NT00066 44-20 · NT00066_44-20 Nadere Toegang op inv. nr. 44-20 uit het archief van het...
Transcript of NT00066 44-20 · NT00066_44-20 Nadere Toegang op inv. nr. 44-20 uit het archief van het...
NT00066_44-20
Nadere Toegang op inv. nr. 44-20
uit het archief van het
Stadsgerecht Rhenen, 1461-1812 (66)
J.P.J. Heijman en D. van Hillegondsberg
2006, 2010; versie oktober 2018
2
Inleiding
In 2006 is dhr. J.P.J. Heijman uit Zeist begonnen met de transcriptie van de criminele processtukken uit het archief van het Stadsgerecht Rhenen. Zijn werk is tot 2010 voortgezet door mevr. D. van Hillegondsberg uit Amsterdam. Het gaat om een volledige transcriptie van de criminele processtukken vanaf de letter A tot en met de letter E. Het is onduidelijk of alle inventarisnummers van deze letters zijn getranscribeerd. De transcripties zijn alleen genormaliseerd in 2018 en gecontroleerd op volledigheid
van de stukken.
3
Transcriptie
Ick Mechtelje Hendricks, out ontrent 26 twintich jaer, attesteer ten versoecken van
Jan van Brenck, hoe dat op den 22en maii 1671, sijnde tegens den avont, ben
geweest voor de huysinge van Dirck Jansen Brouwer, sijnde van meyninge om nae
huys toe te gaen, hebben gesien dat Jan van Brenck ende den brouwer met den
anderen voor de deur van den voornoemden Brouwers deur stonden ende nae
eenige woorden den brouwer is over de geut getroojen ende den requirant uytgeëyst,
waerop den requirant antwoorde:” Ick en soeck geen questie…”, waerop den
brouwer weder seyde:” schelm, waerom en comde niet voor den dagh…”, waerop is
gevolcht is dat Jan Verwey met een bloot mes uyt den huys comende, van achteren
met het mes hem, requirant, heeft geaggresseert ende voorts Jan Petersen van
Amerongen met een bloot rappier insgelijcks heeft van achteren geslagen, waerop
Jan Baers, comende met een waterstock om te scheyden, die Jan Petersen van
Amerongen den voornoemden Jan Baers uyt de hant heeft geruckt ende den
requirant soodanich daermede hebbende geslagen, dat hij – ter eerde viel; den
requirant eyndelijck de waterstock becomende, is voorders naer den brouwers huys
geloopen, op de deur stootende ende de glaese doemaels insmijtende, naedat den
requirant geslagen, gesnejen ende gesmeten was ende Jan Verwey ende Jan
Petersen van Amerongen voornoemt, de deur toe sijnde, achterom gecomen sijnde
de straet aff, met bloot rappiers in de hant als krassende over de straet ende
roepende: ” gij schelm, gij moet er weer aen…” ende toe voorder in’t gevecht
geraeckt ’tWelck ick, attestante, verclaren alsoo waerachtigh t’sijn ende voorders des
noots sijnde naerder gestant te doen
t’Oirconde heb ick dese onderteeckent op den 24en maii 1600 één ende tseventigh
Mechtelt Hendricksen
Aen den Edelen gerechte der stadt Rhenen
Geeft eerbiedelijck te kennen Jan van Brenck, borger ende inwoonder alhier, hoe dat
den heeren Offecier nomine officii deser stadt, hem, suppliant, eergisteren avondt in
de gijselcamer heeft geseth, sonder eenich recht, reden, acte ofte appoinctemente
van UEdelen aen hem, suppliant, daertoe verthoont, om hem, suppliant, in de voors.
