Nr. 299 Hósdagur 14. august 2003 10,-

Hvar er poststempliðhjá “Ruth”?

Síða 7

Tann 31. juli var minningarhald á Seyðisfirðifyri teir sjey av manningini á “Riddaranum”,sum druknaðu 25. september 1927. Í kom-andi blaði fara vit á staðið, har vanlukkanhendi.

Í summar vóru gamlir útróðrarmenn á gomlum leiðum við“Søkongen”. Vit hava áhugaverda ferðafrásøgn.

Ferðaminni frá útróðrar-havnum í Grønlandi

Framvegis ósvaraðispurningurin: Er veiðitrýstið átoski hækkaðella lækkað viðfiskidagaskip-anini?Almenna fiskifrøðin sigureitt. Tølini hjá ICES nak-að annað.

Síða 3

Saman við postverkinum eftirlýsa vit post-stemplinum hjá "Ruth" og hava samstund-is áhugaverda frásøgn frá fyrsta skipinumhjá mjólkaforsýningini.

MMiinnnniinnggaarrhhaallddiiððffyyrrii tteeiirr áá""RRiiddddaarraannuumm""

Anna Evensen6. parturÍ sætta og næstseinastapartinum hjá Onnu Even-sen er hon komin inn áNes, har hon m.a. greið-ir frá ferðamøguleikun-um til Havnar, áðrenn"Ruth" kom.

Síða 11-12, 17-18

Á framsýningar-túri við “Skála-berg”

Síða 24

Síða 9 & 22

Síða 13

PostScript billede(253x175\(tillukku\).eps)

Í seinasta FF-blaði endur-prentaðu vit áhugaverdu grein-ina hjá Peturi Háberg um sigl-ingina hjá mjólkaforsýninginivið denti á “Ruth”, sum byrjaðihesa sigling í 1908.

Í samstarvi við Álv Danielsen,sum arbeiðir hjá postverki-num, fylgja vit hesaferð søgu-ni upp við tilfari, sum neyvan

fyrr hevur verið alment fram-mi.

Í samstarvi við PostverkFøroya verður hetta blað boriðí hvørt hús á bygdunum, har“Ruth” sigldi. Her er íroknaðGøtu, Lorvík og Fuglafjørð,sum var “bakland” hjá rutuni.Næst var Gøtu, har tað tók“bert” ein tíma - hvønn vegin -

at ganga til Søldarfjarðar, harferðafólk og mjólk fóru um-borð. Endamálið við hesum til-taki er at finna útav, um post-stemplið á “Ruth” framvegiskann vera til. Er nakar lesari,sum veit nakað um hetta, viljavit fegin frætta.

Hvussu stórt framstig “Ruth”var, kann annars lesast í endur-

minningunum hjá Onnu Even-sen, sum var próstakona á Nesifram til 1900, ella fá ár undan“Ruth”. Tá kundi tað verabeinleiðis lívshættisligt at siglamillum Nes/Toftir og Havnina.

Um onkur hevur áhuga fyriblaðnum við fyrru greinini umsiglingina hjá mjólkaforsýning-ini, er bert at venda sær til FF,

tlf. 31 15 69, fax 31 87 69 ellat-post: fo-fisk@post.olivant.fo

Tann, sum hevur hug atgerast haldari av FF-blaðnum,kann venda sær sama veg.Haldaragjald er kr. 50 fyri rest-ina av árinum.

Greinin um poststemplið á“Ruth” kann lesast á síðu 7.

FF-blaðið í hvørt hús á rutuni hjá "Ruth"

Síða 3Nr. 299 - 14. august 2003

Minningarhaldið á SeyðisfirðiSum umrøtt her í blaðnum, var tann 31. juli minningarhald á Seyðisfirði fyri teir 7 av mann-iningi á “Riddaranum”, sum 25. september 1927 druknaðu uppi við Fagranes á Langanesi.

Farið varð við “Norrønu” kvøldið fyri, og minningarhaldið skuldi so vera, meðan “Norrøna”lá inni.

Tað skuldi byrja í kirkjuni, hagani menninir vórðu jarðaðir, kl. 8.30. Men við tað at taðgekk so seint hjá bilunum at sleppa í land, varð tað nakað seinkað. Men presturin, CecilHaraldsson, hevði skipað fyri eini hátíðarligari løtu, har eisini partur av kirkjukórinumluttók. Her var millum annað sungið brot úr tí sangi, sum varð sungin til jarðarferðina: “Alteins og blomstrið eina”.

Sjálvur helt prestur eina stutta talu, sum var grundað á ta taluna, sum varð hildin við jarð-arferðina.

Ætlanin var, at føroyska íkastið skuldi vera á kirkjugarðinum, har kransar skuldu leggj-ast. Men tað regnaði so mikið illa, at avrátt varð, at hetta skuldi fara fram í kirkjuni. Hersøgdu Óli Jacobsen vegna Fiskimannafelagið og Heðin Samuelsen vegna tey avvarðandinøkur orð, sum eru endurgivin aðrastaðni í frásøgnini. Røðan hjá Heðini kemur í komandiblað.

Á kirkjugarðinum hevði prestur eina bøn. Helga Hansen legði krans vegna tey avvarðandiog Sámal Poulsen krans fyri FF.

Aftaná bjóðaði FF til drekkamunn umborð á “Norrønu”. Í komandi blaði verður greitt fráferðini til Fagranes, har komið varð á bóndagarðin, hagar báturin av “Riddaranum” hevðiørindini og í Borgarvík, har hesir sjey menninir møttu teirra lagnu.

Heðin Samuelsen, Mortan Holm og Helga Hansen.Mortan Holm er úr Porkeri, men býr í Íslandi.Hann varí ætt við skiparan á “Riddaranum” og var við “Norrønu” á veg heim eftir frítíð í Føroyum. Hann fekk soeisini høvi til at vera við.

Prestur, Cecil Haraldsson, talar.

Heðin Samuelsen hevur orðið vegna tey avvarð-andi.

Fitt av fólki var í kirkjuni. Framhald á næstu síðu

Síða 4 Nr. 299 - 14. august 2003

Ein partur av kirkjukórinum sang, og gjørdi hettaløtuna sera hátíðarliga..

Komið er úr kirkjuni.Prestur hevur bøn á kirkjugarðinum.

Á kirkjugarðinum var eisini fitt av fólki

Ragnar og Julia Imsland. Julia er abbadóttir bónd-an á Fagranesi, og hon hevur gjørt eitt stórt arbeiðifyri at gera ferðina hagar møguliga.

Síða 5Nr. 299 - 14. august 2003

Vit eru nú stødd í kirkjuniá Seyðisfjørðinum atminnast nakrar av teim-um 100-tals føroyskumfiski- og sjómonnum, sumsettu lívið til fyri at kunnaskapa okkum øðrum taðgóða samfelag, sum vitliva í. Stórur partur avteimum, sum settu líviðtil, gjørdu tað við Íslandsstrendur, og sigur hettaeisini nakað nógv umtann lagnufelagsskap, sumer og serliga hevur veriðmillum londini. Hettaverður ikki minst undir-strikað av, at t.d. mitt í1930-unum vóru tað upptil 3.500 føroyskir fiski-menn, sum fiskaðu undirÍslandi.

Bert fáir av hesum um-komnu fiskimonnum fingueina grøv, og hjá nøkrumteirra kom hon at vera ííslendskari jørð. Allar frá-sagnir vísa, at her finguteir eina eftir umstøðun-

um eins hjartaliga jarðar-ferð, sum um hon varheima.

Í dag eru tað tað teirsjey av manningini á“Riddaranum”, sum fórust25. september 1927, sumvit minnast.Ætlanin var athava hetta minningarhaldnærri uppá sjálvum 75 áradegnum. Hetta lá ikki fyritá, tí verður tað hildið nú ístaðin fyri.

Sum aðrar feigdarvan-lukkur var hendan syrgi-lig og meiningsleys.“Ridd-arin” hevði fingið uppílastina, og nú skuldi farastí land við báti at avroknavið bóndan, sum hevðiverið beinasamur mótiteimum at selja teimumtann feska mat, sum ann-ars ikki kundi fáast.Bóndafólkini vóru teireisini blivnir vinir við.

Eitt gjálv, og báturinkollsigldi, og eitt brotafturat og sjey mans, sum

tað í fyrsta umfari vareydnast at koma á kjøl,eru farnir í ævinleikan.Sum við einum undriverður ein bjargaður, tíhann kom at liggja undirbátinum, og er tað sól-skinssøgan í hesi sorgar-søgu.

Hetta er triðju ferð, atvit í FF eru við at leggjakrans á eina føroyska fiski-mannahópgrøv í Íslandi.Fyrstu ferð var í 1999.Vitfóru á sumri 1999 tilÍslands at vitja okkarafelagar har. Í hesum sam-bandi høvdu vit ætlanirum at leggja krans áføroysku fiskimannagrav-irnar í gamla kirkjugarði-num í Reykjavík. Onnurvar har, 14 av teimum 17monnunum, sum doyðuvið “Onnu” í 1924, liggjagrivnir, og hin er har, teir8 menninir, sum brendusttil deyða umborð á “Acorn”í 1928, liggja grivnir. Í báð-um førum ófatiligar van-lukkur.

Tá hetta frættist millumeftirkomararnar, gekk bertstutt tíð til tey fyrstuavvarðandi høvdu bílagtsær ferðaseðil til Íslandsat vera við. Og tað, sumvit høvdu ætlað at veraein vanlig kransalegging,gjørdist eitt rættiligt minn-ingarhald um hesar hend-ingar.

Ikki fyrr enn tá sá egsjálvur, hvussu djúpt hes-ar hendingar framvegisstinga. Her komu børn ogaðrir eftirkomarar at sýnasínum, sum vóru deyðtríggjar fjórðingsøldir fram-manundan, ein seinastaheiður.

Tvær myndirTað eru tvær hendingar,sum framvegis standa fyrimær í hesum sambandi.Onnur var at síggja ta 82ára gomlu konuna liggja áknæ við gravsteinin hjápápanum. Hon hevði sagthonum farvæl sum 7 áragomul, og hon hevði ong-antíð havt møguleikan attaka rættiligt avskeð viðhann.Tað kundi hon gera,nú hon var blivin elli-gomul.

Hin myndin er frá teirrisjónvarpssending, sumvarð gjørd aftaná ferðina.Í heimunum hjá teimum,sum vóru farnir við“Onnu”, hingu nakrarmyrkar og døkkar myndirfrá jarðarferðini í 1924.Ein av teimum var avníggju kistum í dóm-kirkjuni í Reykjavík.Men ísjónvarpssendingini tókdóttir til skiparan hesarmyndir niður av veggi-num við teirri grundgev-ing, at nú føldi hon seghava tikið avskeð viðpápan,sum um hon hevðiverið við til hansara jarð-arferð. Sostatt var ikkilongur brúk fyri hesummyndum á vegginum. Athava medvirkað til hettaer ikki minsta avrik, umtað ber til at siga tað so,sum vit hava verið við til.

Gav sítt lív fyri vininMen í 1927, sama ár sumhendingina við “Riddara-num”, fór fram ein onnurhending, sum bæði varhjartaskerandi og hjarta-nemandi, og sum ikki eig-ur at verða gloymd.

Hetta var tá “Florence”var ásigld, og stóribátur

samstundis varð oyðilagd-ur av stoytinum. JaspurTausen, búsitandi á Eiði,var bestimaður og hevðisum slíkur verið við til atbiðja fólkið.Teirra millumvar ein eldri eiðismaður,Marius, sum var vinmaðurhjá Jaspuri.“Florence” fórat søkka, og neyðugt varat fara í bátarnar, t.v.s.bátin, tí hin var jú brotin.Men tað var bert pláss fyri10 monnum í tí bátinum,sum eftir var, og teir vóru17 mans. Jaspur var einteirra, sum í fyrsta umfarikom í bátin. Men sumyvirmaður helt hann taðikki vera hóskandi,at hannskuldi verða bjargaður,meðan hansara gamli vin-maður, sum hann sjálvurhevði biðið við, skuldidrukna. Jaspur tók taðeinastandandi stig at faraupp aftur á tað søkkandiskipið - og til tann vissadeyða, samstundis sumhann bað Marius um attaka sítt pláss. Á hendahátt kom Jaspur, sum var ísínum bestu árum, bert35 ára gamal, at lata líviðfyri vinmannin. Heima satkona hansara sjúk avtuberklum við 6 smáumbørnum.

Jaspur fekk ikki nakragrøv, men hann stendursum ein varði í okkarahugaheimi.

Tað er óneyðugt at siga,at tað hava verið nógvaraðrar vanlukkur, sum vitminnast. Nøvn sum vitkennast við eru “Ernesti-na”, “Laura”, “Immanuel”og so nógv onnur.

Hesaferð vilja vit minn-ast teir sjey menninar,sum fóru við “Riddara-num”. Av teimum eru teir

fimm grivnir her. Taðáhugaverda er, at tannferðin, sum í morgin verð-ur gjørd upp til Fagranesvið Langanes, har van-lukkan hendi, er gjørdmøgulig takkað veri abba-dóttir bóndahjúnini, sumtá vóru. Hetta er Julia Ims-land, og takka vit hennieisini fyri hennara hjálpog fyri tað tilfar, sum honhevur útvegað okkum.Onnur, sum hava verið tilhjálpar, eru Hans Clement-sen, sandingur á Seyðis-fjørðinum, sum vegleiddifyrstu ferð komið var áSeyðisfjørðin at fyrireikahetta tiltak. Og HjalmarWaag Høgnesen hevurhjálpt til okkara kunning-arvirksemi um tilburðinvið at týða íslendskt tilfartil føroyskt.

Prestinum og kirkjuni áSeyðisfirði takka vit eisinifyri hjálp og vístan áhuga.

So vítt vit vita, er eisiniein annar føroyingur,Dán-jal Jespersen,og møguligaeisini Erik Lávus Johanne-sen frá Gjógv, grivnir her.Teir vóru við “RoyndiniFríðu” ódnarveðrið í 1900,og grivnir her.

Vit vilja heiðra minniðum allar hesar, sum fingusítt hvíldarstað her, einsog vit vilja heiðra minniðum allar teir fiskimenn,bæði føroyskar og íslend-skar, sum ikki bóru boð íbý.

Helga, abbadóttir skiparan, hevur lagt krans. Milum tey, sum vóru við til minningarhaldið, vóru Líggjas Eliassen úr Mikla-dali og Hjalmar Waag Høgnesen úr Klaksvík.

Í kirkjuni á Seyðisfirði 31. juli 2003

Tala hjá Óla JacobsenÓli Jacobsen segðivegna Fiskimanna-felagið nøkur orð í

kirkjuni á Seyðisfirði.

SSJJÓÓBBJJAARRGGIINNGGAARRSSTTØØÐÐIINNMMRRCCCC- TTóórrsshhaavvnn

Fráboðan um kaðalskipá føroyskari havleið

Lýst verður, at kaðalskipið "Pertinacia" fer at leggja ein kaðalav Funningsfirði og út á knattstøðu 63 48,9 N - 006 27,3 V.

Byrjað verður.......................................................03-08-2003Skipanavn..............................................................PertinaciaKallibókstavir/Flagg ............................................IBDE / ItaliaFiskiveiðiumboð........................................Ólavur SjúrðabergUmboðsmaður í Føroyum ........Jóhan Mortensen tlf. 313510

Samband fæst við "Pertinacia" á VHF rás 16.

Tlf: +298-351300 · Fax: +298-351301 · Telex 81200 TLGR FAInmarsat C: 423 116210 · Inmarsat B: 323 116220 (voice) 323 116221 (Fax)

Síða 6 Nr. 299 - 14. august 2003

www.fiskimannafelag.fo

step

hans

sons

hús

P/F Tórshavnar SkipasmiðjaTlf. +298 31 11 55Fax +298 31 11 25e-mail: info@faroeyard.fo

P/F Skipasmiðjan á SkálaTlf. +298 44 11 55Fax +298 31 44 25e-mail: skala@faroeyard.fo

Vestmanna SkipasmiðjaTlf. +298 42 40 10Fax +298 42 40 05

Runavíkar Mekaniski VerkstaðurTlf. +298 44 70 36Fax +298 44 78 34 www.faroeyard.fo

Við okkurt um 25.000 ymiskum vørum áhyllunum, stendur landsins størsta goymslaav eykalutum til taks hjá føroyska flotanum.Aftanfyri stendur eitt samtak av trimumføroyskum skipasmiðjum og einum mekaniskumverkstaði, ið hevur meir enn seksti ára royndirinnan veitingar til skipaflotan – alt frá smærriumvælingum og viðlíkahaldi til um- og nýbyggingav skipum.

Góðkendir tænastuveitarar av:WärtsiläDeutz-MWMScania & ValmetCallesenUlstein BrattvaagABB-TurbochargersDesmi pumpum

FF-Blaðið- á sjógvi og á landi

Landsstýrið hevur lagtmálið fram tann 29. juli2003, og eftir 1. viðgerðtann 31. juli 2003 er taðbeint vinnunevndini.

Nevndin hevur viðgjørtmálið á fundum tann 31.juli og 4.og 5.august 2003.

Undir viðgerðini hevurnevndin havt fund við um-boð fyri fiskidaganevnd-ina, umboð fyri Fiskirann-sóknarstovuna og JacobVestergaard, landsstýris-mann.

Tað, sum nú umræður,er at áseta fiskidagarnar.Her hevur nevndin undirviðgerðini býtt seg í einmeiriluta og ein minni-luta.

Ein meiriluti (HenrikOld, Kaj Leo Johannesen,Heini O. Heinesen og Tór-bjørn Jacobsen) vísir á, at

í viðmerkingunum til upp-skotið verður sagt, at“ásannandi at fiskastovn-arnir skulu vera væl fyri,til tess at fiskiflotin kanngerast búskaparliga sjálv-berandi, og at hetta bestkann fáast varandi, umveiðitrýstið ikki er ovstórt, metir umsitingin, atneyðugt er at skerja fiski-dagatalið eisini av hesiorsøk.”Víðari verður sagt,at “Samanumtikið eru taðymisk viðurskifti, sum talafyri einum niðurskurði ífiskidagatalinum. Hesi erutey lívfrøðiligu viðurskift-ini og tey búskaparligufyrilitini at fáa fiskiflotanbúskaparliga sjálvberandi.”Hóast hesar viðmerkingarverður skotið upp,at fiski-dagatalið verður óbroyttkomandi ár.Meirlutin held-

ur ikki, at her er samsvarmillum viðmerkingar oguppskot hjá landsstýris-manninum. Meirilutin vís-ir á, at flest allir partar,sum varða av málinum,ásanna, at veiðitrýstið erøkt, og at einasti háttur atbyrgja upp fyri hesum erat regulera fiskidagatalið.Víst verður á, at sbr. yvir-litinum frá fiskiveiðieftir-litinum yvir brúktar fiski-dagar í tíðarskeiðnum 1.september 2002 til 15. juli2003, nevndarskjal B ímálinum, fer slík skerjingikki at hava praktiskaávirkan á fiskiskapin. Har-umframt vísir fiskidaga-nevndin á í sínum áliti,skjal 2 til uppskotið, atrættast er at taka teirsmæstu bátarnar í bólki 5burtur úr fiskidagaskipan-ini, og upp á fyrispurningfrá vinnunevndini svaraðilandsstýrismaðurin í fiski-vinnumálum, at arbeittverður við at finna einapraktiska loysn á hesumspurningi. Meirilutin mæl-ir tí til eina skerjing avdagatalinum, sum hóskan-di verður at seta til 2 %.

Ein minniluti (AlfredOlsen, Gerhard Lognbergog Heðin Zachariassen)mælir til at samtykkja upp-skot landsstýrisins við-víkjandi fiskidagatalinumog mælir sostatt til at havasama dagatal komandifiskiár. Grundin er, at sagtverður, at fiskastovnarnireru væl fyri, og at økteftirlit kemur at minkaveiðiorkuna meira, enneffektiviteturin økist.

Álitið hjá vinnunevndini ísamband við fiskidagatalið

Síða 7Nr. 299 - 14. august 2003

Hvar er poststemplið hjá "Ruth"?Vit høvdu í seinasta blaðita áhugaverdu søguna ummjólkaforsýningina og“Ruth”, sum Petur Hábergskrivaði fyri meira enn 20árum síðani.

Tað er tó greitt, at tað ernógv meira, sum kannskrivast um hesa áhuga-verdu søgu, sum botnar í,at mjólk hevur ikki altíðverið ein sjálvfylgja. Íhvussu er ikki hjá havnar-fólki, ið ikki høvdu nakrakúgv.

Álvur Danielsen, sumarbeiðir á posthúsinum,og sum eisini savnar gam-lar gripir á postøkinum,hevur funnið heilt fitt avtilfari fram um hesa søgu.Hetta hevur hann fyrst ogfremst gjørt fyri at finnapoststemplið hjá “Ruth”.Tað er nevniliga tað áhuga-verda, sæð frá einum post-søguligum sjónarmiði, at íhvussu er partur av brøv-unum, sum vórðu sendvið “Ruth”, vórðu stempl-að umborð við einumserligum poststempli, sumbar navnið á skipinum.Brøv við hesum stemplieru nógv verd í dag. Taðhevði eisini verið eittkvett, um stemplið komafturíaftur. Fyri hetta vilpostverkið rinda kr. 5.000í “finningarløn”. Stempliðmá annars framvegis met-ast at vera ogn hjá post-verkinum.

Tað, sum Álvur eisinihevur sóknast eftir, er,hvat ið hendi við “Ruth”,eftir at hon gavst at siglarutu.Hon var tá framvegiseitt rættiliga ungt skip.Men hesin spurningur erso eisini partvíst loystur.

