(ราง)

มาตรฐานการจดการความเสยง ดานความปลอดภยและอาชวอนามย

Occupational Safety and Health Risk Management Standard

มปอ.1402 : 2561

มาตรฐานความปลอดภยและอาชวอนามย

Occupational Safety and Health Standard

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน) Thailand Institute of Occupational Safety and Health (Public Organization)

กระทรวงแรงงาน

Ministry of Labour

ISBN….

(ราง) มาตรฐานการจดการความเสยง

ดานความปลอดภยและอาชวอนามย Occupational Safety and Health

Risk Management Standard

(มปอ. 1402 : 2561)

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามย

และสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน) กระทรวงแรงงาน

มปอ. 1402: 2561 หนา ก

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

ค าน า

พระราชบญญตความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน พ.ศ.2554 ซงประกาศ

ในราชกจจานเบกษา เมอวนท 17 มกราคม 2554 และมผลบงคบใชตงแตวนท16 กรกฎาคม 2554 เปนตนมาก าหนดใหจดตงสถาบนสงเสรมความปลอดภยอาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน ภายใน 1 ป นบแตวนทพระราชบญญตนใชบงคบ และใหอยภายใตการก ากบดแลของรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงาน

โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมความปลอดภยอาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างานซงพระราชบญญต ความปลอดภยฯ ด งกล าวก าหนดอ านาจหนาท หน งของสถาบนส ง เสรมความปลอดภยอาชวอนามย

และสภาพแวดลอมในการท างานคอ การพฒนาและสนบสนนการจดท ามาตรฐานเพอสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน

เนองจากสถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน ไดจดท ามาตรฐานระบบการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน (มปอ. 1401 : 2561) และมขอก าหนดในการชบงอนตรายและการประเมนความเสยง ดงนน สถาบนสงเสรมความปลอดภยฯ จงไดจดท ามาตรฐานการจดการความเสยงดานความปลอดภยและ อาชวอนามยเพอเปนใหมขอก าหนดขนต าและวธการจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามยในสถานทท างาน ซงสอดคลองกบมาตรฐานความปลอดภยและอาชวอนามยของสถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน) (มปอ. 1402 : 2561) มาตรฐานระบบการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน

....................................................... (....................................................) ........................................................

มปอ. 1402: 2561 หนา ข

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

สารบญ

หนา ค าน า ก สารบญ ข 1. บทน า 1 2. ขอบขาย / วตถประสงค 1 3. ค านยาม 1 4. ขอก าหนดของมาตรฐานการจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามย 4.1 ขอก าหนดทวไป 3 4.2 การด าเนนการจดการความเสยง 3 4.3 การชบงอนตราย 4 4.4 การประเมนความเสยง 5 4.5 การจดท าแผนจดการความเสยง 6 4.6 การทบทวนแผนจดการความเสยง 7 5. ภาคผนวก 7

ภาคผนวกท 1 แบบฟอรมการจดการความเสยง 8 ภาคผนวกท 2 ตวอยางวธการชบงอนตราย 12 ภาคผนวกท 3 ตารางการประเมนความเสยง 16 ภาคผนวกท 4 ล าดบการควบคมความเสยง 17

6. เอกสารอางอง 19

มปอ. 1402 : 2561 หนา 1

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

1. บทน า มาตรฐานการจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามยฉบบน จดท าขนเพอเปนแนวทางให

สถานประกอบกจการน าไปปฏบตใหสอดคลองกบแผนการด าเนนงานดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างานของสถานประกอบกจการ ตามขอก าหนดของมาตรฐาน ระบบการจดการ ดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน มอป. 1401 : 2561 ของ สสปท. ซงก าหนดใหนายจางตองจดท าขนตอนการด าเนนงานการชบงอนตรายและการประเมนความเสยง และเพอใหสถานประกอบกจการสามารถจดท าแผนจดการความเสยงไดอยางถกตอง อนจะน าไปส แรงงานความปลอดภย และสขภาพอนามยด

การจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามย สถานประกอบกจการตองด าเนนการจดการชบงอนตรายโดยครอบคลมถงอนตรายทจะเกดขนกบลกจาง จากนนจงท าการประเมนความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามย ซงมหลกการส าคญในการด าเนนการ ประกอบดวย การชบงอนตราย การประเมนความเสยง และการจดท าแผนความเสยง ทงนสถานประกอบกจการสามารถเลอกใชวธการชบงอนตรายและประเมนความเสยงใหเหมาะสมกบลกษณะของสถานประกอบกจการ เพอใหเกดประสทธภาพสงสด

2. ขอบขาย/วตถประสงค

2.1 ขอบขาย มาตรฐานการจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามย ไดจดท าขนเพอชวยใหสถานประกอบ

กจการสามารถด าเนนการจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามยในการท างานตามความเหมาะสมของสถานทท างานนนๆ ซงสอดคลองกบมาตรฐานระบบการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน มปอ.1402: 2561

2.2 วตถประสงค วตถประสงคของมาตรฐานการจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามย เพอใหมขอก าหนดขนต า

และวธการจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามยในสถานทท างาน ซงสอดคลองกบมาตรฐานระบบการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน (มปอ.1402: 2561) ของสถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

3. ค านยาม ความหมายของค าทใชในมาตรฐานการจดการความเสยงดานความปลอดภยและอาชวอนามย มดงตอไปน

1. การชบงอนตราย หมายถง กระบวนในการคนหาอนตรายทมอยและการระบลกษณะอนตราย 2. การประเมนความเสยง หมายถง กระบวนการในการประมาณระดบความเสยงวาความเสยงนนอย

