporcie wyniki IOS),
która występuje w głównej mierze z przyczyn ekonomicznych. Dlatego poprawa jakości
powietrza w Polsce, przede wszystkim powinna być nakierowana na źródła lokalne i
wsparcie finansowe przechodzenia na czystsze formy energii. W tym kontekście - wysokie
subsydiowanie energetyki wiatrowej, budownictwa zeroemisyjnego, czy propozycje
wysokiego wsparcia dla produkcji energii z paneli fotowoltaicznych - muszą być
potraktowane jako nieefektywne, niewłaściwe wykorzystanie środków publicznych,
szczególnie gdy weźmie się pod uwagę negatywne skutki zdrowotne lub środowiskowe jakie
mogą te przedsięwzięcia powodować.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 16
3.4.3. Mapa jakościowa skutków polityki klimatycznej
Na podstawie obliczeń własnych oraz na podstawie analizy opracowań KE oraz prac
badawczych oceniających skutki polityki klimatycznej w różnych aspektach można
stwierdzić, że obecnie forsowana unijna polityka klimatyczna prowadzi do bardzo poważnych
negatywnych skutków dla całej UE. Skutki te przedstawiono w sposób jakościowy na rys. 2.
Rys. 2. Jakościowa mapa skutków realizacji aktualnej polityki klimatycznej
Warto podkreślić, że zakres negatywnych skutków jest bardzo szeroki i nie odnosi się
jedynie do poszczególnych krajów, sektorów gospodarki, czy grup społecznych. Być może
najpoważniejsze negatywne skutki wynikać będą z błędnej koncepcji zarządzania rozwojem
UE oraz psucia mechanizmów rynkowych i systemowych, które są podstawą dla rozwoju
gospodarczego i społecznego w dłuższym okresie.
4. Ocena procesu kreowania i wdrażania polityki klimatycznej
Oprócz poszerzonej oceny skutków unijnej polityki klimatycznej dokonano analizy sposobu
jej kreowania i wdrażania. Jej wynikiem jest niezwykle krytyczna ocena, która wskazuje na
słabości w wielu obszarach:
1) Poważne zaniedbania w podejściu strategicznym,
2) Błędy i zaniedbania w projektowaniu rozwiązań systemowych,
3) Wadliwy sposób wdrażania,
4) Nierzetelny sposób komunikowania strategii i jej skutków.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 17
4.1. Krytyczne uwagi dotyczące koncepcji strategicznej
Jednym z ważniejszych zarzutów pod adresem KE jest brak poważnej analizy strategicznej
wykonanej na potrzeby Mapy 2050 i Energy Roadmap 2050 oraz brak umiejscowienia
strategii energetycznej w ramach szerszej wizji i strategii rozwoju UE do roku 205012.
W stosunku do przedstawianych w dokumentach KE ocen strategicznych należy zwrócić
uwagę na występujące poważne słabości, takie jak:
1) Brak szerszej analizy dostępności zasobów energetycznych;
2) Całkowite zignorowanie zmian, jakie wynikają z rozwoju technologii wydobycia
węglowodorów ze złóż niekonwencjonalnych. Już obecnie wydobycie gazu przy pomocy
tej technologii ma ogromny wpływ na rynek światowy, a w ciągu kilku lat te zmiany się
pogłębią i mogą objąć także rynek ropy naftowej - w miarę rozwoju wydobycia ropy ze
złóż niekonwencjonalnych;
3) Błędne przyjęcie redukcji gazów cieplarnianych jako celu nadrzędnego polityki
energetycznej, mimo, że realizacja tego celu bez współdziałania z innymi krajami nie ma
sensu;
4) Bardzo wybiórcze potraktowanie działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa dostaw;
wśród działań na rzecz ograniczania tego ryzyka nie bierze się pod uwagę takich jak: (i)
zwiększenie udziału importu paliw z krajów bardziej stabilnych politycznie, (ii)
wykorzystanie wewnątrz unijnych zasobów węgla, (iii) rozwój wydobycia węglowodorów
wewnątrz UE (gaz niekonwencjonalny), (iv) zwiększenie przez firmy z UE kontroli nad
zasobami energetycznymi w krajach trzecich.
5) W materiałach KE znajdują się nawet tak nieuzasadnione stwierdzenia, jak te o
zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego w krajach rozwijających się na skutek
proponowanej polityki. W praktyce okazało się, że rozwój produkcji bioenergii, w tym
szczególnie biopaliw, spowodował wzrost cen żywności i stał się powodem wycofywania
UE i USA z polityki wsparcia rozwoju produkcji biopaliw13.
6) Zarysowana strategia energetyczna w rzeczywistości nie oznacza ograniczenia
wykorzystania zasobów, co jest obecnie jednym z wiodących jej motywów. Można z
łatwością wskazać szereg przykładów odwrotnych: rozwój energetyki wiatrowej wymaga
przeznaczenia znacznych powierzchni terenu na farmy wiatrowe, rozwój wykorzystania
biomasy wymaga szerszego wykorzystania i chemizacji zasobów gleby, wykorzystanie
12 Zamiast tego strategię rozwoju gospodarki i energetyki niskoemisyjnej (Mapa 2050 i Energy
Roadmap 2050) przedstawiono jako jeden z wielu elementów strategii Europa 2020, która obejmuje okres jedynie do roku 2020 i zawiera cel 20% redukcji emisji GC.
13 „Dzięki efektywniejszemu korzystaniu z zasobów będzie można osiągnąć wiele celów UE….
Pomoże nam to również zapewnić istnienie silnych i zrównoważonych sektorów rolnictwa i rybołówstwa oraz zwiększyć bezpieczeństwo żywnościowe w krajach rozwijających się.” [w”] Europa efektywnie korzystająca z zasobów – inicjatywa przewodnia strategii „Europa 2020” - KOM(2011) 21.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 18
technologii CCS prowadzi do większego zużycia paliw, ingerencji w zasoby geologiczne,
zajęcia gruntów na szlaki transportowe i wydatkowania znaczących środków na
inwestycje (nie mówiąc o tym, że przy okazji wraz z węglem pod ziemię zatłaczać się
będzie miliony ton tlenu, ograniczając jego ilość w atmosferze).
Podsumowując, należy uznać, że oceny strategiczne zamieszczone w dokumentach
unijnych należy raczej traktować jajko część działań promujących politykę unijną, niż wynik
rzetelnej analizy strategicznej.
4.2. Zmiany wpływające na ocenę zasadności polityki unijnej
4.2.1. Zmiany sytuacji światowej
Najnowsze propozycje zaostrzenia celów polityki klimatycznej w UE nie uwzględniają zmian
w otoczeniu światowym oraz wewnątrz UE. Poniżej przedstawiono najważniejsze z tych
zmian, które wpływają na ocenę zasadności polityki unijnej:
1) Utrata autorytetu IPCC co osłabia wiarygodność hipotez IPCC, będących podstawą
polityki klimatycznej.
2) Osłabienie światowych działań na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych:
a. Niepowodzenie Konferencji w Kopenhadze i kolejnych konferencji Stron
Konwencji Klimatycznej w doprowadzeniu do uzgodnienia i podpisania
nowego porozumienia międzynarodowego zawierającego wiążące cele
redukcji emisji w skali globalnej;
b. Brak przedłużenia Protokołu z Kioto na okres po roku 2012;
c. Wystąpienie Kanady z Protokołu z Kioto.
3) Światowy kryzys finansowy roku 2008/2009 oraz spowolnienie rozwoju
gospodarczego najważniejszych gospodarek światowych.
