ELOÍSA TEIJEIRA

CURSO AVALIAR PARA APRENDER NA EDUCACIÓN PRIMARIA

PLATEGA 2013

O ENFOQUE DE COMPETENCIAS BÁSICAS:

O BÁSICO

En 1996, unha Comisión Internacional elabora para a

UNESCOUNESCO o Informe “A EDUCACIÓN ENCERRA UN

TESOURO”, coñecido por Informe Delors, no que se

determinan as catro aprendizaxes necesarias para vivir no

século XXI:

1) APRENDER A COÑECER.COÑECER.

2) APRENDER A FACER.FACER.

3) APRENDER A SER.SER.

4) APRENDER A CONVIVIR.CONVIVIR.2

COMPETENCIAS CLAVE:

“Aquelas que todas as persoas precisan para a súa realización e desenvolvemento persoal, así como para a cidadanía activa, a inclusión social e o emprego”

COMO DAR RESPOSTA ÁS NOVAS NECESIDADES EDUCATIVAS E DE FORMACIÓN NAS ESCOLAS DO SÉCULO

XXI?

Unha proposta europea:

4

ORIXE DO CONCEPTO DE COMPETENCIAS

Concepto de competencias clave no ensino obrigatorio

PSICOLOXÍAFORMACIÓN

PROFESIONALLINGÜÍSTICAChomsky (65) CONFERENCIAS INTERNACIONAIS DE EDUCACIÓN CONFERENCIAS INTERNACIONAIS DE EDUCACIÓN

INFORME DeSeCo INFORME DeSeCo Deseño e Seleción de CompetenciasDeseño e Seleción de Competencias(CEOE)(CEOE)

COMPETENCIAS BÁSICAS (LOE)

Recomendaciós Parlamento e Consello EuropeosEURODYCE

O concepto de competencias, procede de distintos ámbitos, mesmo do coloquial, e non sempre co mesmo significado:

É responsabilidade da escola asegurar o desenvolvemento de CB como dereito cidadá de todos e todas, especialmente de aqueles en risco de vulnerabilidade social ou exclusión. (Baseado en formulacións de Antonio Bolivar)

5

QUE É UNHA COMPETENCIA BÁSICA?CAPACIDADE DE RESPONDER A DEMANDAS COMPLEXAS E LEVAR A CABO

DIVERSAS TAREFAS DE FORMA AXEITADA. SUPÓN UNHA COMBINACIÓN DE:

HABILIDADES PRÁCTICAS, COÑECEMENTOS, MOTIVACIÓNS, VALORES ÉTICOS,

ACTITUDES, EMOCIÓNS E OUTROS COMPOÑENTES SOCIAIS E DE

COMPORTAMENTO QUE SE MOBILIZAN CONXUNTAMENTE PARA LOGRAR

UNHA ACCIÓN EFICAZ (Informe DeSeCo)

Por tanto…

AS CB INCLÚENSE NO CURRÍCULO PARA…

POÑER O ACENO NAS APRENDIZAXES IMPRESCINDIBLES :

DENDE UN PLANTEXAMENTO INTEGRADOR (de coñecementos, contidos,

recursos,…)

ORIENTADO Á APLICACIÓN DOS SABERES ADQUIRIDOS.

AS CB SON AS COMPETENCIAS QUE TEN QUE TER ADQUIRIDAS UN/UNHA

MOZO/A Ó REMATE DA ESCOLARIZACIÓN OBRIGATORIA PARA:

LOGRAR A SÚA REALIZACIÓN PERSOAL.

EXERCER A CIDADANÍA ACTIVA.

INCORPORARSE Á VIDA ACTIVA DE MANEIRA SATISFACTORIA.

SER QUEN DE DESENVOLVER UNHA APRENDIZAXE PERMANENTE Ó LONGO DA

VIDA. ANEXO I-DECRETO MÍNIMOS LOE-MEC 6

1. Competencia en comunicación lingüística.

2. Competencia matemática.

3. Competencia no coñecemento e na interacción co mundo físico.

4. Tratamento da información e competencia dixital.

5. Competencia social e cidadá.

6. Competencia cultural e artística.

7. Competencia para aprender a aprender.

8. Autonomía e iniciativa persoal.

7

8 COMPETENCIAS BÁSICAS

Todas as áreas/materias contribúen ó desenvolvemento de todas as CB, dalgunhas en maior medida.

