için

dek

iler

2

8

12

16

20

24

28

32

34

36

44

Dergi BilkentSay› : 12ISSN 1305-5178Aral›k 2009

Bilkent Üniversitesi Ad›na Sahibi

Prof. Dr. Kürflat Aydo¤an

Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü ve Editör

Prof. Dr. Orhan Aytür

Yay›n Yönetmenleri

Levent BaflaraBurak Tokcan

Kapak

Yrd. Doç. Marek Brzozowski

Bilkent Üniversitesi

Rektörlük 06800Bilkent, AnkaraTelefon : (312) 290 24 26Faks : (312) 266 41 91E-posta : dergi@bilkent.edu.tr‹nternet : www.bilkent.edu.tr

Tasar›m ve Bask›

A4 Ofset Matbaac›l›kSan. ve Tic. Ltd. fiti.Oto Sanayi Sitesi, Yeflilce Mah.Donanma Sok. No: 1634418 Ka¤›thane / ‹stanbulTelefon : (212) 281 64 48 pbxFaks : (212) 269 53 27E-posta : info@a4ofset.com

Bilkent Üniversitesi Yay›n Birimi taraf›ndanhaz›rlanan Dergi Bilkent y›lda iki kez yay›mlan›r.Üniversitenin Mezun Kimlik Kart›sahiplerine ücretsiz olarak gönderilir.

üniversiteden haberler

bir konu‹fl Eti¤i

portreUluslararas› ‹liflkiler Bölümü Ö¤retim ÜyesiDoç. Dr. P›nar Bilgin

operaMüzik Bölümü Mezunu Murat Karahan

mutfak kültürüTurizm ve Otel ‹flletmecili¤i Bölümü MezunuFevzi Ünlü

modaUluslararas› ‹liflkiler Bölümü MezunuYaprak Aras fiahinbafl

bilkent'ten sonra

bilkent senfoni'den haberler

bilkent senfoni orkestras›2010 program›

mezunlardan haberler

s›n›f haberleri

üniv

ersi

teden

hab

erle

r

2

Kültürler Parlamentosu Topland›Bilkent Üniversitesi’nin kurucusu ve Mütevelli Heyeti Baflkan› ‹hsan Do¤ramac› ile ÜrdünPrensi El Hassan bin Talal taraf›ndan 2002’de kurulan Uluslararas› Kültürler Vakf›’na ba¤l›Kültürler Parlamentosu, 27 Ekim’de Bilkent Üniversitesi’nde topland›. Vakf›n kurulufl amac›do¤rultusunda farkl› co¤rafyalardan ve kültürlerden bilim insanlar› ve ayd›nlar› bir arayagetiren oturumu Prof. Dr. ‹onna Kuçuradi (Maltepe Üniversitesi) yönetti. Oturuma ABD,‹srail ve Japonya’dan video konferans yoluyla kat›l›mlar da gerçekleflti.

2009 ÖSS’de Say›sal-2 ve Eflit A¤›rl›k-2 puan türlerinde ilk 100’e giren ö¤rencilerden 34’üe¤itimlerini Bilkent Üniversitesi’nde sürdürüyor. Baflar›l› ö¤renciler, üniversite yaflamlar›naBilkent Üniversitesi’nin kurucusu ve Mütevelli Heyeti Baflkan› ‹hsan Do¤ramac›’y› ziyaretederek bafllad›. D‹L ve SÖZ-2 puan türlerinde birinci olan ö¤rencilerin yan› s›ra Say›sal-2puan türünde ilk 10’da yer alan ö¤rencilerden 4’ü de Bilkent Üniversitesi’ni seçti.

ÖSS’de ‹lk 100’e Giren 34 Ö¤renci Bilkent’te

Bilkent Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. AliDo¤ramac›, Üniversiteleraras› Kurul (ÜAK)baflkanl›¤›n› Van Yüzüncü Y›l ÜniversitesiRektörü Prof. Dr. Hasan Ceylan’dan devrald›.‹lk kez bir vak›f üniversitesine geçenÜAK baflkanl›¤›, üniversitelerin kurulufly›llar› s›ras›na göre rektörlerce birer seneyürütülüyor. ÜAK, üniversiteler aras›ndakiiletiflimi güçlendirmeyi amaçlayan,yüksekö¤retime iliflkin kanun tasar›lar›n›,yönetmelikleri ve tüzük tasar›lar›n›haz›rlayan üniversitelerüstü birakademik kuruldur.

Ali Do¤ramac›ÜAK Baflkan› Oldu

Hocabey’e KKTC’den ÖdülBilkent Üniversitesi’nin kurucusu ve Mütevelli Heyeti Baflkan› ‹hsan Do¤ramac›,Türkiye - Kuzey K›br›s Türk Cumhuriyeti (KKTC) iliflkilerine katk›lar›ndan dolay›KKTC Cumhuriyet Meclisi’nin ödülüne lay›k görüldü.

3

Bilgisayar Mühendisli¤i Bölümü ö¤retim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. ‹brahim Körpeo¤lu veYrd. Doç. Dr. Özcan Öztürk, bilimsel araflt›rma-gelifltirme çal›flmalar›n› desteklemek veteknoloji sektörünün akademik dünya ile etkileflimini güçlendirmek amac›yla IBM taraf›ndanverilen ödüllere de¤er görüldü. Dr. Körpeo¤lu özel uygulamaya yönelik kablosuz sensöra¤lar› ile çevre denetimi ve kontrolü için a¤ ara katman deste¤i, Dr. Öztürk ise heterojençok çekirdekli ifllemcilerin performans›n›n etkin paralellefltirme ile eniyilemesi konuluprojeleriyle ödül kazand›.

