O Novo Testamento no língua Kaiwá do Brasil [ISO: kgk] · Nhandejáry Nheꞌẽ Héry Kwéry....

767
Nhandejáry Nheꞌẽ O Novo Testamento na Língua Kaiwá

Transcript of O Novo Testamento no língua Kaiwá do Brasil [ISO: kgk] · Nhandejáry Nheꞌẽ Héry Kwéry....

  • Nhandejry Nhe

    O Novo Testamento na Lngua Kaiw

  • Nhandejry NheO Novo Testamento na Lngua Kaiw

    As ilustraes por Horace Knowles nas pginas 2, e 57 so usadas com a permisso de The British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972. Acrscimos e correes por Louise Bass The British & Foreign Bible

    Society, 1994.

    As ilustraes por Horace Knowles nas pginas 9, 44, 61, 81, 117, 238, 315, 365, 449, 592, 641, e 750 so usadas com a permisso de The

    British & Foreign Bible Society, 1954, 1967, 1972.

    As ilustraes nas pginas 21, 85, 101, 104, 145, 151, 163, 172, 188, 253, 258, 262, 265, 275, 303, 320, 326, 332, 338, 355, 358, 368, 651, e

    759, so usadas com a permisso de 1978 David C. Cook Publishing Co.

    A ilustrao na pgina 565 usada com a permisso de Graham Wade

    Primeira Edio 1986, Liga Bblica Internacional

    Segunda Edio 2006, Wycliffe

    Edio Web 2012, Wycliffe

    www.ScriptureEarth.org

    Creative Commons Licena Atribuio-Uso No-Comercial-Vedada a Criao de Obras Derivadas

    Voc pode copiar, distribuir, exibir e executar a obra sob as seguintes condies: Atribuio.Voc deve dar crdito ao autor original, da forma especificada pelo autor

    ou licenciante. Usoo-Comercial.Voc no pode utilizar esta obra com finalidades comerciais. VedadaaCriaodeObrasDerividas.Voc no pode alterar, transformar ou criar

    outra obra com base nesta.http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0

    http://www.ScriptureEarth.orghttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0

  • Nhandejry Nhe Hry Kwry

    Velho Testamento

    Novo Testamento

    Hry puku Jahai mbykyveGnesis Gnxodo xLevitico LvNmeros NmDeuteronmio DtJosu JsJuizes JzRute Rt1 Samuel 1 Sm2 Samuel 2 Sm1 Reis 1 Rs2 Reis 2 Rs1 Crnicas 1 Cr2 Crnicas 2 CrEsdras EdNeemias NeEster EtJ JSalmos SlProverbios Pv

    Hry puku Jahai mbykyveEclesiastes EcCantares CtIsaas IsJeremias JrLamentaes de Jeremias LmEzequiel EzDaniel DnOsias OsJoel JlAms AmObadias ObJonas JnMiquias MqNaum NaHabacuque HcSofonias SfAgeu AgZacarias ZcMalaquias Ml

    Hry puku Jahai mbykyveMateus MtMarcos McLucas LcJoo JoAtos AtRomanos Rm1 Corntios 1 Co2 Corntios 2 CoGlatas GlEfsios EfFilipenses FpColossenses Cl1 Tessalonicenses 1 Ts2 Tessalonicenses 2 Ts

    Hry puku Jahai mbykyve1 Timteo 1 Tm2 Timteo 2 TmTito TtFilemom FmHebreus HbTiago Tg1 Pedro 1 Pe2 Pedro 2 Pe1 Joo 1 Jo2 Joo 2 Jo3 Joo 3 JoJudas JdApocalipse Ap

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • ndice

    pginaMateus remimombeukwe . . . . . . . . . . . . . Mateus (Mt) . . . . . . . . . . . . . . . . .1Marcos remimombeukwe . . . . . . . . . . . . . Marcos (Mc) . . . . . . . . . . . . . . . 99Lucas remimombeukwe . . . . . . . . . . . . . . Lucas (Lc) . . . . . . . . . . . . . . . . 154Joo remimombeukwe . . . . . . . . . . . . . . . Joo (Jo) . . . . . . . . . . . . . . . . . 264Hesu remimondo rembiapokwe . . . . . . . . . Atos (At) . . . . . . . . . . . . . . . . . 335Roma tet mygwa pegwar . . . . . . . . . . . . Romanos (Rm) . . . . . . . . . . . . . 427Corinto tet mygwa pegwar 1 . . . . . . . . . 1 Corntios (1 Co) . . . . . . . . . . 467Cornto tet mygwa pegwar 2 . . . . . . . . . 2 Corntios (2 Co) . . . . . . . . . . 509Galcia yvy pygwa pegwar . . . . . . . . . . . Glatas (Gl) . . . . . . . . . . . . . . . 536feso tet mygwa pegwar . . . . . . . . . . . . Efsios (Ef) . . . . . . . . . . . . . . . 553Filipos tet mygwa pegwar . . . . . . . . . . . Filipenses (Fp) . . . . . . . . . . . . . 566Colossos tet mygwa pegwar . . . . . . . . . . Colossenses (Cl) . . . . . . . . . . . . 575Tessalnica tet mygwa pegwar 1 . . . . . . 1 Tessalonicenses (1 Ts) . . . . . 585Tessalnica tet mygwa pegwar 2 . . . . . . 2 Tessalonicenses (2 Ts) . . . . . 593Timteo pegwar 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Timteo (1 Tm) . . . . . . . . . . 598Timteo pegwar 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Timteo (2 Tm) . . . . . . . . . . 609Tito pegwar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tito (Tt) . . . . . . . . . . . . . . . . . 617Filemom pegwar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Filemom (Fm) . . . . . . . . . . . . . 622Hebreu kwry pegwar . . . . . . . . . . . . . . . Hebreus (Hb) . . . . . . . . . . . . . . 625Tiago remimombeukwe . . . . . . . . . . . . . . Tiago (Tg) . . . . . . . . . . . . . . . . 659Pedro remimombeukwe 1 . . . . . . . . . . . . . 1 Pedro (1 Pe) . . . . . . . . . . . . . 671Pedro remimombeukwe 2 . . . . . . . . . . . . . 2 Pedro (2 Pe) . . . . . . . . . . . . . 684Joo remimombeukwe 1 . . . . . . . . . . . . . 1 Joo (1 Jo) . . . . . . . . . . . . . . 692Joo remimombeukwe 2 . . . . . . . . . . . . . 2 Joo (2 Jo) . . . . . . . . . . . . . . 701Joo remimombeukwe 3 . . . . . . . . . . . . . 3 Joo (3 Jo) . . . . . . . . . . . . . . 703Judas remimombeukwe . . . . . . . . . . . . . . Judas (Jd) . . . . . . . . . . . . . . . . 705Hesu Cristo rembiexa ukakwe . . . . . . . . . . Apocalipse (Ap) . . . . . . . . . . . . 710 Mapas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 760

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • Entro Nhandejry kwatia nhe Nhandejry rembihai ukakwe vaekwe. Onhe-rupi oikwaa uka ihaihar-pe imoarandu-vy. Upe vae nhe-py nhanhomboe. Upa nhe rendu-vy jaikwaa jajejavyha. Upa nhe rendu-vy tape por-rupi nhas jaiko hagw. Upa nhe rendu-vy tekoha-rupi jaiko vaer nhande pya pot reheve.

    2 Timoteo 3.16

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • Nhandejry NheVelho Testamento

    Nhandejry nhe ohai uka vaekwe Hesu ou mboyve ko yvy-py, karai ombohry Velho Testamento. O trinta e nove upeixagwa kwatia nhe

    Novo Testamento

    Nhandejry nhe ohai uka vaekwe Hesu oho jevy rire yvy-py karai ombohry Novo Testamento. O vinte e sete upeixagwa kwatia nhe.

    Referncias

    Eremonhe ramo Mateus remimombeukwe, eretopa ar koixagwa mbyky vae, (Lc 3.23-38). Ka heise Lucas captulo tres, versculo vinte e tres, versculo trinta e oito peve. Upixa eremonhe ramo Mateus remimombeukwe, ipor eremonhe ave Lucas remimombeukwe ave.

    Upixa ave, eremonhe ramo Mateus, captulo um, ha nhe gwy-py eretopa ramo [1.23 Is 7.14], heise ko captulo um, versculo vinte e tres, Isaas captulo sete, versculo quatorze. Upixa ipor eremonhe ramo Mateus remimombeukwe, captulo um, versculo vinte e tres, ipor eremonhe ave Isaas remimombeukwe captulo sete, versculo quatorze ave.

    Upixa meme mbyky vae omombeu hesegwa. Ipor eremonhe ave outro henda-py ereikwaa porve hagw.

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 1

    Hesu Cristo rembypykwe hry kwry (Lc 3.23-38)

    1 1Hesu Cristo Davi amyr remiarir joapyri pyri voi. Ha Davi amyr katu Abrao amyr remiarir joapyri pyri voi. Hembypykwe hry kwry a-rami. 2Yma ete vaekwe oiko vaekwe Abrao amyr. Tary jevy jevyha ko vae. Tary Isaque. Upi Isaque ray jevy Jac. Upi tary jevy Jud tyvry kwry ave. 3Upi Jud ray jevy, Perez tyvry Zer ndive oiko vaekwe. Isy hry Tamar. Upi Perez ray jevy Esrom. Upi tary jevy Aro. 4Upi tary jevy Aminadabe. Upi tary jevy Naassom. Upi tary jevy Salmom. 5Upi tary jevy Boaz. Isy katu hry Raabe. Upi Boaz ray jevy Obede. Isy katu hry Rute. Upi Obede ray jevy Jess. 6Upi tary jevy mburuvixagwasu Davi.

    Upixa Abrao amyr-gwi mburuvixagwasu Davi amyr peve o vaekwe quatorze hei joapyri pyri vaekwe.

    Upi Davi ray jevy Salomo. Isy katu Urias rembirekokwe. 7Upi Salomo ray jevy Roboo. Upi tary jevy Abias. Upi tary jevy Asa. 8Upi tary jevy Josaf. Upi tary jevy Joro. Upi tary jevy Uzias. 9Upi tary jevy Joto. Upi tary jevy Acaz. Upi tary jevy Ezequias. 10Upi tary jevy Manasss. Upi tary jevy Amom. Upi tary jevy Josias. 11Upi tary jevy Jeconias tyvy kwry ndive.

    Oiko jave Jeconias, hei kwry ndive oipyhy-ma xupe heraha-vy Babilnia yvy akno-py.

    Upixa Davi amyr-gwi yvy akno-py ojereraha hagwe peve o vaekwe quatorze hei joapyri pyri vaekwe. 12 Yvy akno-py ojereraha rire, oiko vaekwe Jeconias ray Salatiel amyr. Upi tary jevy Zorobabel. 13Upi tary jevy Abide. Upi tary jevy Eliaquim. Upi tary jevy Azor. 14Upi tary jevy Sadoque. Upi tary jevy Aquim. Upi tary jevy Elide. 15Upi tary jevy Elezar. Upi tary jevy Mat. Upi tary jevy Jac. 16Upi

    Hesu Cristo rehegwa nhe por

    Mateus remimombeukweo evangelho de Mateus

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 2

    tary jevy Jos. Hae Maria mna. Upe Maria Hesu sy voi. Hesu hry ave Cristo, Nhandejry rembiporavokwe voi, judeu kwry remihaar vae voi.

    17Upixa yvy akno-py ojereraha hagwe-gwi Cristo peve o vaekwe quatorze hei joapyri pyri vaekwe.

    Hesu Cristo oikomaha (Lc 2.1-7)

    18 Hesu Cristo oikomaha a-rami. Oiko vaekwe Maria isyr Jos rembirekor. Omenda e mboyve, oikwaa-ma vaekwe omembyr. Ome-ma vaekwe xupe imembyr Nhe Marangatu tee vae. Ndahai kwimbae-gwi. 19Ha imenar Jos katu tekoha-rupi voi oiko vae. Oikwaa gwembirekor imemby-tagwi, opoise mo xugwi: Imemby rei-ta xe rembirekor hei mo. Xe ndae moi joty mbaeve atra-py hei ojupe ojepyamongeta-vy. Upa-gwi, Apoi nhemi-ta xugwi hei mo ojupe.

    20Pyhare onhemongeta hae ae opya ndive: Mbaixa po apoi-ta xugwi? hei hei ojupe. Upi ikra-py ojehexa uka xupe Nhandejry rembigwi yvy pygwa:

    Nde, Jos, Davi remiarirre, hei oheni-vy xupe. Eraha katu Maria-pe nde rga-py ne rembirekor. Ani katu eret te ereiko-vy indive. Ani erenot te ne rembirekor ogwereko-ta vae mit, hei xupe. Nhe Marangatu tee vae-rupi ae ogwereko-ta upe vae mit, hei xupe. 21 Oiko-ta imemby kwimbae vae. Gwei kwry-gwi omboyke vaer hembiapo vaikwe, hei xupe ikra pygwa. Upa-gwi ereheni vaer xupe Hesu-py. Pene resendehar-gwi embohry xupe Hesu, hei xupe Nhandejry rembigwi ikra-py imombeu-vy.

    22-23 Yma Nhandejry nhe-py omombeu vaety remimogwe kwatia-rehe a-rami:

    O oikwaa vaer omembyr omenda e reheve. Ha upe rire katu oiko-ma vaer imemby. Emanuel-py oheni vaer imemby-pe

    MATEUS1

    (Mt 1.25)

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 3

    a 1.23 Is 7.14 b 2.6 Mq 5.2

    hei upe Nhandejry rembiporavokwe Cristo syr-rehe. Emanuel hei Nhandejry-rehe nhane moirhar-rehe. Ipokatu voi upe vae Nhandejry kwatia nhe. Upa-gwi yma gware hei hagwe-rami y oiko-ma.a

    24Komba rire opy-ma Jos. Ohendupa-ma Nhandejry nhe. Ogweraha-ma Maria gwga-py gwembirekor mo. 25Hembireko jepe, gwembireko e-rami joty ogwereko. Omboete-gwi xupe, ogwereko mombyry joty xupe. Ndokiry vyteri hendive. Ha upe rire ae katu imemby kwimbae oiko-ma rire, ogwereko ete-ma katu gwembireko-pe, ojehea tee-ma hese. y katu oiko tee gwembireko ndive. Maria memby rypykwe-pe, Hesu hei ombohry-vy xupe.

    Kwarahy res-gwi ogwah ou-vy hiarandu eterei vae

    2 1Ha upi katu Herodes mburuvixagwasu ramo oiko jave, oiko-ma Hesu. Belm tet-my, Judia yvy-py oiko-ma. Upe jave ogwah-ma ou-vy Jerusalm tet-my mombyrygwa hiarandu eterei vae. Mombyry-gwi kwarahy res-gwi ou rae:

    2 Kipy tipo oime miti judeu kwry ruvixagwasur oiko vaekwe? hei oporandu-vy. Pe miti oikomaha kwaa ukaha vae jasytata ojeupi oho-vy ramo kwarahy res-my, orohexa-ma vaekwe. Upa-gwi miti-pe oroju oromboete-vy, hei Jerusalm tet mygwa-pe.

    3Judeu ruvixar rerakw ohendu-ma ramo judeu ruvixagwasu Herodes, onhemondi voi. Ndaipyagwapyvi-ma voi upa oikwaa ramo. Entro Jerusalm tet mygwa gwive onhemondyipa hikwi. Ndaipyagwapyviry oikwaa ramo upa hikwi. 4Upa-gwi Herodes oheni ou hagw pai ruvixa kwry gwive judeu rekomboehaty kwry ndive:

    Mamo-py po oiko vaer upe Nhandejry rembiporavo Cristo? Kipy tipo hekwagw? Mbavae tipo hei vaekwe yma gware kwatia nhe? hei oporandu-vy xupe kwry.