Í hesum kanningararb-eiði er eisini annað komiðfram av áhuga um søgunahjá “Ruth”, og vit fara attríva eitt sindur í ymist avhesum.

Fyrst kunnu vit nevnamjólkarprísirnir, tá mjólka-forsýningin byrjaði. Prís-urin var 16 oyru pottin,men fyri hálvskúmaðamjólk var hann 10 oyru.Fyri róma var hann 60oyru.

Sambandspolitikkur?Eitt, sum ivi varð setturum, var sjálvt navnið“Ruth”.“Tingakrossur” bervíðari eitt uppskot um, at“give den populære Mælke-baad et bedre og merekarakteristisk Navn enddet intetsigende og grim-me “Ruth”. Man foreslaar,med henblik paa “Tjald-ur” og “Smiril”, at kaldeden ny Kystbaad “Drunn-hvíti”, hvad slet ikke villevære ueffent. Drunnhvítier jo en nydelig lille Svøm-mefugl.”

Sum við so nógvumøðrum so kom ikki sørtav politikki við í hettamál. Í februar 1908 hevurTingakrossur eina grein,har teir harðliga finnast at“Dimmalæting” fyri atnýta málið til fyrimunsfyri sambandssjónarmið.Tað, at staturin og post-verkið góvu stuðul og lán,verður nýtt sum dømi umfyrimunin við sambandimillum Føroyar og Dan-mark.

Men greinskrivarin íTingakrossi fýlist eisini á,at tað ikki verður gjørtmeira fyri at fáa føroyskanpartapening, so sleppastkann undan at verða heft-ur á hendan hátt at Dan-mark. Hann fýlist eisini á,at flutningur av mjólk ogposti verður tvinnað sam-an á hendan hátt.Tí, kem-ur at standa á, so verðurtað altíð postflutningur,sum fær fyrstarætt,meðanmjólkin verður við sviðiðsoð.Hesir spádómar komu

tó ikki at ganga út.

Máttu fergastumborðEin stuttlig lýsing av at-løguviðurskiftunum fæstvið at lesa stubba í Dim-malætting 19/9 1908. Herverður m.a. sagt:

“I begyndelsen lagdenemlig Baaden ved sinAnkomst og (Afgang?) tilLand ved et af ByensBroanlæg. Nu ser det udtil, at den har ophørthermed, hvilket er megetuheldigt baade for Pas-sagerer og Forsendelser.Man maa nemlig betaleFærgepenge, som fordyr-er Fragten og Passagerer-nes Billet betydeligt.

Den tidligere Postbaadlagde til Land ved sin Af-gang herfra og Ankomsthertil, saa man sparedeFærgepengene og Passa-gertaksten var kun dethalve af den nuværen-de.”

Síðan verður skoytt uppí,at tá báturin fær stats-

Hendan myndin vísir vágna í Vágsbotni har m.a.mjólkarbáturin “Ruth”sæst, umframt t.d.“Fysikushúsini”,“Perlan” og gamli “Gymmastiksalurin” við Realskúlan.

Myndaeigari: Føroya Fornminnissavn

Hendan myndin vísir “Ruth” við bryggju í Kaldbak.Tað, sum er fingið upplýstum menninar umborð, er, at frammanfyri stýrihúsið er maskinmeistarin,Dánjal í Horni, og aftast skiparin, Jógvan hjá Mikkjali. Fremst á myndini erPoul Andreas Mortensen úr Sørvági, og í hurðini í stýrihúsinum Rubek Rubek-sen. Um onkur kann siga okkum meira um persónarnar og nær myndin ertikin, høvdu vit fegin viljað frætt.Um nakar veit at siga okkum, hvat tað er fyriflagg, skipið ber, høvdu vit somuleiðis fegin vilja frætt um hetta.

Myndaeigari: Hans Mortensen, Sørvágur Fyrsta ferðaætlanin. Framhald á næstu síðu

Síða 8 Nr. 299 - 14. august 2003

stuðul, skuldi ein kunnaðvæntað, at leiðslan í felag-num vil fáa hesi viður-skifti í rættlag.

“Gribbar” millumfergumennAnnars lýsir mjólkafor-sýningin seinni við, at teirhava gjørt avtalu við PoulJohannes Poulsen um, athann skal frakta ferðafólk

frá og til “Ruth” fyri 15oyru fyri hvørt ferðafólk.Møtast kundi ein tímaundan fráferð.

Tað eru fleiri greinirskrivaðar um fergumenn íHavn. Her skal bert nevn-ast eitt lesarabræv í Tinga-krossi í apríl 1908, har taðverður klagað um, atkappingin um ferðafólk-ini var so hørð, at eina

ferð varð eitt ferðafólkskumpað á sjógv av sjálv-um fergumanninum íkappingini um at fáaferðafólk. Teir hava eisiniverið “gribbar” tá. Slíktóskil kundi ikki góðtak-ast.

Ferðaætlan og prísirFerðaseðlaprísirnir lógu

frá 50 oyrum til 1 kr.Hetta var t.d. prísurin avOyri til Havnar. Úr Havninn á Toftir ella Strendurvar prísurin 50 oyru, menlongur inn á Skálafjørðinvar prísurin 75 oyru.Børnsluppu fyri hálvan prís.

Sjálv ferðaætlanin ereisini áhugaverd. Tað erutvær høvuðsrutur. Onnurinn á Skálafjørðin og hinnorður í Sundalagið. Taðer nøkulunda soleiðisskipað fyri, at tað annan-hvønn dag skal vera laga-ligast at ferðast millumhesi øki.Tað lá t.d.væl fyriat fara úr Kollafirði mána-dag og at fara heim afturtýsdag. Tað sæst eisini, attað hevur verið lagaligt atferðast úr Kaldbak tilHavnar hvønn dag í viku-ni. Men at fara úr Havn tilKaldbaks man hava tikiðmeginpartin av degnum,tí fyrst skuldi farast til øllhini plássini.

Í 1926 verður “Trónd-ur” keyptur og “Ruth”verður lagdur.

Tað fyrsta, vit vita fyrivist um “Ruth”,er ikki fyrrenn í januar 1942. Táverður hon seld av InguDjurhuus, dóttir AbsalonJacobsen á Skála, til D. P.Højgaards enke á Toftum.Inga var gift við EinarDjurhuus, sum var lækni íHeiðunum í 1930. Taðkann tó ikki sigast fyrivist,nær Inga hevur keyptskipið. Sonur hennara,Absalon, minnist til, atskipið lá fortoyað uttanfyri læknahúsini, sum lóguvið sjóarmálan. Møguligahevur báturin verið nýtt-ur sum jakt, t.v.s. til førn-ing millum størri skip ogland. Søluprísurin var kr.2.000, sum ikki var serliganógv undir krígnum í1941. Hendan fyritøkanátti frammanundan “Morn-ing Star”, sum varð søktav krígsávum í 1941.Tann23. februar biður reiðarí-ið Skibsregisteret um at“Ruth” broytir navn til

“Morgunstjørnan”, ogverður tá skrásett sum“sejlskib med hjælpe-motor (fiskefartøj)”.

Skipið verður umbygt áSkála,og her verður damp-maskinan tikin úr,nýggjurmotorur verður settur í,sum verður tikin úr “Col-umbus”, sum er ein 40 hk,1 cyl., 2-takt mellemtryks-motor frá AB Skandia,Lysekil. Skipið verður mál-að og fær runda hekku.Somuleiðis fær tað nýggjbond, nýggjan kappa ognýggja dekkið verður hæk-kað við tveimum plank-um. Gamla “rekkverkið”verður skift út við skansa-klædning. Nýtt stýrihúsverður eisini gjørt. Rokn-ingin er kr. 23.618,05.Tann tá blaðungi SofusThomsen hevur undir-skrivað rokningina. Táverður skipið eisini skrá-sett sum FD 11.

Tann 21. august 1943selur einkjan skipið víðaritil D.P. Højgaards Eft., sumeru synir hjá einkjuni.

Skipið varð nýtt til fiski-skap, sigldi til Bretlandsvið fiski, og teir sigldueisini við ferðafólki tiltíðir.

Um hvat ið hendi viðupprunaligu dampmaskin-uni er eitt sindur ógreitt.Onkur vil vera við, at ket-ilin leingi lá úti á sleipi-støðini í Álakeri hjá Lau-rits í Mortanstovu og Eliasí Rættará. Onnur halda, atdampmaskinan á Maskin-meistaraskúlanum er tannav “Ruth”, meðan onnurhalda, at hetta ikki kannbera til. Tað kundi veriðstuttligt, um onkur veitnakað um hetta.

Árini 1942-1946 finnastannars ikki upplýsingar íÁlmanakkanum um skip.Hetta var nevniliga ikkiloyvt av krígsávum.

Í 1955 verður báturinleigaður vestur í Vágar avJóan Paula Guttesen ogHolger O. Hansen.

Báturin fær nú eisininýggjar skrásetingarbók-stavir, settir í lastalúkuna.Teir nýggju eru XPUEmóti OXVQ fyrr. Netto-tonsatalið verður nú eis-ini sett til 8 73/100.

Í 1956 sæst í Álma-nakkanum, at nú hoyrir“Morgunstjørnan”heima íVágunum sum VA 11, ogeigari er Thomas JacobHansen í Sørvági, og árini1960-65 er eigarin JóanPauli Guttesen í Sørvági.

Árini 1965-1969 stend-ur Alexander Ortind íSørvági sum eigari, og núfær skipið nýggjan motor- ein Ford/Mariner 70/86hk. Arbeiðið verður gjørtá Vestmanna Skipasmiðju.Umframt motor fær “Mor-gunstjørnan” nýtt báta-dekk og nýtt stýrihús.

Nú er báturin eisiniskrásettur til 19,99 t fráteimum upprunaligu 22tonsunum. Hetta manhava verið gjørt fyri atsleppa undan almennumkrøvum, har markið erjúst 20 t.

1969-1972 eigur Andri-as Jørgensen í Miðvágibátin, og hann kemur ateita “Sigfríður”.

Í 1972-1975 er eigarinHans Jacob Olivar Gutte-sen og fær báturin navnið“Krista”. Í 1975 verðurhann seldur á uppboðs-sølu fyri kr. 2.700 kr.

Dýrasti ferðaseðilin var1 kr.

Eigari: Ólavur Guttesen

Hetta er brot úr frímerkjakatalogi. Tey tvey 1-oyrafrímerkini í ovastu røð eru stemplað umborð á“Ruth”.

Soleiðis er stemplið tekn-að upp, og verður skrá-sett sum “stjørnustempul”.

Soleiðis lýsir William Heinesenflutningin av ferðafólki ífrásøgnini hjá Mourentius viðStein um “Flutningsmenn”.

Mynd frá fyrru helvt av 60-unum úr Sørvági.“Morgunstjørnan” er sett upp ásandin meðan báturin verður málaður.

Myndaeigari: Ólavur Guttesen.

Hendan myndin er tikin inni á Skálafjørðinum umleið 1942. Fremst á myndini sæst “Ruth” - nú sum“Morgunstjørnan” hjá D.P. Højgaard. Hinir bátarnir eru “Phebe”, gamli “Tróndur”, “Poppy” og “Gunhild”.

Myndaeigari: Daniel Petur Gaardbo

Síða 9Nr. 299 - 14. august 2003

Keyparin er nú ElmarGuttesen.

Nú hevði “Ruth” tæntfyri sítt breyð. Hon var íringum standi og í 1976verður hon søkt úti á Sør-vágsfirði millum Breiðáog Bø útfyri tí, sum kallastÚti í Túgvu. Ringrásin erendað frá tí skipið í 1906varð bygt á RosenbergsMekaniske Verkstad í Sta-vangar úr eik og furu sumsleipiskip í norska sker-garðinum, sum onkur vilvera við.

Men hvar er stemplið?Tað, sum nú er tað áhuga-verda, er at fáa nakað atvita um poststemplið. Vitvita, at “Smiril” eisini hev-ur havt eitt stempul. Skip-ini hava havt ein post-kassa, hagar fólk hava lagtbrøvini, sum skuldu hagarskipini sigldu. Uppgávanhjá skiparanum hevurverið at stempla tey, og tilhetta endamál hevurhann fingið stempul frápostverkinum.Tað finnastbert fá brøv ella frímerkivið hesum stempli, ogsumt bendir á, at stempliðer bert brúkt í 1908 ogkanska 1909. Um onkurliggur inni við Ruth-stemplum, er viðkomandivælkomin at seta seg ísamband við Álv Daniel-sen, tlf. 32 12 91. Slíkfrímerki eru uttan ivarættiliga nógv verd í dag.Dømi er um at “bræv-stykki” við stempul fráRuth er selt fyri kr.10.000.

Tað er størst sannlíkifyri, at stempul og brøveru at finna í teimumbygdum, har “Ruth”sigldi,og her kunnu vit vísa tilferðaætlanina, sum erendurprentað í greinini.

Men tann, sum kannfinna sjálvt stemplið, sumvarð nýtt umborð, kannrokna við at gera eitt lítiðkvett.

Í apríl 1976 fekk Post-verk Føroya við yvirtøkunistórfingna gávu frá danskapostverkinum, nevniligaøll tey stempul, sumhøvdu verið nýtt í Før-oyum. Men millum hesivóru ikki stemplini fráRuth og Smiril.

Savnið hjá danska post-verkinum veit lítið ogeinki um hetta mál, menteir hava so eitt frímerki,sum er stemplað umborðá “Ruth”.

Sagt verður, at “de beva-rede protokoller fra leve-randører af poststemplerudmærker sig ved sletikke at omfatte årene1895-ca. 1915.”

Postverk Føroya er seraáhugað í at fáa tað til síttpostsavn, og tað sama ergaldandi fyri stemplið frá“Smirli”.

Tað sigst annars umstemplið á “Ruth”, atRubekk - eftir at tað ikkivarð brúkt longur - nýttitað til at kíla rútin á stýri-húsinum á “Ruth”.

Er annars nakar, sumveit meira um “Ruth” enngreitt er frá í hesumbáðum greinum, frætta vitheldur enn gjarna.

Ruth er sjálvsagt komin á frímerki.Frímerkið varð givið út í 1992

Í seinastu viku vóru tíðindi í út-varpinum um, at Anita vildi havafiskimannaskattin avtiknan. Taðhevur hon sjálvsagt rætt til athalda. Men tá tað verða givnarbeinleiðis skeivar upplýsingar,vilja vit rætta hesar.

Anita sigur, at argumentini, sumvórðu nýtt, tá skattalættin kom,eitt nú at vandi var fyri, at nógvirfiskimenn fóru at rýma av landi-num, tey kundu ikki eins vælnýtast í dag.Hon sigur ítøkiliga, atsagt varð tá, at norska skatta-skipanin elvdi til, at so nógvirsjómenn fluttu. Og so leggur honafturat: “Um hesin vandi nakran-tíð hevur verið til, er hann íhvussu er burtur nú”.

Tað er rætt, at skattaskipanir hjáfiskimonnum,serliga í Noregi,harnógv flestir føroyskir fiskimenneru fluttir,vórðu eisini nýttar sumgrundgeving.Tað, sum Anita segði,kundi bert skiljast, sum at tað ídag ikki vildi verið munur áskatting av fiskimonnum í Føroy-um og Noregi við avtøku før-oysku sjómansskattaskipanini

Tað undraði okkum, um Anitaskuldi vita um nakra broyting áhesum øki, sum vit í FF ikkihøvdu hoyrt um.

So vit ringdu til Noregs at fáahetta kannað. Her fingu vit vátt-að, at hendan skipanin ikki berter enn, men at hon enntá gevurstørri skattalætta enn framman-

undan. Skipanin í Noregi er, atlatin verður ein frádráttur, sum er20% av inntøkuni. Loftið hevurverið kr. 70.000.Tað er nú hækk-að til kr. 80.000. Hetta er tískil einskipan, sum líkist okkara.

Tá vit fingu okkara serskatta-skipan mettu fiskimenn, at teirframvegis høvdu meira skatt enní Noregi, men hóast hetta fluttuteir heim. At hetta lutfall skalvera munandi broytt er einki sumbendir á.

Tað er alt sum bendir á, at herer talan um ein leysan pástandhjá Anitu.

Anita á Fríðríksmørk villeiðirum fiskimannaskattin

Vit hava aðrastaðni í blaðnumendurgivið álitið hjá vinnunevnd-ini í málinum um fiskidagar, einsog vit hava viðmerkingar hjáPeturi Steingrund, fiskifrøðingi,sum ger viðmerkingar til uppritiðhjá Jón Kristjansson, sum fyrr erendurgivið í blaðnum.

Tað áhugaverda í greinini hjáPeturi, sum, honum líkt, er serasaklig, er, at hann ásannar, at ICEShevur mistikið seg í uppgerðiniav veiðitrýstinum, soleiðis sumteir skilja tað, á toski í 2001.Heldur enn at vera 0,70 var tað0,45 ella tað sama sum í 2000.

Orsøkin er tann, at tey nýggj-astu tølini eru tey óvissastu.Hettaber eisini væl til at skilja, men somá tað logiska vera ikki at taka tølvið, fyrr enn tey eru toluligaálítandi.Tøl við slíkum skeivleikakunnu í hvussu er ikki nýtast.

Uttan mun til hvat ið hildiðverður um Jón Kristjánsson, so ertað honum fyri at takka, athendan óvissan er komin fram.Hon er so ikki komin fram íalmennu frágreiðingunum hjáFiskirannsóknarstovuni.

Er veiðitrýstið økt?Men hetta reisir aftur spurningin,hvørt veiðitrýstið veruliga er økt,síðan fiskidagaskipanin kom ígildi, soleiðis sum almennu fiski-frøðingarnir staðiliga hava hildiðfram, og sum teir hava nýtt sumgrundgeving fyri at minka umfiskidagarnar.

Her fara vit enn eina ferð atendurgeva talvuna hjá ICES, sumlýsir veiðitrýstið ár fyri ár. Hersíggja vit, at veiðitrýstið í 1996,árið sum fiskidagaskipanin kom ígildi, fyri tosk var 0,70. Í 2001,sum er seinasta árið, tað ber til atfáa álítandi tøl, var tað 0,45. Hettakann illa lesast á annan hátt ennat veiðitrýstið er minkað viðmeira enn einum triðingi!

Løgtingið gjørdi skjótt avHetta má vera ein sera avgerandispurningur í metingini av, hvørtfiskidagatalið skal broytast ellaikki.Tað skuldi verið púra upplagthjá vinnunevndini at fáa hettaklárlagt til fulnar.

Vinnunevndin hjá løgtinginumhevur gjørt skjótt av - eins og ífjør. Tveir fundir, og so var álitiðklárt, og tað minti rættiliga nógvum álitið, sum var skrivað umsama mál í fjør.

Har er heldur ikki tikin uppátungu tann sera avgerandi spurn-ingurin um ta fiskifrøðiligu ráð-gevingina. Enn minni hesin jústumrøddi spurningur um gongd-ina í veiðitrýstinum.

Endaliga samtyktin hjá tingi-num gjørdist ein niðurskurðuruppá 2% av fiskidagatalinum.Hetta tal er ikki úrslit av eini gjøll-igari viðgerð av málinum, menheldur eitt skot út í tóman heimfyri at demonstrera, at landsstýris-maðurin skuldi so ikki fáa síttígjøgnum.

Sum skiltist, varð hetta eisinigjørt fyri at kyrra almennu fiski-frøðina, har tað í staðin skuldi

verið sett teimum krøv fyri í heilatikið at taka teir í álvara.

Tað var ikki tí, at tað ikki vórustundir til eina gjølligari viðgerðav málinum. Tingið hevði freistfram til 18. august, men longu 7.august var málið til 2. viðgerð.

Nú ráddi um hjá tinginum atsleppa aftur í feriu sum skjótast.Tingskipanin ásetir, at øll lógar-mál skulu hava 3 viðgerðir, og taðskulu vera tveir dagar millum 2.og 3. viðgerð. Hetta er fyri attryggja, at málini verða viðgjørdtil lítar. Og tingmenn fáa jú eisiniløn fyri bíðitíðina.

Men við endan av fundinum,har málið varð samtykt við 2. við-gerð, varð løgd fram áheitan frátingmonnum um at víkja frá tíðar-freistini, so málið kundi endaligaavgreiðast sama dag. Hetta varðeisini samtykt nærum einmælt.Næsti tingfundur varð so settur 5minuttir aftaná, og bert fáar min-uttir seinni kundu tingmennhalda fram við síni summarferiu.

At so fiskidagarnir kanska ikkifingu nakra optimala viðgerð, taðgerst so ikki við.

Hetta er almenna talvan hjá ICES, sumvísir veiðitrýstið, sum teir skilja tað.Tannósvaraði spurningurin er: Hvussu kunnu almennu fiskifrøðing-arnir siga, at veiðitrýstið er økt síðan fiskidagaskipanin kom ígildi, tá tað í 2001 var 36% lægri enn í 1996? Einki svar er eisinieitt svar!!

