Severiano Carballal

Teresa Hermida

CENTRO DRAMÁTICO GALEGO

Directora en funciónsDorotea Bárcena

Xefe de ProducciónSeveriano Carballal

Xefe de Promoción e ImaxeTeresa G. Hermida

Secretaria de DirecciónManuela Domínguez Amoscótegui

Axudante de ProducciónXosé Lois Rivera

Auxiliar Administrativo ContableRoberto Díaz Rey

AdministraciónCelia Yebra-Pimentel

Encargado de TalleresPablo Seoane Boullón

Xefe TécnicoPako de Pink

Coordenación TécnicaModesto Román González

Manuela Domínguez

Modesto Román

Xosé L. Rivera

Roberto Díaz

Cecilia Yebra

Carpos suorosos, palla polo chan, tipos que beben,mulleres que buscan heroes peculiares, actores re­petindo escenas unha e outra vez; rnáis suor, horas,días, meses, traballo exultante de paixón, de entu­siasmo, de té.

Qué máis dá que chegue a luzada e eles aínda es­tean traballando? Cando Compostela durme ou sedivirte, os teatreiros ensaian; cando Compostela tra­baila, eles durmen. Son os cómicos, esa etnia es­pecial, marxinal, que ten vocación de bufón; bufónda sociedade, bufón do poder, bufón da relixión,bufón do amo... E o bufón, a pesares de el rei, apesares dalgunha que outra deformidade física, apesares do pesar, busca a Iiberdade. Liberdadepara ser, liberdade para crear, liberdade para dicir,liberdade para errar, liberdade para aprender, Iiber­dade para ser...CÓMICO

E non ser máis nada.

Soamente, CÓMICO

l·' ,. Dorotea Bárcena

3

(Proseguimenlo)

A Moderna Literatura Irlandesa

Retrato de J.M. Synge

(1) o casoiro do caldeirciro,

non era parricida e ten medo de perdel-a sona:entón, pra facer atgo sonado, pégalle 6 paidianle da xente. Mais a xente e Pegeen. QU'oQu'ademiraban era a cousa lonxana e novelei.ra, non Queren Xa ver mais QU'o feito ruín deChristy,

A derradeira peza repersentada vivindo Syn­ge, foí The linkers wedding(l) en 1908, poio ano seguinle morreu d'un cancro, n-un a­natoiro particular. 6s 38 anos, deixando escri­ta oulra peza: Deirdre of the Sorrows. Quepuxeron de pois d'il rnorrer Ainda deixou ou­Ira libro de viaxes: Wick/owand Kerry, e ou­Ira de ver o seus e alleos traducidos: Poemsand Tra /alions,

Escrilor eminelll mente realista, - por lalo teñen o seus crileco - non deixan as Uacausas de teren un fondo d'idealidade e demisleiro superior 6 de Maeterlinck. por eixém­pro, e dende lago mais imitante 6 dos e crilo­re nórdicos: Slrindberg. Bilorsonll, Ibsen: pormais Qu'il nun fora de ningún xeito. afeizoado6 teCltro social e de tésis, causa Qu'il desboradefide lago. especialmente no prólogo de Thelinker's weddmg. 6 principio, antes de Syngeprincipiar a trabaIlar. ITIéUlifestáronse duas len­denzas no teatro Irlandés: Edward Martyn eGeorge Moore, ibsenians, Qucrian un tealropsicolóxico e social. poI-o xeilo d'lbsen, oQUal era a modernidade d'aQuil tempo. Eraunha porfia imilante 8 Qu'~iQuí e move, maisou menos manifesta, arredor da nosa nacentenovela e do noso case nonnato teatro: habíaQuen, com'Edward Martyn e George Moore,Quería millar Que facer obra orixinal. facerobra Que non desdixera da Qu'a moda impuñanos grandes centro europeus. Yeats. pol.aconfril, e3tilbil pol-o teatro poético, 6 xeito decerto simbolistds, e poI-as pezas d'asunto al·deán. ande millar s'amostra o enxebre. con­servado na Irlanda com'alén, na vida dos la­bregas e os mariñeiros. E aconteceu o Que tiñaQu'aconlecer: a moda pasa e a arte fica: hoxeninguén filIa dos irlandese Que seguiron amoda ibseniana, e os nom¡¿s de Yeats e de yn­ge, os enxebres, vai enchendo o mundo.

Synge amostra uas suaS obras enxebrementeirlandesa ,o universal humán, coma nono po-