    5 Belm tet-my, Judia yvy-py oiko-ta, hei. Nhandejry nhe-py omombeu vaety remimogwe kwatia-rehe hei a-rami: 6 Hae-ta Belm tet, Judia yvy pygwa-rehe. Teti jepe tuvixave

    vae-rami joty. Upe-gwi oiko vaer mburuvixagwasu. Gwymba-rehe onhangarekoha-rami, onhangareko vaer Israel kwry xe rei kwry-rehe

    hei Nhandejry kwatia nhe. Upa-gwi upe Nhandejry rembiporavo oiko-ta Belm-py, hei Herodes-pe hikwi.b

    7Upe ramo Herodes oheni ou hagw upe hiarandu vae kwry. Omohae anho oheni-vy oporandu hagw upe jasytata-rehe:

    Arakae pyhare po ojehexa uka rae pe-my jasytata? hei oporandu-vy xupe kwry.

    8 Oikwaa-ma ramo omondo Belm-py:

    MATEUS1 , 2

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 4

    c 2.15 Os 11.1

    Tapeho pejohu peve peheka xupe, hei. Mamo pa oime pehexa por. Petopa-ma ramo xupe, peju jevy kuri pemombeu xe-vy aikwaa hagw xe ave aha hagw ahexa xupe, aha hagw xe ave amboete xupe, hei mo upe hiarandu vae-pe.

    9Ohendu-ma ramo mburuvixa nhe, ojei hikwi oheka-vy. Upi upe jasytata ojeupi ypy jave kwarahy res-my ohexa vaekwe oho henonde-rupi. Upi miti oimeha ri opyta yvate-py. 10Ohexa ramo, ovya eterei.

    Ipor ete katu. Jahexa jevy-ma jasytata, hei herovya-vy.11Upi ogwah oho-vy ga-py. Upe-py ohexa miti-pe isy Maria ndive

    oiko ramo. Gwetypy-rehe onhes imboete-vy xupe. Omombaegwasu xupe hikwi. Upi oipea imbae ryru-gwi. Omboete eterei-vy, ome rei mit-pe ouro hepy vae. Ome xupe hyakw por vae, incenso hry vae. Ome ave xupe hyakw por vae mirra hry vae ave. 12 Pyhare ogwah ou-vy Nhandejry rembigwi yvy gwigwa. Hei:

    Anke peho jevy mburuvixa rga-rupi, hei hiarandu vae-pe.Ike-py omombeu xupe. Upa-gwi oikupeo peo ojei-vy hikwi gwei ha-py.

    Ogwerokanhy heraha-vy miti Egito-py13Oho rire ojei-vy upe hiarandu vae, pyhare ojehexa uka ou-vy

    Nhandejry rembigwi yvy gwigwa. Jos oke jave, ojehexa uka xupe: Epu katu, hei, eraha isy ndive miti. Erokanhy heraha-vy miti

    Egito yvy-py. Epyta ranhe upe-py eiko-vy. Xe hae ramo ae, ereju jevy vaer, hei xupe. Mburuvixa Herodes katu oheka uka-ta xupe ojuka uka hagw. Upa-gwi epyta upe-py, hei xupe Nhandejry rembigwi.

    14Upe-ma ramo opu pyhare ogwerokanhy herojei-vy. Ogweraha isy ndive miti. Oho Egito yvy-py. 15Upe-py opyta miti ndive. Herodes omano raar-vy opyta Egito-py. Yma ete Nhandejry nhe-py omombeu vaety remimogwe kwatia-rehe hei a-rami:

    Aheni-ma xe ray-pe Egito yvy-gwi ou hagwhei upe Nhandejry rembiporavo Cristo-rehe. Ipokatu voi Nhandejry nhe. Upa-gwi yma gware hei hagwe-rami, y oiko-ma.c

    Ojejuka mit kwimbae16 Ha upi katu ndouvi-ma Herodes renda-py pe hiarandu vae.

    Oikupeo-ma rae oho-vy xupe.Xe mbotavy rei rae hei ojupe Herodes. Upa ombopoxy eterei-ma xupe,

    ojupe nomombeiry-gwi. Upa-gwi omondo Hesu oiko hagwe-py. Miti gwive hei ojuka ukapa hagw. Belm tet mygwa ijerekwe rehegwa ave hei ojuka ukapa hagw mit kwimbae-pe gwive. Moki roy ogwereko vae, ner omboty vyteri moki roy vae-pe gwive hei ojuka ukapa hagw. Pe hiarandu

    MATEUS2

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 5

    d 2.18 Jr 31.15

    vae omombeu ha-rupi rei xupe, hei ojuka ukapa hagw. 17-18Yma Nhandejry nhe-py omombeu vaety Jeremias remimogwe kwatia-rehe a-rami hei:

    Omemby ohapir vae nhahendu-ma tet hry vae Ram-py. Raquel remiarirre voi upe vae ohapir omemby kwry. Ojaheo ramo omemby kwry-rehe nhahendu-ma voi. Ndoikovi-magwi omemby nohendusiry voi ombopyagwapyhar mo nhe

    hei vaekwe imemby ojejuka vaekwe-rehe. Upixa yma hei hagwe-rami, y oiko-ma Belm tet-my.d

    Ogweru jevy-ma miti Egito yvy-gwi19Ha upi katu omano Herodes. Omano rire, ojehexa uka jevy Jos-pe

    Nhandejry rembigwi yvy gwigwa. Egito-py vyteri oime ramo, ikra-py ojehexa uka jevy xupe:

    20 Omano-ma mit-rehe ijae vaekwe. y ereraha jevy jepe ar upe-py. Ijukasehargwe omano-ma. Epu katu, hei eraha jevy mit isy ndive. Ereiko hagwe-py tereho jevy. Israel kwry yvy-py tereho, hei Jos-pe.

    21Upe-ma ramo opu ojei-vy. Mit ogweraha isy ndive jevy gwet-my. Israel kwry yvy-py oho. 22 Ha upi katu:

    y Herodes rayre Arquelau oiko jevy mburuvixagwasu ramo Judia yvy-py, hei Jos-pe omombeu-vy.

    Upixa-gwi ikyhyje oho hagw tayre manda ha-py. Pyhare ojehexa uka jevy xupe ou-vy Nhandejry rembigwi yvy pygwa. Jos oke jave, ojehexa uka xupe:

    Ani ereho te upe-py, hei xupe.Upixa-gwi ndohiry oyvy-py. Galilia yvy-py ae hae oho.23Upe-py oho opyta Nazar tet-my. Yma Nhandejry nhe-py

    omombeu vaety remimogwe kwatia-rehe hei a-rami:Hei vaer xupe Nazar pygwa

    hei upe Nhandejry rembiporavo Cristo-rehe. Ipokatu voi Nhandejry nhe. Upa-gwi yma hei hagwe-rami, y oiko-ma.

    Ojekwaa Joo Batista Nhandejry nhe mombeu-vy (Mc 1.1-8; Lc 3.1-18; Jo 1.19-28)

    3 1Upe ramo ojekwaa-ma ou-vy Joo Batista. Tekwaty e-my Judia yvy-py ojekwaa-ma Nhandejry nhe mombeu-vy:2 Onhemoagw-ma katu ou-vy Nhandejry nhande ruvixar.

    Pemboasy katu pene rembiapo vaikwe. Perova pende rekoha pemoir hagw xupe, hei omombeu-vy.

    3Upear-rehe yma gware Nhandejry nhe-py omombeu vaety Isaas remimogwe kwatia-rehe a-rami:

    MATEUS2 , 3

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 6

    e 3.3 Is 40.3

    O tekwaty e-my onhe hat vae. Pemopot katu Nhandejry raper. Pembohape kar e katu xupe. Penhemoatyr katu henonde, hei onhe hat-vye

    hei Joo Batista rekor mombeu-vy. 4Hae camelo mymba ragwekwe-gwi onhemonde oiko-vy. Ha ixumbe katu vaka pire gwigwa. Hou tukry-pe oiko-vy. Ei kaagwy hou ave. 5Upe jave ohopa ojei-vy henda-py Jerusalm tet mygwa, Judia yvy pygwa ave. Jordo ysyry jere rupigwa ave ohopa iha-py. 6 Ogwah ramo henda-py, pete te onhemombeu Joo-pe gwembiapo vaikwe-rehe: Amboasy-ma xe rembiapo vaikwe pete te onhemombeu ramo, omongarai-ma xupe. Jordo ysyry-py oporomongarai oiko-vy.

    7Ha upi katu ogwah ave ou-vy heta fariseu saduceu ndive. Onhemongarai ukase-vy ou xupe hikwi. Ohexa ramo xupe kwry Joo hei:

    Mbi-rami pe pende reko mbi reko-rami, hei xupe Joo. Kivae po nde-vy hei erekanhy hagw? Ndikati erekanhy nde rereko asyhar-gwi, hei xupe kwry.

    8 Ererova ramo nde rekoha, ehexa uka nde reko porha. 9Abrao amyr nhande ru voi. Nhande kwry hemiarirre tee voi ere rei erenhemboete ukase-vy. Ani joty ere upa. Pehexa katu ko vae ita. Hae-ta pe-my. Ko itakwe Nhandejry omondo kwaa vaer kente ramo. Hetave omondo kwaa vaer Abrao remiarirre ramo. Ndaheko rasiry ar hemimondo ramo ita. 10Yva mta hia e vae oity vaer. Hapy hagw-pyma ogweraha vaer. O-ma hxa ijypy-py ombogwi hagw hapo-rupi. Upixa ete ogwereko asy vaer hekoha vai vae-pe.

    11 Xe, hei y-py mante apomongarai vae penhemboasy-gwi pende rekoha vaikwe-rehe ojekwaa hagw pe penhemboasyha pende rekoha vaikwe-rehe. Ha o xe rapykwerigwa katu napene mongarai moi xe oromongaraiha-rami. Hae ombogwejy vaer omoingo-vy pende pyapy-py Nhe Marangatu tee vae, hei. Tata-py ae pene mongarai vaer omokanhy ngatu-vy pende reko tujakwe pendhegwi. Tata-py imombopyr jahapyha-rami ave, pende reko tujakwe oipea vaer pendhegwi. Pende aigwe ohapypa-ma vaer. Hae ipuakave vae xhegwi. Upa-gwi, xe rekoive xugwi-gwi, xe ave at xugwi. Ni hembigwi ramo jepe ndikatiry aiko. 12 Yrup-my nhamombo yvate-koty imboveve-vy. Upi inhongatu haty-py nhamo haigwe. Ha hai e vae pirekwe katu jahapy. Upixa ete hae ogwah-ma ou-vy oipea hagw hekoha vai vae-gwi hekoha por vae. Upe vae ogweraha vaer oha-py. Ha hekoha vai vae katu ogwereko asy vaer xupe. Oki voi Nhandejry rata. Ndoiki voi imbogwehar, hei judeu ruvixa kwry-pe Joo Batista imombeu-vy.

    MATEUS3

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 7

    f 4.4 Dt 8.3

    Onhemongarai Hesu (Mc 1.9-11; Lc 3.21-22; Jo 1.32-34)

    13Upe ramo ogwah ou-vy Hesu Galilia yvy-gwi. Jordo ysyry-py ou. Ojupe ave oipota omongarai. 14Ha Joo katu nomongaraisi xupe:

    Iporve katu xe mongarai nde voi. Nde, nde reko porve xhegwi, hei xupe Joo. Nde reko porve jepe, maer ereju joty xe renda-py? Maer erenhemongarai ukase joty xe-vy, hei oporandu-vy.

    15 y eheja katu tanhemongarai, hei Hesu. Upixa ipor jajapo entro Nhandejry oipota vae gwive, hei Joo-pe.

    Ha Joo hei: Ni. Aipo ramo toromongarai, hei Hesu-pe.

    Ha omongarai xupe.16 Onhemongarai rire-ma, os y-gwi ou-vy. Upe-ma ramo ojekwaa pyae

    yvy-py. Upe-gwi hae ohexa ogwejy vae. Pykasu-rami ogwejy ou-vy Nhe Marangatu tee vae. jehe ogwejy ramo ohexa. 17Upi ohendu yvy-gwi onhe vae. Hei:

    Ka xe ray xe rembiayhu voi. Xe rembierohory por ete vae voi ko vae, hei yvy-gwi onhe vae Hesu-rehe.

    Anhy ruvixa ombojejavyse mo Hesu-pe (Mc 1.12-13; Lc 4.1-13; Hb 4.15)

    4 1Ha upi katu ogweraha Hesu-pe Nhe Marangatu tee vae. Tekwaty e-my ogweraha xupe. Anhy renda-py ogweraha xupe anhy ruvixa otantea hagw xupe ombojejavy hagw mo. 2Quarenta ry, quarenta pyhare ave ohasa okaru e reheve. Ha upe rire ae katu ivarea-ma. 3Upe ramo ohekoteta-vy ou anhy ruvixa. Ombojejavyse mo xupe. Anhy hei xupe:

    Nde ere ndjehe, Xe Nhandejry ray voi. Aipo ramo ere ko ita-pe eremondo hagw xupe mbojape ramo, hei Hesu-pe anhy itantea-vy, ombojejavyse mo-vy.

    4Hesu ae ndojapiry joty inhe. Nhandejry nhe ae joty omombeu xupe: Koa-rami ae voi Nhandejry nhe o vae kwatia-rehe, hei xupe:

    Nhane rembiukwe-rehe anho rei ndahai nhande rekover tee. Nhandejry hei vae gwive ae nhande rekover tee

    hei Hesu, Nhandejry kwatia nhe omombeu-vy xupe.f5Upe rire anhy ruvixa ogweraha xupe Jerusalm tet marangatu-py.

    Nhandejry rga kakwaa-py ogweraha xupe. Upe-py ijyvateve vae ri omonhemboy xupe. Anhy hei xupe:

    6 Xe Nhandejry ray voi ere nde ndjehe, hei xupe. Aipo ramo, hea katu a-gwi. Koa-rami ae o Nhandejry kwatia nhe hei anhy Hesu-pe ombojejavy ukase mo-vy:

    MATEUS3 , 4

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 8

    g 4.6 Sl 91.11-12 h 4.15-16 Is 9.1-2

    Nhandejry omonhangareko uka vaer nde-rehe gwembigwi yvy pygwa-pe. Ipo-py nde joko vaer pono erea-vy ererokwa hat nde py ita-rehe

    hei Nhandejry kwatia nhe oiporu rei-vy. Upa-gwi hea katu, hei mo Hesu-pe.g

    7Ha Hesu ae katu ndojapiry joty inhe. Nhandejry nhe ae joty omombeu xupe:

    Koa-rami ave o Nhandejry kwatia nhe, hei ave xupe Hesu omombeu-vy. Ani katu eretantea te Tup nde Jry-pe imbojejavy ukase-vy mo

    hei anhy ruvixa-pe Nhandejry kwatia nhe omombeu-vy.8 Upi ogweraha jevy Hesu-pe yvyatygwasu ri. Upe-py ohexa uka

    xupe entro tet tet ko yvy-py o vae gwive. Mburuvixa vixa rga kakwaa ohexa uka xupe. Ijapo por porpyre, heta iporve rve vae ohexa uka xupe. 9Ohexa ukapa rire hei xupe:

    Entro ne rembiexakwe gwive ame ar nde-vy, hei xupe anhy. Ne retypy-rehe erenhes ranhe ramo xe mboete-vy, ame ar nde-vy, hei otantea-vy imbojejavy ukase-vy mo Hesu-pe.

