november musicnovember musicnovember …...AdNovus BV Drukwerk Roto Smeets, Weert Omslag Diana...

1vpro gids bijlage • november music 2016

vpro gids bijlage bij #43 van 22 oktober t/m 28 oktober 2016vpro gids bijlage

4 t/m 13 november 2016

november musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember musicnovember music

5/4/2017Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ(Opening World Minimal Music Festival)

6/4/2017 Utrecht, TivoliVredenburg

8/4/2017Den Haag, Koninklijk Conservatorium

DeMaterieLouisAndriessenAsko|Schönberg & Koninklijk Conservatoriumdirigent: Reinbert de Leeuw

Info & tickets: askoschoenberg.nl, koncon.nl

FESTIVALMUSIQUE

MIXTE #18

WWW.IMAGES-SONORES.BEwww.centrehenripousseur.be

werken van K. Toeplitz, A. Mancianti,F. Romitelli, A. Schubert, S. Løffler,

L. Brewaeys, M. Fourgon, H. Dufourt,S. Reich, S. Schroeder & D. Ianni

LIÈGE - BRUSSEL

5/4/2017Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ(Opening World Minimal Music Festival)

6/4/2017 Utrecht, TivoliVredenburg

8/4/2017Den Haag, Koninklijk Conservatorium

DeMaterieLouisAndriessenAsko|Schönberg & Koninklijk Conservatoriumdirigent: Reinbert de Leeuw

Info & tickets: askoschoenberg.nl, koncon.nl

FESTIVALMUSIQUE

MIXTE #18

WWW.IMAGES-SONORES.BEwww.centrehenripousseur.be

werken van K. Toeplitz, A. Mancianti,F. Romitelli, A. Schubert, S. Løffler,

L. Brewaeys, M. Fourgon, H. Dufourt,S. Reich, S. Schroeder & D. Ianni

LIÈGE - BRUSSEL


Hoofdredactie

Hugo Blom,

Arne Leffring (adj.)

Samenstelling

Arne Leffring

Tekst

Angela van der Elst,

Martin Kaaij,

Ruud Meijer,

Ilse van der Velden,

Mark van de Voort

Beeld

Carla van Thijn

Eindredactie

Maarten van Bracht

Vormgeving

Frederik Vorderhake

Bladcoördinatie

Gabrielle Hagedorn

Lithografie

Sarah Tames

Advertentie-

acquisitie

AdNovus BV

Drukwerk

Roto Smeets, Weert

Omslag

Diana Scherer

COLOFON

Eresaluut aan Amerikaanse componist Robert Ashley

met één kaartje toegang tot 25 verschillende concerten

Programmering en locaties van November Music 2016

De mengeling tussen popmuziek, minimal, jazz en klassiek is in volle gang

Muziektheatervoorstelling De optocht naar het dichtwerk van Toon Tellegen

Portret: Componist, saxofonist en bandleider Steve Coleman

4 • ons onbehagen

6 • muziekpraktijken

10 • circus coleman

12 • programma

14 • kruisbestuivers

18 • pats!

21 • kunstmuziekroute

22 • woordenvloed

4 • ons onbehagen

6 • muziekpraktijken

10 • circus coleman

12 • programma

14 • kruisbestuivers

18 • pats!

21 • kunstmuziekroute

22 • woordenvloed

66 • muziekpraktijken66666 • muziekpraktijken666

4 • ons onbehagen44 • ons onbehagen44444 • ons onbehagen444 ons4 • ons onbehagenonsonsonsons4 • ons onbehagenonsonsons onbehagen onbehagen onbehagen4 • ons onbehagen onbehagen onbehagen onbehagen4 • ons onbehagen4 • ons onbehagen4 • ons onbehagen44 • ons onbehagen44 • ons onbehagen44 • ons onbehagen44444 • ons onbehagen4444 • ons onbehagen4444 • ons onbehagen444 • • • 4 • ons onbehagen • • • 4 • ons onbehagen • • • 4 • ons onbehagen • • • ons4 • ons onbehagenons4 • ons onbehagenons4 • ons onbehagenonsonsonsons4 • ons onbehagenonsonsons4 • ons onbehagenonsonsons4 • ons onbehagenonsonsons onbehagen4 • ons onbehagen onbehagen4 • ons onbehagen onbehagen4 • ons onbehagen onbehagen onbehagen onbehagen onbehagen4 • ons onbehagen onbehagen onbehagen onbehagen4 • ons onbehagen onbehagen onbehagen onbehagen4 • ons onbehagen onbehagen onbehagen onbehagen

6 • muziekpraktijken6666 • muziekpraktijken666 • muziek • muziek • muziek6 • muziekpraktijken • muziek • muziek • muziekpraktijk6 • muziekpraktijkenpraktijkpraktijkpraktijkpraktijk6 • muziekpraktijkenpraktijkpraktijkpraktijken6 • muziekpraktijkenenenenen6 • muziekpraktijkenenenen6 • muziekpraktijken6 • muziekpraktijken6 • muziekpraktijken66 • muziekpraktijken66 • muziekpraktijken66 • muziekpraktijken66666 • muziekpraktijken6666 • muziekpraktijken6666 • muziekpraktijken666 • muziek6 • muziekpraktijken • muziek6 • muziekpraktijken • muziek6 • muziekpraktijken • muziek • muziek • muziek • muziek6 • muziekpraktijken • muziek • muziek • muziek6 • muziekpraktijken • muziek • muziek • muziek6 • muziekpraktijken • muziek • muziek • muziekpraktijk6 • muziekpraktijkenpraktijk6 • muziekpraktijkenpraktijk6 • muziekpraktijkenpraktijkpraktijkpraktijkpraktijk6 • muziekpraktijkenpraktijkpraktijkpraktijk6 • muziekpraktijkenpraktijkpraktijkpraktijk6 • muziekpraktijkenpraktijkpraktijkpraktijken6 • muziekpraktijkenen6 • muziekpraktijkenen6 • muziekpraktijkenenenenen6 • muziekpraktijkenenenen6 • muziekpraktijkenenenen6 • muziekpraktijkenenenen

10 • circus coleman1010 • circus coleman1010101010 • circus coleman101010 circus10 • circus colemancircuscircuscircuscircus10 • circus colemancircuscircuscircus coleman coleman coleman10 • circus coleman coleman coleman coleman10 • circus coleman10 • circus coleman10 • circus coleman1010 • circus coleman1010 • circus coleman1010 • circus coleman1010101010 • circus coleman10101010 • circus coleman10101010 • circus coleman101010 • • • 10 • circus coleman • • • 10 • circus coleman • • • 10 • circus coleman • • • circus10 • circus colemancircus10 • circus colemancircus10 • circus colemancircuscircuscircuscircus10 • circus colemancircuscircuscircus10 • circus colemancircuscircuscircus10 • circus colemancircuscircuscircus coleman10 • circus coleman coleman10 • circus coleman coleman10 • circus coleman coleman coleman coleman coleman10 • circus coleman coleman coleman coleman10 • circus coleman coleman coleman coleman10 • circus coleman coleman coleman coleman

12 • programma1212 • programma1212121212 • programma121212 • pro • pro • pro12 • programma • pro • pro • program12 • programmagramgramgramgram12 • programmagramgramgramma12 • programmamamamama12 • programmamamama12 • programma12 • programma12 • programma1212 • programma1212 • programma1212 • programma1212121212 • programma12121212 • programma12121212 • programma121212 • pro12 • programma • pro12 • programma • pro12 • programma • pro • pro • pro • pro12 • programma • pro • pro • pro12 • programma • pro • pro • pro12 • programma • pro • pro • program12 • programmagram12 • programmagram12 • programmagramgramgramgram12 • programmagramgramgram12 • programmagramgramgram12 • programmagramgramgramma12 • programmama12 • programmama12 • programmamamamama12 • programmamamama12 • programmamamama12 • programmamamama

14 • kruisbestuivers1414 • kruisbestuivers1414141414 • kruisbestuivers141414 kruis14 • kruisbestuiverskruiskruiskruiskruis14 • kruisbestuiverskruiskruiskruisbestuivers14 • kruisbestuiversbestuiversbestuiversbestuiversbestuivers14 • kruisbestuiversbestuiversbestuiversbestuivers14 • kruisbestuivers14 • kruisbestuivers14 • kruisbestuivers1414 • kruisbestuivers1414 • kruisbestuivers1414 • kruisbestuivers1414141414 • kruisbestuivers14141414 • kruisbestuivers14141414 • kruisbestuivers141414 • • • 14 • kruisbestuivers • • • 14 • kruisbestuivers • • • 14 • kruisbestuivers • • • kruis14 • kruisbestuiverskruis14 • kruisbestuiverskruis14 • kruisbestuiverskruiskruiskruiskruis14 • kruisbestuiverskruiskruiskruis14 • kruisbestuiverskruiskruiskruis14 • kruisbestuiverskruiskruiskruisbestuivers14 • kruisbestuiversbestuivers14 • kruisbestuiversbestuivers14 • kruisbestuiversbestuiversbestuiversbestuiversbestuivers14 • kruisbestuiversbestuiversbestuiversbestuivers14 • kruisbestuiversbestuiversbestuiversbestuivers14 • kruisbestuiversbestuiversbestuiversbestuivers

18 • pats!1818 • pats!1818181818 • pats!181818 pats18 • pats!patspatspatspats18 • pats!patspatspats!18 • pats!!!!!18 • pats!!!!18 • pats!18 • pats!18 • pats!1818 • pats!1818 • pats!1818 • pats!1818181818 • pats!18181818 • pats!18181818 • pats!181818 • • • 18 • pats! • • • 18 • pats! • • • 18 • pats! • • • pats18 • pats!pats18 • pats!pats18 • pats!patspatspatspats18 • pats!patspatspats18 • pats!patspatspats18 • pats!patspatspats!18 • pats!!18 • pats!!18 • pats!!!!!18 • pats!!!!18 • pats!!!!18 • pats!!!!

