انتخابات‌نهمین‌دوره‌مجلس‌شورای‌اسالمی؛‌فرصت‌ها‌و‌چالش‌های

1دکتر علی محمد نائینی

چکیده

پس از پیروزی انقالب اسالمی، زمینه مشارکت مردم در عرصه های گوناگون به وی��ژه

در عرصه سیاسی و در فرایند تصمیم گیری، سیاست گذاری و اداره جامعه فراهم شد.

براین اساس، به طور متوسط هر سال در کشور یک انتخابات برگزار ش��ده و هم��واره

به زعممشارکت انتخاباتی ملت ایران برای نظام پشتوانه جدی به شمار آم��ده اس��ت.

1388دولت های غربي به ویژه امریکا حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال

ک��ه به دلی��ل غفلت و جه��الت ب��رخي نخبگ��ان سياس��ي ب��ه وج��ود آم��د اعتم��اد ملی،

مشروعیت، کارآمدی و انسجام بين مردم و حكومت را کاهش داده است. با توجه ب��ه

اینکه چالش های امنیتی انتخابات مي تواند، ب�ه اه�داف مرج�ع در ام��نیت ن��رم از جمل��ه

روحیه ملی، اعتم��اد، مش��ارکت، انس��جام، افک��ار عم��ومی، ت��وان سیاس��ی و... آس��يب

رساند، در این چ��ارچوب و ب��ا توج��ه ب��ه ش��رایط پیچی��ده و حس��اس کش��ور در آس��تانه

انتخابات مجلس نهم، مقام معظم ره��بری ب��رای م��راقبت از امنی��تی نش��دن انتخاب��ات

تأکید فرموده اند. سؤال این است، فرصت ها و چالش ه��ای احتم��الی انتخاب��ات پیش رو

چیست؟ راهکاره��ای برخ��ورداری از انتخاب��اتی پرش��ور، ب��ا مش��ارکت ح��داکثری ب��دون

چ��الش امنی��تی ک��دام اس��ت؟ در این مقال��ه تالش گردی��ده انتخاب��ات مجلس نهم و

چالش ه��ای احتم��الی امنی��تی آن ب��ا رویک��رد ام��نیت ن��رم م��ورد بررس��ی ق��رار گ��یرد و

راهکارهایی برای پیشگیری از امنیتی شدن انتخابات مجلس نهم شورای اسالمی ارائه

شود.

انتخابات، انقالب رنگی، امنیت و امنیت نرم.واژگان‌کلیدی:

یکی از سطوح و عرصه های مهم مشارکت سیاسی، شرکت مردم در انتخابات است. عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین)ع(1

1

کندوکاو در ادبیات موجود در مورد مشارکت سیاسی این نکته را روشن می س��ازد ک��ه

با وجود راه های گوناگون مشارکت و مداخله در سیاست، پژوهشگران توجه خاصی را

داشته اند. اهمیت مشارکت انتخاباتی سبب شده"مشارکت انتخاباتی" و "انتخابات"به

است که محور مشارکت اغلب بر مشارکت انتخاباتی بچرخد. دلیل واض��ح این ام��ر را

هم می توان در اهمیت انتخابات در جوامع مختلف دانست به گونه ای که می ت��وان گفت

زندگی سیاسی ش��هروندان در دنی��ای کن��ونی تقریب��اً در انتخاب��ات خالص��ه می ش��ود. در

تعریفی از انتخابات گفته شده است: »انتخابات مجموعه عملیاتی اس��ت ک��ه در جهت

گزینش فرمانروایان یا تعیین ناظرانی ب�رای مه�ار ک�ردن ق�درت، ت�دبیر ش��ده اس�ت«

(.35، ص 1385)خداوردی،

انتخابات نهم مجلس شورای اسالمی در ایران با توجه به شرایط بین المللی و

منطقه ای، وضعیت و صف بندی جریان ها و گروه های سیاسی داخلی از اهمیت بسیار

باالیی برخوردار است. این انتخابات در شرایطی برگزار می شود که جمهوری اسالمی

ایران با پیمودن مسیر مقاومت و پایداری در برابر فشارهای نظام سلطه، به قدرت

برتر منطقه استراتژیک خاورمیانه تبدیل شده و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و

صاحب نظران مسائل بین المللی، در آستانه تبدیل شدن به یک قدرت مؤثر جهانی

است. موفقیت ها و پیشرفت های جمهوری اسالمی از یک سو در داخل در مهار و

و شکست ها و ناکامی های امریکا و متحدین او در منطقة1388مقابله با فتنه

خاورمیانه از سوی دیگر، برخی از کشورهای غربی را نسبت به تحوالت سیاسی

منطقه و جهان در آینده نگران ساخته است. تحوالت اخیر و بیداری اسالمی در

منطقه با الهام از انقالب اسالمی در حال به ثمر رسیدن است. این تحوالت به نظر

بسیاری از صاحب نظران روز به روز بر عمق استراتژیک ایران در منطقه و جهان

افزوده است و سیاست های یکجانبه گرایِی متکی بر قدرت نظامی امریکا را در

2

منطقه با شکست کامل مواجه ساخته است.

که انتخابات ریاست جمهوری در ای��ران برگ��زار ش��د، راه��برد غربی ه��ا1388در سال

تأثیرگذاری بر فرایند و نتایج انتخابات متناس��ب ب��ا من��افع غ��رب تعری��ف ش��ده ب��ود. در

داخل ایران، متأسفانه نتایج انتخابات توسط دو نفر از کاندیداها پذیرفته نشد و پس از

اعالم نتایج انتخاب�ات ب�ا الق�اء تردی�د و ش�بهه در س�المت انتخاب�ات، م�انور جمعی��تی و

لشکرکشی خیابانی در مقابله با نظام شکل گرفت و کشور را برای چندین ماه درگیر

فتنه ای پیچیده با طراحی و حمایت دولت های خارجی نمود که با یاری خ��دای متع��ال و

رهبری و مدیریت هوشمندانه مقام معظم ره��بری مدظل��ه الع��الی و بص��یرت و اق��دام

ملت ایران فتنه مهار و شکست خورد.

از ی��ک س��و و1388 امنی��تی به وج��ود آم��ده در انتخاب��ات س��ال –چالش ه��ای سیاس��ی

موفقیت جمهوری اسالمی در مقابله و مهار آن چالش ها دشمن را به این باور رسانده

که همچنان نتایج انتخابات در ایران برای کشورهای غربی هم متفاوت ارزیابی شد. بر

همین اساس می توان گفت، نتایج انتخابات نهم مجلس شورای اسالمی ب��رای پیش��برد

آرمان ها و اهداف انقالب اسالمی همچنین استمرار حرکت بیداری اسالمی، پای��داری و

ایستادگی در برابر زیاده خواهی و فشارهای غرب در موضوعاتی چون مسئله هسته ای

و دفاع از حقوق ملت مسلمان و مظلوم فلسطین می تواند متفاوت باشد. همان گون��ه

که مقام معظم رهبری در ارتباط با این انتخابات فرمودند:

»امسال ما در آخر سال، انتخابات را داریم. انتخابات همیشه در کشور م��ا ت��ا ح��دودى

یک حادثة چالش برانگیز اس�ت. اگرچ�ه در مقایس��ة ب��ا انتخابات ه�ایى ک�ه در بعض�ى از

کشورهاى دنیا چه کشورهاى ب��ه اص��طالح پیش��رفته و چ��ه بعض��ى از کش��ورهاى دیگ��ر

برگزار می شود که تویشان چه خباثت ها، چه خیانت ها، چه درگیرى ها، حتى چ��ه کش��ت

و کشتارها اتفاق مى افتد، بحمدالله این حوادث در کشور ما نیس��ت، ام��ا ب��االخره ی��ک

3

م�راقب باش�ید این چ�الش ب�ه ام�نیت کش�ورچالشى است؛ مردم را متوج�ه می کن��د.

انتخابات که مظهر حضور مردم است، مظهر مردم س��االرى دی��نى اس��ت،صدمه نزند.

نباید اج�ازه داد ک��ه این چ�یزى ک�ه ذخ�یرة ام��نیت اس��ت،باید پشتوانة امنیت ما باشد.

پشتوانة امنیت است، به امنیت ما صدمه وارد کند. دیدید، حس کردید، از نزدیک لمس

دشمنان می خواهند از انتخابات علیه امنیت کشور سوءاس��تفادهکردید آن وقتى را که

باید همه مراقب باشند، همه به ه��وش باش��ند. آح��اد م��ردم، مس��ئوالن گون��اگون،کنند.

منبرداران سیاسى، کسانى که می توانند با م��ردم ح��رف بزنن��د، هم��ه م��راقب باش��ند،

)خطب��ه نم��از عی��داز انتخابات مانن�د ی��ک نعمت الهى پاس��دارى کنن��د« مواظب باشند؛

(. 1389فطر

در این چارچوب ضرورت دارد شرایط محیط داخلی و خارجی در آستانه انتخابات نهم

مجلس شورای اس��المی ب��ه ش��یوه ای روش��مند و عمی��ق توس��ط ص��احب نظران م��ورد

بررس��ی ق��رار گ��یرد. چالش ه��ای احتم��الی و آس��یب پذیری های امنی��تی آن انتخاب��ات را

پژوهشگران پیش بینی و مورد توجه قرار دهن��د. ب��رای بهره گ��یری از این فرص��ت پیش

رو که نمایش مردم ساالری دی��نی در کش��ور اس��ت، به عن��وان پش��توانه نظ��ام همچ��ون

گذشته اندیشه ورزی شود.

کارکردهای‌انتخابات

انتخابات در کنار دیگر سازوکارهای مشارکت شهروندان به صورت انفرادی ی��ا جمعی،

گروهی یا صنفی، همچنان به عنوان بارزترین و قاب�ل ان�دازه گیری ترین ن�وع مش�ارکت

(. ش��رکت در انتخاب��ات37، ص1384اف��راد در عرص��ه سیاس��ی اس��ت )خ��داوردی،

عام ترین، سهل ترین و کم هزینه ترین نوع مشارکت سیاسی اس��ت و یکی از معیاره��ای

مناسب برای کشف میزان مشارکت سیاسی مردم می باشد و ت��ا ح��دودی انگیزه ه��ا و

4

عوامل تشدیدکننده مشارکت را در عرصه فعالیت های سیاسی نشان می ده��د. یکی از

مهم ترین کارکردهای انتخابات، قاعده مند کردن انتقال ق��درت سیاس��ی از گ��روهی ب��ه

گروه دیگر است. فقدان قاعده ای برای انتق��ال و توزی��ع ق��درت سیاس��ی و مس��ئولیت

اداره جامعه، پیامد سیاسی گوناگونی به دنبال می آورد. کسب قدرت از راه انتخاب��ات،

ضمن دارا بودن مقبولیت الزم از سوی مردم، مسالمت آمیزترین شیوه در دستیابی به

قدرت سیاسی است.

انتخابات زمینه های الزم را برای گردش نخبگان فراهم می سازد. سازماندهی انتخابات

واقعی، مش��ارکت و گس���ترش رق��ابت سیاس���ی بین گروه ه��ای مختل���ف سیاس���ی-

اجتماعی، بستری مناسب برای رقابت تشکل های موجود در جامعه به وجود می آورد و

حتی شرایط و زمینه های الزم را برای ظهور گروه های جدید سیاسی- اجتماعی فراهم

می سازد. براین اساس، انتخابات، به مثابه عرصه مبارزه در رقابت گروه ها، تشکل ها،

اندیشه ها، طرح ها و دیدگاه ها، از طرفی با بسط عالیق سیاسی در بین آحاد مردم آنها

را ب��ه حق��وق سیاس��ی خودش��ان آش��نا و ب��اور ش��هروندان را ب��ه رع��ایت ارزش ه��ای

مردم ساالرانه تقویت می کند و از سوی دیگ�ر، رق�ابت مس�المت آمیز را بین گروه ه�ای

سیاس��ی نهادین�ه می کن��د و م��وجب تق��ویت آنه�ا می ش��ود. در تب��یین کارکرده��ای وی�ژه

انتخابات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- انتخابات ابزاری است که به وسیله آن می توان اراده ش��هروندان را در ش��کل گیری1

نهادهای سیاسی دخالت داد.

- مردم ضمن رأی دادن، به عنوان اقدامی حقوقی- سیاسی، در حقیقت با برگزی��دن2

نماینده یا نمایندگان خود در اداره امور سیاسی جامعه مشارکت می کنند.

- از طریق انتخابات اعضای جامعه به صورت مستقیم و غیرمس�تقیم در ش�کل دادن3

به سیاست عمومی مداخله می کنند.

5

- بارزترین و قابل اندازه گیری ترین نوع مشارکت مردم در عرصه سیاسی ب��ه ش��مار4

می آید.

- پایه های اجتماعی قدرت سیاسی را نشان می دهد.5

- انتخابات قدرت نرم نظام را در بسیج سرمایه اجتماعی به نمایش می گذارد.6

- مالک خوبی برای ارزیابی توزیع قدرت در جامعه است.7

- مالک خوبی برای ارزیابی میزان عالیق و اعتماد مردم به نظام است.8

- بررسی انتخابات و مشارکت انتخاباتی به خوبی چگ��ونگی رابط�ه متقاب�ل جامع�ه و9

دولت را به نمایش می گذارد.

اهمیت‌و‌جایگاه‌انتخابات‌در‌جمهوری‌اسالمی

اولین نشانه مردم ساالر بودن انقالب اسالمی، حضور همه جانبة اقش��ار مختل��ف م��ردم

در انقالب بود. انقالب اسالمی بر خالف بسیاری از انقالب های مشهور قرون جدید ک��ه

مبتنی بر منافع طبقاتی ش��کل گرفته ان��د ی��ا توس��ط بخش خاص��ی از جامع��ه ه��دایت و

حمایت ش��ده اند و اه��داف خ��اص قش��ری، طبق��اتی، ف��رقه ای را ه��دف ق��رار داده ان��د،

نهضتی بود که اه�داف خ�ود را من�افع هم�ه اقش�ار، طبق�ات و توده ه�ای ملت ب�ا هم�ه

اعتقادات و گرایش های مذهبی قرار داد و به دنبال شکل گیری نظامی بود ک��ه تم��امی

مردم ایران در آن از حق��وق اولی��ه انس��انی برخ��وردار باش��ند. انقالب اس��المی ب��ا این

اهداف توانست اقشار مختلف جامعه را به صحنه مبارزه با رژیم کشانده و همه مردم

را هم��راه نمای��د. از این رو، انقالب اس��المی را بی تردی��د می ت��وان بزرگ ت��رین انقالب

مردمی عصر حاضر نامید.