4) Rewolucja łupkowa w wydobyciu gazu ze źródeł niekonwencjonalnych, stopniowo
ogarniająca też wydobycie ropy naftowej, inicjująca znaczące zmiany układu sił na
światowych rynkach paliwowych.
5) Stopniowe przejmowanie przez Chiny pozycji lidera światowego w produkcji
technologii OZE. Chiny już obecnie są największym światowym producentem
paneli fotowoltaicznych.
6) Katastrofa w Fukushimie, osłabiająca działania na rzecz rozwoju energetyki
jądrowej.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 19
4.2.2. Zmiana sytuacji w UE
Najważniejsze z perspektywy kształtowania polityki klimatycznej zmiany w UE to:
1) Kryzys zadłużeniowy strefy Euro, który stanowi zagrożenie dla systemu finansów
publicznych w wielu krajach, stabilności systemu bankowego i stwarza poważne
napięcia w UE.
2) Kryzys gospodarczy w UE, który stwarza napięcia społeczne, ogranicza możliwości
szybkiego rozwiązania problemów finansowych i zwiększa wrażliwość na wzrost cen
energii.
3) Rosnąca świadomość znaczenia przemysłu w UE dla stabilności gospodarczej
krajów członkowskich – kraje o większym udziale przemysłu na ogół lepiej przetrwały
kryzys finansowy z lat 2008 – 2009 i lepiej radzą sobie z obecnym kryzysem.
4) Rosnąca świadomość zagrożeń polityki klimatycznej dla utrzymania
działalności przemysłowej w UE, co widoczne jest m.in. w ostatnich wypowiedziach
Komisarza ds. Energii Guenthera Oettingera.
5) Brak przewidywanych postępów w rozwoju technologii CCS.
6) Wzrost napięcia na linii UE – Gazprom (Rosja) poddający w wątpliwość
bezpieczeństwo energetyczne UE w sytuacji wysokiego uzależnienia od dostaw
gazu z Rosji.
7) Wysokie uzależnienie UE od dostaw surowców pierwiastków ziem rzadkich
kluczowych dla rozwoju nowoczesnych technologii (pojazdów elektrycznych,
elektrowni wiatrowych itp.); dostawy te są obecnie w ogromnym stopniu kontrolowane
przez Chiny, które dzięki temu uzyskują przewagę konkurencyjną.
8) Wycofanie się Niemiec z energetyki jądrowej, powodujące problemy z pokryciem
zapotrzebowania na energię elektryczną, ale także trudności z redukcją emisji CO2.
4.2.3. Konsekwencje zmian zewnętrznych i wewnętrznych
Powyższe zmiany mają ogromne konsekwencje dla polityki energetycznej:
Brak porozumień globalnych oznacza z jednej strony utratę konkurencyjności firm
unijnych przy jednostronnie realizowanej polityce redukcji, a z drugiej strony oznacza
brak przewidywanego popytu na niskoemisyjne technologie.
Rosnąca siła Chin i innych krajów w produkcji nowych technologii OZE powoduje, że
korzyści gospodarcze z rozwoju tego rynku trzeba dzielić z innymi dostawcami, a ich
bilans staje się coraz bardziej niekorzystny dla UE (import modułów fotowoltaicznych
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 20
oznacza, że konsument energii finansuje miejsca pracy powstające głównie
w Chinach).
Rewolucja łupkowa w wydobyciu gazu i ropy naftowej oznacza, że diagnoza
nakazująca oczekiwać deficytu paliw na rynku światowym i ich szybko rosnących cen
może się nie spełnić, co ma istotne znaczenie dla oceny gospodarczych skutków
strategii dekarbonizacji.
Kryzys strefy euro i kryzys gospodarczy UE oznacza, że ogromne nakłady
inwestycyjne, jakie należy przeznaczyć na realizację strategii dekarbonizacji, będzie
niezwykle trudno uzyskać. Spadek zaufania do UE może też utrudniać angażowanie
się prywatnych firm w przedsięwzięcia, których efektywność ekonomiczna zależy
wyłącznie od utrzymania instrumentów wsparcia, a te – od stabilności prowadzonej
polityki na poziomie UE.
Zmiany zachodzące w otoczeniu światowym i wewnętrznym UE powodują, że modyfikacja
obecnej polityki staje się sprawą palącą – i to nie tylko dla Polski.
4.3. Krytyczne uwagi dotyczące sposobu projektowania i wdrażania unijnej polityki klimatycznej
Przeprowadzone analizy dotyczyły nie tylko skutków obecnej polityki klimatycznej, w tym
także nowych propozycji strategii rozwoju niskoemisyjnego do roku 2050. Objęły one także
zbadanie jakości projektowanych rozwiązań systemowych, sposobu wdrażania, jakości
analiz i uzasadnień oraz sposobu komunikowania skutków proponowanych działań.
4.3.1. Jakość projektowanych rozwiązań systemowych
Analizy wykazały szereg słabości proponowanych rozwiązań systemowych mających służyć
realizacji celów polityki klimatycznej. Do najważniejszych słabości zaliczyć można:
1) Zbyt sztywne, deterministyczne podejście, które nie pozwala na dostosowanie się do
zmian otoczenia - wymaga wczesnego podjęcia decyzji o poważnych skutkach (cele
redukcji CO2), bez posiadania niezbędnych uzasadnień długoterminowych;
2) Nie potwierdzona wykonalność proponowanej strategii, która bazuje na rozwiązaniach
technologicznych, które nie są dostępne na rynku oraz zakłada wydatkowanie
ogromnych środków na inwestycje bez określenia sposobu w jaki mają być pozyskane;
3) Wprowadzane nieskuteczne mechanizmy kompensacyjne; w nowych propozycjach
w ogóle brak propozycji w tym względzie;
4) Przyjęta metoda rozdziału uprawnień, która zwiększa wzrost cen energii i potęguje
negatywne skutki dla gospodarki i mieszkańców;
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 21
5) W poszczególnych fazach wdrażania wprowadzane są mechanizmy wadliwe, np. brak
mechanizmów zapobiegania efektom windfall profits w pierwszym i drugim okresie
rozliczeniowym EU ETS, zaburzenie konkurencji na rynku ciepła w wyniku wdrożenia
Pakietu klimatycznego, doprowadzenie do wzrostu cen żywności w wyniku wymuszania
produkcji biopaliw;
6) Proponowane strategie i mechanizmy powodują silnie zróżnicowane skutki dla
poszczególnych krajów, co sprawia, że w jej wyniku pojawiają się wygrani i przegrani;
7) Rozwiązania tworzone są (szczególnie w ostatnich propozycjach) w oparciu o wyniki
analiz dla średniej unijnej, co nie daje wystarczających podstaw, żeby zaprojektować
mechanizmy zapewniające zrównoważony rozkład kosztów i korzyści;
8) Pojawiają się poważne błędy metodyczne w wykonanych analizach – co jest wyrazem
niekompetencji lub celowej próby wprowadzenia w błąd;
9) Podejmowane są próby tworzenia stabilnych warunków dla inwestorów, dokonywane
w oparciu o sztuczne relacje ekonomiczne, kreowane przez niestabilną instytucję jaką
obecnie jest UE.
10) Przy projektowaniu strategii/polityki energetycznej i na etapie analiz liczbowych nie
uwzględnia się realnych alternatyw dla przedstawianych dotychczas propozycji.