21 • kunstmuziekroute2121 • kunstmuziekroute2121212121 • kunstmuziekroute212121 • kunst21 • kunstmuziekroute• kunst• kunst• kunst• kunst21 • kunstmuziekroute• kunst• kunst• kunstmuziek21 • kunstmuziekroutemuziekmuziekmuziekmuziek21 • kunstmuziekroutemuziekmuziekmuziekroute21 • kunstmuziekrouterouterouterouteroute21 • kunstmuziekrouterouterouteroute21 • kunstmuziekroute21 • kunstmuziekroute21 • kunstmuziekroute2121 • kunstmuziekroute2121 • kunstmuziekroute2121 • kunstmuziekroute2121212121 • kunstmuziekroute21212121 • kunstmuziekroute21212121 • kunstmuziekroute212121 • kunst21 • kunstmuziekroute• kunst21 • kunstmuziekroute• kunst21 • kunstmuziekroute• kunst• kunst• kunst• kunst21 • kunstmuziekroute• kunst• kunst• kunst21 • kunstmuziekroute• kunst• kunst• kunst21 • kunstmuziekroute• kunst• kunst• kunstmuziek21 • kunstmuziekroutemuziek21 • kunstmuziekroutemuziek21 • kunstmuziekroutemuziekmuziekmuziekmuziek21 • kunstmuziekroutemuziekmuziekmuziek21 • kunstmuziekroutemuziekmuziekmuziek21 • kunstmuziekroutemuziekmuziekmuziekroute21 • kunstmuziekrouteroute21 • kunstmuziekrouteroute21 • kunstmuziekrouterouterouterouteroute21 • kunstmuziekrouterouterouteroute21 • kunstmuziekrouterouterouteroute21 • kunstmuziekrouterouterouteroute

22 • woordenvloedenvloed22 • woordenvloedenvloedenvloedenvloedenvloed22 • woordenvloedenvloedenvloedenvloed22 • woordenvloed22 • woordenvloed22 • woordenvloed2222 • woordenvloed2222 • woordenvloed2222 • woordenvloed2222222222 • woordenvloed22222222 • woordenvloed22222222 • woordenvloed222222 • 22 • woordenvloed • 22 • woordenvloed • 22 • woordenvloed • • • • 22 • woordenvloed• • • 22 • woordenvloed• • • 22 • woordenvloed• • • woord22 • woordenvloedwoord22 • woordenvloedwoord22 • woordenvloedwoordwoordwoordwoord22 • woordenvloedwoordwoordwoord22 • woordenvloedwoordwoordwoord22 • woordenvloedwoordwoordwoordenvloed22 • woordenvloedenvloed22 • woordenvloedenvloed22 • woordenvloedenvloedenvloedenvloedenvloed22 • woordenvloedenvloedenvloedenvloed22 • woordenvloedenvloedenvloedenvloed22 • woordenvloedenvloedenvloedenvloed

De 24ste editie van November Music, het belangrijkste internationale

festival voor actuele muziek in Nederland, vindt van 4 t/m 13 november

plaats in ’s-Hertogenbosch. In deze bijlage besteedt de VPRO Gids

aandacht aan een aantal hoogtepunten van het festival.

www.novembermusic.net

Dimitri Verhulst schreef het libretto voor de opera Bosch Beach

Tijdens November Music spelen drie barokensembles juist moderne muziek

4 vpro gids bijlage • november music 2016

Lalala: the poor soul,the expert in starvation,if he didn’t drownhe would be a beggar anyhow.Are we being misanthropicwhile partying in harmony?Save yourself tralalaliwith bigamy in a bikini.But if you have nothing to sayyou have nothing to singLalala will [have to] be your thingwhile you sit stillor as you leap about.

(fragment uit Bosch Beach)

Met de handen in de zakken komt hij aangekuierd, begin augustus in Amsterdam. Haast verlegen,

maar ook half James Dean. Dimitri

Verhulst is even terug van de vele rei-zen die hij maakt als presentator van de nieuwe vpro-documentaireserie Made in Europe. ‘Een mooie ervaring, maar ook overweldigend. Uit mijn comfortzone.’ Dat geldt ook voor Bosch Beach zegt hij, zijn allereerste opera. ‘Dit is voor mij een jaar van bewegen, van leren.’

Hoe is het om als romancier een li-bretto te schrijven? Opera is ingedikte tekst, je kunt er niet veel woorden in kwijt.‘Ik zag er tegenop. Ik vind opera nogal een artificiële kunstvorm. Waarom zou je tekst zíngen? Ik was er ook bang voor. Tot ik inzag dat juist zo’n dwingende vorm eigenlijk het beste is wat me kon overkomen. Ik heb het

nadeel omgevormd in een voordeel en misbruik gemaakt van de kakke-righeid van de kunstvorm opera. Het

De opera Bosch Beach situeert de hel van Jeroen Bosch op een Canarisch eiland tussen aangespoelde vluchtelingen. Dimitri Verhulst schreef het

libretto. ‘Je moet altijd een dosis puberteit bewaren in je leven.’

door ilse van der velden

dimitri

verhulst

Ons onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagen

dimitri

verhulst

bosch beach

KU

RT

VA

N D

ER

EL

ST

RIN

GE

L G

OS

LIN

GA


merendeel van de operaliefhebbers baadt daar nog in, en die groep wil ik bereiken.’

In het kader van het vijfhonderdste sterfjaar van Jeroen Bosch en geïnspi-reerd op zijn schilderijen vertelt Bosch Beach een hedendaags verhaal dat zich afspeelt op een van de Canarische eilanden, waar toeristen en badgasten zich mengen met vluchtelingen – een even schrijnend als absurd tafereel. ‘Ik kreeg die beelden van Tenerife afgelopen zomer niet meer uit m’n kop,’ zegt Verhulst. ‘Ik moet vaak denken aan de St. Louis, dat schip met Joodse vluchtelingen dat tijdens de Tweede Wereldoorlog rondvoer, en niemand moest dat schip hebben. De vluchtelingencrisis van nu is één grote St. Louis. Enfin, we nemen ze wel op, maar het gruwelijke is dat ze eerst hun leven moeten wagen. Hoeveel moeten er eerst verdrinken?’

De tekst van Bosch Beach is nogal on-verbloemd.‘Zeker. Het was niet makkelijk voor de regisseur en de zangers, ik voelde wel dat sommigen tegen hun eigen taboes aanliepen. Maar het werkt goed om zangers juist in die gemaniëreerde kunstvorm mijn vuiligheid te horen zingen. Het is geweldig om iemand over haar kut te laten zingen. In een solo waarin het woord kut anderhalve minuut duurt omdat het opera is.’Hij vertelt het met een grijns op zijn gezicht. ‘Maar let op, we hebben het wel over Bosch hè. Iedereen die er lastig over doet kan ik aanraden om eens voor zo’n werk van hem te gaan staan. In de schilderijen van Bosch wordt gepenetreerd in elk gat, dat liegt er niet om. Vergeleken daarmee ben ik best braaf.’

Is dit épater le bourgeois, tegen heilige huisjes schoppen?‘Als dat gebeurt graag, maar dat was niet mijn opzet. Dat is leuk in je puberteit en je moet altijd een dosis puberteit bewaren in je leven, maar het moet wel ergens over gaan. Nee, het interessante voor mij was om te spelen met de begrippen hemel en hel. Wat is het paradijs op aarde?’

En, wat is dat? ‘Waar wij nu zitten, een koffiebar in een park, lijkt me best paradijselijk. We drinken koffie. In grote delen van de wereld zegt men dat ons niet na. Overigens is bij Bosch het paradijs verschrikkelijk saai, viel me op toen ik eens goed naar die schilderijen ging kijken. Er gebeurt geen flikker. Ik bedoel: zo’n mooi aangeharkt park en Adam en Eva die daar een beetje nudistisch lopen te wandelen: saai. En dan zie je de hel en dan denk je, daar wil ik zijn. Daar gebeurt wat.’

Is dat onze makke, hier in Europa? We hebben dit paradijs, zitten hier met die koffie. En dan.‘Maar je kunt ook niet van ons verlan-

gen dat wij voortdurend extatisch ge-lukkig zijn omdat de mensen in Afrika het zo moeilijk hebben. Dat doet mij denken aan toen ik kind was en mijn bord niet leegat, en ze zeiden: denk eens aan de kindjes in Afrika. Dan dacht ik: wat maakt dat nu uit voor die kleine of ik mijn bord leegeet of niet. Die krijgt geen extra bord omdat ik ander eetgedrag ga ontwikkelen. Het is een empathische oefening die je als kind niet kunt maken, je begrijpt het gewoon niet. Later ontwikkel je die empathie wel, snap je wel waar

die gedachte vandaan komt, maar het resultaat blijft nog altijd hetzelfde. Er komt geen extra bord bij in Afrika. Dus het kind blijft gelijk hebben. Daarbij: ons geluk is wat die mensen heeft verleid om naar hier te komen. Dus hoe fatsoenlijk is het dan om ons geluk op te geven, onze vadsigheid, ons feestgedrag? Eigenlijk is dat een belediging voor hun verlangen.’

Wat zien we van deze overpeinzingen terug in Bosch Beach?‘Ik zet daarin mensen neer die wei-nig empathisch zijn omdat ze bang zijn voor dat verschrikkelijke gevoel. Want zodra je er aan gaat denken is het al gauw ondraaglijk hè. Je wil er van weg. Dát gevoel wil ik laten zien.

Ik zet ons morele onbehagen op to-neel. Natuurlijk staan we als individu machteloos tegenover het wereldleed. En we zullen wijntjes blijven drin-ken en kalfszwezeriken eten, en met smaak. Maar dat conflict intussen in ons hoofd. Dat is heftig.’

Bosch Beach van muziektheater lod,

door Asko|Schönberg

> Theater aan de ParadeWoensdag 9 november, 20.30 uur

jeroen Bosch, tuin der lusten (detail)

MU

SE

U N

AC

ION

AL

DE

L P

RA

DO


Lalala: the poor soul,the expert in starvation,if he didn’t drownhe would be a beggar anyhow.Are we being misanthropicwhile partying in harmony?Save yourself tralalaliwith bigamy in a bikini.But if you have nothing to sayyou have nothing to singLalala will [have to] be your thingwhile you sit stillor as you leap about.

(fragment uit Bosch Beach)

Met de handen in de zakken komt hij aangekuierd, begin augustus in Amsterdam. Haast verlegen,

maar ook half James Dean. Dimitri

Verhulst is even terug van de vele rei-zen die hij maakt als presentator van de nieuwe vpro-documentaireserie Made in Europe. ‘Een mooie ervaring, maar ook overweldigend. Uit mijn comfortzone.’ Dat geldt ook voor Bosch Beach zegt hij, zijn allereerste opera. ‘Dit is voor mij een jaar van bewegen, van leren.’

Hoe is het om als romancier een li-bretto te schrijven? Opera is ingedikte tekst, je kunt er niet veel woorden in kwijt.‘Ik zag er tegenop. Ik vind opera nogal een artificiële kunstvorm. Waarom zou je tekst zíngen? Ik was er ook bang voor. Tot ik inzag dat juist zo’n dwingende vorm eigenlijk het beste is wat me kon overkomen. Ik heb het

nadeel omgevormd in een voordeel en misbruik gemaakt van de kakke-righeid van de kunstvorm opera. Het

De opera Bosch Beach situeert de hel van Jeroen Bosch op een Canarisch eiland tussen aangespoelde vluchtelingen. Dimitri Verhulst schreef het

libretto. ‘Je moet altijd een dosis puberteit bewaren in je leven.’

door ilse van der velden

dimitri

verhulst

Ons onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagenOns onbehagen

dimitri

verhulst

bosch beach

KU

RT

VA

N D

ER

EL

ST

RIN

GE

L G

OS

LIN

GA


Bij moderne composities ligt de bezetting doorgaans vast, maar bij oude muziek moet vaak worden beredeneerd welke bezetting een componist voor ogen kan hebben gehad.

Tijdens November Music spelen drie barokensembles juist moderne muziek.

door martin kaaij • illustratie tzenko stoyanov

MuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijken


Bij moderne composities ligt de bezetting doorgaans vast, maar bij oude muziek moet vaak worden beredeneerd welke bezetting een componist voor ogen kan hebben gehad.