انتخاب مستقیم یا غیرمستقیم مس��ئولین نظ��ام سیاس��ی ب��ه عن��وان یکی از مهم ت��رین

معیارهای حاکمیت مردم م��ورد توج��ه ق��رار گرفت��ه اس��ت. مس��ئولین نظ��ام جمه��وری

6

اسالمی از همان ابتدای امر از طریق انتخ��اب م��ردمی روی ک��ار آم��ده و این رون��د در

طی سه دهه از عمر این ش��جره طیب��ه ادام��ه یافت��ه اس��ت و تقریب��اً ه��ر س��ال ش��اهد

برگزاری انتخابات و حضور با ش��کوه م��ردم در آن ب��وده ایم. در این می��ان هم��ه ارک��ان

نظام به طور مستقیم یا غیرمستقیم از طریق رأی ملت برگزی��ده ش��ده اند و جایگ��اهی

نیست که مردم در قدرت یابی آن نقشی نداشته و از دایره نظ��ارت و کن��ترل م��ردمی

خارج مانده باشد. از این جهت نظام جمهوری اسالمی را می ت��وان در ب��االترین س��طح

نظام های انتخابی جهان قرار داد. رهبر معظم انقالب اس��المی ب��ه این حقیقت اش��اره

دارند: »نظام جمهوری اسالمی به معنای حقیقی کلمه، نظ��ام مردم س��االر و متکی ب��ه

مردم است. شما ببینید هر سالی تقریباً یک انتخابات. کشوری با شصت، هفتاد میلیون

جمعیت، هر سال یک انتخابات در همه شئون، از رهبری نظام گرفته تا رئیس جمهور،

تا نمایندگان و تا شوراها. مردم اینها را انتخاب می کنند و اینها با انتخاب مردم س��رِکار

می آیند«. انتخابات در ایران ویژگی های خاص و منحصر ب��ه ف��ردی ن��یز دارد، به ط��وری

که انتخابات در ایران معنایی بیش از انتخاب شدن و انتخاب کردن دارد. ب�رخی از این

ویژگی ها عبارت است از:

- در جمهوری اسالمی ای��ران ب��ه دلی��ل ویژگی ه��ا و ش��رایط منحص��ر ب��ه ف��رد انقالب1

اسالمی و دشمنی و خصومت ذاتی قدرت های اس��تکباری، در پس مش��ارکت سیاس��ی

مردم به طور کامالً آگاهانه، همواره این هدف دنبال می شد که توطئه ها و دش��منی های

غرب به ویژه با سردمداری امریکا را در پرتو برگزاری انتخابات خنثی سازند. بنابراین

پی��ام انتخاب��ات در ای��ران نش��انه ای از مش��ارکت سیاس��ی م��ردم و کارآم��دی الگ��وی

مردم ساالری دینی است که بر کاهش تهدیدات خارجی مؤثر است.

- دش��منان انقالب اس��المی ب��ه عن��وان بخش��ی از راه��برد فروپاش��ی از درون، تالش2

می کنند به عنوان یک فرصت بر انتخابات ایران تأثیر بگذارند و آن را به چالش کش��ند.

7

نمونه ای از آن است.1388تجربه انتخابات

- انتخابات در ایران نمایش حضور مردم در عرصه های مختلف کشور است و اعتماد3

ملی، انسجام و عالیق مردم به نظام را در داخل کشور به نمایش می گذارد. بن��ابراین

برای پیشبرد اهداف نظام انتخابات پشتوانه ای جدی است.

- برگ��زاری انتخاب��ات متع��دد، انتخ��اب آح��اد مس��ئوالن نظ��ام ب��ه ط��ور مس��تقیم ی��ا4

غیرمستقیم از طری�ق انتخاب�ات و تقریب�اً به ط��ور متوس�ط ه�ر س�ال ی�ک انتخاب�ات در

جمهوری اسالمی، سومین ویژگی انتخابات در ایران است.

- دسته بندی های سیاسی از یک س��و و تعمی��ق نی��افتن تحزب گ��رایی ص��حیح از س��وی5

دیگر، باعث ایجاد مخاطرات و چالش های زیادی برای کشور و مردم به ویژه هم زمان

با برگزاری انتخابات شده است.

- به جرئت می ت�وان گفت م�ردم ای�ران احس�اس مثبت و بس�یار خ�وبی از برگ�زاری6

انتخاب��ات دارن��د و ت��اکنون فعاالن��ه در سرنوش��ت کش��ور مش��ارکت داش��ته و یکی از

مهم ترین و جدی ترین عرصه مشارکت سیاسی خود را انتخابات می دانند.

اهمیت،‌وظایف‌و‌اختیارات‌مجلس‌شورای‌اسالمی‌

اس��تنظام جمهوری اسالمی ایران در قوه مقننهمجلس شورای اسالمی رکن اصلی

ش��ورایکه از نمایندگان منتخب مردم تش��کیل ش��ده و مص��وبات آن در ص��ورت تأیی��د

قانون58)اصل ابالغ خواهد شد قوه قضائیه و قوه مجریه ایران برای اجرا به نگهبان

در میان انواع انتخاباتی که در جمهوری اسالمی ایران برگ��زار ش��ده اس��ت، اساسی(.

یکی از مهم ترین عرصه های مشارکت سیاسی مردم ای��ران انتخاب��ات مجلس ش��ورای

اسالمی است. بی تردید این انتخابات یکی از مهم ت��رین فعالیت ه��ا در عرص��ه سیاس��ی

کشور است که تأثیرات آن در حوزه های مختلف ف��رهنگی، سیاس��ی و اقتص��ادی قاب��ل

8

بررس���ی و دقت نظ���ر اس���ت. به ط���ور کلی این اهمیت و تأثیرگ���ذاری را از دو جهت

می توان بررسی کرد.

الف( نفس برگ��زاری انتخاب��ات ب��ا آث��ار چش��مگیر آن در مش��ارکت سیاس��ی و نم��ایش

مردم ساالری؛ و

نماینده برای مهم ترین جایگاه قانون گذاری برای م�دت چه�ار300ب( انتخاب بیش از

سال.

براساس اصول قانون اساسی مهم ترین وظایف و اختیارات مجلس ش��ورای اس��المی

عبارت است از:

(. 72 و71- وضع، شرح و تفسیر قوانین عادی در عموم مسائل کشور )اصول 1

.(76)اصل - حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور 2

اصل- تصویب عهدنامه ها، مقاوله نامه ه��ا، قرارداده��ا و موافقت نامهه��ای بین المللی )3

77.)

- تصویب گ��رفتن و دادن وام ی��ا کمک ه��ای ب��دون ع��وض داخلی و خ��ارجی از ط��رف4

(.80)اصل دولت

(.82)اصل - تصویب استخدام کارشناسان خارجی در موارد ضرورت 5

(.86)اصل - حق سؤال از رئیس جمهور و وزیران 6

(.89اصل هیئت وزیران یا هر یک از وزیران )استیضاح- 7

(.85اصل )- رأی اعتماد به وزیران پیشنهادی دولت 8

(.89اصل - استیضاح و رأی به عدم کفایت رئیس جمهور )9

(.90اصل - مرجع رسیدگی به شکایات مردم از سایر قوا ) 10

انتخابات‌بستر‌اصلی‌انقالب‌های‌رنگی

9

یاد1ثقل زمانی دگرگونی و تغییر ساختارهای سیاسی که از آن با نام انقالب های رنگی

می شود، در دورة انتخابات است. انقالب های رنگی، یکی از شيوه هاي براندازي نرم و

از مص��ادیق فروپاش��ی از درون اس��ت. انقالب ه��اي رنگي و مخملي در جوام��ع پس��ا

كمونيستي در اروپاي مركزي، شرقي و آسياي مركزي اتفاق افتاد و واجد ویژگی ه��ای

مش��ترک در عل��ل و ش��کل تح��ول اس��ت؛ هم��ه آنه��ا ب��دون اس��تفاده از ابزاره��ای

خشونت آمیز و طی راهپیمایی خیابانی و با مانور جمعی��تی ب��ه پ��یروزی رس��یده اند. این

هم زم��ان ب��ا انتخاب��اتلیبرالیسمخواهی و دمکراسیتحرکات با ش��عارهایی مبت��نی ب��ر

انج��ام گرفته ان��د. ط��راحی و م��دیریت پش��ت ص��حنه انقالب ه��ای رنگی، ب��ر عه��ده

س��رویس های جاسوس��ی، رس��انه ها و س��فارتخانه های غ��ربی ب��وده اس��ت و در نه��ایت

تمرکز اصلی در انجام انقالب های رنگین انتخابات می باشد ب��دین ص��ورت ک��ه ب��ا اعالم

تقلب در انتخابات از سوی مخالفان دو هدف عمدة ابطال انتخابات و برگ��زاری مج��دد

(. در انقالب ه��ای رنگین1388آن، با ناظرین بین المللی پیگیری می شود )نک، ن��ائینی،

اعتراضات خیابانی بدون خشونت، اغتشاشات عمومی همراه با خشونت کنترل شده،

اعتصابات قشری گسترده )کارگری، کارمندی و ...( و تحص��ن عم��ومی و بلندم��دت ب��ا

پوش��ش گس��ترده رس��انه ای به وی��ژه در مج��اورت مراک��ز حس��اس و حی��اتی پایتخت ه��ا

روش های عمده اعتراضی مورد توجه شورشگران است. وی��ژگی و اق��دامات مح��وری

در انقالب های رنگی عبارت است از:

- غربي بودن انقالب های رنگی: كساني كه در انقالب ه��ای رنگین نقش داش��ته ی��ا در1

تجمعات و حرکت های اعتراضی و خشونت آمیز شركت كرده اند، خواسته هاي سیاسی،

اجتماعي و فرهنگِي هم سو با استاندارد هاي غرب داشته و م��ورد حم��ایت غ��رب ق��رار

داش��ته اند. انقالب ه��اي رنگين در واق��ع ب��ا الگ��وبرداري از لي��برال دمكراس��ي پيگ��يري

مي شوند. 1 velvet revolution

10

- رسانه اي بودن انقالب های رنگی: بدون حض��ور رس��انه ها وق��وع چ��نين انقالب ه��ايي2

امكان پذير نيست و فعاليت ه��اي رس��انه اي در اين عرص��ه ن��يز از طري��ق نظرس��ازي و

نظرسنجي و توليد خوراك براي كساني كه براندازي نرم را پيگ��يري مي كنن��د، ص��ورت

مي گيرد.

- دو قطبي كردن جامعه مورد هدف: رسانه هاي غ��ربي در آس��تانه ه��ر انقالب رنگين3

تالش مي كنن��د جري��ان ح��اكم را ب��ه عن��وان جري��ان س��نتي، متحج��ر و ناكارآم��د و غ��ير

دمكراتي��ك و در مقاب��ل آن جري��ان غرب گ��را را جري��اني م��درن، كارآم��د، دمك��راتيك ،

اصالح طلب و متعلق به توده ها معرفي كنند.

- تمرکز و توجه به موضوع انتخابات: جريان معتقد به انقالب رنگين هميش��ه خ��ود را4

پیش از انتخابات، پيروز انتخابات معرفي مي كند و تأكيد هم مي كند كه هر چ��ه غ��ير از

پيروزي اين جريان رخ دهد، نشانگر بروز تقلب است و رسانه هاي غربي هم با حمايت

از جريان یاد شده تالش مي كنند نظريه فوق را به مثابة واقعيت به مردم القا و ادراک

مردم و نخبگان را مدیریت کنند. اگر در جري��ان انتخاب��ات ط��رف م��دعِي پ��يروزي رأي

ني��اورد، جري��ان ره��بري انقالب رنگين، ش��ايعه تقلب را مط��رح مي كن��د و در چ��نين

شرايطي ب��ه م��انور جمعیت و لشکرکش��ی خیاب��انی، برگ��زاري تجمع��ات غيرق��انوني و

نافرم��اني م��دني، تمس��ك مي جوي��د. در واق��ع تجمع��ات غيرق��انوني اس��اس و س��تون

انقالب هاي رنگين هستند. آنچه براي طراحان و عامالن انقالب هاي رنگين اهميت دارد،

اين است كه تجمعات پوشش رسانه اي داشته باشند تا به ح��الت "بهمن" درآين��د و ب��ر

اين باورند كه رشد فزايندة تجمعات غيرقانوني باعث افزايش پوشش خبري آنها شده

و پوش��ش خ��بري بيش��تر م��وجب مي ش��ود، تجمع��ات گس��ترده تر ش��وند و اين ح��ركت

همين طور رشد مي كند و از آنجا كه به طور معمول برپاكننده و هدايت گر تجمع��ات ي��ك

فرد است، خبرها به صورت يكجانبه به نفع او منتشر و ط��رف مقاب��ل ب��ايكوت خ��بري

11

مي شود.

- حمايت از كانديداي جناح غرب گرا توسط رسانه هاي غ��ربي: در تم��امی انقالب ه��ای5

رنگی رسانه ها جريان غرب گرا را پیش از انتخابات، به عن��وان پ��يروز قطعي انتخاب��ات

مع��رفي كرده ان��د و پس از انتخاب��ات هم ك��ه جري��ان غرب گ��را و كاندي��داي اين جري��ان

نتوانست پيروز شود، بدون توجه به تذكرات مراجع ق��انوني اق��دام ب��ه پوش��ش خ��بري

تجمعات غيرقانوني می كند و تجمعات را اعتراضات به حقي ك��ه مي توان��د ب��ه جنبش��ي

مدني تبديل شود و نظام را براي ابطال انتخابات تحت فش��ار ق��رار ده��د، می دان�د. ب�ا

بهره گیری از توضیحات باال فرایند انقالب های رنگی عبارت است از:

- ایجاد ائتالف گسترده بین مخالفان با هدف ایجاد تغییر در کش��ور م��ورد ه��دف پیش1

از انتخابات.

- گسس��ت بین باوره��ای ذه��نی و ش��ناختی م��ردم از ح��اکمیت ب��ا متهم ک��ردن نظ��ام2

موجود به فساد سیاسی، ناکارآمدی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی و ب��ا تک��رار تقلب از

پیش از انتخابات.

- مانور و رویارویی جمعیتی بعد یا حین انتخابات با بهانه های مختلف از جمل��ه جش��ن3

پیروزی یا اعتراض به نتایج انتخابات با بهره گیری از هیجانات اجتماعی.

- ایجاد انفعال و ناکارآمدسازی توان نیروهای امنیتی با قفل ش��دن ک��ارکرد نهاده��ای4

امنیتی در کشور به ویژه در مواجهه با مانور جمعیتی و لشکرکشی خیابانی.

- تسخیر مراکز حساس و جابه جایی در قدرت. 5

اس��ت1نظريه پرداز اصلي انقالب رنگی و یا تغییر به روش غ��یر خش��نونت، جين ش��ارپ

که برخی او را "کالوزویتس مب��ارزات ب��دون خش��نونت" می خوانن��د. او دك��تر فلس��فه و

استاد علوم سياسي چن��دين دانش��گاه امريكاس��ت و انديش��كدة آل��برت اينش��تين را ب��ا ه��دف

گسترش تحقیق، مطالعه و آموزش در زمینه راهبرده��ای مب��ارزات ب��دون خش��نونت بن��ا1 Gene Sharp

12

نهاده است. وی از اواسط قرن بيس��تم نظري��ة خ��ود را تب��يين و بس��ط داده و ت��اکنون

سیزده کتاب به صورت آموزشی و با زبان ساده و با نگارش��ی ک��ه در اک��ثر فرهنگ ه��ا

از"قابل فهم است، نوشته و منتشر کرده است. معروف ترين كت��اب وي تحت عن��وان

اس��ت. اين كت�اب ك��ه خالص��ه اي از مب��اني نظ��ري و بيش��تر ب�ا 1"ديكتاتوري ت��ا دمكراسي

رويكردي عملي، آموزه هاي كودتاي نرم را بيان مي كن��د توس��ط مؤسس��ه آل��برت انیش��تين

در رژيم هاي به زعم آنه��ا ديكت��اتوري، ب��ه"مبارزان راه دمكراسي"به منظور استفادة

زبان هاي مختلف از جمله در سال های اخیر به زبان فارسي ترجمه شده اس��ت. اين كت��اب

198 فصل و يك پيوست مي باش��د. در پيوس��ت كت��اب، 10 صفحه و شامل 70حدود

اقدام عملي پيشنهادي براي سرنگوني يك نظ��ام سیاس��ی ب��ه روش بران��دازی ن��رم،

شماره گذاري شده است. در آموزه های او انتخابات، رویدادی اس��ت ک��ه می ت��وان ب��ا زی��ر

سؤال بردن سالمت و نح��وه م��دیریت آن نظام ه��ای سیاس��ی م��ورد ه��دف را ب��ه چ��الش

کشید.

