NYE VOSSEBANENMODERNISERING OG REVITALISERING AV VOSSEBANEN FRAM MOT 2019

VISJON 2019 Innan 2019 har Nye Vossebanen... 3

INNLEIING Vossebanen - del av eit framtidsretta transportsystem 4Kvifor satsing på Vossebanen? 4

VOSSEBANEN I DAG Funksjon 6Rutetilbod og materiell 6Trafikk 8Reisetid 8Omland 9Reisetypar og konkurranseflater 10Arbeidreiser 11Fritidsreiser 12Turistreiser 13Godstransport 14Kva vil kommunane med Vossebanen? 14

HOVUDUTFORDRINGAR Samfunnsutvikling, regionbygging og miljø 16Den effektive, trygge og gode reisa 17

NYE VOSSEBANEN - TILTAK Banenett / infrastruktur 18Materiell 18Drift og ruteopplegg 19Takst- og billetteringssystem 19Stasjons- og knutepunktsutvikling 19Informasjon, marknadsføring og merkevarebygging 19

INNHALD

Foto og illustrasjonar:Bergen kommune: side 15 plankartFlåm Utvikling AS: side 10,12,13Hordaland Reiselivslag/Rolf M. Sørensen: side 7 (Bergensbanen)Jernbaneverket: side 14Norconsult: side 2,5,6,7,8,9,10,16Rallarvegen.com: side 12Stasjonsdatabasen, NJK Forsk.: side 7 (historisk Voss stasjon)Vaksdal kommune: side 5,7,14 Tettanes vest og Vaksdal, 15Voss kommune: side 5,6,14 kart Nyrefeltet

Vaksdal kommune Voss kommune

VISJON 2019

Innan 2019 har Nye Vossebanen:

Reisetid på under 1 time med lokaltog mellom Bergen og Voss

1 million reisande med lokaltog Bergen - Voss per år

1,5 millionar reisande med lokaltog Bergen - Arna per år

Styrka posisjonen som ”reiselivsbanen” til både Flåmsbana og Bergensbanen

Stive rutetider der rutetabellen er lett å hugse

Avgang kvar time mellom Voss og Bergen, med halvtimes avgang i rushtida

Fire tog i timen mellom Arna og Bergen, fem/seks medrekna tog til/frå Voss

Moderne og universelt utforma stasjonar og togsett

Billettsystem som sikrar ”saumlause” reiser med tog, buss, bybane, og båt

Løyst kapasitetsproblema og medverka til innkorting av Bergensbanen

Eit attraktivt tilbod for alle grupper reisande

Ein bane Ein region Førstevalet for alle

”Nye” Vossebanen - del av eit framtidsretta transportsystem

Eit felles løft Hordaland fylkeskommune, Bergen kommune, Vaksdal kommune, Voss kommune, Jernbaneverket, NSB, og Flåm Utvikling AS, ser på utvikling av Vossebanen som ei særs viktig langsiktig satsing. Dette gjeld både omsynet til dei reisande, til Bergensbanen, og til regionen og enkeltstadene Vossebanen tener. Gjennom dette dokumentet vil ein markere eit felles initiativ for å utvikle Nye Vossebanen innan år 2019. Utgreiinga tek mål av seg til å svare på:

- Kvifor skal vi satse på modernisering og revitalisering av Vossebanen?- Kva er situasjonen og utfordringane for Vossebanen og regionen?- Korleis kan vi skape den ”nye” og vitale Vossebanen?

Kvifor satsing på Vossebanen?

Utviklinga har stagnert Etter over hundre år i teneste, med stegvise innkortingar og moderniseringar, er Vossebanen eit oppegåande transportsystem med ei stabil trafikkutvikling. Likevel har manglande løyvingar og utvikling dei siste tiåra bidrege til at Vossebanen og kvaliteten på tilbodet har stagnert. Dette er eit problem i første rekkje for regionen og byområdet Vossebanen tener, men også for heile Bergensbanen.

Det er samansette årsaker til at Vossebanen i dag ikkje framstår som eit moderne og effektivt transportsystem. Kapasitetsproblem, materiell, reisetid, komfort, frekvens, og fleire andre forhold gjer at banen ikkje maktar å hevde seg i konkurransen mot andre transportmiddel og vere ei drivkraft i samfunnsutviklinga i regionen. Større og utvida bu- og arbeidsmarknadsregionar med auka transportbehov og krav til mobilitet, er i dag i første rekkje basert på kraftig vekst i privatbilismen.

Satsing på Vossebanen er godt politisk forankra på alle nivåDet er både lokale, regionale, nasjonale og globale grunnar for ei modernisering og revitalisering av Vossebanen. Oppsummert vil dei viktigaste grunnane vere:

Felles bu-, arbeids- og serviceregion for Bergensområdet og regionen aust for BergenUtvikling av Vossebanen som ”forstadbane” til Bergen og Bergensområdet kan i langt større grad utnyttast som ei drivkraft for utvikling og vekst i kommunane og regionen aust for Bergen.

Utvikling av gods- og persontransporten på Bergensbanen Utvikling av Vossebanen sikrar kapasitetsauke, oppgradering og innkorting av Bergensbanen; eit viktig bidrag til meir overføring av gods frå veg til bane, og vesentleg redusert reisetid Oslo-Bergen. Styrking av Vossebanen som ”reiselivsbanen”Vossebanen og Bergensbanen, i samarbeid med Flåmsbana, er nøkkel til vidare utløysing av eit stort internasjonalt reiselivspotensial. Vossebanen er samtidig ”utfartsbanen” for Bergensområdet.

Miljøriktig transport, og løysing av lokale transport- og miljøproblem i Bergen Miljø- og klimautviklinga understrekar at framtidas transportsystem i langt større grad må baserast på kollektive løysingar utan bruk av fossilt brensel og utslepp av klimagassar. Kollektiv nærtrafikk med jernbane, samankopla med bybane og øvrig kollektivsatsing, er avgjerande for å løyse trafikk- og miljøproblema som etterkvart hopar seg opp i Bergen.

4

INNLEIINGVossebanen, jernbanestrekninga Bergen-Arna-Voss-Myrdal, er den vestlege delen av Bergensbanen. Vossebanen er ei hovudåre i kommunikasjonsnettet i Hordaland og regionen aust for Bergen.

Bergen

Voss

Myrdal

BERGEN

ARNA

TAKVAM

TRENGEREID

BOGEGREND

VAKSDAL

STANGHELLE

DALE

BOLSTADØYRI

JØRNEVIK

EVANGER

SEIMSGREND

BULKEN

VOSS

GJERDÅKER

YGRE

KLØVE

URDLAND

ØYEFLATEN

SKIPLE

REIMEGREND

VOLLI

EGGJAREID

MJØLFJELL

LJOSABOTN

ØRNEBERGET

VIEREN

UPSETE

MYRDAL

Regional utvikling i Hordaland

I Hordaland fylkeskommune sin visjon for miljø, areal- og transportpolitikken står det følgjande:Hordaland skal utvikle levedyktige regionar og attraktive lokalsamfunn, med eit nett av vekstkraftige sentra og Bergen som landsdelssenter. Eit heilskapleg og samanhengande transportsystem skal byggjast ut med tilfredsstillande standard, Universell utforming skal leggjast til grunn.

Hordaland fylkeskommune seier om transporttilbodet i Hordaland at det skal:

- Medverke til ei positiv verdiskaping og sikra robuste bustad-og arbeidsmarknadsregionar.- Medverke til å oppnå viktige miljøpolitiske målsettingar.

