Những Ngày Thịnh Nộ

83
Michael Lüders Nhng Ngày Thnh NCuc Cách mng Rp biến đổi thế gii Phan Ba dch

description

Những Ngày Thịnh Nộ

Transcript of Những Ngày Thịnh Nộ

  • Michael Lders

    Nhng Ngy Thnh N Cuc Cch mng Rp bin i th gii

    Phan Ba dch

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    2 Nhng Ngy Thnh N

    2

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    3 THI TH I THAY. LI NI U

    3

    Contents THI TH I THAY. LI NI U ......................................................................................................... 6

    TT C BT U NH TH NO. CON NG I N CCH MNG .................................................... 9

    Con bm p cnh gy nn mt cn lc ra sao ............................................................................... 9

    Ngi Tng Thng, dn ca ngi ang cht y! ................................................................................ 11

    Bnh m v cai tr .............................................................................................................................. 12

    THT RA TI SAO KHNG C DN CH TRONG TH GII RP? ....................................................... 14

    Kim t thp, c rn thnh nhng ct tr kin cng .................................................................. 14

    Th tc, b tc, quc gia ................................................................................................................... 15

    Mt Hitler th nh v Cuc khng hong Knh o Suez ................................................................. 17

    HY VNG KHNG THNH. V D AI CP .............................................................................................. 19

    Sadat v chnh sch m ca ca ng y ........................................................................................... 19

    Mubarak v tnh cch ca gii thng lu ....................................................................................... 21

    Gii i lp thnh hnh ..................................................................................................................... 22

    T TH UN TC TR THNH T PH. QUYN LC V MAFIA (KHNG CH) TUNISIA ................... 24

    "Mi ngi trong gia nh ................................................................................................................ 24

    t nc ny l t nc ca anh, t nc ny l t nc ca ti ............................................. 25

    Tm du thuyn tht lc ..................................................................................................................... 25

    Cho ti xem tin ca anh .................................................................................................................. 25

    S cai tr ca m du cn? ............................................................................................................... 25

    Li bnh............................................................................................................................................. 26

    NI LO S TRC S BIN I. TI SAO PHNG TY LI CM THY KH KHN VI MA XUN

    RP ....................................................................................................................................................... 28

    Tt v xu, ng v sai ..................................................................................................................... 28

    Ngng li! ......................................................................................................................................... 30

    Nhng hnh nh trong u ............................................................................................................ 31

    o Hi v dn ch .......................................................................................................................... 31

    Nhng ngi ca Tro lu Chnh thng Hi gio mun g? ............................................................. 33

    Quyn lc v tn gio....................................................................................................................... 34

    Mt o Hi gn gi ......................................................................................................................... 36

    CAIRO, QUNG TRNG TAHRIR. CHNG TI L NHN DN............................................................. 39

    Th h Facebook .............................................................................................................................. 39

    ng Mubarak v bi din vn t gi ................................................................................................. 40

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    4 Nhng Ngy Thnh N

    4

    H thng hy sinh ng vua pharaoh ................................................................................................... 41

    Khng lm g c nu nh khng c qun i ............................................................................... 43

    ng sau sn khu ............................................................................................................................ 44

    Chnh ph lm thi lm tht vng .................................................................................................... 45

    Lc u s xu i, ri tt hn? ......................................................................................................... 47

    LIBYA. GHADDAFI V HU QU ........................................................................................................... 48

    Nhng con chut trong sa mc ........................................................................................................ 48

    Qu kh tip tc sng ...................................................................................................................... 49

    nh hng ca cc b tc ................................................................................................................ 50

    Ln t t ca nh du hnh v tr ..................................................................................................... 52

    Gii tr i theo con ng ring ca h .......................................................................................... 53

    Ghaddafi nhng b ........................................................................................................................ 54

    o c trong chnh tr? .................................................................................................................. 55

    Tip theo nh th no? .................................................................................................................... 57

    AL-JAZEERA KATAR V CUC PHN CCH MNG BAHRAIN ......................................................... 59

    V cp bin v nhng ngi cai tr ................................................................................................ 59

    Triu i trng thnh ..................................................................................................................... 60

    AlJazeera. Th gii Rp t ci mi .............................................................................................. 61