    10Ha Hesu ae katu ndojapiry inhe. Hei joty xupe: Tereho katu, nde Satans, hei joty xupe. Koa-rami ae o

    Nhandejry kwatia nhe, hei ave xupe Hesu: Pemombaegwasu katu Tup pende Jry-pe. xupe anho mante

    pehendu pemboete-vyhei anhy ruvixa-pe onhe mbojevy-vy.

    11Upa hei rire anhy ruvixa oheja xupe oho-vy. Ha Nhandejry rembigwi yvy pygwa ogwah ou-vy iha-py. Hemikotev ogweru.

    Onhepyr Hesu Nhandejry nhe mombeu-vy (Mc 1.14-15; Lc 4.14-15)

    12 Ha upi katu Joo Batista onhemo preso. Oherakw rendu ramo, Hesu os jevy oho-vy Galilia yvy-py. 13 Gwet Nazar-py ndopyti. Ova oho-vy Cafarnaum tet-my. Pe Cafarnaum Galilia yugwarusu rembey-py. Zebulon yvy pygwa, Naftali yvy pygwa ave hei yma gware. 14Upe-py ova Hesu yma gware hei hagwe-rami oiko hagw y. Yma Nhandejry nhe-py omombeu vaety Isaas remimogwe kwatia-rehe a-rami: 15 O Zebulon yvy pygwa, Naftali yvy pygwa ave. O yugwarusu rape-koty

    o vae, o Jordo ysyry rovi pygwa, o Galilia yvy pygwa, judeu e kwry vae. 16Upe vae kwry pyt-my rei oiko vae-rami oiko vaekwe. y katu hendy vae-py ohexa por vae-rami oiko-ma vaer hikwi. Gw omano vaer-rami, ohexa jokupe rei-ma vae-rami oiko vaekwe hikwi, y katu ohesape xupe vae-rami oiko vaer hikwih

    MATEUS4

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 9

    hei Nhandejry kwatia nhe. Yma hei hagwe-rami, y oiko-ma.17Cafarnaum tet-my ova rire, onhepyr Hesu Nhandejry nhe omombeu-vy: Pene moagw-ma ou-vy Nhandejry pende ruvixar. Upa-gwi

    pemboasy pete te pene rembiapo vaikwe. Perova katu pende rekoha vaikwe, hei omombeu-vy xupe kwry.

    Peju katu xe moir hei Hesu (Mc 1.16-20; Lc 5.1-11)

    18Ha upi katu Hesu ogwata oho-vy Galilia yugwarusu yke-rehe. Ohexa oho-vy Simo-pe, hry vae Pedro ave, tyvry Andr ndive. Ohexa omombo ramo oity hagw y-py kyha oipyhy hagw pira. Pira jopoihaty voi hae kwry:

    19 Peju katu xe moir, hei xupe kwry. Nde katu pira jopi kwaahaty. y ae orohekomboe-ta xe moir uka hagw gw kente kwry-pe, hei oheni-vy xupe kwry Hesu.

    20Upe-ma ramo pyae oheja okyha. Omoir-ma oho-vy Hesu-pe.21Ha upi ohasave Hesu oho-vy gwenonde-koty. Ohexa oho-vy moki

    Zebedeu ray, Tiago tyvry Joo ave. Gwu ndive omoatyr oiko-vy kanoagwasu-py kyha. Oheni xupe ojupe omoir hagw:

    Peju katu xe moir, hei xupe kwry. 22 Upe-ma ramo pyae oheja okana gwu reheve. Oho hupive omoir-vy

    Hesu-pe.

    MATEUS4

    (Mt 4.21)

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 10

    Hesu oporomboe oporombogwera ave (Lc 6.17-19)

    23Ha upi katu Hesu oho Galilia tet tet-rupi. Ojeporahi haty haty-rupi oporomboe. Nhandejry nhande ruvixar rehegwa nhe por omombeu mbeu. Entro mbaasy-gwi oporombogwera gwera oiko-vy. 24Upe-ma ramo isarambi oho-vy herakw. Sria tet tet-rupi oho herakw. Upixa-gwi ogweru xupe opambae mbaasy rerekoha vae gwive. Gw hasy ete vae, gw anhy rerekoha, gw heoo vae, gw hajy jeapa vae ogweru ave xupe. Entro hasy vae xupe ojereru vaekwe gwive, ombogwerapa joty hae. 25Upe ramo heta ojogweroaty Hesu-rehe hikwi. O heta Galilia yvy pygwa, o heta Dez Cidades ojeeha tet mygwa. O heta Jerusalm tet mygwa, Judia yvy pygwa ave. O heta Jordo ysyry rovi pygwa. Heta eta kente oho ijave ojei-vy.

    Heko vya tee vae (Lc 6.20-23)

    5 1Ha upi katu heta eterei ijaty vae omoirse Hesu-pe. Ha hae katu ohexa ramo xupe kwry, ipa-gwi ojeupi oho-vy. Ijavyte kwry-gwi ojeupi oho-vy. Yvyaty ri-ma ojeupi oho-vy. Upe-py ogwah ramo, ogwapy-ma yvyaturu-rehe. Ogwapy rire, omoir xupe hemimboe kwry. 2 Upe ramo onhepyr-ma ohekomboe por-vy gwemimboe kwry-pe. Hei omombeu-vy xupe kwry:

    3 Gw, Iporiahu vae-rami ko yvy-py xe aiko hei jehe vae, gw, Xejhegwi rei ndikatiry xe aiko hei jehe vae, heko vya tee vae. Nhandejry nhande ruvixa ndive gwar voi. Upa-gwi ovya.

    4 Gw gwembiapokwe omboasy-vy has vae, heko vya tee joty. Nhandejry remimbopyagwapyr voi upa. Upa-gwi ovya.

    5 Gw ipoxy pyae e vae, heko kirir vae, heko vya tee vae. Ko yvy pygwa xupe gwar. Ko yvy imbae teer. Upa-gwi ovya joty.

    6 Gw Nhandejry remimbota gwive ojaposeve seve vae, heko vya tee vae. Ivarea vae-rami, ijuhi vae-rami ave oiko hemimbota ojapose eterei-gwi. Ojapo rire ovya vaer. Onhembopyajeko tee vae-rami ovya-ma vaer oiko-vy.

    7 Gw gwapixa-pe oiporiahuvereko vae, heko vya tee vae. Oiporiahuvereko vaer ave xupe Nhandejry. Upa-gwi ovya.

    8 Gw hesakatu reheve ipya pot vae, heko vya tee vae. Ohexa vaer Nhandejry-pe. Upa-gwi ovya.

    9 Gw gwapixa petexa omoingo por vae, ombojoja vae, heko vya tee vae. Xe ray voi, xe rajy voi hei vaer hese Nhandejry. Upa-gwi ovya.

    10 Gw Nhandejry remimbota ojapo-gwi ogwereko asy ramo jepe xupe, heko vya tee joty. Nhandejry nhande ruvixa ndive gwar voi. Upa-gwi ovya.

    11 Ha pe ave xe moir-gwi onhe rei rei vaer pende-rehe. Pende rereko asy vaer. Xe-rehe ndaijai-gwi opaixagwa ivai vae omombeu vai vaer

    MATEUS4 , 5

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 11

    pende-rehe, ijapu vaer pende-rehe. Upixa pende rereko jave, pende reko vya tee voi. 12Pevya katu. Perovya joty katu pende-rehe hembiapo vai vae. Yvy-py heta eterei ombohekovia vaer pe-my ome-vy Nhandejry. Upa-gwi pevya joty. Pende rerekoha-rami ave ogwereko asy vaekwe myamyr Nhandejry nhe-py omombeu vaety-pe. Yma gware-pe pene renonder-rehe ogwereko asy hagwe-rami ave, y pende rereko asy ave vaer.

    Juky rehegwa nhe, yvypry kwry-pe ohesape vae-rami oiko vae rehegwa nhe ave

    (Mc 9.50; Lc 14.34-35)13 Pejeapysaka katu juky rehegwa nhe-rehe. Juky-rami pe peiko

    ko yvy-py. Pono ine soo-rehe juky nhamo vae-rami, pe peiko ko yvy-py ani hagw teko rei ivaive ive oho-vy. He por juky ha ndahe porvi ramo, ndikatuvi-ma nhamoatyr xupe. Naiporvi-ma nhamoatyr hagw. Nde eremombo-ma vaer. Erepyr vaer hese.

    14 Yvypry kwry-pe pehesape vae-rami ave pe peiko. Ojekwaa por tet yvyaty ri onhemo vaekwe. Ndikatiry onhomi nhomi xupe. 15Ojekwaa por ave tataendy. Nhamoendy ramo, ndajajahory nha gwy-py. Tataendyy ri ae nhamo. Upe ramo entro ga pygwa-pe pe tataendy ohesapepa o-vy. 16Upixa ete ohesape vae-rami, tojekwaa por ne rembiapo porkwe. Upixa ramo nde rapixa kwry ohexa vaer ne rembiapo por. Ohexa ramo, omombaegwasu vaer nde Ru yvy pygwa-pe, hei Hesu.

    Moiss amyr remimombeukwe rehegwa nhe17Upi hei jevy Hesu: Ani ere te: Ogwah-ma ou-vy Hesu ohekoviar hagw Moiss

    amyr remimombeukwe tekoha ani ere te. Ou-ma ohekoviar hagw Nhandejry nhe-py omombeu vaety amyr remimombeukwe tekoha ani ere te. Agwah-ma ae aju-vy ipokatu hagw upe Nhandejry remimoarandukwe nhe oiko hagw hei hagwe-rupi, hei.

    18 Upi hei ave: Pejeapysaka katu xe nhe-rehe. Anhetegwa vae amombeu-ta pe-my.

    Ko yvy ry ndive oiko jave, nonhemohekoviar moi vaer Moiss amyr remimombeukwe nhe. Nomokanhy moi ni pete ojehai vaekwe. Ni pete ndyky jaiporu vae kwatia nhamonhe por hagw nomokanhi vaer. Hei hagwe-rami oikopa peve nonhemohekoviar moi vaer Nhandejry kwatia nhe. 19Upa-gwi o ramo Nhandejry kwatia nhe ohendu rire mix eterei vae nohendusevi vae. Upi ohendu e uka hagw omboe gwapixa-pe. Upe vae apohare-pe nomombaegwasi ar voi Nhandejry oiko ha-rupi nhande ruvixar. Ombohekomixve vaer ae voi xupe. Ha Nhandejry kwatia nhe apoha,

    Pehendu katu Nhandejry kwatia nhe Moiss amyr remimombeukwe hei ae vaer gwapixa-pe, omombaegwasu vaer xupe Nhandejry oiko ha-rupi. 20Ha

    MATEUS5

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 12

    gw judeu rekomboehaty kwry, fariseu kwry ndive ojapose mo Nhandejry remimbota gwive ogwah hagw mo oho-vy nhande ruvixa ramo Nhandejry oiko haty-py. Heta nhane rembiapo por por hei jehe kwry. Upa-gwi nhagwah vaer jaha-vy Nhandejry oiko haty-py hei mo jehe kwry. Ha nogwah moi voi. Hae kwry heko-rupi peiko ramo, napemoir moi Nhandejry pene ruvixar-pe. Nhandejry remimbota gwive pehenduseve seve ramo ae, pemoir vaer xupe, hei gwemimboe kwry-pe Hesu.

    Ipoxy rei vae rehegwa nhe21Upe rire katu hei jevy Hesu:

    Ani ereporojuka te hei arakae yma gware-pe. Oporojuka vaekwe-pe ogweraha vaer mburuvixa rovagwy-py oporandu hagw xupe hembiapokwe-rehe hei arakae yma gware-pe. Upa pehendu-ma. 22 y xe ae katu nde rekoha porve hagw amombeu-ta pe-my. Gwei-rehe ipoxy rei vae-pe gwive ogweraha vaer mburuvixa renda-py ogwereko hagw xupe hembiapokwe-rami. Gwei-rehe onhe rei vae-pe ogweraha vaer mburuvixa kwry ojogweroaty haty-py omoporandu uka hagw hembiapokwe-rehe xupe. Ha, Nde tavy. Ne arandu e vae hei vae gwive gwapixa-pe katu, ojereraha vaer tata opa rei rei e vae-py.

    23 Upixa ramo ereho ramo Nhandejry rga-py ne remimer ereme-ma hagw xupe Nhandejry apyka nhamboete haty-py, upe-py nde rei nde-rehe ijaeha-rehe ne mandua ramo, ani ereme ranhe te Nhandejry-pe ne remimer. 24Eheja rei katu Nhandejry apyka renonde-py. Tereho ranhe katu nde rapixa ha-py erehekombojoja ranhe hagw xupe petexa ereiko hagw. Ha upe rire katu eju jevy Nhandejry ha-py ne remimer ereme hagw xupe. 25Embojoja mani katu nde-rehe ijaeha-pe peho jave mburuvixa ha-py. Ner vyteri eregwah jave, embojoja ranhe katu ne nhe nde rapixa ndive erembovya jevy hagw xupe. Nerembojoji ramo xupe, ne me ar mburuvixa po-py. Upi mburuvixa ne me vaer polcia po-py. Upi nde reja vaer preso. 26Anhetegwa amombeu-ta pe-my. Preso erepyta rire, ndopoi rei moi ndhegwi. Nane mos moi. Ndereve reveha gwive ne mbopaga uka vaer. Erepagapa rire mante, ne mos vaer, hei Hesu.

    Mbaixa nhanhemongya (Mt 19.3-9; Mc 9.43-47; 10.11-12; Lc 16.18)

    27Upi hei jevy Hesu: Ani erenhomongya te nde rapixa rembireko ndive, nde rapixa mna

    ndive ereiko-vy hei arakae yma gware-pe. Upa pehendu-ma. Ha y katu xe ae nde rekoha porve hagw amombeu-ta pe-my.

    28 Gw opyapy-py imandua gwapixa rembireko-rehe oikose-gwi indive vae, hendive ndoiki vyteri ramo jepe, ojejavy joty. Gwesa-rupi joty ogwereko gwapixa rembireko. Omongya-ma vae-rami, ojapo vai-ma hese.

    MATEUS5

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 13

    29 Upixa ramo nde resa nde akata-koty o vae-gwi erejejavy-ta ramo, ejejoko joty ne rembiapo vairgwe-gwi. Enoh katu pete nde resakwe emombo ndejhegwi nde resakwe, pete hesa peh vae-rami ereiko hagw. Nde resa moki reheve nde reraha ramo tata ijapy e vae renda-py, ivai eterei vaer nde-vy. Iporve erenoh eremombo pete nde resakwe ndejhegwi.

    30 Ha nde po nde akata-koty o vae-gwi erejejavy-ta ramo, ejejoko ae katu ne rembiapo vairgwe-gwi. Ejahya ae katu upe nde po emombo ndejhegwi. Pete ipo vae rekoha-rami ae katu eiko. Moki nde po reheve nde reraha ramo tata ijapy e vae renda-py, ivai eterei ar. Iporve erejahya pete nde po ndhegwi.

    31 Gwembireko-gwi opoise vae gwive, tojapo kwatia ome hagw gwembireko-pe, Apoi-ta ndhegwi, hei-vy vae tome xupe upa hei ave arakae yma gware. 32 Ha y katu xe ae nde rekoha porve hagw amombeu-ta pe-my. Gwembireko-gwi opoi vae ojapo vai hese. Upi hembirekokwe omenda jevy ramo, onhemongya-ma vaer. Ha Nhandejry katu omoingo asy vaer imenakwe-pe, omenda amboaese jevy-gwi oheja rei gwembireko hagwe-rehe. Ha kunha hejapyre-rehe omenda jevy vae katu, onhemongya vaer hae-rami ave. Ha kwimbae ambue ndive ojohu vae gwembireko katu, opoi ramo gwembireko-gwi, ndojapo vary hese, hei Hesu.