gijselinghe t’mogen setten ende alsnoch t’laeten sitten ende alsoo hij, suppliant, seer
swaer beschoncken was ende niet geweeten, nochte bij sijn kennisse geweest t’sijn,
soodanich swaer delict begaen ofte gedaen t’hebben, waertoe den heeren Officier
bevoecht is, hem, suppliant, een borger sijnde, in de voors. gijsselinghe t’houden,
maer uyt andere eerlicke luyden verstaen, wiens attestatie ende verclaringhe hier sijn
bijgaende, inhoudende den suppliant geen schult ofte ytwes gecommitteert te
4
hebben, dan alleen ’tgeene tot sijn defentie van sijn lijff ende leven genootsaeckt was
t’doen, derhalven in geen gijselinghe can worden gedetineert ende ’tselve voor geen
criminele can worden gehouden, maer in een civile boete, soo hij eerste aggresseur
waere geweest, (als neen…) moeste worde gemulcteert, soo versoeckt den
suppliant ten fine den heeren Offecier bij UEdelen appoinctemente sall worden
geïnjungeert, den suppliant uytte voors. gijsselcamer t’ontslaen ofte t’doen ontslaen #
– onder borgtogte – ende de criminele eysch ende conclusie, soo hij die mochte
hebben genomen, t’veranderen in een civilen eysch ende conlusie ende sijn selven
t’mogen verdeffendeeren per procuratorem ende t’procedeeren naer rechte behoore;
dit doende etc. op alles etc.
Rogatus
JH Bercheyck
1671
Mijn heeren
Jan van Brenck versoeckt alsnoch seer oitmoedelijck, dat UEdelen belieft
t’disponeeren op dese voorstaende requeste # – om ontslagen t’ worden uyt
voornoemde gijselingh onder de presentatie gedaen hier boven – alsoo hij, suppliant,
door sijn swaer beschoncken t’sijn, niet en weet, nochte bij sijn kennis ytwes ymants
misseyt ofte gedaen t’hebben, waerover hij, suppliant, in gijselinghe wort gedetineert
ende dienvolgende soo ytwes door sijn dronckenschap tot ymants nadeel wort nae
geseyt, geseyt t’hebben niets t’weeten ende versoeck van crimineel in civiell als
voornoemt mach worden verandert ende voorts als in de voornoemde requeste
Dit doende etc.
Rogatus
JH Bercheyck
1671
De heeren van den gerechte ten versoecke van den heere Officier vergaedert sijnde
ende uut deselve verstaen hebbende de grootte ongeleegentheden, die Jan van
Brenck den brouwer Dirck Jans.van Lienden mettet inslaen van de glasen als
anders, heeft aengedaen ende dat hem, Jan van Brenck, ten huyse van den voors.
brouwer, vindende onder de voet leggen, met ymant ten voors. huyse sijnde
goetgevonden hadde denselven provisionelijck in bewaeringe te brengen ten huyse
van Willem Lijster, tot voorkominge van meerdere onheylen, hebben ’tselve
5
geapprobeert ende verstaen mits desen, dat denselven ten huyse van Willem Lijster
sall hebben te verblijven, totdat op morgen naerder naer verhoringe bij den gerechte
sall wesen gedisponeert Lastende denselven Jan van Brenck inmiddels sigh aldaer
stille ende gerust te houden, sonder ymant eenige moylijckheden met woorden ofte
andersints aen te doen ofte dat daerinne naerder sall werden geresolveert Actum
den 22en meii 1671 des snachts
Ter ordonnantie van ’t gerecht
J Klerck
’t Gerecht geleth op de naerdere insolentie bij Jan van Brenck selffs in presentie van
de heeren van den gerechte gedaen, authoriseert den Officier hem te brengen op de
procureurs-kamer des nooth sijnde, naerder tot voorkominge van onheylen te
verseeckeren.
Actum tenselven tijde Coram ’t volle gerecht, exceptis Taets en IJsendoorn,
schepenen
Ter ordonnantie als boven
J Klerck
Interrogatoriën den Edelen gerechte der stadt Rhenen overgegeven uyt de naem
ende vanwegen den heer Officier, omme daerop als getuyge te hooren ende wel
scherpelijck onder eede te examineren als getuyge
Jan van Thiel
1
Johan van Tiel seyd Eerstelijck aff te vragen
out te acht en twintich des getuyges ouderdom
jaer
2
Off hij, getuyge, op maendach
voorleden den 22en deses maents
affirmat ut in maii omtrent den avont
6
textu niet en heeft gestaen
bij off omtrent de huysinge
van Dirck Jansen van Lienden,
brouwer ende off daermede
niet en stonde Jan van
Brenck ?