‹brahim Körpeo¤lu ve Özcan Öztürk’ün Baflar›s›

TÜB‹TAK Teflvik ÖdülleriÜlkemizde uluslararas› nitelikte bilimsel çal›flmalara imza atan ve 40 yafl›n› aflmam›fl biliminsanlar›na verilen TÜB‹TAK Teflvik Ödülleri’nde Bilkent Üniversitesi’nden dört ö¤retim üyesidereceye girdi. Temel Bilimler dal›nda Doç. Dr. Mehmet Özgür Oktel (Fizik Bölümü),Mühendislik Bilimleri dal›nda Doç. Dr. Emre Alper Y›ld›r›m (Endüstri Mühendisli¤i Bölümü)ve Yrd. Doç. Dr. Hilmi Volkan Demir (Fizik ve Elektrik-Elektronik Mühendisli¤i Bölümleri),Sosyal Bilimler dal›nda ise Doç. Dr. P›nar Bilgin (Uluslararas› ‹liflkiler Bölümü) ödüle de¤ergörüldü. Dr. Oktel yo¤un madde fizi¤i alan›nda ultra so¤uk sistemlerin optik örgü ile girdapörgüsü dinami¤i ve bu sistemlerin ›fl›kla etkileflmesi; Dr. Demir nanoteknoloji ve nanofotonikalanlar›nda, nanofotonik konusunda nanokristal katk›l› ve enerji transferli yenilikçi kat› halayd›nlatmas› gelifltirilmesi, Dr. Y›ld›r›m yöneylem araflt›rmas› alan›nda büyük ölçekli geometrikeniyileme problemleri için etkin çözüm yöntemlerinin gelifltirilmesi, Dr. Bilgin ise uluslararas›iliflkiler alan›nda yeni güvenlik çal›flmalar› konular›ndaki bilimsel araflt›rmalar›yla ödül ald›.

Mehmet Özgür Oktel Emre Alper Y›ld›r›m Hilmi Volkan Demir

P›nar Bilgin

Sinop’ta ÇokulusluBir BuluflmaGüzel Sanatlar Bölümü, Sinop Valili¤i veSinop Belediyesi iflbirli¤iyle uluslararas›bir sempozyum düzenledi. fiehirde son15 y›lda gerçeklefltirilen kaz› çal›flmalar›n›nde¤erlendirildi¤i etkinli¤e 11 ülkeden30 akademisyen ve araflt›rmac› kat›ld›.

Engin Umut Akkaya’yaBüyük Onur

Kimya Bölümü ö¤retim üyelerindenProf. Dr. Engin Umut Akkaya, TÜB‹TAKBilim Ödülü’nü Temel Bilimler dal›ndakazand›. Dr. Akkaya, bu ödülesüpramoleküler kimya alan›nda moleküleralg›lay›c› ve bilgi ifllemcilerin rasyoneltasar›m, sentez ve uygulamalar›na iliflkinçal›flmalar› sonucunda de¤er görüldü.

4

Prof. Dr. M. Kâmil Mutluer (Hukuk Fakültesi) ve Yrd. Doç. Dr. Ahmet Gürata (‹letiflim veTasar›m Bölümü) Türkiye Bilimler Akademisi’nin (TÜBA) Üniversite Ders Kitaplar› Telifve Çeviri Eser Ödülleri’nde dereceye girdiler. Bütçe Hukuku bafll›kl› kitab›yla sosyal bilimleralan›nda ödül kazanan Dr. Mutluer, Teoride ve Uygulamada Kamu Maliyesi adl› yap›t›ylaayn› alanda mansiyona da de¤er görüldü. Dr. Gürata ise ABD’li akademisyen Prof. Dr.Timothy J. Corrigan’dan çevirdi¤i Film Elefltirisi El Kitab› (A Short Guide to Writing AboutFilm) ile yine sosyal bilimler alan›nda mansiyon ald›. TÜBA’n›n ders kitab› yaz›m› veçevirisini teflvik etmek için 2008’den bafllayarak düzenledi¤i bu ödüller mühendislik, sa¤l›k,toplum ve do¤a bilimleri alanlar›nda veriliyor.

Ahmet GürataKâmil Mutluer

Ö¤retim Üyelerimize TÜBA’ dan Ödüller

Geçmifle, Bugüne veGelece¤e Dair Bir Yap›t

Tarih Bölümü ö¤retim üyelerindenYrd. Doç. Dr. Oktay Özel’in Dün Sanc›s› adl›kitab› okurla bulufltu (Kitap Yay›nevi, Eylül2009). Eserinde tarihi ve bu bilimi etkileyendinamikleri toplumsal, ideolojik ve elefltirel

pencerelerden yorumlayarak tarihçili¤inmesleki bir portresini çizen Dr. Özel, tarih-hayat-toplum iliflkisinin Türkiye’deki rolünü

ve ülkemizin geçmifl alg›s›n›n bugünü vegelece¤i nas›l yönlendirdi¤ini ele al›yor.

Dünyan›n yaflayan en önemli Osmanl› Tarihiuzman› olarak an›lan, Bilkent ÜniversitesiTarih Bölümü’nün kurucusu ve TürkiyeBilimler Akademisi fleref üyesi Prof. Dr. Halil‹nalc›k, Devlet-i Aliyye adl› eserinin ilkcildini okurla buluflturdu. Türkiye ‹fl Bankas›Kültür Yay›nlar›’ndan ç›kan ve 37. bask›s›naulaflan yap›t›nda Osmanl› Devleti'nin birbeylikten imparatorluk konumuna gelifliniele alan Dr. ‹nalc›k, toplumsal, ekonomik vedemografik etkenler ›fl›¤›nda bir siyasi tarihanalizi sunuyor.