اس��ت. ه�دفجرج س��وروس متعلق به 3بنیاد جامعه باز با نام اصلی 2بنیاد سوروس

جامعه ب��ازمؤسسه، آن طور که خود عنوان می کند ایجاد و حفظ ساختارها و نهادهای

، ه��دف اص��لی ایج��اد اینانقالب ه��ای رنگیاست، ولی ب��ه خ��اطر دس��ت داش��تن این مؤسس��ه در

مؤسسه را براندازی نرم و خاموش در کشورهای مختلف می دانن��د. س��وروس در بیش

،اوک��راین، ازبکس��تان، ارمنس��تان، آذربایج��ان کش��ور جه��ان از جمل��ه جمهوری ه��ای ۳۰از

دارای نماین��دگی هایمول��داوی و قزاقس��تان، قرقیزس��تان، گرجستان، روسیه، تاجیکستان

فعال است. بنیاد سوروس در پوشش مراکز مطالعاتی در کشورهای مختلف با ارزیابی

مخالفان دولت موجود و حمایت از رسانه های مخالف دولت، زمینه را برای انقالبی آرام و ب��ه

1 From Dictatorship to Democracy 2 Soros Foundation

3 Open Society Institute OSI13

شکست کشاندن دولت یا حکومت با بهره گیری از فرصت های انتخاباتی فراهم نم��وده

ب��ا ص��رف بیس�ت میلی��ون دالر ب��ه حم��ایت از مخ��الفینگرجس��تان است. این بنیاد، در

، در این کشور ازتاجیکستان برخاست. همچنین با هدف براندازی حکومت 1شوارد نادزه

و ب��رخی رادیوه��ای خصوص��ی حم��ایت م��الی"اودامو اوالم"، "ارورود"، "روزنو"روزنامه های

کرد.

ساموئل هانتینگتون نظریه پرداز یهودی امریکایی و مسئول هماهنگ کنندة "بنی��اد ط��رح

، یک س��ال پس از فروپاش��ِی اتح��اد1992امنیتی شورای امنیت ملی امریکا" در س��ال

جماهیر شوروی، کتابی تحت عنوان "موج سوم دمکراسی" منتشر کرد. او با رهی��افت

تجویزی، فرایند "دمکراسی شدن" یا "استحاله سیاسی" در رژیم ه��ای غ��یر دمکراتی��ک

را آموزش می دهد. در ی��ک تقس��یم بندی نظام ه��ای سیاس��ی را ب��ه نظام ه��اي سياس��ي

ليبرال "اقت��دارگرا" و غيرلي��برال "دمکراتی��ک" تقس��یم می کن��د. او الزم��ه تغي��ير ش��كل

حكومت هاي غيرليبرال را وجود يك گروه قدرتمند هوا خواه لیبرالیس��م در درون نظ��ام

مورد هدف می داند، با دو شرط: نخست بتوان�د از طري�ق ش�يوه هاي ق�انوني همچ��ون

انتخابات به قدرت برسد؛ دوم بتواند استحالة سياسي و پروژه ليبرال��يزه ك��ردن نظ��ام

را به نتیج��ه برس�اند. او جمه�وری اس��المی ای��ران را حکوم�تی غیرلی��برال و اقت��دارگرا

معرفی می کند و دستورالعملی را خطاب به "هواخواه�ان لیبرالیس�م در ای�ران" ب�رای

براندازی آن ارائه می دهد.

به دست گرفتن قدرت توسط هواخواه��ان لیبرالیس��م این توان��ایی را می بخش��د ک��ه ب��ا

به کارگیری نرم افزار اص�الحات، پ�روژه اس��تحاله از درون و تغی�یر ح�اکمیت را ب�ه ف�از

رس��می و ق��انونی منتق��ل کنن��د. این مرحل��ه مس��تلزم ورود اص��الح طلبان امریک��ایی و

هواخواهان لیبرالیسم به مراکز اجرایی و قانونگ��ذاری اس��ت. ه��انتینگتون ب��ا تأکی��د ب��ر

1 Shevardnadze14

موضوع کسب قدرت در دکترین استحاله از درون می نویسد: »اصالح طلبان دمکراتیک

نه تنها الزم است در درون رژیم اقتدارگرا وجود داش��ته باش��ند بلک��ه بای��د در آن رژیم

ص��احب ق��درت هم باش��ند«. یکی از راه ه��ای کس��ب ق��درت بهره گ��یری از فراین��دهای

انتخاباتی است. هانتینگتون در بارة اهمیت انتخابات در تسریع پروژه استحاله از درون

و تغییر حاکمیت می نویسد: »انتخابات راهی است که دمکراسی در پیش دارد، ام��ا در

موج سوم طریقی برای تضعیف و پایان دادن به رژیم های اقتدارگراست. انتخابات هم

گردونه دمکراسی شدن است و هم هدف آن«.

انقالب‌رنگی؛‌گزینه‌تغییر‌رژیم‌در‌‌ایران

از نظریه پردازان مؤسسه امریکایی "این��تر پرای��ز" می گوی��د: »ی��ک غ��رب"مایکل لدین"

متحد می تواند آن کاری را با ایران انج��ام ده��د ک��ه قبالً ب��رای اوک��راین در انقالب رنگی

انجام داده است. همان انقالبی ک��ه پیش از این در گرجس��تان تحت عن��وان انقالب گ��ل

سرخ به راه انداختیم و همان اقدام به رفران��دوم ک��ه ب��ر علی��ه چ��اوز در ون��زوئال انج��ام

دادیم و پیش از آن در هائیتی و باز هم پیش تر در نیکاراگوا و ش��یلی انج��ام داده ب��ودیم،

انجام خواهیم داد«. مایکل ل��دین ب��ه ص��راحت می گوی��د: »انقالب رنگی و رفران��دوم در

ایران قرار است به همان اهداف و نتایجی منجر ش��ود ک��ه کودت��ای خ��ونین پینوش��ه ب��ر

و ن��برد مس��لحانه و وحش��یانه1973علیه حکومت مردمی سالوادور آلن��ده در س��پتامبر

باندهای سیاه کنترا م�ورد حم�ایت امریک�ا ب�ر علی�ه حک�ومت انقالبی�ون ساندینیس�ت در

نیکاراگوا در همان جهت سازماندهی شده بود و این قابل توجه تمام کس�انی اس�ت ک�ه

می خواهن����د معن����ای واقعی و ص����ریح و س����اده واژه ه����ایی نظ����یر دمکراس����ی و

(.1388دمکراسی خواهی و دمکراتیزاسیون را درک کنند« )خ��برگزاری ف��ارس، م��رداد

به زبان دیگر وزیر دفاع امریکا "لئون پانت��ا" اخ��یراً اعالم می دارد حم��ایت از فتن��ه س��بز

راهبرد اصلی امریکا علیه ایران است: »به نظر می رسد دیر یا زود انقالبی در ایران ب��ه

15

وقوع بپیوندد، امریکا باید هر گام الزم را برای حمایت از جنبش سبز بردارد. جنبشی که

بی��ل کریس��تول یکی از(.�� 1390خواه��ان تغی��یر و اص��الح اس��ت« )هم��ان، ش��هریور

نومحافظه کاران امریکا با رد امکان حمله نظامی امریکا به ایران اعالم نم��وده: »ب��وش

امروز به این مسئله )حمله نظامی( فکر نمی کن��د، م��ا امی��دوار هس��تیم ک��ه بت��وانیم این

خ��رداد22جنگ را به راه های سیاسی و دیپلماتیک هدایت کنیم« )س��ایت ای��ران ام��روز،

، روزنامه "ديلي تلگراف"، چ��اپ لن��دن گ��زارش ك��رد:2007در ماه مي سال (.�� 1382

»جان بولتون فاش كرد كه حمله نظامي امريكا به ايران گزينه آخري اس��ت ك��ه پس از

شكس�ت تحريم ه�اي اقتص�ادي و تالش ب�راي برپ�ایی ي�ك انقالب رنگی در اي�ران وج�ود

دارد«.

بهره گیری از رویدادهای اجتماعی و سیاسی در داخل ایران و امنیتی نم��ودن آنه��ا یکی

از راهبردهای اصلی دولت ه��ای غ��ربی ب��ه وی��ژه س��رویس های جاسوس��ی، رس��انه ها و

مراک��ز و کانون ه��ای تفک��ر آنهاس��ت. ب��رخی از روی��دادهای اجتم��اعی مانن��د مس��ابقات

ورزشی بین تیم های اصلی کشور به ویژه با گرایش ه�ای ق�ومی و منطقه ای، ظ�رفیت

این را دارد که فضای رقابتِی تند و هیجانی را، به چالشی امنیتی تبدیل کن��د. ب��رخی از

مناسبت ها و رویدادهای تاریخی و فرهنگی یا ناکارآم��دی های نظ��ام و آس��یب پذیری های

داخلی در حوزه های اجتماعی در صورتی که درست مدیریت و اطالع رسانی به جامع��ه

نشود، فرصت هایی را برای رسانه های غربی و اپوزسیون با هدف تولید چالش امنی��تی

فراهم خواهد کرد. انتخابات یکی از مهم ترین روی��دادهای اجتم��اعی و سیاس��ی کش��ور

اس��ت. در ص��ورتی ک��ه م��دیریت و س��المت آن توس��ط نخبگ��ان، رس��انه ها، گروه ه��ا،

جریانات درون نظام از پیش مورد سؤل قرار گ��یرد، فرص��ت هایی را ب��رای دولت ه��ای

معارض نظام، رس��انه های غ��ربی و اپوزس��یون ب��ا ه��دف تولی��د چ��الش امنی��تی ف��راهم

ص��فحه5000خواهد کرد. یکی از مراک��ز تحقیق�اتی در کش�ور معتق�د اس��ت، بیش از

16

مطلب در مراکز امنیتی و تحقیقاتی "قرارگاه ه��ای جن��گ ن��رم دش��من" تئ��وریزه ش��ده

برای چگونگی تأثیرگذاری بر انتخابات ایران وجود دارد. تجربه بران��دازی ن��رم در بیش

در انتخابات دهم ریاست جمه��وری1388 کشور توسط غرب، تجربه فتنه سال 30از

در ایران و بررسی اسناد موجود، جای هیچگونه تردیدی را باقی نمی گذارد ک��ه یکی از

راهبردهای اصلی غربی ها به ویژه امریکایی ها در مورد ایران تأثیرگذاری ب��ر انتخاب��ات

ایران و امنیتی کردن آن است.

از توضیحات یاد ش�ده به دس��ت می آی�د ک�ه ايج��اد انقالب مخملين و رنگي در اي�ران از

طريق نافرماني مدني بخشي از راهبرد امريكا براي تغيير س��اختار جمه��وري اس��المي

ايران از درون مي باشد كه تاكنون بارها ط��راحي ش��ده ام��ا در ه��ر ن��وبت ب��ا شكس��ت

و حادث�ة ك�وي1378مواج�ه ش��ده اس�ت. پيش�ينه انقالب مخملي در اي�ران ب�ه س�ال

تک��رار ش��د ک��ه ب��ا1388دانشگاه ب��از مي گ��ردد و ش��کل تکوین یافت��ة آن در انتخاب��ات

شکست روبه رو گشت. انقالب مخملي عنوان یکی از گزینه های تئوریزه ش��ده توس��ط

مرک��ز"یکی از برجسته ترین اتاق های فکر و مراک�ز تحقیق�اتی و امنی��تی امریک��ا یع�نی

اس��ت. این س��ند ش��ش م��اه پیش از روی ک��ار"بروکینگز" وابسته به مؤسسه "سابان

آمدن اوباما منتشر شد و با بررسی محاسن و معایب نُه گزین��ه در ب�ارة ای��ران، گزین��ه

انقالب رنگی را مناسب ترين راه براي تغيير حكومت معرفی و از دولتمردان امریکایی

می خواه��د حم��ايت گس��ترده از انقالب مخملي در اي��ران به عم��ل آورن��د. مهم ت��رین

بخش های این سند عبارتست از:

- گزين��ة انقالب رنگی مناس��ب ترین راه ب��رای تغی��یر رژیم ای��ران و به��ترين راه ح��ل

مشكالت امريكا با ايران است كه كم ترين هزينه را در بر دارد.

- هدف اصلي اين گزينه، براندازي حكومت ايران، و ايجاد حكومتي است كه بيش��ترين

همراهي را با منافع امريكا داشته باشد.

17

- تعامل با اپوزيسيون داخلي جمهوري اسالمي، برگ برنده اي در دست امريكاست كه

از طريق آن به ايران فشار وارد ساخته و رفتار حكومت ايران را تغيير دهد.

- انقالب مخملي نيازمند وجود رهبران محلي در صحنه است، بنابراین چارچوب زماني

آن منوط به شرايط حادث ش��ده و پي��دايش اين ره��بران محلي، در آن ش��رايط خ��اص

است كه ممكن است در چند هفته يا چند سال پديد آيد.

- اينكه چگونه مي توان جرقه اي زد تا انقالب مخملي صورت گ��يرد، هن��وز مبهم اس��ت،

زيرا انقالب هاي مخملي بسيار پيچيده اند.

- گفته مي شود كه مخالفان جمهوري اسالمي، عالقه من��د ب��ه امريك��ا هس��تند، بن��ابراین

مي توانند انقالبي را رقم زنند كه به منافع امريكا كمك كند.

- امريكا بايد چند نقش متفاوت را در تحقق انقالب مخملي در ايران ايفا كند، از جمله

واگذاري كمك هاي مالي و حمايت از رهبران محلي انقالب مخملي.

- امريكا از طريق رسانه هايي كه تحت حمايت او هستند مانند ص��دای امریک��ا و رادي��و

فردا، بايد افراد منتقد كم تر شناخته شده را به جامعة ايران معرفي كند.

- امريكا بايد اپوزيسيون ايراني و رهبران محلي اپوزيسيون را پيدا و حمايت كند.

- بايد دستگاه هاي امني��تي اي��ران ك��ه توانمن��دي خ��ود را اثب��ات كرده ان��د، در مقابل��ه ب��ا

انقالب مخملي، نخواهند يا نتوانند برخورد كنند.

- از الزامات جدي انقالب مخملي، نيازمندي به اطالعات بي نظ��ير و دقي��ق و همچ��نين

پول قابل توجه است.

- امريكا بايد از ره��براني در انقالب مخملي حم��ايت كن��د ك��ه توانمن��د باش��ند و توس��ط

دستگاه امنيتي ايران خريداري نشوند.

- متأسفانه ما )امريكا( در ايران سفارتخانه نداريم. جامع��ة اطالع��اتي امريك��ا )ش��امل

سازمان اطالعاتي( بايد براي كسب اطالعات از درون ايران به جس��ت وجوي خ��ود16

18

شتاب دهد.