3
Verclaert van Brenck Off hij, getuyge, doemaels
de sleutel te willen niet en heeft gehoort
hebben om het kooren om dat Jan van Brenck den
te setten voornoemden Brouwer aff-eyste
de sleutel van de koorn-solder,
daer sij samen vennitten
van sijn, willende deselve hebben
met gewelt
4
Off den voornoemden Brouwer
affirmat doemaels niet en seyde: ”wat
sult gij nu met de sleutel
doen, het is te laet, comt
morgen, soo sullen wij samen
gaen…” off diergelijcke
woorden ?
5
Off hij, getuyge, niet en heeft
gehoort dat denselven
ignorat Jan van Brenck tegens
7
den voornoemden Brouwer seyde:
” jae, gij hebt ’t hart niet
dat gij met mij gaet, noch
hier te comen over de
geut…” off diergelijcken
6
Off den Brouwer op dat
affirmat seggen, van sijn deur niet
is affgegaen, seggende:
” hier ben ick, wat begeert
gij…” etc.
7
Off den Brouwer voorts
Verclaert Jan van niet weder is gaen staen
Brenck geseyt te hebben: in sijn deur ende Jan van
” ick meyn u niet, ick Brenck naest hem en off
wil de sleutel hebben…” Jan van Brenck niet en
seyde tegens den Brouwer:
” ick meen u niet…” en
off den brouwer niet
wederom en seyde: ”ick
segh u oock niet…”
8
Off Jan Verwey – broeder van des
brouwers vrou – die mede
ignorat aldaer op de stoep sath,
niet en seyde: ” wat begeert gij,
8
hoe gaet gij soo aen, wat
wilt gij van mijn swager
hebben, comt, hebt gij
wat te seggen, spreekt
mijn aen…”
9
Verclaert Jan Verwey En off Jan Verwey en Jan
met een mes uyt het van Brenck malcanderen
huys gekomen te sijn, doen oock aen’t lijff sijn
schrappende over de geweest en off hij niet van
straet, dat het vuyr daer hem in huys is gegaen
uyt vloogh, snijdende naer
van Brenck
10
Off in ’tselve staen, tegens
Verckaert Jan Baers den anderen niet en is
met een waterstock gebeurt, dat Jan Baers
gescheyden te hebben, een waterstock heeft
doch niet wetende waer gehaelt uyt de huysinge
deselve bekomen had van Stoffel Jansen
11
Hendrick Jelisen van En hij daermede uytgecomen
Ginckel sijnde, niet en is gebeurt
sijn ouderdom dat Jan Petersen van
Hendrick Elisen seyt out Amerongen hem, Jan Baers,
te sijn 45 à 46 jaren d’selve stock heeft uyt
Hendrick Elisen ignorat d’hant genomen en om-
9
dat Jan van Brenck
Johan van Tiel ignorat sulck een geraes maeckte,
dat Jan van Brenck Jan denselven daermede
Petersen de waterstock geslagen ?
uyt de hand genomen heeft
12
Henr. Jelissen ignorat Off Jan van Brenck
Johan van Tiel ignorat onder de waterstock
niet en is gevallen
ende met den anderen
onder de voet geraeckt
13
Henr. Jelissen ignorat En off Jan Petersen niet
weder opgestaen sijnde,
Johan van Tiel affirmat in huys is gelopen ende
ut in textu de deur toegedaen sijnde,
hij Jan van Brenck niet
met de voors. waterstock
is geloopen tegens des
brouwers deur ?
14
Henr. Jelissen ignorat En hij daerin niet connende
comen, off niet gebeurt
Johan van Tiel affirmat is, dat hij met d’voors.
waterstock all raesende
en tierende de glaesen
boven de voors. deur
10
heeft ingeslagen ?
15
Henr. Jelissen ignorat En off den brouwer en
sijn vrou uyt den huys wesende
Johan van Tiel ignorat gegaen, denselven brouwer
tegens Jan van Loon (die
over de deur lach) niet
is ingedrongen ?