    "Cc cm xc si sc" ....................................................................................................................... 63

    Katar trn con ng tr thnh thng hiu .................................................................................. 64

    Cuc ni dy Qung trng Ngc trai ........................................................................................... 65

    Ngi Shiite v ngi Sunni ............................................................................................................. 65

    Xe tng chng li nhn dn .............................................................................................................. 66

    V NHNG NGI GI. RP SAUDI GIT DY, C JEMEN ............................................................ 68

    Nhng gng mt ca cuc phn cch mng .................................................................................. 68

    Ngi Zaydiyyah v ngi Mcxt .................................................................................................... 69

    B tc, du m v ph sn quc gia ................................................................................................. 70

    Nc ung, kat v cuc cch mng .................................................................................................. 71

    TN GIO V CCH MNG. NGI HI GIO KT CUC L NGI CHIN THNG? ......................... 74

    Mt s tht khng chng minh c .............................................................................................. 75

    Huynh Hi gio trn con ng tr v ngun ............................................................................. 76

    Lm vic tt nh th no?................................................................................................................ 77

    TRIN VNG. TIP THEO L G?............................................................................................................ 81

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    5 THI TH I THAY. LI NI U

    5

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    6 Nhng Ngy Thnh N

    6

    THI TH I THAY. LI NI U

    Khng ai thy trc cuc Cch mng Rp s n. Th nhng n xy ra, mt sc mnh thin nhin, lt cc ch v gy ra nhng cuc phn cch mng. Th gii Rp tri qua mt cuc bin i nh du mt k nguyn mi ging nh ng u t nm 1989. Nhng khc vi trng hp ca Bc tng Berlin, cuc ni dy Rp khi dy nhiu hoi nghi. Cng v n lm lung lay nhng iu m ngi ta tng tin chc vo y. Ngi Hi gio yu cu dn ch ? Ch khng phi mt quc gia thn quyn? Lt Mubarak, mt pharaoh, m khng cn phi bn mt pht sng? Ni dy chng Ghaddafi, v khi NATO cn gip h trong lc y? Nhng iu y dn i n u? Cc phn ng Washington, Berlin v nhng ni khc cho thy chnh tr Phng Ty kh chp nhn nhng thay i cho n u. D dt, ngn ngi, mt t cn nhc. Ngi ta ch tuyn b cng khai nim vui mng v s bin i khi n dng nh khng cn c th o ngc li c na. Sch lc chnh tr c tin hnh nhiu thp nin lin, tha hip vi nhng k dng bo lc xu xa nht thng tr cho ti chng no m h vn cn cung cp du m, sn lng khng b v gi khng cho ngi t nn n gn bin gii chu u, tr nn v gi tr ch qua mt m theo ng ngha en ca n. Thm vo , do b nh hng sai lm bi mt ni lo s o Hi, ci c sn nhng cu tr li n gin cho nhng cu hi phc tp v x hi, nhiu ngi u khng hiu, khng mun hiu, c mt thi gian di, rng cuc Cch mng Rp khng to nn him ha m m ra nhng c hi mi. Nhng k thua cuc cng c nh r ri, bn cnh nhng nh c ti. y v mt mt l t Tro lu Chnh thng Hi gio cho n Al-Qaida. V v mt khc l ci c gi l "Ph phn Hi gio", ci t nhiu nm nay c th tho vo gii cng cng y [c/chu u] rng o Hi trc tin l mt mi e da. Nhng gi tr m con ngi ca tt c cc tng lp v la tui t Maroc cho ti Oman u tranh cho chng l nhng gi tr chung. Hi gio hay phi Hi gio khng ng vai tr no trong mi lin quan ny c. Cn hn th, vn y l v t do v hnh phc, v tng lai v dn ch. V hy vng v cng bng. iu y c th gii thch c ti sao s phn khng ha bnh ca s ng s tm thy nhng ngi phng theo, hay l tm thy ri. Ti nhng cuc bu c a phng Ty Ban Nha, khi hng nghn thanh thiu nin cm tri trong ni thnh ca Madrid. nhng cuc biu tnh ko di cn ln hn nhiu chng ct gim phc li x hi Athen v Tel Aviv, ni nhng con ng ph hay qung trng trung tm b chim c hng tun lin. Khng khc g trn Qung trng Tahrir Cairo, ni tt c bt u. "iu k diu" ca cuc Cch mng Rp l ln lt mt hnh thc thng tr li thi, tin hin i m hin thn ca n l nhng nh c ti ging nh nhng vua Hi. Nhn b ngoi, nhng ch nh ca Mubarak hay Ghaddafi trng c v vng chc. Nhng tht ra chng yu t v d b tn thng t lu ri, v ng lc bn trong ca chng, nm gi quyn lc bng mi gi v lm giu cho bn thn, hu nh khng cn thch hp vi hin thc bn ngoi: i a s ngi Rp sng trong ngho kh, gii tr khng c nhiu trin vng v khng cn mun ch m mng na. Mt hnh thc thng tr "kiu vua Hi" thnh hnh khi mt k thng tr quc gia m rng quyn lc ca mnh trn lng ca cc th ch nh nc. Vua Hi hin i khng gn b vi mt thc h no c, ngay khi h khng nh iu ngc li. ngha v mc ch duy nht ca chnh sch h l bo tn quyn th ca mnh. H c th tha mn cc yu cu v mt

