ΔIAΛOΓOΣ

Ο Φρίντμαν στη Χιλή του Πινοσέτ

10 the books’ journal #13 [Νοέμβριος 2011]

Στο τχ. 12 του Books’ Jou -rnal, ο καθηγητής Α. Χα-τζής επιχειρεί την αποδό-μηση της Ναόμι Κλάιν και,κατά τη γνώμη μου, σε με-

γάλο βαθμό το καταφέρνει με επιτυχία.Πράγματι, ο συνωμοσιολογικός μαρξι-σμός της εν λόγω ερευνήτριας είναι ηεκδοχή του αριστερού λαϊκισμού στοκενό ενός Μαρξ, ενός Γκράμσι, ενόςΧάμπερμας, θα προσθέσω και ενός Ιν-γκράο, ενός Αλτουσέρ, ενός Ελεφάντη.

Αλλά την ίδια ώρα που ο κ. Χατζήςδιαλύει τη δήθεν μαρξίστρια που πέ-ρασε και δεν ακούμπησε από τον μαρ-ξισμό, ορθώνει τους δικούς του θεούς,τα δικά του εικονίσματα. Αναφερόμενοςστη Σχολή του Σικάγου, το κέντρο τουνεοφιλελευθερισμού, πλέκει το εγκώμιοτου οικονομολόγου Μίλτον Φρίντμαν.Τον παρουσιάζει ως πρόσωπο που ενέ-

πνευσε πολλές πτυχές της διεκδικητικήςδραστηριότητας των φοιτητών του καιόσων επηρέαζε. Ως πρόσωπο που προ-ώθησε «τη σύγκρουση με τους συντη-ρητικούς, τη γέννηση του σύγχρονουαμερικανικού πραγματικού φιλελευθε-ρισμού, την αντίθεση στον ιμπεριαλι-σμό, τη στρατιωτική θητεία, τον ρατσι-σμό, το απαρτχάιντ της ΝότιαςΑφρικής, την ποινικοποίηση της χρήσηςναρκωτικών και, κυρίως, την απέχθειασε κάθε είδος αυταρχισμού και ολοκλη-ρωτισμού».

Δεν είμαι και τόσο σίγουρος γι’ αυτότο τελευταίο. Είναι άλλωστε γνωστό ότιο Φρίντμαν ταξίδεψε στη Χιλή και συ-νέδραμε συμβουλευτικά τον δικτάτοραΠινοσέτ, ο οποίος είχε ανατρέψει βίαιατον νόμιμο πρόεδρο Αλιέντε. Γράφεισχετικά για τα περιστατικά ο ΤάκηςΜίχας (Ελευθεροτυπία, 18/12/ 2006,

στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://archive.enet.gr/online/online_text/c=111,id=96813076):

Ο Φρίντμαν πήγε στη Χιλή τοΜάρτιο του 1975 καλεσμένοςαπό μια ομάδα Χιλιανών οικονο-μολόγων που είχαν σπουδάσειστο Πανεπιστήμιο του Σικάγου.Δύο χρόνια πριν είχε ανατραπεί ηδημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρ-νηση του Σαλβαντόρ Αλιέντε απόένα στρατιωτικό πραξικόπηματου οποίου ηγούνταν ο στρατηγόςΠινοσέτ. Το στρατιωτικό καθε-στώς έμεινε στην εξουσία 16 έτη.Κατήργησε όλα τα πολιτικά κόμ-ματα και τις εργατικές ενώσεις,εκτέλεσε τουλάχιστον 1.500 πο-λιτικούς ακτιβιστές, εξόρισε άλ-λους 15.000 και φυλάκισε, βασά-

νισε και «εξαφάνισε» χιλιάδες άλ-λους. Στόχος της επίσκεψης τουΦρίντμαν ήταν να ενισχύσει τιςπροσπάθειες των Χιλιανών οικο-νομολόγων να πείσουν την κυ-βέρνηση Πινοσέτ να εφαρμόσειτο μονεταριστικό μοντέλο για τημείωση του πληθωρισμού. Κατάτη διάρκεια της παραμονής τουσυναντήθηκε με τον Πινοσέτ μίαφορά για 45 λεπτά.