- براي تحقق ي��ك انقالب مخملي، حك��ومت اي��ران باي��د ارادة خ��ود را ب��راي برخ��ورد و

سركوب انتظامي آن از دست بدهد.

- اگ�ر تجمع��اتي در اي��ران ص�ورت گ�يرد و ارتش و س��پاه پاس��داران و بس��يج و پليس،

آنگونه تضعيف نشده باشند كه كنار بنشينند، در آن صورت امريك��ا باي��د ب��راي مداخل��ة

نظامي و دفاع از آن تجمع كننده ها آماده شود.

- تغيير حكومت از درون كم ترين هزينه و بيشترين فاي��ده را دارد. اگ��ر انقالب مخملي

موفق شود، امريك�ا يكي از دش��منان اص�لي خ�ود را از س�ر راه برداش�ته و هزين��ة آن

بسيار ارزان تر از يك تهاجم تمام عيار بوده است.

- حتي اگر تحقق انقالب مخملي امكان پذير نباشد، اما حمايت از كساني ك��ه ب��ه چ��نين

اقدامي دست مي زنند از سوي امريكا، مي تواند موجب تضعيف حكومت ايران و تغيير

رفتار آن شود.

چالش‌های‌امنیتی‌انتخابات‌پیشین

ریاس��ت جمه��وری1388 خ��رداد 22به باور بسیاری از تحلیل گران سیاسی، انتخابات

85 ایران، انتخاباتی شگفت انگیز، کم نظیر و پراهمیت بود؛ چه، در آن انتخاب��ات ح��دود

درص��د از ایرانی��ان ب��ا رفتن ب��ه پ��ای ص��ندوق های رأی در آغ��از چه��ارمین ده��ه انقالب

، دگرب��اره مقب��ول و م��ردمی ب��ودن1358 فروردین س��ال 12خویش، همانند انتخابات

22نظام جمهوری اسالمی ایران را به نمایش گذاشتند. ش��گفت انگیز ب��ودن انتخاب��ات

خرداد به ویژه از آن رو بود که س��ه ده��ه پس از وق��وع انقالب اس��المی اغلب ایرانی��ان

داخل و خارج کشور، اعم از هر قشر و مذهب و گروه و قوم و دسته ای، نشان دادن��د

که گذشت زمان و فزونی فاصله زمانی از وقوع انقالب اس��المی و از برگ��زاری اولین

19

همه پرسی نظام در سی سال پیش، نه تنها آنها را از شرکت در کنش ه��ای سیاس��ی و

انتخاباتی خسته ننموده است، بلکه تمایل و رغبت آنان را برای انجام چنین کنش ه��ایی

مضاعف ساخته است. نی��ازی ب��ه حجت نیس��ت ک��ه چ��نین کنش��ی از نظ��ر بس��یاری از

اجتم��اعی، می توان��د مش��روعیت و مقب��ولیت –جامعه شناسان و تحلیل گ��ران سیاس��ی

نظام سیاسی حاکم را دو چندان سازد؛ چه، اغلب شهروندان جامعه، بدون هیچ فش��ار

و اجباری و از سر رغبت و اشتیاق، بر اساس موازین و قوانین جامع��ه و در چ��ارچوب

اصول بنیادین نظام، به کاندیداهایی رأی داده اند که از سوی یکی از نهادهای نظ��ارتی،

یعنی شورای نگهبان قانون اساسی، تأیید ص��الحیت ش��ده بودن��د. ب��ه تعب��یر روش��ن تر،

مردم با رفتار انتخاباتی خویش افزون بر رأی دادن به نامزد م��ورد عالق��ه خ��ویش، ب��ه

نظام جمهوری اسالمی نیز رأی آری داده و دگر باره اعتماد و عالقه من��دی خ��ود را ب��ه

آن نش��ان دادن��د. عالوه ب��ر این، در آغ��از ده��ه چه��ارم انقالب، ملت ای��ران ب��ا حض��ور

مث��ال زدنی و ح��داکثری خ��ود در انتخاب��ات ریاس��ت جمه��وری، نمایش��ی بی نظ��یر از

مردم ساالری دینی و مشارکت عمومی در تعیین سرنوشت کشور را در منظر جهانیان

به نمایش گذاشت و در مقایسه ب��ا انتخاب��ات ریاس��ت جمه��وری در کش��ورهای م��دعی

درص��د از ح��ائزین ش��رایط رأی50 ت��ا 35دمکراسی که تنها موفق به جلب مشارکت

درصدی مشارکت در انتخابات را به نام خود ثبت کند. 85می شوند، موفق شد آمار

خرداد، با اعتراض به نتیجه انتخابات، توس��ط22بالفاصله پس از اعالم نتایج انتخابات

برخی از کاندیداها و احزاب سیاسی شکس�ت خورده در انتخاب�ات، ب�رخی از ش��هرهای

ایران به ویژه شهر تهران دس��تخوش وق��وع ناآرامی ه��ا و اعتراض��ات ش��د. گس��تردگی

عملی��ات روانی و حجم فراگ��یر فعالیت ه��ای رس��انه ای غ��رب علی��ه نظ��ام جمه��وری

اسالمی، دستگاه ها و نهادهای مسئول و نیروهای امنیتی و انتظ��امی درگ��یر ح��وادث را

ش��اهد ب��ودیم. مجم��وع این رخ��دادها م��وجب ش��د، ت��ا گروه ه��ا، نهاده��ا، رس��انه ها و

20

22کارشناس��ان مختل��ف از ح��وادث و رخ��داد های دو م��اه پس از برگ��زاری انتخاب��ات

، ب��ا اس��امی مختلفی نظ�یر بح��ران، جنبش اجتم��اعی، انقالب ی��ا کودت��ای1388خرداد

مخملی، تهدید نرم، آشوب های شهری، اغتشاشات گسترده، فتنه، نارضایتی عم��ومی،

جنبش سبز، نافرمانی مدنی و... یاد کنند. برخی تحلیل گ��ران غ��ربی پ��ا را از آن فرات��ر

نه��اده و کنش ه��ای اعتراض آم��یز دو م��اه پس از انتخاب��ات ریاس��ت جمه��وری دهم را

بزرگ ترین چالش داخلی جمهوری اسالمی در سه دهه گذشته، ارزیابی نمودن��د )فری��د

(. این تحلیل گ���ران م���دعی ش���دند ک���ه2009 و توم���اس فری���دمن، 2009زکری���ا،

»اعتراضات گسترده پس از برگزاری انتخابات، مشروعیت سیاسی جمهوری اس��المی

را در دنیا و مقبولیت آن را در نزد افکار عمومی داخلی، با چالش جدی روبه رو ساخته

است«. صرف نظر از ادعاهای تحلیل گران، این واقعیت را نمی توان نادیده گ��رفت ک��ه

اقدامات طرح ریزی شدة غرب برای تأثیرگذاری ب��ر انتخاب��ات دهم ریاس��ت جمه��وری،

خ��رداد،22کنش های اعتراض آمیز و رفتار برخی از نخبگان سیاس��ی پس از انتخاب��ات

هزینه های سیاسی، اجتماعی و معنوی زی��ادی را ب��ر جمه��وری اس��المی و نهاده��ای آن

تحمیل کرد. که بحمدالله با مواضع و تدابیر هوشمندانه و مدبرانه مقام معظم ره��بری

دی9و بصیرت و حضور به لحظه مردم ایران به ویژه در حماس��ه مان��دگار و ت��اریخی

خنثی گردید. 1388

در هر صورت، انتخابات دهم ریاست جمه��وری و رخ��دادهای پس از آن نش��ان داد ک��ه

انتخابات در ایران می تواند ب�ه تعب�یر مق�ام معظم ره�بری ک�ه ت�اکنون، پش�توانه ب�وده

توس�ط دش��منان خ�ارجی و ب�ا غفلت نخبگ�ان کش�ور ب�ه چ�الش امنی�تی تب�دیل ش��ود.

یادآوری ویژگی ها و شرایط انتخابات دهم ریاست جمهوری می تواند کمک نمای��د ت��ا ب��ا

تدبیر و هوش��مندی الزم از امنی��تی ش��دن انتخاب��ات مجلس نهم پیش��گیری گ��ردد و ب��ه

رویدادی مهم در نم��ایش مردم س��االری دی��نی و تق�ویت مؤلفه ه�ای ق��درت ن��رم نظ��ام

21

تبدیل ش��ود. به ط��ور خالص��ه ویژگی ه��ا و ش��رایط انتخاب��ات دهم ریاس��ت جمه��وری را

می توان در دو مقطع )قبل، حین و پس از انتخابات( به شرح زیر توصیف کرد:

الف( پیش از انتخابات

- شور و حال بی سابقه مردم ایران

- بروز پدیده تجمعات و مراسم خیابانی شبانه طرف��داران نامزده��ا در عین بردب��اری و

تحمل یکدیگر در مراکز استان ها به ویژه در تهران؛

- بروز تحوالت و پدیده های جدید از جمله رنگ و نماد در تبلیغات انتخاباتی؛

- نمایش ظرفیت و تحمل باالی نظام در بسترسازی برای رقابت انتخابات؛

- مناظره های زنده بین نامزدهای انتخابات ب��ه عن��وان ی��ک پدی��دۀ� بی س��ابقه در رس��انه

ملی و ایجاد شور و نشاط انتخاباتی ناشی از آن؛

- تالش فراوان برای دوقطبی شدن فض��ای انتخاب��ات و مح��دود ش��دن گزینه ه��ا ب��ه دو

گزینه اصلی؛

- اف��زایش بی س��ابقه ب��داخالقی های انتخاب��اتی و رفتاره��ای تن��د و بی منط��ق از س��وی

کاندیداها و طرفداران آنها؛

- حض��ور فع��ال و مش��ارکت بی س��ابقة فرقه ه��ا، اح��زاب مواف��ق و مخ��الف در ص��حنه

انتخابات )دعوت بی سابقه همه گروه های مخالف و تحریم کنندگان دوره های پیشین، به

شرکت مردم در انتخابات(؛

- تغییر موضع برخی از کاندیداهای انتخاباتی به سوی مواضع اپوزیسیون نظام و ایج��اد

هم گرایی در بین آنها؛

- القای برگزاری رفراندوم نسبت به کلیت نظام و گاه شعار تغییر ق��انون اساس��ی در

سایه انتخابات ریاست جمهوری؛

- متهم کردن رسانه ملی به جانبداری از کاندی��داهای خ�اص و تالش ب��رای بی اعتم�ادی

22

مردم به رسانه؛

- راه اندازی کمیته صیانت از آراء توسط ستاد یکی از کاندیداها؛

- متهم کردن نیروهای نظامی و بسیج به جانبداری از کاندیداهای خاص؛

- ایجاد شبهه درباره امانتداری مسئوالن و نهادهای قانونی برگزارکننده انتخابات؛

- ایجاد نگرانی از تقلب در انتخابات توسط برخی از خواص و کاندیداها؛

- القای تقلب گسترده در انتخابات آتی توسط برخی رسانه های خارجی؛ و

- الق��ای پ��یروزی زود هنگ��ام توس��ط طرف��داران یکی از کاندی��داها پیش از برگ��زاری

انتخابات؛

ب( حین انتخابات

- حضور بی نظیر و نصاب شکن ملت ایران در انتخابات؛

- نمایش شگفت انگیز اعتماد، وفاداری و مقبولیت نظام توسط مردم ایران؛

- اعالم پیروزی یکی از کاندیداها یک ساعت پیش از اتمام رأی گیری توسط ستاد وی؛

- انج��ام مص��احبه و فضاس��ازی تبلیغی در روز انتخاب��ات توس��ط ب��رخی از خ��واص و

کاندیداها در جهت ایجاد نگرانی از تقلب؛ و

خ��رداد( در جل��وی وزارت کش��ور پیش از اعالم23ش��ب )روز 11- اعالم تجمع ساعت

نتایج انتخابات.

ج( پس از انتخابات

- تمکین نکردن نامزدهای شکست خورده به نتایج انتخابات و آراء مردم؛

- صدور بیانیه ه��ای پی در پی و ساختارش��کن توس��ط دو نف��ر از کاندی��داها و اح��زاب و

گروهای سیاسی؛

23

- آغاز آشوب ها و حمایت های رسانه های خارجی از اغتشاشات در فرایند ایج��اد انقالب

مخملین؛

- اعالم مواضع علنی سران غرب در حم��ایت از حرکت ه��ای اعتراض��ی و آش��وب ها ب��ه

عنوان حرکت مدنی؛

- هجمه شدید، بمباران تبلیغاتی، افزایش روزافزون شبهات نسبت به صحت انتخاب��ات

در سطح جامعه؛

- لشکرکشی خیابانی در اعتراض به نتایج انتخابات توسط یکی از کاندیداها؛

- بروز آشوب های خیابانی، قتل و غارت و ایجاد ناامنی و شرایط خاص در تهران؛

- شکسته شدن حریم ها و حرمت ها؛

در مطالبات آشوبگران؛"ایران فقط شمال تهران"- تجلی پدیده

- حض��ور فع��ال رس��انه های غ��ربی ب��ه وی��ژه بی.بی.س��ی در ه��دایت آش��وب ها و جن��گ

تبلیغاتی؛

- فعالیت بی نظیر شبکه های مجازی غربی و ضد انقالب در فض��ای س��ایبر، در تولی��د و

القاء سوژه های مختلف عملیات روانی علیه انقالب اسالمی؛

- تالش برای ایجاد تردید در باورهای مردم به امانت��داری، اص��الت و ارزش ه��ای نظ��ام

مقدس جمهوری اسالمی؛ و

میلی��ونی م��ردم در پ��ای40- تالش اغتشاش��گران ب��رای تلخ ک��ردن ش��یرینی حض��ور

صندوق های رأی.

تحلیل و بررسی رسانه های غربی نشان می دهد، با تدابیر از پیش اندیشیده شده، جن��گ

نرم گسترده ای علیه جمه��وری اس��المی در ح��وادث پس از انتخاب��ات ط��راحی و اج��راء

شد. آن رسانه ها با بهره گیری از اصول و فنونی نظیر تکرار، القا و بهره گیری از ته��ییج،

دروغ بزرگ، ش�ایعه، نامگ�ذاری، تش�ابه و ت�داعی، بزرگ نم�ایی، تحق�یر، تخ�دیر و غ�یره

24

کوشیدند تا به بزرگ نمایِی اعتراضات داخل و خارج ایران بپردازند و آن را به عنوان یک

به منزلة حرکت فراگیر مردم ایران"جنبش سبز"جنبش فراگیر اجتماعی، تحت عنوان

علیه نظام معرفی کنند. ذکر برخی شواهد درستی این ادع��ا را نمای��ان می س��ازد )ن��ک،

(:1388الیاسی و همکاران،

- جست وجوگر گوگل بالفاصله پس از انتخابات، نرم افزار مترجم خود را فعال نم��ود ت��ا

امکان ترجمه پیام های فارسی ب��ه زبان ه��ای دیگ��ر ی��ا از زبان ه��ای دیگ��ر ب��ه فارس��ی را

فراهم سازد، اقدامی که قرار بود چند ماه بعد صورت گیرد.

- سایت های توئیتر و فیس بوک امکان بهره گیری فزون تر را برای کاربران ایرانی فراهم

ساختند، به گونه ای که این دو سایت به رسانه ای برای معترضان و اغتشاش گران تب��دیل

شدند.