16
En off hij in huys comende
Henr. Jelissen seyt wel ende voorts in de keucken, alwaer
gesien te Jan Petersen sath stil, met een
hebben dat Jan Petersen mes in sijn hant om te
boven op Jan van Brenck eeten, alsoo d’tafel
lach gedect stonde; niet en is
gebeurt dat hij denselven
Johan van Tiel ignorat Jan Petersen op’t lijff is
gevallen, die sijn mes
oock vallen liet en sijn
soo te samen onder d’voet
geraeckt
17
Henr. Jelissen seyd niet En wat hem, getuyge,
meer te in waerheyt van de saek
weten meer is bewust
Johan van Tiel verclae(r)t niet
meer te weten
11
Aldus met ede verclaert bij Hendrick Elisen op den 25 meii 1671 Coram Wijck,
borgemeester en van Oort, schepen
Aldus met ede behartich bij Johan van Tiel op den 25 meii Coram de voors. heeren
in absentie van den secretaris,
J Vonck van Lienden
Jan van Brenck verhoort sijnde, ontkent alle ’tgheene den heere Officier bij requeste
tot sijnen laste heeft gestelt, confesseert alleenlijck, dat hij de glasen heeft
ingeslaegen, edogh dattet selve heeft ghedaen omdat hij tevorens van Dirck Jansen
van Lienden (die hij niets tekort dede, maer in alle vrundtschap de sleutel aff-eyste,
om het koorn om te setten) voor het mes geëyst ende daerenboven van Jan Verwey
en andre seer geslaegen wierdt; seyt voorts door den dronck niet te weetten wat
ontrent den heer Officier ende de heeren van den gerechte geseyt ofte gedaen heeft
ende ’tselve hem leet te wesen
Actum den 24 meii 1671 Coram ’t volle gerecht excepto consule Roest
’t Gerecht geleth op de voors. verhoringe van Jan van Brenck, mitsgaders op de
requeste bij denselven gepresenteert, verstaet dat alvorens hier naerder inne te
disponeeren, den heere Officier met behoorlijcke informatiën ’t geposeerde in sijn
requeste sall hebben te verifieeren Actum als boven Coram iisdem
Interrogatoriën den Edelen gerechte der stadt Rhenen overgelevert uyt de naem van
den heer Officier nomine officii, omme daerop onder eede te hooren en examineren
Aert Evertsen, woonende te Aelst, als getuyge daeromme gearresteert
1
Seyt oudt te sijn dartich Eerstelijck aff te vragen
jaren des getuyges ouderdom
12
2
Off niet waer en is
dat tot sijnent gecomen
affirmat sijn omtrent derdehalff
jaer geleden Jan (soo hij
hem liet noemen) van
Emmenes, die alsdoen
wanlappen ginck, met een
vroumensch, die Trijn
heete, die hij sijn vrouw
noemde
3
Off hij, getuyge, met den
voornoemden Jan van Emmenes
ut in textu niet en is geweest
neffens Ariën van Wijck,
Joost Dircksen ende Gosen
van Lienden ten huyse
van Jacob Petersen van
Geningen omtrent den
voors. tijt tusschen Carsmis
ende nieujaer
4
Off hij, Jan van Emmenes,
doemaels aldaer van
hem, getuyge, niet en
heeft gecoft een peert
voor 2 silvere ducatons,
13
affirmat op conditie dat hij ’tselve
binnen tien dagen moste
haelen, off dat anders
de coop van geender
weerden soude sijn, waer(op)
de wincoop ook is gedron-
ken en bij Jan van Emme-
nes betaelt
5
Off twaelff à 13 dagen
daernae niet en is ge-
beurt, dat den voornoemden
Jan van Emmenes nevens
affirmat meester Gerrit, barbier, te
Amerfoort woonachtich,
niet weder ten huyse
van hem, getuyge, gecomen
sijn aen den avont, dat’t
licht opgestoken wierde,
met een grooten swarten hont
met een witte kringh om
den hals
En off meester Gerrit – des anderen
daechs –
ut in textu niet en wilde hebben
leverantie van’t peert,
dat bij den voors. Jan
van hem, getuyge, als
voorens gecoft was, le-
14
verende hem d’2 ducatons
7
Off hij. getuyge, daerop niet
ut supra antwoorde:” neen, gij hebt over
d’tijt gebleven en nu
hebt gij soo veel verteert,
dat ick mijn gelach hebbe
tot vijff gulden en’t overschoth
will ick u gaern weder-
geven en’t peert en
dient u niet, dat sall
ick behouden ?