Tijdens November Music spelen drie barokensembles juist moderne muziek.

door martin kaaij • illustratie tzenko stoyanov

MuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijkenMuziekpraktijken


Rihm gaf de verdubbeling van de stemmen zijn zegen omdat deze beslissing het stuk niet wezenlijk verandert

In klassieke muziek is de wil van de componist wet. Maar in een promo-tiefilmpje voor de cd-opname van

Et lux zegt de componist Wolfgang Rihm gemoedelijk dat de dirigent twee keer zoveel zangers laat zingen als hij had opgeschreven. Er klinken acht stemmen en vier strijkers op de cd, terwijl Et lux is gecomponeerd voor vier mannenstemmen en vier strijkers. De dirigent heeft trouwens nog iets veranderd. In plaats van de enkele hoge mannenstem (counter-tenor) die Rihm voorschrijft zingen er twee sopranen. Dat alles verandert de zangklank en natuurlijk ook de klank van de strijkers, want die moeten op hun beurt het stevigere stemgeluid van repliek dienen. Of de strijkers dit fijn of vervelend vinden hangt af van hun klankideaal. De ene strijker is de andere niet. Maar Rihm had geen bezwaar en dat telt.Hoe komt een dirigent erop om zangstemmen te verdubbelen? In bovenstaand geval zal een belangrijk zetje in de goede richting zijn geweest dat de dienstdoende dirigent Paul van Nevel gespecialiseerd is in oude muziek. Bij moderne composities ligt de bezetting doorgaans vast, maar bij oude muziek moet men vaak berede-neren hoeveel zangers een componist voor ogen zou kunnen hebben gehad. De oude-muziekspecialisten lezen er tractaten van weleer op na en speu-ren in archieven naar loonlijsten van kerkzangers tijdens het dienstverband van componist X in stad Y, besluiten vervolgens tot hoeveelheid Z, en te-kenen daarbij aan dat X misschien een groter of kleiner koor zou hebben gewild als de compositie in een an-dere kerk met een andere akoestiek gezongen werd.

MoresWie de discussie kent over de ideale koorgrootte van Bachs Mattheuspas-sie weet dat deze methode niet tot eensluidende conclusies leidt. De ene consciëntieuze dirigent zweert met een overtuigende redenering bij een enkelvoudig koor, de andere heeft minstens zulke goede historische argumenten om een dubbelvoudig

of nog groter koor in te zetten. Maar ondertussen denken ze er wel over na. En dat doen ze niet alleen over zangers, maar ook over strijkers, blazers en het groepje muzikanten dat de begeleidingspartij invult over het orkest. Daarom weet je bij een barokcantate nooit of bijvoorbeeld de baslijn gespeeld zal worden door een cello, fagot of contrabas. Alledrie is ook mogelijk. De keuze is aan de musici.In romantische en latere muziek zijn zulke aanpassingen not done. Een wil-lekeurig strijkkwartet, om maar eens een standaardbezetting te noemen, zal niet gauw een contrabas toevoe-gen om de baslijn van een compositie te versterken, ook al zou het stuk er geweldig van opknappen. Beethoven, Brahms, Rachmaninov of Stravinsky vermelden een contrabas als ze een contrabas willen, zo luiden de mores.Paul van Nevel nam de oude-muziek-gewoonte of oude-muzieknoodzaak om zelf de ideale bezetting voor een compositie te bepalen mee naar de hedendaagse muziek van Rihm. Het bijzondere was natuurlijk dat hij nu

ook aan de componist kon vragen wat hij van zijn idee vond. Rihm gaf de verdubbeling van de stemmen zijn zegen omdat deze beslissing het stuk niet wezenlijk verandert. Zouden Bach en zijn tijdgenoten ook zo gedacht hebben? Vermoedelijk wel, maar nie-mand weet het zeker.Er is nog een ander groot verschil tussen moderne- en barokensembles, als we ze voor het gemak zo mogen noemen: hun speelstijl. Frasering, articulatie, intonatie, tempo en ritme – alles wordt met andere gewoonten en idealen benaderd. Bovendien ge-bruiken ze andere instrumenten en die houden ze vaak nog anders vast ook. De vraag is in hoeverre al deze verschillen van invloed zijn op een nieuwe compositie die speciaal voor

een barokensemble gecomponeerd is. Dit gebeurt al mondjesmaat sinds de pioniertijd van de oude muziek, maar de afgelopen jaren lijkt het tot een be-scheiden mode uit te groeien. De oude muziek verovert vrolijk de wereld der avant-garde. Het moet voor een ba-rokensemble opnieuw een beetje als pionieren voelen als het moderne mu-ziek speelt. Tijdens November Music zijn drie van zulke experimenterende ensembles te horen.

KeuzeTerug naar de vraag over de verschil-len tussen moderne- en barokensem-bles met een eenvoudig voorbeeld. Barokviolisten gebruiken geen schou-dersteun – een handig rekje dat de viool hoger op de schouder zet. Zon-der steun is het lastig om superhoge tonen te spelen – de tonen waarbij de vingers bijna tegen de kin aan krie-belen. Barokcomponisten schreven zulke tonen niet omdat hun tijdgeno-ten geen schoudersteun hadden; een componist moet wel praktisch blijven en rekening houden met wat er wel

of niet mogelijk is op een instrument. Maar een moderne componist staat voor een keuze: hij kan zich houden aan de ongeschreven regels van zijn barokke voorgangers (tot hier en niet verder!) of hij kan denken dat de barokviolist zelf maar moet zien hoe hij zijn superhoge tonen speelt. De schoudersteun ligt in de winkel.En wat zou er van de barokke speel-stijl overblijven? In langzame delen bijvoorbeeld voegt een barokensem-ble vaak een swing toe aan wat in jargon een ‘doorlopende achtstenbe-weging’ heet. Neem voor een goed be-grip van deze swing de zin ‘op de berg daar staat een boom’. Een nieuwslezer zou ieder woord ongeveer even lang maken en een modern emsemble zou net zo spelen als deze zin in zeven >

In november staat

Eindhoven acht avonden

lang in het teken van

lichtkunst. Een expositie

in de openbare ruimte van

zo’n 40 lichtkunstenaars

uit binnen- en buitenland.

De lichtkunstprojecten

zijn met elkaar verbonden

middels een looproute. Van

bombastische 3D video-

mapping op gebouwen tot

unieke innovatieve projecten

die voor het eerst het licht

zien. GLOW Eindhoven is

gratis toegankelijk.

introinsitu.nl

The Fluid Orchestra Lit Scenes

Za 12 nov / 17:00 Verkadefabriek, ‘s Hertogenbosch

Met zijn frisse, onbekommerde stijl bewandelt

de jonge, talentvolle componist Jesse Passenier

het pad tussen klassiek en jazz. Tijdens November

Music lanceert hij The Fluid Orchestra, een pro-

ductie van Intro Maastricht. Met composities voor

strijkkwartet en een achtkoppig ensemble vertelt

Passenier persoonlijke verhalen over de kracht van

de natuur en de plek van de mensheid daarin.

Zijn suite Lit Scenes is opgebouwd uit twee stuk-

ken. Strijkkwartet Nr.1 (2016) wordt uitgevoerd

door het Nederlandse Dudok Kwartet. In het

tweede deel “Fantasy”- 4 delige suite voor octet –

krijgt Dudok gezelschap van vier musici, met

een belangrijke rol voor piano en contrabas..

Dudok Kwartet &Bart Van Caenegem — piano

Matthias Akeo Nowak — basMaarten Reumkens — fluitMarc Alberto — EWI, moogAnne Gentenaar - Live VisualsIn samenwerking met Intro MaastrichtDit project maakt deel uit van het traject Nieuwe makers regeling van het Fonds Podiumkunsten

Entree: €8,-/€5,-/€4,-

November Music

In november staat

Eindhoven acht avonden

lang in het teken van

lichtkunst. Een expositie

in de openbare ruimte van

zo’n 40 lichtkunstenaars

uit binnen- en buitenland.

De lichtkunstprojecten

zijn met elkaar verbonden

middels een looproute. Van

bombastische 3D video-

mapping op gebouwen tot

unieke innovatieve projecten

die voor het eerst het licht

zien. GLOW Eindhoven is

gratis toegankelijk.

introinsitu.nl

The Fluid Orchestra Lit Scenes

Za 12 nov / 17:00 Verkadefabriek, ‘s Hertogenbosch

Met zijn frisse, onbekommerde stijl bewandelt

de jonge, talentvolle componist Jesse Passenier

het pad tussen klassiek en jazz. Tijdens November

Music lanceert hij The Fluid Orchestra, een pro-

ductie van Intro Maastricht. Met composities voor

strijkkwartet en een achtkoppig ensemble vertelt

Passenier persoonlijke verhalen over de kracht van

de natuur en de plek van de mensheid daarin.

Zijn suite Lit Scenes is opgebouwd uit twee stuk-

ken. Strijkkwartet Nr.1 (2016) wordt uitgevoerd

door het Nederlandse Dudok Kwartet. In het

tweede deel “Fantasy”- 4 delige suite voor octet –

krijgt Dudok gezelschap van vier musici, met

een belangrijke rol voor piano en contrabas..

Dudok Kwartet &Bart Van Caenegem — piano

Matthias Akeo Nowak — basMaarten Reumkens — fluitMarc Alberto — EWI, moogAnne Gentenaar - Live VisualsIn samenwerking met Intro MaastrichtDit project maakt deel uit van het traject Nieuwe makers regeling van het Fonds Podiumkunsten

Entree: €8,-/€5,-/€4,-

November Music


even lange achtsten op muziek is gezet. Maar een barokensemble rekt sommige woorden graag een beetje uit, zodat ‘op de berg daar staat een boom’ de cadans krijgt van het liedje ‘Komt en laat ons dansen, springen’. Zouden ze die gewoonte meenemen naar de moderne muziek, zou een componist het toestaan, toejuichen, afkeuren of er van tevoren al rekening mee houden?

GeintjesOp de website van November Music wordt doorverwezen naar een filmpje over Nachklang, een nieuw stuk dat Theo Loevendie componeerde voor Holland Baroque. De muzikanten zijn zichtbaar opgetogen een levende componist in hun midden te hebben die zijn bedoelingen uitlegt. Tijdens

het repeteren merkten ze al dat de lichtheid en ritmisch geïnspireerde muziek van Loevendie goed aansluit bij hun geliefde barokmuziek. Loe-vendie beaamt dat. Volgens hem ligt barokmuziek veel dichter bij wat veel hedendaagse componisten bezielt dan het romantisch zwelgen uit de negentiende eeuw. Verwante zielen hebben elkaar gevonden. Op het film-pje wordt een passage van Nachklang gerepeteerd met een doorlopende triolenbeweging – zeg maar een snelle een, twee, drie – een, twee, drie. Dat is ook in barokmuziek een gangbaar patroon, en barokensembles kunnen zulke passages in razende vaart ver-slinden.Maar bij Loevendie is een hoog tem-po lastiger te verwezenlijken zonder brokken te maken, want hij haalt on-dertussen allerlei ritmische geintjes uit

waarvoor een barokcomponist uit zijn beroepsgilde zou zijn gezet.Na de repetitie zegt Loevendie iets bijzonders. Hij had zich voorgenomen om de muzikanten aan zijn voorge-schreven hoge tempo te houden. Maar ‘in dit stadium klonk het niet relaxed’ en daarom stelde hij een lager tempo voor. Het is niet verwonderlijk dat lastige inzetten tijdens een repetitie nog wat moeizaam zijn. Als de muziek beter in de oren komt, gaat het van-zelf natuurlijker of, zoals Loevendie zou zeggen, relaxter klinken. Dat weet Loevendie allemaal ook wel. Maar dat is gepraat over de toekomst. Kennelijk heeft hij liever dat zijn muziek lekker klinkt in de zaal, dan dat het publiek kan vaststellen welk tempo er in de partituur staat. Loevendie stelt hier dus de sfeer boven zijn voorschrift. En dat zet weer aan het denken.Misschien is het dan ook geoorloofd om hoge viooltonen een octaaf lager te spelen als het zonder schouder-steun niet relaxed klinkt. Of om in goede baroktraditie te sleutelen aan de bezetting door bijvoorbeeld de cello’s te verdubbelen of te vervangen door fagotten. En zou dat dan alleen maar gelden voor Loevendies Nach-klang omdat we toevallig weten dat hij bij de tempokeuze sfeer boven voorschrift stelt, of ook voor andere moderne muziek die voor baroken-sembles is geschreven? En – nu hou-den we echt op met vragen stellen – kunnen moderne ensembles daar wat van leren? Als zulke beslissingen het stuk niet wezenlijk veranderen is het goed, zou je met Rihm kunnen zeggen.