4.3.2. Sposób wdrażania
Również sposób wdrażania polityki klimatycznej posiada wiele słabości:
1) Kolejne propozycje zaostrzenia celów polityki klimatycznej forsowane są bez wykonania
niezbędnych ocen – np. w nowych propozycjach brak poważnych analiz
makroekonomicznych oraz ocen na poziomie poszczególnych krajów; został tez znacznie
okrojony zestaw analizowanych scenariuszy;
2) Prowadzone są działania sprzeczne z pierwotnymi celami i założeniami:
a. włączenie do systemu EU ETS emisji z lotnictwa, mimo, że system miał służyć do
realizacji zobowiązań wynikających z Protokołu z Kioto, a emisje z lotów
międzynarodowych nie są objęte tym protokołem;
b. dążenie do zmian zasad funkcjonowania, mimo niespełnienia wcześniej
określonych warunków (przykładem są próby zaostrzenia celu redukcji w roku
2020 z 20% do 30%);
3) Podejmowane są próby ręcznej ingerencji w rynek uprawnień w celu zwiększenia cen
uprawnień emisyjnych (co ciekawe, propozycja ustalenia górnych pułapów cen
uprawnień była formułowana w rozmowach z KE przez stronę Polską w 2008 r., ale była
odrzucana jako ingerująca w mechanizmy rynkowe);
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 22
4) Podejmowane są próby blokowania wykorzystania węgla poprzez regulacje prawne
(wymagania dot. CCS, standardy emisji CO2), mimo internalizacji kosztów emisji CO2
przez system EU ETS;
5) Przy tworzeniu szczegółowych rozwiązań nie są respektowane interesy wszystkich
krajów (przykład benchmarków unijnych).
4.3.3. Sposób komunikowania
Analizując dokumenty KE dotyczące skutków polityki klimatycznej - można zauważyć
znaczący rozdźwięk pomiędzy oficjalnym przekazem ze strony instytucji unijnych, a ocenami
zawartymi w oficjalnych dokumentach:
1) Przedstawia się politykę unijną jako działanie na rzecz redukcji emisji gazów
cieplarnianych i ochrony klimatu - podczas gdy realizowana bez wsparcia innych krajów
powoduje wzrost emisji światowych;
2) Twierdzi się, że polityka klimatyczna jest korzystna dla rozwoju gospodarczego i miejsc
pracy - podczas gdy wyniki analiz wskazują na spadek PKB i spadek zatrudnienia
w wariantach zgodnych z propozycjami KE;
3) Poprawę efektywności i rozwój OZE przedstawia się jako efekt polityki klimatycznej
- podczas gdy mogą być one realizowane bez polityki klimatycznej rozumianej jako
dążenie do redukcji emisji gazów cieplarnianych;
4) Twierdzi się, że polityka klimatyczna powoduje zmniejszenie kosztów zewnętrznych
- podczas gdy jej skutki w tym zakresie nie są jednoznaczne i w pewnych obszarach
powodują wzrost zagrożeń zdrowia i negatywny wpływ na ekosystemy;
5) Przedstawia się pogląd, że dla polityki klimatycznej nie ma poważnej alternatywy,
pomijając przy tym wiele rozsądnych alternatyw do tego co proponuje KE;
6) Przedstawia się wyniki analiz jako opracowania fachowe i zgodne z zasadami sztuki
- podczas gdy nie spełniają one nawet łagodnych kryteriów rzetelnej analizy, a czasem
mają znamiona manipulacji.
4.3.4. Poważne błędy przy wykonaniu analiz do opracowania Energy Roadmap 2050
Do nierzetelnych opracowań zaliczyć należy także ostatnie opracowania analityczne
towarzyszące Energy Roadmap 2050. Wśród najważniejszych mankamentów wymienić
należy:
1) Brak oceny skutków dla poszczególnych krajów;
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 23
2) Szczątkowy zakres analiz makroekonomicznych;
3) Drastycznie ograniczony zakres rozpatrywanych scenariuszy, (wyłącznie scenariusz
Global Action) powodujący nadmiernie optymistyczne oceny;
4) Niezgodność prezentowanych analiz z sytuacją decyzyjną (opracowanie pokazuje
jedynie skutki dla sytuacji globalnego porozumienia na rzecz redukcji klimatu, a obecnie
nie ma takiego porozumienia);
5) Brak rozpatrzenia rzeczywistych alternatyw strategicznych (np. rozwój OZE
i efektywności bez redukcji CO2), redukcja CO2 na drodze doskonalenia wszystkich
technologii;
6) Brak spójności pomiędzy analizami prezentowanymi w powiązanych dokumentach (Mapa
2050 i Energy Roadmap 2050);
7) Prezentowanie wyników analiz niezgodnych z proponowanymi rozwiązaniami (wyniki
analiz makroekonomicznych pokazują wzrost zatrudnienia w wyniku redukcji
opodatkowania pracy, podczas gdy propozycje KE nie zawierają takiego elementu);
8) Złamanie zasady niezależności – wprowadzenie do oficjalnych dokumentów KE wyników
analiz jednego z interesariuszy (przywołanie wyników analiz makroekonomicznych ECF).
4.3.5. Podsumowanie oceny
W podsumowaniu oceny unijnej polityki klimatycznej należy wskazać następujące jej
kluczowe słabości:
a) Nie realizuje większości celów polityki energetycznej
b) Nie jest dostosowana do warunków zewnętrznych (świat, UE, kraje członkowskie)
c) Prowadzi do niekorzystnych skutków dla całej UE;
d) Stanowi ogromne zagrożenie dla niektórych krajów członkowskich (w tym Polski)
e) Jest kosztowna w realizacji i ryzykowna;
f) Nie zawiera mechanizmów adaptacji i elastycznego dostosowania dla krajów.
Mimo pozytywnych elementów, słabe strony tej polityki są tak liczne i poważne, że
zmuszają do podjęcia zadania jej pilnej modyfikacji.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 24
5. Propozycje modyfikacji polityki unijnej
5.1. Założenia i wytyczne przyjęte przy opracowaniu propozycji modyfikacji zmian
Przy formułowaniu propozycji modyfikacji polityki unijnej kierowano się zestawem założeń i
wytycznych, które można pogrupować w następujących kategoriach:
1. Pryncypia – kluczowe zasady wynikające z wartości podstawowych UE jako
wspólnoty krajów.
2. Założenia określające cele i interesy Polski oraz innych krajów lub grup wpływu.
3. Założenia merytoryczne w formie stwierdzeń, które mają istotny wpływ na kierunek
proponowanych zmian.
4. Wytyczne odnośnie sposobu opracowania propozycji zmian.
5.1.1. Podstawowe zasady (pryncypia)
Zaproponowane zasady wyprowadzone zostały z wartości i zasad traktatowych UE, ale też z
analizy przyczyn problemów Grecji i innych krajów UE, które są m.in. efektem wdrażania
jednakowych mechanizmów w krajach o różnych warunkach gospodarczych i społecznych,
odmiennej kulturze i instytucjach. Są to następujące zasady:
1. Inicjatywy polityczne i legislacyjne podejmowane na poziomie unijnym powinny przynosić
korzyści netto (dodatni bilans korzyści i strat) w skali całej UE.
2. Inicjatywy polityczne i legislacyjne podejmowane na poziomie unijnym powinny przynosić
korzyści netto (dodatni bilans korzyści i strat) dla każdego kraju (bądź też w najgorszym
przypadku mogą być neutralne) – nie może być sytuacji, gdy większość odnosi korzyści
kosztem mniejszości.