Έπειτα από όσα σας έδειξα, νομίζω ότιο συνεργάτης σας είναι εκτεθειμένος.Εκτεθειμένος διότι ο καθηγητής πουυπήρξε το είδωλό του έχει κατηγορηθείότι στήριξε μια δολοφονική δικτατορία.Και διότι αυτή την πτυχή της ζωής τουαπέφυγε και να την αναφέρει.

Νομίζω ότι για να ισχύουν οι ηθικέςαρχές που συχνά ο κ. Χατζής επικαλεί-

ΚΑΤΕΡIΝΑΜΕΡΤΖAΝΗέως τις 19 Νοεμβρίου

ΑΒΟUT/ART/MUSIC/POETRY/BOOKSΏρες λειτουργίας: Τετάρτη Παρασκευή17.00‐21.00Σάββατο 12.00‐16.00

Μιαούλη 18, 105 54 Ψυρρή , ΑθήναT. 210 33 14 480info@about‐art.gr www.about‐art.gr

[Νοέμβριος 2011] #13 the books’ jοurnal 11

ται, στη διδασκαλία του και στα κεί-μενά του, πρέπει να αφορούν και τονκαθηγητή, όχι μόνο τα πρόσωπα πουσυναντά στην επιστημονική έρευνά του.Και νομίζω εδώ ότι ο κ. Χατζής κάνειατόπημα όταν κρύβει μια σκοτεινήπτυχή του ειδώλου του.

Συμπέρασμα: το ταξίδι του Φρίντμανστη Χιλή του Πινοσέτ του αφαίρεσεκάθε επιχείρημα ηθικών κινήτρων. Σ’αυτόν και στους επιγόνους του. Αυτόςπρόταξε τον κυνισμό. Κι ο κ. Χατζήςπροτάσσει μια αγιογραφία χωρίς βά-θος. Υπάρχει άραγε απάντηση;Με τιμή,

— ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΑΛΙΚΟΓΛΟΥΦοιτητής – Πανεπιστήμιο Κρήτης,

Ηράκλειο

Ο συνεργάτης μας Αριστείδης Χατζήςανταπαντά:

Αφού ευχαριστήσω τον κ. Τσαλίκογλουγια την επιστολή του και τα σχόλιά τουστο κείμενό μου θα ήθελα να κάνω τιςεξής παρατηρήσεις:

(α) Η επίσκεψη του Φρίντμαν στηΧιλή είναι όντως μια πολύ σοβαρή καιπολυσυζητημένη υπόθεση η οποία εγεί-ρει πολλά ζητήματα. Για τον λόγο αυτόεπέλεξα αντί να κάνω μια σύντομη ανα-

φορά σ’ αυτό το κείμενο να γράψω έναολόκληρο ξεχωριστό άρθρο το οποίοπρόκειται να δημοσιευθεί στα Νέα. Γιανα μην επαναλάβω ολόκληρο το άρθροθα τονίσω μόνο ότι ο Φρίντμαν κακώςπήγε στη Χιλή και πολύ κακώς συνα-ντήθηκε με τον Πινοσέτ (σε καμία πε-ρίπτωση όμως δεν στήριξε ή υποστήριξετο καθεστώς). Δεν ήταν ένας απλός οι-κονομολόγος, ήταν (και παραμένει)σύμβολο για τους φιλελεύθερους πα-γκοσμίως. Ο τρόπος που αποσυνέδεσετην πολιτική από την οικονομική ελευ-θερία ήταν απαράδεκτος και λανθα-σμένος. Δεν υπάρχει πολιτική ελευθερίαχωρίς οικονομική αλλά και οικονομικήχωρίς πολιτική. Εφ’ όσον επισκέφτηκετην Χιλή θα έπρεπε να θέσει ως πρώτοστόχο την καταδίκη του αυταρχισμούτης χούντας και έπειτα την απελευθέ-ρωση της αγοράς.

