Nove Sorte i podloge Jabuke

Univerzitet u Novom Sadu

Poljoprivredni fakultet

SEMINARSKI RAD

NOVE SORTE I PODLOGE JABUKE

Student: Jovica Macavara, dipl. ing.

Novi Sad, mart 2013.

UVOD

Jabuka predstavlja najvažniju kontinentalnu voćnu vrstu u svjetu.Pored upotrebe u svježem stanju (koja je najviše prisustna), plodovi jabuke se koriste I u prehrambenoj industriji za dobijanje sokova, rakije, kompota itd.

Proizvodnja jabuke u svjetu je dostigla cifru od nepunih 70.000.000 t, a najveći proizvođači su Kina, SAD, a u Evropi Turska , Italija, Poljska I Francuska.Italija, posebo regija Južni Tirol se ističe po prinosima I savremenim tendencijama u gajenju jabuke.

U prethodnih nekoliko godina javio se trend gajenja klupskih sorti jabuke.Ove sorte predstavljaju klonove standardnih sorti koje se razlikuju po pozitivnim osobinama od izvorne sorte (bolja obojenost, krupnoća, veći prinosi itd.).Proizvodnja I plasman sadnog materijala ovih sorti je zakonski regulisana, što sprečava nekontrolisano širenje.Plodovi ovih sorti su zaštićeni robnom markom I u hipermarketima postižu bolju cjenu u donosu na ostale sorte. U zemljama EU 2011 god. je proizvedeno 170.000 t sorte Cripps Pink (Pink Lady), koja je vodeća klupska sorta, a ostale klupske sorte su dale prinos od 58.000 t.

Diagram 1.Zastupljenost sorti u Južnom Tirolu

Golden delicious38%

Gala14%

Red delicious10%

Braeburn7%

G. Smith6%

Fuji5%

Cripps Pink3%

NOVE SORTE JABUKE

KANZI® NICOTER

Gotovo sve sorte koje dolaze iz privatnih oplemenjivačkih programa su zaštićene autorskim pravima, a deo njih postaju i klub sorte, tj. sorte za čije se umnožavanje i prodaju plodova mora dobiti dozvola vlasnika i naravno plaćati fiksirana provizija (tantijeme). Jedna od tako zaštićenih sorti je i Nicoter, koja je na tržištu prisutna pod imenom robne marke Kanzi.

Slika 1. Plod sorte Nicoter sa naljepnicom robne marke

Poreklo:Sorta stvorena u Belgiji 1992. godine ukrštanjem Gala x Braeburn Hihvell

Srednje bujna do bujna sorta, rane epohe cvjetanja i visoke produktivnosti. Vreme berbe se poklapa sa vremenom berbe zlatnog delišesa.

Karakteristike ploda:Dominantna veličina plodova je 70-90 mm, plodovi su dobro obojeni (60-90%) sa veoma malo rđaste prevlake. Odlika ove sorte je i visoka specifična masa plodova (0,90 g/cm3) kao i odlična čvrstoća u momentu berbe (7-8 kg/cm2).

Opšta ocenaOva sorta se za sada najviše raširila u Južnom Tirolu, Holandiji i Njemačkoj, i može se reći da daje dobre rezultate. Kako će se pokazati u našim uslovima, teško je predvidjeti, jer ćemo verovatno morati još dugo da čekamo na sadni materijal ove sorte.

Slika 2. Nicoter na stablu

RED JONAPRINCE

Jedna od sorti koja je dosta dugo prisutna u našim zasadima jeste jonagold. Međutim, kao i kod većine dvobojnih sorti, obojenost plodova je veliki problem. Rješenje je nađeno u uvođenju bolje obojenih klonova kao što su Novajo ili Morenn's Jonagored. Posebno je Jonagored pokazao dobre rezultate u zasadima u našoj zemlji, ali je i dalje malo zastupljen.

Jedan od klonova jonagolda, koji ima veliku perspektivu i u našim zasadima je Red Jonaprince, pre svega zbog odlične obojenosti plodova ali i drugih osobina:

Slika 3. Plodovi Red Jonaprincea pred sortiranje

Porjeklo:Mutacija nađena na stablu Jonagold Princena (klon otkriven 1987) u jednom voćnjaku u Holandiji 1994. Zaštićen od 1995.

Osobine voćke:Bujnost, vreme cvjetanja i druge osobine stabla su iste kao i kod jonagolda.