ในระดบใด

มปอ. 1402 : 2561 หนา 2

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

3. การประสบอนตรายจากการท างาน หมายถง การทลกจางไดรบอนตรายทางกายหรอผลกระทบทางจตใจ หรอเสยชวตเนองจากการท างานหรอปองกนรกษาประโยชนใหแกนายจางหรอตามค าสงของนายจาง โดยมความหมายครอบคลมถงการเกดอบตเหตจากการท างาน และ/หรอการเจบปวยหรอเกดโรคจากการท างาน

4. การยศาสตร หมายถง สหวทยาการทเกยวของกบการศกษาขอมลของมนษย เชน เพศ สดสวนรางกาย ความสามารถและขดจ ากดเชงกายภาพและจตภาพ ความคาดหวง เปนตน และความสมพนธระหวางมนษยและองคประกอบตางๆ ของระบบงานทมนษยมสวนรวมดวยในขณะนน

5. ขนตอนการด าเนนงาน หมายถง กระบวนการท างานทแสดงถงขนตอนการท างานทเกยวของเชอมโยง สมพนธกนกบหนวยงานอนๆ

6. ความปลอดภยและอาชวอนามย หมายถง การกระท าหรอสภาพการท างาน ซงปลอดจากเหตอนจะท าใหเกดการประสบอนตรายตอชวต รางกาย จตใจหรอสขภาพอนามย อนเนองจากการท างานหรอเกยวกบการท างาน

7. ความเสยง หมายถง ผลลพธของความนาจะเกดอนตรายและผลจากอนตรายนน

8. ลกจาง หมายถง ลกจางตามกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงานและใหหมายความ รวมถงผซงไดรบความยนยอมใหท างานหรอท าผลประโยชนใหแกหรอในสถานประกอบกจการของนายจาง ไมวาจะเรยกชออยางไรกตาม

9. นายจาง หมายถง นายจางตามกฎหมายวาดวยการคมครองแรงงานและใหหมายความ รวมถง ผประกอบกจการซงยอมใหบคคลหนงบคคลใดมาท างานหรอท าผลประโยชนใหแกหรอในสถาน ประกอบกจการ ไมวาการท างานหรอการท าผลประโยชนนนจะเปนสวนหนงสวนใดหรอทงหมด ในกระบวนการผลตหรอธรกจในความรบผดชอบของผประกอบกจการนนหรอไมกตาม

10. สถานงาน หมายถง สถานทปฏบตงานของลกจาง

11. สถานประกอบกจการ หมายถง หนวยงานแตละแหงของนายจางทมลกจางท างานอยในหนวยงาน

12. อนตราย หมายถง การกระท าหรอสภาพการท างาน ทอาจกอใหเกดการประสบอนตรายตอชวตรางกาย จตใจ หรอสขภาพอนามย ความเสยหายตอทรพยสน ความเสยหายตอสภาพแวดลอมในการท างาน หรอตอสาธารณชน หรอสงตางๆ เหลานรวมกน

13. อบตการณ หมายถง เหตการณทเกยวเนองจากการท างาน ซงท าใหเกดหรออาจเกดการบาดเจบ หรอความเจบปวยจากการท างาน หรอเสยชวต หรอความเสยหายตอทรพยสน

14. อบตเหต หมายถง อบตการณ ทมผลท าใหเกดการบาดเจบ หรอความเจบปวยจากการท างาน หรอเสยชวต หรอความเสยหายตอทรพยสน

มปอ. 1402 : 2561 หนา 3

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

4. ขอก าหนด 4.1 ขอก าหนดทวไป

ความเสยง หมายถง ผลลพธของความนาจะเกดอนตรายและผลจากอนตรายนน ซงค านวณไดจากการน าคาความนาจะเปนหรอโอกาสของการเกดอนตราย คณกบความรนแรงของอนตราย

ความเสยง = โอกาสของการเกดอนตราย x ความรนแรงของอนตราย

เนองจากความเสยงในสถานทท างานแตละแหงจะมความแตกตางกน ดงนน สถานประกอบกจการตองด าเนนการชบงอนตรายโดยครอบคลมทกอนตรายทอาจจะเกดขนกบลกจาง จากนนจงท าการประเมนความเสยง ซงมหลกการส าคญในการด าเนนการ ดงน

(1) การชบงอนตราย ตองท าการแจกแจงความเสยงตางๆ ทแอบแฝงอยในแตละขนตอนของการท างาน โดยเรมตงแตการจดเกบ การขนถายหรอขนยาย การขนสงวตถดบ กระบวนการผลต วธการปฏบตงานกบเครองจกรหรออปกรณ รวมถงการซอมบ ารง จนเสรจสนกระบวนการท างาน

(2) การประเมนความเสยง ตองท าการวเคราะหปจจยหรอสภาวะการณตางๆ ทเปนสาเหตท าใหเกดอนตรายหรอมอนตรายแอบแฝงอยในแตละขนตอนการท างาน ซงน าไปสการเกดอบตเหตจากการท างาน และเหตการณทไมพงประสงค เชน การเกดเพลงไหม การระเบด การรวไหลของสารเคมหรอวตถอนตราย เปนตน โดยพจารณาถงโอกาสและความรนแรงของการเกดอนตรายเหลานน