- شبکه تلویزیونی بی.بی.سی از روز انتخابات تا چند روز پس از آن برنامه های خ��ود را

ساعت افزایش داد. 24 ساعت به 7از

- رؤسای چند کشور اروپایی و امریکا به صورت مستقیم علیه نظام موض��ع گیری ک��رده

و شایعه تقلب در انتخابات را به عنوان واقعیت به شهروندان خود معرفی کردند.

- بالفاصله پس از پروژه های کشته سازی کسانی همچون ندا آقاسلطان، تص��اویر تولی��د

شده در هزاران سایت و رسانة خارجی انعکاس یافت.

القای شبهات و جنگ نرم در رسانه های معاند و معارض نظام بر محوره��ای مهم ذی��ل

در انتخابات انجام گرفت:

تقلب در آراء و تخلفات انتخاباتی

القای نقش بسیج و نیروهای نظامی و انتظامی در تغییر نتایج انتخابات

تالش برای امنیتی کردن فضای داخلی کشور

زیر سؤال بردن بی طرفی صدا و سیما

25

القای اعتراض عمومی مردم ایران به نتایج انتخابات

ترسیم فضای سرکوب و خفقان و نقض حقوق شهروندی

القای گسترش روزافزون اعتراضات به سراسر کشور

القای مخالفت مراجع، علما، نخبگان با نتایج انتخابات

ارائة تصویری مشوش و آشفته از اوضاع داخلی

ایجاد ابهام در سالمت انتخابات

برجسته سازی محدودیت رسانه ای در ایران

کش��ورهای غ��ربی ب��ه س��ردمداری امریک��ا در نقش یکی از ب��ازیگران ص��حنه انتخاب��ات

کشور از مدت ها قبل بسیار عالقه مند بودند تا در عرصه انتخابات نقشی م��ؤثر داش��ته

باشند. هر چند تالش های فراوان آنها در دوره های پیشین با عدم اس��تقبال ملت ای��ران

با شکست سنگین مواجه شد، اما آنه��ا دس��ت از تالش برنداش��ته و هرچن��د ناامیدان��ه،

لیکن به فعالیت های خود در این دوره از انتخابات نیز ادامه دادند. در جریان انتخاب��ات،

میلیونی در14 امیدهایی برای غرب ایجاد شد و آنها احساس کردند یک پایگاه مردمی

داخل جامعه پیدا کرده اند. در موضوع ایجاد شکاف میان نخبگان و رهبری و خدشه دار

کردن وحدت ملی ن��یز احس��اس امی��د کردن��د. غ��رب و امریکایی ه��ا از ب��ه ک��ار گ��رفتن

امکانات رسانه ای و استفاده از هنر دیپلماس�ی عم�ومی ب�رای تحت فش�ار ق�رار دادن

ای��ران هیچ گون��ه دری��غ نکردن��د آنه��ا تالش ف��راوانی در ایج��اد اجم��اع بین المللی علی��ه

جمهوری اسالمی و کاهش مش��روعیت داخلی و خ��ارجی نظ��ام هم زم��ان ب��ا انتخاب��ات

انجام دادند. بر اساس آنچه گفته ش��د مهم ت��رین مواض��ع و راهبرد ه��ای غ��رب در قب��ال

انتخابات دورة دهم ریاست جمهوری ایران به این شرح است:

- تشدید فشارهای اقتصادی و سیاسی از طریق صدور قطعنامه های جدید؛1

- تالش برای تأثیر گذاشتن بر آرای مردم در انتخابات؛2

26

- برانگیختن جمعیت های خاموش برای تأثیرگذاری بر نتایج انتخابات؛3

- حمایت از کاندیدای مرعوب و جلوگیری از تکرار دولت نهم؛4

- تشکیک در نتیجه انتخابات و دامن زدن به پروژه تقلب؛5

- بحرانی جلوه دادن اوضاع کشور پس از انتخابات؛ و6

- بزرگنمایِی اختالفات حاکمیت در مدیریت انتخابات.7

اهداف‌مرجع‌امنیت‌در‌انتخابات

ام��نيت ملی مفه��ومي نس��بي، چندبع��دی، پیچی��ده و میان رش��ته ای اس��ت زي��را؛ ام��نيت

پيچيدگي مفهومي دارد، مرز مفهومی و کاربردی آن با مفاهیمی همچون ص��لح، رف��اه،

عدالت و ... روشن نیست. برخی امنيت را به دفاع نظامي در مقابل تهديدات خارجي

محدود کرده اند، برخی ديگر با عن��ايت ب��ه تهدي��دات نوظه�ور، اي��ده ام��نيت را ب��ه هم��ه

چالش ها و عوام��ل بي ثبات كنن��ده داخلي و خ�ارجي گس�ترش داده ان�د. اه�داف مرج�ع،ً ساختار و الگوهاي امنيتي در كشورها كامالً متفاوت است. مفهوم ام�نيت ملی، عم�دتا

تحت تأثير ادبیات نظری امنیِت س��خت و س��رزمین اس��ت. ام��نیت ملی ب��ا ارزش ه��ا و

منافع ملی، ماهیت تهدید و قدرت در کشورها ارتباط دارد. دولت ه��ا در ب��رآورد ام��نیت

دچار اغراق یا غفلت امنیتی هستند، تهدیدات امنیتی به ویژه تهدیدات نرم را نمی بینن��د

یا بی جهت هر پدی��ده داخلی را امنی��تی می کنن��د. ب��ا توج��ه ب��ه اين توض��يحات مي ت��وان

گفت: تعريف امنيت ملي به پيش فرض ه��اي تعريف كنن��ده، بس��تگي دارد و ب��ه عب��ارتي

زمان مند و مكان مند اس��ت، در حقيقت مص��ادیق ام��نیت را بای��د از درون گفتمان ه��اي

گوناگون یافت. با وجود اين، وجه غالب تع��اريف اين اس��ت ك��ه، ام��نيت ملي وض��عيتي

است كه يك كشور نسبت به منافع و ارزش هاي حياتي خودش، تهديدي احساس نكند.

وضعيت امن، وضعيتي است كه ي��ك دولت مي توان��د ب��ا توج��ه ب��ه من��افع و ارزش ه��اي

27

حي��اتي و دركي ك��ه از تهدي��د و عناص��ر مشكل س��از در داخ��ل و خ��ارج از کش��ور دارد،

تعريف كند. همچنین منافع و ارزش هاي حياتي خود را حفظ و توسعه دهد. تهدی��دات و

(. مطالع��ات1387چالش های امنیتی سخت افزارانه و نرم افزارانه است )نک، ن��ائینی،

ام��نيت ملي در چ��ارچوب دو گفتم��ان منفي و مثبت مع��رفي ش��ده اس��ت )افتخ��اري،

(.8-18، صص 1384

در گفتمان سلبي، امنيت با نبود عامل ديگري كه از آن به تهديد ي��اد مي ش��ود، تعري��ف

مي شود. اين گفتمان پيش��ينه ت��اريخي ط��والني دارد. شاخص��ه ب��ارز آن، تأكي��د ب��ر بع��د

نظامي و تهدید خارجی در تحليل ها و برآوردهای امني��تي اس��ت. در اين دي��دگاه، ب��راي

افزايش امنيت و مقابله با تهديد، افزایش توان نظامي توص��يه مي ش��ود. نق��د گفتم��ان

سلبِي امنيت ملي با طرح اين ادع�ا ك��ه بع�د نظ��امي، ت��وان تحلي��ل همه جانب��ه مس��ائل

امنيتي را ندارد تحول تازه اي در مطالعات امني��تي ب��ه وج��ود آورد ك��ه ب��اور اص��لي آن،

تأكي��د ب��ر مؤلفه ه��ا و ابع��اد ام��نيت اس��ت. ب��ر این اس��اس، ام��نيت پدي��ده اي مت��أثر از

ذهني معرفی می شود. صاحب نظران امنیتی معتقدند به تبع–پديده هاي مختلف مادي

تحوالتي كه در مفهوم قدرت و ابع��اد آن ب��ه وج��ود مي آي��د مفه��وم ام��نيت هم متح��ول

مي شود. از این رو، گفتمان امنيت سلبی در رويارويي با چالش هاي نظری پاي��ان ق��رن

بيس��تم ميالدي و ش��رايط متح��ول جه��اني ق��رن بيس��ت و يكم ميالدي دچ��ار كاس��تي و

(. راب��رت مان��دل از پژوهش��گران برجس��ته در اين138سردرگمي بود )افتخ��اري، ص

حوزه مطالعاتي مي گويد:

»مشكل اصلي در دامن��ه ام��نيت ملي اس��ت ك��ه در اين زمين��ه ه��ر دو ط��رف بحث در

گفتمان ام�نيت ملي، مواض�ع اف�راطي دارن�د، ع�ده اي ب�ا چارچوب ه�اي فك�ري س�نتي

مي گويند، امنيت بايد به دف��اع نظ��امي در مقاب��ل تهدي��دات خ��ارجي مح��دود باش��د، در

ح��الي ك��ه ع��ده ديگ��ر ب��ا عن��ايت ب��ه تهدي��دات مش��ترك و در ح��ال گس��ترش جه��اني،

28

مي خواهن��د اي��ده ام��نيت را گس��ترش دهن��د ك��ه ش��امل هم�ه گرايش ه��اي ن��امطلوب و

(.27، ص 1379بي ثبات كننده داخلي و خارجي براي يك ملت شود« )ماندل،

در گفتمان جديد امنيت ملي، سعي بر آن است تا ب��ا پره��يز از س��لبي نگري ص��رف ب��ه

بعد ايجابي امنيت نيز توجه شود و بدين ترتيب تصويری جامع تر از امنيت ارائ��ه ش��ود.

در اين گفتمان امنيت به نبود تهديد تعريف نمي شود بلكه افزون بر نبود تهدي��د، وج��ود

شرايط مطل��وب ب��راي تحق��ق اه��داف و خواس��ته هاي ملي ن��يز م��دنظر مي باش��د. اين

رويكرد براي امنيت، ماهيت تأسيس قائل است و بر اين باور است كه ام��نيت تنه��ا در

وضعيتي وجود دارد كه آن جامعه در سطح قاب��ل قب��ولي از اطمين��ان ب��راي تحص��يل و

پاسداري از منافع ملي اش دست يافته باشد. امنيت ملي در اين گفتمان عبارت است

از: »توانايي و شرايط عي�ني ك�ه در بس�تر آن مي ت�وان ب�ه من�افع ملي دس��ت ي�افت«

(. در اين دي��دگاه ام��نيت ملي، ح��تي نس��بت ب��ه من��افع ملي از16، ص 1379)ماندل،

اولويت برخوردار است، چرا كه تحقق و عدم تحق��ق من��افع ملي در گ��رو ب��ود ي��ا نب��ود

امنيت است، ب��ر اس��اس اين دي��دگاه، ج��امعه اي ك��ه در عين نب��ودن تهدي��د خ��ارجي ي��ا

داخلي، توان الزم براي دستيابي ب��ه من��افع ملي اش را نداش��ته باش��د در وض��عيت امن

نبوده و ناامن ارزيابي مي شود. با توجه به آنچه گفت��ه ش��د، این تعری��ف را می ت��وان از

امنیت ملی ارائه نمود. در اين تعريف ابعاد مادي و معنوي، سلبي و ايج��ابي و س��طوح

مختلف امنيت و تهديد مورد توجه قرارگرفته است. »امنيت ملي، شرايطی اس�ت ك�ه

یک ملت و نظام سیاسی می تواند، در چارچوب آن اهداف و ارزش هاي پایه ای )م��ادی

و معنوی( خويش را در محیط ملی و فراملی گسترش و توسعه دهد و آنها را در برابر

تهديدات داخلي و خ��ارجي، ب��القوه و بالفع��ل، نرم افزاران��ه و س��خت افزارانه حف��اظت

کند«.

بین ماهیت تهدید امنیتی نرم و تهدید امنیتی سخت، تم��ایزات آش��کاری وج��ود دارد. در

29

حال حاضر تعریف روشنی از امنیت نرم ارائه نشده و کش��ورهای مختل��ف ب��ر اس��اس

شرایط خود به تعریف این واژه می پردازند و ح��تی می ت��وان گفت ک��ه از نظ��ر ب��رخی

دولت ه���ا، ام���نیت ن���رم اص���الً ام���نیت تلقی نمی ش���ود. ام���نيت ن���رم مهم ت���رين و

نامحسوس ترين بعد امنيت ملي است و تهديدات نرم هر كشور از پيچيده ترين اشكال

تهدي��د علي��ه ام��نيت ملي آن كش��ور اس��ت. تأكي��د ب��ر عناص��ر و ارزش ه��ای سیاس��ی و

فرهنگی به عنوان بنیاد امنيت ملي كشورها، با رویکردهای نظری جدید از ام��نيت ملي

و گفتمان ایجابی تناسب دارد. با اين رويكرد مي توان امنيت نرم را ش��رايطي دانس��ت

كه طي آن يك ملت بتواند ضمن حفظ ارزش های فرهنگی و سیاسی پ��ایه ای خ��ویش،

الگوهای رفتاری نظام سیاسی را در محیط داخلی و خارجی نهادینه و گس��ترش ده��د.

تهدید نرم در این چ��ارچوب ب��ه معن��ای تهدی��د تض��عیف و تغی��یر ارزش ه��ای ف��رهنگی و

سیاسی پایه ای و الگوهای رفتاری نظام سیاسی در عرصه های مختل��ف اس��ت. ب��راين

اساس و با توجه به تعريفي كه از امنيت نرم ارائه شد، اگر ی��ک نظ��ام سياس��ي ق��ادر

نباشد گفتمان مسلط فرهنگي تولید نماید و به شكل م��ؤثر ارزش ه��ای ف��رهنگي را در

جامعه ترويج کند، خود زمينه را براي رسوخ سایر فرهنگ ه��ا ف��راهم مي آورد و ام��نيت

ملي، ثبات سياسي و بقاء نظام سياسي خود را به مخاطره خواهد انداخت.

اهداف مرجع امنیت، اهدافی هستند ک��ه از لح��اظ وج��ودی در مع��رض تهدی��د باش��ند و

ادعای مشروع ادامه بقا را در چارچوب امنیت ملی با خ��ود ب��ه هم��راه داش��ته باش��ند.

براین اس��اس، شناس��ایی اه��داف مرج��ع در بحث ام��نیت ن��رم اهمیت خواه��د داش��ت.