8

CB ÁREASÁREAS

MATERIASMATERIAS

RELACIÓN ENTRE CB E ÁREAS/MATERIASRELACIÓN ENTRE CB E ÁREAS/MATERIAS

9

AS CBAS CB:SON UN ELEMENTO ORGANIZADOR E INTEGRADOR

DO CURRÍCULUM

SERVEN PARA SELECCIONAR OS CONTIDOS IMPRESCINDIBLES

NON SON INDEPENDENTES UNHAS DE OUTRAS, SENÓN QUE SE ENTRELAZAN

(especialmente nalgúns dos seus elementos: a actitude crítica, a xestión de emocións, a creatividade, a toma de decisións, a asunción de riscos,

…)

CONTORNOS FORMAIS

10

QUE CONTRIBÚE A DESENVOLVER AS CB?

CONTORNOS NON FORMAIS

CONTORNOS INFORMAIS

CBCB

Currículum

Acción titorial

Actividades Actividades extraescolareextraescolaress

Educación familiar

Programas sociais

xogos

Relacións sociais

Organización dos centros

TIC

Clima de aula

NOVIDADES DO ENFOQUE DE COMPETENCIAS

Situar a funcionalidade no primeiro plano da apendizaxe.

Poñer o aceno na movilización articulada e interrelacionada de diferentes tipos de coñecementos

Importancia do contexto no que se adquiren as competencias e nos que se desenvolverán posteriormente.

TERMOS EN RELACIÓN COAS CB

12

EXEMPLO

COMPETENCIA BÁSICA Competencia social e cidadá.

SUBCOMPETENCIAS OU DIMENSIÓNS: son os 2, 3 ou 4 subámbitos que podemos recoñecer dentro da competencia

Subcompetencias da CSC:1.Comprender a realidade social.2.Cooperar e convivir.3.Exercer a cidadanía democrática e contribuír á mellora.

DESCRITOR OU COMPETENCIA ESPECÍFICA: e a habilidade, destreza, operación mental, etc., que forma parte da competencia en determinados contextos.

Na subcompetencia 3 da CSC podemos encontrar distintos descritores, entre eles:

Practicar o diálogo e a negociación como forma de xestionar os conflitos

INDICADOR: é unha conduta que indica a existencia dunha competencia específica. Podemos utilizalos como criterios para a avaliación, ou como evidencias dentro dun criterio.

Para pescudar a presenza do descritor anterior, podemos utilizar varios indicadores, como:

Dialogou cun compañeiro/a co que tivo un conflito.

O QUE ESIXE A NORMATIVA e as orientacións da administración..

A LOE: Incluir no currículo as CB.

OS DECRETOS DO CURRÍCULO (GALICIA): En cada área ou materia, inclusión de referencias

explícitas sobre a súa contribución a aquelas CB ás cales se orienta en maior medida.

AS ORIENTACIÓNS DO 28/01/09 da Consellería de Educación galega: A contribución da materia ao logro das CB. Os criterios de avaliación, relacionados coas CB.

14

COMO PLANTEXAMOS DEMANDAS COMPLEXAS?

COMO MOVILIZAMOS HABILIDADES PRÁCTICAS, COÑECEMENTOS, MOTIVACIÓNS, VALORES ÉTICOS, ACTITUDES, EMOCIÓNS E OUTROS COMPOÑENTES SOCIAIS E DE COMPORTAMENTO?

?

15

QUE TIPO DE DEMANDAS SE LLES PLANTEXA “TRADICIONALMENTE “ Ó ALUMNADO?

Demandas descontextualizadas e que esixen procesos cognitivos sinxelos:

Exercicios.

Actividades .

COMO PLANTEXAR DEMANDAS COMPLEXAS?

Deseñando TAREFAS con:

Contexto auténtico (real ou simulado)

Contidos conceptual, procedimental e actitudinal.

Procesos cognitivos complexos.

16

QUE MOVILIZAMOS “TRADICIONALMENTE” NO ALUMNADO?

Os contidos que se ensinan:

As veces conceptuais, as veces procedimentais, as veces actitudinais,…

COMO FACEMOS QUE SE MOVILICE TODO O QUE PRECISAMOS PARA DESENVOLVER COMPETENCIAS?

Plantexandolles TAREFAS AUTÉNTICAS (reais ou que simulen á realidade):

Retos, demandas, intereses, …Problemas, enigmas,…Casos de pensamento....

POTENCIANDO:A TRANSVERSALIDADE

A FUNCIONALIDADEA AUTONOMÍA DO ALUMNADO

PROXECTO

TAREFA

Na práctica educativa:Habitualmente facemos exercicios.Con frecuencia facemos actividades.

Temos que integrar os exercicios e as actividades en TAREFAS.Deberíamos integrar as tarefas en PROXECTOS.

