Asmir Hasieie

nI8CORI EIOVI €8C

udibenik za 7. razreddevetogodisnje osnovne skole

Sarajevo PublishingSarajevo, 2010.

5ADRZAJOSNOVNA OBILJEZJA SREDNJEG VIJEKASTA JE TO SREDNJI VIJEK 6Periodizacij a srednj eg vijeka 6STA JE FEUDALIZAM 9Osnovna obiljezja feudalizma 9Porijeklo feudalizma 9Feudalno drustvo 9Feudalni odnosi 10ZEMLJA KAO MJERILO BOGATSTVA 12Feud, bastina, pronij a 12Bastina 12Pronij a 13oblici nasljedivanj a feuda 13KAKO JE IZGLEDAO FEUDALNI POSJED 15Opis feudalnog posjeda 15Feudalni posj ed 15Dvorac 15Feudalni posjed - zaokruzena cjelina 17KAKO SE ZIVJELO U SREDNJEM VIJEKU 19Drustveni zivot u feudalizmu 19Viteska kultura 19Viteski turniri 20Zivot obicnog covjeka 20Zivot duhovnih lica 21

EVROPA, BIZANT I ARAPSKI SVIJET U RANOM SREDNJEM VIJEKUBARBARI NA RUSEVINAMA RIMA 24Germanske drzave 24Germanska plemena i njihove driave 24FRANACKA DRZAVA 28Merovinzi. 28Karolinzi 29Tekovine Franacke epohe .29ISTOCNO RIMSKO CARSTVO 32Bizant (Vizantij a) 32Justinij an (527-565) .32Konstantinopolj (Carigrad) .32HiljadugodiSnj e carstvo 33USPON ARAPA .35Arapi i islamski svijet .3:;Muhammed a.s 35Arapska osvajanja 35Arapski hilafet (halifat) .37Arapska civilizacij a .37MONOTEIZAM G:g,

161

Krseanski i islamski svijet 39Razvoj krseanstva 39Crkveni raskol 40Katolieanstvo i pravoslavlj e 40TemeIji islama 40Podj eIe u isIamu 41DODIRI ISTOKA I ZAPADA .43Prozimanje istoene i zapadne civilizacije .43Susreti Istoka i Zapada 43Trgovina povezuj e civilizacij e 44Diplomatija 44Rezultati prozimanj a civilizacij a 45SREDNJOVJEKOVNA CIVILIZACIJA 47Kultura srednj eg vijeka .47ViteSki ideali u knjizevnosti i umjetnosti .47Poezij a 48Osjeeaj za lijepo .49Arhitektura .49Srednjovjekovna nauka .50Skolastika 50Univerziteti 51

EVROPSKO DRUSTVO U RAZVIJENOM I KASNOM SREDNJEM VIJEKUZIVOT LJUDI U SREDNJEM VIJEKU 54Feudalno drustvo u razvijenom i kasnom feudalizmu 54Standard zivota feudalaca , 54Standard zivota kmetova 55Gradanski standard zivota 56Zivot duhovnih lica 56Zivot zena u srednjem vijeku 57RAZVOJ GRAD OVA I PRIVREDE .59Srednjovjekovna privreda .59Poljoprivreda kao baza evropske privrede 59Gradovi kao privredni centri 60Esnafi 60Procvat trgovine 61Privredni napredak donosi politieke promjene 62KRIZARSKI RATOVI 64Povod za krizarske ratove 64Krizarski pohodi 65Cetvrti krizarski rat 66Posljedice krizarskih ratova 67HERETICKI POKRETI 69Hereza i heretici 69Pojam hereza 69Borba protiv hereze 69Crkveni redovi 70

162

Hereze kasnog srednj eg vijeka 71PAPSTVO I CARSTVO 73Borba za investituru 73Obnova Carstva 73Sukob papstva i carstva 73Vormski konkordat 74NAGOVJESTAJI PROMJENA 77Suprotnosti feudalnog drustva 77Suprotnosti feudalnog drustva 77Razvoj parlamentarizma 78Borba seljastva 79