8
Off de voornoemde Gerrit en
Jan daerop niet en
seyde:” neen, wij willen
affirmat het peert hebben…” en
off hij, Gerrit, niet eenige
instrumenten uyt sijn
kooker met silver
beslagen, getrocken
heeft seggende:” daer
is dat te pant…”
9
Off hij, getuyge, datselve
niet en heeft geweygert,
ut supra met antwoorde dat
15
hij den brouwer daer-
mede niet en cost
betaelen ?
10
Off Gerrit voorts doen
Seyt de kulder ter sijn kulder niet uyttrock
neder gehangen te hebben: en hongse ergens
”nu moet gij daermede ter neder, seggende
tevreden sijn, heb gij gelt met fortse woorden:
van doen, palet uyt de ”nu moet gij ’t well
lombert daervoor…” doen…”, ’twelck hij ook gedaen
ende gel(eden) heeft door vreese
van haere vuylicheyt
11
Off hij, getuyge, op dien dach
van leverantie met
d’voornoemde Jan niet een
wedtloop heeft gehouden
ut in textu om een vaen, dat hij,
getuyge, van Willens
verloor, omdat hij
niet en wist hoe hij
haer quyt soude raeken
12
Off hij, getuyge, met
de voornoemde persoonen
niet en is gegaen tot
16
Jacob Petersen – te Aelst – om de
affirmat voors. vaen aldaer te
verteeren en offer doe
mede niet sijn ingecomen
Jan van Brenck ende
Jeurefaes van Triest,
elcx met een roer en
dan noch Hendrick Bull,
Thonis Hendricksen en
Gosen van Lienden
13
Off d’selve meester Gerrit
en Jan niet en hebben
gesocht krackeel,F – doemaels
bij haer hebbende 2 vrouluyden
die daer gecomen waeren – tegens
haerluyden en bysonder tegens
affirmat hem, getuyge, in voegen
dat sij hem op’t lijff vielen
– en dat Trijn, één derselver vrouluyden,
hem, getuyge, het mes
uyt de sack haelde en
daermede nae sijn lijff
gestooken, dat hij, loscomende
ende in’t achterhuys om de
koebeesten genootsaekt
was om te loopen en genoch
te doen hadde om haer te
ontlopen
17
14
Off hij, getuyge, oock corts
daeraen niet en heeft
hooren seggen, soo van
Jan van Brenck, – Jacob Petersen, – als
affirmat ut in textu anderen, dat hij, Jan van Brenck en
Jeurephaes van Triest
uyt ’t huys van Jacob
Petersen gegaen sijnde
met haer roers, de
voornoemde Jan en Gerrit
nevens de bijhebbende
vrouluyden niet en
sijn gevolcht ende
op d’wech haer roers
met gewelt affgenomen
en op d’wech eens weer gegeven en doen
nochmaels weder genomen en eens
weder in de herberch voornoemt,
naevolgende gegeven
door ’t betaelen van eenich
bier en geven van
goede woorden
15
Off ook niet waer is
dat Jan van Emmenes hem,
getuyge, heeft verhaelt
dat hij aen geen sijde
18
Verclaert gehoort Doesborch was gevangen
te hebben dat Gerrit geweest uyt oorsaeke
door een jongen gehaelt is datter iets gestoolen
en dat Jan van Emmenes was, daer hij seyde geen
het selver so verhaelt schult toe te hebben
heeft en dat daer een wagen
en met Gerrit gereet stonde om
peert onreden is hem nae’t lant van
Cleeff te brengen en
lichtelijck een scherpen toll
voorbij gereden soude
hebben in vall d’voornoemde
meester Gerrit hem met
sijn peert door listicheyt
niet wech hadde geholpen,
waerom hij ook lachte, dat
Gerrit soo geholpen hadt
16
Off hij, getuyge, in gemoe-
de off conciëntie niet
meer en weet en off
ignorat hij sulcx oock achter-
hout uyt eenige vreese
Aldus gehoort en met ede bevestich op den 6 april 1670 Coram van Noordt en J
Vonck, schepenen
Voor ’t Lant
19
Ick onderschreven Jan Baers, verclaere bij desen ten versoeke van den heer Officier
nomine officii, waerachtich te wesen, dat ick nevens meer andere persoonen, op
maendach voorleden geweest sijnde den 22 maii 1671 des avonts omtrent acht off
halff negen uyren, hebbe geweest omtrent de huysinge van Dirck Jansen van