(3) การจดท าแผนจดการความเสยง ตองจดท าแผนการด าเนนงานในการก าหนดมาตรการความปลอดภยและอาชวอนามยทเหมาะสม และมประสทธภาพในการจดการความเสยงจากอนตรายทอาจเกดขน รวมทงการจดสงอ านวยความสะดวก เครองมออปกรณ และบคลากรเพอลดความเสยงของอนตรายนนๆ โดยการก าหนดมาตรการควบคมและปองกน เชน การออกแบบ การใชวสดอปกรณทไดมาตรฐาน การท างานถกตองตามล าดบขนตอน การบ ารงรกษาเครองจกรอยางสม าเสมอ การตรวจตรา การฝกอบรม เปนตน

4.2 การด าเนนการจดการความเสยง

4.2.1 นายจางตองจดตงคณะท างานจดการความเสยง ควรประกอบดวย ผบรหาร หวหนางาน ชางเทคนค วศวกร เจาหนาทความปลอดภยในการท างาน เปนตน

4.2.2 ในการชบงอนตรายและการประเมนความเสยง นายจาง ตองด าเนนการดงน (1) จดท าขนตอนการด าเนนงานการชบงอนตรายและการประเมนความเสยง (2) ท าการชบงอนตรายและประเมนความเสยงของกจกรรม และสภาพแวดลอมในการท างานของ

ลกจางภายในสถานประกอบกจการ ใหครอบคลมทงกจกรรมทท าเปนประจ าและไมเปนประจ า (3) ท าการชบงอนตรายทเกยวของกบพฤตกรรมทไมปลอดภยของลกจาง ขดความสามารถของ

รางกาย และทาทางในการท างานทไมเหมาะสม

มปอ. 1402 : 2561 หนา 4

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

(4) ท าการชบงอนตรายทเกยวของกบการออกแบบพนท สถานงาน เครองจกรอปกรณในการท างาน และการยศาสตร

(5) ท าการชบงอนตรายและการประเมนความเสยงของกจกรรมและสภาพแวดลอมในการท างานของผรบเหมา บคคลภายนอก และผเยยมชม

(6) กรณทมการเปลยนแปลง นายจางจะตองท าการชบงอนตรายและประเมนความเสยงกอนทจะท าการเปลยนแปลง

(7) ตองทบทวนการชบงอนตรายและประเมนความเสยงตามชวงเวลาทก าหนด (8) ตองสอสารความเสยงไปยงผทเกยวของ (9) ตองจดท าและเกบบนทกการชบงอนตรายและการประเมนความเสยง

4.2.3 คณะท างานในขอ 4.2.1 จะตองด าเนนการจดการความเสยง โดยมขนตอน ดงน (1) รวบรวมรายการต าแหนงงาน รายการงานทรบผดชอบทงหมดโดยระบรายการต าแหนงงาน

ลงใน “แบบฟอรมทะเบยนรายการต าแหนงงาน” ดงในภาคผนวกท 1 แบบฟอรมการจดการความเสยง ซงจะตองระบรายการงานทรบผดชอบของแตละต าแหนงงานทงหมด

(2) ส ารวจพนทท างานเพอคนหาสภาพแวดลอมในการท างานดานความปลอดภยและอาชวอนามยทไมปลอดภย โดยพจารณาถงสภาพแวดลอมทท าใหเกดอนตรายตอลกจางได ลงใน “แบบฟอรมรายการส ารวจสภาพแวดลอมในการท างาน” ดงในภาคผนวกท 1 แบบฟอรมการจดการความเสยง

(3) ชบงอนตรายจากสงทเปนความเสยงและอนตรายดวยวธการทเหมาะสมกบรายการสงทเปนอนตรายทไดรวบรวมไว โดยระบงานทรบผดชอบ / สถานทท างาน แหลงก าเนดอนตราย ลกษณะการเกดอนตราย และผไดรบอนตรายหรอทรพยสนเสยหาย ลงใน “แบบฟอรมการชบงอนตราย” ดงในภาคผนวกท 1 แบบฟอรมการจดการความเสยง

(4) ประเมนความเสยงโดยพจารณาโอกาสและความรนแรงทอาจเกดขนไดจากรายการสงทเปนความเสยงและอนตราย ลงใน “แบบฟอรมการชบงอนตรายและการประเมนความเสยง” ดงในภาคผนวกท 1 แบบฟอรมการจดการความเสยง ซงในการพจารณาตองค านงถงล าดบของการเกดเหตการณ เงอนไข หรอปจจยทเปนตนเหตในการเกดดวย

(5) จดท าทะเบยนความเสยง ลงใน “แบบฟอรมทะเบยนความเสยง” ดงในภาคผนวกท 1 แบบฟอรมการจดการความเสยง เพอน าไปใชในการพจารณาในการจดท าแผนควบคมตามระดบความเสยง

(6) สอสารความเสยงไปยงลกจางทเกยวของ (7) ทบทวนความเสยงตามชวงเวลาทก าหนดไว

4.3 การชบงอนตราย 4.3.1 ในการชบงอนตราย คณะท างานจดการความเสยงควรพจารณาถงสงตอไปน

(1) แหลงก าเนดของอนตราย

มปอ. 1402 : 2561 หนา 5

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

- แหลงทเปนเครองจกรอปกรณ เชน สวนทหมนได สวนทเกยวกบไฟฟา เปนตน - แหลงทเกยวของกบวสดหรอสารเคมตางๆ เชน วตถดบ สารเคมอนตราย ผลตภณฑ เปนตน

(2) ผไดรบอนตราย เชน ลกจาง ผรบเหมา เปนตน หรอทรพยสนเสยหาย (3) ลกษณะของอนตราย

- การตกจากทสง - การลน/หกลม - การถกกระแทก/ถกต - การถกหนบ/ถกบบ - การถกบดหรอกดทบ - การถกของแหลมมคม ตดบาด ทมแทง - การสมผสสารเคม (ทางการหายใจ ผวหนง และทางปาก) - การถกไฟฟาดด - การสมผสความรอน ความเยน รงส เสยงดง - การเกดไฟไหม