Karakteristike ploda:Krupnoća i oblik plodova su isti kao i kod jonagolda, ali je zato obojenost izvanredna. Plodovi su potpuno pokriveni ujednačenom crvenom bojom koja se razvija i do 10 dana ranije u odnosu na ostale klonove jonagolda. Važna karakteristika je i odsustvo voštane prevlake, čak i posle dužeg čuvanja. Analize su pokazale da je sadržaj antocijana u plodovima ovog klona veoma visok. Čvrstoća plodova je takođe veoma dobra - iznosi 8,5 kg/cm2 u optimalnom momentu berbe.

Opšta ocjena:Zahvaljujući veoma dobroj obojenosti plodova, ovaj klon jonagolda će sigurno naći svoje mjesto i u našim zasadima.

ZLATNI DELIŠES REINDERS®

Sorta zlatni delišes je već dugo poznata našim proizvođačima. Međutim, kvalitet plodova osnovne sorte često može biti narušen pojavom rdaste prevlake koja dosta narušava izgled plodova.

Slika 4. Plodovi zlatnog delišesa prekriveni rđastom prevlakom

Nasuprot osnovnoj sorti, klonovi zlatnog delišesa kao što su: Smothee, Clone B, i sl. imaju manji procenat rđaste prevlake.Među ovim klonovima posebno se ističe Reinders kao klon koji razvija najmanje rđaste prevlake.

Porjeklo:Pronađen u Holandiji 1962. godine.

Osobine voćke:Srednje bujno stablo, srednje rana epoha cvjetanja i može da se koristi kao dobar oprašivač za mnoge sorte

.Karakteristike ploda:Srednje krupni do krupni plodovi.

Osnovna boja pokožice je zeleno žuta, koja nešto kasnije i nešto sporije prelazi u zlatno žuto po čemu se ovaj klon delimično razlikuje od drugih klonova zlatnog delišesa. Sa sunčane strane se javlja pramenastocrvena dopunska boja. Pokožica je srednje debela, glatka i sa blagom voštanom prevlakom. Lenticele su krupne i retke.

Opšta ocenaKlon zlatnog delišesa je, u do sada podignutim zasadima, pokazao dobre rezultate.Prije svega se preporučuje zbog značajno manjeg prisustva rđaste prevlake, a pored toga često ima krupnije plodove u odnosu na ostale klonove zlatnog delišesa.

Slika 5. Plodovi Reindersa® sa Fruške gore.

RUBENS® CIVNI

Porjeklo:

Gala x Elstar.Stvorena je u Italiji, Ferara.

Osobine voćke:

Srednje je bujnosti, za nijansu slabije bujnosti od Elstara.Na čađavu krastavost je osjetljiva kao Gala, a na pepelnicu kao Elstar.Cvjeta 1-3 dana ranije u odnosu na Elstar i Zlatni delišes.Neophodna je jača rezidba.Dobri oprašivači su Elstar, Gala i Pinova.

Karakteristike ploda:

Veličina ploda je uglavnom u granici od 70-80 mm.Osnovna boja je žuto zelena dok je dopunska boja crvena (izraženi su crveni pramenovi), i prekriva oko 80 % ploda.Meso ploda je žuto do zelenožuto, hrskavo, osvježavajuće slatko i sočno.

Slika 6.Plodovi sorte Rubens® Civni

Opšta ocjena:

Perspektivna sorta atraktivnog izgleda i dobre produktivnosti.Nije sklona ka alternativnom rađanju.U ULO režimu se čuva od 5-6 mjeseci.U našim uslovima nije dovoljno ispitana tako da bi prije neke masovnije sadnje trebalo izvesti eksperimentalne probe.

MAIRAC®

Porjeklo:

Sorta je stvorena u Švajcarskoj iz ukrštanja Gala x Maigold

Osobine voćke:

Srednje bujna, diploidna sorta za koju su dobri oprašivači Breburn, Elstar, Gala, Zlatni delišes, Ajdared, Pink Lady i dr.Bere se od početka oktobra u Švajcarskoj dok se za dugotrajnije čuvanje bere u trećoj dekadi septembra.


Plod je srednje krupan do krupan, sferičan, zelenkastožute osnovne boje.Dopunska boja je narandžasto-crvena dok je meso žućkasto.Ukus je kiselkast i harmoničan.Zadržava kiselost i u kasno proljeće.

Slika 7. Mairac® na stablu

Opšta ocjena:

Jabuka sa izvanrednim mogućnostima skladištenja i dugim „shelf life-om“.Daje visoke prinose koji su redovni.

PINK LADY®

Porjeklo:

Sorta je porjeklom iz zapadne Australije i nastale je ukrštanjem Golden delicious x Lady Williams.Pod imenom Pink Lady je stavljena u proizvodnju 1985 god.

