Numr 08-4642/1 KRYETAR 17 nntor 1991 I KUVENDIT T R. S MAQEDONIS, Shkup Stojan Andov Duke u nisur nga trashgimia historike, kulturore, shpirtrore dhe shtetrore e popullit maqedonas dhe nga lufta e tij shekullore pr liri nacionale dhe sociale dhe pr krijimin e shtetit t vet, e veanrisht nga traditat shtetrore juridike t Republiks s Krushevs dhe vendimeve historike t KAKM-s dhe kontinuitetit kushtetues juridik t shtetit maqedonas si Republik sovrane n Federatn Jugosllave, nga vullneti lirisht i shprehur i qytetarve t Republiks s Maqedonis n Referendumin e 8 shtatorit 1991, si dhe nga fakti historik se Maqedonia sht konstituuar si shtet nacional i popullit maqedonas n t cilin sigurohet barazia e plot qytetare dhe bashkjetesa e prhershme e popullit maqedonas me shqiptart, turqit, vllaht, romt dhe kombsit e tjera q jetojn n Republikn e Maqedonis,

e me qllim q:

- Republika e Maqedonis t konstituohet si shtet sovran dhe i pavarur dhe si shtet qytetar dhe demokratik;

- t vendoset dhe ndrtohet sundimi i s drejts si sistem themelor i pushtetit;

- t garantohen t drejtat e njeriut, lirit qytetare dhe barazia nacionale;

- t sigurohet paqja dhe bashkjetesa e popullit maqedonas, me kombsit q jetojn n Republikn e Maqedonis; dhe

- t sigurohet drejtsia sociale, mirqenia ekonomike dhe prparimi i jets personale dhe t prbashkt.

Kuvendi i Republiks s Maqedonis, miraton KUSHTETUTN E REPUBLIKS S MAQEDONIS

K U SH T E T U T A E REPUBLIKS S MAQEDONIS

I. DISPOZITA THEMELORE

Neni 1 Republika e Maqedonis sht shtet sovran, i pavarur, demokratik dhe social. Sovraniteti i Republiks s Maqedonis sht i pandashm, i patjetrsueshm

dhe i pambartshm.

Neni 2 N Republikn e Maqedonis sovraniteti buron nga qytetart dhe u takon

qytetarve. Qytetart e Republiks s Maqedonis pushtetin e realizojn nprmjet

prfaqsuesve t zgjedhur n mnyr demokratike, nprmjet referendumit dhe formave t tjera t deklarimit t drejtprdrejt.

Neni 3

Territori i Republiks s Maqedonis sht i pandashm dhe i patjetrsueshm.

Kufiri ekzistues i Republiks s Maqedonis sht i pacenueshm. Kufiri i Republiks s Maqedonis mund t ndryshohet vetm n prputhje me Kushtetutn.

Neni 4 Qytetart e Republiks s Maqedonis kan shtetsi t Republiks s Maqedonis.

Shtetasit t Republiks s Maqedonis nuk mund ti hiqet shtetsia, as t dbohet ose ti dorzohet shtetit tjetr.

Shtetsia e Republiks s Maqedonis rregullohet me ligj.

Neni 5

Simbolet shtetrore t Republiks s Maqedonis jan: stema, flamuri dhe himni.

Stema, flamuri dhe himni i Republiks s Maqedonis prcaktohen me ligj, i cili nxirret me shumic prej dy t tretave t votave nga numri i prgjithshm i deputetve.

Neni 6

Kryeqyteti i Republiks s Maqedonis sht Shkupi.

Neni 7

N Republikn e Maqedonis gjuh zyrtare sht gjuha maqedonase dhe alfabeti i saj cirilik. N njsit e vetadministrimit lokal, n t cilat si shumic jetojn pjestart e kombsive, n prdorim zyrtar krahas gjuhs maqedonase dhe alfabetit cirilik, jan edhe gjuha dhe alfabeti i kombsive n mnyr t prcaktuar me ligj. N njsit e vetadministrimit lokal, n t cilat n numr t konsiderueshm jetojn pjestart e kombsive, n prdorim zyrtar krahas gjuhs maqedonase dhe alfabetit cirilik, jan edhe gjuha dhe alfabeti i kombsive, n kushte dhe n mnyr t prcaktuara me ligj.