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    7 THI TH I THAY. LI NI U

    7

    hnh thc ca mt nn dn ch, bng cch cho bu c, ng phi tranh ci nhau trong quc hi. Tuy vy, Mubarak, Ghaddafi & Co lo liu sao cc v tr ch cht c chim gi bi b h ca mnh, thng l h hng hay nhng ngi thuc cng nhm tn ngng/sc tc. Quyn sch ny m t iu y din ra c th nh th no. ng thi, h tch tr ti sn bc t, c chuyn sang ti khon nc ngoi hay c dng ban thng cho s trung thnh ca nhng k theo mnh. H phc v cho Washington hay cho ngi u nh nhng i tc ng tin cy, m bo yn n v trt t b li cho s gip v u t: nu nh khng c ng vua Hi y th s hn lon hay Al-Qaida s e da. trnh ri ro b gii qun s o chnh, qun i khng ng di mt b ch huy thng nht. Cn hn th, mi mt binh chng u c h thng th bc ring ca mnh. Nhiu c quan an ninh mt kim sot ln nhau v cng kim sot qun i, ni chi n ngi dn ca h. Nhng k thng tr ny t ph din mnh nh nhng ngi cha ca dn tc m ngi dn bnh thng cng nh gii qun s phi nhn nhng cui mnh trc cc quyt nh Solomon ca h. Mm mng cho s tan r ca nhng vng quc Hi gio hin i l s tham lam v tn ca h. ng vua Hi nm gi quyn lc cng lu th cng kh gi c s cn bng gia lm giu cho bn thn v ban pht n hu cho nhng ngi i theo mnh. Cc nn kinh t y thng l phi sn xut, ngoi tr du m v kh t, v to ra qu t thu nhp. B gi cho lng thc thc phm c bn, in v xng, nhng ci m Mabarak, Ghaddafi & Co dng chng c mua chuc ngi dn bnh thng, cng lm cho ngn qu nh nc trng rng thm. ng thi, trong vng mi, mi lm nm va qua, mt th h mi ca ngi dng Internet tr tui, c o to tt, ln ln, th h m chng t mnh l lc lng i u ca cuc cch mng. i theo h l nhng ngi t tt c cc tng lp x hi, chn ngn nhng li ni di ca k cm quyn. Ngi dn quyt nh t nm ly s phn ca chnh mnh.