3. Obowiązkiem każdego kraju członkowskiego wobec wspólnoty jest dbanie o rozwój
gospodarczy i społeczny, by nie stać się ciężarem dla innych krajów i wnosić wkład
w rozwój całej UE, co oznacza:
zapobieganie wdrażaniu krajowych lub unijnych inicjatyw politycznych lub
legislacyjnych, które mogą stanowić barierę dla rozwoju społecznego lub
gospodarczego danego kraju;
konieczność uwzględniania przy podejmowaniu decyzji nie tylko optymistycznych
scenariuszy rozwoju sytuacji na świecie, w UE i poszczególnych krajach, ale
także scenariuszy niekorzystnych, które mogą generować dodatkowe napięcia i
trudności rozwojowe.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 25
4. Obowiązkiem KE, Parlamentu UE oraz Rady UE jest kreowanie korzystnych warunków
dla rozwoju gospodarczego i społecznego wszystkich krajów unijnych, wychodząc z
założenia, że problemy jednego kraju przekładają się na problemy całej UE.
5. Polityka unijna musi być racjonalna, przewidywalna i prowadzona w interesie obywateli
UE. Powinna być elastyczna, aby mieć możliwość dostosowania się do zmian w
otoczeniu światowym, a także doskonalić się na podstawie ocen dotychczasowych
efektów. Formułowane cele muszą być jasne i muszą być wypełniane przez konkretne
działania wdrożeniowe.
6. Konieczne staje się wypracowanie nowych mechanizmów, odmiennych od dotychczas
stosowanych sztywnych regulacji prawnych, lepiej stymulujących rozwój gospodarczy i
społeczny krajów członkowskich, sprzyjających wyzwoleniu inicjatywy i kreatywności na
poziomie pojedynczych krajów lub grup krajów członkowskich.
5.1.2. Cele i dążenia Polski oraz innych krajów UE dotyczące polityki klimatycznej
W oparciu o wykonane analizy ilościowe i jakościowe dotyczące skutków polityki
klimatycznej dla Polski - przyjęto następujące główne cele modyfikacji polityki unijnej
z perspektywy interesów Polski:
1. Znaczące ograniczenie wzrostu cen energii.
2. Znaczące ograniczenie wzrostu kosztów wytwarzania energii w Polsce.
3. Ograniczenie wymuszeń wysokich nakładów inwestycyjnych na rozwój źródeł
wytwarzania energii.
4. Likwidacja lub osłabienie ograniczeń prawnych odnośnie stosowania
technologii węglowych (wymóg CCS ready).
5. Zwiększenie swobody kreowania polityki energetycznej i ekologicznej zgodnie
z polskimi priorytetami (kształtowanie energy mix, priorytety w zakresie
ograniczania zanieczyszczeń).
6. Likwidacja zagrożenia utraty kontroli nad przychodami ze sprzedaży uprawnień
emisyjnych na aukcji.
7. Zatrzymanie wzrostu udziału kosztów energii w gospodarstwach domowych oraz
dojście do poziomu 6-8% (zbliżonego do obecnego w bogatszych krajach UE)
w dłuższej perspektywie.
8. Ograniczenie negatywnego wpływu polityki klimatycznej na przemysł - szczególnie
przemysł energochłonny.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 26
9. Likwidacja zagrożenia dużych kontrybucji na rzecz krajów rozwijających się w ramach
globalnej polityki klimatycznej.
10. Ograniczenie ryzyka inwestycyjnego wynikającego z komponentu politycznego.
11. Zwiększenie polskiej kontroli nad procesem redukcji emisji gazów cieplarnianych
w UE pod względem tempa i sposobu realizacji.
12. Zmiana sposobu uprawiania polityki unijnej zorientowanej obecnie głównie na
interesy najważniejszych krajów UE, wsparcie dla bardziej elastycznych
mechanizmów uwzględniających interesy wszystkich krajów.
Czcionką pogrubioną wyróżniono cele kluczowe, których realizacja w znacznej mierze
przyczynia się także do realizacji pozostałych wymienionych celów.
Cele i dążenia innych krajów lub grup interesu są trudne do określenia, gdyż nie są one
formułowane w sposób bezpośredni. Podjęto jednak próbę identyfikacji najważniejszych
celów i dążeń, które kryją się za działaniami wspierającymi politykę klimatyczną.
Tablica 4. Przypuszczalne cele i dążenia krajów i grup interesu wspierających unijną politykę
klimatyczną
Cele i dążenia Kraje lub grupy wspierające te cele
1. Powiększanie rynku zbytu na
urządzenia energetyki odnawialnej
Producenci urządzeń OZE, a spośród krajów:
Dania (energetyka wiatrowa), Niemcy
(energetyka wiatrowa, biogazowa), Hiszpania
(energetyka wiatrowa), ale też kraje spoza UE,
głównie Chiny
2. Poprawa konkurencyjności
energetyki jądrowej i wsparcie
przemysłu pracującego na rzecz EJ
Francja, w mniejszym stopniu W. Brytania, czy
inne kraje UE dysponujące energetyką jądrową,
a także dostawcy urządzeń spoza UE: np.
Rosja, Japonia, USA, Korea Płd.
3. Zwiększenie dostaw gazu ziemnego
na rynek europejski (gaz zyskuje na
konkurencyjności w krótkim okresie,
jednak w dłuższym może tracić)
Norwegia, Rosja, inni potencjalni eksporterzy z
Azji
4. Zwiększenie popytu na urządzenia o
lepszych parametrach
energetycznych w gospodarstwach
domowych, przemyśle
Producenci urządzeń tego typu oraz kraje
posiadające dobrze rozwinięty przemysł
urządzeń elektrycznych dla przemysłu i
gospodarstw domowych
5. Zwiększanie popytu na produkty Producenci urządzeń tego typu oraz kraje
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 27
stosowane w budynkach
energooszczędnych
posiadające dobrze rozwinięty przemysł
produktów dla budownictwa energooszczędnego
6. Wsparcie finansowe rozwoju nowych
technologii w różnych dziedzinach
Niemcy i inne kraje posiadające dobrze
rozwinięte sektory nowoczesnych technologii
7. Wsparcie dla przemysłu
samochodowego w projektowaniu
pojazdów niskoemisyjnych
Niektóre firmy motoryzacyjne, które widzą dla
siebie szansę przy zmianie zasad gry na rynku
motoryzacyjnym
8. Wysokie przychody budżetowe z
podatku węglowego
Wiele krajów o trudnej sytuacji budżetowej i
niskim udziale przemysłu energochłonnego
9. Wysokie przychody ze sprzedaży
uprawnień emisyjnych
KE, różne środowiska, w tym ekologiczne,
liczące na łatwy dostęp do tego typu środków
zgromadzonych w funduszach unijnych, a także
kraje, które chciałyby w ten sposób zmniejszyć
swoje wpłaty do budżetu UE
10. Wysokie przepływy finansowe
związane z handlem uprawnieniami
emisyjnymi, możliwości działań
spekulacyjnych
Różnego rodzaju instytucje finansowe, banki
inwestycyjne itp.
11. Wprowadzenie globalnej polityki
klimatycznej i mechanizmów
wdrożeniowych
Trudno określić kraje wspierające ten cel, gdyż
mogą tu funkcjonować różne motywacje - jedną
z nich jest chęć poszerzanie rynku zbytu na
produkty energooszczędne i niskoemisyjne, ale
mogą być też motywacje polityczne, w tym
zwiększenie kontroli nad gospodarkami krajów
rozwijających się
Utrzymaniem polityki klimatycznej w UE mogą być też zainteresowane inne kraje:
Chiny – ze względu na rozwinięty przemysł produkcji urządzeń dla OZE (lider w produkcji
modułów fotowoltaicznych), a także główny dostawca metali ziem rzadkich
wykorzystywanych w nowoczesnych branżach, m.in. - elektrowniach wiatrowych,
pojazdach elektrycznych.