Osobine voćke:

Pink Lady je dosta bujna sorta sa granama pod oštrim uglom koje se ipak lako razvode, ako se to uradi na vreme.Sklona je prerođavanju.Osjetljiva je prema prouzrokovaču čađave krastavosti, a srednje osjetljiva na pojavu pepelnice.Diploidna je i dobar oprašivač.Cvjeta srednje rano, istovremeno ili nekoliko dana prije Granny Smith-a.


Plod je srednje krupan do krupan, valjkast, nešto koničan.Meso je bjelo do svjetlo žuto, kompaktno, hrskavo i fine teksture.Zbog povoljnog odnosa šećera i kiselina , fine arome, kao i hrskavosti ukus se ocjenjuje kao vrlo dobar.Čvrstina mesa ploda u vreme berbe je 8-9 kg/cm².Boja pokožice ploda je svjetlocrvena (pink).Osnovna boja zrelih plodova je žuta. Slika 8. Pink Lady

Vreme berbe i čuvanje:

U zapadnoj Australiji počinje da sazreva krajem aprila (što bi kod nas bilo krajem oktobra).Treba je brati sa najmanje 13° Brix-a, 2,5-3,5 poena jodno-skrobnog testa.U hladnjači sa NA se dobro čuva 4, a u KA i do 8 mjeseci.Režim čuvanja je sličan onom kao za zlatni delišes.

Opšta ocjena:

U našim uslovima još nema dovoljno iskustava da bi se donjela mjerodavna ocjena.Prema mišljenju Mantinger-a i Stainer-a (1996) u Evropi je treba gajiti u

toplijim zonama.

GALA SCHNIGA® SCHNICO(S)

Porjeklo:

Predstavlja mutaciju klona Gala Schniga® Schnitzer.

Osobine voćke:

Stablo je srednje bujno do bujno, a prinos visok.Cvjeta dva dana prije Zlatnog delišesa, a za nju su dobri oprašivači:Breburn, Elstar, Fudži, Greni Smit itd.


Plod je koničnog oblika, tamno crvene boje na cjeloj površini.Veličina ploda je prosječna, dok je meso ploda žuto i sočno.

Slika 9. Plodovi SchniCo (S) na stablu


Bere se krajem avgusta, a vrlo rano dobije dopunsku crvenu boju.

Opšta ocjena:

Vrlo dobar klon kome je glavni adut dobra obojenost (mnogo bolja nego kod izvorne sorte), i ranije vreme berbe kad na tržištu nema velike ponude jabuke.

FUJI KIKU® FUBRAX

Porjeklo:

Predstavlja mutaciju pupoljka bezvirusnog klona Fuji Kiku® 8.

Osobine voćke:

Stablo je dosta bujno sa robusnim granama.Cvjeta srednje kasno , a dobro ga oprašuju Evereste, Golden Gem, Professor Sprenger.


Plod je sa crvenim živopisnim prugama na 85-90 % površine, srednje krupan do krupan.Meso je čvrsto, hrskavo i slatko.

Slika 10.Dobro obojeni plodovi Fubrax-a


Bere se sredinom oktobra i ima dobru mogućnost dugotrajnog skladištenja.

Opšta ocjena:

Fubrax je zadržao sve dobre osobine Kiku 8.Ukus i atraktivan izgled ploda su ostali isti.Kao i kod ostalih klonova Fudžija posebnu pažnju treba posvetiti proređivanju plodova, jer u protivnom dolazi do alternativne rodnosti.

Ostale sorte:

Red Cap® Valtod (S) Braeburn Hillwell®

Pirouette® - Rubinstep Modi®

NOVE PODLOGE JABUKE

Kad su u pitanju nove podloge koje se koriste u proizvodnji jabuke uglavnom se radi o klonovima podloge M9, nastalim u raznim evropskim zemljama.Zahtjevi koje nove podloge treba da ispune su: odsustvo virusa, mala bujnost i mogućnost guste sadnje, rano stupanje u period plodonošenja, visoki i redovni prinosi.

M9 EMLA

Porjeklo:

Podloga M9 EMLA predstavlja klon podloge M9 i vodi porjeklo iz Velike Britanije odnosno iz instituta u East Malling-u.Pošto je primjećeno da je standardna podloga M9 sve više bila zaražena virusima, raznim postupcima je dobijen klon EMLA 9 koji je oslobođen od virusa

Slika 11. M9 EMLA

Uticaj na gajenu sortu:

Sorte kalemljene na ovu podlogu su za nijansu jače razvijene u odnosu na one kalemljene na standardnu M9 podlogu.Ova podloga indukuje ranije stupanje na rod, dok su plodovi krupni i ranije sazrevaju, pogotovo u ranijim fazama života.Dobro se ponaša u različitim zemljišnim uslovima.Podnosi teška i vlažna zemljišta, dok se dobro ponaša i na suvim, lakim zemljištima.Pošto je korjen plitak i lomljiv potrebna je potprora.