(β) Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι οΦρίντμαν δεν πήγε μόνο στη Χιλή αλλάεπισκέφτηκε και την Ανατολική Ευ-ρώπη και, κυρίως, την Κίνα. Την Κίναμάλιστα την επισκέφτηκε τρεις φορές,τη μία μετά από πρόσκληση του Κομ-μουνιστικού Κόμματος. Περιέργως αυτόδεν πειράζει κανέναν. Φαντάζομαι ότι οκ. Τσαλίκογλου δεν το γνώριζε, ειδάλ-λως θα όφειλε να μας επιτιμήσει και γι’αυτό. Θα είχε την υποχρέωση, αν τογνώριζε, να είναι πολύ αυστηρότερος

τηρουμένων των αναλογιών (σε εγκλή-ματα και παραβιάσεις δικαιωμάτων).

(γ) Δεν γνωρίζω τον κ. Τσαλίκογλουαλλά είμαι σίγουρος πως έχει στείλειπολλές ανάλογες επιστολές καθώς οιεπισκέπτες δικτατόρων είναι πολλοί,οι δε φίλοι δικτατόρων είναι ακόμαπερισσότεροι, ιδίως στην Ελλάδα.Φαντάζομαι πόσες επιστολές θα έχειήδη στείλει π.χ. για όσους εγκωμιά-ζουν τον Φιντέλ Κάστρο (έναν απότους χειρότερους δικτάτορες του 20ούαιώνα) ή τους φίλους του Φιντέλ Κά-στρο. Μόνο με τον Γκαμπριέλ Γκαρ-σία Μάρκες (φανατικό θαυμαστή τουανθρώπου που κυβερνά δικτατορικάτην Κούβα για πάνω από μισό αιώνα)αν ασχοληθεί θα έχει ένα πλήρες πρό-γραμμα.

(δ) Αλλά ενώ δεν γνωρίζω την επι-στολογραφική δραστηριότητα του κ.Τσαλίκογλου, έχω, νομίζω, μια καλήεικόνα της ανάλογης δραστηριότηταςόσων έχουν αναλάβει εργολαβικά την«καταδίκη» του Μίλτον Φρίντμαν γιατην επίσκεψή του στη Χιλή. Ενώ διαρ-ρηγνύουν τα ιμάτιά τους για τη 45λε-πτη συνάντηση του Φρίντμαν με τονΠινοσέτ πριν από 36 χρόνια δεν φαί-νεται να τους απασχολεί καμία άλληεπίσκεψη, συνεργασία, συνενοχή,ακόμα και προσκύνημα σε δικτάτορες,τυράννους και άλλα ανθρωπόμορφα τέ-

ρατα που όμως μπορούν να εξιλεωθούνως «προοδευτικοί εχθροί του ιμπερια-λισμού»…

(ε) Τα περί αγιογραφίας, εγκωμίων,ατοπημάτων κλπ. τα αντιπαρέρχομαιως ρητορικά σχήματα χωρίς ουσία. Θαπαρακαλούσα τον κ. Τσαλίκογλου ναδιαβάσει ξανά το άρθρο μου στο Books’Journal μαζί με το άρθρο μου στα Νέα(όταν δημοσιευθεί). Πολύ ευχαρίστωςνα του το στείλω και νωρίτερα, εφ’ όσονθα ήθελε να επικοινωνήσει απ’ ευθείαςμαζί μου. ��

ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣΟι περισσότεροι φίλοι του ΡολάνΜπαρτ (πλην της Τζούλια Κρί-στεβα) στις φωτογραφίες που συνο-δεύουν τη παρουσίαση του βιβλίουτου Ημερολόγιο πένθους ατύχησανστην απόδοσή τους στη γλώσσα μας.Προς επανόρθωση, λοιπόν, ήταν οΦρανσουά Βαλ, ο Φιλίπ Σολέρς καιο Μαρσλίν Πλεϊνέ.

Το βιβλίο του Σιντάρτα Μακίρτζι Οαυτοκράτορας όλων των ασθενειών, μιαβιογραφία του καρκίνου, θα κυκλοφο-ρήσει μέσα στο 2012 από τις εκδό-σεις Μεταίχμιο.