B’Rock: Baroque 360°

> De ToonzaalZaterdag 5 november, 16.30 uur

Holland Baroque & Erik Bosgraaf:

Perfect Strings

> De ToonzaalVrijdag 11 november, 16.00 uur

Huelgas Ensemble & Minguet

Quartett: Et Lux van Wolfgang Rihm

> Grote KerkVrijdag 11 november, 19.30 uur

In langzame delen voegt een barokensemble vaak een swing toe aan wat in jargon een ‘doorlopende achtstenbeweging’ heet

Paul van Nevel

LU

K V

AN

EE

CK

HO

UT


Steve Coleman in zijn achtertuin in Allentown, Pennsylvania

De Amerikaanse componist, saxofonist en bandleider Steve Coleman maakt het zijn volgelingen nooit gemakkelijk. Ondanks een intellectuele benadering gaat hij vooral intuïtief te werk. ‘Het is echt ietsje meer dan playing the planets.’

door ruud meijer

Toon mij de muzikant en ik zeg u hoe zijn muziek klinkt, een vari-ant op de gevleugelde uitspraak

die stelt dat je een mens het best leert kennen door de inhoud van zijn boe-kenkast te bestuderen. Maar hoe toon je een muzikant? Een ontmoeting met hem of haar beschrijven, is misschien een goede optie.Utrecht, begin jaren negentig. Bij het betreden van de hotelkamer had

componist, saxofonist en bandleider Steve Coleman al naam gemaakt als het boegbeeld van een groepje jonge, Afro-Amerikaanse musici die muziek maakten volgens een concept dat Coleman M-Base noemde. Het con-cept Macro-Basic Array of Structured Extemporization was volgens Coleman geen jazzstijl, maar een nieuwe ma-nier van denken. Met die kennis in het achterhoofd – en de recent verworven wetenschap dat extemporization zo-iets betekent als ‘vrijelijk en intuïtief doen wat je goed dunkt’ – begon een gesprek dat alle kenmerken zou heb-ben van een voorstelling in een circus-tent met drie ringen.Coleman, met zijn trade mark ach-terstevoren gedragen baseballpetje op het schedeldak, keek tv, leverde commentaar op de beelden, had een meeting met zijn manager en gaf met

een zakelijk uitgesproken shoot! aan dat het interview wat hem betreft kon beginnen. Ondertussen ging zijn meeting gewoon door, bleef hij zijn tv-programma van commentaar voor-zien en beantwoordde hij in extenso de gestelde vragen. Dit alles moeite-loos in een aaneengeschakelde flux de bouche waarvan je door het ontbre-ken van interpunctie en oogcontact nooit helemaal zeker wist of hij het

nu over de vraag, de uitzending of het management had. Welnu: dit is de man, en zó klinkt zijn muziek. Als een circus met drie ringen, als vele gesprekken door elkaar heen, als over elkaar heen buitelende ritmes van verschillende bands uit afwijkende muzikale tradities.

DoctoraatsthesesMakkelijk maakt Coleman het zijn volgelingen nooit. De namen van zijn bands en de titels van zijn albums lijken er eerder op gericht om de muziekliefhebber af te schrikken, dan om hem zijn muzikale circustent binnen te lokken. De naam van het concept Macro-Basic Array of Struc-tured Extemporization was nog maar het begin. Albums als The Sign and the Seal: Transmissions of the Meta-

physics of a Culture of On the Rising of the 64 Paths klinken als titels van doctoraatstheses, en bands als The Mystic Rhythm Society en The Council of Balance dragen namen die goed zouden passen bij duistere, geheime genootschappen. Na het horen van de muziek en het lezen van de titels wordt de nieuwsgierigheid naar wat er zich onder dat baseballpetje alle-maal afspeelt almaar groter.Steve Coleman groeide op in Chicago en zijn eerste instrument was de vi-ool. Hij was toen al veertien jaar oud. Ruim een jaar later switchte hij al van viool naar saxofoon. Zijn vader had een uitgebreide platenverzameling: Ray Charles, Billie Holiday en andere zwarte muziek. Muziek voor ouwe mensen, vond Coleman toen. Cole-man senior stopte ook een album van Charlie Parker tussen de platen van

Circus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus Coleman



De Amerikaanse componist, saxofonist en bandleider Steve Coleman maakt het zijn volgelingen nooit gemakkelijk. Ondanks een intellectuele benadering gaat hij vooral intuïtief te werk. ‘Het is echt ietsje meer dan playing the planets.’

door ruud meijer

Toon mij de muzikant en ik zeg u hoe zijn muziek klinkt, een vari-ant op de gevleugelde uitspraak

die stelt dat je een mens het best leert kennen door de inhoud van zijn boe-kenkast te bestuderen. Maar hoe toon je een muzikant? Een ontmoeting met hem of haar beschrijven, is misschien een goede optie.Utrecht, begin jaren negentig. Bij het betreden van de hotelkamer had

componist, saxofonist en bandleider Steve Coleman al naam gemaakt als het boegbeeld van een groepje jonge, Afro-Amerikaanse musici die muziek maakten volgens een concept dat Coleman M-Base noemde. Het con-cept Macro-Basic Array of Structured Extemporization was volgens Coleman geen jazzstijl, maar een nieuwe ma-nier van denken. Met die kennis in het achterhoofd – en de recent verworven wetenschap dat extemporization zo-iets betekent als ‘vrijelijk en intuïtief doen wat je goed dunkt’ – begon een gesprek dat alle kenmerken zou heb-ben van een voorstelling in een circus-tent met drie ringen.Coleman, met zijn trade mark ach-terstevoren gedragen baseballpetje op het schedeldak, keek tv, leverde commentaar op de beelden, had een meeting met zijn manager en gaf met

een zakelijk uitgesproken shoot! aan dat het interview wat hem betreft kon beginnen. Ondertussen ging zijn meeting gewoon door, bleef hij zijn tv-programma van commentaar voor-zien en beantwoordde hij in extenso de gestelde vragen. Dit alles moeite-loos in een aaneengeschakelde flux de bouche waarvan je door het ontbre-ken van interpunctie en oogcontact nooit helemaal zeker wist of hij het

nu over de vraag, de uitzending of het management had. Welnu: dit is de man, en zó klinkt zijn muziek. Als een circus met drie ringen, als vele gesprekken door elkaar heen, als over elkaar heen buitelende ritmes van verschillende bands uit afwijkende muzikale tradities.

DoctoraatsthesesMakkelijk maakt Coleman het zijn volgelingen nooit. De namen van zijn bands en de titels van zijn albums lijken er eerder op gericht om de muziekliefhebber af te schrikken, dan om hem zijn muzikale circustent binnen te lokken. De naam van het concept Macro-Basic Array of Struc-tured Extemporization was nog maar het begin. Albums als The Sign and the Seal: Transmissions of the Meta-

physics of a Culture of On the Rising of the 64 Paths klinken als titels van doctoraatstheses, en bands als The Mystic Rhythm Society en The Council of Balance dragen namen die goed zouden passen bij duistere, geheime genootschappen. Na het horen van de muziek en het lezen van de titels wordt de nieuwsgierigheid naar wat er zich onder dat baseballpetje alle-maal afspeelt almaar groter.Steve Coleman groeide op in Chicago en zijn eerste instrument was de vi-ool. Hij was toen al veertien jaar oud. Ruim een jaar later switchte hij al van viool naar saxofoon. Zijn vader had een uitgebreide platenverzameling: Ray Charles, Billie Holiday en andere zwarte muziek. Muziek voor ouwe mensen, vond Coleman toen. Cole-man senior stopte ook een album van Charlie Parker tussen de platen van

Circus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus ColemanCircus Coleman



zijn zoon. Die begreep eerst niets van die muziek. Pas later viel alles op zijn plaats. Na zijn afstuderen aan het Chi-cago Musical College, liftte hij naar New York omdat daar alle creatieve muziek vandaan kwam. Hij sliep in de ymca en speelde op straat om zijn brood te verdienen. Al snel werd hij gevraagd voor de Thad Jones/Mel Le-wis bigband, waarmee hij meteen tien weken op tournee ging in Europa, een geweldige stap voorwaarts voor een straatmuzikant. Luisterend naar de muziek om hem heen – Coleman wei-gert vaak het woord ‘jazz’ te gebrui-ken – ging hij op zoek naar elementen die een transformatief effect op hem hadden, soorten muziek die hem openstelden voor verandering. Vanaf dat moment wist hij: dát wil ik ook gaan doen. Om dat doel te bereiken bestudeerde hij diverse filosofieën en

verschillende beschavingen. Muziek-geschiedenis alleen was niet genoeg voor hem.

IntuïtiefSteve Coleman, een ware homo uni-versalis, laat zich bij het componeren inspireren door steeds wisselende tak-ken van wetenschap, filosofie of lite-ratuur. Praten daarover, gevoed door een vaak gerechtvaardigd wantrou-wen ten opzichte van de muziekjour-nalistiek, vindt hij niet gemakkelijk. Ten tijde van bovenvermeld interview was Coleman heftig geïnteresseerd in astronomie, en gebruikte hij parame-ters uit die wetenschap als staketsels voor zijn composities. Toch wilde hij het er niet over hebben. ‘Ik weet nu al precies wat je dan gaat schrijven,’ zei hij bijna snerend. ‘Steve Coleman is

playing the planets, en het is écht iets-je meer dan dat.’Zijn laatste album Synovial Joints (2015) verscheen na een jaar van oog-sten: in 2014 werd hij geëerd met een MacArthur Fellowship, een Guggen-heim Fellowship en de Doris Duke Per-forming Artist Award. Ook Synovial Joints is weer zo’n album waarvan je zou kunnen zeggen: Steve Coleman is playing the human body, dus dat doen we dan maar niet. Toch bestudeerde hij de bewegingsmogelijkheden van onze gewrichten – draaien, strekken, buigen, ontspannen, samentrekken – en paste die kenmerken toe op de flow van zijn muziek. Daarnaast intro-duceerde Coleman een nieuw begrip: camouflage orchestration. Hij liet zich daarvoor inspireren door opnames die hij maakte in het regenwoud van de Amazone, door de manier waarop het gebladerte van het woud de vele klanken die er te horen zijn filtert zodat de geluiden afwisselend ver weg, dichtbij of ergens in het midden te horen zijn.Ondanks al die intellectuele input componeert en arrangeert Steven Coleman, ook voor zijn grote ensem-ble The Council of Balance, op een intuïtieve manier. Natuurlijk: al die kennis zit in zijn hoofd, maar wanneer hij gaat componeren maakt hij zijn geest leeg, creëert hij op een improvi-serende manier. Hij speelt of zingt wat er in hem opkomt en klapt er ritmes bij. Die improvisaties legt hij vast en maakt er op dezelfde manier orkestra-ties bij. Het is een beeld dat haaks lijkt te staan op de gedoodverfde super-intellectueel. De muzikant, die, zoals natuurvolken dat deden, met hand-geklap zijn melodieën bedenkt. Roep dat plaatje op in je geest, en je hoort hoe de muziek van Steve Coleman in essentie eigenlijk klinkt.