Halil ‹nalc›k’tanYeni Bir Kitap

Sergilerden...Sezonu 8 Ekim - 3 Kas›m döneminde CezmiOrhan ve Zafer Gençayd›n’›n resimleriyleaçan Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi SanatGalerisi, 5-10 Kas›m tarihleri aras›nda iseSinem Özgün Köymen ve Karin Koch’un tak›tasar›mlar›n› sanatseverlere sundu.cccc

5

Bilkent’tenDarwin GeçtiFen Fakültesi, ünlü ‹ngiliz bilim insan›Charles Darwin’in (1809 - 1882) evrimteorisi ve türlerin birbirleriyle iliflkilerini elealan çal›flmalar›n› içeren sergiye ev sahipli¤iyapt›. Darwin Now ad›yla bugüne kadarfarkl› k›talardan 25 ülkeyi gezen sergi,Darwin’in do¤umunun 200. ve On the Originof Species adl› eserinin 150. y›l› kutlamas›niteli¤ini de tafl›yor.

‹fl Alanlar› Tan›t›ld›Bilkent Üniversitesi Kariyer Merkezi,4 Kas›m - 11 Aral›k tarihleri aras›nda‹fl Alanlar› Tan›t›m Günleri’ni gerçeklefltirdi.Çeflitli firmalardan üst düzey yöneticilerinkonuflmac› olarak kat›ld›¤› etkinliklerdeö¤rencilere finanstan insan kaynaklar›na,bankac›l›ktan iletiflim ve medyaya kadarbirçok iflkolunun yan› s›ra kamu kurum vekurulufllar›, akademik kariyer seçenekleri,etkinlik yönetimi, kriminoloji ve gastronomigibi konular hakk›nda da bilgiler aktar›ld›.

Bilgisayar Mühendisli¤i Bölüm Baflkan›Prof. Dr. Halil Altay Güvenir yönetimindekiaraflt›rma grubu, daha önce görme engellileriçin gelifltirdikleri ve Türkçe yaz›lar›sese dönüfltüren Oku teknolojisini cepbilgisayarlar›na uyarlayarak konuflmaengelliler için bir yaz›l›m tasarlad› vegelifltirdi. Cep bilgisayar›na yüklendi¤indekal›p cümleleri veya Türkçe yaz›lar›seslendirebilen Turkon isimli bu yaz›l›m,engellilerin çevreyle iletiflimleriningüçlenmesine katk› sa¤l›yor. Ülkemizi ziyareteden yabanc›lara da iletiflim kolayl›¤›sa¤layabilece¤i düflünülen Turkon,www.cs.bilkent.edu.tr/turkon/ adresindenindirilebiliyor.

Konuflma Engelliler‹çin Yeni Bir Teknoloji

Akademisyenler ve Beyazperde‹letiflim ve Tasar›m Bölümü, Bilkentli akademisyenlerin kendi alanlar›yla ilgilifilmleri yorumlad›¤› bir etkinlik dizisi bafllatt›. Film gösterimleri sonras›akademisyenlerin izleyicilerle birlikte yap›mlar› tart›flt›¤› etkinliklerin ilk konuklar›Prof. Dr. Erinç Yeldan (‹ktisat Bölümü), Yrd. Doç. Dr. Oktay Özel (Tarih Bölümü),Yrd. Doç. Dr. Hilmi Demir (Felsefe Bölümü) ve Dr. Torey Lieapa (Amerikan Kültürüve Edebiyat› Bölümü) idi. Dr. Yeldan “Mardi Gras: Made in China” (David Redmon,2005), Dr. Özel “Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü” (Ezel Akay, 2006), Dr. Demir“Memento” (Christopher Nolan, 2001), Dr. Liepa ise “Sukiyaki Western Django”(Takashi Miike, 2007) adl› filmleri yorumlad›.

Bilkent veMeteksanSavunma’danTeknoloji ‹flbirli¤iBilkent Üniversitesi, MeteksanSavunma San. A.fi.’nin sualt› akusti¤ikonusunda gerçeklefltirdi¤i teknolojikiflbirli¤i sonucunda kampüstekiBilkent Göleti üzerinde bir aç›k sutest ve kalibrasyon tesisi kuruldu.Tesis, sualt› akusti¤i konusundagerçekleflecek akademik çal›flmalarave Deniz Kuvvetleri Komutanl›¤›’n›nbu alandaki faaliyetlerine kaynakyaratacak.

Bilkentli AilelerBir Araya Geldi

Bilkent Üniversitesi,bu y›l ilk kez düzenledi¤i Bilkentli AilelerBuluflma Günü’nde 2009 ÖSS ile üniversitemize yerleflen ö¤rencilerin aileleri ile Mühendislik, ‹flletme, ‹ktisadi,‹dari ve Sosyal

Bilimler fakültelerinden ö¤retim üyelerinibir araya getirdi. ‹ngilizce Haz›rl›kProgram›’na kat›lan ö¤rencilerin velilerininde davetli oldu¤u 18 Ekim tarihli buluflmakampüs turuyla bafllad›. Bilkent SenfoniOrkestras› konseriyle devam eden etkinlik,Prof. Dr. Adnan Akay (Makine Mühendisli¤iBölümü), Prof. Dr. Cevdet Aykanat(Bilgisayar Mühendisli¤i Bölümü),Prof. Dr. Güliz Ger (‹flletme Fakültesi),Yrd. Doç. Dr. John O’Dwyer (‹ngiliz DiliMeslek Yüksekokulu), Prof. Dr. SübideyTogan’›n (‹ktisat Bölümü) verdi¤iseminerlerin ard›ndan bir kokteyl ile sonbuldu. Di¤er fakülte ve yüksekokullar›nbuluflmalar› ilerleyen dönemlerdegerçekleflecek.

FABED ÖdülleriUNAM - Malzeme Bilimi ve NanoteknolojiEnstitüsü araflt›rmac›lar›ndan Dr. MustafaÖzgür Güler ve Dr. Tamer Uyar, FeyziAkkaya Bilimsel Etkinlikleri DesteklemeFonu (FABED) taraf›ndan verilen Genç Bilim‹nsanlar›na Üstün Baflar› Ödülü’ne de¤ergörüldüler. Dr. Güler kendili¤inden bir arayagelen nanoyap›lar›n biyomedikaluygulamalar›, Dr. Uyar ise çokifllevlinanotekstil malzemelerinin gelifltirilmesikonular›ndaki araflt›rmalar›yla ödülkazand›lar.

6

Toplumsal Dayan›flmaBilkent Üniversitesi Sosyal SorumlulukMerkezi, düzenledi¤i yard›m kampanyas›ylaAkdeniz, Do¤u Anadolu ve ‹ç Anadolubölgelerindeki çeflitli illerden okullarakitap, k›yafet ve k›rtasiye malzemesiulaflt›rd›.

Dünyada Bir ‹lkFizik ve Elektrik-Elektronik Mühendisli¤i bölümleri ö¤retim üyesi Yrd. Doç. Dr. HilmiVolkan Demir ve araflt›rma grubu, cerrahlar›n implant kulland›klar› kemik veomurilik k›r›¤› ameliyatlar› sonras›, iyileflmesürecini gerçek zamanl› olarak takip etmelerine olanak tan›yan biyouyumlu kablosuz sensörler gelifltirdi. ‹mplant ile birlikte vücuda yerlefltirilebilen, radyo frekans›nda çal›flan ve santimetre alt› boyutlarda olan bu metamalzeme tabanl› sensörler, kemi¤e ve implanta uygulanan mekanik yük miktar›n›n d›flar›dan izlenmesini sa¤l›yor. Dr. Demir ve araflt›rmagrubunun konuya iliflkin makaleleri, dünyacaünlü bilim dergisi Applied Physics Letters’›n

Temmuz 2009 ve Kas›m 2009 say›lar›nda yay›mland›. ‹lgili çal›flma için dünya çap›ndapatent baflvurusu yap›ld› ve grubun Bilkent Üniversitesi’ndeki çal›flmalar› için NationalInstitutes of Health’den araflt›rma projesi al›nd›.

Murad Gürzumar’›n Çal›flmalar› Polonya’da

Grafik Tasar›m Bölümü ö¤retim görevlilerinden Murad Gürzumar’›n Scream adl› foto¤rafsergisi sanatseverlerle Polonya’n›n Gdansk flehrinde bulufltu. Ö¤rencilerin s›nav öncesi vesonras›ndaki ruh hallerini yans›tan foto¤raflar, 2007’de Ankara’da da sergilenmiflti.

GörünmezlikTeknolojisiBilkent Üniversitesi Fizik ve Elektronik-Elektronik Mühendisli¤i bölümleri ö¤retimüyesi ve Nanoteknoloji Araflt›rma MerkeziBaflkan› Prof. Dr. Ekmel Özbay, araflt›rmagrubuyla beraber cisimlerin üzerinekapland›¤›nda onlar› belirli frekanslardagörünmez k›lan bir metamalzeme gelifltirdi.Nanoteknoloji tabanl› bu malzeme, parazitve gürültü oluflturmad›¤› için dünyadakibenzer bilimsel çal›flmalara yenilikçi bir

boyut getiriyor. Görme sürecinin bir cisimden yay›lan ya da cisme çarp›p saç›lanelektromanyetik dalgalar›n alg›lay›c›lara geri dönmesiyle gerçekleflti¤ini söyleyen Dr. Özbay,görünmezlik teknolojisinin söz konusu cismin elektromanyetik dalga saçmas›n› önlemek,dalgalar›n ona çarpmas›n› ya da çarpan dalgalar›n gelifligüzel saç›lmas›n› engellemekprensipleriyle yola ç›kt›¤›n› belirtiyor.

Türk Halk Masallar› veAflk fiiirleri

‹nsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Dekan›ve Türk Edebiyat› Merkezi Baflkan›Prof. Talat S. Halman’›n Popular TurkishLove Lyrics and Folk Legends bafll›kl›kitab›, ABD’nin önde gelen üniversiteyay›nevlerinden Syracuse University Presstaraf›ndan yay›mland›. Yunus Emre, Pir SultanAbdal, Köro¤lu ve Karacao¤lan’›n seçmefliirleri ve yaflam öyküleri ile Kara Koyun,Bofl Beflik, Tiktak Eden Kabak gibi halkmasallar›n›n ‹ngilizce çevirilerinin yer ald›¤›yap›t, ABD’de Türk halk edebiyat› alan›nda‹ngilizce olarak ç›km›fl ilk kitapt›r. ABD’deyaflayan Türk ressam Zeki F›nd›ko¤lu’nunAnadolu masallar› ve halk flairlerine iliflkin28 renkli resminin bulundu¤u eserineditörlü¤ünü Jayne L. Warner yapm›flt›r.

A. Enis Çetin’e Büyük UnvanMühendislik kuram ve uygulamalar›n›n ilerlemesi için profesyonel çal›flmalarda bulunandünyaca ünlü The Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) kuruluflu,Elektrik ve Elektronik Mühendisli¤i Bölümü ö¤retim üyesi Prof. Dr. A. Enis Çetin'eFellow (en üst düzey üyelik) unvan› verdi. Alan›nda üstün baflar›lara imza atm›fl üyelerinlay›k görüldü¤ü IEEE'nin bu en prestijli payesi, her y›l üye say›s›n›n en çok binde birineverilmektedir. 1912'den beri verilen Fellow unvan›na daha önce Bilkent Üniversitesi Elektrikve Elektronik Bölümü ö¤retim üyeleri Prof. Dr. Abdullah Atalar, Prof. Dr. Özay Oral,Prof. Dr. Levent Onural ve Prof. Dr. Levent Gürel de¤er görülmüfltür. Havac›l›k ve uzaydanbilgisayar ve telekomünikasyona, biyomedikal mühendisli¤inden elektrik enerjisi ve elektroniksistemlere yay›lan bir alanda faaliyet gösteren IEEE’nin 150 ülkede yaklafl›k 70.000’iö¤renci olmak üzere 365.000'i aflk›n üyesi bulunmaktad›r.

Prof. Dr. Bülent Özgüç (Grafik Tasar›m ve Güzel Sanatlar Bölümleri), Prof. Dr. HayrettinKöymen (Elektrik ve Elektronik Mühendisli¤i Bölümü), Yrd. Doç. Dr. Yehezkel Sandy Berkovski(Felsefe Bölümü) ve Maria Nowotna (Müzik Bölümü), 2008 - 2009 akademik y›l› Ö¤retimdeÜstün Baflar› Ödülleri’nin sahipleri oldular. Önceki senelerde bu ödülü kazanan ö¤retimelemanlar›n›n listesine www.bilkent.edu.tr/teachaward adresinden ulafl›labilir.

Ö¤retimde Üstün Baflar› Ödülleri

Maria NowotnaYehezkel Sandy Berkovski

Hayrettin KöymenBülent Özgüç

Ö¤rencimiz ‹talya’danÖdülle Döndü

Japonya’da SanatKentsel Tasar›m ve Peyzaj Mimarisi Bölümüö¤retim üyelerinden Yrd. Doç. Dr. Cihangir‹stek, 21-26 Temmuz 2009 tarihleri aras›ndaJaponya’da bir sergi düzenledi. KonukseverlikEvi: Mekanda Konukseverlik ÜzerineFikirler bafll›¤›yla evlerin hayat›m›zdakiyerini sorgulayan sergi, Tama SanatÜniversitesi’nin deste¤iyle gerçekleflti.Tokyo'daki Youkobo Art Space'te geçici birmodel eve dönüfltürülen sergi mekan›,ziyaretçilere gelecekteki evleri hakk›ndahayaller kurdurmay› amaçl›yordu. .

Müzik Bölümü 4. s›n›f ö¤rencilerindenCan Ünlüsoy, dünyan›n en önemli vurmal›çalg›lar yar›flmalar›ndan Giornate dellaPercussione’de ikinci oldu. 24 - 30 yafl aras›n›kapsayan C kategorisinde yar›flan Ünlüsoy,geçen y›l 19 - 23 yafl grubunda üçüncülükde elde etmiflti. Bu yar›flmaya kat›lan ilkTürk müzisyen olan Ünlüsoy, çal›flmalar›n›Bilkent Senfoni Orkestras› Vurmal› Çalg›larGrup fiefi Ayd›n Mecid ile sürdürüyor.

7

8

‹fl Eti¤iA. Ümit Berkman

‹flletmelerin kurumsall›k anlay›fl›ndaki önemini gün geçtikçeart›ran ifl eti¤i kavram›, yöneticileri ve çal›flanlar›

ifl ahlak› paydas›nda bir araya getirenbir unsur olarak dikkat çekiyor.

‹fl Eti¤i Nas›l Tan›mlanabilir?

Etik, en genel anlamda ahlaki aç›dan do¤ru-yanl›fl ve iyi-kötü alg›s› ile ilgili birkavramd›r. Etik de¤erler, ilkeler ve kurallarortak yaflam› mümkün k›lar, toplumubirlefltirir, sosyal düzeni sa¤lar. ‹fl eti¤i iseeti¤in bir alt kümesidir. ‹fl dünyas›ndakiahlaki sorunlar› inceler, davran›fllararehberlik etmek üzere standartlar veyakurallar gelifltirmeye çal›fl›r.

‹fl eti¤i normatif ve betimleyici olmak üzereikiye ayr›l›r. Normatif ifl eti¤i, etik ilkelerçerçevesinde ifl eti¤ine uygun davran›fllar›nneler olmas› gerekti¤ini irdeler; bu kapsamda,örne¤in, ifl eti¤i davran›fl standartlar›n›n vekurallar›n›n (code of conduct)belirlenmesinde rol al›r. Bir baflka deyiflle iflyaflam›nda ve ifl iliflkilerinde ne yap›lmal›ya da yap›lmamal› sorular›na yan›t arar.

‹fl dünyas›ndaki iliflkilerin ahlaki boyutlar›n›ve sorunlar›n› ele alan, tutum ve davran›fllar›ortaya ç›karmaya çal›flan betimleyici ifl eti¤iise mevcut ve yayg›n olan etik içeriklidavran›fl türlerine odaklan›r.

‹fl eti¤i (business ethics), çal›flma eti¤ini(work ethics) ve meslek eti¤ini (professionalethics) de kapsamaktad›r. Çal›flma eti¤i, birtoplumda ifle ve çal›flmaya iliflkin de¤erlerve tutumlard›r. Meslek eti¤i ise ifl eti¤i veçal›flma eti¤i ile ba¤lant›l› oldu¤u haldegenellikle toplumsal kültürden ba¤›ms›zd›rve evrensel ilkelere sahiptir.

‹fl Eti¤i ve ‹flletme

‹fl eti¤i, iflletmecili¤in ifllevsel alanlar›nagöre de s›n›fland›r›labilir. Bu s›n›fland›rmaço¤u iflletmenin departmanlar› olarak dakarfl›m›za ç›kmaktad›r. ‹flletmelerde etik veetik d›fl› eylemlerin incelenece¤i çerçeveyeüretim eti¤i, pazarlama eti¤i, finans eti¤i,muhasebe eti¤i ve yönetim eti¤i gibibafll›klar girer. Ürünün ve hizmetin güvenli¤ive kalitesi, sat›fl sonras› hizmetler vegaranti koflullar›, reklamlar›n içeri¤i vekarakteri, yat›r›mc›lar›n haklar› ve ç›karlar›,bilançolar›n niteli¤i ve gerçekli¤i, insankaynaklar› yönetimi ve iflletmelerindo¤a ve çevreye iliflkin politikalar› ifllevselalanlardaki etik konular›yla ilgili unsurlard›r.Firma ve kifli temelindeki etik d›fl›davran›fllara afla¤›daki eylemler örnekverilebilir.

• Sigortas›z iflçi çal›flt›rmak

• Finansal raporlarda hile yapmak

• Rakiplerin ürünlerini taklit etmek(fikrî mülkiyet ihlali)

• Niteliksiz ya da ay›pl› ürünüpiyasaya sürmek

• Ürün veya hizmet hakk›nda eksik ya dayan›lt›c› bilgilendirme veya etiketleme yapmak

• Ürün sorumlulu¤undan kaç›nmak

• Sat›fl sonras› hizmet ve garanti koflullar›na uymamak

• Çevreyi kirletmek

• ‹fle al›mlarda ve terfilerde liyakat ilkelerine uymamak, ayr›mc›l›k yapmak

• Astlara kötü davranmak, onlar› afla¤›lamak ve y›ld›rmak

• Rüflvet ve hediye vermek, almak

• ‹fle geç gelmek, iflten erken ayr›lmak

• Hatay› gizlemek ya da baflkas›na yüklemek

‹fl Eti¤inin Artan Önemi veSosyal Sorumluluk Yönü

Geçti¤imiz 30 y›l, tüketicilerin fark›ndal›kve duyarl›l›k düzeylerinin yükseldi¤i birdönem olarak öne ç›kmaktad›r. Müflterigruplar› daha bilinçli ve güçlü durumagelmifl, çevreci kurulufllar iflletmecilerin biranlamda belal›s› olmufl, sivil toplumkurulufllar› ve medya, iflletmelerin toplumane kadar katk›da bulunduklar›n›sorgulamaya bafllam›flt›r. Ayn› zamandaçal›flanlar›n e¤itim seviyesi ve beklentileriartm›fl, ABD ve Avrupa’daki baz› büyükflirketlerde yönetim skandallar›n› takibendevletlerin denetleme ve düzenlemegiriflimleri h›zlanm›flt›r. Böylelikle iflletmelertüketiciyi, toplumu, çevreyi, çal›flan›n›, k›sacapaydafllar›n› gözeten ve toplumsal hayat›zenginlefltiren ahlakl› firma etiketindekide¤erin fark›na varm›fllard›r. Bu iflleyifl, birbak›ma mali sermaye kadar itibar sermayesikavram›n›n da önem kazand›¤›n›n ifadesidir.

9

Bir baflka deyiflle, bir iflletmenin as›l amac›kâr sa¤lamak da olsa, içinde bulundu¤utoplumun sorunlar›na hassasiyet göstermesive yaflama katk›da bulunmas› art›kkaç›n›lmaz bir beklentidir; çünkü ifl eti¤i vesosyal sorumlulu¤un birbirlerinden ay›rtedilmeleri neredeyse olanaks›zlaflm›flt›r.Bu noktada yöneticilerden beklenen örnekdavran›fllar ve sorumluluklar flöyles›ralanabilir.

• Çevreyi kirletmemekten öte, yeflil alanlarve parklar gibi yaflam alanlar›yla çevreyigüzellefltirmek

• Do¤al kaynaklar› sürdürülebilir biçimdekullanmak

• Özellikle çocuklara yönelik reklamlardave pazarlama stratejilerinde özenli olmak

• Çal›flanlara kiflisel sa¤l›k ve streslebafl etme gibi konularda rehberlikhizmetleri sa¤lamak

• Cinsiyet ayr›mc›l›¤›na karfl› duyarl› olmak, engellilere destek olmak, aile içifliddetle mücadele etmek

• E¤itim, kültür ve sanat etkinliklerini destekleyerek sosyal yaflant›y› zenginlefltirmek