Framvegis leysir endar í við-gerðini av fiskidøgum

Rættað av ICES til 0,45

Síða 10 Nr. 299 - 14. august 2003

Roknskapur fyri 1. hálvár 2003

1.000 kr. 2002 2003

Rentuinntøkur 10.095 9.970Rentuútreiðslur 4.301 3.038Rentuinntøkur netto 5.794 6.932

Vinningsbýti av partabrøvum 4 71Kostnaður, provisjónir v.m. 1.024 1.157Rentu- og kostnaðar inntøkur netto 6.822 8.160

Virðisjavnan av virðisbrøvum og gjaldoyra 712 -319Aðrar inntøkur 8 9

Úrslit av fíggjarpostum 7.542 7.850

Útreiðslur til starvsfólk, umsiting o.a. 5.170 6.084Avskrivingar av ognum 222 170Aðrar rakstrarútreiðslur 60 0Avskrivingar og burturleggingar av skuldarum (netto) 95 -430

Úrslit áðrenn skatt 1.995 2.026Skattur 382 409

Úrslit 1.613 1.617

Fíggjarstøða 30. juni 2003

1.000 kr. 2002 2003

OgnKassapeningur og innistandandi í tjóðbankanum 6.694 7.677Ogn hjá fíggjarstovnum 69.014 19.624Útlán 224.331 248.684Lánsbrøv 68.578 61.939Partabrøv 521 498Ítøkiligar ognir 3.598 3.707Aðrar ognir 0 0Tíðaravmarkingar 102 159

Ogn tilsamans 372.838 342.288

SkuldSkuld til fíggjarstovnar 3.897 2.011Innlán 329.449 297.736Onnur skuld 2.608 2.820Tíðaravmarkingar 0 0Úrslit higartil í ár 1.613 1.617Eginogn 35.271 38.104

Skuld tilsamans 372.838 342.288

Tøl, ið ikki eru við í fíggjarstøðuniÁbyrgdir 2.730 3.297

Postboks 2 · FO-900 Vágur / FO-950 Porkeri / Postboks 374 · FO-110 TórshavnTel 37 30 64 / Tel 37 39 00 / Tel 32 19 98

re

pr

oz

RoknskapurÚrslit sparikassans fyrra hálvár 2003áðrenn skatt var kr. 2.026.000.

Fyrra hálvár 2002 var tað kr. 1.995.000.

InntøkurSparikassans netto rentur og kostnað-arinntøkur vuksu við kr.1.338.000 - úrkr. 6.822.000 í 2002 til kr. 8.160.000 -ein vøkstur uppá 19,6%.

Fyrra hálvár í ár hava virðisbrøvinigivið eitt hall uppá kr. 319.000.

Í 2002 var ein kursvinningur uppá kr.712.000.

ÚtreiðslurÚtreiðslurnar til starvsfólk, umsitingog aðrar útreiðslur eru øktar við kr.915.000 - úr kr. 5.170.000 til kr.6.085.000.

Sparikassin hevur afturflutt burtur-leggingar uppá kr. 430.000.

Í 2002 var avskrivað og burturlagt kr.95.000 uppá skuldarar.

Sparikassin hevur avskrivað kr.170.000

uppá fastar ognir, maskinur og inn-búgv í 2003.

Í 2002 vórðu avskrivaðar kr. 222.000.

Skatturin av úrslitinum er roknaður tilkr. 409.000.

Nettoúrslit Sparikassans er kr.1.617.000.

Fíggjarjavnin er minkaður við 8,20%,úr kr.372.838.000 til kr. 342.288.000 í2003.

Innlánini eru minkaði við 9,63%,úr kr.329.449.000 til kr. 297.736.000;

útlánini eru vaksin við 10,9% - úr kr.224.331.000 til 248.684.000.

Samlaði eginpeningur sparikassans erpr. 30/6-2003 kr. 39.720.000.

Solvensur Sparikassans var 30.06.-2003 19,4% ímóti 17,1% 30.06.2002(lógin krevur 8%).

Umroknað til heildagsstørv arbeiddu16 í sparikassanum, tað sama sum30/6-2002.

Sparikassin í 2003Sparikassin væntar sama úrslit fyriseinna hálvár.

Frágreiðing til roknskapinhjá Suðuroyar Sparikassafyrra hálvár 2003

Min Mand bliverFærøernes ProvstMin Mand interesseredesig meget for Skolesagen,og efterså at det gik, somdet burde, få har gjort såmeget for Skolesagen påFærøerne, som han. Da vihavde boet på Suderø i 8år, blev min Mand ud-nævnt til Færøernes Provst.Jeg var meget ked af, at viskulde rejse, dels var vi ide 8 år vi boede der, ble-vet kendt med så mangeaf Menigheden, som viholdt meget af og de af osigen, dels havde vi fåetindrettet os så godt i dennye Lejlighed med de nyeMøbler, men der var ikkenoget at gøre, Færinger-nes Provst skulde bo iThorshavn eller på Næs,og vi valgte Næs. Jeg ken-dte godt Præstegårdender, da jeg havde væretder som ung Pige. MinMand holdt så Afskeds-tale i alle Kirkerne, og såmåtte vi atter bryde opmed alt hvad vi ejede oghavde og på ny sejle udmod det ukendte.

Afrejse fra SuderøDen formiddag vi sejlede,blev vi fulgt ned til Bug-ten af en del af vore Ven-ner og nogle af Menig-heden. Da vi havde tagetAfsked, stødte vi fra Land,vi var min mand, 5 børn,barnepigen Sanna og jeg.

Det var en temmelig

lang Sejltur, inden vinåede Næs præstegård påØsterø. Præstegården varen ny og rummelig Byg-ning, der lå tæt ved van-det. Om Præstegårdensopførelse fortaltes der:

I den gamle Præstegårdhavde boet en provstHammershaimb, han vil-de bygge Præstegårdenop, men havde ikke råd.Så hændte det, at dengamle hyggelige PastorSchrøder på Suderø, (dergik med hvid Nathuebåde ude og inde), døde.Hans Datter rejste, efterFaderens død, over tilHammershaimb, der vistvar hendes Fætter, ihvert-fald af Familien. Frk.Schrøder var meget rig.Hun byggede hele Præste-gården op, og betaltehvad det kostede. Det varmeningen, at Provstenskulde betale af på byg-gesummen til hende,men hun vilde ikke havenoget, og hun blev der tilsin død.

Fru Hammershaimb hav-de navne til alle værel-serne. Dagligstuen kaldtehun “Hyggeligheden”,Spi-sestuen “Velbekomme”,Sovekammeret “Rolig-heden”, Barnekammeret“Skatkammeret”, Studere-værelset “Ventzelolaves”(Provst Hammershaimbhed Wentsel til Fornavn).Pigekammeret “Prøveste-nen”, Gæsteværelserne

“Kvintus” og “Lynetten”og “Trekroner”, den eneEende af loftet “Øster-søen”, den anden “Nord-søen”.

Da vi kom til Præste-gården, blev vi som sæd-vanlig modtaget af denPige, der skulde være derNådesåret. Hos hendekøbte vi Mad, Kaffe o.s.v.Ja, et par Dage efterAnkomsten købte vi enKalv. I det hele tagetmåtte vi det første Årkøbe alt (med undtagelseaf Grøntsager, som vi fikhos min Broder i Thors-havn) hos hende, der såsenere gjorde Regnskabop med Provst Sørensen,som vi kom efter, og somflyttede til Skanderborg.

Det varede ikke så læn-ge, inden vi havde indret-tet os hyggeligt og godt iPræstegården. På Næs fikmin Mand også Pengeløn.

LandbrugetDer hørte meget jord tilpræstegården, men bådedenne og annexgårdensjord havde vi forpagtetud til tre mænd. Minmand vilde helst være frifor at have noget medlandbruget at gøre.ProvstSørensen havde haftnogen indtægt af heste-salg, men da min mandhørte, at beboerne havdeklaget over, at provstensheste gik ind på deresjord og åd græsset fra

fårene og kvæget, vildehan ikke holde heste.Minmand har aldrig væretslem efter penge. At viikke vilde holde heste,blev naboerne megetglade over.

Vi maatte senere købeKreaturerne af ProvstSørensen. Det var mangePenge at rykke ud medpaa en Gang; da vi senererejste fra Færøerne, købteden unge Provst dem,saa-ledes havde vi i øvrigtogsaa baaret os ad paaViderejde.Vi havde vel en16-17 brogede Malkekøerog Ungkreaturer. Derblev egentlig ikke gjortnoget særligt for at forbe-dre Racen; hørte man ateen havde en god Ko, ja,saa søgte man at faa enKalv derfra. Hver MandsJorder var indhegnedemed Stengærder, og Krea-turerne gik løse i Ud-marken. Smaafolk, derkun havde en eller toKøer, fik Lov til at ladedem gaa sammen medPræstegaardskøerne ellermed Bøndernes.

Om Vinteren stod Kvæ-get inde, og det fik ikkeandet end Hø.Havde manmeget tørret Fisk, var dermange der opblødte Fis-ken og gav Kreaturerne.Køerne kunde megetgodt lide det. Da vi havdeHø nok, fik vore aldrigFisk.

Vi kærner smørDer malkedes to Gangedaglig, og en Ko kundevel mælke ca. 12-14 Pot-ter om Dagen. De tre For-pagtere, der var gifte, pas-sede alt selv. Vi skuldehave den Mælk, vi kundebruge. Var Køerne ude,bar Kvinderne Mælkenhjem i store Bøtter, somde bar paa Hovedet. Vikærnede selv, og vi havdeen Kærne til at støde opog ned, og en hvor mandrejede rundt paa toHaandtag. Sanne og jegæltede Smøret, der blevsaltet, saa det kundeholde sig. Vi brugte detmeste af det selv, da vihavde mange Gæster. Vihavde ogsaa Ost.

“Store Dimon”,af EffersøeMen den bedste færøskeOst blev lavet paa “StoreDimon”, hvor der vargode Græsgange, der bo-ede vel en 10-12 Men-nesker paa Øen. Medensvi er ved Store Dimon,synes jeg De bør gøreDem bekendt med denArtikel, som FærøernesLandsthingsmand, OliverEffersøe, har skrevet i“Nationaltidende” 5-6-1924. Her er den:

“Mellem Syderø ogSandø paa Færøerne lig-ger to smaa, men høje ogstejle Øer: Store Dimonog Lille Dimon. Den førstnævnte er beboet heleAaret, men Folketalletudgør kun omkring 10Mennesker (en Familie).Det er ikke gaaet heltnemt at faa Folk til at boder, uagtet Øen er rig oggod. Utallige Søfugle om-sværmer den i den lyseSommertid og bygger idens Fuglefjælde. Græs-ningen er herlig for Køerog Faar. Dimon Ost ogDimon Smør er berømte.Men Pladsen er afsides(ingen Biograf) og dertilfarlig. Der er kun en Op-gang til Øen, og denne erTilvejebragt ved Kunst.For nogle Aar siden om-kom Sognepræsten herved Nedstyrtning. Fugle-fangsten er som bekendtfarlig, og mange Mændhar ladet Livet i Fugle-bjergene. Nylig meldteTelegrafen, at den ungeDimonbonde var blevetknust af nedfaldende Fjeldunder Ægsamling. Hans

Síða 11Nr. 299 - 14. august 2003

Framhald á næstu síðu

Frásøgnin hjá Onnu EvensenÍ 6. partinum av áhugaverdu frásøgnini er Jens Christian blivinpróstur á Nesi. Og tað er ikki smávegis, hon kann greiða frá.

Í seinasta blað greiddu vit frá um langabbason A.C. Evensens, Michael, sum var komin til Føroya atgera film um sín uppruna. Her er hann samanEsther Djurhuus, fødd Lützen, sum er trímenningurmammu hansara. Her eru tey tikin frammanfyrichatollið, sum teirra felags forfaðir, A.C.Lützen, átti.

Her sæst Michael t.h. saman við næstu ættarfólkum sínum í Føroyum av Evensen-ættini. Tey eru IngunSchiller við manninum Eirikki Lindenskov. Eirikur er annars ættaður úr Bajanstovu eins og kona A. C.Lützens, Eva Margretha.Tey eiga Onnu, sum er oldurommudóttir Onnu Evensen og lítlabeiggjan, sum júster doyptur Jónas.

Síða 12 Nr. 299 - 14. august 2003

Framhald á síðu 17

Fader og Forgænger gikdet paa lignende Maade.Han var yderst intelli-gent, kundskabssøgendeog driftig, men Fugle-fangsten var dog No. 1.Han blev i en forholdsvisung Alder efterhaandenblind, en sørgelig Skæbnefor en Mand af hans Be-skaffenhed og i hans Stil-ling,men han gav ikke opog vedblev at røgte sinDont. En dag tog han tilSyderø med Baad, ladetmed Fugleæg, men paaTuren opstod der Uvejr,og man maatte vendeom. Den blinde Mand,som før plejede at siddeagter ved Roret somHovedsmand, maatte nøj-es med at holde i en Aare,medens hans nylig voks-ne Søn havde taget Plad-sen agter i den lille Ro-baad. Imidlertid ramtesBaaden af en Braadsø, ogdenne tog Sønnen overBord.Han druknede,udenat det var muligt fornogen at yde Hjælp. Deøvrige bjergede sig i en afØstbygderne paa Sandø.Senere tog Bonden paaFuglefangst tillige med enLedsager, en ung Mand.Bonden kendte hver Sten,og alt syntes at gaa godt.Ledsageren blev firet nedi Bjerget, og Bonden sadtilbage og holdt paa Li-nen. Mere ved man ikke,thi begge forsvandt. Denunge Mand er øjensynliggledet ud, og har revetBonden med sig. Dennefik saaledes en haardt til-trængt Død midt i sinkæreste Gerning, og Ha-vet, det uendelige, blevhans Grav. Tidligere be-nyttedes Store Dimonmeget som frivilligt For-visningssted, til stor Gavnfor alle Parter.De Forvisteforyngedes og blev sunde,helt ukendelige, men Bon-den fik den haardt til-trængte Arbejdskraft. Nuer man saa human, at denSlags Forvisning er hørtop. Det ligger ikke mangeAar tilbage i Tiden, atSognepræsten paa Sandø,der var paa Tur medRobaad fra Syderø, maat-te søge Tilflugt paa StoreDimon midt om Vintereni Storm og Kulde, hvorhan og alle hans Ledsage-re blev bjergede ligesomved et Vidunder.

“Lille Dimon”,af Effersøe“Lille Dimon” er kun be-boet af Fugle og Faar ogsaa om sommeren af ogtil af nogle Mænd, der dri-ver Fuglefangst. De harindrettet sig Opholdsrumi en vanskeligt tilgænge-lig Hule,hvor de har Tørv,Tændstikker og en Grydetil Kogning og tørt Græstil Leje.

I November 1918 stran-dede en dansk Skonnerther, og Mandskabet, 9Personer, bjergede sighalvnøgne i Land paa denstejle Kyst. Kaptajnen vartilmed gammel og svag,men der var en rask ogmodig Styrmand, somhjalp sig selv og sineKammerater i Land, ogingen gav Kampen forLivet op.

De opholdt sig saa ifulde 14 dage paa denøde Ø i Storm og Kuldemidt i den skrækkeligefærøske Vinter. To dageefter Landstigningen fandtde ved et Tilfælde Fangst-mændenes Hule, og herholdt de Varmen ved atklumpe sig sammen ogskiftes til at tage denkolde yderplads. Lidt Træfra Skibsvraget hjalp enDel, og Tændstikker, somFangstmændene havdeefterladt i Følge gammelsædvane, skaffede ild. EtLam og en Fugl blev fang-et. Vand var der nok af.Endelig, da næsten allehavde opgivet Haabet,blev de tapre Mænd fund-ne og reddede, mere ligSkeletter end levendeMennesker. Omkring demagre Lemmer havde desvøbet Resterne af deresKlæder samt nogle Flag-stumper...”

Gødningen udbringes i “Løb”Naar der var tilstrækkeligmed Gødning, bar Mæn-dene den ud i “Løb”,mellem “Løben” og Ryg-gen blev der lagt et styk-ke skind for at skaane

Tøjet. De skulde gaa man-ge gange, inden de havdebaaret al Gødningen udog lagt den i smaa Bun-ker, til der var Brug fordet, først da blev detspredt ud og gravet ellerhakket ned. Der fandtesikke Svin deroppe. Jo, der

var en Mand, der havdeen eneste Gris og saa minBroder, der ogsaa havdeén, men ellers var deringen, der havde dem.Man købte saltede ogrøgede Svineskinker iDanmark.

FaareavlFaareavlen er en vigtigIndtægtskilde for Færin-gerne. Der blev indførtforskellige Regler for atforbedre Bestanden. PaaNæs Præstegaard havde

vi vel en ca. 100 Faar, deter ikke saa nemt for mignu saa længe efter athuske de nøjagtige Tal,men jeg tror nok det varsaaledes.

Lammene slagtesNaar vi skulde slagte,havde vi nogle Mænd tilat drive Faarene og Lam-mene ned fra Fjeldet, deblev da drevet ind iFolde, og de Lam, derskulde slagtes, blev sorte-ret fra. Vi slagtede vel en40 Lam paa en Dag. Bøn-derne kom med Tiende-lam paa en bestemt Dag.Naar vi slagtede saa man-ge Lam paa en Dag, varder i Reglen 3 Mænd oget Par Piger med, blandtdem var Sanne jo enes-taaende, hun var i et ogalt min højre Haand. Ja,hun var som et Barn afHuset. Om Aftenen sadPigerne nede i Kælderenog rensede og ordnedede slagtede Lam. Dehavde en Kola (en firkan-tet Lampe med fire Tudehvori Vægerne sad, derbrændtes Tran, underKolaen var der en Skaal).Det var jo et frygteligtBlodbad. Senere kom deFattige og hentede Affal-det, Lever og Lunge somde stegte eller kogte, ogMaven som de kom Blo-det i og lavede Blodpølseaf, samt Hovedet.

SkærpekødVi kunde ofte hænge ca.25-30 Lammekroppe opfor at omdanne dem til“Skærpekød”. Man havdejo de smaa Huse “Keld”der bestod af Tremme-vægge med Tag over.Derind hængte man saaalle Lammekroppene. Jomere Gennemtræk, destobedre. Naar Lammekrop-pene havde hængt der ica. 3 Md., var de tjenlige.Kødet kunde holde siglige saa længe det skulde

være. Oppe paa Viderejdevar Luften bedre at tørrei, og Bønderne havdeKød, der var flere Aargammelt. Ja, den storeBonde, Hejo, havde Skær-pekød der var tre Aargammelt.

SkinsekødForuden Skærpekød, lave-de man ogsaa “Skinse-kød”.Man tog indvoldeneud af Lammene. Naarman om Aftenen fandt etstort pænt Skind, lagdeman een eller flere Krop-pe paa Skindet og drysse-de salt paa dem. NæsteDag blev hele Kroppenkogt, derefter lagt paa enTræbakke og atter saltet.Efter at have ligget et ParDage med Saltet, blev“Skinsekødet” ophængtfor sig selv i Skærpehuset(Kelden). Provst Ham-mershaimb, der havdeopført hele Præstegaar-den, havde ogsaa byggeten ny Keld, som han fyld-te med Lammekroppe.Enskønne Dag kom der enforfærdelig Kastevind, dervæltede hele Kelden om,saa Tømmer, Lammekrop-pe,Tag o.s.v. laa hulter tilbulter. Da Kelden paanyblev opført, blev der satJernstivere til.

LandbrugPaa saadan en stor Præste-gaard, hvor der kom saamange Gæster, skulde der

skam noget til. Paa Vider-ejde og Næs slagtede vi idet hele taget meget.Bønderne havde mangeFaar, og de gik altid ude,de kunde gaa hvorhen devilde. Om Vinteren, naardet blev snestorm ellerTaage,kunde de godt ladesig drive med Bygen ogda kunde det hænde, atde kom saa langt ud paaKlipperne, at de styrtedened og drev til Søs, deenkelte, der blev liggen-de, knuste, paa den flade

Strandkant, brugte manikke, man vidste jo ikke,hvor længe de havde lig-get der. Faarene gik tidthjem til Gærdet, men dekom ikke ind. Om For-aaret,ved den Tid Faareneskulde læmme, gik Mæn-dene hver Dag ud og saaefter,hvordan det stod til.En Gang om Aaret, somRegel i Maj, blev uldentaget fra Faarene. Under-tiden hændte det, at detallerede var begyndt atfalde, men der var oftenogle, der gik ud og saaefter. Var der da fældetUld af, blev det omhygge-ligt samlet op.Naar Uldenskulde tages, blev alleFaarene, ved Hjælp afHyrdehunde, drevet hjemi Folden, Mændene giksaa ud og rev Ulden, dersad meget løs, af Faarene,de blev altsaa ikke klip-pet. Ulden kom i storeuldne Net og blev baarethjem. Det var MændenesArbejde at tage Ulden af.Kvinderne var sjældentmed ved Udendørsarbej-de, kun naar der blevarbejdet med Tørven, varde med. Ulden solgtes u-vasket. Jeg tror min Mandsolgte en Vaag Uld (40pund), for 16 kr. Der komofte fattige fra Thorshavnog bad om Uld, og allefik. Det var Skik, at hverBonde gav os et Lam omAaret, men var det enBonde,der kun havde lidtJord, skiftedes han meden Ligestillet til at leverehvert andet Aar.

Den færøske Jord, erenten Kongsjord (Stat-ens), eller Adelsjord (selv-eje). Naar et stykke Jordskulde besaas, blev detførst hakket op i storeStykker, derefter blev det“sakset” (hakket smaat)og tilsidst revet. Først davar det tjenligt. NaarSaaen var saaet, blev denrevet ned med Riven.Høet blev i gamle Dageskaaret af med en ligeKniv og lagt i smaa Pot-ter,det kaldtes at “mulva”.Fader lærte dem at brugeKrumkniv (Segl) og atsætte Høet i Stakke, detvar et stort Fremskridt.Nu bruger de jo Le, ogenkelte har Slaamaskiner.Naar det om Morgenensaa ud til godt Vejr, gikman ud og rystede Af-grøden ud, kunde man danaa at faa dem vejret, tør-ret,kom alle Mændene udog bar det hjem i storeKnipper, om Knippen varet bredt Baand der gik opom Panden paa Bæreren,og paa den Maade blevhele Høsten baaret hjem.Det var utroligt saa storeByrder Mændene kundebære paa den Maade, ogdet var et stolt syn at sesaadan en Række høbæ-

Í fyrsta partinum høvdu vit eina mynd, sum skuldivera mamma Onnu Evensen, Eva MargrethaJacobsdatter. Tað er ivasamt, um hetta er rættamyndin, men hendan myndin er í hvussu er av EvuMargrethu Jacobsdatter (1817-77). Eva arbeiddieisini við "arbeiðsskúlan", inntil hon giftist í 1839við A. C. Lützen.