(1) NII sombra dll encllnllda.(i) A cabllllllldll car'o mar.

~~~ grllur~~~1~8 ~~n~~~dO oucldenla1. FlIllIndo d'uu cómicofrllncb escrlbfll en 1922 Phlllppe Soupaull: iI es! Ju qU'á pre­!lenl le ~ul IIcfeur qul pourrall Jouer les pi~ces d~ fhéálre qulnoua IImusenf encore. le Baladiu d!J Mond~ OccIdental. UbuRol el l'OuN el la /une.

¡oltar 8 Irlanda. e irse 8 illas d 'Aran. no es­remo Oesle. pol'a badía de Galway. onde¡ive aindd a tradición ga 'Iica, nos mariñeirosidos por meio salvaxe. ynge foi aló, y-es­'udou a fala e os coslume , os contos e as ba­ladas. Sobre d'aQuelo escribeu un libro: TheAran Is/ands.

En 1903, púxose no Abbey Thealre de Du­blin, sede·do Teatro acional Irlandés, a SUdprimeira peza /n Ihe shadow of Ihe O/en (1).N-ela, Nora Burke. peisana de Wicklow, casa·da c'un brllto d'un vello Que se fai o mOíto praver s'ela o Quer, fuxe c'un andarín,

En 1904, foi /liders lo Ihe Sea (2), Que paSapra moitos poi-a millor das sUa obras. Opoeta Xan Ramon Jiménez e a Ua muller pu­xérona en ca')telán (Madrid, 1920). Mallrya.unha probe muller das i\la oucidenlás. levaperdido xa o home e seis fillos. A todos 110

levou o mar. Un a un, foron montando a ca·balo e alá van a morrer no mar. Michael acá­base d 'afogar, e o derradeiro, Barlley, marchataméll. e 6 pouco tran o corpo morlo. E Maur­ya fica 6 fin tranQuía, porQu'o mar xa non Ilepode levar mais fillos ...

The well 01 Ihe sainls (3) estreousc en 1905,Dous cegos Qu'andaban a pedir pll-a portas,vólvelles a vista por un miragre. e d'aQuelaláyanse do feo Que é o mundo, e do milloresQu'eran os seus soños, cando podían vivir sintraballar. escoilando o paxaros o~ inoslonxanos, e aldráxan e o un Ó oulro.

The Playboy of Ihe Weslern World (4) é de1907, Pegeen Mike, unha moza da aldeia. estáaborrecida do eu mozo, Shawn Keogh. Que senon eslreveu a irlle Quitar o medo unha noile,porque ainda non estaban ca ado e pecaba.

-esto aparece un rapaz QU2 ven fuxido por­Que pensa Que matou 6 seu pai. Cháma eChristy Mahon. A Pegeen énchelle o 0110

Christy, e cando están oilos, Chri ty cóntallecoma matou 6 seu pai. Esto dalle moita sonana aldeia as rapazas todas véñeno ver ade­miradas. Todos o agasallan. Mais despoischega o pai. e meu gozo n-un pozo: Christy

gae é 1 t

especial m nle Flaubert, Maupassant. AnatoleFrance e Pierre Loti. Quería sel-o críteco dasliras france aS na Gran BrdañéL

En t 98, lando Yeats en París soup d' ílfoi~o ver 6 fayado do Hot I Corneille. por

fr nI 6 Od ón. E laba preparando un e lu­do. en col da e tética do simbolismo, mais ostraballos Qu'escribía pra revistas e xornais in·gTeses, 8s vece non 1I0s pubricaban. Yealsad viñoulle o xenio, edíxo\le Que Xa depren­dera d'abondo cos france es, Que tiña QlI

renacenciaDa

VI

o meirande dramaturgo d'lrlanda, é }ohnMil/inglon Synge, Que naceu en t 71 nRa·lhfarnham, condado de Dublin.

Pirmeiro, Synge Quixo s r mú ico, depr n­d u o viollll e viaxou por Al maña, ltlllia eFrancia, Por fin. eu dar a Parí. on liñamais de corenta libr~s de renta 6 ano, e viveuprobe, dicindo Qu'en París podía andar porcose lIe petaba. Leeu toda d literatura france a,

4

Synge durante un ensaio de "The playboy of the WesternWorld" en Xaneiro de 1907. Debuxo de J.B. Yeats.

.,- ,;-

Synge foi mo.i combatido poI-o estrevemen­lo do seu humorismo. Puxérono de decadentee d'cstranx'Zirizado. Por fin trunfou

Ternos visto un rlrralo d'il, en fotograbddoe posto de piZrfil. Teil o cClbelo longo; frenteb'Jtada pra trás: naris dos que din sinuo'>o, condepresión no nacemento; o bigote acocréJ osbeizos: a qurzixada e cadradél e saínte. SimoneTéry atopa o realismo espresado na parle in­~~riar da face, e o idealismo nos 01105 e niJfrenL... Nin se detén moito Simone Téry,no es­tudo dCls fisiognomíél • nin semellél qu'esteamoi ó tanto do éJsunto. Eu penso que non estádiZ mais deixar postos ¡stes datos: ;, cencia dafisiognomía é moí importante, y-eu cando teñavagar hei ensaiar un estudo das féJces d'algúsdos nosos e!critores en comparanza coas suasobras e co que se sabe das suas vidas.

Vicente RiscoRevista "NÓS"15 Marzo 1926

vello símbolo céltigo - e sen dúbida cantou té!­mén os .sonorosos e vagaoundos bardos •.