1970 ve 80’lerin ABD’sinde görülen çevrecive tüketici odakl› hareketlerin yan› s›ra 80ve 90’lardaki küreselleflme, demokratikleflmeve insan haklar› hareketleri, etik ve sosyalsorumluluk uygulamalar›n› güncel ve popülerk›lm›flt›. O y›llarda Türkiye’nin yaflad›¤›yolsuzluklar, rüflvet skandallar› ve kontrolsüzkamu harcamalar› ise temiz toplum vekirlilikle mücadele aray›fllar›na kap› açm›flt›.Ne var ki geliflmifl ülkeler ilekarfl›laflt›r›ld›¤›nda ülkemizde ifl eti¤ikavram›n›n nispeten yeni oldu¤unu, bualanda ancak 2000’li y›llardan itibarenönemli geliflmeler kaydedildi¤inisöyleyebiliriz. ‹fl dünyam›zdaki güncelgörünümde ise büyük firmalar›n misyon vevizyon aç›klamalar›n›n etik kod vekurullar›n varl›¤›na iflaret etti¤i, sosyalsorumluluk etkinliklerinin daha yo¤un vekurumsallaflm›fl düzeyde yürütüldü¤üdikkat çekmektedir.

Bütün bu de¤erlendirmeler, kurulufllar›n ifleti¤ine yönelik kurumsal düzenleme vesüreçlerinin yap›tafllar›d›r. Di¤er biranlat›mla, günümüzde ifl eti¤i ve sosyalsorumlulukla yak›ndan ilgilenmeyen veyabu konulardan etkilenmeyen firma ya dayönetici neredeyse kalmam›flt›r.

Etik D›fl› Davran›fllar› EtkileyenFaktörler

Etik d›fl› davran›fl, etik ilke ve kurallar›n›nkiflisel ç›kar ya da örgütün ç›kar› ad›naihlalidir. Etik karfl›t› olarak daadland›r›labilen bu davran›fllara say›s›zörnek verilebilir. Bu davran›fllar›n nedenleridört ana kümede de¤erlendirilebilir.

I. Kifliye ‹liflkin Etmenler• Kiflinin de¤erleri, öncelikleri, tecrübeleri• Kiflinin risk de¤erlendirmesi• Kiflinin demografik özellikleri• Kiflinin pozisyonu ve k›demi

II. Eyleme ‹liflkin Etmenler• Aç›k etik ihlali• Etkilenen kifliler, paydafllar ve durumsal

faktörler

III. Kuruma ‹liflkin Etmenler• Kurumun yönetim geçmifli, de¤erleri ve

kültürü• Etik kodlar›n ve etik e¤itimin varl›¤›• ‹flletmenin bulundu¤u sektörün etik iklimi

ve sektörün rekabet tan›m›

IV. Çevreye ‹liflkin Etmenler• Ekonomik çevre (piyasan›n belirginlik

düzeyi)• Siyasal çevre (siyasal istikrar ve

devlet ve özel sektörün karfl›l›kl› konumlar›)

• Sosyal ve kültürel çevre (toplumdaki egemen normlar ve yönetim kültürü)

• Di¤er çevre etmenleri: yarg› süreci, medya, sivil toplum kurulufllar› (STK) ve uluslararas› kurulufllar

Sözü edilen faktörlerin ortak paydas›,birbirleri ile etkileflim halinde olmalar›d›r.Örne¤in, kifliye iliflkin faktörlerin olas›etkileri kuruma ve çevreye iliflkin etkenlerede ba¤l›d›r. Bu noktadan hareketle etik d›fl›davran›fllara yatk›n niteliklere sahip birkiflinin bu tür bir davran›flta bulunmaolas›l›¤›n›n daha yüksek oldu¤u söylenebilir;ancak örgütsel ve(ya) çevresel etmenler degöz önüne al›nd›¤›nda, mesela benzerdavran›fllar›n hoflgörüyle karfl›lanmad›¤› birortamda, kiflinin böyle bir davran›fltabulunma olas›l›¤›n›n azalaca¤› ilerisürülebilir.

10

Etik Bir Yönetim Anlay›fl› ‹çinNeler Gerekir?

• Liderlik

• Etik kod ve davran›fl kurallar›n›n haz›rlanmas›

• Etik komitesi oluflturulmas›

• Birimlere etik sorumlusu atanmas›

• Etik hatt›n›n ve sorun bildirme sistemlerinin kurulmas›

• Etik e¤itiminin verilmesi

• ‹nsan kaynaklar› yönetiminin etik davran›fla yönelik gerçeklefltirilmesi

• Etik denetiminin yap›lmas› veya yapt›r›lmas›

Tüm bu yöntem ve araçlar›nkurumsallaflt›r›lmas›, iflletmelerin etikoktan›n› yükseltmek ve etik DNA’s›n›sa¤lamlaflt›rmak için çok önemlidir.Kurumsallaflma ve rekabetin yan› s›ra sivilkurumlar ve kamunun denetleyici gücü defirmalardaki etik d›fl› davran›fllar›önleyebilmektedir. Bu durum afla¤›dakigösterimle ifade edilebilir.

‹flletmelerin rekabetçi ve müflterinin bilinçlioldu¤u sa¤l›kl› bir piyasa sisteminde etikd›fl› eylemler yapt›r›mlarla karfl›laflabilir.Müflterinin ürünü ya da hizmeti almamas›veya baflka bir firmaya yönelmesi biçimindebir iktisadi yapt›r›m do¤abilece¤i gibi,Rekabet Kurumu’nun rekabeti gözetecekkararlar alarak yasal ve kamusal içeriklibir yapt›r›ma gitmesi de söz konusu olabilir.Kamunun ve sivil kurumlar›n denetleyiciifllevi, flirketlerin etik olmayandavran›fllar›n›n STK’ler taraf›ndan gündemetafl›nmas›yla birlikte bir toplumsal bask›kimli¤i de kazanabilir. Bu uygulamalar,iflletmelerin etik olmayan eylemlere yönelmeolas›l›¤›n› düflürmektedir. Bahsedilen modelçerçevesinde ifl eti¤inin ulaflaca¤› en üstnokta, yukar›daki gösterimde iktisadi,yasal ve sosyal yapt›r›mlar›n etkinoldu¤u aland›r.