    Ani ereiporu te imbae rry rei ne nhe pokatuve hagw mo (Tg 5.12)

    33Upi hei jevy Hesu: Ani erejapo e te ne nhe. Xe apu ramo xe rendu vaer Nhandejry, ere

    ramo, ejapo katu ne nhe hei arakae yma gware-pe. Upa ave pehendu-ma.34 y ae katu nde rekoha porve hagw amombeu-ta pe-my. Nanhe

    rei moi, ajapo-ta voi ere ramo, ani ereiporu te imbae rry rei ererovia uka hagw ne renduhar-pe ne nhe. Ani ereiporu yvy rry. Upe-py Nhandejry ogwapy haty. Nde ae ne nhe eiporu. 35Ani ereiporu te yvy rry. Upe-py Nhandejry opyr haty. Ani ereiporu te Jerusalm tet rry. Upe-py oiko Nhandejry nhande ruvixagwasu. Nde ae ne nhe eiporu. 36Ani ereiporu te ne ak rry ererovia uka hagw ne renduhar-pe ne nhe. Nhandejry mbae ne ak. Nde vy pete vae neremomorot kwai, neremoh kwai ave. Nde ae ne nhe eiporu. 37Erenhomongeta ramo, erejapose vaer-rehe. Ajapo-ta ere. Ha nderejaposi vaer-rehe, Ndajapo moi ere ave. Imbae rry rei ani ereiporu te. Imbae rry rei ereiporu ramo, nde rekomboe rae anhaygwasu. Anhaygwasu rape-rupi ereiko rae, hei Hesu gwemimboe kwry-pe.

    Ani erejehepy te nde rapixa-rehe (Lc 6.29-30)

    38Upi hei jevy Hesu gwemimboe kwry-pe: Ipor erejepy hei arakae yma gware-pe. Nde resa ombyai ramo nde

    rapixa, embyai katu hesa hekovia. Ne ri omop ramo nde rapixa, emop

    MATEUS5

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 14

    katu hi hekovia. Nde-rehe ojapo hagwe-ramima nde rapixa ejapo ave hese hei arakae nhande rekor omombeu-vy arakae. Upa pehendu-ma.

    39 y ae katu iporve amombeu-ta pe-my. Anke upixa erejapo te. Nde rapixa nde-rehe ojapose vae ojapo ramo, ani joty kuri erejepy te hese. Nde rovapete ramo jepe nde akata-gwi, ani joty kuri erejepy te hese. Nde rovapete ramo jepe, ejerova rova joty xupe. Eme joty xupe nde rova asu nde rovapete jevy hagw. 40Nde reraha ramo mburuvixa renonde-py oipea hagw ndhegwi ne kamisa, eme xupe togweraha ne kamisa nde ao joa ndive. 41Eraha katu areko vae pete quilmetro hei ramo nde-vy pete soldado omanda-vy, ejapo katu inhe. Ejapove joty inhe. Eraha joty katu ogwereko vae moki quilmetro. 42Gw oikotev vae ojerure ramo nde-vy, eme katu xupe. Ne mbae oiporuse vae-pe eiporuruka joty ave xupe, hei Hesu.

    Nde-rehe ijae ramo jepe, ehayhu joty kuri xupe (Lc 6.27-28,32-36; Rm 12.14)

    43Upi hei jevy Hesu: Ehayhu katu nde rei-pe ha nde-rehe ijae vae-pe ani ave

    erehayhu te hei arakae yma gware-pe. Upa pehendu-ma.44 y ae katu nde rekoha porve hagw amombeu-ta pe-my. Nde-rehe

    ijae vae jepe, ehayhu joty xupe. Nde rereko asy vae-rehe, ejapo joty orao. Embojeupi joty katu ne nhe Nhandejry-pe hese kwry. 45Upixa Nhandejry rekoha. Upixa ereiko vaer nde Ru yvy pygwa ray tee ramo. Nhande resape uka vae petexa nhande rereko. Hekoha vai vae-pe hekoha por vae-pe ave omos kwarahy omoendy-vy petexa Nhandejry. Hembiapo por vae-pe hembiapo vai vae-pe ave omongy petexa. Enterove vae-pe ohayhu-gwi ojapo upixa. Pende Ru yvy-py o vae ojapoha-rami ave, pe pejapo katu.

    46 Nde rayhu vae-pe anho erehayhu ramo, Hekoha por eterei ndei moiry nde-rehe Nhandejry. Nde reko-ramima ave oiko gw plata-py nhane mbopaga vaety, hese imandua vai vae. 47Nde rei anho ererovya ramo, Hembiapo por eterei ndery vaer nde-rehe Nhandejry. Xe rekoha por ere rei ar ndjehe. Nde reko-ramima ave oiko vaer judeu e vae Nhandejry kwaa eha, gwei anho ogwerovya-vy.

    48 Peiko ae katu Pende Ru yvy pygwa reko-rupi. Hae hekoha por tee rei voi heko jejavy e reheve. Hae-ramima peiko meme katu, hei Hesu gwemimboe kwry-pe.

    Ne rembiapo por ramo, ani erejapo te enterove resa-py erejehexa ukase-vy

    6 1Hesu hei jevy gwemimboe kwry-pe: Xke, enhangareko por katu ndjehe, hei. Ne rembiapo por ramo, ani erejapo te enterove vae resa-py erejehexa uka porse-vy imandua por hagw mo nde-rehe. Upixa ereiko ramo, Hekoha por upe vae. xupe gwar ame-ta ndei moi ar voi nde-rehe Nhandejry

    MATEUS5 , 6

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 15

    i 6.9-13 Lc 11.1-4

    pende Ru yvy pygwa. Nde rekoha oikwaa voi. Ani erejapo te upixa. Ndaipoti upixa erenhemboete ukase ereiko-vy.

    2 Iporiahu vae-pe eremese ramo, ani ereiko gw gweko-gwi rei enterove resa-py ojehexa uka porse vae reko-rupi, opya kyaha omo kwaa vae reko-rupi. Atra-py ojeporahi haty-py omonhe gwemimbygwasu, enterove imandua por hagw mo hese. Tape-rupi ombopu onhemboete ukase-vy mo. Anhetegwa vae amombeu-ta pe-my. Hexahry-pe onhemboete uka rire, mbaeve nome movi-ma xupe Nhandejry. 3-4Iporiahu vae-pe eremese ramo ae, eme nhemi xupe. Tojekwaa e ne remime. Toikwaa e jepe nde po asu vae nde po akata vae rembiapo. Toikwaa e nde reko ir kwry ne remime. Upixa nde Ru yvy pygwa ombohekovia vaer nde-vy ome-vy. Ndaipri xugwi okanhy vae. Okanhy vaergwe jepe ae ojohu joty Nhandejry, hei Hesu.

    Orao erejapo ramo, a-rami ejapo5Upi hei jevy Hesu:

    Gw nombojekwai joty vae opya kyaha, ojehexa uka porse-vy rei ojapo vae mo orao, onhemboyse orao apo-vy. Ojeporahi haty-py ojapo orao imandua por hagw mo hese. Ojhegwi rei ojapo mo orao enterove resa-py. Onhemboete ukase-vy rei ae onhemboyse tape kurusu-py. Anhetegwa vae amombeu-ta pe-my. Ojekwaa por rire, mbaeve xupe nombohekovia movi-ma Nhandejry. Ani peiko te hae kwry heko-rami, hei.

    6 Orao erejapo jave ae, eike katu koty-py. Ne rok emboty ndejeheve. Upi ne anho ha-py embojeupi ne nhe nde Ru jahexa e vae-pe. Ha upe rire katu nde Ru yvy pygwa ne anho ha-py erejapo vae rexa-vy, nde rovasa por vaer ombohekovia-vy nde-vy.

    7 Gw judeu e vae Nhandejry kwaa eha onhemboe mboe rei. Heta nhe oiporu rei vae omondo rei onhe Nhandejry-pe. Xe nhe puku ramo, anhe por-ma hei mo jehe. Heta-gwi xe nhe, ohendu-ta xe nhe Nhandejry hei mo jehe. 8Ani peiko te hae kwry heko-rami. Erejerure e reheve ne remikotev oikwaa-ma Nhandejry nhande Ru.

    9 Orao erejapo ramo, a-rami ae kuri ere:Ore Ru yvy-py ereime vae. Opa-rupi tomboete nde rry marangatu vae.

    10Ejehexa uka uka katu yvy pygwa-pe huvixar. Ne remimbota yvy pygwa ojapoha-rami, tojapo yvy pygwa ave. 11y eme ore-vy ore remiur y gwar. 12Ore poriahuvereko katu orojejavy rire. Ore rapixa-pe ore-rehe ojejavy rire oroiporiahuverekoha-rami, ore poriahuvereko katu ore-vy ave. 13Ani te ereheja ore rekomboe vai anhy. Ore resende ae katu xugwi. Nde ae ko mburuvixa teeve voi. Nde puaka porve vae voi nde. Tane mombaegwasu enterove vae opa e reheve. Amm.i

    MATEUS6

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 16

    14 Hae-ta pe-my. Nde-rehe ojejavy rire nde rapixa-pe ereiporiahuvereko ramo, nde-vy ave nde poriahuvereko vaer nde Ru yvy pygwa. 15Ha nde rapixa-pe ndereiporiahuvereki ramo katu, nde-vy ave nande poriahuvereko moi vaer nde Ru yvy pygwa, hei Hesu.

    Jakaru e reheve rehegwa nhe16 Upi hei jevy Hesu: Gw opya kyaha omo kwaa vae gweko-rehe rei onhemboete ukase

    vae, okaru e reheve ohasa mo Nhandejry mboete-vy. Upixa ojapo ramo, hova asy oiko-vy ovyare vae-rami. Ndojehovahiry. Ndojekyvu pori ave ojehexa uka por hagw okaru eha onhemboete ukase-vy rei. Oipota enterove omanha hese. Anhetegwa vae amombeu-ta pe-my. Onhemboete rire, nombohekovia moi vaer xupe ome-vy Nhandejry. Ani peiko te hae kwry heko-rami. 17-18Ha pe katu Nhandejry mboete-vy pekaru e reheve pehasa ramo, pejekyvu por katu. Pejehovahi katu. Upixa pende rapixa-pe ndojekwai vaer pekaru eha. Ha Nhandejry hae anho mante oikwaa vaer pekaru eha. Ndaipri xugwi okanhy vae. Ne rembiapo nhemi oikwaa ramo, ombohekovia vaer nde-vy ome-vy ne rembiapo porgwe-rehe, hei Hesu.

    Yvy pygwar-rehe katu pepena (Lc 12.33-34; 2 Tm 4.8; 1 Pe 1.4)

    19Upi hei jevy Hesu: Ani erenhongatu rei te ko yvy-rehe ne mbae kwry. Onhembotapurupa

    ar nde ao. Onhembyaipa ar ne mbae. Ombokwa ar nde rga-rehe imonda vae oike hagw nde koty-py. Ndahai yvy pygwar ko yvy pygwa vae. Nhane rembiejar meme voi. 20Nhandejry reminhongatu yvy-py pe-my gwar-rehe ae katu pepena peiko-vy ko yvy-py. Yvy-py onhongatu vae-rami peiko katu ko yvy-py. Upe-py ndaipri nhande ao ombotapuru rei vaer. Ndaipri nhane mbae ombyai rei vaer. Upe-py ndaipri nhande rga-rehe ombokwa mbokwahar nhande koty-py oike-vy omonda vaer nhandhegwi nhane reminhongatu vae. 21Nhane rakateha-ma nhane renonde-py nhamo meme jaiko-vy. Upa-gwi ani erenhongatu rei te ko yvy-rehe ne mbae kwry. Hese anho ereity ar nde resa ereiko-vy. Epena ae katu nde reko porr yvy pygwar-rehe, hei Hesu.

    Nhande resa nhande rete resapeha (Lc 11.34-36)

    22 Upi hei jevy Hesu: Ha nhande resa reheve katu ohexa vae-rami oiko nhande rete. Jahexa

    por ramo, ohexa vrami ave nhande rete. Hembipepa xupe vae-rami oiko. Upixa nde rekoha por tee ramo, arakatu pygwa vrami ereiko vae, erejehesa rerova uka-vy Nhandejry-rehe. 23Ha naipori ramo nhande resa katu hesa e vae-rami oiko nhande rete. Ndohexa uka pori ramo

    MATEUS6

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 17

    j 6.24 Lc 16.13

    nhande-vy, pyt-my oiko ave nhande rete. Upixa voi nde rekoha vai ramo, pyt-my vrami ereiko vae, erejehesa rerova uka e-vy Nhandejry-rehe. Ipytmba rei voi nde-vy. Ndahapi voi nde-vy, hei Hesu.

    Ne remikotev-rehe gwive ani erepena pena ereiko-vy (Lc 12.22-31; Fp 4.6; 1 Pe 5.7)

    24Upi hei jevy Hesu: Avave ndikati ojry moki vae nhe-py ombaapo. O ramo nhande-

    rehe moki omanda vae, pete vae-rehe nanhande ai vaer. Outro-pe jahayhu vaer. Pete vae-rehe nhane rakate vaer. Ha outro-pe ndajahexasi vaer. Upa-gwi naipori nhane rakate eterei plata-rehe. Erembotuvixave ramo plata, ipuaka vaer nde-rehe. Nerepeni vaer Nhandejry-rehe. Nde kupe-py o vae-rami erereko vaer xupe.j

    25 Upa-gwi hae-ta pe-my. Anke erepena pena anho rei ereu vaer-rehe ereikove hagw. Nde aor-rehe eremonde vaer-rehe, gwa-rehe ani erepena eterei te. Nhane remiur anho rei-rehe naipori jaiko. Nhande rete pegwar anho voi nhande ao, nhane remiur ave. Naipori nhapena upe vae anho-rehe jaiko-vy. Upe vae anho-rehe ndikati nhapena jaiko-vy. 26Pehexa katu gwyra reko. Onhemit e ramo jepe, koty-py onhongatu hagw heraha-vy oikyt e ramo jepe, omongaru joty xupe nde Ru yvy pygwa. Ha gwyra kwry natuvixambae etiry Nhandejry-pe. Ha pe katu pende tuvixave xupe gwyra kwry-gwi. 27Ani erepena eterei te ndjehe. Ereiko pukuseve mo-gwi rei, ndereiko pukuve moiry.