Norwegia, Rosja – jako dostawcy gazu ziemnego na rynek UE, przy czym w ich interesie
jest utrzymanie umiarkowanych cen uprawnień emisyjnych.
Kraje azjatyckie, europejskie kraje spoza UE (np. Białoruś, Ukraina) liczące na
przeniesienie do nich produkcji energochłonnej z UE.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 28
5.1.3. Stwierdzenia i wytyczne do opracowania propozycji zmian
Negatywna ocena skutków unijnej polityki klimatycznej jest podstawowym uzasadnieniem dla
podjęcia zadania jej modyfikacji.
Do opracowania propozycji modyfikacji istotne są oceny dotyczące dotychczasowego
sposobu kreowania celów tej polityki i rozwiązań służących ich osiąganiu. Te oceny zostały
przedstawione w formie stwierdzeń sformułowanych na podstawie wykonanych dotychczas
analiz:
1. Redukcja gazów cieplarnianych jest problemem globalnym, wymaga globalnych działań,
działania jednostkowe nie powodują redukcji, a nawet prowadzą do wzrostu emisji
światowych.
2. Systemy handlu emisjami, takie jak EU ETS, swoją efektywność uzyskują przez to, że
decyzje podejmowane są przez podmioty rynkowe - dokonując optymalnych wyborów
spośród zestawu możliwości jakimi dysponują. W systemach takich nie wymusza się
decyzji np. poprzez wprowadzanie regulacji technologicznych takich jak wymów CCS
ready. Nie dokonuje się także interwencji w działanie systemu, gdyż przestaje on być
przewidywalny dla uczestników.
3. Rozwój energetyki odnawialnej nie jest uzależniony od polityki redukcji emisji CO2.
Likwidacja systemu EU ETS praktycznie nie wpłynie na rozwój OZE, gdyż jest on
uzależniony od celów i mechanizmów wdrażanych na podstawie dyrektywy OZE.
4. Polityka efektywności energetycznej jest w niewielkim stopniu zależna od prowadzenia
polityki klimatycznej. Jest ona wspierana poprzez instrumenty niezależne od działań na
rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych (standardy efektywności energetycznej,
normy cieplne budynków, instrumenty informacyjne - etykietowanie itp.) .
5. Mechanizmy kompensacyjne, które miały prowadzić do wyrównania kosztów wdrożenia
pakietu klimatyczno–energetycznego nie zdały egzaminu. Przy zmiennych warunkach
otoczenia, mechanizmy deterministyczne (określające przyszłe wielkości transferów
finansowych) należy zastąpić innymi mechanizmami zabezpieczającymi poszczególne
kraje przed ryzykiem negatywnego wpływu proponowanych rozwiązań na ich rozwój
gospodarczy.
6. Zdolność UE do narzucenia światu polityki w zakresie redukcji emisji gazów
cieplarnianych jest niewielka (pokazały to dotychczasowe efekty Konferencji Stron
Konwencji Klimatycznej).
7. Zdolność UE do stworzenia i utrzymania w dłuższym okresie polityki, która głęboko
ingeruje w rachunek ekonomiczny i uzależnia opłacalność inwestycji od istnienia
określonych regulacji prawnych lub mechanizmów wsparcia jest niewielka (ze względu
na słabość UE uwidocznioną w wyniku kryzysu strefy euro i kryzysu gospodarczego).
Przy opracowaniu propozycji modyfikacji polityki unijnej przyjęto następujące wytyczne:
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 29
1. Zróżnicowanie propozycji pod względem zakresu zmian (od propozycji o niewielkim
zakresie, po propozycje o szerokim zakresie zmian);
2. Ograniczanie do minimum zmian niezbędnych do uzyskania założonych efektów,
zachowanie tych instrumentów, które mogą być wykorzystane po modyfikacji;
3. Dążenie do rozwiązań równoważących w możliwym zakresie cele i interesy Polski,
z celami i interesami innych krajów (tam gdzie nie powoduje to konfliktu), w celu
zwiększenia prawdopodobieństwa akceptacji tych propozycji;
4. Maksymalne wykorzystywanie wyników analiz KE i innych wiodących ośrodków
naukowych i instytucji międzynarodowych - do uzasadnienia proponowanych zmian;
5. Konkretny charakter propozycji - formułowanie propozycji dotyczących zmian
konkretnych instrumentów lub elementów ich konstrukcji.
5.2. Wariantowe propozycje modyfikacji polityki unijnej
W oparciu o wykonane analizy sformułowano pięć wariantów modyfikacji unijnej polityki (por.
tabl. 5). Zgodnie z założeniami są one zróżnicowane pod względem zakresu proponowanych
zmian, obejmując propozycje modyfikacji o niewielkim, średnim i dużym zakresie zmian.
Takie zróżnicowanie sformułowanych propozycji miało na celu stworzenia stronie polskiej
szerokich możliwości negocjacyjnych i możliwości dopasowania proponowanych rozwiązań
do aktualnego układu sił w rozmowach na forum UE.
Tablica 5. Zestawienie rozpatrywanych wariantów modyfikacji unijnej polityki energetyczno-klimatycznej.
Zakres
zmian
Opis Uwagi
Mały 1. Zmiana metody rozdziału
uprawnień w EU ETS
2. Strategia No Regret – zamrożenie
EU ETS, modyfikacja strategii
efektywności energetycznej, rozwoju
OZE, aktywna w sektorze transportu
Propozycje z tej grupy nie burzą obecnej
struktury polityki unijnej, ani architektury
instrumentów implementacyjnych, dążą
natomiast do takiej ich modyfikacji, by
znacząco ograniczyć negatywne skutki
dla Polski.
Średni 3. Elastyczny system ETS -
dobrowolny udział w EU ETS,
z możliwością tworzenia systemów
krajowych
4. Zastąpienie EU ETS podatkiem
węglowym w ścisłym powiązaniu z
redukcją opodatkowania pracy
Propozycje z tej grupy prowadzą do
istotnej zmiany polityki redukcji emisji
gazów cieplarnianych, w tym do
likwidacji lub istotnej zmiany systemu EU
ETS, przy niewielkich zmianach
pozostałych celów i instrumentów
wdrożeniowych.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 30
Duży 5. Nowa zintegrowana polityka
energetyczna (równoważąca cztery
aspekty: bezpieczeństwo
energetyczne, ochronę środowiska,
efektywność wykorzystania zasobów,
rozwój gospodarczy)
Propozycje z tej grupy zmierzają do
gruntownej modyfikacji całej unijnej
polityki energetycznej i klimatycznej.
Na podstawie wymienionych możliwości skonstruowano trzy warianty rekomendowane do
dalszych prac. Pierwsze dwie propozycje z tabl. 5 zostały połączone w jednym wariancie
modyfikacji.