- การระเบด

4.3.2 คณะท างานจดการความเสยง อาจเลอกใชวธการชบงอนตรายวธใดวธหนง หรอหลายวธกได ขนอยกบความเหมาะสมตามลกษณะการประกอบกจการ หรอลกษณะความเสยงจากอนตรายทอาจเกดขนจากการประกอบกจการเชน การวเคราะหงานเพอความปลอดภย (Job Safety Analysis; JSA), Checklist, What If Analysis, Hazard and Operability Studies (HAZOP), Failure Mode and Effect Analysis (FMEA), Fault Tree Analysis (FTA), Event Tree Analysis (ETA) เปนตน ดงในภาคผนวกท 2 ตวอยางวธการชบงอนตราย

4.3.3 ในการด าเนนการประเมนความเสยง อาจประเมนความเสยงเฉพาะ และหรอรวมกบวธในขอ 4.3.2 เชน การประเมนความเสยงดานสขภาพ (Health Risk Assessment) การประเมนความเสยงดานการยศาสตร (Ergonomics Risk Assessment) อาจใชวธ Rapid Upper Limb Assessment (RULA) เพอประเมนอรยาบถทาทางการท างานของรางกายสวนบน วธ Rapid Entire Body Assessment (REBA) เพอประเมนอรยาบถทาทางการท างานของรางกายทงล าตว วธ RULA for Computer Users หรอ Rapid Office Strain Assessment (ROSA) เพอประเมนอรยาบถทาทางของรางกายส าหรบการท างานในส านกงาน เปนตน

4.4 การประเมนความเสยง 4.4.1 ในการประเมนความเสยง คณะท างานจดการความเสยงควรใชหลกเกณฑการพจารณาตอไปน (1) พจารณาถงโอกาสทจะเกดอนตรายวามมากนอยเพยงใด (2) พจารณาถงความรนแรงของอนตรายทอาจเกดขนตอลกจางวามมากนอยเพยงใด

มปอ. 1402 : 2561 หนา 6

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

4.4.2 คณะท างานจดการความเสยง ด าเนนการประเมนความเสยงโดยพจารณาระดบโอกาสและระดบความรนแรงทอาจเกดขน ลงในตารางการประเมนความเสยง ดงในภาคผนวกท 3 เปนตวอยางแสดงตารางการประเมนความเสยง ซงแบงระดบโอกาสและระดบความรนแรงเปน 3 x 3

4.5 การจดท าแผนจดการความเสยง 4.5.1 คณะท างานจดการความเสยง ควรน าผลการประมาณความเสยงมาเรยงล าดบ จากความเสยงท

ยอมรบไมได ความเสยงสง ความเสยงปานกลาง ความเสยงทยอมรบได และความเสยงเลกนอย เพอใชในการพจารณาความเรงดวนในการน าไปวางแผนการควบคมความเสยง ดงน

(1) หากเปนความเสยงทยอมรบไมได งานจะเรมหรอท าตอไปไมไดจนกวาจะลดความเสยงลง ถาไมสามารถลดความเสยงลงได ถงแมจะใชทรพยากรอยางไมจ ากดหรออยางเตมทแลวกตามตองหามท างานตอไปอยางเดดขาด

(2) หากเปนความเสยงสง สถานประกอบกจการตองลดความเสยงลงกอนจงเรมท างานได ตองจดสรรทรพยากรใหเหมาะสมและเพยงพอเพอลดความเสยงนน ถาความเสยงเกดขนในกระบวนการผลตหรอระหวางการปฏบตงานจะตองมการแกไขอยางเรงดวน

(3) หากเปนความเสยงปานกลาง สถานประกอบกจการจะตองใชความพยายามทจะลดความเสยงลง แตคาใชจายของการปองกนควรจะมการก าจดและพจารณาอยางรอบคอบ การด าเนนการจดหามาตรการเพอลดความเสยงลงจะตองอยภายในระยะเวลาทก าหนดให เมอความเสยงระดบปานกลางมความสมพนธกบอนตรายรายแรงควรท าการประเมนเพมเตมดวยเทคนคการประเมนความเสยงทเหมาะสม เพอหาคาของโอกาสทจะเกดอนตรายหรอความเปนไปไดทจะเกดอนตรายหรอความเปนไปไดทจะเกดอนตรายใหแนนอนหรอแมนย าขนเพอเปนหลกในการตดสนความจ าเปนในการปรบปรงแกไขมาตรการควบคมตอไป

(4) หากเปนความเสยงทยอมรบได สถานประกอบกจการไมตองมการควบคมเพมเตม การพจารณามาตรการควบคมเพมเตมอาจจะท าเมอเหนวาสามารถลดความสญเสยใหกบองคกรได การตดตามตรวจสอบยงคงตองท าเพอใหแนใจวาการควบคมยงคงมอยและใชไดผล

(5) หากเปนความเสยงเลกนอย สถานประกอบกจการอาจไมตองมการด าเนนการใดๆ เพมเตม

4.5.2 คณะท างานจดการความเสยง ควรพจารณาและก าหนดมาตรการเพอลดความเสยงตามล าดบ ดงในภาคผนวกท 4 ล าดบการควบคมความเสยง ดงน