Otpornost na bolesti:

Otporna je prema raku korjenovog vrata (Phytophtora cactorum), dok je osjetljiva na pepelnicu i na bakterioznu plamenjaču.

Opšta ocjena:

Veoma kvalitetna podloga koja se upotrebljava širom svjeta za podizanje zasada velike gustine.Mogućnost da proizvede plodove bolje veličine i obojenosti, kao i da omogući visoke prinose je čine veoma traženom.

BUDAGOVSKI 9 (BUD 9)

Porjeklo:

Nastala je iz ukrštanja M8 x Red Standard.Dr Budagovski je dobio klon koji je nazvao Crvenolisni raj, a danas je poznat kao BUD 9.


Stabla kalemljena na ovoj podlozi su otprilike iste veličine kao ona na M 9, ili nešto manja i zahtjevaju potporu.Kompatibilna je sa većinom sorti, koje okalemljene na BUD 9 ranije stupaju u period plodonošenja.


Veoma je otporna na rak korjenovog vrata, dok je umjereno otporna na na pepelnicu i čađavu krastavost.Manje je osjetljiva

na bakterioznu plamenjaču od M9.

Opšta ocjena:

Ova podloga ima izuzetnu otpornost na niske temperature.Utiče na otvoreniji rast grana i rano stupanje na rod, a prinosi su na nivo prinosa sorti okalemljenih na M9.Ova podloga mnogo obećava kada je u pitanju gusta sadnja.Takođe može da se koristi kao posrednik.

M 9 T- 337

Porjeklo:

Predstavlja klon izvorne podloge M 9 i potiče iz Holandije.Odgovoran za stvaranje i dalje umnožavanje kao i distribuciju ove podloge je NAKB institut iz Holandije.Danas je ova podloga najrasprostranjenija i najomiljenija medju proizvođačima u Evropi.


Stabla okalemljena na ovoj podlozi se ponašaju slično kao ona okalemljena na podlozi EMLA 9.Ova podloga izaziva ranije stupanje na rod, a plodovi gajenih sorti su krupni.Smatra se da je za nijansu slabije bujna od EMLA 9.


M-9 T 337 je otporna na rak korjenovog vrata (Phytophtora cactorum), ali je osjetljiva na pepelnicu (Podosphora leucotricha).Preporučuje se redovan program zaštite u rasadniku.

Opšta ocjena:

Sam podatak da je ovo najviše korišćena podloga u evropskim rasadnicima, dovoljno govori o njenoj vrednosti.Mala bujnost gajenih sorti kalemljenih na ovoj podlozi,ranije stupanje na rod kao i veliki i stabilni prinosi čine ovu podlogu liderom u proizvodnji sadnica jabuke.

Slika 13.M-9 T 337

GENEVA G.41

Porjeklo:

Podloga je nastala 1975 god. iz ukrštanja Malling 27 x Robusta 5 na Kornel univerzitetu u SAD.


Geneva 41 daje stabla koja su za nijansu slabije bujnosti od M 9 podloga.Stabla okalemljena na ovoj podlozi rano stupaju u period plodonošenja i daju plodove odlične krupnoće.Prinosi su na nivou ili malo iznad prinosa M 9 podloga.


Geneva 41 je visoko otporna na bakterioznu plamenjaču i na rak korjenovog vrata i do sada nije zabilježeno nijedno uginuće izazvano ovim bolestima u poljskim ogledima.Dobro se pokazala i u slučajevima kad se sadi „jabuka na jabuku“ i u takvim

uslovima ne pati od bolesti.Takođe se pokazala kao podloga veoma otporna na niske temperature.

Opšta ocjena:

Ova podloga bi mogla biti zamjena za M 9 podloge zbog visokih prinosa, zbog otpornosti na bakterioznu plamenjaču kao i mogućnosti ponovne sadnje jabuke na mjesto iskrčenog jabučnjaka.Mana joj je slabije razviće korjena u rasadnicima, što uvećava troškove proizvodnje.

Slika 14: Geneva 41.

U upotrebi je još mnoštvo podloga ali njihov značaj nije kao u gore pomenutih podloga.Uglavnom su to podloge lokalnog karaktera (koriste se u pojedinim zemljama ili regionima).

LITERATURA

Gvozdenović D. (1998)- Jabuka,

Magazin N.- Perspektivne sorte jabuka ,

Dugalić K.- Suvremene sorte jabuka,

Nikolić D. , Radović A.- Perspektivne sorte i podloge jabuke,

Miljković I.- Podloge za jabuku

Nove Sorte i podloge Jabuke

Documents

Transcript of Nove Sorte i podloge Jabuke