Tablica 6. Trzy rekomendowane warianty modyfikacji unijnej polityki klimatycznej
Zakres
zmian
Nazwa i kluczowe cechy
Mały/
Średni
Polityka No Regret
• zamrożenie EU ETS do czasu globalnego porozumienia,
• urealnienie strategii efektywności energetycznej i rozwoju OZE,
• wprowadzenie metody IFIEC w EU ETS w przypadku podjęcia globalnych działań na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych
Średni Elastyczny system ETS
• dobrowolny udział w EU ETS, podstawa - mechanizm Wzmocnionej Współpracy (Traktat Lizboński), wyłączenie pod warunkiem realizacji porównywalnych wysiłków,
• dostosowanie do mechanizmów po Konferencji w Kopenhadze – dobrowolne deklaracje redukcji emisji,
• możliwość tworzenia systemów krajowych MS ETS lub grupowych – kraje członkowskie mogą wybrać system ETS w którym uczestniczą
• ewent. dobrowolne limity CO2 i etykietowanie krajów pod względem CO2
Duży Nowa zintegrowana polityka energetyczna
• równoważąca cztery aspekty: bezpieczeństwo energetyczne, ochronę środowiska, efektywność wykorzystania zasobów, rozwój gospodarczy
• działania korygujące, podobne do strategii No Regret,
• dodatkowo – modyfikacja celów polityki energetycznej, osłabienie roli polityki klimatycznej, wzmocnienie działań wspierających gospodarkę, rozwój technologii bezpieczeństwo energetyczne
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 31
Propozycję zastąpienia systemu EU ETS podatkiem węglowym proponuje się wykorzystać w
ewentualnych negocjacjach, jako rozwiązanie skutecznie rozbijające argumentację na rzecz
obecnych propozycji KE (szczegóły w głównej części raportu).
5.2.1. Kluczowe elementy realizacyjne proponowanych wariantów
PROPOZYCJA 1: STRATEGIA NO REGRET
Istota propozycji
Istotą propozycji jest adaptacja obecnej polityki do warunków wewnętrznych i zewnętrznych
przy utrzymaniu większości jej kluczowych instrumentów wdrożeniowych.
Propozycja wychodzi od stwierdzenia braku zasadności jednostronnych redukcji emisji
gazów cieplarnianych, a także od analizy skuteczności poszczególnych instrumentów polityki
klimatycznej. Poprawa efektywności energetycznej i racjonalny rozwój OZE uznawany jest
za działanie sensowne i możliwe także w strategii energetycznej nie obejmującej redukcji
emisji gazów cieplarnianych. W efekcie proponowany jest szereg działań korygujących,
mających na celu dostosowanie polityki unijnej do aktualnych warunków, z wykorzystaniem
doświadczeń z jej dotychczasowego wdrażania.
Opis proponowanych zmian
Propozycja obejmuje następujące zmiany:
Zamrożenie EU ETS (utrzymanie limitów emisji 2020 r. także w późniejszym okresie)
i uzależnienie dalszego utrzymania systemu od podpisania globalnego porozumienia;
W przypadku uzgodnienia globalnego porozumienia - zmiana zasad rozdziału uprawnień
po roku 2020 na metodę IFIEC;
W metodzie IFIEC dokonuje się darmowych przydziałów uprawnień na podstawie
benchmarków oraz rzeczywistej produkcji (dzięki temu metoda nie prowadzi do efektu
windfall profits, jak w innych metodach darmowego rozdziału uprawnień); 14
W przypadku braku globalnego porozumienia – bezterminowe zawieszenie
funkcjonowania systemu EU ETS lub jego likwidacja;
Utrzymanie polityki efektywności energetycznej, jednak wdrażanej w sposób bardziej
elastyczny – np. standardy termiczne budynków podawane w pewnym przedziale – z
możliwością podjęcia ostatecznej decyzji przez każdy kraj;
Złagodzenie celów rozwoju OZE i ewent. modyfikacja zasad wsparcia;
14 Metoda została szerzej opisana w opracowaniu Energsys na zlecenie UKiE: „Analiza problemu
windfall profits w sektorze elektroenergetycznym w Polsce oraz ocena możliwości zastosowania mechanizmów zapobiegawczych” . Warszawa, 2008.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 32
Likwidacja wymuszeń prawnych CCS ready;
Rezygnacja z obowiązkowego wprowadzenia podatku węglowego.
Wstępna ocena wykonalności danego wariantu
Propozycja jest łatwa do realizacji, wymaga jedynie korekt istniejących regulacji prawnych,
bez istotnych zmian w sferze instrumentów wdrożeniowych i instytucji; opiera się na
mocnych argumentach, ma duży potencjał uzyskania wsparcia części krajów lub organizacji.
PROPOZYCJA 2: ELASTYCZNY SYSTEM EU ETS
Istota propozycji
Istota propozycji polega na wprowadzeniu dobrowolnego uczestnictwa w systemie EU ETS,
pod warunkiem podjęcia w skali kraju analogicznych działań redukcyjnych, podobnie jak w
pozostałych krajach UE. Ta propozycja zastępuje propozycję zamrożenia systemu EU ETS
lub zmiany zasad rozdziału uprawnień. Pozostałe elementy pozostają jak w propozycji 1.
Opis proponowanych zmian
Propozycja obejmuje następujące zmiany:
Uczestnictwo w systemie EU ETS staje się dobrowolne
Kraj, który rezygnuje z udziału ma obowiązek realizować politykę porównywalnego
wysiłku redukcji;
Preferowanym rozwiązaniem jest stworzenie własnego krajowego systemu ETS i
realizacja celów redukcyjnych uzgodnionych z KE w procesie burden sharing (możliwość
ustalenia zasad funkcjonowania dostosowanych do warunków danego kraju);
Inne kraje mogą wystąpić z systemu EU ETS i dołączyć się do istniejącego systemu
krajowego, jeśli jego konstrukcja to umożliwi;15
Podstawą nowej konstrukcji dobrowolnego uczestnictwa w EU ETS będzie mechanizm
Wzmocnionej Współpracy, który został wprowadzony w Traktacie Lizbońskim w 2009 r.,
jako mechanizm dający możliwość integracji działań w określonych obszarach, w sytuacji
gdy dane działanie nie jest popierane przez wszystkie kraje UE.
15 Zarządzanie systemem handlu emisjami może być dochodową działalnością, a dobrze
zaprojektowany system krajowy może mieć z góry przewidziane mechanizmy rozszerzenia liczby uczestników
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 33
Wstępna ocena wykonalności danego wariantu
Kluczowym elementem umożliwiającym wdrożenie proponowanego rozwiązania jest
wprowadzenie od roku 2009 w Traktacie Lizbońskim - mechanizmu Wzmocnionej
Współpracy umożliwiającego wprowadzenie regulacji, które mogą obejmować jedynie część,
a nie wszystkie kraje UE i są otwarte na dołączenie innych krajów.
Brak globalnych, obligatoryjnych działań w skali światowej daje poważne argumenty za
dobrowolnością polityki redukcji emisji. Tym bardziej, że obecny proces uzgodnień po
Konferencji w Kopenhadze polega właśnie na takich dobrowolnych deklaracjach
poszczególnych krajów.
PROPOZYCJA 3: ZINTEGROWANA POLITYKA ENERGETYCZNA
Istota propozycji
Istota propozycji polega na przebudowie całej unijnej polityki energetycznej oraz jej
dostosowaniu do aktualnych warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Propozycja zmierza
do ograniczenia wpływu polityki klimatycznej, zachowania działań w obszarze efektywności
energetycznej i rozwoju OZE oraz wzmocnieniu działań mających na celu poprawę
bezpieczeństwa energetycznego i stymulowanie rozwoju gospodarczego i technologicznego.
Opis proponowanych zmian
Propozycja obejmuje następujące zmiany:
Znaczące przeorientowanie polityki energetycznej UE;
Nacisk na efektywne wykorzystanie wszystkich możliwych unijnych zasobów
materialnych (zasoby energii w UE i w innych krajach) i niematerialnych (kompetencje,
know-how);
Nacisk na realne stymulowanie rozwoju gospodarczego (wpisane w cele);
Rezygnacja z celu dekarbonizacji, jako wiodącego dla polityki energetycznej.