Det vert vidare streka under at transportknutepunkt med overgang mellom ulike transportformer skal utviklast vidare for å sikre gode overgangar for dei reisande.

Nasjonal satsing på jernbane

Frå Soria Moria erklæringa: ”Jernbanen skal være en attraktiv, tidsmessig, miljøriktig og god transportløsning for personer og gods. For å utløse det potensialet som ligger i denne transportformen må det en betydelig styrking til. Dette medfører at dagens skinnegang rustes opp og utbygging av dobbeltspor, særlig rundt de største byene, prioriteres.” St.meld. nr. 24 (2003-2004) Nasjonal transportplan 2006-15 trekkjer opp mål og strategiar for transportpolitikken. Hovudmålet er å utvikle eit meir effektivt transportsystem i alle deler av landet innan ramma av regjeringa sine mål om høg trafikktryggleik og omsyn til miljøet.

Eit effektivt transportsystem skal mellom anna:

- Bidra til å nå overordna velferdsmål og sikre busetjing og utvikling av eit livskraftig næringsliv i alle delar av landet- Fremje utvikling av vekstkraftige regionar gjennom betra framkome og redusert reisetid- Medverke til at fleire vel kollektivtransport framfor bruk av bil i storbyområda av omsyn til helse, miljø og arealbruk

Jernbaneverket vil prioritere å oppgradere heile strekningar, inklusive stasjonar/terminalar og service, tilgjenge og informasjon til dei reisande.

Er det nokon samanheng mellom Kyoto og Myrdal...?

Gjennom Kyoto-avtalen har Noreg forplikta seg til å ta klimatrusselen på alvor og redusere utslepp av klimagassar. Transportsektoren står idag for omlag ein tredel av CO2-utsleppa i Noreg, og klimautviklinga i det siste understrekar behovet for ei snarleg kursendring i transportpolitikken. Jernbanetransport basert på ”rein” vasskraft er her eit satsingsområde. Særleg flytransporten men også privatbilismen kan truleg vente kraftig auka miljøavgifter framover. Negative virkemiddel er likevel ikkje nok. Oppgradering av Vossebanen og Bergensbanen til eit moderne og effektivt transportalternativ, vil vere eit bidrag til å oppnå ønska endringar i folk sine daglege val av reisemiddel.

Funksjon

Tener by og land i arbeid og fritidVossebanen manglar mykje på å vere eit moderne kollektivsystem, men er likefullt ein trufast slitar som har mange viktige funksjonar:

Vossebanen tener by og land, og er viktig for integrasjon og utvikling langs banen aust for Bergen sentrum, i Arna, i Vaksdal og Voss.

Vossebanen mellom Arna og Bergen er ein ”arbeidshest” som årleg har over 900.000 arbeids- og fritidsreiser til og frå sentrum. Dette tilsvarar rundt 2.600 reisande per dag.

Vossebanen er ein viktig del av Bergensbanen. Mange av dei flottaste partia av Bergensbanen ligg her, men også mange av problema og utfordringane som er felles for Vossebanen og Bergensbanen.

Vossebanen er ”utfartstoget” for rekreasjon og fritidsreiser, særleg for Bergensområdet i retning Voss og Raundalen.

Vossebanen er opplevings- og turisttoget som fraktar turistar til og frå den spektakulære Flåmsbana i rundreisa ”Norway in a Nutshell”. Banen er også ein del av rundreiser for turistmål i Hardanger.

6

Fakta Vossebanen Strekninga mellom Bergen og Voss er 86 kilometer lang, med 12 mellomliggjande stasjonar. Køyretid er omlag 1:05 med ekspresstog og 1:15 med lokaltog. Vidare frå Voss til Myrdal er det 50 km, med 16 mellomliggjande stasjonar. Passasjertrafikken mellom Bergen og Arna er vel 900.000 reisande per år. Mellom Bergen og Voss er det tilsvarande opp mot 450.000, og mellom Voss og Myrdal rundt 140.000 reisande. Bergensbanen, med regiontog mellom Bergen og Oslo, har omlag 625.000 passasjerar som årleg passerer Finse.

Rutetilbod og materiell

Tilfredsstiller ikkje moderne kravMellom Bergen og Voss er det dagleg rundt 15 avgangar i kvar retning. Strekninga Bergen - Arna, som er den mest trafikerte einspora jernbanestrekninga i Nord-Europa, har dagleg 48 avgangar i kvar retning. Rutetilbodet er ikkje optimalt, har ikkje fullt ut stive ruter, og vert avgrensa av kapasitetsproblem. Det manglar også ein del på optimal samordning med annan kollektivtrafikk, der rutetider ikkje klaffar for overgang mellom tog og buss. Også rutetilbodet på kvelds- og nattestid, og i helgene, kunne vore betre. Vossebanen har ein gunstig retningsbalanse mellom arbeidsreiser og fritidsreiser. Dei fleste arbeidsreisene går i retning Bergen om morgonen og Voss om ettermiddagen. For fritids- og utfartsreisene er det motsett. Vognmateriellet er gamalt og ikkje tilpassa dagens behov i forhold til ulike reisetypar.

VOSSEBANEN I DAG

Lang og innhaldsrik historie...

Vossebanen vart opna som ein smalspora jernbane 10.juli 1883. Femten år seinare vart storsatsinga med bygging av Bergensbanen vedteken, og Vossebanen vart etter dette ombygd til breidspora bane. Strekninga Voss - Myrdal vart teken i bruk sommaren 1906, og den 27. november 1909 vart Bergensbanen offisielt opna, eit anlegg som kosta meir enn eit norsk statsbudsjett. Det var på det meste 2.200 mann som arbeidde med bygging av Bergensbanen, og det var i alt over 15.000 mann innom anlegget. Vossebanen vart bygd om til elektrisk drift i 1954, og heile Bergensbanen var ferdig omlagt til elektrisk drift i 1964. Samstundes vart det gjennomført store og viktige lineomleggingar ved at Ulrikstunnelen og Arnanipatunnelen vart tekne i bruk.

Blant verdas vakraste...

Bergensbanen ligg øvst på Chicago Tribune si liste over verdas vakraste togreiser. I 2005 rangerte reiselivseksperten Gary Warner frå California sine ti favoritt-togruter i Chicago Tribune. Han reiser mykje med tog og har gjort ei grundig vurdering av strekningane. Her vert vurdert alt frå fart og høgteknologi til naturopplevingar og komfort, og Bergensbanen kjem best ut.

- Dette er kjempehyggeleg, seier kommunikasjonsdirektør i NSB, Arne Wam. Han peikar på at det ikkje er første gongen at Bergensbanen får internasjonal heider. - Vi hadde ei tilsvarende kåring for eit par-tre år sidan der Bergensbanen vart kåra til verdas mest spennande togrute.