Lienden, brouwer, ende aldaer gesien d’persoon van Jan van Brenck, leunende
tegens off omtrent het deurraempt ende in’t voorbij willende gaen, gehoort hebbe dat
den voornoemden brouwer, die voor sijn deur stonde (en sijn vrou ende haer broeder
op de stoep sittende) onder andere kijvende woorden jegens hem, van Brenck,
seyde:” hey, gij hebt mij langh genoch gesart off gebruyct, hebt gij de couratie off
hart, comt hier – op’t bleeke –, meent gij dat ick de couragie voor u niet en hebbe…”
en Jan van Brenck, stil blijvende staen, is den brouwer wederom in sijn deur gaen
staen en den brouwer eenige woorden, die ick niet wel conde verstaen, sprekende
evenwel, hebbe gehoort dat Jan van Brenck seyde tegens den brouwer: ” ick segge
u niet…”, den brouwer weder antwoorde:” ick segge u oock niet…” Dat ick
ondertusschen nae huys gegaen sijnde en verstaende dat tusschen deselve meerder
onlust was ontstaen, hebbe op mijn weder aencomen gesien dat Jan Verwey met
een bloot mes in sijn hant tegens Jan van Brenck stonde, die een stockske in sijn
hant hebbende, hem maer keerde En ick, attestant, door vreese van meerder
ongemack, ben tot Stoffel Jansen in huys gelopen en haelde aldaer een waterstock
en voor d’deur daermede comende om te scheyden, heeft Jan Petersen van
Amerongen mij d’selve stock uyt de hant genomen en heeft hij Jan van Brenck
daermede om den rugh geslagen en Jan van Brenck, hem onder de stock vliegende
ende deselve uyt de hant ontweldicht hebbende, kreech Jan Petersen hem, van
Brenck, bij’t haer en wierp hem onder d’voet. En Jan Petersen opgecomen sijnde, is
in huys gelopen en d’deur toegedaen sijnde, heeft Jan van Brenck met d’voors.
waterstock eerst met een loop tegens de deur, (denckende daertusschen te comen)
gelopen,’twelck naedien d’selve altoe was, beleth sijnde, heeft hij met groote vloeken
ende geraes de glaesen boven de deur geheelijck ingesmeten en ben ick, attestant,
nae’tselve geschiet was, naer huys toe gegaen. ’tWelck ick t’allen tijde met eede
bereyt ben te stercken; ten oirconde onderteeckent desen 23 maii 1671
Jan Baers
Dese attestatie heeft Jan Baers met ede bevestich Coram Wijck, borgemeester, en
van Oort, schepen, op den 25 meii 1671
In absentie van de secretaris
J Vonck van Lienden
Copye
20
Aen den Edelen gerechte der stadt Rhenen
Verthoont reverentelijck de heere Johan van der Dussen, schout, nomine officii dat
Jan van Brenck niet alleen op saterdach voorleden, den 20 deses maents meii, ten
huyse van Jan van Kousteren, alwaer Dirck Jansen van Lienden mede sittende en
desselffs huysvrou, daer comende om haer man te haelen, hij, Jan van Brenck
sonder eenige redenen tegens haer eerst seyde:”wel joffer, bent gij daer met uwen
schoonen rock…”, als anders, maekende van deselve een hoer en tedts, een ritsige
teeff ende waerom sij hem niet wilde kussen, sij hadde hem soo dickwels van
tevooren gekust, waerom nu niet…en meer schandelijcke ende onlijdelijcke woorden
in presentie van haer man, alleen maer om de nerre te soeken om haer man op’t lijff
te comen en dat hij mede questie soude aenvangen; raesende ende doende aldaer
door’t insmijten van de glaesen als anders, soodanich gewelt, dat het voor de weert
ende sijn vrou, (die op’t uytterste swaer is, mede onmogelijck was als tot een groote
alteratie) te connen verdragen dat denselven Jan van Brenck op gisteren den 22e
deser, sich al wederom heeft laten gelusten in de Grebbe den voornoemden Dirck
Jansen van Lienden met sulcke vilaine woorden te schempen ende te injuriëren, om
hem tot questie te brengen, dat denselven Dirck Jansen allenthalven sich onthiel van