Steve Coleman And The Council of

Balance & Doelenensemble: Synovial

Joints

> VerkadefabriekZaterdag 12 november, 21.00 uur

MA

CA

RT

HU

R F

OU

ND

AT

ION

Circus ColemanCircus Coleman


Vrijdag 4 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Koninklijk concertgebouworkest

Detlev Glanert - Bosch Requiem

Sint-Janskathedraal

Zaterdag 5 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Dudok Kwartet & Vincent van Amsterdam Azijnfabriek

Asko|Schönberg

CONNECT

De Muzerije

Atrium

B’Rock Baroque 360o De Toonzaal

Atlas Ensemble & Jean-Guihen Queyras Grote Kerk

Zondag 6 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Eric Vloeimans & Marinierskapel der

Koninklijke Marine

Theater aan de Parade

Jameszoo Quintet Verkadefabriek

Clubzaal

Freedom (o)r Speech o.a. Louis Andriessen

De Staat

Verkadefabriek

Grote Zaal

Maandag 7 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Installatie Expeditie Kruithuis

Boukje Sweigman & Arnoud Noordegraaf

Huid

Verkadefabriek

Grote Zaal

Dinsdag 8 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30


JacobTV The News Verkadefabriek

Kleine Zaal


Huid

Verkadefabriek

Grote Zaal

Woensdag 9 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30


Asko|Schönberg

Vasco Mendonça Bosch Beach


Nik Bartsch Mobile Extended

TEMKO ft. Nik Bartsch

Verkadefabriek

Grote Zaal

Donderdag 10 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Ralph van Raat

Theo Loevendie

De Toonzaal


Nederlands Kamerkoor

Lera Auerbach 72 Angels

Grote Kerk

Ensemble Klang XL

Professor Bad Trip

Verkadefabriek

Kleine Zaal

Stargaze & Nora Fischer Verkadefabriek

Grote Zaal

November Music vindt plaats op diverse

locaties in de historische binnenstad van

’s-Hertogenbosch. Niet alleen het muzi-

kale aanbod, maar ook de concertlocaties

zijn zeer gevarieerd. Het festivalhart van

November Music ligt in de Verkadefabriek.

Kijk voor meer informatie over concerten,

kortingstarieven en overnachtingen op


programmaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogramma November Music op radio, tv en internet

Themapagina op de VPRO-site

met interviews en alle radio-

opnamen: vpro.nl/nm2016

Vrije Geluiden op Radio 4:

Zaterdag 5 en zondag 6 novem-

ber (23.00-0.00) een vooruitblik

op het festival. Vanaf zondag 13

november elke zondagavond

de mooiste concertfragmenten

van het festival.

Vrije Geluiden op

NPO Soul & Jazz:

zaterdag 19 november

(21.00-23.00) opnamen van

Colors of Improvisation met

onder anderen Yuri Honing.

Ook Vrije Geluiden op televisie

(NPO 1, zondag, 10.30-11.20

uur) zal aandacht besteden

aan November Music.


Vrijdag 4 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Koninklijk concertgebouworkest

Detlev Glanert - Bosch Requiem

Sint-Janskathedraal


Dudok Kwartet & Vincent van Amsterdam Azijnfabriek

Asko|Schönberg

CONNECT

De Muzerije

Atrium

B’Rock Baroque 360o De Toonzaal

Atlas Ensemble & Jean-Guihen Queyras Grote Kerk

Zondag 6 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Eric Vloeimans & Marinierskapel der

Koninklijke Marine


Jameszoo Quintet Verkadefabriek

Clubzaal

Freedom (o)r Speech o.a. Louis Andriessen

De Staat

Verkadefabriek

Grote Zaal

Maandag 7 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30



Huid

Verkadefabriek

Grote Zaal

Dinsdag 8 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30


JacobTV The News Verkadefabriek

Kleine Zaal


Huid

Verkadefabriek

Grote Zaal

Woensdag 9 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30


Asko|Schönberg

Vasco Mendonça Bosch Beach


Nik Bartsch Mobile Extended

TEMKO ft. Nik Bartsch

Verkadefabriek

Grote Zaal

Donderdag 10 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Ralph van Raat

Theo Loevendie

De Toonzaal


Nederlands Kamerkoor

Lera Auerbach 72 Angels

Grote Kerk

Ensemble Klang XL

Professor Bad Trip

Verkadefabriek

Kleine Zaal

Stargaze & Nora Fischer Verkadefabriek

Grote Zaal

November Music vindt plaats op diverse

locaties in de historische binnenstad van

’s-Hertogenbosch. Niet alleen het muzi-

kale aanbod, maar ook de concertlocaties

zijn zeer gevarieerd. Het festivalhart van

November Music ligt in de Verkadefabriek.

Kijk voor meer informatie over concerten,

kortingstarieven en overnachtingen op


programmaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogrammaprogramma November Music op radio, tv en internet

Themapagina op de VPRO-site

met interviews en alle radio-

opnamen: vpro.nl/nm2016

Vrije Geluiden op Radio 4:

Zaterdag 5 en zondag 6 novem-

ber (23.00-0.00) een vooruitblik

op het festival. Vanaf zondag 13

november elke zondagavond

de mooiste concertfragmenten

van het festival.

Vrije Geluiden op

NPO Soul & Jazz:

zaterdag 19 november

(21.00-23.00) opnamen van

Colors of Improvisation met

onder anderen Yuri Honing.

Ook Vrije Geluiden op televisie

(NPO 1, zondag, 10.30-11.20

uur) zal aandacht besteden

aan November Music.


Vrijdag 11 november 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30 23 .30

Rembrandt Frerichs Trio &

Liza Ferschtman

De Toonzaal

Holland Baroque

Perfect Strings

De Toonzaal

Dick Verdult

Philips de Tweede

Verkadefabriek

Kleine Zaal

Huelgas Ensemble

Wolfgang Rihm - Et Lux

Grote Kerk

Colours of Improvisation - Yuri Honing, Mathias

Eick, Rabih Abou-Khalil, Jeroen van Viet e.a.

Verkadefabriek

Grote Zaal

Plug Kruithuis

Capella Amsterdam

Arvo Pärt - Kanon Pokajanen

Jheronimus Bosch

Art Centre



Quatuor Diotima De Toonzaal

Nicoline Soeter Pand 18

Jacqueline Oskamp Verkadefabriek

Filmzaal 4

Merlijn Twaalfhoven Bij Katrien

Alles wat klinkt

Theo Loevendie

Verkadefabriek

Filmzaal 4

Evelien van den Broek Theater Artemis

Bow Hammer Connection Bank van Leening

Reinier van Houdt Artuarium

Jesse Passenier Verkadefabriek

Cabaretfirma

Claudio Baroni Verkadefabriek

Kleine Zaal

Arditti Quartet & Jennifer Walshe De Toonzaal

Vincent Peirani Verkadefabriek

Clubzaal

Lavinia Meijer, Bryce Dessner e.a. W2 Poppodium

philharmonie zuidnederland Grote Kerk

Steve Coleman and The Council of Balance

Synovial Joints

Verkadefabriek

Grote Zaal

Lavinia Meijer, JacobTV

Harper Songs

W2 Poppodium

Zondag 13 november 11 .30 12 .30 13 .30 14 .30 15 .30 16 .30 17 .30 18 .30 19 .30 20 .30 21 .30 22 .30

Arditti Quartet De Toonzaal

Kunstmuziekroute

novembermusic.net/kunstmuziekroute

Diverse

locaties

Ives Ensemble & Toon Tellegen

Piet-Jan van Rossum De Optocht

Verkadefabriek

Grote Zaal

Hollands Diep

Peter-Jan Wagemans Beeldenstorm

Orangerie

Amsterdam Sinfonietta &

Isabelle van Keulen

Grote Kerk

Rembrandt Frerichs Trio & Hossein,

Alizadeh & Cello8ctet

Verkadefabriek

Grote Zaal

Kijk voor meer informatie over concerten, kortingstarieven en overnachtingen op:



stargaze

EM

AN

UE

L F

LO

RA

KIS

Kruisbestuivers op koers

Kruisbestuivers op koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koers

Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers op koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koers

Neoklassiek of pop goes classic? De mengeling van stijlen, tussen popmuziek, minimal, jazz en klassiek, is in volle gang.

Muziekavonturiers als Stargaze en harpiste Lavinia Meijer grijpen hun kansen.

door mark van de voort


stargaze

EM

AN

UE

L F

LO

RA

KIS

Kruisbestuivers op koers

Kruisbestuivers op koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koers

Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers Kruisbestuivers op koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koersop koers

Neoklassiek of pop goes classic? De mengeling van stijlen, tussen popmuziek, minimal, jazz en klassiek, is in volle gang.

Muziekavonturiers als Stargaze en harpiste Lavinia Meijer grijpen hun kansen.



>

Muzikale durfondernemers hebben het voor het uitkiezen. De domeinen van de pop en

eigentijds gecomponeerde muziek doorkruisen elkaar als nooit tevoren. Kijk niet vreemd op van termen als neoklassiek, elektrorock, symfonische pop en avant-gardistische postrock. Voor de vraatzuchtige muziekavon-turier zonder hokjesvrees zijn het gouden tijden.De platenindustrie heeft een beslis-send steentje bijgedragen aan de vervagende grensposten tussen pop en klassiek. Eind jaren zestig en begin jaren negentig zag je al voortekenen. Hoogtijdagen van de lp en cd. Het geld stroomde binnen bij de grote platenmaatschappijen en een risi-cootje meer of minder kon de pret niet drukken. De eerste elektronische experimenten en de hypnotische roes van de minimal music sloten naadloos aan bij de puls van de rock. Zo werden minimalist Terry Riley en rockavontu-rier John Cale aan elkaar gekoppeld (Church of Anthrax, 1971). Musique concrète-pionier Pierre Henry werd op zijn beurt uitgehuwelijkt aan Engelse progrockers Spooky Tooth (Ceremony, 1969). Tijdens het cd-tijdperk van de vroege jaren negentig werden even-eens bakens verzet. Zo verscheen er werk van componisten Steve Mart - land en Graham Fitkin op het post-punklabel Factory. Zelfs de Derde Symfonie van Henryk Górecki kreeg in die jaren popstatus. Minimalist en grenzenslechter Philip Glass startte via gigant Philips zijn eigen label, Point Music. Als troefkaart trok Glass zijn symfonische bewerking van David Bowie’s Low. In 1986 had Glass al de ban gebroken door een popalbum uit te brengen, het gedenkwaardige Songs from Liquid Days. Inmiddels is het hek van de dam, en krijgen leden van geliefde indie-bands als The National en Arcade Fire alle gelegenheid hun doorgecomponeer-de pennevruchten uit te brengen op klassieke platenlabels als Deutsche Grammophon. Muziekfestivals blijven niet achter. Van Radiohead-gitarist Jonny Greenwood met kamerorkest op Best Kept Secret, tot Philip Glass en Steve Reich op Lowlands. Andersom

schrikken de programmeurs van klas-sieke muziekfestivals er al lang niet meer voor terug om dezelfde Green-wood te koppelen aan de woeste or-kestwerken van Krzysztof Penderecki, of metalgitarist Stephen O’Malley aan de Roemeense avant-gardecomponist Iancu Dumitrescu. Amsterdam Sinfo-nietta en het Concertgebouworkest gaan tegenwoordig onverdroten in zee met popacts als Son Lux of Rufus Wainwright. De kruisbestuivingen zijn in volle gang.