    T lc c lp sau nh th chin, ngi Rp sng ging nh trong mt v bc thi gian c bo tr bi nhng ch c ti, nhng ch m khng gii quyt c bt k mt vn cp bch no, t kim sot sinh sn cho ti nhim mi trng. Th gii Rp bt ng trong tr tr v cam chu, chy trn vo trong cc thc h ng ng. Cho n nm nh mnh 2011, nm s khng ca k nguyn mi. Quyn sch ny thut li nguyn do ca s vic. N thut li t nhng khi u Tunisia qua nhng k gi nua Saudi, v o Hi v Israel, v ci nhn ca Phng Ty n cuc Cch mng Rp. i truyn hnh Al-Jazeera cng ng mt vai tr nh Martin Luther. C quan im ring ca mnh cng c ngha l ng m qung da vo nhng iu g mnh tin chc. Quan tm n cuc Cch mng Rp bt buc phi i cng vi s t cht vn mnh mt cch nghim khc. Nhng ai c khng khng, rng o Hi v hin i, o Hi v dn ch khng thch hp vi nhau, ngi y khng hiu c k nguyn c nhc ti hoc i n nhng kt lun sai lm v s vic. Cuc Cch mng Rp cha ng mu thun, din tin trn nhng con ng khc nhau, nh du mt qu trnh m. Ngay v t ng l ngi ta c th tranh ci vi nhau ri. c tht s l mt cuc cch mng hay khng? Mt cuc ni dy? Mt ma Xun? Cu tr li bin i t nc ny sang nc khc, tc gi nhiu ln s dng cc khi nim y nh nhng t ng ngha. Trc bc ngoc lch s, l iu khng th chi ci, khi nim chung "Cuc Cch mng Rp" dng nh l hp l cho mi trng hp khng ph thuc vo vic phn ln ngi Rp cng u gi cuc u tranh ca h l cuc cch mng. Cuc cch mng ny pht trin theo hng no, liu kt qu ca n c ng vng trong lch s trong mi trng hp hay khng l mt cu hi hon ton khc. Vit mt quyn sch trong khi s vic vn cn ang din ra l iu hon ton khng n gin. Chng lc no cng rnh rp trong bi rm, nhng sai lm v phn on khng ng n m khng th loi tr c. V trong thng ti y, trong na nm ti y, c th con sng s trn qua b mt ni m khng ai on trc c.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    8 Nhng Ngy Thnh N

    8

    Nhm cho d c nn khng c ch thch. Nhng ngun quan trng l quen bit c nhn, kinh ngim v iu tra ca tc gi, nhng ci tri di qua ba thp nin. Thm vo y l truyn thng cp nht hng ngy, lu tr Internet ca Al-Jazeera, Al-Arabiya, The Guardian, Quantara.de, mt d n i thoi ca i pht thanh nc ngoi Deutsche Welle vi th gii Hi gio. Ngoi ra Nader Hashemi "Islam, Sucularism, and Liberal Democracy", Oxford 2009; Luis Martinez "The Libyan Paradox", London 2007; Richard P. Mitchell "The Society

    Of the Muslim Brothers", New York 1993; Bruce K. Rutherford "Egypt after Mubarak",

    Princeton 2008; Eric Selbin "Revolution, Rebellion, Resistance. The Power of Story", London

    2010.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    9 TT C BT U NH TH NO. CON NG I N CCH MNG