Neni 8 Vlerat themelore t rendit kushtetues t Republiks s Maqedonis jan: - lirit dhe t drejtat themelore t njeriut dhe t qytetarit, t njohura me t

drejtn ndrkombtare dhe t prcaktuara me Kushtetut; - t shprehurit e lir t prkatsis kombtare; - sundimi i s drejts; - ndarja e pushtetit shtetror n ligjvns, ekzekutiv dhe gjyqsor; - pluralizmi politik dhe zgjedhjet e lira, t drejtprdrejta dhe demokratike; - mbrojtja juridike e pronsis; - liria e tregut dhe e siprmarrsis; - humanizmi, drejtsia sociale dhe solidariteti; - vetadministrimi lokal; - rregullimi dhe humanizimi i hapsirs dhe mbrojtja dhe prparimi i mjedisit

jetsor dhe i natyrs dhe - respektimi i normave prgjithsisht t pranuara t s drejts ndrkombtare.

N Republikn e Maqedonis sht e lir do gj, q nuk sht e ndaluar me

Kushtetut dhe me ligj.

II. LIRIT DHE T DREJTAT THEMELORE T NJERIUT DHE T QYTETARIT

1. Lirit dhe t drejtat civile dhe politike

Neni 9

Qytetart e Republiks s Maqedonis jan t barabart n lirit dhe t drejtat

pavarsisht nga gjinia, raca, ngjyra e lkurs, prejardhja kombtare dhe sociale, bindja politike dhe fetare, pozita pronsore dhe shoqrore.

Qytetart jan t barabart para Kushtetuts dhe ligjeve.

Neni 10 Jeta e njeriut sht e pacenueshme. N Republikn e Maqedonis nuk mund t shqiptohet dnimi me vdekje sipas

asnj baze.

Neni 11

Integriteti fizik dhe moral i njeriut jan t pacenueshm. Ndalohet do form e torturs, e sjelljes dhe e dnimit njerzor dhe poshtrues. Ndalohet puna me detyrim.

Neni 12 Liria e njeriut sht e pacenueshme. Askujt nuk mund ti kufizohet liria, prvese me vendim t gjykats dhe n raste e

n procedur t prcaktuar me ligj. Personi i thirrur, i arrestuar ose i privuar nga liria duhet medoemos menjher t

njoftohet me shkaqet pr thirrjen, arrestimin ose privimin e tij nga liria dhe me t drejtat e tij t caktuara me ligj, dhe prej tij nuk mund t krkohet deklarat. Personi ka t drejt n mbrojts n procedurn policore dhe gjyqsore.

Personi i privuar nga liria duhet medoemos menjher, e m s voni n afat prej 24 orsh nga momenti i privimit nga liria, t nxirret para gjykats, e cila pa shtyrje do t vendos pr ligjshmrin e privimit nga liria.

Paraburgimi mund t zgjas me vendim t gjyqit, m s shumti 90 dit nga dita e paraburgimit.

Personi i paraburgosur, n kushte t caktuara me ligj, mund t lshohet t mbrohet nga liria.

Neni 13 Personi i akuzuar pr vepr penale, do t konsiderohet i pafajshm derisa fajsia e

tij nuk do t vrtetohet me vendim t plotfuqishm gjyqsor. Personi i privuar nga liria, i paraburgosur n mnyr t paligjshme, ose i dnuar n

mnyr t paligjshme, ka t drejtn e kompensimit t dmit dhe t drejta t tjera t prcaktuara me ligj.

Neni 14

Askush nuk mund t dnohet pr vepr e cila para se t jet kryer nuk ka qen e

prcaktuar me ligj ose me norm tjetr si vepr penale, dhe pr t ciln nuk ka qen i parashikuar dnim.