ล าดบท 1: การขจดอนตราย ล าดบท 2: การทดแทนดวยวสด วธการท างาน หรออปกรณทมอนตรายนอยกวา ล าดบท 3: การควบคมทางวศวกรรม และ/หรอการปรบกระบวนการท างานใหม ล าดบท 4: การควบคมเชงบรหารจดการ รวมถงการฝกอบรม ล าดบท 5: การใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลอยางเพยงพอ

มปอ. 1402 : 2561 หนา 7

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

4.6 การทบทวนแผนจดการความเสยง 4.6.1 การประเมนความเสยงทกรายการ คณะท างานจดการความเสยงจะตองด าเนนการทบทวนแผน

จดการความเสยงเปนประจ าอยางตอเนองตามชวงเวลาทก าหนดไว 4.6.2 คณะท างานจดการความเสยง ควรทบทวนแผนจดการความเสยงเพอลดระดบความเสยงทมอย ซง

หากเปนไปได ควรลดระดบความเสยงใหเปนความเสยงเลกนอย

มปอ. 1402 : 2561 หนา 8

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

5. ภาคผนวก

ภาคผนวกท 1 แบบฟอรมการจดการความเสยง แบบฟอรมทะเบยนรายการต าแหนงงาน

ต าแหนงงาน งานทรบผดชอบ

แบบฟอรมรายการส ารวจสภาพแวดลอมในการท างาน

สถานทท างาน สภาพแวดลอมในการท างานทต ากวามาตรฐาน

แบบฟอรมการชบงอนตราย (จากทะเบยนรายการต าแหนงงาน และรายการส ารวจสภาพแวดลอมในการท างาน)

งานทรบผดชอบ / สถานทท างาน

แหลงก าเนด ของอนตราย

ลกษณะ การเกดอนตราย

ผไดรบอนตรายหรอ ทรพยสนเสยหาย

มปอ. 1402 : 2561 หนา 10

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

แบบฟอรมการชบงอนตรายและการประเมนความเสยง

งานทรบผดชอบ /

สถานทท างาน

แหลงก าเนดของอนตราย

ลกษณะการเกดอนตราย

ผไดรบอนตรายหรอทรพยสนเสยหาย

โอกาสทจะเกดอนตราย ระดบความรนแรง

ระดบความเสยง นอย ปานกลาง มาก นอย ปานกลาง มาก

มปอ. 1402 : 2561 หนา 11

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

แบบฟอรมทะเบยนความเสยง ตามล าดบของระดบความเสยงจากมากไปนอย

งานทรบผดชอบ / สถานทท างาน

แหลงก าเนดของอนตราย

ลกษณะ การเกดอนตราย

ผไดรบอนตรายหรอทรพยสนเสยหาย

ระดบความเสยง

แผนควบคม

มปอ. 1402 : 2561 หนา 12

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

ภาคผนวกท 2 ตวอยางวธการชบงอนตราย

การวเคราะหงานเพอความปลอดภย (Job Safety Analysis; JSA) การชบงอนตรายดวยวธการวเคราะหงานเพอความปลอดภย หรอ Job Safety Analysis (JSA) เปนวธการคนหาอนตรายทอาจเกดขนในแตละขนตอนของการท างาน ซงสงผลกระทบตอความปลอดภยและสขภาพอนามยของลกจาง แลวจงก าหนดมาตรการในการปองกนอนตรายเหลานน จะเหนวาการวเคราะหงานเพอความปลอดภยน เปนวธการหนงในการทจะก าหนดมาตรการในการปองกนการประสบอนตรายของลกจางในสถานประกอบกจการได

แบบฟอรมการชบงอนตรายดวยวธการวเคราะหงานเพอความปลอดภย

ขนตอนการท างาน อนตรายพรอมสาเหต มาตรการปองกน

Checklist การชบงอนตรายดวยวธ Checklist เปนการชบงอนตรายโดยการน าแบบตรวจทเรยกวา “Checklist” ไปใชในการตรวจสอบการด าเนนกจกรรมตางๆ ของสถานประกอบกจการ เพอคนหาอนตรายทเกดขนจากการด าเนนกจกรรมเหลานน แบบตรวจสอบประกอบดวยหวขอ ค าถามทเกยวกบการด าเนนงานตางๆ เพอตรวจสอบวาไดปฏบตตามมาตรฐานการออกแบบ มาตรฐานการปฏบตงาน หรอกฎหมายความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างานทเกยวของหรอไม เพอน าผลจากการตรวจสอบมาท าการวเคราะหเพอชบงอนตรายดานความปลอดภย และ อาชวอนามยในสถานประกอบกจการตอไป

แบบฟอรมการชบงอนตรายดวยวธ Checklist

ผลจากการท า Check list

อนตรายหรอ ผลทจะเกดขนตามมา

มาตรการ ควบคมปองกน

ขอเสนอแนะ

มปอ. 1402 : 2561 หนา 13

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

What If Analysis การชบงอนตรายดวยวธ What If เปนกระบวนการในการศกษา วเคราะห และทบทวนเพอชบงอนตรายโดยการใชค าถาม “จะเกดอะไรขน ....... ถา .........” (What If) และหาค าตอบในค าถามเหลานน ดวยวธการระดมสมองของกลมลกจางทมประสบการณ โดยการจดท าทะเบยนรายการค าถามทเกยวของกบอนตราย อนตรายจากสภาพการณหรออบตเหตทเกดขนแลวอาจสงผลกระทบทไมพงประสงค ค าถามจะตองถามลกลงไปถงพนทหรอต าแหนงทสนใจศกษา เชน ดานการปฏบตการดานเทคนค ดานการบ ารงรกษา หรอดานการตรวจสอบ แตละกลมค าถามตองมผทมประสบการณทเหมาะสมด าเนนการในการตงค าถาม โดยค าถามจะเกดจากประสบการณของบคคลในทมประเมนความเสยง ค าถามอาจจะเปนค าถามทวไปหรอค าถามเฉพาะเจาะจง โดยทวไป ไมมรปแบบของล าดบค าถามตายตว สามารถก าหนดค าถามขนตามสภาวะตางๆ ของสถานประกอบกจการไดโดยไมจ าเปนตองชแจงการเปลยนทเกดจากความผดพลาดของเครองมอ หรอกระบวนการผลต