iets aen te vangen, lijdelijck verdragende alle desselffs quaet, alleen maer om hem te
ontgaen ende te ontkomen, gelijck Jan van Geyn, Willem Lijster ende meer anderen
hebben aengeschout; hij, van Brenck, echter evenwel naedat hij in de stadt gecomen
was, sijn voosheyt niet connende laten, hem ten eersten wederom begeven heeft
aen de huysinge van de voornoemde Dirck Jansen, practiseerende alleenich om de
sleutel te willen hebben van seecker koornsolder, waerop eenige graenen leggende
sijn ende waervan sij vennitten sijn. Dat denselven Dirck Jansen hem in goetheyt
hem dat weygerde, alsoo hij niet bequaem waer en om daer te gaen dat hij morgen
soude wedercomen ende hij denselven Dirck al tertte ende uyteyste dat hij het hert
niet en hadde om over d’geut bij hem te comen, becomende op’t leste een
waterstock, willende den voornoemden Dirck daermede te lijve, dat beleth wierde
soo door Jan Baers, Jan Petersen van Amerongen ende Jan Verwey, alhoewel
denselven Dirck Jansen hem oock al hadde ontflucht tot Kerst Huybertsen ende de
deure van hem, Dirck Jansen, toegesloten sijnde, hij, van Brenck, mette voors.
waterstock alle de glaesen boven de voors. deur geweldich heeft ingeslagen ende
d’huysvrou van denselven Dirck Jansen, even uytgegaen sijnde om all’t voors.
gewelt ende swaericheyt, dat alle menschen aensagen, te kennen te geven, hij, van
Brenck, seer duyvels in huys viel, vindende aldaer sitten een soldaet, sijnde den
voornoemden Jan Petersen, vattende hem bij d’kop ende onder d’voet raekende, sijn
noch door den heere verthoonder van den anderen getrocken ende met groote
moyten door UEdelen goetvinden alhier in apprehentie gestelt; dat denselven van
Brenck, als UEdelen onlangs is verthoont, mede soodanige straetschenderije, kracht
ende gewelt heeft gepleecht aen de huysinge van Willem Verwey en noch
meermaels aen andere huysen, als des nooth sijnde, soude connen werden
voorgebracht. Dat hij, van Brenck, niettegenstaende alle fatsoenlijckheyt, gisteravont
bij den heere verthoonder omtrent hem gepleecht voorleden nacht, noch door
desselffs naerder insolentie, selffs ter presentie van UEdelen denselven hebben
belieft te stellen uyt d’huysinge van Willem Lijster op de procureu(r)s-kamer tot
21
voorkominge van meerder onheyl, dewelcke in val van behoorlijcke straffe noch vrij
meer te verwachten staet ende alhier, in een stadt daer justitie vigeert, geensints en
staet te gedogen, maer anderen ten exemple, behoorde te werden gestraft; soo
concludeert den heere verthoonder dat denselven van Brenck alsnoch in detentie
ende goede bewaeringe mochte werden gehouden ende bij gevolge ter tijt toe, dat
denselven sal werden gecondemneert in soodanige straffe, anderen ten exemple, als
UEdelen volgens rechten, ordonnantiën ende placcaten uyt de meriten van de saeke
bevinden sullen te behooren ende daer benevens in de costen ende misen van
justitie ofte anders etc., op alles etc. Dit doende etc. onder stondt Rogatus ende
was onderteeckent J Gilpin 1671 Voor in capite stont ’t Gerecht verstaet dat Jan
van Brenck in detentie sal blijven, ter tijt toe nae desselffs verhoor hierinne naeder
sal werden gedisponeert Actum den 23 meii 1671 op den rechtdach; onder stont
Ter ordonnantie van deselve, was onderteeckent F Klerck
Concordat
J Klerck
Sigilletur
Aen den Edelen gerechte der stadt Reenen
Geeft alsnoch in aller oimoet te kennen Jan van Brenck, dat uyt de nevensgaende
attestatiën UEdelen sullen connen sien op wat een grouwelijcke wijse hij van Dirck
Jansen van Lhienden ende Jan Verwey en haer vordre bij-hebbende, is