StargazeTijdens November Music is een van de opvallendste Europese cross-over ensembles te gast, Stargaze uit Berlijn. Onder aanvoering van dirigent André de Ridder slaat deze groep klassieke musici een brug tussen pop en eigen-tijds gecomponeerd. Sinds 2013 heeft Stargaze al de degens gekruist met Lee Ranaldo, Nils Frahm, Julia Holter, Villagers en Matthew Herbert. Vorig jaar opende Stargaze samen met com-

ponist Terry Riley het World Minimal Musical festival in Amsterdam.In Den Bosch speelt Stargaze werk van de Amerikaanse slagwerker/compo-nist Greg Saunier, bekend van de band Deerhoof. Twee Nederlandse kern-leden van Stargaze, hoornist Morris Kliphuis en gitarist Aart Strootman, componeren nieuw werk voor hun en-semble. Strootman voelt zich als een vis in het water bij Stargaze. Een en-semble dat er van overtuigd is dat de vernieuwing binnen de hedendaagse muziek zowel plaatsvindt in de pop als in de academische muziekwereld. Een denkwijze die Strootman volledig omarmt. Als elektrisch gitarist voelt hij zich sowieso nauw verwant met

de gevoelstaal van de rockmuziek. ‘Ik merk het bij componisten van mijn generatie. Zij luisteren met aandacht naar wat er in de popmuziek gebeurt. Ik doe echt inspiratie op tijdens festi-vals als North Sea Jazz en Lowlands. En of het nou Radiohead is of de Noorse jazzscene, die muziek gaat in je poriën zitten als je componeert.’ Strootman is gefascineerd door de productiekwaliteiten van pop-acts. ‘Popmusici zijn ongelofelijk ingenieus in het vertalen van de studiosituatie naar een livegeluid en andersom. Je ziet dat componisten die zich tussen de pop en klassiek bewegen, hier han-dig gebruik van maken. Bryce Dessner van The National en Nico Muhly we-ten precies hoe ze een plaat moeten aankleden.’ Strootman heeft al flink wat arrangementen geschreven voor Stargaze en gastmusici als John Cale en Loney Dear. ‘Zo leer je de klank van het ensemble goed kennen. Voor mijn nieuwe stuk Songs from a Dark Past heb ik me laten inspireren door een honderddertigtal brieven van mijn grootvader uit Nederlands-Indië. Een puur instrumentaal werk vol atmos-feer,’ verklapt Strootman.

MuziekboekanierEen van Nederlands opvallendste klassieke kruisbestuivers is harpiste Lavinia Meijer. Bekendheid kreeg ze met haar harparrangementen van Philip Glass’ solo pianowerken. De vrijbuitersideeën van Glass vallen in goede aarde bij Meijer. Ook in de Ne-derlandse componist Jacob ter Veld-huis (JacobTV voor zijn buitenlandse fans) vindt Meijer een enthousiaste medestander. Muziekboekanier Ter Veldhuis kent het klappen van de zweep als het gaat om uitgekiend laveren tussen de eilandjes van pop, minimal en klassiek. Meijer en Ter Veldhuis hebben inmiddels een flinke serie werken gerealiseerd. Tijdens November Music presente-ren ze samen en afzonderlijk enkele concertprogramma’s. Meijer woont in Amersfoort en Ter Veldhuis in het nabijgelegen Doorn. Repetities vinden dan ook geregeld plaats in de ruime studio van Meijer.

Stargaze is er van overtuigd dat de

vernieuwing binnen de hedendaagse muziek

zowel plaatsvindt in de pop als in de academische

muziekwereld

za 3 dec 2016 Den Haag Martijn Padding en De Tweede Haagse School15.00 Nieuwe KerK Johan Wagenaar Prijs voor Martijn Padding

19.00 Korzo theater Nacht van de Tweede Haagse Schoolmet werk van o.a. Kate Moore, oscar Bettison, hugo Morales, alejandro Castanõs, Justin Christensen, Barbara ellison, Matt wright en Maya Verlaak

info & tickets: dagindebranding.nl

za 3 dec 2016 Den Haag Martijn Padding en De Tweede Haagse School15.00 Nieuwe KerK Johan Wagenaar Prijs voor Martijn Padding

19.00 Korzo theater Nacht van de Tweede Haagse Schoolmet werk van o.a. Kate Moore, oscar Bettison, hugo Morales, alejandro Castanõs, Justin Christensen, Barbara ellison, Matt wright en Maya Verlaak

info & tickets: dagindebranding.nl


Het duo leerde elkaar goed kennen tijdens het hectische ontstaansproces van Ter Veldhuis’ Cities Change the Songs of Birds. ‘In het werk gebruik ik samples van vrouwen die hartverscheurende, realistische verhalen vertellen, waaronder een prostituee. Deze rauwe verhalen combineer ik met de harpklanken,’ vertelt de componist met zichtbaar genoegen. Dat is ook precies wat Lavinia Meijer destijds voor ogen had. ‘Ik wilde het zoete harpimago doorbreken. Die ruige kant moest in het volle licht.’ Tijdens het World Harp Congress in Amsterdam (2008) ontlokte de première heftige reacties in het conservatieve kamp. ‘Muzikaal terrorisme en ontheiliging waren enkele kwalificaties,’ lacht Meijer er nu om. ‘Voor mij stond toen vast dat ik als harpiste mijn eigen pad moest kiezen.’Binnen het klassieke circuit zijn Meijer en Ter Veldhuis buitenbeentjes. Muziekmakers met een ingebouwde hekel aan hokjes. De bijna 65jarige Ter Veldhuis is een kind van de jaren zestig. ‘In die jaren was er een mer à boire aan muzikale invloeden. Pop, rock, jazz. Door de week was ik een brave conservatoriumstudent, maar in de weekenden speelde ik in bandjes. Pas rond mijn veertigste zag ik mogelijkheden om het elan en de power van de rock in mijn genoteerde muziek te verwerken. Alle gêne moest overboord.’ De spirituele muziek van Arvo Pärt en de minimal music sterken Ter Veldhuis in zijn zoektocht naar een herwaardering voor tonaliteit. ‘Bij rock

hangen de rafels er soms bij. Die spontaniteit mis ik juist in de klassiek.’

SchapenVoor Lavinia Meijer is de band die ze met een musicus weet op te bouwen van doorslaggevend belang. ‘Ik kom tot bloei door de personen die ik leer kennen. Philip Glass maar ook pianist Michiel Borstlap. Met hen tast ik de grenzen af. “Ga gewoon muziek maken” draag ik mezelf op.’ Voor komend seizoen is Meijer zelf aan het componeren geslagen, onder meer

voor een animatieproject met filmer Aimée de Jongh en een samenwerking met schrijver Abdelkader Benali. ‘Muzikaal zit ik ergens tussen de pop en minimal music in. Een hele stap voor me,’ erkent Meijer. Allereerst brengt ze begin november een dubbelcd uit, The Glass Effect, met harpbewerkingen van Glass’ Etudes en composities van navolgers als Nico Muhly en Ellis LudwigLeone van de band San Fermin. Tijdens November Music speelt Meij

er nieuw werk van LudwigLeone en Bryce Dessner van The National. Daarnaast heeft ze samen met Ter Veldhuis een speciaal JacobTV portretconcert uitgedacht waarmee beiden vanaf 2 november door Nederland toeren. Een van de hoogtepunten is het gloednieuwe Harpers Songs voor sopraan Nora Fischer, Lavinia Meijer en twee slagwerkers. Een persoonlijk requiem gebaseerd op de Egyptische dodencultus. ‘Ik heb de dood altijd verre van me gehouden, ook in mijn composities. Met mijn 65ste in aantocht is de tijd blijkbaar rijp,’ geeft Ter Veldhuis toe. ‘Maar Lavinia speelt ook mijn Pastorale. Een typisch idyllische harpcompositie waarin samples van blatende schapen zijn verwerkt. Verrassend muzikale dieren, kan ik je verzekeren.’

Stargaze & Nora Fischer

> VerkadefabriekDonderdag 10 november, 21.00 uur

Lavinia Meijer, Bryce Dessner e.a.

> W2 Poppodium Zaterdag 12 november, 19.00 uur

Lavinia Meijer & JakobTV:

Harper Songs

> W2 Poppodium Zaterdag 12 november, 21.30 uur

JacobTV: The News

> VerkadefabriekDinsdag 8 november, 18.45 uur

De spirituele muziek van Arvo Pärt en de

minimal music sterken Ter Veldhuis in zijn zoektocht naar een

herwaardering voor tonaliteit

lavinia meijer Aart Strootman jacob ter veldhuis

CO

RB

INO


November Music beleeft de première van een muziekthea-tervoorstelling van componist Piet-Jan van Rossum en regis-seur Petra van der Schoot, geba-seerd op het epische dichtwerk De optocht van Toon Tellegen.

door angela van der elst

foto roel siebrand

Kijk, daar komen mensen aan. Ze denken dat er geen muren zijn, geen valkuilen, geen dodelijkeomhelzingen op het midden van onze weg.Pats!En daar komen auto’s, fietsers, spreeuwen, muggen.Pats!

Waar het idee vandaan kwam om een theatrale bewerking van De optocht van Toon Tel-

legen te maken weet niemand meer. Het onnavolgbare, 77 pagina’s tellen-de gedicht waarin een fantasierijke opsomming van jan en alleman in de volheid van hun bestaan door een ‘Pats!’ getroffen wordt, verscheen in 2012. Tellegen las het sindsdien een keer of tien voor, wat steeds zo’n twee-enhalf uur duurde. Tijdens November Music is De optocht te beleven in een iets langere, aangeklede versie. Com-ponist Piet-Jan van Rossum schreef er muziek bij (die het Amsterdamse Ives Ensemble zal uitvoeren), Petra van der Schoot is verantwoordelijk voor

Piet-Jan van Rossum:‘Ik val met de deur in huis, alles is er gewoon tegelijk,

net als bij de tekst van Toon’

de regie (van de twee acteurs die Tel-legens tekst ten gehore brengen plus een mimespeler annex toneelknecht) en voor het minimalistische totaal-beeld (geïnspireerd door het Japanse Noh-theater). Hoe en wat het precies zal gaan wor-den, in november en daarna vanaf

februari 2017, is tijdens het gesprek aan het einde van de zomer nog niet helemaal duidelijk, afhankelijk als de productie is van verschillende finan-ciers en dus mogelijkheden. Zeker is wel dat in Den Bosch vooral de tekst en muziek centraal zullen staan, en dat Tellegen na de première een luxe uitgave van De optocht in ontvangst zal nemen ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag. Het is niet zijn eerste samenwerking met Van Rossum en Van der Schoot; in 2011/’12 was van hun hand de voorstel-ling Achterna gedragen te zien. Telle-gen schreef daarvoor op verzoek weer-berichten die, hoe de voorspelling ook luidde, steevast eindigden met ‘Het

piet-jan van rossum, toon tellegen en petra van der schoot

Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!


November Music beleeft de première van een muziekthea-tervoorstelling van componist Piet-Jan van Rossum en regis-seur Petra van der Schoot, geba-seerd op het epische dichtwerk De optocht van Toon Tellegen.

door angela van der elst

foto roel siebrand

Kijk, daar komen mensen aan. Ze denken dat er geen muren zijn, geen valkuilen, geen dodelijkeomhelzingen op het midden van onze weg.Pats!En daar komen auto’s, fietsers, spreeuwen, muggen.Pats!