แบบฟอรมการชบงอนตรายดวยวธ What If Analysis

What If …..ค าถาม อนตรายหรอผลทจะเกดตามมา มาตรการปองกนทม ขอเสนอแนะ

Hazard and Operability Studies (HAZOP) การชบงอนตรายดวยวธ Hazard and Operability Study (HAZOP) เปนเทคนคการศกษา วเคราะห และทบทวนเพอชบงอนตรายและคนหาปญหาทอาจเกดขนจากการด าเนนงานในสถานประกอบกจการ โดยการวเคราะหหาอนตรายและปญหาของระบบตางๆ ซงอาจจะเกดจากความไมสมบรณในการออกแบบทเกดขนโดยไมไดตงใจ ดวยการตงค าถามทสมมตสถานการณของการผลตในภาวะตางๆ โดยการใช HAZOP Guide Words มาประกอบกบปจจยการผลตทไดออกแบบไว ความบกพรองและความผดปกตในการท างาน เชน อตราไหล อณหภม ความดน เปนตน เพอน ามาชบงอนตรายหรอคนหาปญหาในกระบวนการผลต ซงอาจท าใหเกดอบตเหตหรออบตภยรายแรงขนได

แบบฟอรมการชบงอนตรายดวยวธ HAZOP

ขอบกพรอง สถานการณจ าลอง อนตรายหรอผลท

เกดขนตามมา มาตรการควบคม /

ปองกน ขอเสนอแนะ

มปอ. 1402 : 2561 หนา 14

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

Failure Mode and Effect Analysis (FMEA) การชบงอนตรายดวยวธ Failure Mode and Effects Analysis (FMEA) เปนเทคนคการชบงอนตรายทใช การวเคราะหในรปแบบความลมเหลวและผลทเกดขนซงเปนการตรวจสอบชนสวนเครองจกรอปกรณในแตละสวนของระบบ แลวน ามาวเคราะหหาผลทเกดขน เมอเกดความลมเหลวของเครองจกรอปกรณ

แบบฟอรมการชบงอนตรายดวยวธ FMEA

เครองจกรอปกรณ / ระบบ

ความลมเหลว สาเหตของ

ความลมเหลว อนตรายหรอผลเกดขนตามมา

มาตรการควบคม/ปองกน

ขอเสนอแนะ

Fault Tree Analysis (FTA) การชบงอนตรายดวยวธ Fault Tree Analysis (FTA) เปนวธการชบงอนตรายทเนนถงอบตเหตหรออบตภยรายแรงทเกดขนหรอคาดวาจะเกดขน เพอน าไปวเคราะหหาสาเหตของการเกดเหตอนตรายนนๆ ซงเปนวธในการคดยอนกลบ ทอาศยหลกการทางตรรกวทยาในการใชหลกเหตและผล เพอวเคราะหหาสาเหตของการเกดอบตเหตหรออบตภยรายแรง โดยเรมวเคราะหจากอบตเหตหรออบตภยรายแรงทเกดขนแลว หรอคาดวาจะเกดขนเพอพจารณาหาสาเหต โดยเรมทอบตเหตหรออบตภยรายแรงแรกทเกดขนกอน แลวน ามาแจกแจงขนตอนการเกดเหตการณแรกวามาจากเหตการณยอยอกอะไรไดบาง โดยพจารณาวาเหตการณยอยเหลานนเกดขนไดอยางไร มสาเหตจากอะไร ถาพบวาสาเหตคอเหตการณยอยอกระดบหนง กจะท าการวเคราะหหาสาเหตตอไป การวเคราะหจะสนสดลงเมอพบสาเหตของการเกดเหตการณยอยๆ นนวาเปนผลเนองจากความบกพรองของเครองจกรอปกรณ หรอความผดพลาดจากการปฏบตงานของลกจาง หลงจากนนกจะท าการวางแผนเพอปองกนหรอแกไขความบกพรอง หรอผดพลาดดงกลาวตอไป

แบบฟอรมการชบงอนตรายดวยวธ FTA

สาเหตทท าเกดเหตการณ ทอาจกอใหเกดอบตภยรายแรง

อนตรายหรอผลทเกดขนตามมา

มาตรการปองกนและควบคมอนตราย

ขอเสนอแนะ

มปอ. 1402 : 2561 หนา 15

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

Event Tree Analysis (ETA) การชบงอนตรายดวยวธ Even Tree Analysis (ETA) เปนวธในการชบงอนตราย เพอวเคราะหและประเมนผลลพธหรอผลกระทบทเกดขนตอเนอง เมอเกดความบกพรองของระบบการผลตซงเปนเหตการณแรก ( Initiating Event) ขน หรอเปนการคาดการณลวงหนาเพอวเคราะหหาผลสบเนองทจะเกดขนจากการทเครองจกรอปกรณเสยหายหรอลกจางท างานผดพลาด เพอใหทราบวาจะมเหตการณอะไรเกดขนตอเนองจากเหตการณแรกบาง และจะเกดไดอยางไร มโอกาสทจะเกดขนมากนอยเพยงใด รวมทงเปนการตรวจสอบระบบความปลอดภยทมอยวามปญหาหรอไมอยางไร เปนวธการประเมนอบตเหตทเกดขนเนองจากอปกรณผดพลาดหรอกระบวนการผดพลาด