    28 Nde aor or-rehe ani erepena eterei te ereiko-vy. Pehexa katu yvoty reko. Nombaapi opotyr-rehe. Oipogw vae-rami ndoikiry. Nombaapi ramo jepe, opyta por ete voi joty. 29Yma oiko vaekwe myamyr mburuvixa Salomo. Imbae reta vaekwe. Ijao por ave vaekwe. Upe vae-rehe onhemombaegwasu ete vaekwe. Ha hae-ta pe-my. Xe ae katu amboeteve upa yvoty-pe. Hae ijehexaha-rami e jepe, iporve joty katu xugwi. 30Ha Nhandejry katu ombopoty por kapii. Etera henhi por. Ko ramo oikyt-ma ar, omombo vaer tata-py ohapy-vy. Pe kapii Nhandejry remimbopoty voi. Onhangareko por hese-gwi, ipoty por voi. Ha pende-rehe katu onhangareko porve. Ne monde uka vaer. Maer ndapejerovii hese? Hese anho ae pejerovia katu. Ome vaer nde-vy nde aor. 31Upa-gwi ani erepena ndjehe. Mbavae tipo jau vaer? Mbavae tipo jayu vaer? Mbavae-py tipo nhanhemonde vaer? ani ere te upixa. 32Upeixagwa-rehe opena pena oiko-vy judeu e vae Nhandejry kwaa eha. Ha nde Ru yvy pygwa katu ne remikotev gwive oikwaa vae. Upa rehegwa ereikotev vae-rehe hae oikwaa voi. Upa-gwi ani erepena pena te hese ereiko-vy. 33Pepena ranhe ae katu Nhandejry pende ruvixar-rehe. Pemo meme pene renonde-py hae ae hemimbota erejapo hagw. Hese anho mante epena eiko-vy. Upi upa rehegwa gwive ne remikotev vae ome rei vaer

    MATEUS6

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 18

    nde-vy. 34Ani pepena te ko ramogwar-rehe. Pono pene mytue pendjehe ani pepena te ko ramo ojehu-ta vae-rehe, gw ivai-ta vae-rehe. Ko ramo ae pepena kuri hese, hei Hesu gwemimboe kwry-pe omombeu-vy.

    Ani nde rapixa rembiapo-rehe, Ivai ere te erepondera-vy (Lc 6.37-38,41-42; Rm 2.1-3; 1 Co 2.14-15; Tg 4.11-12)

    7 1Hesu hei jevy gwemimboe kwry-pe: Ani nde rapixa rembiapo-rehe, Ivai ere te erepondera-vy. Ne rembiapo ojohu vai ave ar nde-rehe Nhandejry.

    2 Upe erejavaeterekoha-rami ave, Ivai hei ar nde-rehe Nhandejry. Nde rapixa ererekoha-rami nde ave nde rereko vaer Nhandejry.

    3 y amombeu-ta pene rekor-rehe. Yvyra raykwe rehegwa nhe-rami aiporu-ta pe-my imombeu-vy. O rae nde resa-py yvyra raykwe ere te nde rapixa-pe. Ha nde ave tuvixave nde resa-py o vae. Heko por vae-rami ereikose mo nde rapixa-pe. 4Upixa ramo maer ere te nde rapixa-pe:

    Taipea nde resa-gwi pe yvyra raykwe mix o vae. Nde ave tuvixave nde resa-py o vae. 5Nde, Ndaxe pya kyi, ere mo ndjehe. Nde nde rekoha vai-ma. Erova ranhe katu nde rekoha. Eipea ranhe katu ndejhegwi pe yvyra tuvixave vae nde resa-py o vae. Upi erehexa por ar ereipea hagw nde rapixa resa-gwi upe yvyra raykwe mix o vae. 6Ani ereme te jagwa-pe imarangatu por vae jae. Ojere ar nde suu-vy. Ani eremombo kure rovagwy-py ne mbae por hepy vae. Opyr rei ar hese omongyapa-vy jae. Nde rapixa ne nhe por ombojevy vae, ndahai ne nhe por xupe gwar.

    Hekoha por tee vae Nhande Ru yvy pygwa (Lc 11.9-13; Jo 14.13-14)

    7 Ejerure rure katu Nhandejry-pe. Ha ne rembijerure katu ome vaer nde-vy. Eheka heka katu ndejupe gwar. Ha ne rembieka katu erejohu vaer. Ok onhemboty vae oipea uka hagw ombota mbota vae-rami, pene kyre katu pejapo hagw orao. Nde-vy oipea-ma vae-rami ok, ohendu vaer Nhandejry pene nhe. 8Gw ojerure rure vae-pe gwive ome vaer. Gw oheka heka vae gwive ojohu vaer. Gw ombota mbota vae-rami ohaar o-vy vae-pe gwive ojepea vaer. 9Tary gwemiur-rehe ojerure ramo, ndaipri pene pa-my ita ome vaer xupe. 10Tary pira-rehe ojerure ramo, ndaipri pene pa-my mbi ome vaer xupe. 11Pe kwry pende rekoha vai ramo jepe, peme kwaa joty ipor por vae pende ray kwry-pe. Ha pende Ru yvy pygwa katu hekoha por tee vae. Upa-gwi ome kwaa porve voi pejerure vae-pe gwive ipor por tee vae. 12Ha nhande kwry katu jaipota nhande rapixa ojapo por nhande-rehe. Aipo ramo, nde hese ave ejapo por. Petexa pejapo por ojehe, hei. Tuvixa mbaeve ko vae nhe. Ko vae nhe-py anoh kuri pe-my judeu rekohar Moiss amyr remimombeukwe gwive, Nhandejry nhe-py omombeu vaekwe gwive ave. Pete nhe-py amombeupa kuri pe-my, hei gwemimboe kwry-pe Hesu.

    MATEUS6 , 7

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 19

    O moki tape (Lc 13.24)

    13Upi Hesu hei jevy: Tapeho katu tape por-rupi. Upe tape ypyrha tape poi voi. Upe-

    rupi tapeho katu. Ani peho te tape vai-rupi. Upe tapegwasu mombyry nhande rerahaha voi Nhandejry-gwi. Tapegwasu nhepyrha tuvixa o vae. Ndahekorasi jaha hagw upe tapegwasu-rupi. Heta oho tapegwasu-rupi vae. 14Ha ndaupixairy tape Nhandejry ha-py oho vae. Upe tape ypyrha tape poi voi. Hasy-py nhagwah vaer upe tape-rupi Nhandejry ha-py. Ha upe tape-rupi ogwata vae ndahetiry, hei Hesu.

    O, Nhandejry nhe-py amombeu hei vae mo jehe (Lc 6.43-44; Tg 3.11-12; 1 Jo 3.10)

    15Upi Hesu hei jevy: O, Nhandejry nhe-py amombeu hei vae mo jehe. Xke. Ani

    penhembotavy uka xupe. Ojehexa uka por vaer ogwah ou-vy pende ha-py. Ou vaer ovexa-rami. Ipoxy e vae-rami ou vaer ojehexa uka-vy. Ha opyapy-py kwry katu ipoxy. Heko poxy vae-rami, jagwarete ivarea vae-rami voi ipoxy opya-py. 16Pehexa kwaa vaer hembiapo-rehe. Nhuat-gwi ndikati jaipoo hia uva. Karapxu-gwi ndikati jaipoo figo aju. Ndahai figo aju-rami karapixua. 17Hia por yvyra por. Ha ndahia pori yvyra vai. 18Ndoiki yvyra por hia por e vae. Ha yvyra vai hia por vae ndoiki ave. 19Entro yvyra ndahia pori vae gwive oity vaer. Tata ri imombopyr. 20Upixa yvyraa-rami pehexa kwaa vaer hekoha-rehe. Nhandejry nhe-py oromombeu hei ramo mo, hembiapo-rehe pehexa kwaa vaer, hei gwemimboe kwry-pe Hesu.

    Enterove nomoirmbi vaer Nhandejry nhande ruvixa-pe (Lc 13.25-27; 1 Jo 2.3-6)

    21Upi Hesu hei jevy: Heta o, Nde xe Jry, nde xe Jry hei rei vaer xe-vy. Upa nomoiri vaer

    oho-vy Nhandejry nhande ruvixa-pe. Nogwahi vaer oho-vy oiko haty-py. Ha xe Ru yvy pygwa remimbota ojapo vae ae katu omoir vaer xupe oho-vy, hei.

    22 Upe ry-py, enterove vae-pe hembiapo apokwe-rami areko hagw ry-py, heta, Nde xe Jry, nde xe Jry hei rei vaer xe-vy. Nde rry-py Nhandejry nhe oromombeu vaekwe. Nde rry-py oromos mos oromondo-vy anhy-pe. Nde rry-py heta hexapyr-rupi ore rembiapo por vaekwe. Heta ipuaka vae orojapo vaekwe hei vaer mo xe-vy. 23Ha upe rire katu Hesu rry-py xe rembiapo. y ae Hesu rei tee-ma voi xe hei jehe mo vae-pe xe Hesu hae vaer xupe kwry: Yma gwive konga ete peve pe ndahai xe rei. Ndoroikwai voi. Xe rei e voi pe, xe hae vaer xupe kwry. Pende rekoha vai. Tapeho jevy katu xhegwi, hae vaer xupe kwry, hei Hesu.

    MATEUS7

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 20

    Gwogar ojapose ramo, o ita ri omo vae, o ave yvy kui ri omo vae (Lc 6.47-49)

    24Upi Hesu hei jevy: Ko vae xe nhe renduha, xe nhe apoha hiarandu por voi. Ha hiarandu

    vae katu gwogar ojapose ramo, ita ri omo. 25Ojapopa rire, oky-ma. Oky-gwi y hygwasu ojahoipa hagw ga. Ou ave yvytugwasu heity hagw mo ha ndoiry. Ita ri ojapo rae. Upa-gwi ndoiry. Upixa ete xe nhe ojapo vae oho por voi ojeity ukase e-vy. 26Ha ko vae xe nhe renduse e vae xe nhe ojapo e vae katu nahiarandu pori. Ha hiarandu e vae katu gwogar ojapose ramo, nomory ita ri. Yvy kui ri rei omo gwga. 27Upi oky-ma. Oky-gwi ovu y ga ojahoipa hagw. Ou yvytugwasu oity hagw ave ga-pe. Ha upe rire katu hoa. Hoapa ete voi hga. Hoa e vaekwe ndopytiry. Omboasy eterei hoa vaekwe hga. Upixa ete ojeity uka-vy oho vai hiarandu e vae, xe nhe renduse eha, hei Hesu Nhandejry nhe omombeu-vy.

    Imbaraete voi inhe hei28 Omombeupa rire, heta ojogweroaty aty vae ogwerovya inhe

    omboete-vy xupe hikwi: Ipor ete Hesu nhe, hei hikwi. 29 Inhe ndahai gw nhande

    rekomboehaty kwry nhe-rami, hei Hesu nhe-rehe hikwi. Hae kwry ndoikwaapiry. Hae ae onhe nomombeiry. Ha Hesu ae katu hae ae onhe omombeu. Oporomonhegendu kwaa vae-rami onhemonhe. Imbaraete voi inhe, hei Hesu-rehe opondera-vy hikwi.

    Hesu ombogwera ijai aipa vae-pe (Mc 1.40-45; Lc 5.12-16)

    8 1Ha upi katu Hesu ogwejy jevy ou-vy upe yvyatyrusu ri-gwi. Ogwejy rire heta ijaty jaty vae kente kwry omoir xupe ojei-vy hikwi. 2 Upe jave ogwah ou-vy iha-py mbaasy vai ogwereko vae ijai aipa vae. Gwetypy-rehe onhes omboete-vy hovagwy-py:

    Nhane mbogwerahaty voi nde, xe Jry. Xe-vy pa xe mbogwera ave ar nde? hei Hesu-pe.

    3Hae oipyso opo omo hese: Orombogwera-ta voi katu nde-vy, hei xupe. Xe nhe-py tane pot

    katu, hei hasy vae-pe.Upe-ma ramo opa-ma ojei xugwi ijai aikwe. Okwera por-ma.4Upi hei Hesu: Ejeapysaka katu xe nhe-rehe. Ani eremombeu avave-pe orombogwera-

    ma hagwe, hei hasy vaekwe-pe Hesu. Tereho katu pai o ha-py ejehexa uka-vy. Ehexa uka xupe erekweramaha. Eme xupe upe myamyr

    Nhame katu hei vaekwe. Upixa ramo, Okwera-ma. Onhemopot jevy-

    MATEUS7 , 8

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 21

    ma hei vaer nde-rehe, atra-py ne mombeu-vy, hei xupe Hesu.

    Hesu ombogwera capito, soldado kwry ruvixa rembigwi-pe

    (Lc 7.1-10)5Ha upi katu ogwah oho-vy

    Hesu Cafarnaum tet-my. Upe-py oike rire ogwah ou-vy iha-py capito, soldado kwry ruvixa vae:

    6 Xe pytygw katu, Xe Jry Hesu, hei. Xe rembigwi oime koty-py. Nopuvi-ma, hajy jeapa-gwi ndoryriry. Hasy ete voi o-vy, hei xupe soldado ruvixa.

    7 Aipo ramo, aha-ta nde rga-py ambogwera hagw xupe, hei soldado ruvixa-pe.

    8 Nde, nde tuvixa mbae-gwi, mbaixa ereike-ta ereho-vy xe rga gwy-py? hei omboete-vy xupe. Erenhembohekomirve-ta parae ereike ereho-vy. Tuvixave e vae-rami joty ereike-ta upe-py. Aipo ramo ne nhe-py rei embogwera katu xe rembigwi-pe, hei. Tokwera ere ramo, okwera vaer. A-gwi rei ne nhe-py mante okwera vaer xe rembigwi hasy vae, hei Hesu-pe.

    9 O xe-rehe omanda vae. Inhe ajapo vae. Xe pogwy-py ave o soldado xe amanda hese vae. Ka-pe, Tereho katu hae ramo, oho ave ar voi. Ha upa-pe, Eju katu hae ramo, ou ave ar voi. Xe rembigwi-pe, Ejapo katu xe nhe hae ramo, ojapo ave ar voi. Upixa ave ne nhe-py rei nde puaka nipo rae mbaasy-rehe erembogwera hagw xe rembigwi-pe, hei xupe upe soldado ruvixa.

    10Upa nhe rendu-vy Mbaixa ojerovia tee xe-rehe hei Hesu opondera-vy hese.

    Ojerovia tee voi xe-rehe upe vae, hei kente kwry-pe hapykwri ogwa vae-pe. Amombeu-ta pe-my anhetegwa, hei. O Israel remiarirre judeu kwry xe-rehe ojerovia vae. Ha ko vae soldado ruvixa judeu e ramo jepe, ojerovia teeve joty xe-rehe, hei. 11 Hae-ta pe-my. Heta mombyrygwa ogwah vaer oho-vy Nhandejry nhande ruvixa ramo oiko haty-py. Heta kwarahy res gwigwa oho vaer jekarugwasu haty-py. Heta kaaru gwigwa oho vaer ave. Ogwapy vaer okaru-vy Abrao ndive, Isaque ndive, Jac ndive ave. 12Ha judeu kwry vae Nhandejry rei vae oho vaergwe katu nogwah moi vaer upe-py. Omos vaer xupe imondo-vy pyt kwa-py. Upe-py ojaheo vaer. Has vaer onhemboasy-gwi. Nhandejry-rehe onhemoyr-gwi, onhemohingyry ngyru vaer oiko-vy, hei judeu kwry-rehe.

    MATEUS8

    (Mt 8.8)

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 22

    k 8.17 Is 53.4

    13Upi hei upe soldado ruvixa-pe: Tereho jevy katu nde rga-py. Xe reroviaha-rami, toiko katu nde-vy,

    hei.Upe-ma ramo okwera-ma hembigwi.

    Entro hasy vae-pe gwive ombogwera Hesu (Mc 1.29-34; Lc 4.38-41)

    14Ha upi katu Hesu oho Pedro rga-py. Ogwah ramo upe-py ohexa Pedro raixo. Onheno rae o-vy. Hasy ete voi heteraku-gwi. 15Omboja opo ipo-rehe. Opa-ma xugwi heterakukwe. Opu-ma Hesu remiur-rehe onhangareko-vy.