geaggresseert ende geslaegen, gevende UEdelen in bedencken off wonder is dat
ymant, soo hoogh beschoncken sijnde, daerdoor geëxciteert is omme mede eenige
excessen te doen,’tgene hem nochtans leet is, gelijck het hem oock van herten leet
is dat, soo hij, suppliant, verstaet ende nochtans door sijnen hoogen dronck niet en
weet geschiet te sijn, eenige quaede bejegeningen ontrent UEdelen selfs heeft
gedaen Ende alhoewel hij, suppliant, bekent ten aensien van die excessen
mulctabel is, soo kan sijns, suppliants, soo lange detentie niet anders als een straffe
we(r)den opgenopen; versoeckt derhalven hij, suppliant, gansch gedienstelijck sijne
ontslaeginge
Dit doende, etc.a
Sigilletur
22
Ick Jan Jansen van Tiell, out ontrent acht en twintigh jaeren, attesteren ende
verclaren ten versoecken van Jan van Brenck hoe dat op den 22e maii 1671, sijnde
tegens den avont, ben geweest voor de huysinge van Dirck Jansen Brouwer ende
aldaer staende, gesien hoe dat den requirant, de straet affcomende, (sijnde seer
beschoncken) is gecomen aen de huysinge van de voornoemde Brouwer, alwaer
doenmaels Jan Verwey ende Jan Petersen van Amerongen, militeren, op desselffs
Brouwers stoepen saeten, den requirant – – ende den brouwer t’samen leunende
aen de post-deur, den requirant heeft versocht de sleutel om het coorn om te setten,
die hem tot meermalen sijn geweygert, waerover verscheyde hevige woorden sijn
gevallen, soodat den brouwer over de geut tredende, seyde tegens den requirant :”
com…” off diergelijcke woorden, waerop den requirant antwoorden en seyde :” ick en
heb geen questie, ick wil de sleutel hebben…” ende dat daerop Jan – Verwey mit
een blanck mes uyt den huys is comen springende ende voor den requirant met het
mes schraepende over de straet, datter het vuer uyt vlooch ende voorts nae den
requirant gesneden, sonder dat den requirant eenigh geweer ofte mes bij hem hadde
ofte thoonde ende sich alleen verdiffendeerde mit stucken van toebacxpijpen, soodat
hij eyntelijck mede-attestant een gartje uyt mijn hant ruckte ende sijn selven
daermede verdiffendeerde, waerop Jan Baers mit een waterstock is gecomen om te
scheyden; alle’twelcke ick, attestant, verclaren soo waerachtich ende des noots
sijnde naerder gestant te doen.
In oirconde is dese bij mijn onderteeckent op den 24en maii 1600 één ende
tseventigh.
Jan Jansen van Tiel
De huyschvrouw van Gerrit Cornelis de carman, oudt ontrent 36 jaeren, verclaere als
boven, uytgenomen de woorde van de sleutell,’t niet well gehoort t’hebben
Actum ut supra
Jantyen Gerryts
’t Gerecht gesien ende geëxamineert hebbende de requeste van den heere Officier
jegens Jan van Brenck gepresenteert met de bewijsen ende informatiën daertoe
dienende, geleth mede op – het versoeck van Jan van Brenck bij requeste gedaen #
– met betooningh van leetweesen over de gedaene excessen – met de overgeleyde
bewijsen en voorts op alles daerop te letten stonde, ontslaet denselven ut de detentie
Ordonneerende denselven wel strictelijck sigh voortaen te houden in alle stilte ende
zedicheyt, sonder ymant sijner medeborgeren ofte andere ingeseettenen eenighe de
minste moylijckheden,’tzij met woorden ofte wercken aen te doen, op peene dat
sonder eenighe verschooninge daerinne, sodaenig alsdan sall werden gedisponeert
23
als tot mainct(i)nue van justitie en gelegentheyt van saecken bevonden sall werden
te behooren, condemneerende denselven in de kosten en misen van justitie
Actum den 27en meii 1671 Coram de heren Roest – en Wijck, borgemeesteren,
Taets, Noort, Aelwijck en Vonck, schepenen.