ในการเลอกใชวธการชบงอนตรายนน นอกจากจะตองพจารณาถงลกษณะของวธในการชบงอนตรายและกระบวนการผลตแลว ยงตองพจารณาถงชวงของการด าเนนการในระยะเวลาตางๆ ของสถานประกอบกจการดวย เชน วธ What If เหมาะกบทกชวงเวลา แตในการด าเนนการตองใชความรความช านาญและประสบการณสง วธ HAZOP วธ FMEA วธ FTA และวธ ETA เหมาะส าหรบชวงการด าเนนการน ารอง (Pilot Plat Operation) และการออกแบบรายละเอยดทางวศวกรรม (Engineering Design) และไมเหมาะส าหรบชวงด าเนนการกอสรางและเรมด าเนนการ (construction and Start up) จะเหมาะสมในขนตอนการด าเนนการตามปกต (Routine Operation) การขยายหรอดดแปลงปรบปรงสถานประกอบกจการ (Expansion or Modification) และการสอบสวนอบตการณ (Incident Investigation) เปนตน

มปอ. 1402 : 2561 หนา 16

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

ภาคผนวกท 3 ตารางการประเมนความเสยง

การประเมนความเสยง การประเมนความเสยง แบงระดบโอกาสและระดบความรนแรงเปน 3 x 3 ระดบ ดงน

โอกาสทจะเกดอนตราย โดยการประมาณโอกาสทจะเกดอนตรายโดยแบงเปน 3 ระดบ ดงน โอกาสมาก จ านวนคนทตองสมผสมาก ความถและระยะเวลาทสมผสมาก การสมผสแลวเปนอนตราย

แบบเฉยบพลน ไมมขนตอนการปฏบตงาน ไมมมาตรการควบคมการปฏบตงาน โอกาสปานกลาง จ านวนคนทตองสมผสไมมาก ความถและระยะเวลาทสมผสไมมาก การสมผสแลว

เปนอนตรายเรอรง มขนตอนการปฏบตงานแตไมเหมาะสมกบความเสยง (ไมมเปนลายลกษณอกษร) มมาตรการควบคมการปฏบตงานแตไมตอเนอง

โอกาสนอย จ านวนคนทตองสมผสนอย ความถและระยะเวลาทสมผสนอย การสมผสแลวเปนอนตรายเฉพาะเครองมอ มขนตอนการปฏบตงานและเปนลายลกษณอกษร มมาตรการควบคมการปฏบตงานอยางตอเนอง

ความรนแรงของอนตราย โดยการประมาณความรนแรงของอนตรายทอาจเกดขนตอลกจาง โดยแบงเปน 3 ระดบ ดงน

ความรนแรงมาก สถานประกอบกจการหยดการผลต ความเสยหายมาก ทรพยสนเสยหายมลคามาก คนไดรบบาดเจบถงขนรนแรง พการ ทพพลภาพ หรอไดรบบาดเจบเปนจ านวนมาก

ความรนแรงปานกลาง สถานประกอบกจการหยดการผลต ความเสยหายไมมาก ทรพยสนเสยหายมลคาไมมาก คนไดรบบาดเจบเปนบาดแผลลก อาการปวยทอาจท าใหพการเลกนอย กระดกหกหรอแตกเลกนอย

ความรนแรงนอย สถานประกอบกจการหยดการผลต ความเสยหายนอย ทรพยสนเสยหายมลคานอย คนไดรบบาดเจบเลกนอย ผวหนงชนบนไดรบบาดเจบ ระคายเคอง อดอดไมสบาย

ตารางการประเมนความเสยงซงแบงระดบโอกาสและระดบความรนแรงเปน 3 x 3 ระดบ

โอกาสทจะเกดอนตราย ความรนแรงของอนตราย

มาก ปานกลาง นอย

มาก ความเสยงทยอมรบไมได ความเสยงสง ความเสยงปานกลาง

ปานกลาง ความเสยงสง ความเสยงปานกลาง ความเสยงทยอมรบได

นอย ความเสยงปานกลาง ความเสยงทยอมรบได ความเสยงเลกนอย

มปอ. 1402 : 2561 หนา 17

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

ภาคผนวกท 4 ล าดบการควบคมความเสยง

การควบคมอนตรายและลดความเสยง ควรด าเนนมาตรการควบคมความเสยงตามล าดบ โดยเรมจากมาตรการทมประสทธภาพมากทสดไปมาตรการทมประสทธภาพนอยทสด แตโดยทวไปแลว จะใชมาตรการควบคมความเสยงมากกวา 1 มาตรการ เพอใหการควบคมอนตรายและลดความเสยงเปนไปอยางมประสทธภาพ เชน มการควบคมทางวศวกรรมควบคกบการควบคมเชงบรการจดการ เชน จดใหมการฝกอบรม และขนตอนวธการปฏบตงานทปลอดภย เปนตน