Wybrane szczegóły proponowanego rozwiązania
Dotychczasowe cele polityki energetycznej:
1) Przeciwdziałanie zmianom klimatu
2) Ograniczenie podatności Unii na wpływ czynników zewnętrznych wynikających
z zależności od importu węglowodorów
3) Wspieranie zatrudnienia i wzrostu gospodarczego
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 34
Nowe cele polityki energetycznej:
1) Poprawa bezpieczeństwa energetycznego
a) Większy dostęp do zasobów energetycznych
b) Rozwój technologii energetycznych (bez ograniczeń w ich wykorzystaniu)
2) Poprawa jakości środowiska
a) Zmniejszenie emisji ze źródeł mobilnych i niskokominowych
b) Ograniczanie emisji CO2 (wsparcie dla rozwoju technologii)
3) Wsparcie rozwoju gospodarczego
a) Wzmacnianie w UE łańcucha dostaw dla wszystkich głównych technologii światowych
(EJ, gaz, węgiel, OZE) i wsparcie działalności eksportowej
b) Konkurencyjne ceny energii dla przemysłu
4) Zapewnienie dostępności energii dla mieszkańców
a) Utrzymanie kosztów energii w budżetach domowych na akceptowalnym poziomie
b) Wsparcie dla lokalnych źródeł energii i działań prosumenckich
Mierzalne cele (propozycje do weryfikacji):
Dotychczasowe mierzalne cele polityki energetycznej (3*20):
1. Redukcja emisji CO2 - o 20% do roku 2020
2. Rozwój OZE - 20% do roku 2020
3. Poprawa efektywności - o 20% do roku 2020
Nowe mierzalne cele polityki energetycznej (wartości do weryfikacji) (3*50%):
1. Zmniejszenie kosztów zewnętrznych użytkowania energii o 50%
2. Zmniejszenie zależności od importu węglowodorów z krajów niestabilnych o 50%
3. Zwiększenie eksportu technologii (maszyn i urządzeń) oraz usług energetycznych
netto z UE o 50%.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 35
Dotychczasowe cele nie dawały gwarancji uzyskania korzyści. Redukcja CO2 jedynie w UE
nie daje gwarancji zmniejszeni zagrożenia zmian klimatu, gdyż może zwiększać emisje
globalne. Poprawa efektywności energetycznej także nie gwarantuje korzyści, bo może
powodować nadmierny wzrost kosztów energetycznych (licząc łączne koszty urządzeń,
przegród termicznych i energii), a także negatywne efekty zdrowotne. Rozwój OZE też nie
zawsze jest korzystny - może prowadzić do importu surowców (biomasa), urządzeń
(negatywny wpływ na PKB i zatrudnienie), negatywnego oddziaływania na środowisko i
zdrowie (biomasa, złomowane panele fotowoltaiczne).
Nowe cele są lepiej powiązane z korzyściami:
Realizacja celu 1 gwarantuje poprawę jakości życia i redukcję strat społecznych,
Realizacja celu 2 gwarantuje poprawę bezpieczeństwa dostaw,
Realizacja celu 3 gwarantuje pozytywny wpływ na PKB i na miejsca pracy.
W zakresie mechanizmów realizacji celów polityki energetycznej przewiduje się następujące
główne zmiany:
1) Zachowanie działań w zakresie efektywności energetycznej przy urealnieniu celów
i zwiększeniu elastyczności mechanizmów;
2) Modyfikacja celów i mechanizmów wsparcia dla OZE (na początek zmiana obecnych
celów obligatoryjnych na indykatywne);
3) Likwidacja lub zamrożenie EU ETS bądź zmiana zasad rozdziału uprawnień – jak
w Propozycji 1, lub dobrowolny udział w systemie EU ETS – jak w Propozycji 2;
4) Zmiana mechanizmów wsparcia rozwoju technologii (nagrody za efekt a nie za
usiłowanie);
5) Budowa lub wzmocnienie mechanizmów wsparcia dla zmniejszenia zależności
importowej oraz wsparcia rozwoju gospodarczego i wzrostu zatrudnienia.
Przykładowe mechanizmy:
1) Wdrażanie standardów emisyjnych dla energetyki i przemysłu (dyrektywa IED)
- w tempie dostosowanym do możliwości krajów;
2) Transformacja transportu – rozwój transportu elektrycznego, pojazdów na gaz
ziemny, poprawa efektywności, rozwój transportu publicznego – wpływ na jakość
powietrza;
3) Wsparcie rozwoju technologii energetycznych, w tym nagrody za rozwiązania
przełomowe;
4) Mechanizmy ograniczania importu węglowodorów z krajów niestabilnych,
zwiększenia dywersyfikacji dostaw oraz wsparcia dla rozwoju wykorzystania
zasobów krajowych, wsparcie zaangażowania firm UE w kontrolę zasobów w innych
krajach (inwestycje) – szersze podejście niż obecnie;
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 36
5) Mechanizmy wsparcia eksportu technologii i usług energetycznych lub preferencje dla
wykorzystania dostawców z UE;
6) Instrumenty polityczne np. w formie porozumień gospodarczych z innymi krajami –
offset surowcowy (zakup surowców w zamian za sprzedaż urządzeń i usług
energetycznych);
7) Rozwój technologii energetycznych dla krajów biedniejszych; programy wsparcia
energetyzacji krajów biedniejszych, np. w Afryce; wsparcie dla poprawy efektywności
w krajach poradzieckich (mniejsze zużycie energii oznacza więcej paliw po niższych
cenach dla UE).
Wstępna ocena wykonalności danego wariantu
Propozycja jest bardziej kompleksowa i wymaga większych zmian. Część mechanizmów
implementacyjnych, szczególnie z zakresu OZE i efektywności energetycznej, może zostać
zachowane bez większych zmian. Potrzebne będzie natomiast opracowanie nowych,
innowacyjnych rozwiązań systemowych, np. zmieniających model wsparcia rozwoju
technologii – poprzez system nagród za opracowanie rozwiązań przełomowych (np.
elektrowni o sprawności powyżej określonego pułapu, elektrowni wiatrowych o nakładach
poniżej … euro/kW, technologii zgazowania węgla o parametrach …itp.).
Mimo złożoności i znacznego zakresu zmian, propozycja ma spore szanse powodzenia
i uruchomienia procesu modyfikacji polityki unijnej. Podstawą jest wykazanie nieskuteczności
obecnej polityki w realizacji przyjętych celów polityki energetycznej ze stycznia 2007 roku.
Jest to stosunkowo łatwe zadanie i przeforsowanie takiej oceny na forum UE otwiera drogę
do modyfikacji obecnej polityki.
5.2.2. Efekty proponowanych zmian
Pierwsze dwie propozycje prowadzą do ograniczenia negatywnych skutków polityki
klimatycznej na Polskę i całą UE.
Oczekiwane skutki dla Polski
Znacząco mniejszy wzrost cen energii
Znaczne zmniejszenie ryzyka utraty konkurencyjności przez przemysły energochłonne
Ograniczenie wzrostu kosztów energii dla gospodarstw domowych
Ograniczone ryzyko utraty przychodów z aukcji uprawnień
Redukcja kosztów subsydiowania OZE
Oczekiwane skutki dla innych krajów UE
Mniejszy wzrost cen energii
Zmniejszenie ryzyka utraty konkurencyjności przez przemysły energochłonne
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 37
Ograniczenie wzrostu kosztów energii dla gospodarstw domowych
Redukcja kosztów subsydiowania OZE (głównie w segmentach, gdzie dominują
producenci spoza UE)
Utrzymanie wsparcia finansowego i miejsc pracy w segmentów OZE dobrze rozwiniętych
w UE (energetyka wiatrowa, biomasa, biogaz).