Waar het idee vandaan kwam om een theatrale bewerking van De optocht van Toon Tel-

legen te maken weet niemand meer. Het onnavolgbare, 77 pagina’s tellen-de gedicht waarin een fantasierijke opsomming van jan en alleman in de volheid van hun bestaan door een ‘Pats!’ getroffen wordt, verscheen in 2012. Tellegen las het sindsdien een keer of tien voor, wat steeds zo’n twee-enhalf uur duurde. Tijdens November Music is De optocht te beleven in een iets langere, aangeklede versie. Com-ponist Piet-Jan van Rossum schreef er muziek bij (die het Amsterdamse Ives Ensemble zal uitvoeren), Petra van der Schoot is verantwoordelijk voor

Piet-Jan van Rossum:‘Ik val met de deur in huis, alles is er gewoon tegelijk,

net als bij de tekst van Toon’

de regie (van de twee acteurs die Tel-legens tekst ten gehore brengen plus een mimespeler annex toneelknecht) en voor het minimalistische totaal-beeld (geïnspireerd door het Japanse Noh-theater). Hoe en wat het precies zal gaan wor-den, in november en daarna vanaf

februari 2017, is tijdens het gesprek aan het einde van de zomer nog niet helemaal duidelijk, afhankelijk als de productie is van verschillende finan-ciers en dus mogelijkheden. Zeker is wel dat in Den Bosch vooral de tekst en muziek centraal zullen staan, en dat Tellegen na de première een luxe uitgave van De optocht in ontvangst zal nemen ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag. Het is niet zijn eerste samenwerking met Van Rossum en Van der Schoot; in 2011/’12 was van hun hand de voorstel-ling Achterna gedragen te zien. Telle-gen schreef daarvoor op verzoek weer-berichten die, hoe de voorspelling ook luidde, steevast eindigden met ‘Het

piet-jan van rossum, toon tellegen en petra van der schoot

Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!Pats!


te kijken om een dramatisch effect te bewerkstelligen.’Han Buhrs en Joop Keesmaat zijn de twee vertolkers van Tellegens vertel-ling. ‘Wat al deze elementen uiteinde-lijk bindt,’ zegt Van der Schoot, ‘zijn de “patsen” van Toon, die gaande het gedicht steeds dieper de aardkloot in gehamerd worden.’

Daar zijn de ongezeglijken, de onberekenbaren, de onbuigzamen,en de tegendraadsen, zij die zich stijlvol vergalopperen en metontwapenend misbaar hun flagrante wanprestaties verdedigen,puffend van ongemak, de heetgebakerde profeten van de zelfdestructie.Pats!

Van Rossum ging met Van der Schoot naar Japan, ter inspiratie en om er geluiden op te nemen. ‘Van buschauf-feurs, kraaien, spoorwegovergangen, gastvrouwen en noem maar op.Het is een handelsmerk van me om muziek met allerlei andere klanken, uit een inmiddels gigantisch archief, te vermengen en de combinatie daar-van tijdens een uitvoering deels live, deels vanaf band te laten horen, zonder dat het publiek exact weet

wat nu waar vandaan komt.’ Ook bezochten ze een aantal Noh-voorstellingen; uren durende uit-voeringen waar je ‘anders’ naar moet leren kijken. ‘De toeschouwer moet niet gaan zitten wachten tot er iets gebeurt, want zo werkt het niet,’ zegt Van der Schoot. ‘Het is eerder prik-kelarm, met een geheel eigen tijd-

spanne, in het begin dommelde ik er soms bijna bij weg. Het is de kunst om aansluiting te vinden bij het ritme, de puls ervan.’ Een ander interessant aspect vindt Van der Schoot het ge-geven dat ‘iedereen die op het toneel staat even belangrijk is, of hij nu een rol speelt of verantwoordelijk is voor de rekwisieten en een krukje onder de kont van een acteur moet schuiven.

De spaarzaamheid ervan spreekt me enorm aan en komt zeker terug in onze weergave van De optocht.’

InvallenTellegen bleef hier en sleutelde aan zijn werk. ‘Er komen nu 4400 woor-den eenmalig in voor, maar ik heb een soort dwangmatige obsessie om alle woorden erin te krijgen. Zo kwam ik er laatst achter dat “brandhaard” nog >

wordt een mooie dag’. Desondanks is dit nieuwe project voor de betrokke-nen een verrassing, die waarschijnlijk via via zijn oorsprong vond.

Zwepen‘Laat ik het maar rustig opbouwen, dat was het eerste wat ik dacht toen ik begon met componeren,’ zegt Piet-Jan van Rossum. ‘Maar vrij vlot veranderde dat in: flauwekul, ik val met de deur in huis, alles is er gewoon tegelijk, net als bij de tekst van Toon.’ Daarin buitelen bijvoorbeeld ‘de noodlottigen, de achtergestelden, de tweeslachtigen, de strikt afhankelij-ken, de bevooroordeelden’ over de bladzijden en blijft kind noch kraai gespaard. Toon Tellegen: ‘De eerste helft vind ik altijd zwaar om voor te lezen, het gaat maar door, na ruim een uur ben ik nog niet op de helft. Maar tijdens het laatste deel wordt het steeds persoonlijker en krijg ik het gevoel erin op te gaan. Dan vind ik het weer jammer wanneer het einde in zicht komt en zou ik wel willen dat het nóg drie uur duurt.’ Van Rossum vulde in zijn partituur het instrumentarium voor de gelegen-heid aan met een ryuteki (een Japanse fluit) en een Indiaas harmonium. De vele keren ‘Pats!’ (Tellegen: ‘Eerst wa-ren het er tien of twaalf, toen werden het er honderd, nu zijn het er onge-veer 250’) zullen, behalve in woord, klinken middels ‘zwepen’: houten slagwerkinstrumenten van verschil-lende omvang. De volle, doordenderende, zich gaan-deweg uitbreidende en dan weer in-krimpende zinnen krijgen door Petra van der Schoot een trage enscenering aangemeten. Van Rossum: ‘Je kunt het vergelijken met wat je ervaart wanneer je in de trein zit en naar buiten kijkt: bomen dichtbij die rats, rats voorbijgaan, met verderop een rij die veel langzamer beweegt.’ ‘Wat je straks ziet,’ vult Van der Schoot aan, ‘is bijna een omkering van wat je hoort. Volheid versus ruimte. Het is onmo-gelijk om De optocht uit je hoofd te leren en daar maak ik gebruik van. Wanneer de ene acteur voorleest, hoeft de andere alleen maar de zaal in

Petra van der Schoot:‘Wat je straks ziet, is bijna een omkering van wat je hoort. Volheid versus ruimte.’

de optocht

PE

TR

A V

AN

DE

R S

CH

OO

T

20 t/m 29 oktober 2016Muziekgebouw aan ‘t IJ & BimhuisThe Acting Cello20 okt 20.15 Instant Happiness - Uitverkocht 20 okt 22.00 Instant Happiness - Extra voorstelling24 okt 17.00 De Meester en Margarita 28 okt 24.00 POE: The Tell-Tale Heart

CBA_VPROAdv190x285.indd 1 27-09-2016 10:56:36

20 t/m 29 oktober 2016Muziekgebouw aan ‘t IJ & BimhuisThe Acting Cello20 okt 20.15 Instant Happiness - Uitverkocht 20 okt 22.00 Instant Happiness - Extra voorstelling24 okt 17.00 De Meester en Margarita 28 okt 24.00 POE: The Tell-Tale Heart

CBA_VPROAdv190x285.indd 1 27-09-2016 10:56:36


• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •• kunstmuziekroute •

ontbreekt, en “heksenketel”. Ik spaar die invallen op in een schriftje en ga daar dan zo nu en dan mee zitten.’ Van Rossum: ‘Wat jij hebt met woorden, heb ik met intervallen. De kleine en grote terts bijvoorbeeld, dat zijn heel oude bekenden van me waarmee ik al 35 jaar aan het sollen ben. Ik kan daar eindeloos over denken en dat geeft een soort vervulling.’ Tellegen: ‘Het is inderdaad plezierig om zo thuis te zijn in iets. Ik ben daar ook trots op.’Behalve nog ongenoemde begrippen vinden ook mensen die Tellegen dier-baar waren en hem recent ontvielen, zoals zijn broer, soms een plek in de geschreven stoet, die aldus blijft groeien. Van der Schoot en Van Ros-sum, die meerdere voorlezingen door Tellegen bijwoonden en zelf inmid-dels zeker een jaar intensief met de tekst bezig zijn, horen en lezen zelfs in de ongewijzigde delen nog steeds nieuwe stukken. ‘Alsof het dan op dat moment ineens voor het eerst tot je spreekt.’ ‘Maar er komt natuurlijk een dag waarop ik er vanaf moet blijven,’ zegt Tellegen. En dan kan ook hij gaan zitten kijken en luisteren naar wat anderen van zijn optocht gemaakt hebben.

Daar komt een man die zijn hersenen afpijnigt, maar niet weetover wat, die termijnen heeft laten verstrijken, ontmoetingenheeft vermeden, vriendschappen heeft verspeeld, kansen heeft laten liggen en nu zichzelf vakkundig ontmantelt en wenend tenonder gaat in de schemering van een dag als elke andere, het levenheeft zijn lusten botgevierd op hem, zal zijn vertier nu bij eenander vinden.Pats!

De optocht door Ives Ensemble

> Verkadefabriek Zondag 13 november, 13.00 uur

Op de laatste zondagmiddag van November Music heeft u met één

kaartje toegang tot 25 concerten. Hieronder drie tips.

WonderontwerpenStripfiguur Guust Flater bouwde van

een holle boomstronk een, naar eigen

zeggen, grote harp. De trillingen die

zijn creatie voortbracht waren echter

zodanig dat ze tot rampen in de om-

geving leidden, waarop het ding een

‘flaterfoon’ werd gedoopt.

Ook componisten Aart Strootman en

Marco Mlynek gebruikten hun fantasie

en vervaardigden twee instrumenten

op ware grootte die op het schilderij

Tuin der lusten van Jeroen Bosch staan

afgebeeld: een soort luitharp en een

gigantische draailier. Hun speciaal

hiervoor geschreven werk zal onder de

noemer De hemelse hel van Jeroen Bosch

worden uitgevoerd door het Storioni

Trio; Strootman en Mlynek bespelen

hun wonderontwerpen zelf.

Storioni Trio & Aart Strootman &

Marco Mlynek

De hemelse hel van Jeroen Bosch

> De ToonzaalZondag 13 nov., 13.00, 14.30 en 16.00 uur

Robot met waaier‘Kleinigheden’, dat betekent de titel

van het werk waarmee flamencodan-

seres Ana Morales en geluidskunste-

naar Enrique Tomás begin 2015 furore

maakten tijdens de Flamenco Biënnale

Nederland. Om het eerste lustrum van

dit festival toen luister bij te zetten,

bedacht het Spaanse gelegenheidsduo

een voorstelling waarbij dans, ritme

en elektronica interactief zijn. Het

koffertje waarmee Morales heen en

weer loopt wordt een instrument; het

stampen met haar voeten (zowel bloot

als geschoeid) beweegt Tomás en zijn

technologie tot reacties; de waaier

wordt in dit duet gehanteerd door een

soort statiefrobot. Bagatelles toont

de Zuid-Spaanse trots in een modern

jurkje.