มาตรการ การควบคมความเสยง

ตวอยาง การควบคมความเสยง

การขจดอนตราย มประสทธภาพ

สงสด ออกแบบเพอก าจดความเสยง

ทมอยในการท างาน

การทดแทน ใชวสดอปกรณทมอนตรายนอย

ทดแทนทมอนตรายสง

การควบคมทางวศวกรรม

มประสทธภาพนอยสด

ออกแบบเครองจกร ใหปลอดภยตามมาตรฐาน

การควบคมเชงบรหารจดการ ใหมขนตอนวธการปฏบตงานทปลอดภย

เพอการบ ารงรกษา

การใชอปกรณคมครอง ความปลอดภยสวนบคคล

จดใหมอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล เชน หมวกนรภย รองเทา

นรภย ฯลฯ และใชอยางถกตอง

มปอ. 1402 : 2561 หนา 18

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

การควบคมความเสยง ด าเนนการตามล าดบดงน

ล าดบท 1 การขจดอนตราย การขจดอนตราย เปนการขจดอนตรายทมอยทงหมดเพอใหลกจางมโอกาสสมผสกบอนตราย ดงนนควร

บงชสงทอาจท าใหเกดอบตเหต อบตการณ และการเจบปวยทงหมด การก าจดอนตรายเปนล าดบแรกของการด าเนนการควบคมความเสยงและเปนการควบคมทถาวร เชน การใชหนยนตท างานแทนมนษยเพอก าจดอนตรายทอาจเกดขนจากการท างานในสถานทอบอากาศ การประยกตใชหลกการยศาสตรเมอวางแผนสถานทท างานใหม การประยกตใชหลกการยศาสตรเมอมการวางแผนจดสถานทท างานใหม การแยกเสนทางคนเดนกบเสนทางยานพาหนะ เปนตน

ล าดบท 2 การทดแทนดวยวสด วธการท างาน หรออปกรณทมอนตรายนอยกวา การทดแทน เปนการทดแทนกระบวนการหรอสงทมอนตรายนอยกวา เชน การใชสหรอสารเคมทใชน าเปน

ตวท าละลาย (Water-based) แทนทจะใชสหรอสารเคมทใชสารตวท าละลายเปนตวท าละลาย (Solvent – based)

ล าดบท 3 การควบคมทางวศวกรรม การควบคมทางวศวกรรม เปนการลดความนาจะเกดหรอความรนแรงของการเกดอบตเหต รวมถงการเปลยน

สภาพแวดลอมการท างานหรอกระบวนการท างาน การท าฉากกนเปนการแกปญหาททางผานของการเกดอบตเหตระหวางลกจางและแหลงก าเนดอนตราย การตดการดกนสวนของเครองจกรทมอนตราย การตดตงระบบระบายอากาศในสถานทอบอากาศ การลดความดงของเสยง การยกยายวสดโดยใชอปกรณเครองกล การปองกนการตกจากทสงโดยการตดตงราวกนตก

ล าดบท 4 การควบคมเชงบรหารจดการ การควบคมเชงบรหารจดการ โดยการก าจดหรอลดการสมผส การใหขอมลความรท เหมาะสมแกลกจาง

การตรวจสอบอปกรณความปลอดภย การประสานงานกบผรบเหมาชวง ระบบการอนญาตเขาปฏบตงาน การเปลยนรปแบบการท างาน การท างานกะ การจดใหม โครงการเฝาระวงสขภาพหรอทางการแพทยส าหรบลกจางทไดม การชบงวามความเสยง เชน ผทสมผสกบเสยงดง ผทใชเครองมอทมความสนสะเทอน ผทมความผดปกตของระบบทางเดนหายใจ เปนตน

ล าดบท 5 การใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล การใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล เชน รองเทานรภย หมวกนรภย แวนตานรภย ถงมอ ฯลฯ

เปนการควบคมความเสยงล าดบสดทายหลงจากทมการด าเนนมาตรการควบคมความเสยงอนแลว หรอเปนมาตรการระยะสนในภาวะฉกเฉน หรอเปนมาตรการเสรมอนเพมเตมหากยงมความเสยงเหลออย ซงตองมการจดใหลกจางอยางเหมาะสมและเพยงพอ มการเลอกใชอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลทอยางถกตอง สวมใสกระชบตลอดเวลา และมการบ ารงรกษาอยางเหมาะสม

มปอ. 1402 : 2561 หนา 19

สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามยและสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

6. เอกสารอางอง

“Code of Practice on Workplace Safety and Health (WSH) Risk Assessment” Workplace Safety and Health Council in collaboration with Ministry of Manpower, Singapore

“ ISO 45001 : 2018 Occupational health and safety management systems - - - Requirements with guidance for use”

“คมอการปฏบตตามระบบมาตรฐานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน ส าหรบสถานประกอบกจการขนาดกลางและขนาดเลก” สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

“คมอการฝกอบรมหลกสตรเจาหนาทความปลอดภยในการท างาน ระดบเทคนคขนสง : หมวดวชาท 6 การจดการอาชวอนามยและความปลอดภย” กรมสวสดการและคมครองแรงงาน

“มาตรฐานระบบการจดการดานความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน มปอ. 1401 : 2561”สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

“ระเบยบกรมโรงงานอตสาหกรรม วาดวยหลกเกณฑการชบงอนตราย การประเมนความเสยง และการจดท าแผนงานบรหารจดการความเสยง” ประกาศในราชกจจานเบกษาเลม 118 ตอนพเศษ 58 ง วนท 20 มถนายน 2544

“คมอการฝกอบรมหลกสตรการวเคราะหทาทางการปฏบตงานอตสาหกรรมตามหลกการยศาสตร” สถาบนสงเสรมความปลอดภย อาชวอนามย และสภาพแวดลอมในการท างาน (องคการมหาชน)

“ระบบการจดการอาชวอนามยและความปลอดภย : ขอก าหนด” มอก. 18001 – 2554, ส านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม