NJË VËSHTRIM MBI TREGUESIT E ZHVILLIMIT

EKONOMIK TË SHQIPËRISË 2018

SEKRETARIATI I KËSHILLIT TË INVESTIMEVE

Dhjetor 2018

1

Shënim: Materiali është vetëm një përmbledhje e disa prej treguesve kryesorë dhe nuk përfaqëson opinionet apo pikëpamjet eSekretariatit dhe Këshillit të Investimeve.

Të dhënat e përdorura në prezantim janë gjeneruar nga databazat e faqeve zyrtare të Institutit Shqiptar të Statistikave, Bankës së Shqipërisë, Bankës Botërore, Fondit Monetar Ndërkombëtar, etj.

2

Ecuria e Rritjes Ekonomike

Rimëkëmbja ekonomike u konfirmua në vitin 2015, ndërkohë që rritjaekonomike vazhdoi të përmirësohej. Në tremujorin e tretë të vitit 2018, rritjaekonomike u deklarua me normën 4.48% (shih: INSTAT)

Source: IMF International Monetary Fund, World Economic Outlook Database, prill 2016. Pas vitit 2012, vlerat janë vlerësime.

3

6.95

8.29

4.54

5.53 5.52 5.535.90 5.98

7.50

3.353.71

2.55

1.421.00

1.772.23

3.373.93

4.48

0.000

2.500

5.000

7.500

10.000

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018*

Gro

wth

Rat

e (i

n %

)

E ardhura për Frymë në Vite

Burimi: FMN, World Economic Outlook Database, October 2018. Të dhënat pas vitit 2016 janë vlerësime.

Për vitin 2018, e ardhura për frymë e Shqipërisë vlerësohet 5260.9USD në vlerë korrente ose 13,330.2 USD bazuar në paritetin e fuqisëblerëse (PPP). Rritja e të ardhurave për frymë (PPP) në 2018 vlerësohettë jetë 6% krahasuar me 2017.

4

0.00

3,500.00

7,000.00

10,500.00

14,000.00

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

in U

SD

Produkti I Brendshëm Bruto për frymë, cmime korrente

Produkti I Brendshëm Bruto për frymë, bazuar në paritetin e fuqisë blerëse

Kontributi i Sektorëve në Rritjen Ekonomike

(në %)

Burimi : INSTAT, Llogaritë Kombëtare Vjetore 2018 (Metoda e Prodhimit)

• Burimet kryesore të rritjes ekonomike janë industria përpunuese, shërbimet profesionale dheaktivitetet rekreative.

• Sektori i ndërtimit, aktiviteti i pasurive të paluajtshme, aktivitetet financiare në rritje në vitin2018 në krahasim me vitin 2017.

• Sektori i bujqësisë, dhe shërbimet profesionale kanë ndikim në rënie në rritjen ekonomike në2018 krahasuar me 2017. 5

0.65

-0.88

15.97

6.00

5.68

5.43

7.21

0.19

4.40

7.50

9.43

1.48

15.40

4.52

5.42

5.92

-5.81

2.99

1.55

5.90

1.18

0.82

-12.00 -6.00 0.00 6.00 12.00 18.00

Bujqësia, pyjet dhe peshkimi

Industria

Industria përpunuese

Ndërtimi

Tregtia

TIK

Aktivitete finaciare dhe të sigurimit

Aktivitete të pasurive të paluajtshme

Shërbime profesionale

Sektori publik

Art&Argëtim

T3:2017 T3: 2018

Eksportet e Shqipërisë 2015-2017 (Sipas grup mallrave, në milion ALL)

Burimi: INSTAT, Tregtia e Jashtme sipas Produkteve 2005-2017

Eksportet kryesore janë të orientuara nga tekstilet, produktet minerale, energjiaelektrike dhe lëndët djegëse, materialet e ndërtimit dhe metalet e ndjekura ngaproduktet agro-ushqimore.

6

0

75,000

150,000

225,000

300,000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Ushqime, pije, duhan Minerale, lëndë djegëse, energji elektrike Produkte kimike dhe plastike Lëkurë dhe artikuj prej lëkure Prodhime druri dhe letre

Tekstile dhe këpucë Materiale ndërtimi dhe metale Makineri, pajisje dhe pjesë këmbimi Të tjera

Importet e Shqipërisë 2005-2017 (Sipas grup mallrave, në milion ALL)

Burimi: INSTAT, Tregtia e Jashtme sipas Produkteve 2005-2017

Importi mbizotërohet nga makineritë dhe pajisjet, ndjekur nga ushqimi, pijet dheproduktet e duhanit, mineralet dhe lëndët djegëse, si dhe plastika.

7

0

175,000

350,000

525,000

700,000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Ushqime, pije, duhan Minerale, lëndë djegëse, energji elektrike Produkte kimike dhe plastike Lëkurë dhe artikuj prej lëkure

Prodhime druri dhe letre Tekstile dhe këpucë Materiale ndërtimi dhe metale Makineri, pajisje dhe pjesë këmbimi

Të tjera

EKSPORTET NË SHËRBIME IN 2017 –

KONTEKSTI RAJONAL

Burimi: World Development Indicators

Shqipëria renditet e dyta në rajon në lidhje me eksportet e shërbimeve, të cilat kryesisht dominohen nga eksporti i

turizmit dhe udhëtimit. Eksportet e TIK-ut në vitin 2017 përfaqësonin 31% të totalit të eksporteve të shërbimeve për

Shqipërinë. Eksportet e TIK në rajon (në vlerë) janë më të lartat në Serbi, ndërsa për Ish Republikën Jugosllave të

Maqedonisë eksportet e TIK-ut përfaqësojnë 54% të eksporteve në shërbime. Eksporti i udhëtimeve përfaqëson

pjesën më të madhe të eksporteve të shërbimeve për Kosovën, Malin e Zi dhe Shqipërinë.

8

0

1,500

3,000

4,500

6,000

7,500

Shqipëri Bosnje&Hercegovinë Maqedoni Mal i Zi Kosovë Serbi

Eksporte në shërbime (në Mil USD) Eksporte në udhëtime (në Mil USD) Eksporte në TIK (në Mil USD)

Indeksi i Çmimit të Konsumit

Burimi: INSTAT, prill 2018

Inflacioni në të gjithë këto vite ka qenë i qëndrueshëm dhe brenda pragut tëobjektivave të politikës monetare, që është një normë vjetore prej 4%.

Norma e inflacionit u raportua në 1.9% (në terma vjetorë) në Nëntor 2018.

9

3.9

4.7

4.5

4.3

2.7

3.9

3.6

3.1

2.8

3.2.9

1.71.6

0.6

1.

1.6

1.9

2.2

2.72.8

2.6

2.42.5

2.7

2.52.4

2.3

2.1

2.3

1.6

1.2

1.71.7

1.

1.9

1.7

1.9

2.2

1.71.6

1.5

1.8

2.

1.51.4

1.7

0.7

1.3

2.32.2

2.3

1.8

1.41.3

1.9

2.22.12.1

2.

1.5

0.20.30.3

0.7

1.2

1.92.

1.8

1.5

1.9

2.2

2.8

2.22.1

1.92.

2.2

2.

1.61.6

1.9

1.71.8

1.7

2.12.

2.12.1

2.42.3

2.22.1

1.9

0.

1.3

2.5

3.8

5.

2011-01 2011-06 2011-11 2012-04 2012-09 2013-03 2013-08 2014-01 2014-06 2014-11 2015-04 2015-09 2016-02 2016-07 2016-12 2017-05 2017-10 2018-03 2018-08

Forca e Punës sipas Grup Moshave

Burimi: INSTAT, Anketa e Forcës së Punës, 2017

Shkalla e pjesëmarrjes në forcën e

punës (%)Papunësia në %

• Gjatë vitit 2017, rritja e pjesëmarrjes në punë dhe rënia e papunësisë çojnë në punësim më të lartë.

• Papunësia e të rinjve mbetet ende më e larta në krahasim me grupet e tjera të moshës së papunë. 10

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

15-29 30-64 15-64 15+

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

15-29 30-64 15-64 15+

Paga Mesatare sipas Sektorëve (në ALL)

Burimi: INSTAT, Drejtoria e Përgjithshme e Tatimeve, 2016-2017

• Pagat më të larta në vitin 2017 u regjistruan në sektorin financiar dhe të sigurimeve, pasuar ngaTIK. Pagat më të ulta janë raportuar në tregti, shërbime riparimi dhe transport.

• Pagat në rritje më të shpejtë janë raportuar në sektorin e artit dhe argëtimit të ndjekur ngaadministrata publike.

• Paga mesatare në vitin 2017 është raportuar në 55,198 lekë (442 euro) dhe është rritur me 2.78%në terma vjetorë. 11

36,264

40,390

43,104

34,627

73,471

103,641

55,940

59,921

49,427

'- 27,500 55,000 82,500 110,000

Agriculture

Industry

Construction

Trade, repair, services

Information and communication

Financial and insurance activities

Professional Services

Public administration

Arts, entertainment and recreation

2016 2017

Kosto e Punës për Vendet e Ballkanit

Perëndimor, 2015 (EUR)

Burimi: Zyrat Statistikore të Vendeve, për Shqipërinë paga mesatare në administratën publike për 2015.

• Shqipëria krahasuar me vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor ka një kosto më të ulëttë pagës nëse matet me pagë mesatare;

• Nëse kostoja e punës krahasohet me pagën minimale, kostoja e punës në Shqipëriështë e krahasueshme me Kosovën, Bosnjën dhe Hercegovinën dhe Maqedoninë.

12

183 200

271317

179 181

417

530

600

813

378

469

ALB MKD SRB MNE MSV BIHKosto e punes per page minimale Kosto e punes per page mesatare

0

500

1000

1500

2000

2500

2012 2013 2014 2015 2016 2017

In M

io E

uro

Investime Publike (në Mil EUR) Investime Private (në Mil EUR) Investime të Huaja Direkte (në Mil EUR)

Investimet Publike, Private dhe të Huaja në

Shqipëri (në Mil Euro)

Burimi: Ministria e Financave, Banka e Shqipërisë, INSTAT

• Vërehen trende pozitive në investimet private pas vitit 2015;• Investimet e huaja direkte dhe investimet publike po rriten gradualisht, duke hyrë në

një cikël pozitiv.

Investimet sipas Sektorëve (Mil ALL)

Burimi: INSTAT – Anketa Strukturore e Ndërmarrjeve

▪ Sektori i energjisë elektrike, gazit, ujit dhe mbetjeve, si dhe industria përpunuese kanëraportuar rritjen më të madhe të investimeve në 2016 (në terma vjetorë).

▪ Investimet në vitin 2016 janë kontraktuar në sektorin e transportit dhe komunikimitdhe minierave.

▪ Investimet në shërbimet e strehimit dhe ushqimit janë më të ultat në vlerat absolute,ndërkohë që përjetojnë dinamikë shumë pozitive në vitin 2016.

14

0

25000

50000

75000

100000

Miniera Industri Përpunuese En.Elek., gaz, ujë dhetrajtimi i mbetjeve

Ndërtim Shërbime Tregti Akomodim dhe shërbimeushqimore

Transport,infrastrukturë,komunikacion

2012 2013 2014 2015 2016

0

75

150

225

300

375

Q1 2014 Q3 2014 Q1 2015 Q3 2015 Q1 2016 Q3 2016 Q1 2017 Q3 2017 Q1 2018 Q3 2018

Stoku Tremujor i IHD-ve, në Mil Euro

0

2,000

4,000

6,000

8,000

Q12014

Q32014

Q12015

Q32015

Q12016

Q32016

Q12017

Q32017

Q12018

Q32018

Stoku Tremujor i IHD-ve, në Mil Euro

Prurjet dhe Stoku i Investimeve të Huaja Direkte

Megjithëse fluksi i IHD-ve ka qenë i paqëndrueshëm dhe sipas cikleve të biznesit, pas vitit 2015stoku i IHD-ve manifeston dinamikë pozitive.

Në tremujorin e tretë të 2018 IHD-ve (në stok) janë rritur me 3% krahasuar me tremujorin edytë të 2018.

Stoku i IHD-ve sipas Vendeve të Origjinës (Mil EUR)

Burimi: Banka e Shqipërisë, tetor 2018

• Greqia vazhdon të udhëheqë stokun e IHD-ve në terma vëllimi;• Dinamika të forta pozitive të IHD-ve nga Zvicra, Hollanda dhe Franca

vërehen në tremujorin e tretë të 2018.

16

0

350

700

1,050

1,400

Q12014

Q22014

Q32014

Q42014

Q12015

Q22015

Q32015

Q42015

Q12016

Q22016

Q32016

Q42016

Q12017

Q22017

Q32017

Q42017

Q12018

Q22018

Q32018

Greece Switzerland Netherland Canada Italy Turkey Austria France

Stoku për Tremujor i IHD sipas Aktivitetit Ekonomik (Mil EUR)

Burimi: Banka e Shqipërisë, tetor 2018

17

• Sektorët më tërheqës për IHD-të janë Menaxhimi i Energjisë dhe Mbetjeve, Minierat dhe Industritë Nxjerrëse, Sigurimet dhe Pasuritë e Paluajtshme;

• Një ngadalësim në stokun e TIK dhe Sektorit të Transportit / Akomodimit vërehet duke filluar nga çereku i dytë i vitit 2017.

0

500

1,000

1,500

2,000

Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2014 Q1 2015 Q2 2015 Q3 2015 Q4 2015 Q1 2016 Q2 2016 Q3 2016 Q4 2016 Q1 2017 Q2 2017 Q3 2017 Q4 2017 Q1 2018 Q2 2018

Miniera dhe industri nxjerrëse Industria prodhuese

Energji dhe trajtimi i mbletjeve Transport dhe akomodim

Informacion dhe komunikim Aktivitete të sigurimit dhe pasurive të patundshme

Fluksi i IHD në Ballkanin Perëndimor

Burimi: World Development Indicators

In USD korrente Në % ndaj PBB-së

Shqipëria renditet e dyta në rajon për vlerën e investimeve të huaja në vite dhe përkontributin ndaj prodhimit të brendshëm bruto.

18

0

1,250,000,000

2,500,000,000

3,750,000,000

5,000,000,000

6,250,000,000

2011 2014 2015 2016 2017

ALB BIH KSV MKD MNE SRB

0.0

4.5

9.0

13.5

18.0

22.5

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

ALB BIH KSV MKD MNE SRB

Stoku dhe Profili i Ndërmarrjeve, 2010 - 2016

Burimi: Anketa e Ndërmarrjeve, INSTAT

• Struktura e ndërmarrjeve në ekonominë shqiptare dominohet nga ndërmarrjet mikro, tëvogla dhe të mesme të cilat përfaqësojnë 99% të ndërmarrjeve.

• Në vitin 2017, 33% e ndërmarrjeve të regjistruara vepronin si prodhues të mallrave,67% janë raportuar si operatorë në sektorin e shërbimeve.

19

Sipas numrit të punësuarve Viti

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Gjithsej 109,039 106,837 111,083 112,537 152,288 160,679 162,452

1-4 97,836 95,520 99,782 101,025 136,470 145,456 146,304

5-9 5,194 5,636 5,235 5,387 8,172 7,631 8,023

10-49 4,744 4,439 4,660 4,647 5,994 5,902 6,297

50+ 1,265 1,242 1,406 1,478 1,652 1,690 1,828

Prodhuesit e të mirave 17,099 16,413 16,842 16,989 37,950 48,585 53,250

1-4 12,991 12,592 13,071 13,273 33,255 44,179 48,819

5-9 1,717 1,718 1,565 1,603 2,080 1,865 1,842

10-49 1,923 1,650 1,681 1,562 1,971 1,877 1,851

50+ 468 453 525 551 644 664 738

Prodhuesit e shërbimeve 91,940 90,424 94,241 95,548 114,338 112,094 109,202

1-4 84,845 82,928 86,711 87,752 103,215 101,277 97,485

5-9 3,477 3,918 3,670 3,784 6,092 5,766 6,181

10-49 2,821 2,789 2,979 3,085 4,023 4,025 4,446

50+ 797 789 881 927 1,008 1,026 1,090

Ndërmarrjet Aktive sipas Aktivitetit Ekonomik - 2017

Burimi: Anketa e Ndërmarrjeve, INSTAT

20

37,684

11,0664,500

48,873

5,928

21,909

2,927

29,565

0

12,500

25,000

37,500

50,000

62,500

Bujqësi Industri Ndërtim Tregti Transport Akomodim dhe ushqim TIK Shërbime të tjera

Pesha e të ardhurave buxhetore ndaj PBB-së në Vendet

e Ballkanit

Burimi: IMF, World Economic Outlook, tetor 2018

Shqipëria paraqet peshën më të ulët të sektorit publik në ekonomindër vendet e rajonit, megjithatë ka një trend në rritje nga 2013.

21

20.0

23.5

27.0

30.5

34.0

37.5

41.0

44.5

48.0

51.5

55.0

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Shqipëria Bosnja dhe Hercegovina Kroacia Kosova Maqedonia Mal i Zi Serbia

Dinamikat e Borxhit Publik 2005 - 2018

Burimi: Ministria e Financave, Kuadri Makroekonomik Fiskal, 2018 – 2021

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018*

Borxhi publik total I bredshëm (stok) I huaj (stok)

• Borxhi publik mbetet i lartë, me një tendencë shumë të lehtë tkurrje pasvitit 2017.

• Masat e konsolidimit fiskal po kthejnë dinamikën e borxhit publik drejt njëborxhi në rënie ndaj PBB-së. Më shumë masa të konsolidimit fiskal do tësigurojnë një tendencë të qëndrueshme kthimi të borxhit publik.

22

Taksat Kryesore për 2018

❑ Tatimi mbi Vlerën e Shtuar - 20%

❑ Tatimi mbi Fitimin, Xhiro Vjetore:a) 0-5 milion ALL (≈ 36,500 EUR) – 0%b) Mbi 5 milion – 8 million ALL (≈ 58,400 EUR)

– 5%c) Mbi 8 milion ALL – 15%

❑ Tatimi mbi Dividentin – 8%

23

Renditja e Vendeve të Ballkanit Perëndimor në

Treguesin e Lehtësisë së të Bërit Biznes

Renditja e Shqipërisë është përmirësuar me 2 pozicione në raportin 2018/2019.

Burimi: http://www.doingbusiness.org/data/exploreeconomies/

24

48

50

10

44

89

63

43

41

11

40

86

65

47

51

10

60

81

58

59

46

12

66

79

97

0 25 50 75 100 125

Serbia

Mal i Zi

Maqedonia

Kosova

Bosnja dhe Hercegovina

Shqipëria

2019

2018

2017

2016

Renditja e Shqipërisë në Raportet dhe

Indekset NdërkombëtareIndeksi/ Raporti Organizata 2014/2015 2015/2016 2016/2017 2017/2018

Perceptimi i Korrupsionit

Transparency International

110 (nga 175 vende)

88 (nga 168 vende) 83 (nga 176 vende)

91 (nga 180 vende)

Liria Ekonomike The Heritage Foundation

54 (nga 178 vende)

63 (nga 178 vende) 65 (nga 180 vende)

Doing Business Banka Botërore 62 (nga 189 vende)

97 (nga 189 vende) 58 (nga 190 vende)

63 (nga 190 vende)

Indeksi i Konkurrueshmerise Boterore

Forumi Ekonomik Boteror

97 (nga 144 ekonomi)

93 (nga 140 ekonomi)

80 (nga 138 vende)

75 (nga 137 vende)

25

Indikatorët e Doing Business

Indikatori 2014/2015

2015 /2016

2016/2017

2018/2019

Të fillosh një Biznes 54 58 46 50

Të marrësh një Leje Ndërtimi 122 189 106 151

Të marrësh Energji Elektrike 159 162 156 140

Regjistrimi i Pronës 104 107 106 98

Të marrësh Kredi 36 42 44 44

Mbrotja e Investitorëve Minoritare 18 8 19 26

Të Paguash Taksat 130 142 97 122

Tregtia ndërmjet Kufijve 37 37 24 24

Zbatimi I Kontratave 96 96 116 98

Zgjidhja e Aftësisë Mospaguese 40 42 43 39

26

Shqipëria renditet më e ulta në fushën e trajtimit të lejeve të ndërtimit, energjisë,procedurave fiskale dhe regjistrimit të pronës. Ka përmirësime në energji, zbatimine kontratave dhe regjistrimin e pronave. Shqipëria renditet më mirë në treguesit esistemit financiar.

Tregtia përtej Kufijve - DB 2017/2018 Koha dhe Kosto e eksportit

27

Koha - kontrolli në kufi (orë)

Kosto - kontrolli në kufi (USD)

Koha - përgatitja dhe kontrolli i

dokumentave (orë)

Kosto - përgatitja dhe kontrolli i

dokumentave (USD)

Renditja

Shqipëria

9

55

6

10

Evropa & Azia

Qëndrore

28

195

27

111

Vendi 24 nga 190 ekonomi

Indikatorët e KonkurrueshmërisëIndikatori 2015-2016 2016/2017 2017/2018

Institucionet 103 76 68

Infrastruktura 90 91 94

Mjedisi Makroekonomik 122 93 75

Arsimim dhe Shëndet Parësor 62 33 36

Arsimi i Lartë dhe Trajnimet 60 42 80

Eficenca e Tregut të të mirave 93 69 49

Eficenca e Tregut të Punës 93 98 57

Zhvillimi i Tregjeve Financiare 114 94 91

Gadishmëria Teknologjike 91 82 81

Madhësia e Tregut 105 109 78

Sofistikimi i Biznesit 104 94 105

Inovacioni 120 109 74

28

• Institucionet, efikasiteti i tregut dhe risitë janë përmirësuar;

• Edukimi dhe sofistikimet e biznesit janë indeksi i konkurrencës në përkeqësim të ndjeshëm;

Burimi: World Economic Forum – Competitiveness Report 2018, https://www.weforum.org/reports/the-global-competitveness-report-2018

Treguesit e Lirisë Ekonomike

Indikatori (renditur vendi 65) 2016 2018

Të Drejtat e Pronës 86 79

Liria nga Korrupsioni 113 156

Liria Fiskale 34 47

Shpenzimet Qeveritare 72 77

Liria e Biznesit 80 73

Liria e Punës 128 134

Liria Monetare 49 56

Liria e Tregtisë 37 14

Liria e Investimeve 50 58

Liria Financiare 19 35

29

• Korrupsioni, tregu i punës janë fushat më problematike në indeksin e lirisë ekonomike; ndërsa liria e tregtisë konsiderohet e favorshme.

• Liria e investimeve dhe liria financiare raportohen si të përkeqësuara.

Burimi: https://www.heritage.org/index/about