ModalenMasfjorden

Lindås

Radøy

Meland

Austrheim

Fedje

Øygarden

Askøy

Fjell

Sund Os

Austevoll

Tysnes

Fusa

Samnanger

Stord

Vaksdal

Voss

Kvam

Fitjar

Bømlo

Sveio

Kvinnherad

Jondal

Etne

Odda

Ullensvang

Eidfjord

Ulvik

Granvin

Bergen

Osterøy

Aurland

Vik

Nesttun

Osøyro

ARNA

Åsane

Eikelandsosen

Straume

Kleppestø

Frekhaug

Knarvik

Manger

Norheimsund

Øystese

Leirvik

Svortland

Husnes

Storebø

Bergen sentrum

BERGEN

VAKSDAL

STANGHELLE

DALE

VOSS

MYRDAL

Takvam

Trengereid

Bogegrend

Bolstadøyri

JørnevikEvanger

Seimsgrend

Bulken

Gjerdåker

Ygre

Kløve

Urdland

VolliReimegrend

Skiple

Eggjareid

Mjølfjell

Ljosabotn

Ørneberget

Vieren

Upsete

Oslo

Flåm

Øyeflaten

Trafikk

Stabil utviklingVossebanen har ei stabil trafikkutvikling dei siste åra. Det er registrert ein moderat vekst, særleg for strekningane Bergen- Arna og Voss-Myrdal. Totalt har Vossebanen i dag nær 1,5 millionar reisande per år. Regiontogtrafikken Bergen- Oslo som også trafikkerer strekninga, er då ikkje medrekna. Størst trafikk er det mellom Arna og Bergen, der det i gjennomsnitt er 2.300 reisande med ”Arnalokalen” per døgn. I tillegg er det rundt 250-300 reisande mellom Bergen og Arna som nyttar lokaltoga som går til/frå Voss. Mellom Bergen og Voss er det i gjennomsnitt rundt 1100 reisande, og mellom Voss og Myrdal rundt 400 reisande per døgn med Vossebanen.

8

Reisetid

Det raskaste alternativetReisetid er eitt moment i folk sine daglege val av reisemiddel. Samanlikna med bil og buss, er Vossebanen allereie i dag det klart raskaste transporttilbodet mellom Bergen sentrum og Voss, med reisetid på ein time og eit kvarter. Mykje av skilnaden i reisetid kjem av at strekninga Bergen-Arna går vesentleg raskare med tog. Vossebanen, særleg Bergen-Arna, har dei siste åra også utmerka seg positivt ved å vere punktleg.

Redusert reisetid viktig for konkurransekraftaVal av reisemiddel er likevel også svært avhengig av ei rekkje andre faktorar enn reisetid; knytt til utgangspunkt og mål for reisa, kostnader, reiseføremål og liknande. For Vossebanen, og oppfylling av transport- og miljøpolitiske mål, er det difor svært avgjerande å sikre redusert reisetid for å styrke konkurransekrafta i første rekkje mot privatbil. Med ei satsing og modernisering av banen, vil reisetida mellom Bergen og Voss kome ned i under 1 time med lokaltog. Dette er heilt avgjerande for nytt rutetilbod med timesfrekvens og reduserte kostnader ved innkjøp av nytt vognmateriell.

Figur 1 Trafikkutviklinga på Vossebanen. I statistikken for lokaltog Bergen-Voss-Bergen (*) gjeld noko av trafikken passasjerar som nyttar desse toga til å reise mellom Arna og Bergen. Utfrå teljingar som er gjort, stipulerer NSB denne andelen til ca 100.000 reisande per år. Det må også presiserast at statistikken for Vossebanen ikkje omfattar reisande som nyttar regiontog (Oslo-Bergen). Kjelde: NSB

736775 773 770

795 801836

552

496 491 476 494 502 507

108 112 110 110 115 118 139

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

NSB Bergen - Arna - Bergen ("Arnalokalen")NSB Bergen - Voss - Bergen *NSB Voss - Myrdal - Voss

oppgitt i 1000 passasjerar

000

8

17

25

44

59

73

0

30

38

50

65

83

103

96

77

58

23

30

42

55

45

34

19

12

0

20

40

60

80

100

120

Ber

gen

Arn

a

Tre

nger

eid

Vak

sdal

Dal

e

Eva

nger

Vos

s

min

ut t

Buss

Privatbil

Lokaltog

Lokaltog i 2019

Figur 2 Reisetider med buss, bil og tog i minuttar frå Bergen sentrum. Det er også vist stipulert reisetid med tog når Vossebanen er ferdig modernisert. Kjelder: Rutetabellar, Visveg.no, Jernbaneverket

Omland

Stort omland og potensialBåde arbeids- og fritidsreiser med Vossebanen er naturleg nok viktige i dei tre primærkommunane Bergen, Vaksdal og Voss. For folk i tilgrensande kommunar som Osterøy, Samnanger, Fusa og Kvam, er særleg strekninga Arna-Bergen, med parkering i Arna, eit alternativ for arbeids- og fritidsreiser til og frå Bergen sentrum. Tilsvarande gjeld også kommunane i Hardanger og Sogn, der Voss er eit aktuelt omstigingspunkt for reiser til Bergen. Ein modernisert Vossebane saman med nye og betra kommunikasjonar som Hardangerbrua, ny Rv13 Granvin-Voss, og ny tunnel under Vikafjellet, vil bidra til at regionen aust i fylket kan utvikle ein felles arbeidsmarknad med Bergensområdet.

For fritidsreiser er omlandet med aktuelle reisande ikkje så lett å avgrense. Som ”utfartstog” frå Bergensområdet er Vossebanen eit godt alternativ for folk i dei næraste nabokommunane til Bergen i vest, der ein har gode busstilbod til Bergen sentrum og jernbanestasjonen. For kommunane i indre Hardanger, heilt inn til Odda, vert Vossebanen nytta i fritidsreiser til og frå Bergen.

Totalt bur det i dag rundt 285.000 i dei kommunane der både arbeids- og fritidsreiser med Vossebanen er mest aktuelt. Totalt innbyggjartal aukar til rundt 370.000 om ein tek med kommunane der Vossebanen i første rekkje er eit alternativ for fritidsreiser. For heile området er forventa ein folketalsvekst på vel 11 prosent fram mot år 2019. Innanfor primærområdet til banen er det særleg venta folkeauke i Bergen med Arna bydel, og i Voss kommune.

9

Figur 3 Inndeling av det viktigaste omlandet som har Vossebanen som transporttilbod.

ModalenMasfjorden

Lindås

Radøy

Meland

Austrheim

Fedje

Øygarden

Askøy

Fjell

Sund Os

Austevoll

Tysnes

Fusa

Samnanger

Stord

Vaksdal

Voss

Kvam

Fitjar

Bømlo

Sveio

Kvinnherad

Jondal

Etne

Odda

Ullensvang

Eidfjord

Ulvik

Granvin

Bergen

Osterøy

Aurland

Vik

Nesttun

Osøyro

ARNA

Åsane

Eikelandsosen

Straume

Kleppestø

Frekhaug

Knarvik

Manger

Norheimsund

Øystese

Leirvik

Svortland

Husnes

Storebø

Bergen sentrum

BERGEN

VAKSDAL

STANGHELLE

DALE

VOSS

MYRDAL

Takvam

Trengereid

Bogegrend

Bolstadøyri

JørnevikEvanger

Seimsgrend

Bulken

Gjerdåker

Ygre

Kløve

Urdland

VolliReimegrend

Skiple

Eggjareid

Mjølfjell

Ljosabotn

Ørneberget

Vieren

Upsete

Oslo

Flåm

Øyeflaten

Arbeids- og fritidsreiser - primærkommunar Bergen, Vaksdal, Voss

Arbeids- og fritidsreiser - øvrige kommunar

Fritidsreiser - øvrige kommunar

Kommunar Innbyggjarar 2006 Innbyggjarar 2019 Arbeidspl. 2005

Bergen 242.158 270.207 138.882

herav Arna bydel 12.300 15.551

Vaksdal 4118 4.085 1.535

Voss 13.830 14.310 6.285

Sum primærkommunar: 260.106 288.602 146.702Osterøy, Samnanger, Fusa, Kvam, Granvin, Ulvik, Aurland, Vik 28.310 28.287

Os, Askøy, Sund, Fjell, Meland, Eidfjord, Ullensvang, Odda 81.281 94.586

Totalt for alle kommunane: 369.697 411.475

Reisetypar og konkurranseflater

Dei reisande har ulike behovPendlaren: nyttar toget dagleg for å kome til og frå arbeid eller skule. Pendlaren krev tidseffektive og praktiske transport-løysingar mellom heim og arbeidsplass, løysingar som gir ei sikker reisetid og som ikkje er for kostnadskrevjande. Ho eller han er samtidig følsomme for tidstap og ulemper ved byte av reisemiddel, og bruk av eigen bil er gjerne alternativet til tog. Eit ynskje frå mange pendlarar vil vere å kunne nytte reisetida til arbeid. Her vil Vossebanen kunne ha ein fordel om vognmateriellet vert betre tilrettelagt for det.

Fritidsreisaren: nyttar toget av og til i samband med handleturar, fjellturar, opplevingsturar, og andre fritidsaktivitetar. Fritidsreisaren ynskjer at toget går når ho eller han skal reise; anten dette er ein tur til hytta på Reimegrend – eller at det går eit tog attende til Voss seint om kvelden ein kan ta etter restaurant- og teaterbesøk i Bergen. Tilrettelegging for transport av ski og sykkel er viktig.

Turisten: nyttar toget i samband med ferie- og cruiseopphald i Noreg, og er ofte svært målretta i sine reiser. Vossebanen er saman med Flåmsbana eit internasjonalt reiselivsprodukt der arrangerte rundreiser for større reiselag dominerer. I tillegg kjem nordmenn og utanlandske turistar som kjøper og gjennomfører slike rundreiser på eiga hand. Turisten set pris på komfort, men set kan hende utsikt og reiseinformasjon høgare.

10

Arbeids- og fritidsreiser mellom Bergen og ArnaDei 836.000 reisande med ”Arnalokalen” er alle i kategorien arbeids-/ skulereiser eller fritidsreiser. Utfrå reisevaneundersøkinga RVU2000 for Bergensområdet kan ein grovt lese at andelen arbeids-/skulereiser blant dei togreisande er omlag 50 prosent. Utvalet er her likevel lågt. Ei spørjeundersøking i 2002 indikerer ein noko høgare andel. Talet på faste brukarar av månadskort og ungdomskort er vanskeleg å få ut på strekning fordi det er ulike aktørar som sel og forvaltar desse ordningane (NSB-kort, kombikort tog/buss, ungdomskort).

Ein fjerdedel turistreiser på lokaltoga Bergen - VossAv omlag 507.000 reisande med lokaltog Bergen-Voss er det rundt 125.000 turistreiser (rundreiser). Talet på arbeids- eller fritidsreiser er dermed rundt 375.000. Omlag 100.000 av desse gjeld likevel reisande Bergen-Arna som nyttar lokaltoga til Voss.

Turistreisene dominerer strekninga Voss - MyrdalAv omlag 139.000 reisande med lokaltoget mellom Voss og Myrdal, vil rundt 125.000 vere turistreiser. ”Hyttetrafikk” i helgene til og frå Raundalen vert av NSB grovt vurdert til 4-5000 reisande i året. I tillegg vil det vere ein del arbeids- og fritidsreiser for dei fastbuande på strekninga.

Rammeavtalen mellom staten og NSB om jernbaneproduksjon går fram til utgangen av 2010. Bergensområdet får rundt 70 millionar i statsstøtte til lokaltrafikk, fordelt med 19,1 millionar kroner til Bergen-Arna, og 50,7 millionar kroner vidare til Voss. Lokaltrafikken i Oslo-området får til samanlikning 603 millionar. (BT 25.01.2007)

40001 %

60001 %

12000024 %

37700074 %

Turistreiser - rundtur, arrangertTuristreiser - rundtur, enkeltbillettFritidsreiser - skitogpakkeArbeids- og fritidsreiser øvrig

Turistreiser -rundtur, arrangert

Turistreiser -rundtur, enkeltbillett

Arbeids- ogfritidsreiser

Figur 4 Reisetypar

Bergen - Voss - Bergen

Voss - Myrdal - Voss

Opptil ein firedel av bilbrukarane kan bli kollektivreisandeI samband med konsekvensutgreiing (KU) for dobbeltspor Arna-Fløen , vart det over ein dag i november 2002 gjennomført ei undersøking blant bilistar, buss- og togpassasjerar i eit snitt mellom Arna og Voss (SCC). I tillegg vart alle togbrukarar mellom Arna og Bergen inkludert. Det vart spurt etter føremål med reisa, fakta om sjøve turen, årsak til val av transportmiddel, og kva endringar som måtte til for å velje kollektivt. Materialet er usikkert, men kan likevel indikere noko om konkurranseflater mellom ulike reisemiddel i Vossebanen sitt influensområde.

Blant dei togreisande denne dagen utgjorde arbeids- og skulereiser 62 prosent. Det er usikkert korleis dette fordeler seg på passasjerar mellom Arna-Bergen og Voss-Bergen. Tilsvarande andel arbeids- og skulereiser for bil var 33 prosent i snittet mellom Voss og Arna.73 prosent av dei togreisande hadde Bergenhus bydel som målpunkt. Bilistane har i større grad område utanfor sentrum som mål. Opptil 25 prosent av bilistane har likevel svart slik at potensialet for overføring til kollektivtrafikk er tilstades.

Arna har svært gode føresetnader for kollektivsatsingSamla kollektivandel mellom Arna og sentrale bydeler i Bergen er i dag på 40 prosent, og mellom Arna og Bergenhus bydel er kollektivandelen 47 prosent. Dette er dei høgaste kollektivandelene i heile byområdet, og kan i stor grad tilskrivast den korte reisetida på 8 minutt til sentrum med Vossebanen. Med vesentleg betra tilbod og frekvens er målet å auke denne andelen ytterlegare. Ein forventa folkeauke i Arna på 27 prosent fram mot år 2019 vil byggje opp under potensialet for kraftig vekst i lokaltrafikken mellom Bergen og Arna. Konsekvensutgreiinga for nytt dobbeltspor gjennom Ulriken viser at 15 min frekvens (utan andre tiltak) kan gi ein vekst i lokaltogtrafikken mellom Bergen og Arna opp mot 50 prosent fram til 2015. Transportmodellen som er nytta er likevel usikker, og det er grunn til å tru at vekstpotensialet fram mot 2019 vil vere større om det samtidig også vert gjennomført ei rekkje andre moderniseringstiltak.

Arbeidsreiser

Pendling mellom kommunanePendlingsstatistikken (SSB) viser at rundt 800 av innbyggjarane i Voss og Vaksdal i dag har arbeid i Bergen kommune. Bergen er også ein svært viktig arbeidsstad for folk i mange av dei øvrige kommunane i omlandet til Vossebanen. Frå Bergen er det rundt 300 som pendlar til kommunane Vaksdal eller Voss. Det er også ei viss utveksling av arbeidstakarar mellom Voss og Vaksdal, omlag 60-70 kvar veg.