Nøkulunda samtíðarmynd av kirkjuni og próstagarðinum á Nesi, har JensChristian Evensen virkaði sum próstur fram til næstseinasta aldaskifti.

Síða 13Nr. 299 - 14. august 2003

Grønlandstúrur 2003

Eitt ferðaminniSá lýsing í F.F.-blaðnum:“Vegna fráfall eru tveypláss við “SØKONGEN”leys”.

Lýsingin segði eisininakað um túrin, at siglastskuldi til gomul útróðrar-støð, ið føroyingar høvdunýtt fyrr. Um umstøðurvóru, skuldi siglast frá“Kap Farvel”og til Føringa-havnina og longur norð-ur, um tíðin loyvdi tí.Túrurin var frá 24. juni til8. juli.

Eg ringi so til MalenuWeyhe, ið skipaði fyri túri-num; jú, sigur hon, tú færtannað plássið; so var taðavgjørt.

“Søkongen” er eitt skip,ið er 90 tons stórt; hevurloyvi til 12 ferðandi umdagin og 10 ferðandi umnáttina; sera væl útgjørt,hevur allar nýggjar hent-leikar á brúnni og hevureinkult og dupult kømurtil ferðafólk.

Manningin er:Hans Myr-up og Malena Weyhe, iðeisini eiga skipið.

Vit møttust so á flog-vøllinum í Vágum 24. juni;vit eru 10 ferðandi, ið faravið “Søkongen”.Okkara ferðahópur eru hesi:

Páll Olsen,útróðrarmaður, Saltnes,

Jógvan Petersen,fyristøðumaður, Klaksvík,

Niels Jákup Hentze,útróðrarmaður, Sand,

Tóri Strøm,timburmaður,Tvøroyri,

Tormóður Schrøter-Thomsen, tannlækni,Tórshavn,

Elisabeth Hansen,sjúkrarøktarfrøðingur,Tórshavn,

Bent Jákup Hansen,fyristøðumaður,Tórshavn,

Maria Magnussen,fólkapensiónist, Miðvág

Jóhan Magnussen,fólkapensiónist, Miðvág

Eli Jensen,fólkapensiónist,Hellurnar.

Øll høvdu okkurt tilknýtitil Grønland.

Vit fóru á flog við A.A.-flogfari úr Vágum kl.14.15

settust á Reykjavíkar flog-vølli kl. 15.30

fóru aftur á flog við samaflogfari kl. 16.30

settust á flogvøllin í Nar-sarsuaq kl. 18.15

Men nú eru vit í Grøn-landi, og her er klokkannú: 15.15.

Løtu seinri komu vitumborð á “Søkongen”. Núbyrjar okkara sera spenn-andi ferð.

Týsdagur 24. juniUm 16-tiðina fóru vit fráNarsarsuaq, sigldu beinttvørturum fjørðin - Eiriks-fjørð - til “Brøttulið“, søgu-liga staðið hvar fyrstinorðbúgvi, Eirikur Reyði,setti búgv.

Minnismerki er reistEiriki, og omanfyri lítlabygd, ið har er, stendurstórur minnisvarði av syniEiriks: Leivi Hepna.

Frá minnisvarðanum avLeivi hepna gingu vit tilendurreistu Tjóhildarkirk-ju, og endurreista garðEiriks, ið standa har nakaðfrá bygdini; vóru inni íkirkjuni og garðinum eis-ini og fingu góða frágreið-ing frá danskari kvinnu, iðvar har til tað sama.

Vit vóru inn í sovirúmi,hvar søgnin sigur at Tjó-hild, ið var kona høvd-ingin Eirik Reyða, stongdihurðina fyri manninum,til hann lovaði henni atbyggja kirkju.

Tjóhild var kristin, mentað var høvdingurin ikki;tá ið hon í langa tið hevðistongt fyri manninum,lovaði hann at enda, athon skuldi fáa sína kirkju;tá slapp hann inn aftur ísovirúmið til konu sína.

Garðurin og kirkjan erutó ikki reist á somu grundsum upprunaliga, meneftir somu málum; gomlugrundirnar eru friðaðarog mega tí ikki rørast; vitgingu eisini har.

Onnur kirkja - sum núeisini er gomul, men tó íbrúki enn - er reist viðsíðuna av Tjóhildar grund.

Vit komu umborð afturum 20-tíðina, og fóru tá atsigla út gjøgnum Eiriks-fjørð, til býin Narssaq, ogkomu hagar stutt fyri mið-nátt.

Mikudagur 25. juniEftir ein morguntúr í bý-num Narssaq, fóru vit víð-ari til Qaqortoq - Juliane-håb - og komu hagarkl.13.00.

Eftir nakrar tímar í Juli-anehåb, fóru vit um 16-tíðina at sigla longur suð-ureftir.

Tað vóru nógv stór ís-fjøll at síggja, men gott atsigla kortini, fínasta veður,mestsum stilli og sól; vitankraðu við bygdina Nan-ortalik nakað eftir midnátt.

Hósdagur 26. juniEftir morgunmatin, um 8-tíðina, fóru vit aftur atsigla suðureftir, vóru úti-fyri “Nùa” um miðdags-leitið; tá fór hugur mín áflog, her havi eg nógv atminnast, frá míni bestutið sum útróðrarmaður; táeg í 1964 var við “Kongs-havn”, vit róðu út fráskipinum við fimm bát-um, skipið lá uppankrað íeini vík nakað inni í fjørð-inum norðan fyri Nùa.

Vit høvdu fyrst fiskaðeina tíð við Vesturgrøn-land, - tað gjørdu báta-skipini tá.

Vit komu suður á “Kapp-an” - sum vit søgdu - hós-dag 30. juli 1964, fingunakað av fiski tann daginog fríggjadagin og leygar-dagin eisini; fleiri báta-skip vóru farin suður fyriokkum, “Atlansfarið” og“Maritè” vóru farnar long-ur eystur at fiska, høvduroynt nakrar dagar, tá vitkomu suður, men søgdufrá smáligum fiskiskapi.

“Kongshavn” ankraði tívið Nùa.

Næstu vikuna, vit royn-

du har, fingu vit heiltnógvan fisk; vit fóru sumvant til útróðrar mána-dagin 3. august og fiskaðuuppí fullan bát, og taðgjørdu vit allar dagarnar ívikuni, sunnudag fiskaðuvit ikki, allar hinar 6 dag-arnar fingu vit fullan bátav fiski, og tað gjørduflestu av hinum bátunumeisini, so tað er besta vikaeg var við at gera sumútróðrarmaður í Grønlan-di. Vit fingu nógv næstuvikuna eisini, annars fluttuvit millum fleiri ankar-pláss,eftirsum fiskaríið ogveðurlagið var.

Eg var eitt sindur kend-ur her tá, av tí eg var herárið fyri, í 1963.

Tað var soleiðis, at egfór við skonnartini “Tinga-nes” um várið til Grøn-lands at fiska við bátumVit høvdu 6 bátar at rógvavið, tveir stórar 6-áringar,sum vit søgdu, og fýranakað minni bátar; eghevði annan tann stóra ogbestimaðurin, Símin Júst,hevði hin.

Eftir at hava fiskað 1.000skippund við Vesturgrøn-land, komu vit 8. septem-ber suður á Kappan, skul-du fara eysturum at fiska,onnur bátaskip lógu eyst-anfyri og fingu nakað avfiski, men so skuldi ikkiverða.

Eli Jensen skrivar

Eli, afturkomin úr Grønlandi í 2003.

Kirkjan í Pamiut (Frederikshåb).

Kappahavnin á Eggersoy.

Eli er royndur fiski- og útróðrarmaður. Hann var,eins og Magnus á Kamarinum, í Grønlandi viðKongshavn í 1965, og hann var enntá bátsformað-ur hjá honum.

Síða 14 Nr. 299 - 14. august 2003

Meðan Tinganes siglureystur gjøgnum Tunafjørð-in, er ein bogi á okkaraleið, ið skræddi botnin áskipinum upp, so skipiðeftir nøkrum tímum sakk;vit fóru í bátarnar ogvórðu upptiknir av tífyrsta “Vesturvón”, ið før-oyingar áttu, hann varnakrar dagar árðenn kom-in úr Føroyum yvir á Kapp-an at fiska við bátum.

Eg fór ikki heim eins ogflestu gjørdu, men samanvið einum ørðum av mín-um bátsfeløgum, mynstr-aði eg umborð á “Vestur-vón” tá, og kom soleiðis í1963 at fiska við Nùa okk-urt skifti.

Aftur til nútíðinaNú sveimaði eg nakaðlangt; hesar hendingarkoma til mín nú, vit við“Søkongen” í 2003 sigla áhesum fiskileiðum.

Vit koma nú í fjørðinsunnanfyri Nùa, og núsíggja vit suður á sjálvan“Kap Farvel” og sigla núinn í fjørðin móti Kapp-havnini, hagar vit komakl.14.45, og ankra har.

Árið 1963 bygdu føroy-ingar útróðrarstøð á Egg-ersø, her í Kapphavnini.

Øll bátaløgini bygdusær ein saltfiskaskúr ogein búskúr hvør, so taðvórðu nógvir skúrar bygd-ir her tá, men nú stendurbert ein uppi,bert búskúr-urin hjá bátinum “Troyst-in” úr Miðvági, allir hinireru hoyknaðir niður.

Vit fóru øll í land viðjolluni har ið hesin skúrurstóð.Og merkiligt var tað,ein maður í okkara ferða-lagi róði út her tá, oghevur sostatt verið við tilat byggja skúrarnar, oghann var við bátinum“Troystin”, og teirra bú-skúrur - sum tann einasti -stendur uppi, og hesinmaður hevði eisini konusína við, so nú kundu vitsíggja, hvussu teir høvduhúsast har í 1963 - 64 og65, til teir seldu bátin tilaðrar. Hesin maður kundieisini siga okkum nógvfrá teirri tíðini.

Vit gingu eisini til nógv-ar aðrar skúrar, men harvar alt fallið saman.

Vit hivaðu akkerið inn-aftur og sigldu so tættframvið øllum skúrunum,ið har høvdu verið, fóruso úr Kapphavnini um18.30-tíðina, eystur mótiKirkjugarðsnesinum. Harsigldu vit eisini gjøgnumnógvar fiskileiðir, ið egvar við at fiska á.

Beint sunnanfyri Kirkju-garðsnesið er stór og góðvík, ið føroyingar kallaðuKirkjugarðsvíkin, sum ersera gott ankarpláss. Harlógu bátaskipini ofta ankr-aði, so varð fiskað bæði ífjarðunum, og eisini varð

farið suðurum, suður á til-tikna “Gubbanesið”. Navn-ið komst av tí, at har vórubara stórir “gubbar” (tosk-ar) at fáa.

Men vit fóru ikki suðurhar nú við “Søkongen”,men hildu frá Kirkju-garðsnesinum og norður íPrins Chr.-sund. Komu ísundið vestanvert bygd-ina Apilatoq, og fóru so útvestureftir, og so norðurtil bygdina Nanortalik.Komu hagar um 23-tíðinaog ankraðu fyri náttina.

Fríggjadagur 27. JuniFóru frá Nanortalik kl.8.00; kl.11.30 komu vit tilbygdina Sydprøven, hartóku vit nakað av provi-anti o.a., lógu har eingóðan tíma, fóru so afturat sigla norðyvur.

Higartil hava vit barahavt fínasta veður, stilli ogsól fyri tað mesta.

Kl.15.40 sigla vit tættframvið bygdini Sardloq,løtu seinri síggja vit inn áJulianehåb,men vit eru souttarlaga á Julianehåbs-víkini, tí veðrið er so gott,tá er skjótari at sigla beintnorðureftir, enn at verainnanskers.

Tað er lítið av ísi at síggja,meteorologarnir hjá D.M.I.siga, at vit skulu leita afturtil 1948 fyri at finna sogott summar í Grønlandisum í ár.

Kl.19.45 sigla vit tættframvið bygdini Qagssi-miut, bygdin sum kendiJonathan Motzfeld er frá.

Enn er veðrið sera gott,men nú siga veðurtíðindifrá óveðri í morgin, vitsigla nú móti Borgshavn,har vit koma einaferð ínátt.

Leygardagur 28. Juni“Søkongen” ankraði íBorgshavn kl. 01.30.

Eftir morgunmatin fóruøll í land við jolluni, herer gott veður, men nú eróveður uttanfyri. Í dag ereingin sól, men tað erheldur einki regn.

Her var nógvur útróðurøll 1960-árini.

Ár 1959 bygdu nógvbátaløg skúrar her, bæðisaltfiskaskúrar og búskúr-ar, men nú eru næstanallir hoyknaðir saman.Onkur stendur uppi, mener einki verdur.

Vit vóru ein langan túrfyri middag, fóru so um-borð aftur, men av tí taðer óveður uttanfyri, verðavit liggjandi her til í morg-in.

Vit vóru so eisini einlangan túr eftir middag.Vit gingu til allar toftirnar.

Eingin av okkum ferð-andi við “Søkongen” núhava verið í Borgshavn,men vit hava allar bøkur-

nar hjá Jógvan Arge “Teirtóku land” umborð á “Sø-kongen”, og kunnu á tannhátt síggja, hvar hvørjirmenn hava búleikast.

Í Borgshavn sást nógvurfarvegur eftir reinsdjór-um allastaðni hvar vitgingu, tað eydnaðist nøkr-um av okkum at síggjaeitt eisini.

Sunnudagur 29. juniNú er aftur gott veður,fóru úr Borgshavn um 9-tíðina, komu í Kangarsukkl.15.30; ankraðu har ogøll í land við jolluni.

Í Kangarsuk, eins og íBorgshavn, høvdu føroy-ingar nógvan útróður øll1960-árini.

Ár 1959 bygdu nógvbátaløg bæði saltfiska-skúrar og búskúrar, mennú stendur bert ein nøku-lunda uppi, allir hinir eruniðurdotnir og liggja sumruinir á klettunum.

Vit gingu til flest allarskúrarnar, men eingin avokkum hevði verið haráður, so vit máttu barahalda okkum til bøkurnarhjá Jógvan Arge.

Kl.17.30 fóru vit afturat sigla norðeftir, og ankr-aðu stutt frá Paamiut um23-tiðina.

Um 21-tíðina komu vit ínógvan ís, máttu trokaokkum gjøgnum, men taðgekk.

Mánadagur 30. juniKl. 8.00 fóru vit at siglainn til Paamiut - Fredriks-håb - og komu hagar um9-tíðina og løgdu til kai.

Eftir at hava gingið einatíð í býnum har, fóru vitum middagsleitið aftur atsigla, nú gongur leiðin tilRavn-Stóroy.

Í Paamiut var eg inni íeini sera vakrari kirkju,um 300 sitipláss í kirkju-skipinum, loft var eisinivið nakað av sitiplássum.Talarastólurin var høgru-megin,(í Føroyum er hanní flestu kirkjum vinstru-megin), og vinstrumegininni í kóri stóð eitt stórtpípu-orgul, og doypifunt-urin stóð ikki inni í kóri,men mitt á gólvinum viðteir innastu stólarnar íkirkjuskipinum.

Um 21-tíðina ankraðuvit í sunnaru havn á Ravn-Stóroy.

Týsdagur 1. juliUm 9-tíðina fóru øll í landvið jolluni, komu umborðaftur kl.13.30.

Í Ravnoynni varð eisininógvur útróður øll 1960-árini.

Ein av okkara ferða-monnum hevði verið harsum útróðrarformaður teyárini, varð enntá fiski-kongur eisini. Vit fingunógv at vita frá honum,

Skúrurin hjá "Troystini" í Kappahavnini.

Kappin og Kappaoyggin.

Elverkið í Sunnara Havn í Ravnoynni.

Skúrur í Valaravíkini/Kvívíksvíkini í syðru havn í Ravns Stóroy.

Síða 15Nr. 299 - 14. august 2003

hvussu har var tá; hannvar annars í norðaru havn-ini. Eisini hevði onnurdaman í okkara ferðahópiverið har í fleiri ár sumsmágenta við mammusíni, ið var kokkur hjáfleiri bátaløgum; hon vistinógv at siga frá teirritíðini, og gott var hjáhenni at síggja, at teirrabúskúrur stóð næstanheilur uppi. Kamarið, iðhon og foreldur hennarahava sovið í, og koyggjur-nar hjá teimum eru heilarenn, og kundu væl veriðbrúktar nú, og køkurinvar heilur, annars varnógv illa farið. Saltingar-skúrur teirra var mestsumniðurdottin, annars vórunógvir skúrar samanfalnirog lógu sum ruin.

Vit vóru leingi inni ásjómannsheiminum, sumHans J. Ellingsgaard var á ínógv ár, tað stendur uppienn, men innan sær einkiút, har er tað mesta oyði-lagt.

Meðan vit øll vóru saml-aði inni í salinum, fyrislærJógvan, at vit skulu syngjaeitt ørindi av onkrumsangi, tað gjørdu vit; vitsungu ørindið:

“O, takk, at tú meghevur vart frá vága og frá neyð,takk fyri himmalljósiðbjart,takk fyri dagligt breyð”;

so upplivdu vit eisini tað,at sangur aftur ljóðaði ásjómannsheiminum íRavn-Stóroy, tað hevði

vist eingin roknað viðskuldi henda ár 2003.

Vit gingu til nógvaraðrar skúrar eisini, sum tóteir flestu vóru niður-dotnir. Ein, ið stóð nøku-lunda uppi, hevði gestirundir gólvinum; tí teyfyrstu, ið komu til hans-ara, hoyrdu revagoyggj.Tað var vist ein gamalrevur, ið ávarðaði ungar-nar; tá vit so komu tilskúrin, hoyrdu flestu avokkum, hvussu ungarnirgneggjaðu undir gólvi-num, men ikki kundu vitsíggja teir, teir goymduseg væl.

Eftir at hava verið um-borð og fingið mat, fóruvit um 15-tíðina í landaftur og fóru til gongunorð í norðaru havnina,tað tók 45 minuttir atganga; men eisini harvóru nógvir skúrar niður-dotnir, tó heyk onkuruppi enn.

Tá vit høvdu gingið harmillum skúrarnar eina tið,kom “Søkongen” siglandiinn í norðaru havn eftirokkum, og fóru vit sohagani um 17.30-tíðina atsigla norðeftir.

Mikudagur 2. juli“Søkongen”ankraði í Gráti-fjørðinum kl. 01.00.

Um 9-tíðina fóru øll íland við jolluni. Føroy-ingar bygdu tvær útróðr-arstøðir í Grátifjørðinum í1962, og vit fóru í landvið sunnaru støðina. Harstóðu nakrir skúrar uppi,ið verða brúktir til jakt-skúrar av grønlendingum,nakrir vóru samansoknir.Eftir at hava verið hjáøllum skúrunum har, fóruvit til gongu til norðaruhavnina, men har sá held-ur einki út. Ein saltskúrur,ið uppi stóð, hevði nógvav fiskireiðskapi inni,stampar, snellur, enntábotngørn lógu og rókusthar, fleiri boyur og ymistannað eisini, so har hevuronkur grønlendingur ver-ið viðhvørt.

Skiparin kom við jolluni

í norðaru havnina eftirokkum; vit komu umborðaftur um middagstíðina;fóru tá at sigla norður íFøringahavnina.

Meðan vit sigla út gjøg-num Grátifjørðin, komanógv minnir fram fyrimeg, eg hevði baði góðarog ringar túrar her, tá iðeg var við bátaskipum.

Stutt frá útróðrarstøð-unum á landi er góð ank-arhavn hjá skipum, harlógu bátaskipini viðhvørt,vit lógu har við “Kongs-havn” í 1965.

Rithøvundurin MagnusDam Jacobsen skrivar íbókini “Í Grønlandi við“Kongshavn””, um einringan túr, hann var við.Magnus róði við mær, taðvar her í Grátifjørðinumtann hendingin var.

Hendan dagin, Magnusskrivar um, fóru vit tilútróðrar um morgunin,tað var gott veður, menógvuliga hættisligt, stilliog grovregn. Fóru tí ikkilanga leið hendan dag,men løgdu at fiska stutt útúr Grátifjørðinum, og harløgdu allir bátarnir tannmorgunin. Eisini “Atlans-farið”var í Grátifjørðinumtá, so teirra bátar vórueisini har hendan morg-un. Har var væl av fiski atfáa, vit høvdu ligið einrakstur og fingið næstanhálvfullan bát, tá vit fóruat sigla afturá aftur, sumvit siga, men árðenn vitleggja aftur at fiska,brennur hann á við út-synningi, av tí ljóta lag-num.Tað var beinanveginrokstormur, so tað ráddium at bjarga sær til skip-ið. Tað var mestsum und-an inn gjøgnum fjørðin,so tað gekk, allir komuaftur í øllum góðum, menveðrið varð ringt. Tá vitkomu at borði á “Kongs-havn”, var ein av okkarabátum ikki komin. Vitvistu, at hann var uttan-fyri okkum, árðenn óðninbrast á, og vit vistu eisini,at teir høvdu ongan møgu-leika at náa inn tann veg-

Nordafarstøðin íFøroyingahavnini.