Askush nuk mund t gjykohet srish pr vepr pr t ciln ka qen i dnuar nj her, dhe pr t ciln sht marr vendim i plotfuqishm gjyqsor.

Neni 15

Garantohet e drejta e ankess kundr akteve t veanta juridike, t miratuara n

procedurn e shkalls s par para gjykats, organit administrativ apo organizats ose institucioneve t tjera q kryejn autorizime publike.

Neni 16

Garantohet liria e bindjes, ndrgjegjes, mendimit dhe e shprehjes publike t mendimit.

Garantohet liria e fjals, paraqitjes publike, informimit publik dhe e themelimit t lir t institucioneve pr informim publik.

Garantohet qasja e lir tek informatat, liria e pranimit dhe e bartjes s informatave. Garantohet e drejta e prgjigjes n mjetet e informimit publik. Garantohet e drejta e korrigjimit n mjetet e informimit publik. Garantohet e drejta e mbrojtjes s burimit t informats n mjetet e informimit publik. Censura sht e ndaluar.

Neni 17

Garantohet liria dhe fshehtsia e letrave dhe t gjitha formave t tjera t kumtimit. Vetm n baz t vendimit gjyqsor, mund t shmanget nga parimi i pacenueshmris s fshehtsis s letrave, nse ajo sht e domosdoshme pr mbajtjen e procedurs penale ose at e krkojn interesat e mbrojtjes s Republiks.

Neni 18 Garantohen siguria dhe fshehtsia e t dhnave personale. Qytetarve u garantohet mbrojtja nga cenimi i integritetit personal, q buron nga

regjistrimi i informatave pr ta nprmjet t prpunimit t t dhnave.

Neni 19 Garantohet liria e besimit fetar. Garantohet shprehja e lir dhe publike e fes, individualisht ose n bashksi me t

tjert. Kisha Ortodokse Maqedonase, bashksit e tjera fetare dhe grupet religjioze jan

t ndara nga shteti dhe jan t barabarta para ligjit. Kisha Ortodokse Maqedonase, bashksit e tjera fetare dhe grupet religjioze jan

t lira n themelimin e shkollave fetare dhe enteve bamirse dhe sociale, n procedur t parashikuar me ligj.

Neni 20

Qytetarve u garantohet liria e bashkimit me qllim t realizimit dhe mbrojtjes s

t drejtave dhe bindjeve t tyre politike, ekonomike, sociale, kulturore dhe t drejtave dhe bindjeve t tjera.

Qytetart munden lirisht t themelojn shoqata civile dhe parti politike, t aderojn dhe t dalin nga ato.

Programet dhe veprimtaria e shoqatave civile dhe partive politike nuk mund t orientohen drejt rrnimit t dhunshm t rendit kushtetues t Republiks dhe drejt nxitjes ose thirrjes s agresionit ushtarak, ose nxitjes s urrejtjes ose mosdurimit kombtar, racor ose fetar.

Ndalohen shoqatat ushtarake ose gjysmushtarake, t cilat nuk u takojn forcave t armatosura t Republiks s Maqedonis.

Neni 21

Qytetart kan t drejt n mnyr t qet t tubohen dhe t shprehin protest

publike, pa paraqitje paraprake dhe pa leje t posame. Shfrytzimi i ksaj t drejte mund t kufizohet vetm n kushte t gjendjes s

lufts dhe t gjendjes s jashtzakonshme.

Neni 22 do qytetar q ka mbushur 18 vje e fiton t drejtn e zgjedhjes. E drejta e zgjedhjes sht e barabart, e prgjithshme dhe e drejtprdrejt dhe

realizohet n zgjedhje t lira me votim t fsheht. T drejt zgjedhjeje nuk kan personat t cilve u sht hequr aftsia e veprimit.

Neni 23

do qytetar ka t drejt t marr pjes n ushtrimin e funksioneve publike.

Neni 24

do qytetar ka t drejt t pa