Tampouco hahíél-ir descamiña~o quen pu­l(,era en comparanZél o seu humorismo lírico,xeneroso e crmd co do Castelao, imitantes ne­fondo e nel forma. os dous de cepa peisana, osdous espresados sinxelélmente e sen retórica,porq~e un e outro foron dos que lIe retorceron,o pescozo a elocuencia. Os dous sacan osel1s temas direitamente da vida, e fan co-ilecadriños pequenos, sinxelos e punxenle , domais líreco e do menos literario que roídahaber.

O 2stilo d2 Synge. deprendido nas illas Aran.é o estilo élldeán. Iodo imaxes, estilo dilaclopoi-a pant~sia e poI-o ~rQzón, e non poi-amente m2canizada, com'o dCl x nle dllS vilCl ;eslilo a un tempo lírico e plástico, interprelCldopor un múseco de fonda culrura coma é Syn­ge. Estilo de poeta, c.,mbeante e variado, entemp'Js difrentes. d'unha po ía e unha vidaque non doadamente e pod'igualar.

Escribe no dialeito anglo-irland¿ , que é oque falan os irlélndese na~ bi barr~s ondo ersese perdeu. N-il. a v rba on cáxeque todasingresas, mail-a e pr i' n a intaxe son ir­landesas. Dialeito ri o, con r to. cheo de xirosespresivos e pinlor co e d'imélxes. cum'odas leendas. Non é coma Y at . qu'empregd oingrés verJadeiro. Non ab mos o que duraráisle palois, o que Syn d u con agración lite­raria, si a Irlandél ch ga a rehabilitar, comapretende, a sua léngoa nacional.

m Ir r nd x m i da vida o Qu'alóbu car n s contuberniosmi turanza cosmopolita.

N 1r 1 d yn mó frase o univer al eI rn ,Ningunh cou a e pod'atopar mais

I J1 mal p r rib do ambente moderno,QU' d dr m de Yllge. ond'as almels mó-v J1 dlan/e d'un fondo costante de Nalureza,r nd qu obra n-elas, e do qu'elas son un

N fureza é un perso[lxe de cale presentebra de ynge: d'ela estcise falando

11- I o/ío.H ¡ Quen pensa qll'a Ndlureza dos poetas ém m da cencia e dos novelistas n.:ituréllis­

nzouféldos comél 20la en preconcrzit03nlificUa . Non hai tal COUS1J. A Ndtureza ddn j é unha aparencia, unha da ap.m?ncias

d Nd/ureza. artificialmente arreddda das ou-tr poi-a mente dos sabios, qu'a couta píalraballar n-ela. Esa Naturez.1 ap.1rzncial, esco­11 ita, ven corresponder non esautamente comUlldo sensibre.. estreitamente interpretddo.Mai a Natureza reéll e verdadeira non rematano qu'abranguen os sensos físecos. enon qu~

t n un fondo prolongamento no alén, e amos­lrasenos inzada de fontes acochadas de forzasegredas qu'obran unhas sobr'oulras e sobre

n' tamén. Esto que souperon os imligos, queouperon os Druidas - com:1 qu'o erro dos éln­

ligo non foi mais qu'o d'adouraren eS:1S for­z gr dds comd se fOrilll deuses, iliorando

eu qU'as nove - sinteno dindél hoxe os¡) anos e os poétas. Poidél qu'o pensamentod ynge chegélr~ na bUSCd d'aquil plasmd pri­mi val do pensamento, do que falamos en1Jn­1 ,a elélpa anterior a descobertél dél CausaPirm irél, que se manifestaré} Ela mesmél, des-

i do Dioibo, a casle d' Abrdham - ~nque

h x certa so.speita de sí os mesmos DruiddsfI • r n tamén a descoberla. Anqu'así sea oD ni mo de Synge sempre viría acaer co pa-

ni m inxelamenle estético de tantos dose critores galegos de hoxe.

m bon irlélndés. coma perfeito oucii'?n­yn • decididamente un romántico, e

In t 1, borréce11e a nosa civilización a~tifi-

I I y- r vizante. Com'o noso Ponda\: simAp ti n11 o r beldes, os vagamundos, o ¡so­Id, 1 d 1... que acel1an revoltándose con­Ir rllfi i lid d moderna. Houbera tido en­v Xl! 1 m 'n do • fe ro corvos de Xallas. - ise

5

6

Isidoro Millán

SYNGE EN ARAN, NO SALNÉSVALLE-INCLÁN

Dánse na vida raras coincidencias. A visita da miña ex­discípula Tareixa Gómez Hermida, co rogo aficado de que es­cribise estas páxinas encol de John Millington Synge e do máissonado dos seus dramas, THE PLAYBOY OF THE WES­TERN WORLD, aconteceu no mesmo día dunha prolongada edelizosa conversa, invitado a un a1morzo por Ramón Piñeiro,coa profesora irlandesa Elisabeth Frances Keating, docentede Literatura Hispana na Universidade de Cork.

Catedrática naquela Universidade do Eire -téñoa, coassuas pedras oghámicas, moi viva na miña lembranza-, aprofesora Keating obtivo hai pouco na de Madrid unha segun­da láurea académica, cunha importante tese doutoral. Vense-lo tema da sua disertación o da comparanza das obras de