Kritiske faktorar for arbeidsreiser med VossebanenDei mest mest kritiske faktorane for arbeidsreiser og pendling med Vossebanen kan i dag oppsummerast som:

For lang reisetid mellom Bergen og VossFor låg frekvens mellom Bergen og Arna

Saman med andre moderniseringstiltak vil særleg innkorta reisetid til under ein time mellom Voss og Bergen auke potensialet for pendling, med Vossebanen som transportåre i ein felles bu- arbeids- og serviceregion. 45 minuttar reisetid er ei normal grense for vilje til arbeidspendling, men med eit høgstandard skinnegåande tilbod aukar denne grensa iallefall opp til ein time. Mellom Arna og Bergen vil dobla frekvens gjere banen og strekninga meir attraktiv også for folk i nabokommunar som Osterøy, Samnanger, Fusa og Kvam.

11

Figur 5 Pendlingsmatrise med utgangspunkt i arbeidsstad i primærkommunane til Vossebanen, 2005 (SSB).

PENDLING BustadArbeidsstad Bergen Vaksdal Voss Osterøy Samn. Fusa Kvam Ulvik Granvin Vik

Bergen 107380 351 429 1185 457 222 294 20 23 46

Vaksdal 151 1240 67 14 12 - 2 3 6 -

Voss 136 60 5701 8 12 2 40 46 103 3

Tilgang til fritids- og servicetilbod i regionale og lokale sentraVossebanen gir transporttilbod til overordna fritids- og servicetilbod i Bergen sentrum for eit stort omland. I tillegg er banen viktig for tilbodet internt i kommunane og tilgang til sentra som Voss, Dale, Vaksdal og Arna. God tilgang til sentra og fritidsaktivitetar er kvalitetar som er viktige for busetnad og utvikling for dei mindre stadene langs banen.

Skibillett, alt i eitt Vossebanen er utfartstoget for heile Bergensområdet. ”Skibillett” til Voss har her i mange år vore eit velbrukt tilbod. Dette er eit skreddarsydd samarbeid mellom NSB, Tide, og skiheisane på Voss. Volumet er svært avhengig av sesong og snø-tilhøva, men trafikken er normalt mellom 5.000 og 10.000 reisande per år.

12

Fører til RallarvegenVossebanen / Bergensbanen er også ei avgjerande transportåre for friluftsaktivitetar på fjellet. Sykling langs Rallarvegen mellom Finse og Myrdal er blitt ein stor attraksjon. I løpet av hektiske 5-6 veker frå midten av juli, fraktar NSB årleg kring 20.000 syklistar med ”sykkeltoget” mellom Bergen og Geilo, mange av desse frå vest. Enda fleire syklistar langs Rallarvegen føreset at ein strekkjer sesongen, noko jernbanen må prøve å følgje opp.

Vossebanen sikrar hytteutfartenHelgeutfart til hytteområda langs Vossebanen har lange tradisjonar. Særleg i periodar om vinteren vil toget vere det sikraste transportmiddelet til område som Raundalen/Mjølfjell. I samarbeid med busselskap kan Vossebanen også bli eit kollektivt reisealternativ til nyutvikla ski- og hytteområde som Myrkdalen.

Kapasitetsproblem i samband med spesielle arrangement Særleg på Voss er det fleire store årlege arrangement av ulikt slag der potensialet for transport med Vossebanen er stort. Situasjonen i dag er likevel at Vossebanen ikkje har kapasitet til å løyse transportbehovet ved eit arrangement som Voss Cup der 6-7000 fotballspelarar og leiarar pluss familie og vener dominerer Voss og skapar køar og trafikkaos heilt til Arna. Per i dag er det ikkje mogleg å kjøpe gruppereiser på toget i samband med cupen. Etter modell frå ”skibilletten” har NSB prøvd å lage ”jazzbillett” på Vossabanen under Vossajazz. Dette har så langt ikkje vore suksess, men det er opplagt eit trafikkpotensial for banen også ved større arrangement som Vossajazz og Ekstremsportveko.

Fritidsreiser

Turistreiser

Vossebanen er ”reiselivsbanen” Reiselivsnæringa er eit svært viktig satsingsområde for Noreg. Reiselivet er ei av dei aller viktigaste kjeldene til verdiskaping i omlandet til Vossebanen, noko talet på overnattingsdøgn, omsetjing og sysselsette i næringa viser. Flåmsbana og rundreisa ”Norway in a nutshell” er blitt eit omgrep som er kjent i heile verda. Den nye årsrekorden for Flåmsbana er 536.000 passasjerar. Vossebanen fraktar i dag omlag 125.000 turistar til/frå Myrdal og Flåmsbana. Med betre tilrettelegging og utviding av sesongen er potensialet langt større. Det vert satsa hardt på Bergen som innfallsport for utanlandske turistar som også vil oppleve den spesielle ”nøtteturen” som inkluderer Vossebanen.

Unike reisemål i verdsmålestokk Potensialet for vekst i reiselivsnæringa og for Vossebanen vert understreka av stor internasjonal merksemd omkring dei vestnorske fjordane. I 2005 vart Nærøyfjorden saman med Geirangerfjorden ført opp på UNESCO si verdsarvliste som dei villaste og mest storslagne fjordane i verda. I 2006 vart dette ytterlegare styrka ved at National Geographics og 491 internasjonale reiselivsekspertar rangerte desse på topp som dei best bevarte og unike verdsarvlokalitetane i heile verda, framfor både pyramidar og den kinesiske mur. Statusen forpliktar, og veksten framover må leggjast tilrette med utviding av sesongen for Flåmsbana og Vossebanen.

Nye område tek Vossebanen i bruk Hardanger og Eidfjord med ny cruisehamn, legg no tilrette for tilsvarande rundreiser der Vossebanen / Bergensbanen fraktar turistane mellom Voss og Geilo. Viktige vegtiltak som bygging av Hardangerbrua og utbetring av Rv13 Granvin-Voss vil byggje opp under denne satsinga og utvide omlandet for Vossebanen.

13

Flåmsbane-rekord knust igjenDen som trudde at trafikkrekorden på Flåmsbana i fjor var uslåeleg, må tru om att. I år passerer passasjertalet 536.000.

Auken frå 2005 er formidable 61.000 og vel så det, eller om lag 13 prosent.I løpet av dei ni siste åra har trafikken vakse med meir enn 200.000 reisande.

Nominasjonen til UNESCO si verdsarvliste har gjort området rundt Flåm og Nærøyfjorden meir vidkjent enn nokon gong. I år har ein hausta frukter av at området faktisk fekk plass på denne prestisjetunge lista, og at ekspertpanelet til National Geographic Traveller to gonger har stemt Vestlandsfjordane til topps.

Togselskapet Flåm Utvikling har også lykkast med å utvida sesongen til vår og haust, og kanalisera litt av trafikken til morgon og kveld. Både Flåmsbana og rundturen «Norway in a nutshell» går heile året, men det er midt på dagen om sommaren toga er fylt til trengsel.

Trafikken på Flåmsbana låg i overkant av 100.000 reisande frå 1950 til seint på 60-talet. Med rundturen som «motor» dobla passasjertalet seg i løpet av 70-talet. Falklandskrigen gav ein stygg svikt i 1982, men så gjekk kurven rett til vêrs fram mot OL på Lillehammer i 1994. Det året reiste 379.265 med Flåmsbana.

Deretter gjekk det unnabakke til banestrekninga vart privatisert i 1997. Sidan har det gått brattare oppover enn nokon gong, frå 333.287 i 1997 til tett oppunder 536.500 i 2006.

