Dr. Fuad BASHİROV

OKB SPEKTRUM BOZUKLUKLARI GEÇERLİ

BİR TANI KÜMESİ MİDİR?

sunum planı Tanısal geçerlik (diagnostic validity) nedir?

OKB’nin Sınıflamasının Tarihçesi

Geçerlik ve güvenilirlik, modern psikiyatrinin gelişiminde önemli rolü olan iki konudur.

Güvenilirlik, deney, test veya herhangi bir ölçümün tekrarlanan denemelerde aynı sonuçları verip

vermediğinin bir ölçüsüdür…

Geçerlik, genel anlamda, bilimsel önermelerin yaklaşık olarak doğruluk ya da yanlışlık payını

ifade eder …

Carmines EG, Zeller RA. Reliability and Validity Assessment. London: SAGE, 1979.

Hepatit-B’nin geçerli bir tanı olduğunun ölçütleri;

-bu hastalığın hepatit-B virüsü’ne bağlı olarak ortaya çıkması;

-tutulan insanların kabul edilebilir bir çoğunluğunda;

-aynı belirtilere yol açması;

-karaciğer fonksiyon testlerinde benzer derecede bir yüksekliğe neden olması; -aynı ilaçla

tedavi edilebilmesidir

Psikiyatrik hastalıklar söz konusu olduğunda durum biraz daha karışıktır. Çünkü

-psikiyatrik tanılar fenomenolojik tanılardır

-klinisyen hastanın

tavır,

davranış ve

düşünce sürecini gözleyerek bu içsel süreçlerin ne derece tanı

ölçütleriyle örtüştüğüne karar vermek durumundadır.

-ve de tanıyı doğrulamak için daha az kesin nesnel ölçütler (örn. x-ray ve balgam kültürü)

vardır.

Geçerliğin dört ana tipi tanımlanabilir:

İçerik geçerliği

Genel olarak bir hastalığın hangi belirtilerden oluştuğunu tanımlayan bir ölçüttür

Ölçüt geçerliği

İçerik geçerliğini doğrulamak için kullanılan biyolojik ölçütler (işaretleyiciler) olup olmadığıdır.

Ölçümlerin zamanlamasına bağlı olarak ölçüt geçerliliği, bozukluğu öngören (predictive) bozuklukla eş zamanlı ortaya çıkan

(concurrent) ya da bozukluktan sonra ortaya çıkan ölçümler (post dictive) biçiminde olabilir.

Yapı geçerliği

Bir psikiyatrik rahatsızlık (örneğin bipolar bozukluk) konusunda uzman kişiler gözlemleri doğrultusunda çeşitli hipotezler ortaya atarlar

(örn. Bipolar bozukluk kadında ve erkekte benzer sıklıkta görülür, erken başlangıçlıdır vs.). Daha sonra bu hipotezler bilimsel yöntemle

sınanır. Doğrulandıkları takdirde bozukluğun yapısını oluşturan elemanlar haline gelirler.

DSM 5 de kullanılan geçerlik tanımı

❖ kenneth kendler 2009 yılında geçerlilik için yeni tanı geliştirdi, Guse ve Robins tarafından geliştirlen bu yeni geçerlik ölçütleri temel alınarak değerlendirildi

Tanıyı Önceleyen Ölçütler

A. Ailesel birikim (aile, ikiz ya da evlat edinme çalışmaları)

B. Sosyo-demografik ve kültürel etmenler

C. Çevresel risk etmenleri

D. Premorbid psikiyatrik öykü, bilişsel, mizaç ve kişilik özellikleri

Tanıyla eş zamanlı ortaya çıkan ölçütlerA. Bilişsel, duygusal, mizaç ve kişilik özellikleriB. Biyolojik işaretleyiciler; örneğin, moleküler genetik, nöral substratlarC. Eştanılar

Yordayıcı ölçütler

A. Tanının zaman içindeki kararlılığıB. Hastalık seyriC. Tedavi yanıtı

Bu seminerde OKB-Spektrum bozuklukları tanı kümesinin geçerli bir tanı kümesi olup olmadığını

tartışmak için de aynı ölçütler kullanılacaktır. Fakat öncelikle OKB’nin tarihsel olarak nasıl

sınıflandığını gözden geçireceğiz.

Ruhsal hastalıkların mani, melankoli, paranoya, fobi, transvestizm olarak ilk sınıflandırılması Antik Yunanda Hipokrat tarafından yapılmıştır Ayrıntılı sınıflandırma ise ilk 10. yy da Arap psikiyatristi Najab ud-din Unhammed tarafından yapılmış, buna göre, 30 farklı ruhsal hastalık 9 ana başlıkta sınıflanmıştır (Theodore 2004) Unhammad’ın sınıflamasında dejeneratif bozukluklar, sanrılı bozukluklar, anormal heyecan, istemsiz melankoli gibi başlıkların yanı sıra OKB’nin bir ana başlık olarak ele alındığı görülür İbni Sina (980-1037) Tıbbın Kanunları adlı kitabında OKB’den başlı başına bir psikiyatrik bozukluk olarak bahsetmemiş fakat kara sevda adını verdiği ruhsal bozukluğun içinde obsesyon ve kompulsyonlar olduğundan söz etmiştir.

Ortaçağ Avrupasında obsesyon ve kompulsyonlar bazen dinsel nedenlerle ortaya çıkan

melankoli belirtileri olarak bazen de pozesyon (şeytan girmesi) belirtisi olarak ele alınmıştır

(Aardema ve O’Connor 2007).

18 yy ortalarında Fransız hekim ve botanikçi olan Boissier de Sauvages (1706-1769) Nosologia

Methodica (1763) isimli kitabında T. Sydenham’ın medikal nozolojisinden ve C. Linnaeus’un

biyolojik taksanomisinden yararlanarak yaklaşık 2400 kadar hastalığı 10 sınıfta gruplamıştır. Buna

göre ruhsal hastalık sınıfı 24 grup ve 23 cinsten oluşmaktadır.

Esquirol (1772-1840) 1838 psikiyatrik ders kitabında OKB’i monomania , kısmi delilik gibi nitelendirmiş

Fransız psikiyatristler 1850'lerde monomania kavramını çıkartmış, ve OKB yi şu an özgül

fobi, panik bozukluğu, agorafobi ve hipokondriyazis olarak tanımladığımız hastalıkların

dahil olduğu geniş nozolojik kategoriler içinde değerlendirmişler.

19. yüzyılda, Pierre Janet (1859-1947) OKB’ i nevrozlardan ayırdı ve psikosteni (anlamı;

ruhun yetersiz ‘tonusu’) olarak isimlendirdi. Ayrıca P.Janet OKB i ‘mental tik’ olarak

açıklıyordu