SREDNJOVJEKOVNA BOSNASTARI SLAVENI 82Doselj avanje Slavena 82Rasprostranjenost Slavena 82Zivot starih Slavena 83Kretanja Juznih Slavena 84Drzave Juznih Slavena 85SLAVENSKE DRZAVE NA JUGOISTOKU EVROPE 87DrZave Juznih Slavena u srednjem vijeku 87Karantanij a 87Hrvatska ~ 87Raska (Srbija) 88Duklja 89Makedonija 89Dubrovaeka republika 90PRVI SPOMEN BOSNE 92Bosna u ranom i razvijenom srednjem vijeku 92Prvi spomen Bosne 92Bosna u razvijenom srednjem vijeku 93Ban Kulin 93Razvoj feudalizma u srednjovjekovnoj Bosni 94USPON BOSNE 96Politieki razvoj Bosne u srednjem vijeku 96Dinastij a Kotromanica 96Kralj Tvrtko I (1353-1391) 97Bosna u XV stoljecu 98Opadanje i pad srednjovjekovne Bosne 99KAKO SU ZIVJELI SREDNJOVJEKOVNI BOSANCI 101Drustvo u srednjovjekovnoj Bosni. 101Feudalni odnosi u Bosni. 101Gradsko stanovniStvo 101Seosko stanovniStvo 102Vlasko stanovniStvo 103Ropstvo 103

163

VJERSKI MOZAIK SREDNJOVJEKOVNE BOSNE 105Vjerska slika srednjovjekovne Bosne 105Crkva bosanska 105Utjecaj Crkve bosanske u historiji srednjovjekovne Bosne 106Katolieka crkva u Bosni 106Pravoslavna crkva u srednjovjekovnoj Bosni 107PRIVREDA SREDNJOVJEKOVNE BOSNE 109Poljoprivreda - osnova srednjovjekovne privrede 109Rudarstvo 109Trgovina 110Zanatstvo 111BOSNA NA RAZMEDU KULTURA I CIVILIZACIJA 113Kultura i umjetnost srednjovjekovne Bosne 113Arhitektura 113Stecci 113Pismenost u srednjovjekovnoj Bosni 114Posebnosti kulture i umjetnosti u Bosni 115

OSMANSKO CARSTVONASTANAK I RAZVOJ OSMANSKOG CARSTVA 118Porijeklo Osmanskog carstva 118Uspon Osmanske drzave 119Temelji vojne moti Osmanskog carstva 119Osmanlij e kao civilizacij ski poj am 120DRZAVNO I DRUSTVENO UREDEN JE OSMANSKOG CARSTVA 122Timarski sistem 122Administrativna podjela i sudstvo 122Uprava 123Porezi. 123Osmansko drustvo 124Uloga religije u Osmanskom carstvu 124TERITORIJALNI VRHUNAC OSMANSKOG CARSTVA 126Mehmed 11Fatih 126Vrhunac moci Osmanskog carstva 126Uzroci opadanja moti Osmanskog carstva 127

BOSANSKI EJALET U SASTAVU OSMANSKOG CARSTVA DO KRAJA XVIII STOLJECAUSPOSTAVA I ORGANIZACIJA OSMANSKE VLASTI U BOSNI... 130Od serhata do ejaleta........................................................................................................................ 130Upravna organizacija Bosanskog ejaleta 132Posebnosti osmanske uprave u Bosni 132BOSANSKI EJALET U PERIODU OD 1580. DO 1791. GODINE 134Ratovi Osmanskog carstva u XVII stoljecu 134Ratovi Osmanskog carstva u XVIII stoljecu 135Utjecaj ratova na prilike u Bosanskom ejaletu 136Poceci pobuna u Bosanskom ejaletu 136

164

SIRENJE ISLAMA I VJERSKI MOZAIK 138Sirenje islama u Bosni '" 138Vjerski mozaik Bosne 139DRUSTVENE PRILIKE U BOSANSKOM EJALETU 142Struktura drustva u Bosni 142Obaveze raje 142Funkcij e askera 143Kapetani i ajani 143Utjecaj religije na drustvo u Bosni 144Manjinske zajednice u Bosni. 144PRIVREDA BOSANSKOG EJALETA 146Razvoj gradova i gradske privrede 146Trgovina 147Rudarstvo 147Poljoprivreda i stoearstvo '" ., 148Ciflueenj e 148KULTURA I UMJETNOST STANOVNlKA BOSANSKOG EJALETA 150Velikani pisane rijeei 150Knjizevnost 151Prosvjeta i pismenost 151Arhitektura 152

ABECEDNI POPIS POJMOVA ~ 154IZVORI I LITERATURA 159