Saksa frå Bergens Tidende 31.12.2006

Godstransport

Sterk vekstSituasjonen for Vossebanen heng nøye saman med utvikling for heile Bergensbanen. Bergensbanen er særs viktig for godstransporten mellom Austlandet og Vestlandet. I dag har tog ein marknadsandel for gods mellom Oslo og Bergen på om lag 60 prosent. Det går dagleg seks godstog kvar veg over fjellet. Eit sjuande er planlagt frå sommaren 2007 i følgje CargoNet. Godstrafikken aukar heile 15-20 prosent årleg og det er grunn til å tru at veksten i godstrafikk vil halde fram. I målsetjinga for Bergensbanen er det lagt opp til at banen skal kunne avvikle ei tredobling av dagens godsvolum mellom Oslo og Bergen. Dette vil ha store verknader for Vossebanen.

Manglande kryssingssporSlik stoda er i dag med manglande kryssingskapasitet, vil meir overføring av gods og prioritering av godstrafikk særleg gå ut over lokaltogtrafikken. Godstrafikken er i større grad enn persontrafikken avhenging av lange kryssingsspor. Det er i dag for få kryssingsspor av tilstrekkeleg lengde mellom Myrdal og Bergen. Dette fører til konflikt mellom gods- og persontog, og i neste omgang til forseinkingar for persontoga.

14

Kva vil kommunane med Vossebanen?

Bustadbygging og fortetting langs banenVossebanen har ein viktig plass i alle dei tre primærkommunane sine overordna planar. Ein ny, rask og moderne Vossebane kan styrkje grunnlaget for busetjing, næringsliv, og “bynært bygdeliv” i Vaksdal og Voss. For Bergen er banen spesielt viktig for utviklinga i Arna bydel. Alle kommunane har betydleg potensial for bustadbygging og fortetting i nærleiken av Vossebanen.

I Voss kommune legg ein no tilrette for meir sentrumsnær bustadbygging i den nye kommuneplanen. I det største enkeltområdet, Nyrefeltet, er det planlagt over 300 bustader. Totalt er det tilgjengeleg byggeareal for inntil 700 bustader i heile kommunen i planperioden. Voss har i tillegg rundt 2500 fritidsbustader, og per idag rundt 500 ledige tomter. Gjennomsnittleg vert det godkjent rundt 80 nye fritidsbustader i året.

Vaksdal kommune ser utvikling av Vossebanen som ein moderne “bybane” som skal gjere det attraktivt å busetje seg i kommunen. Størst potensial for bustadbygging finn ein i Stanghelle, der ein arbeider med planar for rundt 200 bustader på Tettanes Vest ved fjorden. I Vaksdal sentrum har ein to reguleringsplanar under utarbeiding.

I Arna viser prognosane vesentleg auke i folketalet. Bergen kommune har i framlegg til ny arealdel 2006-2017 lagt inn feltutbygging med rundt 900 nye bustader i bydelen i planperioden. Eit stort potensial i fortettingsområde og sentrumsområde kjem i tillegg.

I 2005 frakta Bergensbanen 110.000 transporteiningar (containerar, TEU). Dette tilsvarar 64.000 vogntog !

Bergen kommune - frå framlegg til ny arealdel i kommuneplanen 2006-2017

Planen følgjer opp Bergen kommune sin overordna strategi for knutepunktsutvikling med sentrumsområde med høg utnytting og nye bustadområde i nær tilknyting til sentrum. Eit eige strategikart viser dobbeltspor Bergen-Arna og ein strategi med felles bu- og arbeidsmarknad austover.

Arna- Det er venta ein kraftig vekst i folketalet i bydelen, frå om lag 12000 i dag til nær 16000 i år 2019.- Tidlegare byggeområde for bustader vert oppretthalde, og nokre nye framtidige område er lagt inn i planen.- Kommunedelplan for Indre Arna (2001) legg opp til fortetting og knutepunktsutvikling rundt Arna stasjon.

Vaksdal kommune - ”bynært bygdeliv” - frå kommuneplan 2005-2015

Strategidelen, underkapittel ”Kommunikasjonar”:- Ein av dei viktigaste føresetnadane for å lukkast med eit ”Bynært bygdeliv” er at kommunikasjonane er gode.- Kommunen skal arbeida aktivt for at kommunikasjonane mot Bergen vert betre, med kortare reisetid og lågare kostnader.- Kommunen skal ha ei aktiv rolle for at det vert eit teneleg kollektivtilbod med jernbane og bussar gjennom kommunen.- Vaksdal kommune skal aktivt arbeida for å verta ein del av attraktive buområde i omlandet til Bergen, med ”bybane” og gode vegløysingar er vesentlege føresetnader til stades.

Voss kommune - frå utkast til kommuneplan 2007-2018

Regionsenter og kommunesenter skal utviklast vidare på Vossevangen. Avgrensing av sentrum og sentrumskjernen skal avklarast i reguleringsplan for Vangen. Innanfor sentrum skal det ikkje lokaliserast tilbod med plasskrevjande varer. Jernbanestasjonen er kollektivknutepunkt. Kollektivtransport med rutetilpassing og tilrettelegging skal fremja bruk av kollektivtrafikk til og frå sentrumsområdet, og internt med pendelruter.

JarnbaneNSB er inne i ei omstillingstid med krav til effektivisering og kostnadskutt. Voss stasjon vert i perioden rusta opp med ny perrong mellom spora og tilkomst til denne via kulvert frå dagens perrong. I første omgang vert kulvert bygd fram til perrong mellom spora. Denne skal seinare lengast til Gullfjordungssida. På sikt vil sjølve stasjonsområdet bli utvida mot Evangervegen. Kommunen skal arbeide aktivt mot Jernbaneverket for at planane for skysstasjon blir gjennomført så raskt som råd. For å få ned reisetida mot Oslo er det viktig at Ringeriksbanen vert bygd. Det skal kontinuerleg arbeidast med å sikre eit best mogeleg tilbod for lokaltrafikken mellom Voss og Bergen.

Tiltak 2007-2018- Vidareutvikla samarbeidet mellom kommune, busselskap og NSB for snarast mogeleg å få til skysstasjon. - Ein føreset at skysstasjon ved NSB skal innehalda både busshaldeplass (stasjon) og drosjestasjon.- Prioritera gode løysningar for kollektivtrafikken i reguleringsplan for Vangen Vest.- Leggja til rette for sentrale og tenlege oppstillingsplassar for turistbussar.- Oppretta fleire busskur i sentrum og i distrikta (samarbeid mellom kommune og busselskap).- Leggja tilhøva til rette for at NSB kan gjennomføra opprusting og utbygging av stasjonen, inkludert gode parkeringsløysningar og betre tilrettelegging for funksjonshemma.