"Søkongen" í norðaru havn í Ravns Stóroy.

Síða 16 Nr. 299 - 14. august 2003

in,vit komu.Vit vónaðu,atteir kundu bjarga sær innmillum skerini norðanfyriGrátufjørðin; tað eyðnað-ist eisini hjá teimum, ogkomu teir seinni til skip-ið; men ongantí vildu teirsiga nakað um tað, so teirhøvdu havt tað ringt.Tanndagurin kundi verið einskaðadagur í Grátifjørði-num.Men vit høvdu eisininógvar góðar dagar har,eisini við nógvum fiski.

Eg hevði eisini verið íGrátifjørðinum fyrr, taðvar við “Tinganes” í 1963,

tá róðu vit eitt skifti út fráGrátifjørðinum.

So eg hevði nógv atminnast aftur á,nú meðanvit í 2003, við “Søkongen”,sigla hesar fiskileiðir.

Vit koma so inn á Norda-far í Føringahavnini hendamikudagin 2. juli kl.16.30;men tann stóra og góðakai, sum var har í 1960-árunum, hon er næstanhorvin og er so ring, at“Søkongen” kann ikkileggja til; vit noyðast tí atankra.

Vit ankraðu við Norda-far um 16.30-tíðina, ogfóru so øll í land viðjolluni, men har sær ljóttút, bygningarnir standaallir uppi, men nógvir eruvið at hoykna niður, meninnan er alt oyðilagt. Sjó-mannsheimið stendur væluppi at síggja til, tó erhelmingurin av rútunumbrotnir, men innan er alt ísorli, steintoy, møblar ogkøksamboð, tað er altbrotið. Á loftinum erusengur, skáp og annaðinnbúgv alt í sorli.

Búskúrarnir, ið bygdirvórðu seinast í 1960-un-um, og sum vit, útróðrar-mennirnir hjá Nordafarbúðu í, vóru eisini sund-ursoraðir innan.

Tá ið vit komu í land áNordafar, fóru nakrir nið-anum bygningarnar, oghar sóu teir eitt reinsdjór,og ein var so heppin atfáa mynd av tí eisini.

Veðrið er framvegisgott, sólskin og lítið lotlágt. Vit komu umborðaftur kl.19.30.

Seinri um kvøldið, um21-tíðina, fóru nøkur avokkum út í gomlu Før-ingahavn við jolluni, harhøvdu nógvir føroyingarbúskúrar í nógv ár. Vitvóru fýra, ið ynsktu atkoma út har, eg hevðisjálvur búð har úti, teyárini eg var í Føringahavn-ini við egnum báti. Vittosaðu við skiparan umtað, og hann hevði ikkisjálvur verið har, so bæðihann og konan komu við;men har var lítið at síggja,tað mesta var niðurdottið.Húsini, vit búðu í, stóðuikki uppi, og soleiðis varallastaðni, tó heyk onkurskúrur uppi.

Vit komu umborð afturá Søkongan kl. 23.30; ogtá høvdu damurnar, iðeftir vóru umborð, bakaðpannukøkur, tað kom vælvið, tí tað var kalt at sita íjolluni tann hálva tíman,tað tók at sigla inn afturúr gomlu Føringahavninitil “Søkongen”,so tá høvduvit øll eitt pannukøkuball,árðenn vit fóru í koyggj-una.

Hósdagur 3. juliUm 9-tíðina legði “Søkon-gen” til oljukaiina hjá “Po-laroil” í Føringahavnini atfylla sær olietangarnar.Tað einasta virksemið íFøringahavnini nú er einoljugoymsla hjá oliefelag-num “Polaroil”.

Kl.10.30 fóru vit úr Før-ingahavnini - innanskers -norður til grønlendskahøvustaðin “Nuuk” -(Godthåb).

Um 13.30- tíðina siglduvit tætt framvið lítlubygdini “Lille Narssaq”,løgdu til kai í Nuuk um15-tíðina.

Vit gingu nakrar tímar íbýnum har og fóru inn íonkran handil. Eisini vóruvit inni í mentanarhúsi-num “Katuaq”, tað er grøn-lendska norðurlandahús-ið, tað er eitt sera vakurtbygningsverk.

Fríggjadagur 4. juliEftir morgunmatin um 8-tíðina fóru vit ein túr íland, nøkur av okkumfóru inn á sjómannsheim-ið, har kundu vit lesa før-oysku vikubløðini ogkeypa okkum kaffi.

Um miðdagstíðina fóruvit út aftur frá Nuuk.

Meira kunningTey, ið ynskja meira at vita, finna hesar upplýsingar á okkara heima-síðu www.politi.fo og www.politi.dk. Á tí seinastu ber til at royna egn-an kunnleika í mun til nakrar av upptøkuroyndunum. Í avgreiðsluni ápolitistøðini í Havn (má-frí millum kl. 9 og 15) fæst eisini kunning.

Føroya LandfútiJónas Broncksgøta 17Boks 3018FO-110 TórshavnTlf. 35 14 48 - Fax 35 14 49Heimasíða: www.politi.fo

Umsóknir kunnu sendast inn alt árið, og verðaupptøkuroyndir eftir tørvi. 4 politistar skulusetast í 2004. Umsóknarfreistin til hesar upp-tøkuroyndirnar er 1. september 2003.

Partur av Nordafar.

Sjómansheimið Lívd í Føroyingahavnini.

Framhald á síðu 23

Síða 17Nr. 299 - 14. august 2003

Framhald á næstu síðu

rende Mænd komme gaa-ende hjem. Kvindernevar ikke med. Naar Høetvar sat i Stak udenforStalden, blev der snoetnogle lange Baand, derblev lagt over Stakkene. Ibegge Baandender blevder fastgjort store Sten,der trykkede Baandetned til Stakken, og der-ved hindrede Blæsten i athvirvle Høet bort. Efter-haanden som Høet sank,blev stenene bundet høj-ere op. Om Aftenen van-kede der lidt bedre Mad,de fik en Snaps til, mende blev aldrig fulde, devar meget afholdende. EnPotflaske kunde godt slaatil hele Dagen. Om Aften-en spillede de Sjavs ogGrevias;min Datter,Frida,var rent tosset efter atspille Grevias, hun havdealtid et Spil Kort i Haan-den, da hun var lille; iste-det for at øve sig Klaver,listede hun sig ud tilPigerne, naar de var iKartoflerne, for at faa siget lille Slag Kort. Fik hunØje paa min Mand ogmig, for hun ind og øvedesig Klaver. Man havde ensærlig Bygning “Sorten-hus”, der havde Græs-tørvtag, og i det tørredesByggen. Inde i Huset varder et Ildsted, hvor engammel Kone Dag og Natvedligeholdt en Glødeild.Over Ildstedet var en Ristaf Træ, hvor det Korn, derskulde tørres, blev lagt.Konen havde Kartofler,som hun stegte i Glødeneog derefter spiste. DenneKone var saa vant til Be-stillingen, at hun, naarhun lige havde fyret, godtkunde sætte sig til atsove,hun skulde nok videat vaagne, naar Glødernevar ved at gaa ud.

Det var meget yndet atgaa hen til Sortenhusetom Aftenen. Vi var i Reg-len en tre-fire Stykker,derfulgtes derop, og naar visaa havde taget Sædeomkring den Gamle ogIldstedet, begyndte hunat fortælle Historier omHuldrer og meget andet.

Bygget tærskesNaar Sæden skulde tær-skes, blev den bredt udpaa et Gulv og banketmed en lang Kæp. Der-efter sigtedes det og an-bragtes (det) i Tønder ogKasser.Sæden blev forma-let i Vandmøller. Manhavde ogsaa smaa Kvær-ne hvorpaa man selvkunde male Sæden. Rugblev indført fra Danmark.

Det daglige Liv paa NæsForholdene paa Næs varstørre end de andre Ste-der,hvor vi havde boet.Vi

holdt Lærerinder til Bør-nene, samt to Piger omVinteren og som Regeltre om Sommeren. Vihavde ogsaa en gammelMand, (der gik omkringog nussede om, saa tilBaadene o.s.v.), samt enyngre Karl. Og, som Devil forstaa af det fore-gaaende, var der nok attage Vare paa, dertil kom,at vi havde Have medflere forskellige SlagsBlomster. Vi dyrkedePersille, Gulerødder, Maj-roer, ja selv Ribs, Stik-kelsbær og en MængdeRhabarber havde vi, ogselvfølgelig Kartofler, saader var jo nok at bestillefor Pigerne. Min Mandvilde have, at alle skuldekunne komme til deresPræst, og vi holdt derfor“aabent Hus”, som mansiger. Der kom en Mæng-de Mennesker for at talemed min mand, enten iEmbedsanliggender, eller

for at søge Raad og Trøst.Vi havde ogsaa mange

liggende Gæster, naturlig-vis især om Sommeren.Vihavde 5 Baade, hvorafden største, Stadsbaaden,var rød, den brugte vi,naar vi skulde til Thors-havn. Naar min Mand omSommeren skulde ud ogvisitere alle FærøernesKirker, eller Præsteembe-der, sendte han Bud tilBeboerne,og der kom saaseks Mand og roede forham i den store rødeBaad. Det kaldtes at gøre“Skytstjeneste”, og detvar en Art Skat de ydede.Der var et bestemt AntalSejlture de skulde yde,men det blev aldrig over-holdt.

KirkegangDet hændte ofte, at Kirke-folket, der enten kom sej-lende eller gaaende overFjeldet, var blevet vaadepaa Turen, de gik da

inden Gudstjenesten nedi Præstegaarden og togtørre Sko og Strømperpaa, som de selv med-bragte. Saavidt mulig blevBarnedaab og Altergangholdt samme Dag, det varjo praktisk for dem, derkom længere borte fra.

Efter endt Barnedaabog Altergang kom allened i Præstegaarden,hvorder i Spisestuen var dæk-ket et langt Bord,hvorpaader stod Fade med Smøre-brød med salt Kød ogRullepølse, det spiste detil Kaffen. Der kundesidde en Mængde om-kring det store Bord. Veden Konfirmation kom deren lille Mand ind i Præste-gaarden og vilde hilsepaa mig. Aldrig saa snarthavde han set mig, førendhan glad udbrød: “Næh!er det Dem?” Ja, det var jomig og det viste sig saa, athan kendte mig fra denGang jeg som ung Pigesad og syede ved Spise-stuevinduet i Thorshavn -han var saa ofte gaaetforbi ude paa Gaden. PaaBordet stod en Bakkemed saadan et smuktKaffestel. Da han fik Øjepaa det, udbrød hanbegejstret: “Næh! hvor erdet dog kønt, hvor har dedog faaet det fra?” “Dethar jeg faaet foræret”.“Foræret! men dog, afhvem?”“Af Amtmand Hol-ten”. “ Naa, saae, af PeterHolten” - Paa Færøernenævnte de altid hinandenmed Fornavn.

Foruden de Lam, vi fik iTiende, fik vi Tiende iPenge. Det var i Reglende mindrebemidlede, derbetalte Tiende i Penge.Demere velhavende betaltemed Smør, og det brugtevi til Altergæsterne og idet hele taget til alledem, der kom. Det, vi fiktilovers, solgte vi. Nu eralle de gamle skikke joforbi. Der er vistnok

ingen, der mere levererFaar til Præstegaarden.Demest velhavende holdtførst op. Præstegaardener lukket fra Morgen tilAften. Præsten er hellig.

Indre MissionensVelsignelserMissionen har godt Fod-fæste,og desværre er flereblevet gale (sindssyge).En Dag, efter at jeg varblevet Enke og flyttet tilThorshavn, kom der enMand ind til mig og for-talte, at nu kom han til atsende sin Datter paa enGaleanstalt. Hun gik heleTiden rundt og sagde:“Jeg bliver ikke salig, jegbliver ikke salig”. Det varen hel Mani og saadanneflere Tilfælde var der, denSlags kendte vi ikke før-end Missionen kom der-op. Der kom ofte nogleog hentede mælk hos os,de havde da i Reglen eteller flere Æg med, somvi fik.

Jørgen, den dygtigeBaadførerEn Gang, for mange Aarsiden, skulde der hentesen Læge fra Thorshavn tilNæs. En ung Mand, Jør-gen, sejlede efter ham.Paa Tilbagevejen, kæntre-de Baaden og begge faldti Vandet.Den 16-17 aarigeJørgen, reddede Lægenog svømmede med hamhen til en Klippe, derragede op af Vandet. Hel-digvis havde man obser-vert Ulykken inde fraLand, og der kom saa en“ottemandsfarer” ud ogbjergede dem. Senereblev Jørgen gift og fik enseks, syv sønner, og en afdem førte vor Baad, naarvi skulde til Thorshavn.Hændte det, at vi skuldeud paa en længere Tur ogGamle Jørgen var med,sang han altid en Salme,naar vi stødte fra Land.“IJesu Navn saa farer vi”.

Hetta er Anna á eldri ár-um.

Hetta er Jens ChristianEvensen, “sivilklæddur”.Hendan myndin er tikinav Kristin í Geil. Mynd-in er meira enn 100 áragomul!

Hendan myndin av tíblaðunga A. C. Evensen,sonur Onnu, er tikin íSorø, har hann gekk ískúla 1890-94. Hettamerkir, at A. C. er hægst20 ára gamal á mynd-ini.

Tann 86 ára gamla HjørdisHáberg er ein av teimum, iðer hugtikin av søguni hjáOnnu Evensen.Hon minnistseg enntá at hava verið innihjá henni saman við mam-mu síni Elisabeth. Tá búðiAnna saman við soninum,Johan, í J. C. Svabosgøtu.Hjørdis eigur eisini “nýggj-ar” myndir av Evensenfólk-unum, og tær vilja vit feginendurgeva her.

Hesa mynd hava vit eisini lænt frá Hjørdis Háberg, sum er abbadóttir tann umrødda Jørgen. Ein avumrøddu synum hansara, Jógvan, var pápi Hjørdis.Hon heldur myndina vera innan av Nesi, og lýsir hontí væl teir ferðamøguleikar, sum Anna greiðir frá.Tí er tað sannlíkt, at Jørgen og/ella synir hansara eru íbátinum.Tað hevði verið stuttligt, um onkur kundi greitt frá hesum.

Síða 18 Nr. 299 - 14. august 2003Síða 18

Medens den blev sunget,sad Jørgen og de andreRoere med blottet Hoved.Det var saadan en smukskik. I Reglen sang alleFiskere denne Salme, naarde sejlede ud. Kom de iHavsnød, lovede de Kir-ken i Vaag paa Suderø,Offergaver, som RegelPenge. Mange Aar efter,kuldsejlede Jørgen ogdruknede, han der var enaf Færøernes dygtigsteMænd til at manøvrereBaade i de farlige Farvan-de. En Gang ved Juletidskulde min Datter Elisa-beth og jeg til Thorshavn.Vor baad blev sat i Vandetog bemandet med de 6-8

Mænd, der plejede at rovor Baad (de roede efterTur). Jørgens Søn, der varFmd. for Roerne, varmeget dygtig og det varingen Sag at sejle.

Sejlturen fraThorshavnMen da vi havde gjortvore Indkøb og skulde tilat sejle hjem, var det be-gyndt at mørkne og Blæs-ten var taget til. Da vi varkommet langt ud paaFjorden, hvor Blæsten rig-tig havde Magt, slog Bøl-gerne højt om Baaden.Blandt Roerne var der enstor Kryster, han blevbange og holdt op med atro. Pludselig drejede Baa-den rundt, det var megetuhyggeligt, men det varnu ikke den Gang vi skul-de dø. Fmd. var megetvred og skældte Kryster-ne ud: “...Naar du enanden Gang bliver sat tilat ro, har du bare at bliveved med det indtil du faarOrdre om at holde op...”.Diciplin maa der jo være.Fmd. spurgte om vi varbange: “Nei, det er viikke”, svarede jeg “thi kanDe komme hjem, kan viogsaa”. Men hjemme paaNæs var de meget uroligefor os. Min Mand og deandre gik og kiggedeefter os.

Her síggja vit “Jørgen-den dygtige Baadfører”,sum annars fleiri ferðirer umrøddur her í blað-num. M.a. um tá hann“rændi”gentuna hjá særCatrinu Sofíu úr presta-garðinum á Viðareiði!

Blev født på Færøerne, søn afkøbmand Joen Peter Evensenog Amalie Christine Olsen. Hanvoksede op på Færøerne.

I 1887 blev han volontør vedKongelig Grønlandske Handelpå Pakhuskontoret (i Køben-havn?).

Den 1.april 1891 blev han ansatsom volontør i UpernavikGrønland.

1893 avancerede han til assi-stent, Prøven.

1895 Uummannaq, assistent

1898-99 permission (orlov)

1902 konstitueret kolonibesty-rer, Uummannaq

1905 kolonibestyrer, Ritenbenk

1907 kolonibestyrer, Uumman-naq

1908 kolonibesryrer, Egedes-minde.

Den 22. marts 1899 blev farfargift mede sin kusine, MargretheFredrikke (Frida) Evensen, dat-ter af provst Jens ChristianEvensen og Anna Maria Nico-line Lützen. Brylluppet fandtsted i Næs kirke på Færøerne,hvor oldefar var provst. Selvevielsen blev foretaget af oldefarJ. C. Evensen.

Farfar døde d. 3. marts 1913 iEgedesminde af nyrebetændel-se. Han blev begravet d. 9. marts1913 i Egedesminde af pastor R.Nielsen.

Mamman doyði 9. mars 1966.

Børnini hjá teimum báðumvóru:

1. Aage Evensen født d. 10. maj1901 i Uummannaq - død 6. juli1915 Korsør.

2. Elisabeth Evensen, født d. 2.februar 1903, Uummannaq -død 25. februar 1979, Køben-havn.

3. Vagn Evensen, født 7. april1905, Ritenbenk - død 24.august 1973, København. (PápiBodil Davidsen og Johan Even-sen,Varde.)

4. Gudmund Evensen, f. 18. maj1908,Uummannaq - død 30.maj1979, Randers.

Det grønlandskeSelskabs Aars-skrift 1913

Kolonibestyrer J. C. Evensen.

Johan Christian Evensen varfødt i Thorshavn paa Færøerneden 9. Januar 1870. I 1887 ind-

traadte han i den Kgl. Grønl.Handels Tjeneste som Volontærpaa Pakhuskontoret. Den 1.April 1891 ansattes han somVolontær i Grønland, i 1893avancerede han til Assistent og i1905 til Kolonibestyrer, hvilkenStilling han beklædte, da en tid-lig Død bortrev ham i Egedes-minde den 3. Marts 1913.

Den 22. Marts 1899 ægtede E.Margrethe Frederikke Evensen,født 2. Juni 1879 paa Færøerneog han efterlod sig tre Sønnerog en Datter.

Under et lidt tilbageholdendeog kantet Væsen skjulte Even-sen en sjælden brav og nobelKarakter, og til trods for at hanikke gjorde sig umage for atblive populær, var han dog en afde danske Embedsmænd, somGrønlænderne holdt mest af, dade saa ofte i Handling havdeLejlighed til at bemærke hansbrave Karakter og hans godeHjærtelag.

I sin embedsførelse lagde Even-sen ubestridt stor Dygtighed forDagen.

Her stendur Bodil Davidsenvið grøvina hjá abbanum ísummar.

Johan Christian Evensenfødt 9. januar 1870 - død 3. marts 1913Vit lýsa her nakað av søguni um Johan Chr.Evensen, sum hon ersett upp av abbadótrini, Bodil Davidsen.

Frida Evensen.

Johan Christian Evensen

Síða 19Nr. 299 - 14. august 2003

Síða 20 Nr. 299 - 14. august 2003Síða 20

Rættarpolitikkurin:

"Jógvan S" og eygleiðarinSøgan um “Jógvan S” lýsirso væl sum nakað polit-isku skipanina í Føroyum.Eitt áhugavert í hesummáli er, at tjóðveldisflokk-urin hevur í “Fregnum”fleiri ferðir lagt fólka-flokkin undir korruptión,uttan at fólkaflokkurinhevur so frægt sum royntat vísa hesum aftur!

Mannagongdin má eis-ini sigast at vera merkis-verd, tá hugsað verður umtær royndir,sum vit onnurhava av avgreiðsluni ífiskimálaráðnum, ið kom-ið verður til seinni ígreinini. Tá talan er umfólkaflokksáhugamál - ogbeint uppundir val - kanneitt so torgreitt mál verðaavgreitt eftir einum geran-disdegi.

Í hesum døgum sleppatjóðveldismenn at føraseg fram sum teir stórurættvísisapostlarnir í hes-um máli við kravi um, atfiskiloyvið hjá “Jógvan S”skal takast aftur, grundaðá niðurstøðu hjá lands-stýrismálanevndini.

Hertil skal fyrst sigast,at søgan prógvar als ikki,at landsstýrismálanevnd-in umboðar nakra hægrirættvísi.Hetta hevur veriðprógvað væl og virðiliga íFF-blaðnum. Heldur ernevndin vorðin eitt polit-isk amboð hjá parti avsamgonguni móti øðrumparti í einum ping-pongspæli at jarðleggja hvønnannan.

Hvør skal svíða fyriólógliga umsiting?Men hetta reisir eisiniaðrar spurningar. Ein erhvør skal svíða fyri einievt. ólógligari umsiting?Skal tað vera tann, sumhevur gjørt seg sekan ílógarbroti, ella skal taðvera tann borgarin, sumhevur fingið eina tilsøgnfrá almennum myndug-leika, sum eftir øllum um-sitingarreglum er bind-andi?