. Valle-Inclán de asunto galego, maiormente as dramáticas, encanto ó fondo social e no tocante á técnica transcriptiva dasfalas das xentes, coa dosgrandes dramaturgos anglo­irlandeses, Synge eYeats os primeiros deles.

Ningunha noticia poidera encaixar aquí máis axeitada epro­pia. Porque o estudio eanálise da Dra. Keating comproba, nunplano teorético, a semellanza real dos dous mundos dramáti­cos, da que será unha mostra práctica, levada ó escenariopola primeira vez en Santiago de Compostela, a versión da­quela peza ó galego: OMOZO QUE CHEGOU DE LONXE.

Sen facer conta, neste traslado ó galego, dun natural e deli­berado propósito de acomodación do texto orixinal ás nosas

cousas e ditos, calquera que se pon a ler, con dobre dominioidiomático, o conxunto da obra daqueles autores, en anglo­irlandés, e a de Valle-Inclán, en castelán con clave galaica,decátase axiña do sutil e íntimo achegamento da realidade hu­mana e social respresentadas en ámbalas dúas e máis do dasformas, lingüísticas e estilísticas, de representala.

Son moitas as razóns do caso. Desenvolvelas pediría, amais de tempo e espacio dabondo, licencia de reproducir aquí,poño por mellor exemplo, o eruditg traballo da Dra. Keating.Non se trata, vaia por diante, somente dunha semellanza lóxi­ca e doada, por mor do parecido esencial da configuración davida, antre duas sociedades de tipo rural, asentada-las duasa carón do Atlántico nas terras últimas de Europa e constitui­das por pobos antigos de fervorosa cristianización, a sobre­porse e enguedellarse con raigañas persistentes e atávicas depaganía.

Todos estes motivos sociolóxicos ou xeográficos, extrínse­cos, son certos, mai-Io etnógrafo ou lingüista ou literato que in­vestiga, embaixo desta cobertura, ou retrata e recompón, po­éticamente, a intimidade espiritual do pobo, e desatui edescribe o tesouro agachado das creencias e dos costumes,encóntrase nas mans, con ben pouco de esforzo, ás veces sense dar cata delo, cun vencello intrínseco eprofundo, cunha ur­dime de comuns lazos segredos, soterrados baixo de capas in­númeras de Historia esquecida. (En Inish-mor, en Aran, resis­tíuseme, entercado, o home da iIIa que me acompañou por elana miña estancia, a darme a voz goidela correspondente á"cobra", inglesa "snake". "¡Serpes e cobras botounas todasSan Patricio de Irlanda!". Idéntica historia que a que secontaen Bergantiños de GAlicia de San Andrés ou de San Adrián. Etantos outros feitos ou ditos cuspidos cos nosos...).

Esa pescuda da alma do seu pobo foi a que realizaron, comoartistas cada un pola sua banda,. Synge no Eire, en GaliciaValle-Inclán .

Synge foi refacendo, pedazo a pedazo, a imaxe caracterís­tica do inglés de Irlanda -trasunto aínda vivido do gaéli~con ecos de cantos de berce ede falas dos seus días de neno,con ditos labregos, con frases de mendigos, de pastores, demariñeiros dende Kerry a Mayo, con versos de baladas. Maisnon foi él quén de desencantar e de apropiarse a alma de Ir­landa ata que non a bebeu, debruzado e a morro, na fontecaudal do gaélico, nas iHas de Aran.

Postas en arredo do mundo, enfiadas ó último carreiro diur­no do sol, entoldadas da brétema e cinguidas daquelas vagasdo mar grisento de Irlanda, que cortan lixeiras, con rauda be­gada, as finas proas dos "curaghs", as tres iIIas irmás, Inis­hmor e Inishmaan e Inishere, foron o máis querido fegar dacurta vida de Synge e obradoiro artístico dos seus dramas.

THE PALYBOY OF THE WESTERN WORLD xurdeu dunhahistoria que lIe contou, en Inishmaan, un vello habitante da iIIa.

Valle-Inclán, ¿quén non o sabe?, viviu e se incorporou, naterra do Salnés, a sustancia galega da súa obra dramática.De rapaz e de mozo andou arreo polos seus camiños, ávido deollar lugares e de escoitar xentes. Lembraráos a decote na po­ética lonxanía dos soños e dos versos:

-iAlma que encantadafuiste en tu alboradapor entre la mies,doliente alma mía,vuelve en romeríatierras de Salnésr

A dimensión máis profunda dun tema dramático enraizado,como o está THE PLAYBOY OF THE WESTERN WORLD,na mentalidade social do pobo irlandés que él tratou, dánola opropio Synge comentando, nas memorias de THE ARAN IS­LANDS, o relato do vello a que aludin arriba:

-O impulso po rile dar amparo a un criminal é do máis comúnno occidente de Irlanda. Semella que se deba, de primeiras, áasociación da idea da xusticia co aborrecido dominio do poboinglés, pro aínda moito máis ó sentimento primitivo da xente ir­landesa, que nunca se consideran criminais inda que semprecapaces de cair nun crime, poisque un home, segundo eles coi­dan, non delinquirá xamáis, non sendo polo arrebato dunha pai­xón, que está tan a salvo e livre de culpa como o está unhatormenta que remove e alporiza o mar. Se un home matou ópai, e amóstrase logo esmorecido e desfeito polos remorsos,non ven eles ningunha razón pola que haxa que turrar dél ematalo no nome da Lej-.

Tócanse aquí raíces antiquísimas dunha concepción, engrande parte premoral, da responsabilidade do home, impelido ecegado, nos feitos desmesurados, por forzas incoercibles su­premas. Conteñen os poemas de Homero exemplos a fartardesta mentalidade. O "ménos" incontrastado acrece o valor doguerreiro; "áte" cega ócriminal e sntoléceo no seu malfeitío.

Coido, pois, que ten interés recordar que no relato que moti­vou o drama, na súa interpretación polo propio Synge e, segu­ramente, na intención primordial da súa peza, o tema centraldo parricidio, feito enorme, rompedor do orde do mundo, tre­mendo, provoca abraio -espanto admirativo- e protectoramparo ó criminal errabundo, mais non se ten de ver na propiaacción criminosa o puro desafogo gratuito, instintivamente ani­mal, de personaxes da literatura tremendista dos nosos días.Quen foí capaz de tal crime é víctima e portador, a un tempo,dun poder sobrehumano que atrai e espanta.

Unha hermenéutica "moderna", desatenta ó arcaico mundode sentimentos e escuras creencias que pervivía na Irlandagaélica que coñeceu e poetizou Synge, fariano-Io hoxe pensardoutro modo, erroneamente, na miña apreciación.

Mario Gas

8

DilO E FBTO

Hai monas maneiras de voltar a teu país, pero. para un escrnor a mellor de todas é que lIe encarguen algo do seu. En marzodo 1988 eu estaba en Milán escribindo un libro para rapaces na diminuta sala-de-estar do meu apartamento Lombardo. Insta­lárame oano anterior no norte italiano e Galicia existía no meu traballo matinal como escritor para esvaecer, por días conside­rablemente, coa inmersión no mundo laboral da capnal, do melodrama europeo. Oteatro mantívose vivo en min da man de Si~

vano Piccardi eoseu "Filodramaticci" e Irlanda existía nas palabras de Annette O'Brien na Vía Luigi Soderini.Aquela mañá recibín unha chamada de Gustavo Luca de Tena quen, sabedor dos meus praceres eda miña te1ma de gañar

algo de cartos coa escrha, me informou que o Centro Dramático Galego quería representar un Pinter e buscaba un traductor(iollo! oC.D.G. paga as traduccións mellor cas ednoriais). Nin máis nin mangas puxen unha conferencia aSantiago de Compos­tela e falei con Dorotea Bárcena. Non era Pinter o traducible senón John M. Synge, autor irlandés do que nalgún recantodeste programa se dará cumprida información. Ameu amigo Gustavo, como adona suceder, escapáralle osanto óceo e senembargo fixera diana igualmente no que se refería a meu interés polo autor. A señora Bárcena informoume que sería odirec­tor catalán Mario Gas quen ía dirixi-Ia peza. No que odemo esfrega un 0110 collín tres tristes trens para unha viaxe divertidacara aBarcelona. No teatro Condal coñecín óseñor Gas edescubrín o profundo coñecemento que tiña desta peza en particu­lar -non en ván asúa compañeira, aactriz Vicky Peña, fixera no seu día unha traducción ó catalán que por razóns infraestruc­turais nunca deu gaveado polo proscenio arriba- e do teatro irlandés en xeral. O título era "The Play-boy of the WesternWortd" eoseñor Gas quería unha adaptación a Galicia pois consideraba apeza tan de Breogán como da Verde Eirín.