Türkiye’deki Akademik Çal›flmalar

Özellikle son 10 y›lda Türkiye’de ifl eti¤i ileilgili çal›flmalar, tezler, araflt›rmalar veyay›nlar art›fl göstermifltir. Araflt›rmalar›nço¤unda örneklem yolu ile belirlenenyöneticilerden soru ka¤›d› ve yüz yüzegörüflme yöntemi ile bilgi ve görüfl al›nm›flt›r.Bunlar›n her birinin metodolojisine iliflkinayr›nt›lara girmek yerine, böylearaflt›rmalar›n muhtemel zaaflar› (örneklemseçimi, sorular›n oluflturulma biçimleri,kat›l›mc›lar›n gerçekten ziyade ideale yak›nyan›tlar›, genellenebilirlik sorunlar›...)ele al›nmal›d›r.

Ayr›ca bu çal›flmalar›n büyük bir bölümündeAnglo-Amerikan anket ve ölçekleri aynenkullan›lm›fl, az say›da ankette uyumlama yada uyarlama yöntemine baflvurulmufltur.Yine bu çal›flmalar a¤›rl›kl› olarakiflletmelerin farkl› kademelerdekiyöneticilerine ve çal›flanlar›na aitgörüflleri saptamaya çal›flm›fl; fakat al›nanyan›tlar›n davran›fllara iliflkin genellemelerene kadar olanak tan›yaca¤› ise bir soru iflaretiolarak kalm›flt›r.

Sonuç

21. yüzy›lda kurulufllar ve yöneticiler içinetik yönetim (management by ethics) veetik yönetimi (management of ethics), gereküst kadrolar›n gerek paydafllar›n giderekartan duyarl›l›¤› ve fark›ndal›¤› nedeniylekurumsall›k ölçe¤indeki etkin konumunukoruyacakt›r.

11

A. Ümit Berkman Kimdir?

Bilkent Üniversitesi ‹flletme Fakültesiö¤retim üyelerinden Prof. Dr. A. ÜmitBerkman, doktoras›n› SyracuseÜniversitesi’nden alm›flt›r. BilkentÜniversitesi’nde 1986-1990 y›llar›aras›nda ‹flletme bölüm baflkanl›¤›yapm›fl olan Dr. Berkman, Türkiye’deiflletme programlar›nda ‹fl Eti¤idersini (Business Ethics) ilk defaveren akademisyenlerdendir (1988).1988-2004 y›llar›nda rektöryard›mc›l›¤› ve genel sekreterlikgörevlerinde bulundu¤u BilkentÜniversitesi’nde, Ocak 2009’dan buyana ‹flletme Fakültesi’nin ExecutiveMBA program› direktörlü¤ünüyürütmektedir. Çal›flma vearaflt›rmalar›n›n odak noktas› iflletmeve kamu yönetiminde etik konular›olan Dr. Berkman’›n di¤er ilgi alanlar›yönetim ve organizasyon, örgütkuram› ve örgüt gelifltirmedir.Makaleleri Organization Studies,International Social Science Journal,Journal of South Asian and MiddleEastern Studies, Res Publica,Canadian Journal of DevelopmentStudies ve International Journal ofPublic Administration gibi dergilerdeyer alm›flt›r. Geliflmekte OlanÜlkelerde Kamu YönetimindeYolsuzluk ve Rüflvet adl› kitab›nyazar›d›r. Bu kitap, 1970’lerinsonundaki yolsuzluk ve rüflvetsorunlar› kapsam›nda etik d›fl›davran›fllar› Türkiye’de ilk kezayr›nt›l› olarak inceleyen yay›nd›r.Dr. Berkman’›n, HacettepeÜniversitesi’nden Doç. Dr. MahmutArslan’›n da katk›da bulundu¤uDünyada ve Türkiye’de ‹fl Eti¤i veEtik Yönetimi bafll›kl› çal›flmas›Haziran 2009’da TÜS‹AD taraf›ndanyay›mlanm›flt›r. Avrupa Birli¤i-Avrupa Komisyonu-Kamu GörevlileriEtik Kurulu iflbirli¤iyle yürütülenTürkiye’de Yolsuzlu¤un Önlenmesi‹çin Etik Projesi çerçevesinde etikliderlik seminerleri gerçeklefltirmiflolan Dr. Berkman, Ekim 2009’da‹stanbul’da düzenlenen Building aCleaner Public Sector konulu OECD-MENA bölgesel konferans›nda baflkonuflmac› olarak kamu yönetimindeetik düzenlemeler, önlemler, uygulamastratejileri ve sorunlar› ile sivil toplumkurulufllar›n›n rolü üzerine konferansvermifltir.

Etik D›fl› Eylem Olas›l›¤›

Kurumlar›n Gücü (Denetleyici Kurulufllar,Yarg›, STK'ler, Medya)

Etkili

Etkisiz Etkili

Etik d›fl› eylemolas›l›¤› düflük

Etik d›fl› eylemolas›l›¤› yüksek

Pazar›n Gücü(Rekabetinvarl›¤› ve/veyaMüflterininGücü)