Hvussu við tí myndug-leika, løgmanni, sum hev-ur eftirlitsskyldu við, atlandsstýrismenn røkja síttstarv á fullgóðan hátt?Hvør skal gjalda tað end-urgjald, sum sjálvt fram-søgumaðurin hjá tjóðveld-isflokkinum viðurkennir

skal gjaldast við afturtøkuav fiskiloyvinum hjá “Jógv-an S” ?

Lóg er lóg, men lógskal (opinbart)valdast!Í einum rættarsamfelagier tað ein høvuðsregla, atøll skulu vera líka fyrilógini. Hetta má eisiniinnibera, at politiska skip-anin, sum t.d. løgtingið,skal viðgera øll politiskframd lógarbrot eins. Umhetta ikki verður gjørt,kann ivi vera um, hvørttað veruliga er rættvísis-kensla, sum liggur aftan-fyri.

Síðan verandi samgongatók við í 1998, er henttað, at alt, sum eitur fyri-sitingarlóg, er sett úr gildi.Hetta merkja fiskimennog teirra felag dagliga.Hendan gongd er grund-að á beinleiðis lógarbrothjá Annfinni Kalsberg,sum hann framdi sumbráðfeingis landsstýris-maður í fiskivinnumálumí 1998 og tað í eini støðu,tá hann skuldi havt annaðat hugsa um.

Men hetta lógarbrot varðbakkað upp av tinginum,og eisini av tjóðveldis-flokkinum. Júst hendatingsins góðkenning av, atlandsstýrismaður ikki nýt-ist at fylgja eini løgtings-lóg, hevur lagt grundar-lagið fyri ta longu røð avivasamari umsiting í fiski-málaráðnum síðan tá, umbert gingið skal vera útfrá landsstýrismálanevnd-ini.

Vit hava somu royndir,tá talan er um málsvið-gerð av málum viðvíkjan-di fiskimonnum. Hesi erusera væl lýst í FF-blað-num. Men landsstýrismála-nevndin hevur als ikkihavt áhuga fyri tilætlað-um brotum á lógir við-víkjandi rættindum hjáfiskimonnum. Tað, honhevur gjørt, er at legali-sera slík brot. Tað í særsjálvum setir spurnar-tekin við hesa nevnd.

Eitt dømi er nógmikið:EygleiðaramáliðTað er nóg mikið at lýsabert eitt mál, eygleiðara-málið, sum saman við

“Jógvan S”-málinum lýsirrættarstøðuna í Føroyumbetri enn nakað annað.

Í eygleiðaramálinumvar gongdin í stuttumhendan:

Fiskimaður við rækju-skipi ger fiskimálaráðnumtann beina at mynstrasum eygleiðari. Eftir ávís-ing hagani verður mynstr-að á einum serligum teigií mynstringarlistanum. Támaðurin gerst sjúkur,verður júst hetta nýtt sumgrundgeving fyri at noktahonum sjúkraviðbót.Hettaer í sær sjálvum ein “góð”og ræðandi lýsing avhugburðinum í politiskt/-umsitingarligu skipaninimóti teimum borgarum,sum hon skal eitast attæna!

Hjá FF hevur tað ongan-tíð verið nakar sum helstivi um, at tað var einfullkomiliga greið heimildí lógini fyri at gjaldasjúkraviðbót. Hetta málendaði í rættinum, har FFfekk viðhald. Men tað,sum fullkomiliga lýsirrættarfatanin í politiskuskipanini, er sjálv “við-gerðin”av málinum í fiski-málaráðnum, har JørgenNiclasen hevði beinleiðisábyrgdina.

Eingin løgfrøðisligviðgerðHer kann staðfestast:

1. Fyri tað fyrsta fekkborgarin ongantíð nakragrundgeving fyri, at hannikki kundi fáa sjúkravið-bót, og er hetta einsamaltbeinleiðis brot á fyrisit-ingarlógina.

2. Men undir sakinikom eisini fram, at máliðhevði oonnggaannttííðð fingiðnakra málsviðgerð og ateeiinnggiinn løgfrøðingur hevðinakrantíð mett um málið.Hevði tað verið gjørt,hevði tað ongantíð gjørstnakar trupulleiki hjáborgaranum, tí løgfrøði-liga var málið fullkomiligagreitt.

3.Hvussu lítið fiskimála-ráðið hevði um at halda,varð eisini greitt undirsjálvari dómsviðgerðini.Teir høvdu eeiinnkkii skjal atleggja fram, sum stuðlaðiteirra sak, og teir góvuheldur iikkkkii frágreiðing írættinum, sum kundi út-greina teirra sjónarmið.Hetta prógvar í sær sjálv-um, at her var einginsaklig grund fyri umrøddumannagongd.

Hvussu kávaðverður útyvir -summi - lógarbrotEitt ár eftir at málið byrj-ar, leggur Jørgen Niclasennú uppskot fyri tingið umat geva heimild at gevaeygleiðarum sjúkraviðbót.Fekst tingið at avgreiðamálið áðrenn viðgerðina írættinum, slapp hann und-an at fáa staðfest, hvussuhann enn einaferð hevurframt lógarbrot. Hettauppskot varð fyrst lagtfyri fiskivinnuráðið, sumvar samt um, at hettauppskot var ikki neyðugt,tí heimildin var longu tilstaðar í verandi lóg! Menhóast hesa greiðu stað-festing, sum kundi veriðsakligt grundarlag fyri atavgreiða málið, leggurJørgen av umrøddu orsøkmálið fram á ting.

Nú er Jørgen komin ítingið aftur, og hann leik-ar í at fáa umrødda lógar-uppskot samtykt í tingi-num, áðrenn sakin kemurfyri rættin, so tað ikki skalverða staðfest, hvussuhann hevur farið við fiski-manni í egnari tænastu.

Hvør er nú í partivið Jørgen:Tjóðveldisflokkurin!Og hvør stendur nú viðhansara lið í royndunumat káva útyvir greitt og til-ætlað lógarbrot? Jú, tann ídag í “Jógvan S”-málinumsjálvrættvísi tjóðveldis-flokkurin!

Hóast umrøddu royndirendaði hetta við, at dóm-urin fall og gav FF fult við-hald,áðrenn tingmálið hjáJørgen varð endaliga av-greitt í tinginum. Hettaskuldi so náttúrliga førttil, at tingmálið fall burtur,tí tað ikki longur varaktuelt. Ikki minst skuldihetta verið gjørt, tí taðkundi staðfestast, at Jørg-en við framløguni av lóg-aruppskotinum beinleiðshevði villleitt tingið viðsínum grundgevingum ogviðmerkingum fyri atleggja málið fram! Nevni-liga at tað ikki var lógar-heimild fyri at geva sjúk-raviðbót. Hetta fortelurhann tinginum, uttan atnøkur løgfrøði stóð aftan-fyri.

Føroya Løgtingletur seg brúkaMen hvat ger tingið? Taðger seg enn einaferð full-komiliga til láturs við atsamtykkja eina lóg, sum

longu er í gildi, við tíendamáli at halda hond-ina yvir lógarbroti hjáJørgen Niclasen (og AnfinnKallsberg sum fyriskiparaog sum hann, ið hevureftirlitsskyldu við lands-stýrismonnum).

Hevði løgtingið so avillum tikið spurningin umviðgerðina av hesum máliupp og álagt avvarðandilandsstýrismonnum viðumsitingum at fáa skip-aða málsviðgerð í fram-tíðar málum, so slíkt ikkikundi henda aftur, sokundi nakað verið gjørtvið ta grundleggjandi or-søkina til, at ein slík um-siting í heila tikið kundifinna stað.

Men hetta hevur púraongan áhuga. Tað kannlongu staðfestast, at “við-gerðin” hjá tinginum avhesum máli verður náttúr-liga av umsitingini tikiðsum ein góðkenning av,hvussu henda málsvið-gerð er farin fram. Og tíeru endurtøkur longu áveg.

Føroyski borgarinrættarleysurHetta mál vísir púra greitt,at borgarin í Føroyum erpúra rættarleysur.Tí hettamál er als ikki nakað ein-dømi. Men tað eru uttaniva í nógvum øðrum før-um, at borgarin ikki er soheppin sum í hesum máli,at hann hevur ein til atføra sína sak. Í slíkum før-um kemur vanligi borg-arin ikki at fáa sín rætt.Ogpolitiska viðgerðin avhesum máli er eitt greittsignal til umsitingina um,at hon skal bara gera, sumhon plagar, og sum taðhóvar henni.

Hetta mál vísir eisinienn einaferð, at rætturfyri lógini valdast hvør túert. Ert tú ikki í krithúsi-num hjá teimum ráðandi,hevur tú ongan kjans. Og

hetta lata teir ráðandiganga útyvir meinigarborgarar. Hetta er almen-ni rættarpolitikkurin íFøroyum.

Eingin andstøðaTað má kennast løgið, táein sær, hvussu stjórnir íeinaræðislondum mugunýta stóra orku til atniðurberja andstøður, sumenntá seta lívið í vága fyriat kunna verja fólkaræðiog mannarættindi, atsíggja hvussu vit í Føroy-um hava eina andstøðu,sum fullkomiliga er farin í“sjálvbodna likvidatión”,og sum er so steindeyð,sum um hon var gassað ísjónleikarhúsinum íMoskva.

Nú hevur ein kunnaðsæð rættarbrot eftir rætt-arbrot á ymiskum økjum,uttan at “andstøðan”, sumvera skal, hevur klovið ítvey. Ein hevði kanskakunnað væntað, at javnað-arflokkurin fór at gerabart, tá teir sóu, hvussuvanligir borgarar verðaviðfarnir. Men hesin eina-ferð so stolti flokkur viðsínum einaferð óræddablað eru vorðin so “kon-fliktsky”, at fremsta enda-málið er, at verandi sam-gonga skal ikki traðkast átærnar. So heldur lataeyguni aftur fyri slíkumuppløgdum og tilætlað-um rættarbrotum, sumher er talan um.

Tað kann í hvussu erstaðfestast, at hesir báðirflokkar í andstøðu eru íhvussu er ikki alternativtil nakað sum helst.

Hetta er tann rættar-støða, sum Lisbeth Peter-sen, Høgni Hoydal, Jóan-nes Eidesgaard, AnnfinnKalsberg, Jenis av Rana ogKári Højgaard hava atbjóða føroyska borgara-num.

Óli Jacobsen

Enn eina ferð er staðfest, at kravið, umat "lóg er lóg og lóg skal haldast",valdast hvønn og hvat málið snýr seg um.

Síða 21Nr. 299 - 14. august 2003

NATO, Føroyar og GrønlandVið regluligum millumbilitekur seg upp kjakið um,hvussu nógv danski ríkis-kassin hevur vunnið bein-leiðis og óbeinleiðis uppáherstøðirnar í Føroyumog Grønlandi. Tað, at Før-oyar og Grønland verðatiknar við í hesum spurn-ingi undir einum, sigurnakað um, hvussu lítilkunnleikin veruliga er tilbakgrundina fyri hesumstøðum. Men hesa havavit fleiri ferðir greitt frááður, og skulu gera taðeina ferð enn. Tá kannsíggjast, at tað ber ikki tilat viðgera Grønland ogFøroyar undir einum.

Keldan fyri hesi grein erdoktararitgerðin hjá BoLindegaard “I KongensNavn”, útgivin í 1996, umdanska diplomatin HenrikKauffmann, sum spældihøvuðsleiklutin, tá ameri-kanarar fingu “innivist” íGrønlandi.

Uttanveltaðipolitikkurin sumikki nyttaði nógvHenrik Kauffmann gjørd-ist danskur sendiharri íWashington í 1939, beintáðrenn 2. heimsbardagibrast á. Tá hevði danskuruttanríkispolitikkur í nógvár verið tann, at Danmarkskuldi vera uttanveltað ogstórt sæð vera óvápnað.Roknað varð við, at hettavar tann frægasta “verjan”,serliga móti tí stóra grann-anum sunnanfyri, Týsk-landi, sum seinnapartin av30-unum gjørdist naskariog naskari. Roknað varðeisini við, at tað var ikkiómakin vert hjá “lítla”Danmark at hava nakraveruliga verju, tí hongjørdi so kortini onganmun.

Men at vera uttanveltaðhjálpti nú ikki nógv, títann 9. apríl 1940 varðDanmark, uttan nakraserliga mótstøðu, hersettav Týsklandi. Danmarkvarðveitti tó sína stjórn,sum á pappírinum varóheft, men sum sjálvsagtikki slapp undan at aktatýsk harraboð.

Kauffmann gjørdist bein-anvegin talsmaður fyri, athann ikki treytaleyst kun-di taka ímóti boðum frádonsku stjórnini, tí honvar í veruleikanum stýrdav týska hersetingarvaldi-num. So hann legði bein-anvegin til brots, fyri avUSA at verða viðurkendursum ein óheftur umboðs-maður fyri Danmark,sum,

tá tað var neyðugt, kundihandla “eftir egnum høvdi”.

Kauffmann“avreiðir” GrønlandTað var rættiliga skjótt, athetta skuldi gerast aktueltviðvíkjandi Grønlandi.Týskarar høvdu víst Grøn-landi ein ávísan áhugam.a. við at hava verið álandi í Eysturgrønlandi,og tað vildi verið ein van-lukka, um teir eisini her-settu Grønland. Har suð-uri í Grønlandi, í Ivigtut,var nevniliga einasta kry-olitminan í heiminum, oghevði hon stóran týdningfyri vápnaídnaðin.Tá USAkom uppí bardagan, vartað eisini av avgeranditýdningi at kunna flúgvaum Grønland, bæði fyri atfáa hernaðarhjálp til Euro-pa og fyri at gera tað lætt-ari at flúgva millum Euro-pa og USA. USA kundisjálvsagt hersett Grøn-land uttan nakað. Men tívildu teir sleppa undan,fyri ikki at verða skýrdirálopsmenn eins og týskar-ar.Tí skuldi hetta ganga so“lógliga”fyri seg sum gjør-ligt.

Endin á hesum gjørdist,at Kauffmann, sum “óheftumboð” fyri Danmark,gjørdi eina hernaðarav-talu við USA,sum gav USAmøguleika fyri at byggjaherstøðir og flogvallir íGrønlandi. Danska stjórn-in gjørdist í øðini. Kongursetti Kauffmann úr starvi,og kravdi hann at komaheim til Danmarkar atverða settur fyri rættinfyri “højforræderi”, landa-svik. Hesum noktaði hanntó fyri, og USA boðaði frá,at teir viðurkendu onganannan sendimann uttanKauffmann.Uppsøgnin úrDanmark kundi ikki góð-kennast, tí danska stjórn-in var ikki fræls.

Tað, sum kom at ríðaKauffmann sum ein marraí nógv ár, var, at hendanavtalan ikki hevði greiðaruppsagnarreglur. Í § 10 íavtaluni var ásett, at hend-an avtalan skuldi kunnasigast upp,tá “de nuværen-de farer” fyri amerikanskafastlandið vóru av. Hetta

gjørdist nú ikki nakar ser-ligur trupulleiki í fyrstaumfari.Tí tá bardagin varlokin, varð Kauffmannroknaður sum ein hetja íDanmark, og hann gjørd-ist ráðharri í fyrstu don-sku stjórnini aftaná bar-dagan. Sum slíkur stóðhann í fremstu røð, táSameindu Tjóðirnar varðsett á stovn, og hann varein av teimum, sum skriv-aðu undir Danmarkarvegna.

USA ongan hug at rýmaTað vísti seg skjótt, at USAongan hug hevði til atrýma úr Grønlandi, oguppsagnarreglurnar vóruso mikið veikt orðaðar, atdanir ikki høvdu tað stóraat halda um. Hetta skaptiserligar trupulleikar beinteftir bardagan, tí Sovjethevði hersett Bornholm,og vandi kundi vera fyri,at russarar noktaðu fyri atrýma av Bornholm, soleingi amerikanarar ikkivóru farnir úr Grønlandi.

Danir dragnaRussarar fóru av Born-

holm, men danskir polit-ikkarar heltu framvegis tiltann uttanveltaða poli-tikk, sum teir høvdu havtáðrenn bardagan,og vilduframvegis hava USA úrGrønlandi. Hetta heltKauffmann lítið skil veraí, og hann bardist íðuliga,í veruleikanum móti síniegnu stjórn, fyri at fáadanir at taka eina vestan-sinnaða støðu í hesi sak.So við og við broyttistdanska støðan, hóaststjórnin úteftir latst at

halda um sítt, nevniliga atUSA skuldi úr Grønlandi.Russarar gjørdust meiraog meira ágangandi íteirra politikki móti teirrafyrrverandi sameindu.

Tískil komuFøroyar í NATOMen danir hildu framvegis,at ein donsk verja nyttaðieinki einsamøll móti ein-um møguligum russisk-um álopi. Men nú boðaðuamerikanarar frá, at teirvildu vera við til at tryggja

Danmark, um tað varðálopið, treytað av at danirsjálvir vístu ein vilja tilverju, og her kom Grøn-land væl við sum “jokari”.Danmark sjálvt kundisleppa undan amerikansk-um herstøðum, um teirlótu amerikanarar gera,sum teimum lysti í Grøn-landi. Og tað var júst tað,sum hendi. Danmark fórupp í NATO í 1949, ogher er tað, at Føroyarkoma inn í myndina, tí vitvórðu tiknir við samanvið Danmark, uttan atverða eftirspurdir. Dan-mark vildu ikki so frægtsum vita, hvat amerikan-arar fingust við í Grøn-landi. So skuldu russararikki aftaná eitt møguligtNATO-álop kunna geradanir medsekar. Tískil fórUSA, umframt at økja umverandi støðirnar, undir atbyggja eina rættiliga her-støð í Thule, har uppruna-fólkið varð tvangsflutt.Afturfyri fekst flogvøllurhar uppi, og Kauffmannslapp væl burtur úr sínumdupultspæli, og serliganevndu § 10 um uppsagn-arreglurnar.

Kauffmann fekk eitteftirmæli sum eitt taðfremsta og besta umboð,sum Danmark nakrantíðhevur havt uttanlands.

Sjálvsagt erDanmark sloppiðbíligari í NATOBo Lidegaard kemur eisiniinn á spurningin, hvatDanmark hevur fingiðburturúr hesum dupult-spæli fíggjarliga og polit-iskt, og endurgeva vithansara niðurstøðu.

Um tað fíggjarliga sigurhann, at “ved at giveamerikanerne relativt friehænder i Grønland fikDanmark selv øget sinfrihed til at yde et mini-mumsbidrag til NATO...”

Spurningurin er nú, umDanmark er sloppið ennbíliga vegna herstøðirnarí Føroyum, sum ikki nær-til hava eina slíka søgusum tær grønlendsku.Taðmest dramamtiska í okk-ara NATO-søgu man vera,tá Petur Mohr Dam fekkhattin slignan av høvdi-num, tá hann kom heimvið Tjaldrinum pálma-sunnudag 1959. Um tað íheila tikið ber til atkanna, so skal kannast,hvat Danmark hevurgoldið so ella so undan ogeftir uml. 1960, tá NATOfekk innivist í Føroyum.

Víst hevur Danmark havt fyrimunir av amerikansku herstøðunum í Grøn-landi.Spurningurin er so, um teir fingu eykafyrimunir við føroysku støðunum.Hesin spurningur kann neyvan svarast við at kanna Grønland og Føroyarundir einum.

Kauffmann saman við konuni, teirri amerikanskføddu Charlotte, í 1962 til eitt ball hjá kongi. Távisti Kauffmann, at hann var ólekiliga sjúkur.Hálvtannað ár seinni orkaði Charlotte ikki atsíggja sín mann líða longur og stakk hann tildeyðis við einum breyðknívi fyri aftaná at beinafyri sær sjálvari. Eitt dramatiskt lív var endað viðeinum dramatiskum deyða.

Síða 22 Nr. 299 - 14. august 2003Síða 22

Fiskerirådgivning på Færøerne 2003- svar til Jón Kristjánsson

Føroya Reiðarafelag, Før-oya Fiskimannafelag ogMeginfelag Útróðrarmannahava biðið íslendska fiski-frøðingin Jón Kristjáns-son um tilmæli viðvíkj-andi fiskidøgum, og stóðgreinin hjá Jón í FF-blaðnum 10. juli 2003.

Sum kunnugt er JónKristjánsson í andsøgn tilfiskifrøðingar flest í Før-oyum, Íslandi og annars íAltjóða Havrannsóknar-ráðnum (ICES). ICES hev-ur mælt til at skerja fiski-skapin, meðan Jón Krist-jánsson mælir til at økjaum fiskiskapin. Undir-ritaði ger í hesi grein við-merkingar til tey týdning-armestu sjónarmiðini hjáJón.

SamandrátturJón Kristjánsson førirfram, at eitt stórt veiði-trýst førir til minni gýting-arstovn, størri tilgongd ogbetri vøkstur hjá fiskinumog hetta er undirritaðisamdur við honum í. Jónheldur víðari (um undir-ritaði hevur skilt hannrætt), at hetta førir til einaøkta veiðu, men her erundirritaði ikki samdurvið honum.Tað førir berttil smærri fisk og møgu-liga minni og ójavnarifiskiskap.