ص��احب نظران در این خص��وص اه��داف مختلفی را مط��رح کرده ان��د ک��ه ب��رخی از

مهم ترین اهداف مرجع در چارچوب امنیت نرم عبارتند از:

ایدئولوژی دولت

ایدئولوژی یا ایده دولت، در واقع اصول و عقاید اساسی و منطق راهنمایی عم��ل ی��ک

30

دولت است. یک ایدئولوژی زم��انی می توان��د ب��ه عن��وان ای��ده دولت انتخ��اب ش��ود ک��ه

قدرت سازمان دهنده داشته باشد. ایده دولت می تواند مبتنی بر ملیت، مبت��نی ب��ر ی��ک

مکتب فکری یا دینی یا مبتنی بر آرمان ها یا اهداف ملی باش��د. ای��ده مبت��نی ب��ر ملیت،

همان ملی گرایی یا ناسیونالیسم است. ایده مبتنی بر یک مکتب فکری ی��ا دی��نی مانن��د

لیبرال دمکراسی برای امریکا، صهیونیسم، برای رژیم اش��غالگر ق��دس و اس��الم ب��رای

جمهوی اسالمی ایران و نیز مبتنی بر اهداف ملی مانند ایده برتری نژاد برای آفریقای

(.105- 106جنوبی آپارتاید است )بوزان، صص

ایده دولت به عنوان موضوع یا هدف مرجع اساسی امنیت ملی، وقتی به ی��ک مس��ئله

امنیتی تبدیل می شود که در درجه اول به طور ضعیف در جامعه جا گرفته باشد؛ یع��نی

نتواند معدلی مناسب از عقاید و نگرش های آحاد جامعه باشد. به بیان دیگر، به شکلی

گسترده بازتاب دهنده گرایش آحاد مردم و نهادهای جامعه نباشد. از سوی دیگر، وقتی

در برابر ایده دولت، ایدئولوژی ی��ا ای��دئولوژی های مخ��الف ش��کل گرفت��ه باش��د و ای��ده

دولت را به چالش فراخواند یا اینکه ایده دولت نتواند با مقتض��یات و ش��رایط زم��انی،

جغرافیایی، فرهنگی خود انطباق یابد؛ یعنی کارایی الزم را نداش��ته باش��د و در نه��ایت

اینکه ایده دولت از سوی ایده دولت های دیگر به علت تضادها یا اختالف ه��ا ب��ه چ��الش

کشیده شده باشد، مجموعه اینها عواملی اس��ت ک�ه ای�ده دولت را ب��ه مس��ئله ام�نیت

(.77، تابستان 1ملی تبدیل می کند )قیومی، فصلنامه علوم سیاسی، ش

مشارکت سیاسی

مش��ارکت سیاس��ی را می ت��وان ب��ه مثاب��ه مجم��وعه ای از فعالیت ه��ا تعری��ف ک��رد ک��ه

شهروندان به وسیله آن در جست وجوی نفوذ یا حمایت از حکومت و سیاس��ت خاص��ی

بنابراین مردم در یک جامعه به انحای مختلف ب�ا دولت خ�ود رابط�ه دارن�د.1می باشند.

نوع مشارکت مورد نظر جمهوری اسالمی که در قانون اساسی ب��ه آن تص��ریح ش��ده،1

31

مشارکت فعال است؛ یعنی مشارکتی که هم برای حمایت از نظ��ام سیاس��ی اس��ت و

هم برای حضور در رقابت و نفوذ در سیاست های نظ��ام سیاس��ی کش��ور. مهم ت��رین و

اصلی ترین معیار سنجش مشارکت سیاسی، حضور مردم در انتخابات است. بنابراین،

هر قدر آرای مردم در این نوع انتخابات بیشتر باشد، ثبات سیاس��ی کش��ور ب��ه عن��وان

یک رکن امنیت ملی تقویت خواه��د ش��د و ه��ر ق��در م��یزان حض��ور در انتخاب��ات کم��تر

باشد، خود می توان��د ب��ه تزل��زل ای��دئولوژی دولت و مش��روعیت نظ��ام سیاس��ی منج��ر

شود.

کارآمدی حکومت

این هدف مرجع را می توان به توان��ایی دس��تگاه های دول��تی در انج��ام درس��ت و م��ؤثر

وظایف قانونی و مورد انتظار جامعه معنا کرد. براین اساس، می توان کارآم��دی را ب��ه

توانمندی حکومت در حل مسائل و مشکالت مردم، توانمندی حک��ومت و دس��تگاه های

تابعه در انجام امور ذاتی دولت ها به خصوص حفظ امنیت کشور و توانمن��دی دولت در

انجام کارهای درست تفسیر کرد. مرکز ثقل معیارهای کارآمدی حکومت، رض��ایتمندی

مردم است؛ یعنی چنانچه بخواهیم متوجه شویم یک دولت تا چه ان��دازه کارآم��د اس��ت،

بهترین مالک سنجش در چارچوب معیارهای سه گانه، سنجش میزان رضایتمندی مردم

است. هر چند ممکن است رضایتمندی مردم به طور کام��ل انعکاس��ی از کارآم��دی ی��ا

ناکارآمدی حکومت نباشد و گاه تبلیغات سوء بیگانگان یا فق��دان اطالع رس��انی و تبلی��غ

مناسب حکومت، دولت ها را تا حدودی نزد افکار عم��ومی آنگون��ه ک��ه شایس��ته اس��ت

کارآمد نشان ن��داده باش��د؛ ب��ا وج��ود این، رض��ایتمندی همچن��ان ی��ک مالک مناس��ب در

تشخیص کارآمدی حکومت است.

انسجام‌اجتماعی

32

پیشرفت هر جامعه ای تابع انسجام آن جامع�ه اس��ت. ت�ا هنگ��امی ک�ه عناص��ر مختل��ف

سیاس��ی، اقتص��ادی و ب��ه خص��وص ف��رهنگِی ج��امعه ای از انس��جام و منط��ق درونی

برخوردار نباشند نمی توانند مجموعه آن جامعه را در مسیر پیشرفت، توس��عه یافتگی و

در نهایت، برخورداری از امنیتی پای��دار س��وق دهن��د. یکی از مؤلفه ه��ای مهم در ایج��اد

انسجام آحاد مردم جامعه، وجود حس مشترک مبنی بر داشتن منافع مش��ترک اس��ت.

به طور معمول این حس در گذر زمان شکل می گیرد و هر چه ریشه در گذشته دورتر

(.33، ص 1382داشته باشد از استحکام بیشتری برخوردار است )سریع القلم،

افکار‌عمومی

یکی از مهم ترین اهداف مرجع در امنیت نرم، افکار عمومی است. بازیگران سیاس��ی

اعم از دولت ها، احزاب و سازمان های اطالع�اتی، ب��ه دنب��ال ج��ذب عم��وم ب��ه مس��ائل

خاص و مورد عالقه خود یا بیان مسائل خاص و مورد عالق��ه خ�ود ی��ا بی��ان مس��ائل ب��ه

،1382شیوه های خاص برای پراکنده شدن عموم از پیرامون می باش��ند )س��ریع القلم،

(. در ام�نیت ن�رم، ت�ربیت افک�ار عم�ومی و اف�زایش دانش و آگ��اهی از66-67ص�ص

اهداف اساسی است؛ زیرا افکار عمومی در عصر امکانات، بسیار شکننده و در ضمن

از قدرت تأثیرگذاری باالیی برخوردار است.

‌نهم‌مجلس‌انتخاباتویژگی‌ها‌و‌شرایط

نهمین انتخابات مجلس شورای اسالمی در دهه چهارم پیروزی انقالب اس��المی ای��ران

می توان��د یکی از پرش��کوه ترین، رق��ابتی ترین و در همین ح��ال حس��اس ترین انتخاب��اتی

باشد که پیامدها و ت��أثیراتی ش��گرف ب��ر ام��نیت ملی کش��ور در ب��ر داش��ته باش��د. این

انتخابات با توجه ب�ه ح�وادث و حواش�ی انتخاب�ات دهم، امک��ان برن��امه ریزی و امی��د را

33

برای به چالش کشیدن نظام از طریق انتخابات در غربی ها تقویت کرده است. پس از

اظهارنظرهای غربی ها و اقدامات مورد توجه کانون های تفکر در غرب می ت��وان گفت،

ب��روز ح��وادث انتخاب��ات دهم ریاس��ت جمه��وری م��وجب ش��د رهی��افت انقالب رنگی

به عنوان یک گزین��ه م��ؤثر همچن��ان م��ورد توج��ه بیش��تری ق��رار گ��یرد و امی��د غ��رب در

رهیافت فروپاشی از درون افزایش یابد.

انتخابات برخوردار از مجموعه ای از ظرفیت های تهدیدزا و فرصت آفرین است. از یک سو

این انتخابات شاخصی برای ارزیابی ظرفیت های نافرمانی مدنی و قدرت بسیج اجتم��اعِی

جریانات تجدی�دنظرطلب اس�ت. از س�وی دیگ�ر س�طح مقب�ولیت، کارآم�دی و مش�رکت

سیاسی مردم را به نمایش می گذارد. به عبارتی انتخابات مجلس نهم می تواند به ویژه در

شرایط حساس فعلی، هم میزان واگرایی سیاسی و هم میزان همگ��رایی سیاس��ی را ب��ه

نمایش گذارد. همچنین می تواند، میزان چالش های امنیتی کشور و میزان قدرت نرم نظام

جمهوری اسالمی را به نمایش گذارد.

- فض��ای پیش رو و قب��ل از انتخاب��ات مجلس نهم فض��ایی هم�راه ب��ا ابه�ام، پیچی�دگی و1

دارای نوعی عدم انسجام بین جناح های مختلف سیاسی است و به نوعی می ت��وان گفت

فضای عدم تکرار آرایش های پیشین جریانات سیاسی اس��ت ک��ه ب��ه ص��راحت نمی ت��وان

آرایش جریان��ات سیاس��ی را قب��ل از انتخاب��ات مجلس نهم پیش بی��نی و مهندس��ی آن را

ترسیم کرد. ب��ه نظ��ر می رس��د، در انتخاب��ات مجلس نهم رقابت ه�ا در مقایس��ه ب��ا س��ایر

دوره ها پیچیده تر و چندوجهی تر باشد.

شکس��تی س��نگین خ��ورد. این1388- جری��ان فتن��ه و تجدی��دنظرطلب در انتخاب��ات 2

جریان در حال حاضر فاقد انسجام و برخوردار از طیفی از گفتم��ان و رفت��ار سیاس��ی

دارد. تقسیم کار و تالش های چندگانه و توأمانی را این جری�ان در نظ�ر دارد. ب�رخی از

نخبگ��ان این جری��ان اع��تراف دارن��د در مقاب��ل نظ��ام ایس��تاده اند، ب��ه شکس��ت خ�ود و

34

اردوکشی خیابانی در مقابل نظام اعتراف دارند بر این اساس، بهره گیری از گسس��ت

ایج��اد ش��ده توس��ط جری��ان انح��رافی و گسس��ت احتم��الی بین اص��ولگرایان، فرص��ت

انتخاب��اتی مجلس نهم را ب��رای احی��ا و بازس��ازی تحت عن��وان "رویک��رد بازگش��ت ب��ه

ق��درت" م��ورد توج��ه آن��ان ق��رار داده اس��ت. گ��روهی از این جری��ان ک��ه فاق��د پایگ��اه

اجتماعی هستند و امکان بازگشت به نظ��ام را ب��رای خ��ود نمی بینن��د، ب��رای فش��ار ب��ه

نظام بر "رویکرد تحریم" در انتخابات تأکید دارند تا از این طری�ق ب��ه بازس��ازی ش��بکه

اجتماعی خود در داخل و خارج پرداخته و به زعم خود از نظام مشروعیت زدایی کنن��د.

در نهایت گروهی با تأکید بر بهره گیری از فرصت انتخابات "رویک��رد مش��ارکت فع��ال"

را در انتخابات در پیش گرفته اند.

- ظهور جریان انحراف در ساختار قدرت یکی از ویژگی های این دوره اس��ت. ه��دف3

اصلی این جریان استمرار حضور و توسعه آن در حاکمیت و تحمیل مطالبات خ��ود ب��ه

نظام است. این جریان مختصات فکری ویژه ای دارد که مواضع و رفتارهای آن نش��ان

داد، با وجود ظرفیت ها و مدل های رفتاری متفاوت این جریان با جریان فتن��ه، لکن ب��ه

لحاظ رویکرد نظری، گفتمان و اهداف با آن جریان هم پوشانی دارد، مهم ترین چ��الش

پیش رو از طریق این جری��ان، تأثیرگ��ذاری ب��ر فراین��د انتخاب��ات ب��ه وی��ژه در ش��هرهای

کوچک برای نشانه گیری کرسی های انتخاباتی مجلس نهم است.

1388- غرب که ب��ا مش��ارکت ب��االی م��ردمی در انتخاب��ات ریاس��ت جمه��وری س��ال 4

مواجه شد، در صدد است با بهره برداری از پیامدهای التهاباتی که در آن زمان به وجود

آمد، از حضور گسترده مردم در انتخاب��ات نهم مجلس ش��ورای اس��المی جلوگ��یری ب��ه

عمل آورد. آنها با تبلیغات خود در پی القای این باورند که حضور یا عدم حض��ور م��ردم

در انتخابات فرقی نمی کند و نتیجه آن از پیش مش��خص ش��ده اس��ت. از س��وی دیگ��ر،

مواضع و رفتار گروه انحرافی می تواند موجی سرخوردگی برخی از آحاد مردم شود و

35

به پیوند آنها با جامعه و نظام سیاس��ی لطم��ه وارد آورد و ب��ه ایج��اد ی��ا تش��دید بح��ران

هویت در میان بخشی از جامعه دامن بزند.

- غرب همواره به دنبال به چالش کشیدن نظ�ام جمه�وری اس�المی اس�ت و ب�راین ب�اور5

است که خود انتخاب�ات فی نفس�ه از ظ�رفیت الزم ب�رای ایج�اد چ�الش امنی�تی برخ�وردار

نش�ان داد انتخاب�ات ب�رای غ�رب ی�ک فرص�ت اس�ت و می ت�وان ب�ا1388اس�ت. س�ال

انتخابات امنیت و مشروعیت نظام را هدف قرار داد.

- تجربه انتخابات دهم نشان داد که راهبرد تحریم، انتخابات سرد و تالش رسانه ای ب��رای6

مشارکت حداقلی از دستور ک��ار دولت ه��ای غ��ربی و رس��انه های وابس��ته ب��ه آن و جری��ان

اپوزسیون و تجدیدنظرطلب خارج شده است و راهبرد جدی��د غ��رب ب��رای تأثیرگ��ذاری ب��ر

انتخابات، بسیج رسانه ای و همه جریانات و گروه های مخ��الف و مع��ارض ب��رای مش��ارکت

حداکثری با تأثیرگذاری بر نگ�رش و باوره�ای ذه�نی م�ردم ب�ه س�مت کاندی�دای خ�اص ی�ا

فهرست کاندیداهای گروهای خاص است. س��ناریوی غ��رب در انتخاب��ات این اس��ت ک��ه ی��ا

گزینه های مورد نظر ما باید رأی بیاورد و یا با برهم زدن بازی انتخابات ابطال شود.

- تف�اوت انتخاب�ات مجلس ب�ا ریاس�ت جمه�وری در این اس�ت ک�ه در انتخاب�ات ریاس�ت7

جمهوری، انتخاب یک نفر در سطح ملی انجام می گیرد و عمدتاً چالش ه�ای امنی�تی مت�أثر

از انقالب های رنگی ناشی از حرکت های اعتراض�ی ب�ه نت�ایج انتخاب�ات در پایتخت ه�ا ب�وده

نماین��ده مجلس از بین300اس��ت، در حالی ک��ه چالش ه��ای انتخاب ه��ای محلی )انتخ��اب

چندین برابر کاندیدا( بیشتر است. در صورت القای شبهه در سالمت انتخاب��ات و تردی��د در

اینکه رأی شما به حساب نیامده است، بی ثباتی و چالش در سطح ملی توزیع و به س��طح

شهرستان ها منتقل و در صورت فراگیری آن مهار و کنترل آن پیچیده تر خواهد شد.