Actividades

Exercicios

17

18

COMPOÑENTES DUNHA TAREFA

1. Contexto auténtico.

2. Procesos cognitivos complexo.

3. Contidos: conceptuais, procedimentais e actitudinais.

4. Produto.

19

PROXECTOS

Traballos disciplinares ou interdisciplinares nos que o alumnado realiza diferentes tarefas (tarefas multinivel para atender á diversidade):  Define unha problemática de investigación (como resultado dunha demanda, reto, interese, …), formulando unha pregunta, cuestión, problema,… ó que é necesario responder.

Traballa colaborativamente organizándose en equipos, comisións,…

Selecciona fontes de información e extrae información útil.

Analiza reflexiva, dialóxica, asertivamente e con visión crítica, a información obtida.

Organiza unha síntese como resposta á pregunta, cuestión,… formulada.

Deseña e desenvolve unha estratexia de comunicación do aprendido utilizando as TIC, a creatividade, ….: O PRODUTO

20

COMO FACEMOS QUE AS CB ORGANICEN O CURRÍCULO?

COMO SELECCIONAMOS OS CONTIDOS IMPRESCINDIBLES?

COMO FACEMOS QUE AS CB SEXAN UN ELEMENTO INTEGRADOR DO CURRÍCULO?

?

21

QUE ORGANIZA “TRADICIONALMENTE” O CURRÍCULO?

Os contidos.

COMO FACEMOS QUE as CB ORGANICEN o currículo?

Cunha proposta de TAREFAS E

PROXECTOS que:

Sirvan para que o noso alumnado

resolva de maneira competente

situacións complexas.

Nos permita pescudar si o noso

alumnado é competente

22

QUE CONTIDOS SELECCIONAMOS “TRADICIONALMENTE”?

Dende os mínimos ata os

máximos posibles.

COMO FACEMOS PARA SELECCIONAR OS IMPRESCINDIBLES?

Determinando os contidos que o

alumnado precisa, para resolver as

tarefas ás que teñen que enfrontarse,

coa finalidade de desenvolver as CB.

5. COMO FACEMOS QUE AS CB SEXAN UN ELEMENTO INTEGRADOR DO CURRÍCULO?

23

HAI “TRADICIONALMENTE “UN ELEMENTO INTEGRADOR DO CURRÍCULO?

Non, depende da metodoloxía.

COMO FACEMOS PARA QUE AS CB SEXAN UN ELEMENTO INTEGRADOR DO CURRÍCULO?

FACENDO QUE O ALUMNADO APRENDA A:

plantexarse problemas, incógnitas,…

desenvolver tarefas.

utilizar os contidos en distintos tipos de situacións,

contextos,…

INCLUÍNDO NO DESEÑO DAS TAREFAS E PROXECTOS:

Contidos formais, non formais e informais.

Contidos conceptuais, procedimentais, actitudinais.

Accións no proxecto lector, TIC, de convivencia,…

Accións titoriais, decisións organizativas, actividades

complementarias,...

A QUÉ SITUACIÓNS, PROBLEMAS, …TERÁ QUE ENFRENTARSE O ALUMNADO NA VIDA REAL? (personais, interpersonais, sociais,…)

COMO PODEMOS AVALIAR SE O ALUMNO/A É COMPETENTE NESAS SITUACIÓNS REAIS?

QUE CONCEPTOS TEN QUE APRENDER?

QUE DESTREZAS TEN QUE DESENVOLVER

QUE CONDUCTAS E VALORES PRECISA TER?

QUE TAREFAS TERÁ QUE DESENVOLVER?

QUE METODOLOXÍA UTILIZAREMOS?

QUE RECURSOS UTILIZAREMOS?

QUE COLABORACIÓN PRECISAREMOS COAS ACTIVIDADES EXTRAESCOLARES E COMPLEMENTARIAS?

QUE COLABORACIÓN PRECISAREMOS COA FAMILIA?

IMPLEMENTACIÓN E AVALIACIÓN

¡¡ QUÉ ÁREAS PRECISAN IMPLICARSE?......................QUE COLABORACIÓN DO EQUIPO DOCENTE?

CBCB

UN PROCESO DE PENSAMENTO PARA DESEÑAR A PRÁCTICA DESDE O ENFOQUE DE CB.

25

"SI QUERES CONSTRUÍR UN BARCO NON PIDAS ÓS HOMES QUE BUSQUEN MADEIRA, NIN LLES DEAS ORDES, NIN DIVIDAS O TRABALLO. EN LUGAR DISTO, ENSÍNALLES A AÑORAR A OUTRA BEIRA DO ETERNO MAR".

ANTOINE DE SAINT-EXUPERY, escritor y aviador francés, autor de El Principito, 1900-1944.