    9

    TT C BT U NH TH N[O. CON NG I N CCH MNG

    Th trn bun thm c khp mi ni trn th gii. Nhng s bun thm ca tnh l Rp c mt ci g nng n. Tr tr v ngho nn gia mt kin trc phn ln bao gm nhng hp vung bng b tng khng trt va. S cn ci t du n ln thin nhin cng nh ln con ngi m s cam chu nhiu ln hin r ln trn gng mt ca h. Him khi no c mt cm gic ca khi u v hy vng, v ngi dn qu bn rn vi vic kim sng qua ngy, cho h v cho gia nh, mi ngy mt bt u mi. T ng vn hc bay bm "trm cui cng ca c m" tm thy trong tnh l Rp, Maroc hay trong Jemen cng vy, s tng ng trong thc t ca n. Khng phi khp mi ni, khng phi khng c ngoi l, nhng thng thng l nh th. V c l tnh l Rp cng c bit khng mn khch, bi v ngi dn ca n bit rng c mt cuc sng mang nhiu ha hn hn, p hn, tt hn u y ngoi kia, cch xa, khng th n c, nhng lc no cng hin din qua truyn hnh v tinh. Sidi Bouzid l mt ni nh th. Vng nng thn su thm ca Tunisia, cch th Tunis v pha Nam 250 kilmt. ng rung, bi c v cy n qu t du n ln phong cnh. Rc nm dc theo ng, ti nha vng vo nhng cy xng rng nopal. C th nhn thy nhng khi nh u tin, khng trt va v xu x. Trung tm ca tnh l ngho, 40.000 dn c, khng c nhiu th cho mi. Mt vi tim c ph, nh hnh chnh, trng hc v ca hng n gin. nh cao vn ha, theo trang mng ca y ban hnh chnh thnh ph, l "nhng m ramadan", ci c tin hnh vo na sau ca thng chay. Ngoi ra, vng ny sng nh vo trng ng cc, cy n qu v rau, cng khng nn qun vic nui cu v nui b sa. V tuy vy, lch s th gii n y hai ln, t nhiu u ngu nhin. Trong khun kh ca Chin dch Tunisia, ci cn phi bo m trt t cho cuc rt lui ca Qun on chu Phi v ng minh ca n sau chin bi El Alamein trong thng 11 nm 1942, cc s on tng ca c v tn cng cc lin on tng ca M vo ngy 14 thng 2 nm 1943 ti Sidi Bouzid ("Chin dch gi Xun"). Cc cuc chin quanh o Kasserine ko di mi ngy v 12.000 ngi lnh t trn. Khng c s liu v tn tht trong thng dn Tunisia, nhng thnh ph b san bng thnh bnh a. l mt trong nhng trn nh tng ln cui cng Bc Phi, trc khi phe Trc u hng y trong thng 5 nm 1943. Cuc gp g ln th nh ca Sidi Bouzid vi lch s l nh vo s phn ca ngi dn Mohammed Bouazizi ca n, m cuc t thiu ca anh y vo ngy 17 thng 12 nm 2010 to nn u tin l cuc Cch mng Tunisia, ri n cuc Cch mng Rp v ln lt nh c ti Tunisia lu nm Zine al-Abidine.

    Con bm p cnh gy nn mt cn lc ra sao

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    10 Nhng Ngy Thnh N

    10

    Mohammed Bouazizi sinh ngy 29 thng 3 nm 1984. Cha anh y mt sm, ngi m ly chng thm ln na, mt ngi n ng km sc khe, phn ln thi gian u tht nghip. Ngay t lc ln mi, em hc sinh y phi ph gip nui gia nh nh l ngi bn rau qu. Ngay trc khi tt nghip ph thng, gnh nng i tr nn qu sc, v cng nh nhiu ngi Tunisia v Rp ng la tui vi anh y, Mohammed Bouazizi b hc khng bng tt nghip. Trc sau g th cng khng tin i hc i hc. Hin gi anh y c thm nm ngi em cng m khc cha m anh y c cm gic phi lo cho chng. Anh xin vic cng s, bn qun i, v ln no cng b t chi. Anh y ch cn li cuc sng nh l ngi bn rau qu. Hng ngy vo bui sng sm anh y ra ch ln bn tri cy v rau qu, cht y xe ko ca mnh v ri sau y y n i hai kilmt tr v khu mua bn a phng, ni ngi ngho mua sm. Thu nhp trong ngy ca anh y vo khong nm n su euro. Nhng anh khng c giy php bn. Thu nhp khng cho vic y. Khi cnh st tin hnh nhng cuc vy bt thng xuyn ca h, thu tin hi l, anh y ch cn c hai kh nng. Tr tin hoc l chy i, mt chic xe y. C mt lc Mohammed Bouazizi c mt c bn gi m anh y c mi quan h Platon vi c y, nh thng gp trong gii nhng ngi Hi gio bo th. N tht bi v tin. Mt ngi n ng tr, ngi sng qua ngy nh k bn do, hu nh khng c c mt c hi no trn th trng hn nhn. Nm 2008, anh y c vt a Trung Hi chy sang Sicily, n chu u, sng tt p hn. Cnh st bin phng Tunisia bt anh y li, anh y phi ngi t hai tun. Mt nm sau y anh y c th vn may ca mnh thm ln na, ln ny l qua ng Libya. Anh y li b bt, ngi na nm trong t. Trong ma h 2010, anh y c gng ln cui mang li cho cuc sng ca mnh mt bc ngoc khc. Trong thnh ph cng Sousse, anh y nhn gip vic trong mt qun n, ra bt, lau nh. Khi ngi ch t chi khng tr tin cng cho anh y, anh y i tha kin. Nhng lut l trong t nc ca anh y khng c lp nn cho nhng ngi i n m cho nhng ngi c mi quen bit, nhng ngi bit n p li cho cnh st v t php. B h nhc v b la gt, anh y li l ngi bn rau qu trong Sidi Bouzid. R rng l cnh st y n con ngi hay cu nhu y v ra sc hnh h anh y. Vi tun trc khi t t, anh y nhn giy pht 250 euro mt s tin tng ng vi gn hai thng thu nhp. Vo ngy 17 thng 12, mt n cnh st n gp anh ch v yu cu giao np ci cn. Anh y t chi khng a ra. C mt cuc u xy ra, vin n cnh st tt tai anh y, cng vi mt ng nghip c y qut anh xung t. Ci cn ca anh y b ly i cng nh tri cy v rau qu ca anh y. Con ngi b lm mt th din ni cng cng y i tm s cng bng, n y ban hnh chnh thnh ph v yu cu c ni chuyn vi mt ngi c trch nhim. Ngi ta ni vi anh rng iu y l khng th, nhn vin nh nc ang bn vic. Th l anh y mua xng, tr v y ban hnh chnh thnh ph, c can xng ln ngi v t chy bng mt que dim. B thng nng, anh y c a vo bnh vin. Phi ngh rng t thiu nh th s au n ti u th mi on c s tuyt vng l gc r to ln n dng no. Anh y khng phi l ngi Tunisia u tin t thiu. Nhng ngi khc lm trc anh y, t nhng l do tng t. Th nhng nhng trng hp ca h khng c bit n, v c quan nh nc lm mi cch che du cc v vic. Truyn thng trong nc khng c php tng thut v nhng v vic y, ngi thn buc phi im lng v b e da trng pht. Sidi Bouzid th ngc li, ngay sau v vic xy ra, hng chc ngi biu tnh t tp trc y ban hnh chnh thnh ph, "mt tay cm in thoi di ng, tay kia cm ", mt ngi h hng, Abdesslem Trimech, thut li cho i truyn hnh Al-Jazeera. Cnh st gii tn cuc biu tnh, nh thng thng Tunisia. Nhng ln ny th tt c u khc i. Ngi biu tnh ti nhng video t in thoi di ng ca h qua Facebook ln Internet. Cng nh hnh nh ca mt cuc tun hnh phn i khc vo ngy 20 thng 12, do m ca Mohammed Bouazizi dn u. Ngay trong ngy , nhng hnh nh y c Al-Jazeera pht i, trn knh Mubaschir (Live). Al-Jazeera, c thnh lp nm 1966 trong tiu vng quc vng Vnh Qatar, bn cnh i Al-Arabiya pht

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    11 TT C BT U NH TH NO. CON NG I N CCH MNG

    11

    sng t Dubai t nm 2003, chnh l c s truyn thng Rp dn u. Bt c ngi Rp no quan tm n chnh tr, v y l phn ln, cng u thng xuyn xem i truyn hnh v tinh ny, hu nh khng b kim duyt v hot ng ht sc chuyn nghip v mt bo ch. Mubaschir c mt nhm truyn thng tm kim mt cch c h thng trong Internet nhng cu chuyn c th khai thc c. Qua Facebook, nhm ny tm thy Sidi Bouzid. Qua , ln m ngc cho n cuc cch mng bt u. Mt cuc cch mng dng nh xc nhn nh l ni ting ca l thuyt hn lon m theo ln p cnh ca mt con bm Hongkong c th to nn mt cn bo xoy New York. Ngay sau khi pht sng, nhng cuc phn i t pht Sidi Bouzid, ri trong nhng tnh l ln cn v cui cng l trn ton nc din ra, nhng ci nhanh chng bin thnh nhng cuc biu tnh chng nh c ti Ben Ali v ch ca ng y. Ngi ny ra lnh bn ngi biu tnh, c bng thin x bn ta. Nhiu ngi cht. Nhng vi vic y, cuc ni dy khng b dp tt, cn ngc li na. Ln p cnh ln ln tr thnh mt cn bo xoy, ui nh c ti ra khi nc mt thng sau y. Internet ng mt vai tr quan trng trong lc , trc ht nh l mt c quan ngn lun v ni cng cng hng. Th nhng ht ging ca cuc cch mng c gieo trong nhng thp nin trc . N ch yu l hu qu ca n p chnh tr, tham nhng cng khai, bin i x hi, ngho nn, khng c tng lai, c mong c t do v mt cuc sng c phm cch mt khi nim m thng l ngi Bc u khng hiu c. Ngc li, trong vng vn ha a Trung Hi n c nh hng rt ln n s nhn din ca c nhn hay ca mt nhm, cng nh khi nim "danh d", cng b lng qun chng ta. iu y c lin quan n vic th gii cng cng quanh a Trung Hi c t chc dc theo nhng mi quen bit hay mng li gia nh, c nhn, ngh nghip hay nhng th khc nhiu hn l pha Bc ca dy Alpes.