- انتخابات پیش رو می تواند تأثیراتی عمیق بر عمق راهبردی جمهوری اسالمی در محیط8

خارجی داشته باشد. به عبارتی، می تواند دارای پیام�دهای سیاس��ی افزایش دهن��دة ق��درت

36

نرم و آسیب پذیری های کاهش دهندة امنیت نرم باشد. این انتخابات در صورتی ک��ه توس��ط

نخبگان، مسئوالن و مردم مراقبت و م�دیریت نش�ود، می توان�د بس�ترهای زی�ادی را ب�رای

ب��روز بح��ران اعتم��اد، کارآم��دی، ه��ویت و انس��جام به وج��ود آورد و ب��ه الگ��وی موف��ق و

چهره مردم ساالر ای��ران در محی��ط خ��ارجی آس��یب واردالهام بخش جمهوری اسالمی و

در مقابلکند و برداشت از جمهوری اسالمی ایران و باورهای ذهنی را دگرگون سازد.

نم���ایش الگ���وی موف���قانتخاب���ات نهم مجلس در پای���ان س���ال ج���اری می توان���د به

افزایش اقتدار، همبستگی ملی و اعتماد مردم ب�ه نظ�ام را"مردم ساالری دینی" تبدیل و

به وجود آورد. جمهوری اسالمی به عنوان الگوی کارآمد و الهام بخش "مدل مردم س��االری

دینی" در سطح منطقه ظهوری مؤثرتر خواهد داشت، در شرایطی که "بی�داری اس�المی"

منجر به فروپاشی نظام های مرتجع، وابسته و استبدادی می گردد و جه��ان اس��الم نیازمن��د

کمک و تالش مضاعف جمهوری اسالمی و انتقال تجربه موفق "نظ��ام مردم س��االر دی��نی"

است.

‌نهم‌مجلسفرصت‌ها‌و‌چالش‌های‌امنیتی‌انتخابات

در مجموع با بهره گیری از تجارب انتخابات دهم ریاست جمهوری و با توجه به شرایط

و ویژگی ه��ای انتخاب��ات مجلس نهم م��وارد زی��ر را می ت��وان ب��ه عن��وان دس��تاوردهای

احتمالی افزایش دهنده قدرت نرم و آسیب های احتم��الی کاهش دهن��ده ام��نیت ن��رم در

انتخابات پیش رو برشماری کرد:

لف(‌فرصت‌های‌احتمالِی‌افزایش‌دهندة‌قدرت‌نرم1

مشارکت بی نظیر مردم در دهه چهارم انقالب اسالمی؛.1

تجلی اقتدار، اعتماد و دلبستگی ملی؛.2

نم��ایش الگ��وی موف��ق مردم س��االری دی��نی ب��رای منطق��ه هم زم��ان ب��ا وق��وع و.3

37

گسترش بیداری اسالمی؛

آشکار شدن مجدد هوشمندی ملت ایران و نخبگان کشور در جنگ نرم دشمن ؛.4

سربلندی احزاب، گروه ها، نخبگان و سیاسیون جامعه در آزمون پیش رو؛.5

نمایش اتحاد و هم گرایی همه عالقه مندان به نظام ؛.6

ورود تم��امی جریان��ات فع��ال اجتم��اعی و سیاس��ی درون نظ��ام در رقابت ه��ای.7

انتخاباتی؛

سرافرازی و موفقیت ملت ایران در آزمون بزرگ هوشمندی پس از انتخابات؛.8

شکست جریان عظیم تبلیغات رسانه های غرب در مدیریت افکار عمومی؛ و.9

نمایش اعتماد و موفقیت رسانه ملی در مدیریت افکار عمومی..10

ب(‌آسیب‌های‌احتمالی‌کاهش‌دهنده‌امنیت‌نرم

ایجاد شکاف اجتماعی و سیاسی در بین نخبگان و برخی اقشار جامعه؛.1

خدشه دار شدن اعتماد ملی؛.2

افزایش ابهامات و شبهات در سطوح جامعه؛.3

سکوت و سردرگمی نخبگان و گروه های مرجع در لحظه های مورد نیاز؛.4

غفلت از ظرفیت جریان سازی و شبکه سازی رسانه های جدید؛ .5

غافل شدن از جنگ نرم رسانه ای دشمن؛ .6

غفلت از اقدامات طراحی شده دولت های غربی برای تأثیرگذاری بر انتخابات؛.7

غفلت نخبگان در تبیین و روشنگری در شرایط حساس انتخابات؛.8

تأخیر یا بی تدبیری در اقدام مناسب جهت مدیریت بحران های احتمالی؛.9

کم توجهی به نقش و ظرفیت اینترنت در مهندسی افکار عمومی؛.10

ضعف در پیش بینی از چگونگی بروز و ظهور حوادث پس از برگزاری انتخاب��ات؛.11

و

38

تالش ناکافی در ایجاد بسترهای اقناعی و مدیریت افکار عمومی ..12

در مجموع می توان استنباط کرد که ابعاد نرم افزاری امنیت در نگ��اه رهی��افت امنی��تی

نرم، یک بعد کلیدی و اساسی است. بر همین اساس، چنانچه بع��د نرم اف��زاری ام��نیت

در ام�نیت ملی و اف�زایش آم�ادگی در1تقویت شود، خود به خود موجب افزایش قدرت نرم

برابر تهدیدها و به تبع آن، احتماالً کاهش تهدید یا کاهش شدت و اث��ر آن خواه��د

بود. اما چنانچه این بُع��د از ام��نیت تض��عیف ش��ود، ب��ه معن��ای ظ��اهر ش��دن و رش��د

آسیب پذیری ها و به دنبال آن، ایجاد بسترهای الزم برای تحوالت محیطی و ش��کل گیری

تهدیدهای جدید یا شدت یافتن و گسترش تهدیدهای فعلی خواهد بود. انتخابات را در

این چارچوب می توان تحلیل کرد بدین معنی که چنانچه بُع��د نرم اف��زاری ام��نیت ملی در

انتخابات با مش��ارکت ح��داکثری، اف��زایش اعتم��اد، انس��جام سیاس��ی و اجتم��اعی و آگ��اهی و

هوشمندی مردم و نخبگان کشور تقویت شود، خود ب��ه خ��ود موجب��ات اف��زایش ق��درت

نرم در امنیت ملی به عنوان پشتوانه نظام را فراهم خواهد ک��رد. ام��ا چنانچ��ه ب��ا

بروز آسیب پذیری های داخلی و اقدامات دشمن امنیت نرم تضعیف شود، به معنای ظ��اهر

شدن و رشد آسیب پذیری ها و بروز چالش و امنیتی شدن انتخاب��ات و ب��ه دنب��ال آن، ایج��اد

بسترهای جدید شکل گیری و گسترش تهدیدهای دش��منان انقالب اس��المی خواه��د ب��ود.

مدل[الگو] ارائه شده در پایان این مقاله این رابطه را به نمایش گذاشته است.

1 - softe power39

راهکارهای‌پیشنهادی

تالش‌برای‌حضور‌حداکثری

اصل مشارکت حداکثری مردم در انتخابات بسیار اساسی و تعیین کننده اس��ت و س��بب

عزت، اعتبار و اقتدار نظام جمه��وری اس��المی در ص��حنه بین المللی می ش��ود. در واق��ع

برگزاری یک انتخابات پرشور، با نشاط و با حداکثر حضور م��ردم از تم��امی جریان��ات و

افراد با سلیقه های مختلف که نظام جمهوری اسالمی را قب��ول دارن��د، اعتب��ار و جایگ��اه

نظام را تقویت خواهد کرد. راهبرد مستمر و ثابت مقام معظم رهبری مدظل��ه در هم��ه

دوره ها تأکید بر لزوم مشارکت حداکثری در انتخابات است.40

ابعاد‌نرم‌افزاری‌امنیت‌ملی‌در‌انتخابات

‌شاخص‌های‌افزایش‌دهنده‌قOOدرت‌نOOرم‌‌‌‌‌‌‌‌‌شOOاخص‌هOOایکاهش‌دهنده‌امنیت‌نرم‌

‌گسست‌در‌جامعه و‌حاکمیت

‌کاهش‌اعتماد‌بهرسانه‌ملی

‌‌گرایش‌بهرسانه‌های‌غربی

‌غفلت‌از‌اقدامات‌طراحی‌شده

دشمن‌‌ضعف‌در‌پیش‌بینیو‌مدیریت‌بحران‌

انسجام‌سیاسی

‌انسOOOOOOOOOOOOOOجاماجتماعی

‌مشOOOOOOOOOOOOارکتسیاسی

اعتماد‌عمومی

کارآمدی‌حکومت

‌مOOOدیریت‌افکOOOارعمومی

‌پیامدهای‌امنیتی‌شدنانتخابات

‌خدشه‌دار‌شدن‌اعتماد‌ملی‌و

کارآمدی‌حکومت

‌ایجاد‌شکاف‌اجتماعی‌و‌سیاسی‌در‌جامعه‌ونخبگان

‌بروز‌نافرمانی‌‌مدنی‌و‌افزایش‌تراز‌رفتارهایخشنونت‌آمیز

‌کاهش‌عمق‌و‌تاثیر‌راهبردی‌نظام‌در‌محیط

خارجی

»انتخابات یکی از عرصه های ظه��ور و ب��روز وح��دت م��ا، عقالنیت م��ا و ش��عور ملی م��ا

می توان�د ق�رار بگ�یرد. بعض�ی خی�ال می کنن��د انتخاب�ات، زمزمه ه�ای انتخاب�اتی، فض�ای

انتخاباتی مایه اختالف است؛ نه، می تواند مایة اتحاد باش��د؛ می توان��د تش��جیع کنن��دة ب��ه

سرعت عمل و پیشرفت باشد؛ با رقابت مثبت، هر گروهی سعی کند برای خدمتگذاری

به این ملت، سهم متناسب با خودشان را که الیق خودشان می دانند، به دس��ت بیاورن��د.

هیچ اشکالی ندارد این رقابت مثبت به جامعه نشاط می بخشد، ما را زن��ده دل می کن��د،

(.1386روح جوانی را بر جامعه ما حاکم می کند« )مهر،

»به نظر من مسئله اول در انتخابات، مسئله این ش��خص و آن ش��خص نیس��ت؛ مس��ئله

اول، مسئله حضور شماست. حضور شماست که نظام را تحکیم می کند، پایه های نظام

را مس��تحکم می کن��د. آب��روی ملت را زی��اد می کن��د، اس��تقامت کش��ور را در مقاب��ل

دشمنی ها زیاد می کند و دشمن را از طم��ع ورزی��دن ب��ه کش��ور و از فک��ر ض��ربه زدن و

(.1388توسعه و فساد و فتنه منصرف می کند )اردیبهشت،

از راهبرد یاد شده می ت�وان نتیجه گ�یری ک�رد ک�ه انتخاب�ات پرش�ور و هم�راه ب�ا حض�ور

حداکثرِی همه جریانات معتقد به نظام به دور از رقابت ه��ای مخ��رب یکی از راهکاره��ای

تقویت امنیت ملی است، چرا که این حضور حداکثری س�رمایه اجتم�اعی را ک�ه م�یزان

مشارکت، اعتم��اد و آگ��اهی ملت ای��ران اس��ت ب��ه نم��ایش می گ��ذارد. همچ��نین حض��ور

حداکثری مردم در انتخابات می تواند در برابر تهدیدات دشمن بازدارندگی به وجود آورد.

همان گونه که مق��ام معظم ره��بری این حض��ور را م��انع طمع ورزی دش��منان در اعم��ال

تهدید و فتنه می دانند.

انتخابات یکی از رویدادهای مهم جمهوری اسالمی است که مردم ساالری دینی نظام را

به نمایش می گذارد. برای دشمنان جمهوری اس��المی فرص��تی اس��ت ب��رای ب��ه چ��الش

کشیدن انسجام و کارآمدی نظام. بن�ابراین دش�من در هم�ه دوره ه�ا ب�ا ان�واع و اقس�ام

41

ترفندها و با بهره گیری از اختالفات داخلی و ظرفیت رسانه ای تالش نموده به انتخاب��ات

سرد و کم رون�ق دامن زن��د. حض��ور ح�داکثری می توان��د ب�ه عن��وان یکی از راهکاره�ای

مقابله با جنگ نرم دشمن در زمان انتخابات به شمار آید.

پیش‌بینی‌اقدامات‌دشمن‌

جنگ نرمی که در حال حاضر علیه جمهوری اسالمی در جری�ان اس�ت جنگی پیچی�ده و

دارای ابعاد مختل��ف ف��رهنگی، سیاس��ی و امنی��تی اس��ت. الزم��ه "پیش��گیری" و اق��دام

هوشمندانه و به موقع در مقابل این جنگ، "پیش بینی" قب��ل از وق��وع و "غفلت زدایی"

در کشور است. متأسفانه اقدام طراحی شده دشمن در "براندازی نرم" در انتخاب��ات

توس��ط ب��رخی از نخبگ��ان و دس��تگاه های مس��ئول ب��ه موق��ع ب��رآورد و1388س��ال

پیش بینی نشد و یا باور به وج�ود این جن��گ در ب��رخی از دس��تگاه ها و نخبگ��ان به وج�ود

نیامد و هنوز هم این باور در برخی از آنان وج��ود ن��دارد. ب��ه همین جهت، در این جن��گ

برخی از دستگاه های مسئول و نخبگان منفعل شدند و از قبل آمادگی برای مواجهه با

این ن��برد را نداش��تند. دش��من ب��ا م��دیریت ادراک ب��رخی از نخبگ��ان، آنه��ا را در تحلی��ل

درست ح�وادث پس از انتخاب��ات دچ�ار مش�کل ک�رد. واقعیت این اس��ت ک�ه، در ح�ال

حاضر یک کارزار فکری، سیاسی و امنی��تی علی��ه نظ��ام جمه��وری اس��المی در جری��ان

است. هر کس بتواند بر این صحنة کارزار و نبرد تسلط پیدا کند و احاطة ذهنی داشته

باشد، خواهد توانست با ابتکار عمل اقدام کند، در غ��یر این ص��ورت کش��ور هزینه ه��ای

سیاسی و امنیتی زیادی پرداخت خواهد کرد.

یا نادیده گ��رفتن تهدی��دات پیش روی ی��ک نظ��ام سیاس��ی ب��ه معن��ای اینغفلت امنيتي

ارزش امنيتي موضوعات و رویدادها كمتر از آنچه هست ارزيابي شود و یا بهاست که

درکش�ور م�ورد ه�دفطور کلی تهدی�د ب�رآورد و دی�ده نش�ود. در اين وض�عيت چ�ون

42

، بهترين حالت براي مهاجم ف��راهم مي ش��ود.شناسایی و برآورد تهدیدات ناتوان است

همان گونه که در حال حاضر برخی از نخبگان و مسئوالن نظ��ام، جن��گ ن��رم را ت��اکنون

نپذیرفته و آن را باور ندارن��د. بی تردی��د آن��ان دچ��ار غفلت امنیتی ان��د، چ��ون در ب��رآورد

دقیق تهدیدات امنیت ملی اشکال دارند.

تجربه انقالب های رنگی که شیوه ای برای بران�دازی ن�رم ب�ا بهره گ�یری از فرص�ت های

انتخاباتی است، نشان داده است که انتخابات در کشورهای مورد هدف غرب، یکی از

فرصت ها و بسترهایی است که با اقدامات طراحی شده به چ��الش کش��یده می ش��ود.