    16 Kaaru ete-ma ojereru iha-py heta anhy ojepota hese vae. Onhe-py rei omos mos anhy imondo-vy. Entro hasy vae-pe gwive ombogwera-ma. 17Upa rehegwa ojapo Hesu, upixa hembiapo yma gware hei hagwe-rami oiko hagw y. Yma Nhandejry nhe-py omombeu vaety Isaas remimogwe kwatia-rehe a-rami:

    Nhande kwry nhande rasy ramo, omboyke-ma opaixagwa mbaasy heraha-vy nhandhegwi.k

    Yma hei hagwe-rami, y oiko-ma.

    Xe oromoir-ta, xe Jry hei (Lc 9.57-62)

    18 Ha upi katu heta kente onhemboaty Hesu-rehe. Ohexa ramo heta onhemboaty hese, hei gwemimboe kwry-pe:

    Jahasa katu y rovi, hei.19Ner vyteri onhemboyru jave kana-py, ou ohogwait-vy xupe pete

    judeu rekomboehaty: Xe oromoir-ta, poromboehry, hei Hesu-pe. Mamo ereho ha-rupi

    oromoir-ta, hei xupe.20Hesu hei jevy xupe:

    Mykur, yvykwa o xupe hgar. Gwyra, o ave xupe haityr. Ha xe ae katu Nhande Rykey tee vae, ndaipri xe-vy xe renagw atongea-vy xe apyta hagw, hei. Xe moirse joty pa nde? hei pe tekomboehaty-pe.

    21Upi outro pete hemimboe vae hei Hesu-pe: Xe oromoir vaer, xe Jry, hei. Ahaar ranhe-ta xe ru omano

    ramo ajaty hagw, hei xupe.22 Nahniry. y voi aipota xe moir, hei xupe. Xe moirse e

    vae ae taimandua ranhe katu omano vaekwe ojaty hagw-rehe, hei upe gwemimboe-pe.

    MATEUS8

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 23

    Ekirir katu hei y-pe (Mc 4.35-41; Lc 8.22-25)

    23Upi onhemboyru-ma kana-py Hesu. Hemimboe kwry onhemboyru ave indive. 24Upe jave ou yvytugwasu marny. Hoa yugwarusu-rehe omomi hagw yugwarusu. Upe-ma ramo omopu pu y-pe, ojahoi hoi kana-pe y. Ha Hesu ae katu oke joty o-vy. 25Ha hemimboe kwry oho omomby xupe:

    Ore resende katu, ore Jry, hei. Nhanheapymi-tama nhande, hei Hesu-pe hikwi.

    26 Mbavae-gwi tipo pende pyamir, hei xupe kwry. Ndapejerovia teiry rae xe-rehe, hei xupe kwry.

    Upi opu onhe-py omokirir hagw. Hei yvytugwasu-pe, y opu vae-pe ave

    Ekirir katu, hei ipoxy vae-pe.Upe-ma ramo ohopa-ma yvytu. Opytuu jevy y. Okirir pormba jevy-

    ma y. 27Hae kwry opondera voi hese: Mbaeixagwa heko vae po, hei opondera-vy hese. Yvytugwasu

    jepe, y opu pu vaekwe jepe ohendu inhe, hei Hesu-rehe hikwi.

    Moki anhy rerekoha (Mc 5.1-20; Lc 8.26-39)

    28 Upi ogwah-ma oho-vy y rovi. Gadara yvy-py ogwah. Upe-py ogwah-ma ramo, ou ohogwait-vy xupe moki anhy rerekoha vae. Ijyta-gwi os ou-vy. Heko poxy eterei vae. Upa-gwi ohasase vae oikupeo xupe ohasa hagw. Ndikati ohasa ijypy-rupi. 29Onhe hat hat Hesu-pe ombojevyse-vy mo:

    Nde ko Nhandejry ray. Maer ereju koa-py, hei Hesu-pe ombojevyse-vy mo. Ner vyteri ore moingo asyha ry. Maer ereju? hei. Ore moingo asyha ry-py ae ereju vaer mo, hei Hesu-pe. y katu ani ereju ore moingo asy-vy, hei xupe.

    30Mombyry-gwi ohexa heta kure okaru jave. 31Upa-gwi ojerure rure xupe:

    Ore mos-ta ramo, ore mondo katu kure kwry-pe. Ore mondo katu ipya kwry-py, hei anhy kwry Hesu-pe.

    32 Tapeho, hei xupe kwry.Inhe-rupi os oho-vy oike kure kwry pya-py. Ha kure kwry katu

    oriparapa ojei-vy. Yugwarusu-py ogwejy ojei-vy. Hiap ogwejy ojei-vy. Hoa onheapymi ojei-vy y-py. 33 Ha kure nhangarekoha oripara ojei-vy. Atygwasu-py oho omombeu-vy. Anhy rerekohare-pe ojehu vaekwe gwive omombeu. 34Upe ramo atygwasu pygwa Hesu rogwait-vy os ogwa-vy. Ohexa-ma ramo Hesu-pe, ombojevyse xupe:

    Ekwa jevy katu ore yvy-gwi, hei Hesu-pe ojapura-gwi hikwi.

    MATEUS8

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 24

    Hesu ombogwera hajy jeapa vae-pe (Mc 2.1-12; Lc 5.17-26)

    9 1Ha upi katu Hesu onhemboyru jevy-ma oho-vy kana-py. Upi ohasa y rovi ogwah oho-vy hae ae oiko ha-py. 2 Upe-py ojereru xupe hajy jeapa apa vae. Gwupa reheve ou onheno o-vy. jehe ojerovia tee ramo, ohexakwaa hese. Upa-gwi hei upe hajy jeapa apa vae-pe:

    Ani erekyhyje te, xe ray, hei xupe ombopyagwapy-vy.Gwary-pe heiha-rami hei xupe:

    Amboyke-ma ndhegwi ne rembiapo vaikwe, hei upe hajy jeapa apa vae-pe.3Upe-py o judeu rekomboehaty. Ohendu-ma ramo Hesu nhe, ndojohu

    pori: Onhemonhandejry rei ou-vy, hei mo Nhandejry Hesu-rehe.

    Onhe vai rei, hei ojupe hese.4Ha ipyapry oikwaa Hesu: Maer-gwi erenhe vai rei nde pyapy-py? hei. 5 Pejeapysaka por

    katu xe nhe-rehe. O ramo, Amboyke-ma ndhegwi ne rembiapo vaikwe hei vae katu, ndajahexi hemimboyke. Omboyke parae. Tapa nomboykiry rae. Ndajahexiry. Ha o ramo, Epu katu egwata eho-vy hei rei vae katu, jahexa ave. Nomopuiry upe vae. 6y aikwaa uka-ta pe-my xe nhe rei eha ko yvy-py. Xe Nhande Rykey tee vae xe nhe-py rei amboyke-ma voi yvypry rembiapo vaikwe, hei Hesu onhe-vy gw imboehry-pe.

    Upe ramo hei hajy jeapa vae-pe: Epu katu ehupi nde rupagwe. Tereho nde rga-py, hei.7Upe-ma ramo opu oho-ma gwga-py. 8 Upa ohexa ramo ijaty vae

    kente, opondera eterei hese. Inhe-py rei omopu-gwi: Omopu-ma ngatu, hei Hesu-rehe. Ipor por ete vae voi hembiapo,

    hei hese. Nhandejry omombaraete voi upe kwimbae. Herovia hexapyr-rupi hae hembiapo, hei Hesu-rehe Nhandejry-pe omombaegwasu-vy.

    Xe moir katu hei Mateus-pe (Mc 2.13-17; Lc 5.27-32)

    9Upe-gwi ohasave Hesu oho-vy. Oho jave, ohexa Mateus hry vae-pe ogwapy o-vy ramo. Nhane mbopaga haty-py ogwapy o-vy:

    Xe moir katu, hei xupe.Upe-ma ramo opu omoir-ma xupe.10Upi oho okaru Mateus rga-py. Hae okaru jave gwemimboe kwry ndive

    ogwah ave ou-vy heta nhane mbopaga uka vaety, heta ojejavy vae ou ave okaru ojoha-py. 11Upa ohexa ramo fariseu kwry, oporandu Hesu remimboe kwry-pe:

    Maer-gwi ne mboehry okaru nhane mbopaga uka vaety ndive, ojejavy vae ndive ave? hei Hesu-rehe.

    12 Upa fariseu nhe ohendu ramo Hesu:

    MATEUS9

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 25

    l 9.13 Os 6.6

    Nhane resi ramo, nanhaikotevi nhane mbogwerahar-rehe. Ha nhande rasy ramo ae katu, nhaikotev-ma nhane mbogwerahar-rehe, hei hemimopotse-rehe onhemoir uka hagw.

    13 Koa-rami ae o Nhandejry kwatia nhe:Ijukapyr xe mboete-vy pejuka rei ramo, pende pya por e reheve

    ojupe, xe ndajohu pori ar. Ha pejoporiahuvereko rei ramo katu xe ajohu por ar pende reko. Upe vae xe aipota voi, hei Nhandejry.l

    Upixa hei Nhandejry kwatia nhe. Upa nhe, tapeho katu peikwaa hagw heise vae. Ndaji vaekwe aheni-vy Xe pot hei jehe vae-pe ou xe moir. Gw ojejavy vae-pe ae aju arova uka-vy hekoha xupe xe moir hagw, hei fariseu kwry-pe.

    Hesu remimboe kwry ndohasi okaru e reheve (Mc 2.18-22; Lc 5.33-39)

    14Upi ogwah ou-vy Hesu renda-py Joo remimboe: Ore orohasa orokaru e reheve Nhandejry oipotaha-rami, hei. Ohasa

    ave okaru e reheve fariseu kwry. Ha ne remimboe kwry katu ndohasi voi okaru e reheve. Maer po ndoiki ore reko-rami, hei Hesu-pe oporandu-vy.

    15Upi Hesu hei: Amombeu-ta pe-my arandu rehegwa nhe omenda vae rehegwa-

    rami. Oime vyteri ramo omenda vae, ndovyareiry hei kwry. Okaru e reheve ndohasiry. Ha ojererahaha ra ogwah-ta. Upe ra-py ohasa vaer okaru e reheve hei kwry, hei ojehegwa omombeu-vy.

    16 Upi hei jevy upe pygwa-pe: Outro arandu rehegwa nhe hma amombeu-ta pe-my ao rehegwa-

    rami, uva rykwere rehegwa-rami ave. Nanharemendi ipyahu vae-py ao tuja. Nharemenda ramo ae katu onhynhy ar rae ipyahu vae. Ojepoapy-vy omondoro ar ao tuja. Osorogwasuve vaer ao tuja. 17Nanhanhunhiry ave uva rykwere pyahu vae hyrur tuja-py vakapi iperer vae-py. Ha nhanhunha ramo ae katu, ovu vaer rae ipyahu vae. Gwyru tuja vae omondoro vaer. Osyrypa ar rae pe uva rykwere onheh-vy. Osoropa ar hyrukwe. Ha uva rykwere pyahu vae ae katu nhanhunha hyru pyahu-py. Upixa ramo opyta por gwyru ndive, hei Hesu oipota-gwi fariseu kwry onhemboheko pyahu.

    Hesu omoingove jevy kunhata-pe (Mc 5.21-43; Lc 8.40-56)

    18 Upa hei jave, ogwah ou-vy pete mburuvixa. Gwetypy-rehe onhes Hesu rovagwy-py imboete-vy:

    Omano-ma xe rajy, hei. Omano ramo jepe, ipor ereho joty katu eremo nde po hese oikove jevy hagw, hei Hesu-pe.

    MATEUS9

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 26

    19Inhe-py opu oho-vy mburuvixa ndive. Hemimboe kwry hendive ave oho. 20Upe-ma ramo ogwah ou-vy pete kunha. Are-ma hasy. Hasy doze roy ijysapy ogwejy eterei xupe-gwi. Upa-gwi ou hapykwri, Hesu rapykwri. Opoko-ma ijao poty-rehe. 21Amboja ramo jepe xe po ijao-rehe, akwera-ma vaer hei rae ojupe.

    22 Upe-ma ramo hae ojere. Oma ramo, ohexa-ma upe kunha-pe: Ani erekyhyje te xhegwi, xe rajy, hei imbopyagwapy-vy xupe.

    Gwajry-pe heiha-rami, hei kunha-pe: Nde erejerovia-magwi xe-rehe, erekwera-ma, hei kunha-pe.

    Upa nhe hei-ma ramo, pyae okwera upe kunha.23Ha upi katu ojere jevy oho hagw mburuvixa rga-py. Upe-py ohexa

    heta o ga-py ijayvu vae. Gwemimby ombopu ohapir-vy. Hasmba-ma ave. Ohexa ramo:

    24 Tapehopa katu, hei. Nomano etiry voi mit kunha. Oke ae-ma o-vy, hei omos-vy.

    Ha ga-py o vae gwive katu onhembohory hese.25Omosmba rire, oike koty-py mit kunha o ha-py. Oipopyhy xupe

    imopu-vy. 26 Upe ramo upe mit kunha omopu jevy vaekwe rerakw opa-rupi osarambi upe yvy-rupi oho-vy.

    Hesu ombohesapyso jevy moki hesapyso e vae-pe27Upe-gwi ohasave oho-vy Hesu. Ha moki hesapyso e vae katu ou

    hapykwri: Davi remiarirre nhane remihaar vae, hei oheni hat-vy xupe.

    Ore poriahuvereko katu, ore poriahuvereko katu, hei oheni hat-vy xupe.28 Upi hae oike koty-py. Oike rire, ogwah ave ou-vy upe moki

    hesapyso e vae: Pejerovia tipo xe-rehe apombohesapyso por hagw, hei xupe kwry Hesu. Hae voi, hei. Orojerovia-ma nde-rehe, ore Jry, hei xupe.29Upi omo hesa ri opo:

    Xe reroviaha-rami pehexa por katu, hei hesapyso e vae-pe.30Upe ramo hesapyso por-ma. Ha Hesu ndoheji omombeu ojehegwa:

    Erekwera hagwe anke eremombeu mbeu te avave-pe, hei xupe omanda pohi-vy.

    31Ha okwera vae katu ojoko ramo jepe xupe, os joty oho-vy. Omosarambi rae opa-rupi. Herakw oho joty opa-rupi. Upe yvy-rupi osarambi joty rae.

    Hesu ombogwera inhenge vae-pe (Lc 11.14-15)

    32Koty-gwi os jave, ojereru Hesu renda-py anhy rerekoha inhenge vae. 33 Omos imondo-vy anhy-pe. Inhenge vaekwe onhe-ma. Ojogweroaty vae kente ohexa ramo, opondera eterei hese:

    MATEUS9

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 27

    Yma gwive konga ete peve ndajahexi voi a ramigwa, hei. Nhande kwry yvy-rupi, Israel yvy-rupi ndajahexi voi a ramigwa, hei opondera-vy hese.

    34Ha fariseu kwry katu ndojohu pori hembiapo: Anhy ruvixa nhe-py ae nipo rae omos imondo-vy anhy-pe Hesu.

    Anhy ae nipo ombopuaka rae Hesu-pe, hei mo hese hikwi.

    Hesu oiporiahuvereko ijaty jaty vae kente kwry-pe35Ha upi katu Hesu ohasa oho-vy tet tet-rupi gwive. Teti ti-rupi

    gwive ave ohasa oho-vy. Ojeporahi haty haty-rupi Nhandejry nhande ruvixar rehegwa nhe por omombeu mbeu. Opaixagwa mbaasy-gwi ombogwera gwera hasy vae-pe.