Hvussu stórt erfiskideyðatalið(veiðitrýstið)?Jón førir fram, at ICES ogFiskirannsóknarstovanhava mett fiskideyðataliðav toski á føroyska land-grunninum at vera ovhøgt seinnu árini.Hetta errætt og var longu staðfestí stovnsmetingini í 2002og í aftur ár. Orsøkin ermillum annað, at meting-in av stovnsstødd ogfiskideyðatali gerst neyv-ari, jú fleiri ár líða, tí hesirárgangir hava verið leingiinni í fiskiskapinum. Taðkoma tessvegna altíð atverða óvissur við stovns-stødd og fiskideyðatalifyri tey allar seinastu ár-ini.Vit kenna neyvt stovns-stødd og fiskideyðatal fyrit.d. 1996-1998 og vita, atfiskideyðatalið hevur ver-ið høgt samanborið viðonnur ár. Í tilmælinum fráICES verður hugt at fiski-deyðatalinum fyri fleiri árog ikki bert at tí seinastaárinum, og tí er tilmæliðikki minni vert fyri tað,um tað eru óvissur knýtt-ar at tí seinasta árinum.

Veiðitrýst er ein saman-burður millum veiðu ogstøddina á fiskastovni-num. Mynd 1 vísir, atveiðitrýstið var stórt fyrstí sekstiárunum, í seinnuhelvt av áttatiárunum ogeftir 1997. Tað sokallaðaF3-7 vísir, hvat hendir viðtí stóra fiskinum, meðan

hini bæði mátini leggjadent á tann smáa fiskin.Øll mátini vísa tað sama.Jón Kristjánsson velur atnýta tann háttin, sumgevur tað minsta prosent-virðið.

Jón førir fram, at veiði-orkan hjá flotanum ikkier økt seinastu árini, menundirritaði heldur, atstovnsmetingin einsamøllikki kann nýtast til eittslíkt endamál. Ein nógvmeira umfatandi kanninghevði verið neyðug, summ.a. tók hædd fyri broyt-ingum í veiðievnunum,sum hava við náttúru-viðurskifti at gera. Eitt núvita vit, at veiðievnini hjálínu eru nær tengd atnøgdini av náttúrligariføði.

At ICES sigur, at veiði-trýstið hevur verið ovhøgd seinastu árini, skalikki skiljast sum eitt álopá føroysku fiskidagaskip-anina. Hóast hon ikki ernøkur fullkomin skipan,eru føroyskir fiskifrøð-ingar sum heild av teirriáskoðan, at hon er betrienn ein kvotaskipan.

Samband millumgýtingarstovn ogtilgongd(rekruttering)ICES hevur eina fyrivarnis-reglu, sum byggir á ta eyg-leiðing, at um gýtingar-stovnurin fer niður umeitt ávíst mark, fer til-

gongdin niður í einki ogharvið kann fiskastovn-urin halda seg á einumsera lágum støði í nógv ár.Norðhavssildin varð nið-urfiskað seinast í sekstiár-unum og tók seg ikkiuppaftur fyrr enn mið-skeiðis í nítiárunum.Tosk-urin við eysturstrondina

av Canada hevur verið áeinum sera lágum støðisíðan 1992 og eingi tekineru um vøkstur. Toskurinog hýsan á føroyska land-grunninum, og toskurin áFøroyabanka fóru niður íeinki samstundis sumtoskurin í Canada. Mun-urin var tann, at føroyskufiskastovnarnir tóku seguppaftur (meira um hettaseinni í greinini) tá bert fáár vóru fráliðin, og er taðnærum eindømi fyri fiska-stovnar í Norðuratlants-havi.

Sambandið millum gýt-ingarstovn og tilgongd erofta ógvuliga ógreitt og ertað víst fyri tosk á før-oyska landgrunninum ígreinini hjá Jón. Fyri toská føroyska landgrunn-inum kenna vit ikki tastøddina á gýtingarstovni-num, tá tilgongdin ferniður í einki.Vita vit bert,at ein so lítil gýtingar-stovnur sum 22 túsundtons megnaði at geva eingóðan árgang í 1992.Vanliga liggur gýtingar-stovnurin millum 40-80túsund tons. Um tað lív-frøðiliga minstavirðið er15 túsund ella 5 túsundtons vita vit ikki, og tað ereingin orsøk til at roynatað.

Tá gýtingarstovnurin erá einum vanligum støði(oman fyri tað lívfrøðiligaminstavirðið) er ikki óvan-ligt at síggja eitt øvugt

samband millum gýtingar-stovn og tilgongd. Jón vilvera við, at hetta er taðeitt týðiligt tekin um, at“fundamentet i ICES råd-givningspolitikk ikke hol-der”, men tað er ikki so.Tá ein fiskastovnur erniðan fyri tað lívfrøðiligaminstavirðið, er tað eitt

týðiligt samband millumgýtingarstovn og tilgongd.Oman fyri tað lívfrøðiligaminstavirðið er tað annað-hvørt eitt øvugt sambandmillum gýtingarstovn ogtilgongd ella als einkisamband (Talva 1). Hettaer vanligur lærdómur ágrundleggjandi støði ífiskifrøðini. ICES vil havaokkum at halda okkumsomikið oman fyri taðlívfrøðiliga minstavirðið,at vandi ikki er fyri, atfiskastovnurin verðurniðurfiskaður.

Samband millumgróður í sjónum ognáttúrliga fram-leiðslu av toskiTey seinstu fáu árini erumunandi framstig hend íokkara fatan av føroyskuvistskipanini (økosystemi-num á landgrunninum).Fyrr kundi ein ikki sigavið vissu, hví tað vórugóðir árgangir summi árog vánaligir árgangir onn-ur ár. Tað er framvegisgaldandi fyri flestu vist-skipanir í norðuratlants-havi. Eftir at Fiskirann-sóknarstovan flutti ínýggju hølini í Nóatúni í1990, var møguligt atkanna gróðurin í sjónum,og hevur tað givið okkumvirðisfult innlit.

Á føroyska landgrunni-num kann tann náttúrligaframleiðslan av plantu-plankton (gróðri) vera

upp til 5 ferðir størri teybestu árini mótvegis teim-um vánaligastu.Við einumgóðum gróðri, fæst stórframleiðsla av djóraplank-ton, sum aftur gevur stóraframleiðslu av føði hjátoski, so sum nebbasild.

Gróðurin setur rammu-na fyri, hvussu nógv føði

verður til tosk og harvið,hvat tann náttúrliga fram-leiðslan av toski gerst.Framleiðslan av toski ertað, sum allir toskarnirtaka uppá um árið til-samans, t.d. kann talið avtoski vera stórt, menvøksturin lítil, ella øvugt.

Henda føði skal býtastmillum smáan tosk, sumsetur til fiskiskapin, ogstørri tosk. Tilgongdin erstørst, tá gróðurin ergóður og nøgdin av størritoski er lítil. Hon er vána-ligast, tá gróðurin er ring-ur og nógv er til av størritoski. Men tann samlaðanáttúrliga framleiðslan avtoski (smáum og stórum)er tann sama. Við einumstórum veiðitrýsti er fisk-urin smærri, enn tá veiði-trýstið er lítið.

Her er tann avgerandiósemjan millum Jón Kris-tjánsson og undirritaða.Jón Kristjánsson sigur(um undirritaði hevurskilt hann rætt), at 1) eittstórt veiðitrýst gevur góð-ar árgangir og betri vøkst-ur hjá fiskinum og at 2)hetta førir til eina størriveiðu.Undirritaði er samd-ur við Jóni í punkti 1, umgýtingarstovnurin er om-an fyri tað lívfrøðiligaminstavirðið.

Men punkt 2 (at eittstórt veiðitrýst førir tilstørri veiðu) er skeivt. Eittstórt veiðitrýst førir tilumleið somu langtíðar

veiðu (ella kanska minni,sum greitt verður fráseinni), tí gróðurin longuhevur sett rammuna fyriteirri náttúrligu heildar-framleiðsluni av toski.Einasti munurin við ein-um stórum veiðitrýsti er,at fiskurin gerst meirasmáttfallandi í veiðini.Harvið er meginreglanheldur tann, at stórt veiði-trýst gevur smáan fisk(Talva 1). Um Jón Krist-jánsson hevði rætt, skulditað verið møguligt at økttoskaveiðina undir Føroy-um við at økja um veiði-trýstið. Veiðihagtøl sein-astu hundrað árini vísa, atføroyski landgrunnurinber eina toskaveiðu, sumer millum 20 og 40 tús-und tons um árið. Hettahóast veiðitrýstið seinastuumleið 30 árini er økt.

Eitt stórt veiðitrýst ereisini óheppið, um hugs-að verður um lønsemi ífiskivinnuni. Stórt veiði-trýst merkir stórar útreiðsl-ur til rakstur av flotanumog vánaligan prís, tí fisk-urin er smáur.Hetta átti athavt størri áhuga hjáføroyskum myndugleik-um.

Kann tann náttúr-liga framleiðslan avtoski gerast minnivið einum stórumveiðitrýsti?Tað eru klárar ábendingarum tað.Tann smái toskur-in heldur seg á grunnumvatni og livir av nebbasildog krabbadýrum. Út ádjúpt vatn fer hann bert ílítlan mun, tí har er føðinov stórtfallandi. Harviðverður eitt stórt umráði(uttan fyri umleið 150 m),sum bert í lítlan munverður gagnnýtt av toski,men kann fara til onnurfiskasløg og aðrar verur ísjónum. Har er annars tiltíðir nógv av hvítings-bróðri, svartkjafti, lítlakongafiski og trøllahum-marum,sum stórur toskuretur. Men við tað at solítið er til av stórum toski,kemur hendan føðin ikkitil sín rætt. Tað hoyrireisini við, at stórur toskuretur smáa hýsu og smáantosk og kann harvið ávirkatilgongdina av bæði hýsuog toski. Tann náttúrligaframleiðslan av toski verð-ur ikki minni av hesum,men tað kann møguligaganga út yvir hýsuna, tó atnærri kanningar eru neyð-ugar fyri at lýsa hetta

Av Petur Steingrund Fiskirannsóknarstovan

Talva 1. Eyðkenni fyri fiskastovnar alt eftir, hvussu stórt veiðitrýstið er.

Síða 23Nr. 299 - 14. august 2003

betri. Mynd 2 bendirmøguliga á, at framleiðsl-an av toski hevur veriðminkandi seinastu 40árini.

Jón Kristjánsson førirfram, at toskurin møgu-liga ikki vil eta svartkjaft,ella finnur hann ikki, menúrslit frá nógvum hund-raðtals toskamagum vísa,at toskurin etur svartkjaftumframt hina føðina, sumeru nevnd omanfyri. Sjálv-andi kann hugsast, atonkur hendinga toskurfylgir svartkjaftinum burt-ur úr føroyskum øki, menongar ábendingar eruum, at tað hevur nakrantýdning.

Sveiggj ífiskastovnunumEitt stórt veiðitrýst gevurstór sveiggj í fiskiskapi-num. Tá kemur gýtingar-stovnurin av og á niður áeitt sera lágt støði ogharvið kemur ein ella

fleiri sera góðir árgangirinn í fiskiskapin (um gýt-ingarstovnurin er størrienn tað lívfrøðiliga minsta-virðið).Tað førir til stórangýtingarstovn nøkur árseinni og lítla tilgongd ogvið einum stórum veiði-trýsti er gýtingarstovnur-in skjótt lítil aftur osfr.Umgýtingarstovnurin hinveg-in hevði verið á einummiðal støði, kundi tannstóri toskurin hildið til-gongdini av smáum toskiniðri á einum javnaristøði og fiskiskapurinhevði verið javnari.

Hví ikki økja um fiski-dagarnar fyri at fáa gýt-ingarstovnin niður og til-gongdina uppaftur, nú tátoskurin kortini hevur ovlítið at eta? Til tað er atsvara, at tað ikki er neyð-ugt at økja um fiskidag-arnar, tí línufiskiskapurinkemur at taka “yvirskotið”av toski undir øllum um-støðum.Tá toskurin veks-

ur seint (lítið av náttúr-ligar føði), kann línanvera upp til tríggjar ferðirso effektiv, sum tátoskurin veksur skjótt.Harvið telur einlínudagur í 2003 umleiðtríggjar ferðir so nógvsum í 1999, tá vøksturinhjá toskinum var seragóður. Harvið kemurtoskastovnurin undir øll-um umstøðum at minkaskjótt. At økja um fiski-dagarnar kann bert føratil enn størri sveiggj ífiskiskapinum. Møguleik-in er eisini tilstaðar, atgýtingarstovnurin kannkoma niður um tað lív-frøðiliga minstavirðið.

FramtíðarútlitNógv er til av bæði toski,hýsu og upsa undir Før-oyum, og eru tað teygóðu gróðrarárnini 1999-2001, sum eru orsøkin.Tann vánaligi gróðurinfyrst í nítiárunum (og

møguliga seinast í átta-tiárunum) var orsøkin tilkreppuna í fiskivinnunitá,eins og ein góður gróð-ur í 1994-1995 var orsøk-in til, at fiskastovnarnir

tóku seg so skjótt upp-aftur mitt í nítiárunum.Gróðurin í 2002 var seralítil og í 2003 undir miðal.Harvið kann væntast, attoskurin framvegis verðurrak í 2003 og møguligaeisini í 2004 og tilgongdinav smáum toski í 2003 og2004 kann væntast atverða lítil. Hinvegin erutvey ár við vánaligumgróðri ikki nóg mikið tilat geva eina kreppu, sumfyrst í nítiárunum. Undir-ritaði og Eilif Gaard skriv-aðu í bløðunum um hettaá heysti 2002 og onkurlesari fekk tíverri ta fatan,at nú var “deyðin í dur-unum”. Tað var ikki ætl-anin, at lesararnir skuldufáa eina so dapurskygdafatan, men tað er tó neyð-

ugt at fylgja gjølla viðgongdini komandi árini.

Onnur atlitUmhvørvisfelagsskapireru í alt størri mun farnirat venda eyguni mótiovveiðu. Toskur, hýsa ogupsi eru før fyri at standaímóti einum stórum veiði-trýsti, men tað er ikkigaldandi fyri øll fiskasløg.Skøta (Raja batis) er vorð-in ein sera sjáldsamurfiskur undir Føroyum.Kalvi, og serstakliga stór-ur kalvi, er eisini vorðinso sjáldsamur, at veiðanseinastu nógvu árini berthevur verið umleið 300tons um árið, sum erminni enn ein triðingur ímun til tað, sum fyrr varvanligt.

Mynd 1. Veiðitrýst á tosk á føroyska landgrunninum 1961-2002.

Mynd 2. Samband millum gróður og náttúrliga framleiðslu av toski 1961-2001.

Nú fara vit ikki longurnorðureftir, men nú gong-ur leiðin suðuraftur tilflogvøllin í Narsarsuaq,har skulu vit verða 8. juli,og langt er at sigla hartil.

Vit sigldu innanskerssuður til Føringahavnina,men fóru tá útum at sigla,tí veðrið var so gott. Taðer altið skjótari at siglauttanfyri í góðum veðrið.

Á hesum leiðum, viðFøringahavnina, eru eisininógv minnir, ið troka á fráokkara ungdómstið, eisiniaðrir í okkara ferðalagieru kendir á hesum fiski-leiðum.

Komu suður um Grátu-fjørðin um 19-tíðina, táfrískaði vindurin nakað,og vit fóru tí innum afturat sigla.

Kl. 22.00 komu vit tilbygdina “Fiskenæsset” ogløgdu til kai har fyrináttina.

Vit fóru í land har atsíggja bygdina,ein rein ognoslig bygd, eini 300

íbúgvar eru her, harí-millum ein føroyingur.

Allir vegirnir eru lagdirvið betongsteini, eitt seragott arbeiði, og tað hevurhesin føroyingurin staðiðfyri.

Leygardagur 5. juliFóru frá Fiskenæsset kl.8.00; fínasta veður, stilliog sólskin.

Sigldu suðureftir uttan-fyri allan dagin, út mótimidnátt varð lagt inneftirat leita eftir ankarplássifyri náttina.

Sunnudagur 6. juliKomu til eitt ankarplássstutt sunnanfyri Kangar-suk um 01-tíðina og ankr-aðu har fyri náttina.

Um 8-tíðina varð afturfarið at sigla, veðrið erframvegis gott, so vit faraútum at sigla.

Um 9-tíðina komu vit tilnakað av ísi, stór ísfjøll ognakað av smáísi eisini; núleggur skiparin stilt, krøk-

ir við einum bátshaka eittfitt ísstykki til skipið, legg-ur stropp um og hivarupp á dekkið, eitt stykkium eini 100 pund.

Vit høvdu ein lítlanvatntanga á dekkinum tildrekkivatn, hann var viðat vera tómur nú. Skiparinfór so við stórum, spísk-um knívi og høgdi avísstykkinum at koyra ítangan, har ísurin tiðnaði,so høvdu vit aftur nógvog sera gott drekkivatn.

Vit sigldu so víðari allandagin, og um 18-tíðinavarð lagt nakað inneftir,komu um 22-tíðina til einavík stutt frá Narssaq, harvit ankraðu fyri náttina.

Mánadagur 7. juliVit fóru ein túr í land viðjolluni, her skipið ligguruppankrað. Her hevurverið bústaður frá ár 1300til ár 1700, fitt bygd, eini20 hús. Tað vísir útgrev-stur, ið fornfrøðingar havagjørt her.

Vit komu umborð afturkl. 10.30, og so varð ank-arið hivað inn, og sigltvarð inn til Narssaq, ogløgdu til kai har stutt fyrimiddag.

Nú er nógvur ísur ífjarðunum her, men sigl-andi er kortini.

Narssaq man verða bý-ur um eini 2.000 fólk.

Her vóru vit fleiri túrarí landi,onkur tosaði heim,onnur keyptu tinganesttil minnis um okkara frá-líka túr, meðan onnurbara fóru at síggja býin.

Um 17-tíðina fóru vit úrNarssaq, inn gjøgnumEiriksfjørð; nú var nógvurísur har. Har inni fer fjørð-urin sundur í tveir fjarðir,tann sunnari gongur inntil innlandsísin, sum allatíðina spýr nógvan ís út ífjørðin.Vit sigldu fyrst inní hendan fjørðin, so langtið siglandi var, tá vit ikkisluppu longur, vóru 7 sjó-míl eftir inn til innlands-ísin, ið vit sóu inn á.Vit

vendu so og sigldu í hinfjørðin, og komu inn tilNarsarsuaq um 21-tíðina.

Tá ið vit fóru úr Nars-saq, tað var um 17-tíðina,vórðu øll boðin í føðing-ardag. Tað vóru tveir føð-ingardagar umborð í “Sø-kongen” henda dag; ein íokkara ferðalagi hevðiføðingardag, og verturokkara, Malena Weyhe,hevði eisini føðingardag.

Vit fingu lagkøku ogarðar køkur, onkur varkeypt og Malena hevðieisini sjálv bakað, og vitfingu kakao, kaffi og te,tað var hugnaligt og heim-ligt.

Týsdagur 8. juliÁ middegi fingu vit okk-ara seinastu máltíð um-borð á “Søkongen”; núfara vit í land og skipið fertil aðrar uppgávur.

Um 13-tíðina søgdu vitfarvæl við “Søkongen”, ogfóru á flogvøllin í Narsar-suaq.

Vit fóru á flog kl.16.10,settust í Reykjavík kl.18.00

Fóru aftur á flog kl.19.10 og vóru í Vágum kl.20.25; men í Føroyum erklokkan nú 23.25 - tíðar-munurin er tríggir tímar.

Ein sera væl eyðnaðferð er nú at enda komin.

Eg vil enda hesa frásøgnvið at senda bestu ynskirtil Hans og Malenu um-borð á “Søkongen”, ogtakka enn einaferð fyrieina frálika góða ferð;eisini vil eg takka øllum,ið við vóru, fyri sera gottsamanhald á túrinum, vitvóru øll eins og ein fam-ilia.

Myndirnar hjá túrinumhava vit lænt frá Tormóð,sum var við á ferðini. Vittakka báðum fyri einagóða lýsing av túrinum.

Vinarliga Eli Jensen, Hellurnar

Eitt ferðaminni - framhald av síðu 16

Síða 24 Nr. 299 - 14. august 2003

Á framsýningartúr við Sum hjá øllum nýggjum skipum varð eisini skipað fyriframsýningartúr við nýggja "Skálaberg". Vit vórusjálvsagt við. Her kann nevnast, at hetta er 3."Skálaberg", sum verandi formaður í FF hevur veriðvið til at taka ímóti. Tað er hugaligt at síggja, hvussuumstøðurnar batna hjá fiskimonnum fyri hvørt skipsum kemur. Her verður einki spart. Broytingin verðursjálvsagt enn størri, tá hugsað verður um, atformaðurin í FF fór til skips við slupp í sjálvdrátti í1958. Her ber als ikki til at sammeta.

Á framsýningartúrinum royndu vit at hyggja atumstøðunum hjá manningini og at hitta nakrar avhenni. Hendan dagin vóru dekkarar ikki við, menkortini eydnaðist at hitta sovæl nýggjar sum gamlarfiskimenn.

Kømurni eru sum fínar stovur heima við leðurmøblum, sjónvarpi, møguleikafyri at nýta teldu v.m. og baðirúm. Í ongum kamari eru meira enn tværkoyggjur. So nógv er broytt á hesum øki, at tað í dag ikki verður roknað fyri atvera fullkomið, at meira enn ein maður er í hvørjum kamari.

Vaskimaskinur og turkitrumlur eru standardútgerðí dag umborð á skipum.

Ein veteranur sum maskinmeistari er Steingrim í Grótinum.Hetta eru báðir kokkarnir. Hans Pauli við Misá, t.v. og Heini Ósá saman viðsoni sínum.Heini og pápin, Karl Jakku, umboða ártíggir av kokkatænastu viðtrolarum. Ziska var eisini abbabeiggi Heina.

Sjúrður Kunoy er ein av teimum ungu monnunum í maskinuni.Við allari útgerðina fáa hann og hansaraarbeiðsfelagar nóg mikið at gera.