بنابراین انتخابات برای دشمنان نظام جمه��وری اس��المی روی��دادی مهم و م��ورد توج��ه

است که ب��ر روی آن س��رمایه گذاری رس��انه ای، سیاس��ی و امنی��تی می ش��ود. در ح��ال

حاضر صدها صفحه سند در کانون های تفکر و مراکز تصمیم ساز غرب ب��رای چگ��ونگی

تأثیرگذاری بر انتخابات وجود دارد. دستگاه ها و نهادهای مسئول و نخبگان کش��ور بای��د

اهداف، راهبرد، شیوه ها و تکنیک های تأثیرگذاری دشمن بر انتخابات را از قب��ل ب��رآورد

و پیش بینی کنند تا بتوانند با اقدامات ب��ه موق��ع و هوش��مندانه از آن پیش��گیری نماین��د.

مقام معظم رهبری در این خصوص می فرمایند:

»یک شطرنج باز ماهر هر حرکتی را که می کند، تا سه یا چه��ار ت��ا ح��رکت بع��د از او را

هم پیش بینی می کند. شما این حرکت را می کنی، رقیبت در مقابل او آن حرکت دیگ��ر

را خواهد کرد؛ باید فکرش باشی ک��ه ت��و چ��ه حرک��تی خ��واهی ک��رد. اگ��ر دی��دی در آن

حاال–حرکت دوم، تو در می مانی، امروز این حرکت را نکن؛ اگر کردی، ناشی هستی

تعبیر بهترش این است- توی این کار، توی این بازی، توی این ح��رکت، ناش��ی هس��تی،

ناواردی. اینها نمی فهمند چه کار می کنند؛ یک حرکتی را شروع می کنند، ملتفت نیستند

که در حرکات بعد و بعد و بعد، چطور در خواهند ماند؛ مات خواهن��د ش��د.« )دی��دار ب��ا

(.1388جمعی از نخبگان علمی کشور؛ آبان

43

پرهیز‌از‌چالش‌های‌داخلی

در جنگ نرم آسیب پذیری های داخلی بسترساز جنگ نرم است. ب��ه عب��ارتی جن��گ ن��رم

مجموعه اقدامات طراحی شدة دشمن برای به چالش کش��یدن نظام ه��ای سیاس��ی از

منظور از آسيب پذيري آن دسته از ضعف هاي كشور اس��ت ك��ه از س��وییدرون است.

دش��منان انقالب اس��المی را ب��ه انج��ام اق��دام های چالش��ی ب��ا بهره گ��یری از فرص��ت

انتخابات تشويق مي كند و از سوی ديگر جمه��وری اس��المی ای��ران را ک��ه آم��اج تهدی��د

اس��ت ب��راي پاس��خگويي ب��ه چالش ه��ا و تهدي��دات ام��نیت ملی در زم��ان انتخاب��ات ب��ا

آسيب ها و چالش ه��اي داخلي در تس��ريع تهدي��دات خ��ارجي. مشكالتي مواجه مي سازد

توان�ايي مقابل��ه ب�ا تهدي�د خ�ارجي را در زم�ان انتخاب�ات و در ش�رایط بح�ران. مؤثرند

اقدام به جنگ اعم از سخت یا نرم علیه یک نظام سیاسی، همواره با .كاهش مي دهند

این تص��ور و ب��رآورد درس��ت ی��ا غل��ط ص��ورت می گ��یرد ک��ه ط��رف مقاب��ل دارای

آسیب پذیری جدی است و با درگیر شدن در جنگ کشور هدف، دچار چالش ه��ای ج��دی

بی ثب��اتی و اختالف در ح��اكميت وامنیت ملی خواهد شد. ضعف در انسجام اجتماعی،

ضعف در پیش بینی تهدی��د دش��من، قانون س��تیزِی کاندی��داها، گروه ه��اینخبگان جامعه،

سیاسی و نخبگان کشور، کاهش اعتماد به رسانه ملی و ضعف در اقناع گری جامع��ه و

مدیریت افکار عمومی در زمان انتخابات، برخی از مصادیق آس��یب پذیری ام��نیت ملی

و چالش های داخلی است که در صورت فعال شدن آنها هم زمان با انتخابات می توان��د

انتخاباتی را که مؤلفه قدرت و پشتوانه نظام است به چالش امنیت ملی تبدیل کند.

یکی از دالیل موفقیت و ب��ه نتیج��ه رس��یدن انقالب ه��ای رنگی در ب��رخی از کش��ورهای

ه��دف، ناکارآم��دی آن نظام ه��ای سیاس��ی اس��ت. انقالب رنگی در کش��وری ب��ه نتیج��ه

می رسد که از پیش، مشروعیت و اعتماد به آن نظام در درون جامعة هدف مخ��دوش

44

شده باشد. در کشوری که تراز روحی��ه ملی، انس��جام، مش�روعیت و اعتم�اد ملی ب��اال

است قطعاً شکست انقالب رنگی از قبل قابل پیش بینی است.

یکی از راهبردهای مقام معظم رهبری در هر انتخاباتی رعایت اخالق، ق��انون و پره��یز

از ستیز و چالش های داخلی از سوی مجریان، نامزدها و طرفداران آنهاست. معظم له

پیش از انتخابات مجلس هشتم می فرمایند:

»در همین انتخابات اگر بد عمل بکنیم، ب��ه هم ب��د بگ��وییم، ب��ا هم کینه ورزی ک��نیم، ب��ه

یکدیگر تهمت بزنیم، ب��رخالف ق��انون عم��ل و مق��ررات رفت��ار ک��نیم، می توان��د وس��یله

سقوط و ضعف و انحط��اط باش��د؛ دس��ت خ��ود ماس��ت؛ امتح��ان الهی اس��ت« )مه��ر،

(. همچنین معظم ل��ه پیش از انتخاب��ات دهم ریاس��ت جمه��وری باره��ا نامزده��ای1386

انتخاب�اتی را از درگ�یری و اص�طکاک، اظه�ارات خالف و دور از انص��اف و س��یاه نمایی

کشور پرهیز دادند.

»نامزدهای محترم توجه داشته باشند؛ اذهان عمومی را تخریب نکنند. این همه نسبت

(.1388خالف دادن به این و آن، تخ��ریب کنن��ده اذه��ان م��ردم اس��ت« )اردیبهش��ت،

م��راقب باش��ید ک��ه این عالقه من��دی ها )منظ��ور عالقه من��دی طرف��داران نامزده��ا( ب��ه

(.1388اصطکاک و اغتشاش نینجامد« )خرداد،

و در اولین نم��از جمع��ه پس از انتخاب��ات دهم ریاس��ت1388 خ��رداد 29معظم ل��ه در

جمهوری با اعالم صریح ب��ه گروه ه��ا و جریان��ات فتنه انگ��یز ب��رای پره��یز از چالش ه��ای

امنیتی پس از انتخابات فرمودند: »اگر امروز چارچوب ه��ای ق��انونی شکس��ته ش��د، در

آینده هیچ انتخاباتی دیگر مص��ونیت نخواه��د داش��ت. ب��االخره در ه��ر انتخاب��اتی بعض��ی

برنده اند، بعضی برنده نیستند؛ هیچ انتخاباتی دیگر مورد اعتماد قرار نخواه��د گ��رفت و

مصونیت پی��دا نخواه��د ک��رد. بن��ابراین هم��ه چ��یز دنب��ال بش��ود، انج��ام بگ��یرد، کاره��ای

درست، برطبق قانون. اگر واقعاً شبهه ای هست، از راه قانونی پیگ��یری بش��ود ق��انون

45

(.1388در این زمینه کامل است و هیچ اشکالی در قانون نیست« )خرداد،

آگاه‌سازی‌و‌تبیین‌شاخص‌های‌انتخاب

دادن تحلیل درس��ت ب��ه جامع��ه در ب��ارة تح��والت جه��انی، منطقه ای و داخلی کش��ور و

تبیین نقش و تأثیر انتخابات مجلس شورای اسالمی در این ش��رایط اس��تثنایی، اهمیت

فوق العاده ای دارد. آگاه س��ازی و بص��یرت ابع��ادی مختل��ف دارد. مجلس دارای جایگ��اه

واالیی در نظام جمهوری اسالمی است. بنابراین یک مجلس کارآمد می توان��د پش��توانه

مؤثری برای مجموعه نظام باشد. یکی از اقدامات ضروری، تبیین شاخص های انتخاب

نمایندگان است. برای جلوگیری از چالشی شدن انتخابات بر ش��اخص هایی بای��د تأکی��د

شود که سطح هم گرایی و انسجام را در چارچوب آرمان و ارزش های انقالب اس��المی

در کشور تقویت کند. با بررس��ی تجرب��ة بیش از س��ه ده��ه از انقالب اس��المی و نق��اط

قوت و ضعف هشت دوره مجلس می توان ویژگی ها و ش�اخص هایی را تب��یین و در این

چارچوب روشنگری و آگاه سازی ک��رد. مهم ت��رین ویژگی ه��ایی ک��ه در مجلس نهم الزم

است، مورد تأکید قرار گیرد عبارت است از:

- والیت مداری؛ نماینده مجلس باید تحقق سیاست، راهبرد، مواضع و مطالبات مق��ام1

معظم رهبری مدظله العالی را با تمام وجود، پیگیری و دغدغه خود قرار دهد.

- کارآمدی؛ مجلس نیازمند افراد متخصص و ب��ا تجرب��ه در کمیس��یون های مختل��ف آن2

است. به یقین نمایندة کارآمد نماینده ای است که از دانش و تجربه های تخصصی الزم

و مورد نیاز مجلس برخوردار باشد.

- توجه به مصالح ملی؛ نماین��دگان مجلس ش��ورای اس��المی بای��د مص��الح ملی را ب��ر3

مصالح گروهی، قومی و محلی ترجیح دهند. رفتار و مواضع آنان باید وحدت، ام��نیت و

اقتدار ملی را تقویت کند.

46

- قانون مداری و عقالیی بودن؛ دوری از افراط و تفریط و حرکت بر مبن��ای عقالنیت4

و قانون باید از ویژگی های بارز یک قانون گذار باشد.

- عدم وابستگی به کانون های قدرت و ثروت؛ ب��ه ط��ور ط��بیعی جریان��ات سیاس��ی و5

کسانی که به هر ترتیبی ب��رای رأی آوردن ی��ک کاندی��دا س��رمایه گذاری م��الی می کنن��د،

چشمداشت هایی دارند. خطری که انتخابات را در کشور اس��المی بی ه��ویت می س��ازد

این است که کاندیداها از ارزش ه��ای اخالقی فاص��له گرفت��ه و نماین��ده مجلس، وام دار

کانون های قدرت و ثروت ش��ود. ی��ا ب��ا هزینه ه��ای کالن و ش��یوه های تبلیغی پرهزین��ه و

طرح مسائل غیرواقع در بارة کشور و تولید چالش در افکار عمومی، ورود ب��ه مجلس

را به هر قیمت، هدف قرار دهد. به عبارتی نماینده ای که به هر قیمت به دنب��ال کس��ب

پیروزی در انتخابات است و فاقد مبانی و استقالل فک��ری باش��د، نخواه��د توانس��ت در

مجلس شورای اسالمی، اهداف و ارزش های نظام و انقالب اسالمی را نمایندگی کند.

- برخ��ورداری از پش��توانه ب��االی رأی م��ردم؛ نماین��ده بای��د بتوان��د ب��ا برخ��ورداری از6

پشتوانه باالی رأی م��ردم انتخ��اب ش��ود. بن��ابراین ه��ر چ��ه نماین��دگان از آراء بیش��تری

برخوردار باشند، خواهند توانست به عنوان برایند بیشتر افک��ار عم��ومی و ش��هروندان

عمل کنند.

جمع‌بندی‌و‌نتیجه‌گیری‌

انتخابات یکی از شرایط و ابزار تحقق مردم ساالری و از مؤلفه های مشارکت سیاسی

است، به طوری که محور اصلی مشارکت سیاسی، مشارکت انتخاباتی اس�ت. پس از

پیروزی انقالب اسالمی، زمین��ه مش��ارکت م��ردم در عرص��ه های گون��اگون ب��ه وی��ژه در

عرصه سیاسی و در فرایند تصمیم گیری، سیاستگذاری و اداره جامعه فراهم شد.

فرص��ت1388حواشی انتخاب��ات ریاس��ت جمه��وری و رخ��دادهای پس از آن در س��ال

47

دیگ�����������������ری ب�����������������ود ب�����������������رای آن�����������������ان ک�����������������ه

سال ها زوال انقالب را آرزو می کردن��د و فرص��تی ف��راهم آورد ت��ا ب��ه م��دد آن، فض��ای

عمومی جامعه را با التهاب عجین نمایند.

به یقین انتخابات دهم ریاست جمهوری با توجه به شرایط خاص و ویژگی های منحص��ر

ب��ه ف��ردش دس��تاوردها و پیام��دهای خاص��ی در هم��ۀ� بخش ه��ا داش��ته اس��ت، همچ��نین

رویدادهای پس از این انتخابات، آسیب هایی بر نظام وارد کرد. ام��ا آنچ��ه می ت��وان ب��ه

اجمال مورد تأکید قرار داد. این است که دشمنان انقالب اسالمی ب��ا تجرب��ه انتخاب��ات

دهم ریاس��ت جمه��وری و ک��پی برداری از انقالب ه��ای رنگی ب��راین باورن��د ک��ه تنه��ا راه

فروپاشی نظام جمهوری اسالمی بهره گیری از ظرفیت های حقوقی و متعارف همانن��د

انتخابات برای فروپاشی از درون است. انتخابات دهم ریاست جمهوری این باور را در

ق��درت های غ��ربی تق��ویت ک��رد و از این جهت می ت��وان گفت در فهرس��ت طرح ه��ای

مختلف امریک��ایی رهی��افت فروپاش��ی از درون ب��ا تب��دیل انتخاب��ات ب��ه چ��الش امنی��تی

تقویت شد.

در این مقاله گفته شد، چنانچه بُعد نرم اف�زاری ام�نیت ملی در انتخاب�ات ب�ا مش�ارکت

حداکثری، افزایش اعتماد، انسجام سیاسی و اجتماعی و آگاهی و هوشمندی م��ردم و

نخبگان کشور تقویت شود، خود به خود موجبات افزایش قدرت نرم در امنیت ملی به

عنوان پشتوانه نظام را فراهم خواهد نمود. اما چنانچه با بروز آسیب پذیری های داخلی

و اق��دامات دش��من ام��نیت ن��رم تض��عیف ش��ود، ب��ه معن��ای ظ��اهر ش��دن و رش��د

آسیب پذیری ها و بروز چالش و امنیتی شدن انتخابات و به دنب��ال آن، ایج��اد بس��ترهای

جدید شکل گیری و گسترش تهدیدهای دشمنان انقالب اسالمی خواهد بود.

تالش ب����رای مش����ارکت ح����داکثری م����ردم در انتخاب����ات، پره����یز از چالش ه����ا و

آسیب پذیری های داخلی، تبیین و آگاه سازی افکار عمومی و پیش بینی اقدامات دش��من

48

برخی از راهکارهایی اس��ت ک��ه می توان��د ق��درت ن��رم نظ��ام جمه��وری اس��المی را در

انتخابات تقویت و از امنیتی شدن انتخابات نهم مجلس شورای اسالمی پیشگیری کند.

منابع

در نسخه چاپی فصلنامه موجود است.

49