Ana Morales & Enrique Tomás Bagatelles

> VerkadefabriekZondag 13 nov., 12.00, 13.30 en 15.00 uur

DwaaltochtZoals je niet alles moet geloven wat

je denkt, moet je ook niet per se alles

voor waar aannemen wat je je meent te

kunnen herinneren. Wetenschappelijk

onderzoek heeft immers bewezen dat

ons geheugen veranderlijk en makke-

lijk te manipuleren is. Voor de Britse

kunstenaar A.R. Hopwood vormde dit

de aanleiding om een ‘False Memory

Archive’ te creëren; een verzameling

ano niem ingestuurde herinneringen

aan gebeurtenissen die nooit hebben

plaatsgevonden. Evelien van den Broek,

componiste en zangeres, liet zich mede

hierdoor inspireren tot een eigen

dwaaltocht door het mentale doolhof

van wat was, met de muziekvoorstelling

False Memories als resultaat.

Evelien van den Broek False Memories

> ArtemisZondag 13 nov., 11.30, 14.00 en 15.00 uur

Toon Tellegen:‘Er komt natuurlijk een dag waarop ik er vanaf moet blijven’

Zie: www.novembermusic.net/kunstmuziekroute

Nils Økland Band • Girls in Airports • Michael Wollny Trio • T.r.a.s.h. / DAAU • Jelena

Kostic / Dyane Donck • Ana Morales / Enrique Tomás • Cappella Pratensis & Paul

van Kemenade • Storioni Trio / Aart Strootman / Marco Mlynek • Aart Strootman &

Nora Fischer • Amsterdams Andalusisch Orkest • Bombay Bazaar / JacobTV • Nizar

Rohana • Evelien van den Broek • Dyane Donck & Els Mondelaers • Reinier van

Houdt / Robert Ashley • Will Holder & Alex Waterman • Instrument Inventors Initi-

ative • Ig Henneman • Janco Verduin / orkest de ereprijs • Mayke Nas / SDH / Cello

Biënnale Band • Aspasia Nasopoulou / Horst Rickels • Rogier Telderman • Matteo

Mijderwijk’s Polytrigger • VanDryver


Magische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloed

‘Music has become a mystery again’. Kibbelende stelletjes, depressieve docenten en voor

zich uit mijmerende oudjes. Dage-lijkse beslommeringen als magische voedingsbodem voor avondvullende opera’s. Of tijdopslorpende muziekex-perimenten van een bodemloze medi-tatieve kracht. In het pionierswerk van de Amerikaanse componist Robert Ashley (1930-2014) is alles mogelijk. In zijn composities groeit spraakkunst uit tot ware klankpoëzie. Woorden worden muziek, muziek bezweert de woordenstroom. Als een James Joyce onder de operavernieuwers verlegde Robert Ashley de grenzen van het muziektheater. Hij verzamelde een

vast vocalistenteam om zich heen, onder wie bariton Thomas Buckner en stemkunstenares Joan La Barbara. Baanbrekend is zijn operacyclus Per-fect Lives (1978-1984), een soapopera

voor de televisie in zeven episodes die gek genoeg geen navolging kreeg. Ashley liet zich er niet door weerhou-den om meer opera’s te schrijven. Van het monumentale Now Eleanor’s Idea tot zijn laatste, recent uitgebrachte Crash. In 2007 was Ashley’s ensemble voor een laatste keer in Nederland te gast tijdens het Holland Festival. Toen klonk zijn ontroerende opera Celestial Excursions.

PuzzelpartiturenNovember Music presenteert een bescheiden eerbetoon aan deze mo-derne Amerikaanse meester. Tijdens een lezing buigen de Britse schrijver/

ontwerper Will Holder en cellist Alex Waterman zich over Ashley’s enigmatische teksten onder de noemer Yes, But Is It Edible? De Ne-derlandse pianist Reinier van Houdt duikt nog dieper in Ashley’s reper-toire. Hij poetst twee vroege, on-speelbaar geachte partituren op. Van Houdt kent Ashley van nabij, onder meer toen Ensem-ble mae in 2007 een heel portret aan de Amerikaan

wijdde. ‘Een hele gulle man die klank-poëzie ontwaarde in het alledaagse, zoals tuinfeestjes of een in zichzelf pratende straatzwerver. Zelf kampte hij ook met deze tic. “Speaking in

tongues,” zeggen de Amerikanen. Een woordenvloed die Ashley vervolgens weer verwerkte in zijn opera’s.’ Hij moedigt zijn musici continu aan om persoonlijke oplossingen te zoe-ken. ‘Als musicus vorm je een soort karakter in een theaterstuk,’ merkt Van Houdt. Al in de jaren vijftig excel-leert Ashley in het creëren van open partituren. ‘Ik ben helemaal geobse-deerd geraakt door zijn ongewone partituren vol aanwijzingen. Ze lijken bedrieglijk simpel maar er is zoveel in verborgen. Het levert tijdloze muziek op.’ Van Houdt bijt zich manhaftig vast in Ashley’s puzzelpartituren. Het won-derbaarlijke The Entrance (1966) is als een bordspel tussen twee keyboards. Achttien stapeltjes munten worden verdeeld over de continu ingedrukte toetsen. Urenlang passeren onheil-spellende donderwolken aan traag verglijdende drones. Nog theatraler is Maneuvers for Small Hands (1961) waarin de pianist helse instructies moet opvolgen. Van beukende boven-armclusters op de toetsen tot een ron-dedans op en onder de vleugel. Van Houdt heeft de complexe grafische partituur tot een handzame kaarten-bak teruggebracht. Een staaltje vak-manschap. Ashley’s nalatenschap is in goede handen.

Reinier van Houdt:

Maneuvers for Small Hands van

Robert Ashley

> ArtuariumZaterdag 12 november, 15.30 uur

Reinier van Houdt: The Entrance van

Robert Ashley

> VerkadefabriekZondag 13 november, 17.00 uur

Will Holder & Alex Waterman: Yes,

But Is It Edible?

> Stedelijk MuseumZondag 13 november, 13.00 en

15.00 uur

Ontregelende tv-soapopera’s en meditatieve drones. November Music presenteert een eresaluut aan de in 2014 overleden Amerikaanse componist Robert Ashley.


robert ashley


Magische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloedMagische woordenvloed

‘Music has become a mystery again’. Kibbelende stelletjes, depressieve docenten en voor

zich uit mijmerende oudjes. Dage-lijkse beslommeringen als magische voedingsbodem voor avondvullende opera’s. Of tijdopslorpende muziekex-perimenten van een bodemloze medi-tatieve kracht. In het pionierswerk van de Amerikaanse componist Robert Ashley (1930-2014) is alles mogelijk. In zijn composities groeit spraakkunst uit tot ware klankpoëzie. Woorden worden muziek, muziek bezweert de woordenstroom. Als een James Joyce onder de operavernieuwers verlegde Robert Ashley de grenzen van het muziektheater. Hij verzamelde een

vast vocalistenteam om zich heen, onder wie bariton Thomas Buckner en stemkunstenares Joan La Barbara. Baanbrekend is zijn operacyclus Per-fect Lives (1978-1984), een soapopera

voor de televisie in zeven episodes die gek genoeg geen navolging kreeg. Ashley liet zich er niet door weerhou-den om meer opera’s te schrijven. Van het monumentale Now Eleanor’s Idea tot zijn laatste, recent uitgebrachte Crash. In 2007 was Ashley’s ensemble voor een laatste keer in Nederland te gast tijdens het Holland Festival. Toen klonk zijn ontroerende opera Celestial Excursions.

PuzzelpartiturenNovember Music presenteert een bescheiden eerbetoon aan deze mo-derne Amerikaanse meester. Tijdens een lezing buigen de Britse schrijver/

ontwerper Will Holder en cellist Alex Waterman zich over Ashley’s enigmatische teksten onder de noemer Yes, But Is It Edible? De Ne-derlandse pianist Reinier van Houdt duikt nog dieper in Ashley’s reper-toire. Hij poetst twee vroege, on-speelbaar geachte partituren op. Van Houdt kent Ashley van nabij, onder meer toen Ensem-ble mae in 2007 een heel portret aan de Amerikaan

wijdde. ‘Een hele gulle man die klank-poëzie ontwaarde in het alledaagse, zoals tuinfeestjes of een in zichzelf pratende straatzwerver. Zelf kampte hij ook met deze tic. “Speaking in

tongues,” zeggen de Amerikanen. Een woordenvloed die Ashley vervolgens weer verwerkte in zijn opera’s.’ Hij moedigt zijn musici continu aan om persoonlijke oplossingen te zoe-ken. ‘Als musicus vorm je een soort karakter in een theaterstuk,’ merkt Van Houdt. Al in de jaren vijftig excel-leert Ashley in het creëren van open partituren. ‘Ik ben helemaal geobse-deerd geraakt door zijn ongewone partituren vol aanwijzingen. Ze lijken bedrieglijk simpel maar er is zoveel in verborgen. Het levert tijdloze muziek op.’ Van Houdt bijt zich manhaftig vast in Ashley’s puzzelpartituren. Het won-derbaarlijke The Entrance (1966) is als een bordspel tussen twee keyboards. Achttien stapeltjes munten worden verdeeld over de continu ingedrukte toetsen. Urenlang passeren onheil-spellende donderwolken aan traag verglijdende drones. Nog theatraler is Maneuvers for Small Hands (1961) waarin de pianist helse instructies moet opvolgen. Van beukende boven-armclusters op de toetsen tot een ron-dedans op en onder de vleugel. Van Houdt heeft de complexe grafische partituur tot een handzame kaarten-bak teruggebracht. Een staaltje vak-manschap. Ashley’s nalatenschap is in goede handen.

Reinier van Houdt:

Maneuvers for Small Hands van

Robert Ashley

> ArtuariumZaterdag 12 november, 15.30 uur

Reinier van Houdt: The Entrance van

Robert Ashley

> VerkadefabriekZondag 13 november, 17.00 uur

Will Holder & Alex Waterman: Yes,

But Is It Edible?

> Stedelijk MuseumZondag 13 november, 13.00 en

15.00 uur

Ontregelende tv-soapopera’s en meditatieve drones. November Music presenteert een eresaluut aan de in 2014 overleden Amerikaanse componist Robert Ashley.


robert ashley

24 september t/m 15 januari

#ikvoelje

spoorlaan 21 i-k | 5038 cb tilburg | 013 7508400 | [email protected] | www.bkkc.nl @bkkc_nieuws brabantskenniscentrumkunstencultuur bkkc

foto: Strijbos &

Van Rijsw

ijk

bkkc, wij maken de waarde van kunst en cultuur zichtbaar

bkkcbrengt jeverder professioneel maker?

Je denkt vooruit en gaat op zoek naar nieuwe mogelijkheden en kansen voor je werk. bkkc is er voor jou en helpt je bij vragen over ondernemerschap, � nanciering, artistieke ontwikkeling en internationalisering.

Kom langs voor advies, begeleiding, scholing, netwerken en inspiratie. www.bkkc.nl

ADVENTUROUS MUSIC IN BRUGES04 – 06.11.2016 Festival Louis Andriessen SPECTRA, I Solisti del Vento, BL!NDMAN, Malgosia Fiebig

18.01.2017 Robin Verheyen Quartet The Bach Riddles part of Bach Academy Bruges 2017

20.02.2017 Muziektheater Transparant & Claron McFadden Nachtschade: Aubergine celebrating 15 years Concertgebouw Brugge

18-20.05.2017 Budapest Festival Orchestra Bartók’s stage works Duke Bluebeard’s Castle, The Wooden Prince and The Miraculous Mandarin

© J

an T

erm

ont

& D

irk V

an d

er B

org

ht

november musicnovember musicnovember …...AdNovus BV Drukwerk Roto Smeets, Weert Omslag Diana...

Documents

Transcript of november musicnovember musicnovember …...AdNovus BV Drukwerk Roto Smeets, Weert Omslag Diana...