Samfunnsutvikling, regionbygging og miljø

Drivkraft i utviklinga for regionenEi hovudutfordring for Vossebanen vil vere å fremje ei positiv samfunnsutvikling i regionen aust for Bergen, i første rekkje som ei drivkraft for utvikling og vekst i kommunane Voss og Vaksdal, og for Bergen og bydelen Arna. Ei sentral oppgåve er å leggje tilrette for ein velfungerande felles arbeids- bustad- og serviceregion mellom Bergensområdet og dei austlege delane av Hordaland. Nye Vossebanen må her tilby vesentleg betra tilhøve for arbeidspendling og fritidsreiser. Det har vore mykje fokus på tilhøva for arbeidsreiser, men også for fritidsreisene må det utviklast eit togtilbod som i langt større grad er tilpassa ynskjet om eit godt ”bynært bygdeliv”. I tillegg til felles arbeidsmarknad, er også god tilgang til kultur-, service-, og aktivitetstilbod i Bergen ein veldig viktig faktor for utviklinga i nabokommunane og i bydelen Arna. Fritidsreiser andre vegen, det vil seie Vossebanen som ”utfartstog” og tilbod for Bergensområdet, er også særs viktig for næringsliv og arbeidsplassar i Voss, Ulvik og også i kommunane vidare austover i Hallingdal. Målet er at nye Vossebanen kan bidra til ein ”oppturspiral” for regionen, og at ein oppgradert bane også skal gi positive verknader og betra transporttilbod for omlandskommunar som Osterøy, Aurland, Vik i Sogn, Granvin, Ulvik, Eidfjord, Ullensvang og andre. Sentralt i satsinga på Vossebanen må også vere auka verdiskaping innan reiselivsnæringa. Det store potensialet for ”reiselivsbanen” må utnyttast.

Løysing av storbyproblema i BergenTransportutviklinga i Bergen har store kapasitets- og miljøutfordringar i forhold til den kraftig aukande bilbruken. Veksten har vore særleg stor i og mellom dei ytre bydelene. Kollektivtrafikk med bygging av bybane er eit viktig satsingsområde, og ein modernisert Vossebane vil her kunne utgjere stammen i eit høgverdig kollektivsystem til Arna og vidare austover. Ei utfording for Vossebanen vil vere å sikre fullgod kvalitet og samordning med det øvrige kollektivsystemet i Bergen og Hordaland i forhold til rutetider, frekvens, takstsystem, billettering osb.

Nye føresetnader for BergensbanenUt over det lokale og regionale perspektivet i Hordaland, vil satsing på Vossebanen kunne bidra sterkt til å løyse utfordringane for Bergensbanen. Dette gjeld ikkje minst kapasitetsauke og utbetring av flaskehalsar/ kryssingsspor, noko som vil fjerne konfliktane mellom persontrafikken og godstrafikken og som vil gjere det mogleg å overføre enda vesentleg meir gods frå veg til bane. Bygging av Ringeriksbanen er det viktigaste tiltaket for innkorting og ein mogleg reisetidsreduksjon frå 6,5 timar til om lag 4,5 timar med krengetog mellom Oslo og Bergen. Potensialet ved utvikling av Vossebanen er om lag 20 minutt redusert reisetid mellom Bergen og Voss. Modernisering og opprusting av Vossebanen og Bergensbanen vil ikkje stå i motsetnad til ideen om utvikling av høgfartsbane i Sør-Noreg. Persontransport på Nye Vossebanen og godstransport på Bergensbanen vil i alle høve vere sentralt i eit framtidig transportsystem.

16

HOVUDUTFORDRINGAR

Den effektive, trygge, og gode reisa for alle reisande

Arbeidsreisene Pendling og arbeidsreiser er særleg følsomme for reisetid. 45 minutt vert gjerne rekna som ei vanleg grense for pendlingsomland, men noko meir er også akseptabelt for mange om kvaliteten på tilbodet er høg. For at strekninga Voss - Bergen skal bli eit høgverdig tilbod for arbeidsreiser, må reisetida ned til under ein time. Det vil vidare vere viktig å kunne tilby materiell og komfort som andre reisemiddel ikkje kan tilby, til dømes internett-tilkobling for dei som ynskjer å utnytte reisetida til jobb. I tillegg til sjølve togreisa må det fokuserast sterkt på heile reisekjeda mellom heim og jobb/skule, det vil seie mest mogleg ”saumlause” reiser med gode knutepunkt, samordning av ruter og felles billettering og takstsystem ved overgang mellom tog og buss/bybane, park&ride (bil/sykkel), god frekvens morgon og ettermiddag, og eit stivt ruteopplegg.

FritidsreiseneFor fritidsreisene vil god frekvens, kvelds- og nattilbod, enkle rutetider, og reisetid, vere suksessfaktorar som Vossebanen må tilfredsstille. Ein del av desse vil også gjelde vidareutvikling av Vossebanen (og Bergensbanen) som ”utfartstog” og tilbod for Bergensområdet. Her vil også nytt og tilpassa materiell vere viktig for ulike konsept-tilbod for skisport, sykkelaktivitet på Rallarvegen, og liknande. Vossebanen har ein gunstig retningsbalanse mellom arbeidsreiser og fritidsreiser, og betra kapasitet og auka frekvens vil også kunne gi større høve til å differensiere tilbodet med stopp på dei mindre stoppestadene. Dette er særleg viktig for fritidsaktivitetar og utfart til hytteområda på fjellet.

TuristreiseneFor turisttrafikken er reiseopplevingane meir avgjerande enn for andre typar reiser. Ein ny og modernisert Vossebane må framleis kunne by på unike naturopplevingar frå togvindauget. Komfort, god informasjon, og høg standard på materiell vil vere andre kvalitetetar som kjenneteiknar ”den gode reisa” for turisten.

17

Til inspirasjon...

Jærbanen - banen som vart vekt til nytt liv Jærbanen er eit eksempel på ei suksesshistorie innan utvikling av kollektiv nærtrafikk med tog. Etter målretta satsing har den litt slitne jernbanestrekninga mellom Egersund og Stavanger fått eit heilt nytt liv og ein eventyrleg oppsving som forstadbane til Stavanger. Sjølv om tilhøva ikkje direkte kan samanliknast, vil målet med Nye Vossebanen vere å utløyse liknande positive effektar for regionen.

Tiltaka som er gjennomført på Jærbanen:- Nye togsett med høgare toppfart og større akselerasjonsevne.- Ny rekordstram ruteplan, samordning med busstilbodet, samordning om takstar og periodekort.- Optimalisering av stoppmønster og køyretid. - Offensiv marknadsføring over lang tid av det nye tilbodet med tilpassa busstilbod.- Mindre, men viktige, utbetringstiltak på infrastrukturen (straum, signal, sporvekslarar mv.).- Justert driftsopplegg med nye rutinar for vedlikehald og reinhald av togmateriell og haldeplassar.

Effektane:- 250 prosent trafikkauke frå 1991 til 2001. - Banen har 30-50 prosent av arbeidsreisene mellom Sør- og Nord-Jæren.- Lokaltoget har vunne nye kundar til kollektivtrafikken. - Jæren har fått ein meir integrert arbeidsmarknad. - Satsinga har og gitt impulsar til meir baneorientert arealutvikling i kommunane langs Jærbanen.- Ei bedriftsøkonomisk lønsam omlegging av drifta har gitt betydeleg auka kollektivtrafikk.- Positive ringverknadar for folk, næringsliv og byutvikling i regionen.