Síða 25Nr. 299 - 14. august 2003

"Skálaberg"Andor Isaksen erein veterenanur átrolarabrúgv, ogskal hann eisinivera ein á brúnniá “Skálaberg”.

Øll kenna Hanus Hansen, reiðar-an á JFK Trol. Færri kenna konuhansara Birgit.Abbi hennara varPól, sum bjargaðist í land av“Ernestinu” í 1930, men sumnærum doyði á veg heim tilbóndagarðin. Tað var eitt sattundur, at hann yvirlivdi og enntágjørdist gamal maður. ZiskaJacobsen, sum teir ið yvirlivdukundu takka fyri sína bjarging,var annars abbabeiggi Hanus.

Her síggja vit Ólav Biskopstø, annanav skiparunum, í “kondirúminum”.At hava eitt slíkt er ikki so býtt, sumtað ljóðar. Tí sum tað er ávíst her íblaðnum áður, so er tað nakaðheilsuskaðiligt at vera til skips.Hettakann rørsla og venjing bøta um.Ólavur er her til reiðrar at roynakondisúkluna. Hann hevur lovaðokkum ein “før og nu mynd”, tánakað er fráliðið!

Her síggja vit beiggja Ólav,Róðin, ið er annar av skip-arunum. Her kann verðanevnt, at stjúkpápi teirra erGuttorm Klein, sum ersonur Dánjal Klein, sum1940-1952 var formaður íFF.

Kalle Hansen, sum fylti 70 árum dagarnar, er eisini vete-ranur í maskinuni. Hannfór við “Skálaberg” nr. 2 í1956, og tað er fyri stutt-

um, at hann er lagstur uppá landi. Hann byrjaði

annars sum fýrbøtarivið koltrolara!

Manning av “Sundaberg” vareisini komin umborð. Hetta erJohn Fuglø, sum er yvirmaður á“Sundaberg”.

Messan er framúr hugnalig. Hon er grundað á sjálvtøku.

Ein av manningini er Markus í Norðnastovu,, t.v. sum er borgmeistari íMikladals sóknar kommunu. Her sæst hann saman við tveimum øðrumkendum borgmeistarum. Kenna vit tann í miðjuni rætt, vil hann fegin "slúka"hinar báðar. Men sambært eygnakastinum hjá Heina verður tað lættari sagtenn gjørt. Ziska var eisini abbabeiggi Markus.

Síða 26 Nr. 299 - 14. august 2003

Tað kemur meira ogmeira fyri ein dag, atFøroyar eru eitt løgfrøði-ligt “galehus”, og enn eittdømi um hetta er JógvanS-málið og landsstýris-málanevndina.

Her skal als ikki takastdagar ímillum,hvør hevurløgfrøðiliga rætt í hesummáli. Men tað má okkurtvera galið í eini umsiting,har summi kunnu fáa málavgreitt eftir minni enneini viku, meðan onnur,sum t.d. FF, ikki kunnu fáamál avgreidd uttan at faratil rættin.

Sjálvsagt hava tey rætt,sum siga, at tá løgtingiðhevur sett eina nevnd athava eftirlit við lands-stýrinum, so er tað hend-an nevndin, sum eigur athava tað avgerandi orðið íeinum slíkum máli. Tí ertað prinsipielt undirgrav-andi fyri alla skipanina, atfyrst løgmaður og síðanlandsstýrismaður fara tiladvokatar í býnum fyrimøguliga at finna aðrarniðurstøður, tí tann hjálandsstýrismálanevndiniikki hóskar í teirra kramm.Tað er ikki løgið, um tað áslíkan hátt ber til at fáaniðurstøður, sum hóvaøllum.

Edmund beindi fyri trúvirðinum hjá landsstýris-málanevndiniTað er eingin ivi um, atlandsstýrismálanevndin íundanfarna valskeiði, viðEdmund Joensen sum for-manni, beindi fullkomi-liga fyri sínum trúvirði.Tað var tá, at løgfrøðin hjátinginum gjørdist polit-isk.Tað, sum umráddi, varfyrst at fáa gjørt niður-støðuna, sum passaði pol-itiska viljanum, og síðan atfáa tær juridisku grundgev-ingarnar, sum passaðu til.

Hetta varð prógvað tilfulnar í málinum um yrkis-ráðið hjá lønjavningar-grunninum. Fremsta ser-frøðin í danska ríkinumundirkendi løgfrøðina hjálandsstýrismálanevndini,men hetta legði hon ikkipetti í, tí hendan serfrøð-in passaði ikki til politiskaviljan!

Tað var eisini í sambandvið hetta mál, at nevndin

kom til ta søguligu niður-støðu, at tað hevði ongantýdning fyri eina viðgerð ítinginum, um so løgmað-ur hevði givið tinginumskeivar løgfrøðiligar upp-lýsingar! Við øðrum orð-um: lýgur fyri tinginum.Hetta lýsir einsamalt støð-ið hjá hesi nevnd.

Hvussu kann nakar havaálit á eini slíkari nevnd!

Heini skuldi (bert)hava eyguni viðJørgenSjálv nevndin varð mann-að av nýggjum eftir sein-asta val, men tað er lítið,sum bendir á, at stíluriner broyttur. Nýggi for-maðurin segði seg havasum fremstu uppgávu athalda eyguni við JørgenNiclasen.Hetta kundi sjálv-sagt hava sína grund. Mentað er ikki hugt eftir nøkr-um øðrum landsstýris-manni, hóast tað skuldiverið nóg mikið at trivið ít.d. hjá egnum parta-monnum, sum víst á her íblaðnum nógvar ferðir.Og staðfest, uppløgd ogtilætlað lógarbrot mótifiskimonnum hava so alsongan áhuga.

Í málinum um “JógvanS” hevur Heini fingið einaniðurstøðu, sum passarhonum. Men tað kanntykjast løgið, at eftir at taðer ásannað av øllum,hvussu ógreið lógin umvinnuligan fiskiskap er, atløgfrøðin hjá landsstýris-málanevndini skal veraein endaligur fasittur.

Annars kann tað undir-strikast um løgfrøðini hjálandsstýrismálanevndini,at tað hevur verið eittrættarmál, har FøroyaRættur hevur tikið dagarmillum løgfrøðina hjáHalgir W. Poulsen, sumhevur gjørt eitt upprit viðniðurstøðu, sum er í stríðlandsstýrismálanevndini,og løgfrøðina í lands-stýrismálanevndini. Úrslit-ið gjørdist eitt greitt við-hald til Halgir. Tað varenntá so greitt, at hansarasigur í rættinum ikki varðskotin inn fyri hægri rættav mótpartinum. Hettasigur nakað um, at alt erikki bara bara.

Fiskimenn ofrastfyri lógarbrot hjálandsstýrismanniAnnars er tað greitt, ateitthvørt lógarbrot skalhava avleiðingar. Sambærtgrundleggjandi rættarregl-um mugu avleiðingarnarvera fyri tann, sum hevurframt lógarbrotið. Og erlógarbrot framt í hesummáli, so er tað fiskimála-ráðið við táverandi lands-stýrimanni/monnum,sumhava framt tað. Og so ertað har, avleiðingarnarskulu takast. So einfalt ertað.

Men sitandi landsstýris-maður hevur valt/er hótt-ur til at senda apuna tileigaran av skipinum og tilteir fiskimenn, sum eruvið skipinum. Hesir eruhóast alt 14 mans, og teireru í hvussu er ósekir íøllum hesum. Arbeiðs-plássið hjá teimum verð-ur tikið undan teimum frádegi til dags, og hettaverður gjørt uttan nakraløgfrøðiliga grundgeving.Landsstýrismálanevndinhevur ikki álagt lands-stýrismanninum at takafiskiloyvið aftur. Og sam-bært Halgir W. Poulsen soer tað als ikki givið, at fyritað at tilsøgn um fiski-loyvi er givið ólógligt, attilsøgnin er ógyldug. Eintilsøgn frá einum almenn-um myndugleika til einborgara er sera bindandi.Men landsstýrismaðurinhevur ikki givið skugga avløgfrøðiligari grundgev-ing fyri, at tað júst eruteir, sum eiga og sum eruvið skipinum, sum skulusvíða fyri ólógliga máls-viðgerð í fiskimálastýri-num.

Tað var annars ein vátt-an av rættartrygdini ílandinum at síggja lands-stýrismannin í sjónvarpi-num vátta, at hann hevðiofrað rættartrygdina hjáborgarum fyri “politiskanstabilitet”, t.v.s. egnumsessi.

FF ætlar ikki, at fiski-menn uttan víðari skulugerast syndabukkar í hes-um margháttliga leiki.Felagið hevur tískil boðaðfiskimálaráðnum frá, at vitfara at krevja endurgjaldfyri manningina á “JógvanS”.

Søgan um bakaran og smiðin í føroyskari útgávu:

Skulu fiskimenn revsast fyri lóg-arbrot hjá landsstýrismanni?

Fulltrúastarv tilFíggjarmálaráðið

Søkt verður eftir einum fulltrúa til Fíggjarmálaráðið.Sum fulltrúi í Fíggjarmálaráðnum kemur tú at arbeiða við sera fjøllbroyttum úrvaliav ráðgevandi, fyrisitingarligum og analytiskum uppgávum á teimum økjum, iðráðið umsitur. Dømir:

· Tú ráðgevir landsstýrismanninum um fíggjar-, skatta- og avgjaldsmál og viðgerð innkomin mál

· Tú fyrireikar uppskot til nýggjar lógir og lógarbroytingar· Tú loysir tvørgangandi og samskipandi uppgávur· Tú ger analysur, langtíðarætlanir og tryggjar, at hesar verða framdar· Tú ráðgevir og leiðbeinir aðalráðum og stovnum

FørleikiVit rokna við, at tú hevur samfelags-vísundaliga útbúgving av hægri lærustovni.Vit rokna eisini við, at tú dugir at arbeiða sjálvstøðugt og at samstarva í arbeiðs-bólkum.

Vit bjóða· Sjálvstøðugt starv, sum tú í stóran mun skapar sjálv/ur· Fjølbroyttar arbeiðsuppgávur, har tú arbeiðir nógv saman

við teimum politisku myndugleikunum· Góðar møguleikar fyri skeiðum og eftirútbúgving· Flex-tíð· Eitt starv, sum til tíðir kann vera krevjandi, men sum samstundis

er sera áhugavert við nógvum samskifti úteftir

Arbeitt verður á høgum fakligum stigi, og tí eru sera góðir møguleikar fyri per-sónligari og fakligari menning.

SetanartreytirSetunartreytir og løn eru eftir sáttmála millum Fíggjarmálaráðið og avvarðandifakfelag. Setanin fatar um alt Fíggjarmálaráðið og stovnar undir tí, umframtLøgmansskrivstovuna og hini aðalráðini.

UmsóknUmsókn saman við CV og møguligum viðmælum skal sendast til:

FíggjarmálaráðiðPostboks 2039FO-165 Argir

Frestin at søkja er mánadagin 18. august 2003 kl. 12.00. Starvið verður sett skjót-ast tilber.Vilt tú vita meira um starvið, kanst tú ringja til Petur Alberg Lamhauge, fíggjar-málastjóra, á tlf. 35 20 20.Lýsingin finst eisini á heimasíðuni hjá Fíggjarmálaráðnum: www.fmr.fo. Teldu-posturin er fmr@fmr.fo.

Fíggjarmálaráðið heldur til úti á Argjum saman við Føroya Gjaldstovu, Stýrinum fyri Toll- og Skatt-stovu Føroya, Hagstovu Føroya og Lønardeildini. Sostatt arbeiða rættiliga nógvir búskapar- ogløgfrøðingar undir sama taki í Fíggjarmálaráðnum.

FÍGGJARMÁLARÁÐIÐ

Síða 27Nr. 299 - 14. august 2003

- Ei skalt tú ræðast ræðslur á nátt,ella ørv, ið flýgur á degi - Sl. 91,5

Ræðslur á nátt er eitt fyribrigdi, fleiri stríðast við.Ræðslan er hørð við síni offur.

Grundin fyri ræðslunum kunnu vera ymiskar:

Tungir og daprir dreymar.Ljót orð,sum ikki skulduverið søgd. Góð orð, sum ikki vórðu søgd. Skeivaravgerðir, sum ikki kunnu gerast umaftur...

Av hesum og øðrum við kann sjálvsábreiðslan ogiðranin troka seg fram í huga og sinni og reka bæðisvøvnin og friðin á dyr, meðan óttin og ivin sitaeftir.

Mong eru tey, sum royna at stríðast móti ræðslun-um og óttanum - men á ein skeivan hátt.Tey toraikki at koma í kvirruna, serliga ikki náttarkvirruna,og har møta sær sjálvum - og Guði. Tí sovna ogvakna tey við tónleiki ella tíðindaflutningi, sumkann avleiða kvirruna og hugsanirnar.

Onnur nýta heilivág ella rúsandi løg fyri at doyvaseg og royna soleiðis at koma burtur frá ræðsl-unum, burtur frá sær sjálvum og Guði.

At renna undan sær sjálvum og ábyrgdini av lívi-num er vónleyst.

Guði sleppir tú als ikki undan.Tú kanst royna taðher í lívinum - bara her. Handan deyð og grøvhevur Guð bæði fyrsta og seinasta orðið -viðvíkjandi tær og ævinleikanum.

Guðs børn eru í eini heilt aðrari støðu. Ikki so atskilja, at tey eru syndafrí og kenna hvørki til ótta,iðran ella ræðslur. Tey hava møtt sær sjálvum ogviðurkent yvirfyri Guði sítt synduga lív. Tey havalagt fortíð, nútíð og framtíð í Guðs hendur. Teyhava játtað syndirnar fyri Guði og fyri menniskj-um, har tað er neyðugt, og liva tí dagliga í og undirKristi reinsandi blóði.Tað gevur frið í hjartað, friðí samvitskuna og í hugsaninar.

Tey kunnu siga sum ápostulin:“ ..annaðhvørt vit tíliva ella doyggja, hoyra vit Harranum til!”

Harvið kenna og eiga tey bestu verju móti ótta ognáttarræðslum.

Í sama sálmi stendur eisini: “Hann (Guð) sínarveingir út yvir teg breiðir, undir hans fjarðum lívdtú finnur”.

Har er trygt og neyðugt at vera.Ver tí verandi har.

Tann, í skjóli hins hægsta er,har hini signaðu hvíla,býr í skugga hins alvalda,um náttarstormarnir ýla.Sál mín hevur við Harran sagt:Búðstaður mín og mín borg,kletturin, ið eg líti áog kastaði á mína sorg!

MMss.. 448833

Náttarvøka ellanáttarfrið

TToorrlleeiiff JJoohhaannnneesseenn

GGUUÐÐSSOORRÐÐ

Rakstrarroknskapur 2003 2002

Rentuinntøkur v.m. 148.673 148.201Rentuútreiðslur v.m. 41.474 52.042Rentuinntøkur netto 107.199 96.159Vinningsbýti av partabrøvum og øðrum kapitalpørtum 1.402 264Ómaksgjøld og provisiónsinntøkur 9.919 7.995Útreiðslur til ómaksgjøld og provisiónir 127 337Rentu- og ómaksgjøld netto 118.393 104.081Virðisjavnan av virðisbrøvum og útl. gjaldoyra 14.028 -4.216Aðrar vanligar inntøkur 4.148 2.762Úrslit av fíggjarpostum 136.569 102.627Útreiðslur til starvsfólk v.m og umsiting 61.988 59.091Av- og niðurskrivingar av ítøkiligum ognum 4.411 4.056Aðrar rakstrarútreiðslur 48 378Avskrivingar og burturleggingar av skuldarum (netto) 137.970 9.981Úrslit av kapitalpørtum í assosieraðum og tilknýttum fyritøkum 241 142Úrslit av vanligum rakstri -67.607 29.263Skattur -13.562 5.812Úrslit eftir skatt -54.045 23.451

Fíggjarstøða 2003 2002

Ogn Kassapeningur og áogn uttan uppsøgn í tjóðbankum 89.752 33.430Áogn í lánistovnum 153.745 354.609Útlán 3.960.926 3.540.565Lánsbrøv v.m. 625.392 712.923Partabrøv v.m. 99.749 93.041Kapitalpartar í assosieraðum fyritøkum 26.407 19.729Kapitalpartar í tilknýttum fyritøkum 2.017 1.134Ítøkiligar ognir 128.905 136.089Egin partabrøv 90 0Onnur ogn 98.201 48.378Tíðarskeiðsavmarkingar 4.699 3.918Ogn tilsamans 5.189.883 4.943.816

SkuldSkuld til lánistovnar 433.285 116.086Innlán 3.830.063 3.902.688Onnur skuld 93.059 71.631Burturleggingar til útreiðslur 6.194 6.382Eginpeningur: Partapeningur og ábyrgdarfæ 680.624 663.799 Yvirkursur við partabrævaútgávu 159.779 159.779 Grunnur fyri egin partabrøv 90 0 Uppskrivingargrunnur 4.226 0 Flutt frá undanfarnum árum 36.608 0 At flyta frá ársins úrsliti -54.045 23.451Eginpeningur tilsamans 827.282 847.029Skuld tilsamans 5.189.883 4.943.816

Tøl, ið ikki eru tikin við í javnaÁbyrgdir 70.596 110.802Aðrar skyldur 7.022 75.631Tøl, ið ikki eru tikin við í javna tilsamans 77.618 186.433

re

pr

oz

Í 1.000 kr.

Hálvársroknskapur 2003

Síða 28 Nr. 299 - 14. august 2003

Gamla gentan segði:“Hvat skal eg við ein-um manni? Eg havi einpapageyk, sum brúkarseg allan dagin, einhund sum liggur ásofuni mestu tíðina, ogso havi eg eina kettu,sum ikki kemur heimum næturnar…”

*****

Hvat hevur ein ketta íhøvdinum?Mis-tankar!

*****

Tey høvdu dýralæru,og lærarin spurdi:Lisa, hvat sigur kúgvin?- Muuh!Hanus, hvat sigur grís-urin?- Øf!Per, hvat sigur dunnan?- Gvagg, gvagg!Sanna, hvat sigur frosk-urin?- Welcome to the Mup-pet show!!!

*****

Hvat er mundurin áeinum psykopati ogeinum psykologi?- Annar fær pengar fyritað!

*****

Hoyrt á almennari skriv-stovu:- Eg skilji ikki, hvat fólkhava ímóti okkum...Vit gera jú einki!

*****

Tríggir dreingir reyp-aðu av pápunum:Tann eini sigur: “Pápimín er royndarkoyrarihjá Ferrari, og hannkoyrir yvir 300 km/thvønn dag!”Tann næsti sigur:“Pápimín er flogskipari áeinum flogfari, sumflýgur skjótari enn ljóð-ið!”Tann triði svaraði hin-um:“Hatta er einki,pápimín arbeiðir hjá tí al-menna, og har hava teyfrí kl. 16 - men hann ervið hús kl. 15.30!”

Ein av teimum,sum var við til minningarhaldið fyriteir á “Riddaranum”, var Jógvan í Geil úr Skálavík.Jógvan er ein av okkara raskastu fiskimonnum,sum fyrst og fremst hevur siglt við trolara. Seinasthevur hann í summar, sum 74 ára gamal, verið eintúr við “Ljósafelli”. So gamli er ikki fyri nothing!

Her hava vit í øðrum sambandi tikið hesa myndav honum og konuni Marthu.

Næsta blað ogkomandi bløðÍ komandi blaði og kom-andi bløðum hava vitnógv áhugavert tilfar. Ísambandi við minningar-haldið fyri teir á “Ridd-aranum” hava vit fleiriáhugaverdar greinir. Vitfara, saman við eftirkom-arum hjá skiparanum,út ástaðið, har teir sjey menn-inir doyðu,og er hetta einpartur av okkara fiski-mannasøgu, sum vit viljavarðveita.

Í seinasta FF-blaði royn-du vit at fylgja upp søgu-na um føroyskar útróðrar-menn, sum fóru til lands.Sámal Johansen skrivaðium evnið í bókini “Tillands”,og vit fylgja tí upp.

Vit vóru á vitjan áBakkafjørðinum, har nógv-ir føroyingar vóru í sínitíð. Her hittu vit menn,sum kendu teir gomluføroyingarnar, og sumenn skilja føroyskt fráteirri tíðini. Og vit fáasøguna um, tá Líggjas áFløttinum saman við Za-karis Karl í Frammistovuhøvdu tryggjað sær “søgu-lig rættindini”, tá Íslandloysti frá Danmark í 1944.Vit vitja eisini fiskavirkið í

bygdini, har stjórin nógvheldur vil hava føroyskufiskidagaskipanina enníslendsku kvotaskipanina.

Vit vitja eisini íslendskuThórshøfn, har høvuðs-vinnan er kúfiskur, sumnógv finst av undir Før-oyum.

Í komandi blaði hava vitseinasta partin av hugtak-andi frásøgnini hjá OnnuEvensen. Aftaná koma vití tveimum bløðum athava samrøðu við elstaføroyingin, ta 102 áragomlu Onnu Askham.Taðverður ikki minni spenn-andi. Seinni í heyst er áskránni grein um tannminst kenda Patursson-beiggjan í Kirkjubø, nevni-liga Gazet. Og vit havaeisini samrøðu við tann97 ára gamla Eliesar Sør-ensen, sum er ættaður avKirkju. Av øðrum,vit havaá skránni, er lagnan hjá“Vesturhavinum Blíða”,eftir at hon varð seld tilNoregs. Á skrá okkara ereisini bátasøgan á Eiði hjáSímun Johan Wolles.

Tað er øll orsøk til atlesa FF-blaðið.