Otraballo dividino en tres fases. Primeiro un enfrentamento apeito descuberto co propio texto e con ese vocabulario queSynge afirma recoller diredamente das fontes e das bocas populares eque non figura nos diccionarios, nin no maxín dos meusamigos irlandeses de hoxe. Oresu~ado foi unha traducción plana, descolorida, máis pálida ca unha heroina de Poe. En segundolugar propúxenme "versionar" aquel todo, ubicaJo nas súas referencias na Galicia de primeiros de século pero fuxindo do de­terminismo das datas. Atopámonos nun microcosmos de pulsións tremendamente autóctonas etribais, co agrarismo eomove­mento anticaciquil de telón de fondo pero non determinante na actitude dos seres que pisan este barro eson quen de diciresas palabras que deixarían sen fala ómellor poeta da feira.

Oterceiro e case ú~imo paso foi vulgarizar, enlamar e6tempo darlle color aesa Iíngua porque tiña que ser real. Oidiomagalego cando entra en contacto con calquera das artes da representación ten o "deber" de aparecerse máis verdadeiro canunca eos actores neste caso teñen a responsabilidade de facelo aparecer como algo orgánico ecompletamente integradoneles. Era responsabilidade miña facer un idioma coherente co mundo que odirector e máis eu queríamos representar. Estesforon algúns dos camiños para tentar de conseguilo:

Escoitei á nai eás tías de Isabel Estévez entre os montes de Lalín, puxen atención ós informes contradictorios dos vellossobre a existencia de certas tradicións galegas, trufei o texto con ditos que están na lingua, fuxindo sempre do "ripio", equeme servían para definir personaxes ou snuacións. Efinalmente pasei pola peneira dos consellos dun heme de Chantada ede Ir­landa, oxornalista Alfonso Eyré "Pucheiro" quen comunicou axiña co meu texto e fixo suxerencias imprescindibles (o PadreMesiano, personaxe tantas veces citado na versión, forma parte da "mitoloxía" da súa propia familia).

Pero hai sempre un chanzo principal en teatro: ocorpo e maila voz do actor. O feno de traballar como axudante de direc­ción deume aposibilidade de matizar eda-los ú~imos toques en contacto cos actores. Todos eles amosaron o nivel de compro­miso co texto propio da súa profisionalidade. Son os actores quen dan vida ó drama escrito eos desta función asegúrolles quesaen adeixa-Ia pel sobre aescena porque cren no que fan. Aeste respecto teño que dicir que oseñar Gas non só traballou cunidioma alleo sen problemas -o cal sería virtude filolóxica do anima~ senón que se preocupou en todo momento poiacalidadelingüística do producto que agora ofrecemos e¡so desde un país coma este agradécese e ben. De Mario Gas podería dicir, pa­rafraseando ópoeta basco Gaztambide, que acabará deixando onariz sobre un escenario, porque boxea por amor.

Sei que os actores agradecerán que eu agradeza apresencia e os ánimos durante a época de ensaios de colegas comoVicky Peña, Emilio Gutiérrez Caba, Mercedes Sampietro, Walter Vidarte ou Pepa Valiente. Así como o apoio dos compañei­ros galegos da profesión. Esobre todo o abrazo a Carlos Lucena que deu tanta calor e compaña mentres Ramón ofrecíaconforto bebible emusical postensaio. Finalmente Zunilda Garro colleu un avión para U.S.A. e fomos ficando sós otexto, oteatro emáis nós.

Alberto Avendaño

CANTIGA DE CRISTOBO ALVEIROS

NUN "LWAR" DE NON SEI ONDE MEUS SEÑORES E MIÑAS DONAS MAIS Asf SENTENCIOU O PAI CANDO DE SÚPETO APARESCEUA BEIRA DE NON SEI CANTO POÑAN MOITA ATENCiÓN DEAGARCITA ¡Al QUE TRISTEZA, Al QUE DOLOR!ACONTECEU UN NON SEI QUE QUE ISTO Fol O QUE O MOCIÑO

ESTE CRISTOBO É MOl GARRIDOA PANTASMA DO SEU PAI

CA TODOS FIXO CHORAR TANTO: CONTOUQUEDARÁ A TRABALLAR NA CASA

RONDANDO POLO ARREDEDOR

"CANTIGA DE CR/SrOBO ALVE/ROS" APAÑEI O SACHO POLO CABO "É MILLOR TER NETOS FARRUCOS ¿POR QUÉ APARESCEU O FINADO?

NA BAIUCA DE MIGUEL DO CASTRO E FENDINLLO NA TESTA QUE PITIÑOS DE MANTIDO" ¿QUÉ MALA MORTE O MATOU?

CANDO IAN A UN VELORIO FfxENLLE TAL FENDECHA A FAMA DO MOZO QUE CHEGOU ¿Al QUÉ ANIMA O ATORMENTA?

APARESCEU UN "JALOPIN" QUE MORREU COMA UNHA BESTA DE LONXE PERCORREU ¿OU CRISTOBO NON O ENTERROU?

CON FARRAPOS DE "LABOIRO" ESTE É UN HOME DE LEI DE SEGUIDIÑA A BISBARRA ¡QUÉ ESPANTADA, QUÉ ESTADEAl

¿QUEN ERA AQUEL CONDANADO? QUE DICIAN OS PRESENTES TÓDALAS MOZAS O DISPUTABAN DEUS NOS GARDE DA SANTA

¿QUE FACIA POLA ALDEA? FORTE E CABAL TEN QUE SER E MAIS UNHA VIUVA MOl COMPAÑA

TODA A XENTE SE PREGUNTA BÓ MARIDO PRA MULLER PARRANDEIRA DOS TRASGOS E MAlLAS BRUXAS

TODA A BAIUCA CHISMORREA PERO O SEU AMOR VERDADEIRO QUE HABELAS SEI QUE HAINASMAIS AQUI SE COMPLICA A HISTORIA É AGAR A FILLA DO TABERNEIRO