Druga propozycja (elastyczny EU ETS) dodatkowo wspiera wykorzystanie w ramach UE
bardziej elastycznych mechanizmów, które stwarzają krajom członkowskim możliwość
decydowania o włączeniu się w określone działania podejmowane przez grupę krajów, bądź
zastosowania odmiennych rozwiązań dostosowanych do warunków danego kraju. Możliwość
tworzenia rozwiązań konkurencyjnych do tych, które wdraża KE tworzy realną konkurencję w
zakresie rozwiązań systemowych i staje się mechanizmem weryfikacji jakości rozwiązań
proponowanych przez KE.
Dodatkowe oczekiwane skutki wdrożenia propozycji 2 dla Polski:
Możliwość przyjęcia własnych zasad funkcjonowania systemu, w szczególności zasad
rozdziału uprawnień
Skutki podobne jak przy zmianie metod rozdziału
Możliwe stworzenie znacznie bardziej atrakcyjnego systemu handlu emisjami w oparciu o
koncepcje własne, np. wypracowane w 2003 r., w pracy wykonanej na zlecenie TGPE
(modułowy, elastyczny system handlu emisjami)
Szansa na przedstawienie Polski jako kraju promującego innowacyjne rozwiązania
systemowe i nowy model zarządzania w UE.
Oczekiwane skutki dla innych krajów UE
Wyjście z systemu EU ETS jednego kraju, np. Polski, pozwala pozostałym krajom
utrzymanie większości własnych celów
Wyjście większej grupy krajów ma podobne skutki jak zamrożenie EU ETS lub zmiana
zasady rozdziału na proponowaną w Propozycji 1.
Stworzenie konkurencji dla rozwiązań systemowych KE prowadzi do poprawy jakości
regulacji na poziomie UE.
Trzecia propozycja (zintegrowana polityka energetyczna) oprócz wymienionych już korzyści
stwarza możliwości realnej poprawy bezpieczeństwa energetycznego oraz skutecznego
stymulowania rozwoju technologicznego i gospodarczego, a przez lepsze zaprojektowanie
całej polityki – zwiększenie jej efektywności (znacznie mniejsze nakłady na uzyskanie tych
samych efektów).
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 38
5.2.3. Sugestie dotyczące dalszych działań
Przygotowanie do przedstawienia propozycji wymaga następujących działań:
1) Uszczegółowienie przedstawionych propozycji;
2) Dopracowanie uzasadnień;
3) Sporządzenie memorandum prezentującego propozycję wraz z uzasadnieniem;
4) Opracowanie materiałów informacyjnych;
5) Przeprowadzenie kampanii promującej opracowaną propozycję w Polsce i UE;
6) Pozyskanie poparcia dla propozycji ze strony innych krajów, organizacji gospodarczych i
innych grup.
6. Wnioski
Na podstawie wykonanych obszernych analiz sformułować można następujące wnioski:
1. Obecna unijna polityka energetyczno–klimatyczna, wraz z nowymi propozycjami
dekarbonizacji do roku 2050, stanowi ogromne zagrożenie dla rozwoju
gospodarczego Polski i całej UE.
2. Przedstawione wraz z Energy Roadmap 2050 skutki strategii rozwoju energetyki
niskowęglowej prezentują przygnębiający obraz przyszłości EU – spadek PKB,
zmniejszenie zatrudnienia, wzrost cen kosztów energii w PKB i w dochodach
gospodarstw domowych - nie dając w zamian realnych korzyści.
3. Zaproponowana przez KE w Energy Roadmap 2050 strategia dekarbonizacji nie
realizuje większości celów strategicznych polityki energetycznej ze stycznia 2007 r.,
w szczególności nie prowadzi do ochrony klimatu, ani do rozwoju gospodarczego
i społecznego.
4. Te negatywne tendencje dotyczą ocen średnich w skali całej UE, a ze względu na
zróżnicowanie sytuacji, skutki dla niektórych krajów członkowskich będą znacznie
poważniejsze, co pokazują wyniki analiz dla Polski, potwierdzane analizami KE.
5. Skutki strategii energetyki niskowęglowej wyglądają szczególnie przygnębiająco w
porównaniu z efektami tzw. rewolucji łupkowej, która prowadzi w USA do silnej
obniżki cen energii i która zaczyna obejmować także ropę naftową.
Ocena unijnej polityki klimatyczno-energetycznej oraz propozycje jej modyfikacji – SYNTEZA
Badania Systemowe „EnergSys” Sp. z o.o. 39
6. Z negatywnych skutków obecnie forsowanych strategii unijnych zaczynają zdawać
sobie sprawę coraz szersze środowiska gospodarcze i instytucje odpowiedzialne za
rozwój energetyki w krajach członkowskich; świadczą o tym coraz liczniejsze
wypowiedzi nawołujące do szerszego uwzględnienia aspektów gospodarczych.
7. Uniknięcie ogromnych, nieuzasadnionych kosztów i strat wymaga jak najszybszej
zmiany tej polityki i porzucenia proponowanych przez KE celów do roku 2050.
8. Możliwa jest zmiana polityki unijnej w sposób zapewniający utrzymanie jej
korzystnych elementów i likwidacji lub modyfikacji szkodliwych rozwiązań.
9. Opracowane propozycje modyfikacji zmierzają do znaczącej poprawy obecnej polityki
i różnią się zakresem i kompleksowością zmian, dając dość szerokie pole
w ewentualnych rozmowach i negocjacjach.
10. Stanowić one mogą (po dalszym dopracowaniu) podstawę podjęcia odpowiednich
inicjatyw na forum UE. Potrzebna jest do tego wola polityczna i przyjęcie aktywnej
postawy rządu polskiego w tej sprawie.
11. Ważna jest nie tylko zmiana polityki energetyczno–klimatycznej, ale także zmiana
procesu kreowania i wdrażania ważnych dla UE strategii i polityk. Unijna polityka
energetyczno-klimatyczna jest bowiem źle zaprojektowana, fatalnie wdrażana,
nierzetelnie komunikowana. Można też wskazać wiele innych przykładów
nieskutecznych strategii unijnych (np. strategia lizbońska).
12. Potrzebne jest podjęcie działań na rzecz wypracowania i szerszego wykorzystania
elastycznych i efektywnych mechanizmów współdziałania przy realizacji ważnych
celów UE; opracowane propozycje zawierają przykłady takich rozwiązań.
Powyższe wnioski obrazują znaczącą zmianę akcentów w dyskusji o unijnej polityce
klimatyczno–energetycznej w stosunku do dotychczasowych ocen z perspektywy Polski.
Polityka ta jest zła nie tylko dlatego, że niesie negatywne skutki dla Polski. Jest ona zła
dlatego, że jest niekorzystna dla całej UE, że przy jej tworzeniu dochodzi do wielu
nieprawidłowości, które wymagają korekty zarówno w odniesieniu do kształtu tej polityki jak i
w odniesieniu do procesu kreowania i wdrażania kluczowych dla UE strategii i polityk. To
ważne zadanie, które powinno być podjęte z odwagą - w duchu odpowiedzialności za
przyszłość całej UE. Wymaga to oczywiście dalszych prac nad dopracowaniem,
uzasadnieniem i rozpropagowaniem opracowanych propozycji.