Realisering av Nye Vossebanen vil vere summen av ei heil rekkje ulike typar tiltak. Mykje kan løysast på relativt kort sikt, medan andre tiltak vil ta noko lenger tid. Ein føresetnad for å gjennomføre tiltak for nytt drifts- og ruteopplegg med redusert reisetid frå Bergen til Voss, er at tiltak ved banenettet er gjennomført. Dette gjeld kapasitetsauke, fjerning av flaskehalsar, reisetid, og tryggleik. Særleg flaskehalsen Bergen-Arna, dårleg kurvatur, og manglande eller korte kryssingsspor, er kritisk i forhold til kapasitet for person- og godstrafikken og for køyretider mellom dei ulike stasjonane. Dei ulike tiltaka for å realisere Nye Vossebanen kan delast inn slik:

Banenettet/infrastrukturMateriellDrift og ruteoppleggTakst- og billetteringssystemStasjons- og knutepunktsutviklingInformasjon, marknadsføring og merkevarebygging

A. Banenett / infrastrukturVossebanen har i dag for få kryssingspunkt, spesielt dårleg sporkapasitet mellom Arna og Bergen, dårleg skinnegang og kurvatur fleire stader, rasutsette strekningar, utrygge planovergangar, og gamle signalanlegg. Tiltak på banenettet er ein grunnleggjande føresetnad for å realisere Nye Vossebanen. Dei viktigaste tiltaka er utbetring Trengreid-Takvam, dobbeltspor Bergen-Fløen, forlenga kryssingsspor i Arna, og dobbeltspor gjennom Ulriken. Gjennomføring av dei tre prosjekta som til saman gir dobbeltspor Arna-Bergen, vil gi ein sterk kapasitetsauke for nærtrafikken i Bergensområdet. Frekvens for ”Arnalokalen” kan aukast frå 2 til 4 tog i timen i kvar retning. Tiltaka vil gi inntil 30 minutt spart tid for godstog. Samla infrastrukturtiltak mellom Bergen og Voss er kostnadsrekna til om lag 2,0 mrd kroner. I tillegg til alle driftsmessige fordeler gir desse også reisetid under 1 time.

B. MateriellSkal Vossebanen konkurrere med bil og buss, må strekninga få moderne vognsett som tilbyr dei reisande komfort, arbeidsplass på toget med full mobildekning, god informasjon, og universell utforming. Materiellet og tilbodet må ha felles design, vere fleksibelt og kunne tilpassast ulike behov, reisetypar, reiselengder og målgrupper, inkludert barn og eldre. Vognene må utformast for å gi god reiseoppleving.

18

NYE VOSSEBANEN - TILTAK

Tiltak Ca. kostnad Kommentar

A1 Trengereid -Takvam 500 mill.kr. linjeutretting på strekning der farten i dag er 30km/tA2 Rassikring/rasvarsling 30 mill.kr. færre driftsavbrot og auka tryggleikA3 Dobbeltspor Bergen-Fløen 150 mill.kr. reduserer tidslukene mellom etterfølgjande tog vesentlegA4 Forlenge kryssingsspor i Arna 200 mill.kr. legg til rette for at lange godstog kan krysseA5 Dobbeltspor Ulrikstunnel 750 mill.kr. gir rømningsvegar, og mogleg 15 min. frekvens til/frå ArnaA6 Sporomlegging Voss stasjon 80 mill.kr. reduserer tidstapA7 Samtidig innkøyring på 7 stasjonar 120 mill.kr. reduserer tidstapA8 Sikring av planovergangar 10 mill.kr. auka tryggleik for fastbuande langs banenA9 Forlenge Dale, Bolstadøyri og Vaksdal 120 mill.kr. alle kryssingsspor må vere 600 meter langeA10 Linjeomlegging Fossmark 40 mill.kr.

SUM Vossebanen Bergen-Voss 2000 mill.kr. (eks. mva.)

Bergen

Voss

Myrdal

Tiltak Kommentar

B1 Nytt moderne vognmateriell vognmateriellet gir identitet for banen, og bør ha einsarta designB2 Konsept-tilpassa tilbod og materiell eit godt tilbod for “arbeidsplass på toget”, ski- og sykkeltransport mv.

C. Drift og ruteoppleggEit kraftig betra drifts- og ruteopplegg vil vere ein av dei viktigaste suksessfaktorane for Nye Vossebanen. Dette er også heilt avhengig av tiltak på banenettet. Rutetider, frekvens, kvelds- og nattilbod, samordning med bussruter, ulike konsept-tilbod som ski- og sykkeltog, vil alle vere viktige moment i eit nytt og betra ruteopplegg.

19

D. Takst- og billetteringssystemSaman med nytt drifts- og ruteopplegg, må Vossebanen sikrast samordna takst- og billetteringssystem med øvrig kollektivtilbod i fylket og evt. på tvers av fylkesgrenser. Målet er mest mogleg ”saumlause” reiser med enkel og tidssparande overgang mellom tog, buss, bybane, og båt.

Tiltak Kommentar

D1 Samordna takstsystem skal gi eit enklare og meir attraktivt kollektivsystemD2 Samordna billetteringssystem enkel og tidssparande overgang mellom ulike kollektive reisemiddel

E. Stasjons- og knutepunktsutviklingStasjonane på Vossebanen skal vere tilpassa alle grupper av reisande; arbeidsreiser, fritidsreiser og turistar. Om lag 20 prosent av oss har vanskar med å nytte kollektivtransport grunna manglande tilgjenge. Det er ei nasjonal målsetting at universell utforming skal vere integrert i all norsk samferdselspolitikk. Stasjonane og haldeplassane langs Vossebanen er i dag ikkje spesielt tilrettelagde med tanke på universell utforming. Dei viktigaste stasjonane må også sikrast svært gode overgangstilbod; til/frå buss, og bil/sykkel (”park&ride”). Langsiktig er det viktig med ein kommunal arealpolitikk som byggjer opp under grunnlaget for Vossebanen.

Tiltak Kommentar

C1 Stive rutetider og høgare frekvens rutetabellen må vere enkel og konsekventC2 Redusert køyretid til under 1 time B-V krev gjennomførte tiltak på banenettetC3 15 min. frekvens Bergen - Arna krev kryssingsspor og dobbeltsporC4 30 min. frekvens Bergen-Voss gjeld morgon og ettermiddag (rushtid)C5 1 time frekvens Bergen-Voss gjeld dag- og kveldstidC6 Samtidig innkøyring på kryssingsspor alle kryssingsspor må vere 600 meter langeC7 Rutesamordning med buss/Flåmsbana viktig for tilrettelegging av saumlause reiserC8 Vidareutvikle konsept-tilbod fritidsreiser ski, sykkel osb.

Tiltak Kommentar

E1 Universell utforming, 10 stasjonar forprosjekt viser totalkostnad på om lag 16 mill.kr. (Rambøll)E2 Sanntidsinformasjon i eit høgverdig kollektivtilbod vert ein informert om ventetid til neste togE3 Vidareutvikle overgangstilbod god busstilkomst og park&ride må vidareutviklast på større stasjonarE4 Fortetting rundt banen og stasjonane kommunane sin arealpolitikk/kommuneplan må byggje opp undertilbodet

F. Informasjon, marknadsføring og merkevarebyggingGod og oppdatert informasjon til alle typar reisande er viktig i eit moderne kollektivsystem. I tillegg til sanntidsinformasjon på stasjonane, må Vossebanen sikre god informasjon ombord i toga, også om Vossebanen i samhandling med øvrig kollektivtilbod. Marknadsføring og merkevarebygging er likeeins ein svært viktig del av det å skape identitet og vekst for Vossebanen.

Tiltak Kommentar

F1 God og oppdatert informasjon på stasjonar og undervegs på togetF2 Utvikle reiseopplevinga til dømes bruk av interaktive media til informasjonF3 Satsing på marknadsføring Vossebanen må utviklast som merkevare

2.000.000

1.500.000

1.000.000

500.000

0

2000 2005 2010 2015 2019

Bergen - Arna - Bergen

Bergen - Voss - Bergen

Voss - Myrdal - Voss

Vaksdal kommune Voss kommune