¿SERA UN TOLO OU UN FUXIDO CANDO SE NAMOROU DA FILLA SE A SUA CURIOSIDADEDO TABERNEIRO AS MOZAS LLE REGALABAN QUEDA ESPILlDA DABONDO

DA CADEAMOITAS LAMBERETADAS MIÑAS DONAS E MEUS SEÑORES

TRISTE HISTORIA SEÑORES O PRETENDIENTE DE AGARCITA CANDO EL CONTABA OS FEITOS PASEN E MIREN COMO REMATOU

CONTOU O MOZO DESLEIGADO XAN BUXO, QUE LLE DICIAN FICABAN COMO ALELADAS ESTA HISTORIA QUE ACONTECEU

DE COMO MATOU Ó SEU PAI ERA "CAJIÑA" E COBARDE NUN LUGAR DE NON SEI aNDE

CUN SACHO ARREBIRADO BEATO E PANXOLlÑAS. E CANTO MAIS SE ABALOUFABA A BEIRA DE NON SEI CANTOACONTECEU O QUE MENOS

ESPERABA

I . : • I . :'i.~-

Ilustración de J.B. Yeats para "The playboy of the Western World

9

10

"O MOZO QUE CHEGOU DE LONXE"

"A cantiga de Cristobo Alveiros"

de J.M. Synge

Traducción e adaptación: Alberto Ayendaño

REPARTO:

Agar Castro María Pujalte

Xan Buxo Miguel de Lira

Bieito Freixo Pancho Martínez

Felipe Cores Fernando Pedrido

Xaime Fandiño Vicente Montoto

Miguel Anxo Castro oo Xosé M. Olveira "Pico"

Cristobo Alveiros Raúl Dans

Viuva Vilariño oo Laura Ponte

Susana María Xosé Bouzas

Sara Luz Tellería

Dorotea Teresa Morán

Vello Alveiros Xoan Cejudo

Sabela a do acordeón Isabel González Muñoz

O zanfoneiro dos tres rizos Anxo Lois Pintos

O gaiteiro de Cedeira oo Santiago Cribeiro Galego

María Pujalte como Agar de Castro

11

12

~~) tt~~-~ J ~Ct-- ¿;t rn' rk-. oude

'\jl.'u-e CA.. ~(ftf¿.) ~~

er~ .¿ Cl/.) ~tvJ

~~/ t::L r(/~ k lor)~ fLá0 Jz aln-1;;;;-fé;J. ~ - . - ·

Wl~~~(..

~O<r0-5 I, Raúl Dans, como Cristobo Alveiros .

X.M. Olveira "Pico", como Miguel Anxo Oastro

13

14

Xoan Cejudo, como Vello Alveiros .

€L(Á/ (,¡-/-IN'" j.qJ'7DRÍq~ 1.~('J4 GfG CAM4. /t(JI8'9ll4rl 'F#fTof M ~I·rJ9lA.J '" \

7>()1!~ I /tú)H 'lE"1'i,f'lH I/Or/€!>€.t;f)1.)(; .f~ {.()'ifJU ~Hi¡rj 4S NtJ1~c 'eCHé>

1'4~A DeÍ}l.AiJ.N"S -'bS, ~J9.r2M~JJoDVS <N'fV6 A ¿~'9LJ,q Ire (.~Mo i. r10f 'F4<.é~ /o.Jlo o e ~Hi¡.:¡O? NéS1J4 /Yorli: t>e'~~iJY ''Jf~ 4.~110M VéM, NIN fU' j"~ros. ·~é CDHo"RJi .Q(.I6 r~><G""_./J.4I:/G F~-)(~/'1....l fb¡:..t O¿L.Ah'i&:> eD/r1o

VAN6' véíie/"l t>./' Sl9l'lCDj r«.o ~41l __.~

t-ft6.I'/1kEj ?6'rú'D 1-14 1'IIZ'.,J¿N NA 'P.á;~J;Z.·AtJt.~N~,,*. Hl:~ocJl!.t!i'..rL~.M -r~~ No t:4,!

/JIA.'1 NA --P¿AMt:e-" 1'/" A~íZ4, Ha "1"'141.. n 1)'/./1 M6'I..tli:1l.4 N" ./éltl"o NoI I I I

rE)( o . _. e Nd Ft.!rl.€ _~~é ~ &~vol. l/e, 1UJ1: /"1G t:J&.IDR.~.~MIZ

4H.fGl/r~·1:1, A.l.IG"..,'; .ae.J'''Cc¿,¡SA GlNH~ WiC /t"1Ars--_ G é.i¿ MEkS71+1-1 ../O¡':J" T41-f7D.J' ANo..!' _•• /

e f.!5 o', riJ-lqt. ..IG1Cá¡je. ~ (%f)~ R6'.IU¿~ 41~#4S,q4H C~f4 ~~

fU..I€ Jfi, tff~h' Jé I/AI ~Dr1)'r.J,Ae ebA Je ffZ1'1 •

PéRo, ..I¿'IYÍ¿H G j'!}¡¡"'tt.f€ ('tTM.;)¿)OJ P~JUJtJé .fe 8A:.4'~ 'Ft:>~4 C4i%'~,, ,é J'~ ~4~o Folt:4 $~4'/o/l!1i:-.J4'4(/!{é íS'()¡¿/tS .-¿. ~,y..w!.

~o H/.I/Y}./tJe ~/ ?R'í/cu~z·n..!1 F1.z()TA~ 1fé,e~DS ?DL~~~, ••

(1 H4H~t:1 eHovS,t2 I"I~ H~gJ:/H4-.~ ~Tot/ ;F'JK6'N.A o t!J fiNe,:)

k.n-1l4 Vé'2.J) ,. ,,-J

V4i 1'bAl J-IQ./ e ?O¡4 GL.. • 2.it:.ú' ~A VLtlVA Vli."/lt:It~I

/t841L. .. Laura Ponte, como viuva Vilariño

15

16

Miguel de Lira, como Xan Buxo

Vicente Montoto, como Xaime Fandiño

17

18

MI Xosé Bauzas, como Susana

Luz Tallaría, como Sara

~'----\. ~

¿/~.

S,v_ -L--)

A1tw~ ~ -~e-) C-D~~ I o t-S~V- 1

05 ~S<'J ~ M-k.J¿)C!J c::::.S C~\A.~J.c-.JI

c4 ~G-C- o ~c..e:-l~

~ ~eÁ,-I

~-6.A...'i>c.",-J....o ~ ~ b I

~ -() C- ~~ á vj ~~YL:f' ..

~ .. y- "'-'--->.5 ~ G~ .5, O:-- ve f.JL-j

~)<:1 "\"-~~ u ~ lA.-."--- "--

~5 ~\~ / o C- \A-.::> " "":)~.:- '>~ ~~ .JL '(~ ~~ IJ\.,-,---~.

() G=-+-v= I ~ /¡ '-' e/k

19

20

~~.~~ tM4 ccvtl4. ev~~ ()~

jJn ~cu;tr ~ t»aX7Q, h1.tU,.~~~IM ~ ePta.IJ/tVnrk~ da ~UL . /lb~~~.

¡i,' a. Ar1~ ~ eIte 4"'-~ JtQ, ~.~~ flM~ ~~ ~~ a-1Itn ~.á, e",jUd~ di MAn¡~ 'k~

tL?,4t' ~dQ/l'1d# 4.~ e~~~ #tl/nad c4/dh e r:J

fVYldAA a, ~~ a,; hI4- "1Ia«Jwna .. o~ ea.o~, e A..

'"~ ma.i. ~" ~b~ 'Je(.1J4 e />llm dwur.~~ tA­

~~ u ~~~ .IihuL~ ..bt ~ ac,- e-n /WJ/.>'et.l:2­

~a. -Ir~ ~' h ~a.cUnt «~4W ~ .ti4 t11u·.

Fernando Pedrido, como Felipe Ceres

Teresa Morán, como Dorotea

21

22

Pancho Martínez, como Sieito Freixo