    36Ohexa ramo ijaty jaty vae kente, oiporiahuvereko xupe kwry: Ovexa-rami rei oiko rae hikwi, hei. Ndoikiry ramo ovexa-

    rehe onhangareko vae, ndoiko pori. Ipyrasypa, heterasypa ave. Hoa ramo, ndaipri henohhar. Upixa ete ovexa hasy vae-rami, herekwa e vae-rami oiko ko ijaty vae kente xe moirse vae. Upa-gwi aiporiahuvereko-ma xupe kwry, hei ojogweroaty vae kente kwry-rehe.

    37Upe ramo omombeu gwemimboe kwry-pe nhe mombeuhar rehegwa nhe temitgwe kythar rehegwa nhe oiporu-vy.

    Heta hia por ramo jepe, ndahetiry joty oikyt vae heraha-vy. 38 Upixa ete heta eterei o ramo jepe nhe por ohenduse vae, ndahetiry joty imombeuhar xupe kwry. Upa-gwi pejapo orao temitgwe jry-pe omondo hagw oikythar, hei Nhandejry-rehe, nhe por mombeuhar-rehe orao ojapo uka-vy.

    Doze voi Hesu ir tee (Mc 3.13-19; Lc 6.12-16)

    10 1Ha upi katu Hesu oheni gwemimboe kwry omoir teeha doze vae-pe. Upe vae doze vae oheni ou hagw. Ou ramo ombopuaka xupe kwry omos hagw anhy imondo-vy. Opaixagwa mbaasy-rehe ave ombopuaka xupe kwry ombogwera hagw hasy vae-pe. 2 Gw doze hemimondo vae hry a-rami. O Simo hae tenonde vae, tuvixave vae. Pedro ombohry joa xupe. Tyvry hry Andr. O ave moki Zebedeu ray Tiago, tyvry hry Joo ave. 3O ave Filipe Bartolomeu ndive. O Tom Mateus ndive. Mateus nhane mbopaga uka vaety plata-py governo pegwar. O Alfeu ray Tiago. O Tadeu ave. 4O ave Simo. Hae gw ojehegwa e vae huvixa ramo oiko vae-pe omosse vae kwry ir vaekwe. Indive o Judas Iscariotes, upe vae Hesu pyhy ukahar voi.

    Hesu omondo upa doze gwemimboe nhe por omombeu hagw (Mc 6.7-13; Lc 9.1-6)

    5Upa doze gwemimboe omondo nhe por omombeu hagw:

    MATEUS9 , 10

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 28

    Tapeho a-rami, hei. Ani ereho te judeu e vae oiko ha-rupi. Tet Samaritano oiko ha-rupi ani ereike te upe-py. 6Tapeho ae katu Israel remiarirre judeu kwry oiko ha-rupi. Ovexa okanhy vaekwe-rami oiko hikwi. Tapeho ae katu peheka-vy xupe kwry. 7Pemombeu mbeu pehokwe-vy Nhandejry rehegwa nhe xupe kwry: Ogwah-ma ngatu hira. Pene moagw-ma ou-vy Nhandejry pende ruvixar peje kuri judeu kwry-pe, hei. 8 Pembogwera gwera katu hasy vae-pe peho-vy. Pemoingove jevy katu omano vaekwe-pe. Pembogwera katu mbaasy vai-gwi ijai aipa vae-pe. Pemos mos katu anhy-pe. Pende rexakwaa rei hagwe-rami ave, pehexakwaa rei pende rapixa pembopaga e reheve. 9Ani ereraha te plata nde kuakwaha gwy-py. Hepy vae ouro ani ereraha te. Ani ereraha plata. Moeda jepe ani ereraha te. 10Nde vosa ani ereraha te ave ne ndive ereho jave. Ne kamisa ani erembojoa ave kuri. Nde pyryru, nde pykoka ave ani ereraha te. Ombaapo vae-pe nhame hemikotev jae. 11Atygwasu-py ereike ramo, teti-my ereike ramo ave, eporandu ranhe hembiapo por por vae-rehe. Kipy kipy tipo o hembiapo por vae peje. Epyta indive eres peve pe tet-gwi ereiko-vy upe-py. 12Ereike ramo ga-py,

    Tapene mbopyagwapy katu Nhandejry ere ga pygwa-pe. 13ga pygwa pene mogwah por ramo, peheja katu pene nhe xupe. Ha napene mogwahi ramo, ani peheja te xupe pene nhe. Upe pene nhe perupa jevy katu xugwi. 14Ha o ramo ga pygwa pende rerohory e vae, o ramo tet mygwa ave pene nhe renduse eha vae katu, pe tet-gwi eres jave, embovava nde py hoapa hagw yvy timbore nde py-gwi. Upixa erejapo ramo, eremomandua uka ar hembiapo vaikwe-rehe. Nhandejry rei e-rami nipo rae nhande hei vaer jehe. 15Amombeu-ta pe-my anhetegwa vae. Upe ry-py, yvypry rembiapo apokwe-rami ojererekoha ry-py, omoingo asy vaer gw hekoha vai vaekwe-pe Sodoma tet mygwa amyr kwry-pe. Gomorra tet mygwa amyr kwry-pe ave. Ogwereko asy vaer xupe kwry. Ha pe tet mygwa-pe ne nhe renduse e vae-pe katu ogwereko asyve syve vaer Nhandejry, hei gwemimboe kwry-pe.

    Pende rereko asy vaer hei (Lc 12.11-12)

    16 Upi Hesu hei jevy gwemimboe kwry-pe: Pejeapysaka katu xe nhe-rehe. Xke pende-rehe. Oromondo-ta

    hekoha vai vae pa-rupi ereiko hagw. Ovexa jagwarete pa-my oiko vae-rami pe peiko ar ipa-my. Aipo ramo penhangareko por katu pendjehe pe. Juigwasu onhangareko jehe ha-rami, peiko arandu katu pe ave. Pykasu inhar e vae reko-rami, peiko katu pe ave.

    17 Xke pende reraha vaer pende ruvixa renda-py. Ojeporahi haty haty-rupi pene nup vaer. 18Xe-rehe ha-py pende reraha vaer mburuvixa renda-py. Mburuvixagwasu renonde-py ave pende reraha vaer. Judeu kwry-pe, judeu e kwry-pe ave, pemombeu vaer Nhandejry tuvixa mbae voiha. 19Pende reraha ramo, ani pemo te pende pya-rehe pene nher. Upe

    MATEUS10

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 29

    ra-py ou rei vaer nde juru-py ne nher. 20Erenhe ramo, ndahai vaer ne arandu-rupi. Nde juru-py ae Nhandejry ombou vaer nde-vy ne nher. Pende Ru yvy pygwa vae nhe marangatu ou vaer nde juru-py ne nher ne monhe hagw. 21Ha tykery oipyhy vaer heraha-vy gwyvry ojuka uka hagw. Tyvry ojuka uka vaer gwykery-pe. Tvy ojuka uka vaer gwary-pe gwajry-pe ave. Ha tary kwry tajry kwry ave ogwereko asy vaer gwu-pe ojuka uka-vy. Imemby kwry ojuka ukase vaer osy-pe. 22Xe-rehe ha-py enterova ipya vai vaer oiko-vy pende-rehe. Ha xhegwi ova e vae, ogwereko asy ukahar-pe onheme e vae, ojerereko asy ramo jepe onhembopyat joty vae katu, oresende vaer xupe Nhandejry. 23Pende rereko asy hagwe-gwi, tapekanhy katu peho-vy outro henda-py. Amombeu-ta pe-my anhetegwa vae. Xe Nhande Rykey tee vae ajekwaa aju hagw ry-py, o vyteri vaer Israel yvy pygwa tet ner vyteri pegwah upe-py. 24Hemimboe nonhembotuvixa mbai voi omboehry-pe. Nonhembotuvixa mbai ave ojry-pe hembigwi. 25Ipor katu omboehry-pe ohekoarupityse ramo hemimboe. Ojry-pe ohekoarupityse ramo hembigwi, ipor ave. Onhe vai rei kuri xe-rehe,

    Anhy ruvixa Belzebu hei kuri xe-rehe. Upixa hei ramo xe-rehe, onhe vaive vaer voi pende-rehe. Xe ga jry-rami. Pe ga pygwa. Xe-rehe onhe vaiha-rami ave, pende-rehe onhe vaive vaer, hei gwemimboe kwry-pe Hesu.

    Nhandejry-gwi ae katu pekyhyje hei (Lc 12.2-7)

    26 Upi hei jevy gwemimboe kwry-pe: Upixa ramo, ani erekyhyje te pende rereko asy ukahar-gwi.

    Entro nhanhomi vaekwe gwive, ojehexa jevy joty vaer voi. Entro nhamokanhy vae gwive, ojekwaa jevy joty vaer.

    27 Nhemi ha-py pe-my xe remimombeukwe, atra-py pemombeu mbeu jevy. Pende apysa-py pe-my xe rembierovovo xe remimombeukwe, pende rga apotaha ri, penhomboaty haty haty-rupi, perosapuki vae-rami pemombeu jevy. 28O nhande rete jukahar. Ha nhane nhegwe-rehe ae katu ndaipuakiry. Anke erekyhyje te xugwi. Ha Nhandejry katu ipuaka nhane nhegwe-rehe. Omondose ramo, omondo ar omondose ha-py. Tata opa opa rei e vae haty-py nhane mondose ramo, nhande rete reheve nhane mondo vaer. xugwi ae katu pekyhyje. xugwi ae katu enhemokirir. 29Moki gwyrai ovende ramo, ndahepi. Nanhapeni joty hese. Ha Nhandejry katu onhangareko hese. Hymba voi. Yvy-py pete hoa ramo, ojhegwi rei ndoiry. Nhandejry nhe-py ae hoa omano-vy. 30-31Heta eterei gwyrai ovende ramo jepe ndahepy eti joty. Ha nde ae katu tuvixa mbaeve Nhandejry-pe gwyra kwry-gwi. Ne ak ragwe jepe, mbovy po o oikwaa-ma. Pete te oipapa-ma nde-rehe opena eterei-gwi. Tuvixa mbae hei nde-rehe Nhandejry. Upa-gwi anke pekyhyje te pendjehe, hei gwemimboe kwry-pe.

    MATEUS10

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 30

    m 10.35-36 Mq 7.6

    Atra-py, Hesu rei voi xe hei vae (Lc 12.8-9)

    32Upi hei jevy Hesu: Atra-py, Hesu rei voi xe ere ramo katu, xe Ru yvy pygwa vae

    renonde-py, Xe rei voi upe vae hae ar nde-rehe, hei. 33 Ha atra-py, Hesu remimboe e voi xe ere ramo katu, xe Ru yvy pygwa renonde-py, Xe rei e voi upe vae hae ar nde-rehe, hei gwemimboe kwry-pe.

    Entro yvypry ijoja por hagw ndaji vaekwe hei (Mc 8.34-35; Lc 9.24; 12.51-53; 14.26-27; Ap 12.11)

    34Upi hei jevy Hesu: Ojekwaa-ma ou-vy Hesu entro yvypry ijoja por hagw ani ere mo

    ndejupe. Upe vaer-rehe ndaji vaekwe. Ha ijoja e hagw onhondive xe renduse eha xe rendusehar ave ae katu aju vaekwe. 35Xe aju vaekwe-gwi, ndoiko joji vaer tary gwu ndive. Ndojoeko rayhu rery vaer imemby kunha osy ndive. Imemby rembireko ndoiko pori vaer ome sy ndive ave. 36Nhande rga pygwa jepe nhande aeha voi, hei Nhandejry kwatia nhe oiporu-vy.m

    Upi hei jevy:37 O ramo xe rayhu vae, gwu-pe xhegwi ohayhuve vae, osy-pe

    ohayhuve vae xhegwi, ndahai ar xe rei tee. O ramo xe rayhu vae, gwary-pe, gwajry-pe ohayhuve vae xhegwi, omemby-pe ohayhuve vae xhegwi, ndahairy xe rei tee upe vae, hei. 38 Gw xe moir tee hagw okurusugwasu ohupi heraha-vy vae-rami ijukapyr-rami oiko vae ae, xe rei tee vaer, hei. Upa reko-rupi ndereiki ramo, ndahai ar xe rei tee. 39Gwekove-rehe hakate vae ndoikove moi vaer Nhandejry ndive. Ha xe-rehe ha-py gwekove-rehe nopeni vae katu, oikove meme vaer Nhandejry ndive, hei gwemimboe kwry-pe.

    Ne rembiapo porkwe repy ohekoviar vaer voi nde-vy Nhandejry (Mt 25.34-40; Mc 9.41; Jo 13.20)

    40Upi hei jevy Hesu: Ne mogwah por vae, xe hma ave xe mogwah por vaer. Xe mogwah

    por vae, hae hma ave Nhandejry xe mbou vaekwe-pe omogwah por vaer. 41Ogwah ou-vy ramo nde rga-py Nhandejry nhe-py omombeu vaety, emogwah por katu xupe Nhandejry rembigwi-gwi. Nhandejry ombohekovia vaer upe inhe-py omombeu vaety-pe. Hae-rami ave ne rembiapo porkwe repy ohekoviar vaer voi nde-vy yvy-py. Ogwah ou-vy ramo nde rga-py hekoha por vae, emogwah por katu xupe hekoha por-

    MATEUS10

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 31

    gwi. Nhandejry ombohekovia vaer upe hekoha por vae-pe. Hae-rami ave ne rembiapo porkwe repy ohekoviar vaer nde-vy yvy-py. 42Xe remimboe vae hekoive vae jepe ijyuhi-ma ramo, eme y xupe toyu. Xe remimboe-gwi, emboyu joty xupe. Amombeu-ta pe-my anhetegwa vae. Ne rembiapo porkwe repy ohekoviar vaer voi nde-vy yvy-py, hei gwemimboe kwry-pe Hesu.

    Ogwah ou-vy Hesu renda-py Joo Batista remimboe (Lc 7.18-35)

    11 1Upixa Hesu omboe mboe upe doze gwemimboe kwry-pe. Omboepa rire, os oho-vy Hesu rupive hikwi. Upe-gwi ohasave oho-vy tet tet-rupi. Oporomboe mboe Hesu oho-vy. Omombeu mbeu oho-vy ave Nhandejry nhe. 2Ha Joo Batista katu onhemo preso oiko-vy. Ohendu ramo Cristo Nhandejry rembiporavo vae rerakw, moki gwemimboe omondo Hesu ha-py oikwaa hagw: Mbaeixagwa po nde omoporandu uka hagw omondo xupe.

    3Ogwah oho-vy ramo hei: Nde tipo upe temihaar vae voi, hei oporandu-vy xupe. Ndahai

    tipo nde? Tapa outro ae nhahaar vaer? hei oporandu-vy Hesu-pe.4 Tapeho jevy katu, hei Joo remimboe kwry-pe. Emombeu

    Joo-pe ne remiendu endukwe, ne rembiexagwe xagwe ave emombeu xupe, hei. 5 Hesapyso e vaekwe hesapyso por-ma. Ogwata e vaekwe ogwata por-ma. Mbaasy vai-gwi ijai aipa vaekwe okwera-ma. Ijapysa e vaekwe ijapysa por-ma. Omano ete vaekwe oikove jevy-ma. Ha iporiahu vae kwry-pe katu omombeu-ma Nhandejry rehegwa nhe por. 6 Xe rembiapo rerakw rendu ramo, ohexa kwaa-ma vaer xe rekoha-rehe. Oikwaa-ma vaer xe-rehe. Xe-rehe ojerovia kua kua vae, Nhandejry rembiporavo tee parae. Nhandejry rembiporavo e parae hei rei vae xe-rehe, ndovya moi vaer. Ha xe-rehe ojerovia tee vae, xe rerovia kua kua e vae katu xe rerovya tee vaer, hei Joo-rehe.