    Ngi Tng Thng, dn ca ngi ang cht y!

    Trong lc nhng on video ca in thoi di ng t Sidi Bouzid nh vo Al-Jazeera m nhanh chng lan qua Tunisia v cc quc gia Rp khc, truyn thng b kim duyt ca Tunisia tip tc im lng v ln t thiu v cc cuc biu tnh ni tip theo sau y. Tuy Internet cng b kim duyt di Ben Ali, nhng vi hai ngoi l: Facebook v Twitter. R rng l ch ny nh gi qu thp tm quan trng ca chng. Theo thng k, c ba ngi Tunisia l c mt ngi dng Internet, tng ng vi mt ngi dng ln nht trong chu Phi. iu ma mai ln nht cho Ben Ali: ng ta mun xy dng Tunisia tr thnh "Trung tm ca kin thc" v ch da trn Internet. L ra th ng ta nn nghin cu cc l thuyt v hin i ha. Theo cc l thuyt y, phi t do cng vi n p v tham nhng ng thi li ti mt mc tri thc cao chnh l mt cng thc gn nh ton ho cho nhng cuc ni dy. Khi c cc i truyn hnh v tinh khc cng tng thut v s phn ca Mohammed Bouazizi, con p cui cng cng v. Vo ngy 29 thng 12, ln u tin mt i truyn hnh nh nc Tunisia, Nessma TV, ni v ti ny v ha hn s c mt cuc "iu tra c lp". ng thi, ch ny ct in v Internet trong Sidi Bouzid v vng ln cn. Vo ngy 2 thng 1 nm 2011, mt "Chin dch Phishing" c quy m ln c bt u vi mc ch xa nhng on video ph phn ch ra khi Internet. Nhiu blogger, nh hot ng trn mng v ca s nhc rap ni ting nht ca Tunisia, Hamada Ben Amor, c gi l El Gnral, b bt hay b nh p. Bi ca chng i ca anh y "Ngi Tng Thng, dn ca ngi ang cht y!" qua Facebook v Twitter tr thnh bi ca ca cuc "Cch Mng Hoa Li".

    75% ngi dn Rp, khng ch ring ca Tunisia, tr hn 30 tui. iu y gii thch cho s chp nhn cao nhng phng tin truyn thng mi v mng x hi. Ngoi ra,