~ MJ~kclro JQ.oI. C>I.. e el. .)cJ .

II CCY\: c." e- V'\\~ 11

Qsí,,/ dQ-(r-"¡ ~ do M05'Ífol J0(.

ti {¡ 1< (6

Ade,~¡Jc.d:Ja f'e.-~')'\\e~ 1\0 !:o eL 3a.;{ol.fl 1R~S~

cj Q; ,;(0/ ( J 'íÍr,H de. c).Gd~s Q Bic.os.

---

Isabel González, como Sabela a do. acordeón

23

24

¡.j (cTY>r-tr toó~ aAflYl?O>' -<u,t

p-a<ú Ié-o.- ~~k ~Ih",

c4 k-",,-, ~ dfN:.4 / ~ C(lo.1~,~io... -5<uM~: ú-e..tk-~.~~ vk 6(!M..d~v~

Fr./;"""~.J':.cv:, ~~¡...-~~ ~ ~~€4l~re o-XA.A-

d~ ~ ~/4'"Y~t:rY-/J"LtA~~ ".e~v'tv'" ~ /A.c;.c.cMfú'

¿<..-t~ - -M/U /.(!JéO tA../YHI,,~k ;r~ru...~ •••

o~ 7~ vélA, ~tJ /O;~~ ~b'")

V8u'I"G"UM ",-" uk re~c;..k ofa.tJ/~1u ~4....

~~ okJ S'tzMt7V''' g J~€'/HApj ~..¿~~/U~ ~

o~ ~ ~~~ ¡;~ ~t>-d>.... .... ~AA ~

~er 1"0 e-~,{, 4~i> ?ow..... ,., ~'.~¿I:A. t>fJ~"é /h't6lfr~ ~

, i'_: .fJt! ro066, b ~, o /ht e /h,... 1~ t> t>-CJk",/v, 1b-e-fW'e dl>-C:t>-v' ,... v~ ~r<>p. t81Ac..&;.~~, ~e &~/.Il.

e. /'HiM~ v~¿~tC- ~~"'- ~ fjM./Z. (k ~ ~b~~;¿ Anxo Lois Pintos, como o zanfoneiro dos tres rizos

Santiago Cribeiro, como O gaiteiro' de Cedeira

o{¿,(,:/L

f

~o6

1-€-i1\ L,o ate sr 0"5

Q~fecJ~~

26

"¡O que está tolo é vostede, meu señor!"

"¿Non te amolará que che pregunte... se es solteira?"

"¿E quen che vai facer mal a ti, que es unha muller de bota-los cans con­tra as paredes?"

"Pois nunca na miña vida aira eu falar dun home así"

"Ese tipo da fendedura na testaestá tolo de atar."

27

28

"¡Manda chover na Habana!"

"¡Échevos un home enteiro'"

FICHA TÉCNICA

Escenografía, vestuario e atrezzo Kukas

Axudante de escenografía Suso Bermejo

Deseño de iluminación ~ Mario Gas

Operador de son e iluminación Pako de Pink

Técnico de escena Salvador Forján

Técnico de iluminación Suso Bermejo

Realización de vestuario Concha Abad

Realización de escenografía Pablo S oan e

Salvador Forj , n

Maquillaxe.. ~ María Luis Veloso

Realización de atrezzo Pablo S o n e

Kukas

Ambientación escéncia Soledad B rral

David C rb lIal

José Tojo

Deseño de publicidade e carteis Kukas

Fotografía Tino Viz Kukas

Imprenta Paredes

Estructuras metálicas Armesa

Reproducción fotográfica Tadel e TAU

Música:

- 1.º tema de zanfona Antón Corral

- Muiñeira de Cangas Tradicional

- Habanera Santiago Cribeiro- Balada (extraída da suite "The Brendan

Voyage") Shaun Davey

- "A Reviravolta" Nazario González("Moxenas")

- Tema de Amor Anxo Lois Pintos- A Camposa Xosé Romero

- Arranxos Santiago Cribeiro eAnxo Lois Pintos

- Cántiga de Cristobo Alveiros Kukas- Letras das cancións sobre ritmos

populares "Pico" Olveira eA.Avendaño

Axudante de dirección e director en xira Alberto Avendaño

Dirección MARIO GAS

29

30

Éche ben certo ¡si señor!, non hai cousa quedicir do chirimbolo, ¡así é! Aínda lembro a Sra. Pal­mira, a filia do Breixo o do muiño que casou con Lo­renzo o da Torreira; si, ouh, si, o que foi a Venezue­la de pastor e rematou en Brasil cun feixe depousadas en Copacabana... ¡Moitos cartos fixo! nonse sabe como, o caso é que agora é millonario,mais Palmira vive como pode...

Hai xente con pouco sentidiño ¿non si?, e aíndaos mozos do lugar fixéronlle uns versos de moimala leite que din:

"¿Onde vai o meu Lorenzo?, dixo Xosé¿Onde vai o condanado?,Hai tres días non o vexo, dixo ManoelEstá durmindo no carro".

Como sarrapian os que degoxan a fortuna dosdemais.

Por iso Benito colleu cheo de carraxe un marteloe ¡zaca! ¡menuda a armouL..

Que vos vou contar do chollo este... mirádeo benque éche o que hai.

31

32

Pablo Seoane Salvador Forján

Pako de Pink Suso Bermejo

33

34

Concha Abad Tino Viz

José Tojo

Soledad Barral

David Carballal

35

~""-I'---'

'"""" ,. '"' .".. v

.. - y

36

Fondo: 8 mtsAltura: 5 mts.

o NOSO AGRADECEMENTO:

Boca: 10 mts.Potencia en W.: 60.000

- Ó COLEXIO "MANUEL PELETEIRO" pola cesión desinteresada dos seus locais para a selección do reparto.

- A D. Xerardo Estévez, alcalde, e a D. Xosé Lois Losa, concellal de cultura, do Concello de Santiago de Compostela.

- A Pilar e Esther pola súa estreita e paciente colaboración dende o Teatro Condal de Barcelona.

- Ó persoal do Teatro Principal de Compostela; especialmente a Avelino, Ramón e M.S! Teresa

CONSELLERrA DE CULTURA E DEPORTES