    7Os-ma ramo oho jevy-vy Joo remimboe, omombeu Hesu ojogweroaty aty vae kente-pe Joo rehegwa nhe omombeu:

    Peho kuri tekwaty e-my. Maer tipo peho arakae? Upe-py heta o kapiyvanhe yvytu ogwerova rova vae. Upa-rehe ndapehi rae. 8Mbavae rexa-vy rei tipo peho arakae? Ijao por vae rexa-vy ndapehi arakae. Mburuvixagwasu rga kakwaa-py oiko ijao por vae. 9Mbavae rexa-vy rei tipo peho arakae. Nhandejry nhe-py omombeu vaety rexa-vy rei po peho arakae? Upa-rehe voi katu peho arakae. Hae-ta pe-my: Gw Nhandejry nhe-py omombeu vaety kwry-gwi tuvixave vae, Joo Batista hry vae pehexa voi arakae. 10Pe Nhandejry kwatia nhe omotenonde xupe vaekwe-pe pehexa arakae. Koa-rami ae o Nhandejry kwatia nhe:

    MATEUS10 , 11

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 32

    n 11.10 Ml 3.1

    Xe nhe mombeuhar amondo vaer xupe ne renonde-rupi. Ner ereho jave, omopot vaer nde rapern

    hei vaekwe Joo Batista rekohar-rehe, upe xe nhe ohendu uka vaer-rehe.11 Amombeu-ta pe-my anhetegwa vae. Yma gwive y peve ndaipri

    vaekwe Joo Batista-gwi tuvixave vae. Ha y katu, Nhandejry nhande ruvixa-pe omoir tee vae gwive, tuvixave vae Joo Batista-gwi. Onhomboete e ete vae jepe, Nhandejry nhande ruvixa-pe omoir tee joty ramo, tuvixave vae Joo Batista-gwi. 12Are-ma vaekwe Joo omombeu vaekwe konga ete peve. Heta kente onhemokyre eterei omoir hagw Nhandejry-pe gwuvixar. Ojapura-ma vae-rami ikyre. Oikese ha-py pyae ae oike ha-rami itarova-ma vae-rami, omoirse ngau Nhandejry-pe gwuvixar. 13Entro yma gware Nhandejry nhe-py omombeu vaety gwive omotenonde vaekwe y oiko vaer. Nhandejry nhande ruvixar oiko vaer omotenonde vaekwe Nhandejry kwatia nhe-py omombeu-vy. Joo Batista peve omotenonde vaekwe omombeu-vy: Onhemoingove jevy vaer Elias amyr hei vaekwe yma gware, Nhandejry kwatia nhe mombeu-vy. 14Pehenduse ramo pe-my hae vae, pejeapysaka katu. Upe Elias amyr upe ou vaer hei vaekwe yma gware, hei Joo Batista-rehe, ojekwaa ramo vae-rehe. Elias rekovia ojekwaa-ma Joo. y nomotenondevi imombeu-vy. Yma hei hagwe-rami, y oiko-ma. 15Ne aranduse ramo ejeapysaka por katu xe nhe-rehe.

    16 Xe amombeu-ta pe-my mbaeixa po oiko koygwa. Mit-rami voi koygwa. Mbae jogwa haty-py onhembosari mit. Osapuki oirrgwe-pe: 17Ore remimby orombopu kuri ha pe ndapejerokysi rae. Orohapir raanga kuri ha pe ndapejaheosiry rae hei oirrgwe-pe nonhembosaraisi-gwi indive kwry. Upe mit oir remimbota ndojaposiry. Upe mitgwe reko-rami ygwa ndogwerovyi gwapixa reko. 18Ojekwaa vaekwe ou-vy Joo Batista. Nhandejry oipotaha-rami ohasa okaru e reheve. Uva rykwere ndoi vaekwe. Ha hexahry ae katu, Anhy rerekoha hei mo Joo Batista-rehe vaekwe. 19y xe Nhande Rykey tee vae ajekwaa-ma aju-vy. Akaru-vy aju. Uva rykwereu-vy aju. Ha xe rexahry ae katu: Okaru eterei upe vae hei xe-rehe. Hou eterei uva rykwere upe vae. Oporombopaga uka vaety ndive oiko vae upa. Gw ojejavy vae ndive ave oiko vae upa hei voi xe-rehe hikwi. Ha Joo rembiapo por rexa kwaa-vy hese, xe rembiapo por rexa kwaa-vy xe-rehe ave katu, Hiarandu tee nipo rae peje vaer ore-rehe, hei Joo-rehe ijaty jaty vae kente kwry-pe.

    Hesu ndojohu pori upe tet mygwa inhe rendu e vae-pe (Lc 10.13-15)

    20Ha upi katu Hesu ndojohu pori upe tet mygwa inhe rendu e vae-pe. Upe-py heta heroviapyr-rupi hembiapo por por ramo jepe, ndogwerovi joty gwekoha. Nomboasi gwembiapo vaikwe. 21Upe ramo hei:

    MATEUS11

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 33

    Apomboasy eterei pe-my Corazim tet mygwa kwry. Apomboasy eterei pe-my Betsaida tet mygwa kwry. Heroviapyr-rupi xe rembiapo por por kuri pene ret pa-rupi apombojerovia ukase-vy mo xjehe. Ko ramigwa voi ajapo ramo rae Tiro tet-my Sidom tet-my ave, pyae voi omboasy ar arakae gwembiapo vaikwe rae. Pyae voi ogwerova ar arakae gwekoha. Gwekoha-rupi ivyare vae ao nhane mopirehat vae ao omonde ar arakae. Tanimbu oipixy ar jehe arakae ojekwaa hagw hese gwembiapokwe omboasyha.

    22 Upe ry-py yvypry gwive hembiapo apokwe-rami ojerereko hagw ry-py, ogwereko asy vaer Tiro tet mygwa-pe, Sidom tet mygwa ndive. Ha pe ae pende rereko asy asyve vaer katu. 23Ha pe Cafarnaum tet mygwa katu,

    Jajeupi vaer yvate yvy-py jaiko hagw peje mo pendjehe penhembotuvixa ukase-vy. Ahniry, napene mbojeupi moi vaer Nhandejry. Pegwejy ae vaer yvy gwy-py peho-vy, tata opa opa rei e haty-py. Heroviapyr-rupi xe rembiapo por por kuri pene ret pa-rupi apombojerovia ukase-vy mo xjehe. Upixa ndajapi arakae Sodoma tet-my, upe hekoha vai eterei oiko vae haty-py. Ha upixa xe ajapo ramo ae katu arakae upe-py, omboasy ar voi arakae gwembiapo vaikwe, ogwerova ar arakae gwekoha. Nonhehundry ar arakae. Konga ete peve opyta ar rae pe tet. 24Upe ry-py yvypry gwive hembiapo apokwe-rami ojerereko hagw ry-py, omoingo asy vaer Nhandejry Sodoma tet mygwa-pe. Ha pe Cafarnaum tet mygwa ae katu, pene moingo asyve syve vaer voi, hei Hesu upe tat mygwa-pe omboasy-vy.

    Peju katu xe ha-py apomotongea vaer hei (Lc 10.21-22)

    25-26Upe ramo hei Nhandejry-pe Hesu: Xe Ru, hei Nde yvy pygwa Jry, yvy pygwa Jry ave. O oak-gwi

    rei hiarandu vae. Nahiarandu pori. Ore ae oroikwaa vae hei vae mo jehe, upe vae-pe ndereikwaa uki inharandu porr. Ha gw mit vrami ner inharandu vae, Ore oroikwaa vae hei e vae jehe katu, upa vae-pe ereikwaa uka inharandu porr. Upa ne remimbota por voi, xe Ru. Ereipota voi upe vae. Upa-rehe atima por nde-vy, hei Nhandejry-pe Hesu.

    27Upi hei: Opambae-rehe xe mbopuaka vaekwe xe Ru. Xe pogwy-py opambae omo,

    hei. Xe kwaa porha voi ndoiki. Xe Ru, hae anho mante xe kwaapa. Xe Ru kwaa porha ndoiki. Xe ae Tary xe anho mante aikwaapa vae xupe. Ha outro kwry-pe xe aikwaa ukase ramo katu, oikwaapa ave ar xe Ru-pe, hei.

    28 Peju katu xe ha-py. Pe pene kane vae, ipohi vae ogwerahaha-rami oiko vae-rami peiko vae, peju katu xe ha-py. Apomotongea vaer, apomombytuu vaer. 29Xe ko xe reko kirir vae. Xe reko amomir vae voi xe. Upa-gwi xe nhe pehendu katu, xe nhe-rupi peiko katu. Xe remimboe ramo peiko ramo, pende pyagwapy vaer, hei. 30 Ndahasiry niko xe remimombeu pejapo hagw. Pejapo ramo xe nhe, omanda pohi

    MATEUS11

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 34

    vae pogwy-py ndapeikovi-ma vaer. Upa-gwi pende pyagwapy por vaer peiko-vy, hei Hesu upe pygwa-pe onhemombeu-vy.

    Xe nhande pytuuha ry jry hei jehe Hesu (Mc 2.23-28; Lc 6.1-5)

    12 1Ha upi katu nhande pytuuha ry-py oho ogwata Hesu. Trigoty mbyte-rupi oho ogwata. Ha hemimboe kwry katu ivarea-ma oho-vy. Upa-gwi oipoo-ma oho-vy trigo rope hou hagw. 2Upa ohexa ramo fariseu kwry, hei:

    Ema hese, hei xupe. Maer po ne remimboe oipoo trigo rope pytuuha ry-py? Yma gware reko-rupi ndoikiry. Pytuuha ry-py oipoo ramo, ndatekohiry ogwereko, hei xupe fariseu kwry.

    3Upe-ma ramo Hesu hei: Pemonhe nhe rei peiko-vy ndapeikwairy Davi amyr rehegwa nhe

    kwatia-rehe omo vaekwe, hei. Nahembii-gwi, ivareapa vaekwe Davi oir kwry ndive. 4Upa-gwi oike koty-py vaekwe, Nhandejry-pe nhamboete haty-py oike vaekwe. O upe-py upe mbojape Nhandejry rovagwy-py pai remimogwe. Nhandejry nhe-py ndajai voi upe mbojape. Ha pai kwry anho mante hou ar. Ha Davi katu pai e ramo jepe, hou joty upe mbojape. Omongaru joty ave oir kwry-pe. Ivarea-gwi, Nhandejry, Pejejavy ko ndery xupe. Ojohu por hembiapokwe, ogwerovya ave. 5Pemonhe nhe rei peiko-vy ndapeikwai Moiss amyr remimombeukwe nhane rekor. Ndatekoha-ramiry jaiko nhambaapo ramo pytuuha ry-py. Ha pai kwry katu ombaapo joty pytuuha ry-py. Nhandejry rga kakwaa-py ombaapo. Upe ry-py ombaapo ramo jepe, Nhandejry, Pejejavy ko ndery joty xupe. Pytuuha ry-py ombaapo ramo Nhandejry rga-py, ojohu por joty huvixa kwry hembiapo.

    6 Ha xe katu xe mbaraeteve Nhandejry rga ruvixa kwry-gwi. 7-8 Xe Nhande Rykey tee vae. Upa-gwi xe ko pytuuha ry jry ave. Upixa-gwi ipor joty xe ambaapo pytuuha ry-py. Hei Nhandejry kwatia nhe:

    Ha pe katu ndapejoporiahuvereko kwairy peiko-vy. Aipo ramo, pene kyre ramo jepe pejapo hagw Moiss amyr remimombeukwe gwive, pejapo rei joty. Xe aipota ae katu pende pya por onhondive

    hei Nhandejry nhe. Upa kwatia nhe pemonhe rei peiko-vy, ndapeikwairy. Ne arandu ramo rae, ipya pot vae-rehe, Ipya kya ndery ar rae, hei fariseu kwry-pe Hesu.

    Hesu ombogwera ipo ypi vae-pe (Mc 3.1-6; Lc 6.6-11)

    9Upe-gwi Hesu ohasave oho-vy ojeporahi haty-py oike oho-vy. 10Upe-py o ipo ypi vae. Ha fariseu kwry, Hembiapo vai vae upe vae heise Hesu-rehe. Upa-gwi oporandu xupe hikwi:

    Tekoha-rami pa jaiko rae nhambogwera ramo pytuuha ry-py? hei ombojase rei hese-vy.

    MATEUS11 , 12

    O Novo Testamento na lngua Kaiw do Brasil; 2a ed., 2012, Wycliffe Bible Translators, Inc.

  • 35

    o 12.18-21 Is 42.1-4

    11Ha Hesu hei: Pytuuha ry-py pene rymba ovexa hoa ramo yvy kwa-py, ndapeheja

    rery vaer, hei xupe kwry. Pehupi jevy vaer ae heraha-vy, hei.12 Ovale voi nhane rymba ovexa. Ha tekove hasy vae katu ovaleve

    voi ovexa-gwi. Ovaleve voi. Upa-gwi pytuuha ry-py nhaipytygw ramo nhande rapixa, tekoha-rupi joty jaiko, hei fariseu kwry-pe.

    13Upa hei rire: Eipyso katu nde po, hei ipo ypi vae-pe.Oipyso-ma, okwera por-ma. Ijoja-ma ipo mokive.14Ha fariseu kwry ndojohu pori hembiapo por vae. Os oho-vy hae

    kwry nhemi ha-py: Mbaixa tamo rae jajuka Hesu-pe? hei. Nhahaar jajuka hagw

    xupe, hei onhonherendu-vy hikwi.

    Nhandejry rembiporavo tee vae15Upa oikwaa ramo Hesu, otekwarai-ma oho-vy outro henda-py.

    Otekwarai oho jave, heta vae ave oho hapykwri. Heta vae-pe ombogwera gwera oho-vy. 16Ombogwera-ma ramo, Anke xe mombeu te hei okwera vae-pe. 17Upixa ojapo y oiko hagw Nhandejry nhe-py omombeu vaety Isaas amyr hei hagwe-rami. 18A-rami voi omo vaekwe kwatia-rehe:

    Upe vae xe rembigwi, xe rembiporavo vae. Hae xe rembihayhu. Xe rembierovya vae upa. Xe Nhe Marangatu amo-ta hese. Omombeu vaer entro yvypry-pe gwive. Nhandejry pende pya omopothar, hei vaer xe-rehe. 19Ipoxy vae onhonhe mbojevy jevyha vae-rami ndoiki vaer. Osapuki vae-rami ndoiki vaer. Okirir vae-rami ae oiko vaer. Atra-py nohendi vaer xupe onhe hat-vy. 20Heko kirir vaer. Takwry, Xky, hei heseve vae nomopi vaer. Upixa opena vaer iporiahu vae-rehe. Tataendy ogwe-tama ramo, imbogwe ehar. Upixa ete onhemboete e vae-pe ogwereko por vaer. Upixa hembiapo por por vaer. Ndovi vaer Nhandejry rape-gwi. Opa-rupi ojekwaa vaer anhetegwa. 21Hese ojerovia-ma vaer yvypry kente kwry: Nhahaar katu xupe jaiko-vy. Ou vaer, hei vaer heseo

    hei vaekwe Nhandejry kwatia nhe gwary rehegwa omombeu-vy.

    Hesu omombeu Belzebu rehegwa nhe (Mc 3.20-30; Lc 11.14-23)

    22 Upe ramo ojereru xupe, Hesu-pe pete anhy rerekoha. Hesapyso e vae, inhenge vae ave. Ombogwera-ma ramo xupe, inhenge vaekwe onhe por-ma, ha he