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    12 Nhng Ngy Thnh N

    12

    c bit l Algeria v Tunisia, c mt th h nhc s tr hot ng chnh tr, nhng ngi nh vo nhc rap ln n tham nhng v kinh t mc ngoc ca nhng k ang thng tr. Trong bn nhc c nhc n, El Gnral 22 tui qu thnh ph cng Sfax ph phn s xa hoa phung ph v lm giu cho bn thn ca gia nh tng thng cng nh nn ngho nn khp mi ni. Gii Hip-Hop Rp khi u vo cui nhng nm 1990 Algeria v t bc i trn con ng chin thng vo cc t nc Rp lng ging. Hip-Hop nh trng cm gic sng ca mt gii tr tan v o tng, chng cn ch i g nhiu hay hon ton khng cn ch i g tng lai na. Sau mt thi gian, nhng cuc biu tnh ng ngi v n th Tunis. xoa du tnh hnh, Tng Thng n thm Mohammed Bouazizi trong bnh vin, ngay trc lc anh y qua i vo ngy 4 thng 1. C mt bc nh chp ln gp g y, mt hnh tng ca cuc Cch mng Tunisia; Ben Ali bn cnh ging bnh, xung quanh l nhng bc s v vin chc trng c v xum xoe, Mohammed Bouazizi c bng b nh mt xc p. Ben Ali nhn anh y nh th anh y l mt ngi t hnh tinh khc. Con ngi sp cht ngh g trong khong khc y? Nh ni, cuc Cch mng Tunisia khng ch nh vo Internet. C nhng yu t khc thm vo y. Nhng cuc biu tnh u tin Sidi Bouzid v vng ln cn, d c t pht n u i chng na, cng nhn c s cng hng khng ch qua cc mi trng truyn thng mi. Ngay t u, Tng Lin on Lao ng Tunisia (Union Gnrale Tunisienne du Travail UGTT) ng mt vai tr quan trng trong t chc v m rng nhng cuc phn i. Tunisia, tng t nh Maroc v Algeria, c nhng lin hip ngh nghip v cng on tng i mnh mt thnh tu t thi cn l thuc a ca Php. Trong c ba nc, cc t chc ny rt thn chnh ph, cn b ca h c nh nc tr lng. V th m tt nhin l hu nh khng th no m lm cch mng vi h c. Nhng tnh, nht l tnh l xa xi, ni khng mt quan chc no tnh nguyn v y, thnh thong li c mt tinh thn khc. C l v con ngi y c t th m mt hn. T cm phn. Hay ch t s thch th, mun ch bo cho "nhng k ngi trn y" xem mt ln.

    Bnh m v cai tr

    V ri thm vo y l gi bnh m. Mt phn ba ngi Tunisia tht nghip, mt phn mi sng di ranh gii ngho hai dollar mi ngy. Di nhng iu kin khung nh th, nhng ci m cn ti t hn na trong cc quc gia Rp khc, gi bnh m thng c nh nc tr gi mang mt lc n chnh tr x hi rt ln. Bc Phi, c bit l Ai Cp, thng hay c nhng cuc ni dy v bo ng ngay sau khi chnh ph ct gim tr gi v bnh m tr nn t tin hn. Phn nhiu, vic y c tin hnh bi s thc gic ca Ngn hng Th gii trong lc cho vay tin hay o n. Thng 1 nm 1984, chnh ph Tunisia di thi nguyn Tng thng Habib Bourguiba nng gi bnh m ln 150% ch qua mt m. Th l bng n nhng cuc bo ng ln nht k t lc c lp nm 1956. Khp nc u c nhng cuc ni dy, cng nhn trong nhng m phosphate min Nam t pht nh cng. Bourguiba phi qun i n, hn 500 ngi b git cht. Nhng ng y phi hy b ln tng gi bnh m. Nm 2010, bnh m Tunisia t cha tng c. Vic ny c lin quan n din tin trn cc th trng th gii, vi cung cp la m gim xung trong lc nhu cu ang tng ln. Sau khi qu bong bng bt ng sn Hoa K n tung v sau khi h thng ngn hng trong nhiu quc gia Phng Ty sut sp trong nm 2008/09, nguyn liu nng sn tr thnh mt i tng ca u c th trng chng khon, vic li cng lm cho gi tng ln. Bnh m trong vng Bc Phi nguyn thuc Php c a chung nh chnh trong nc Php. Hin nay, gi c y v kia gn nh ngang nhau. Mohammed Bouazizi thu nhp hng ngy

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    13 TT C BT U NH TH NO. CON NG I N CCH MNG

    13

    nm n su euro. Nu mt bnh m c gi gn mt euro th con ng i n i n v ni dy khng cn xa na. "Phm gi v bnh m!" ngi biu tnh reo h, nhng ngi buc Ben Ali phi chy trn. Mt bc nh tng trng cho cuc Cch mng Tunisia chp mt m ng trong Tunis: Mt ngi n ng dng tay tri a ra du hiu chin thng, tay phi cm mt bnh m. Nhng ti sao Bourguiba li thnh cng trong nm 1984 khi dng qun i p tan nhng cuc bo ng trong nc, m ngi k nhim ca ng ta Ben Ali li khng thnh cng trong nm 2011? Ni mt cch n gin, thi y cn cha chn mi cho mt cuc cch mng. u tin, trong thi ca cuc Chin tranh Lnh, tnh th a chnh tr hon ton khc hn so vi ngy nay. C Hoa K ln Php u s khng cho Tunisia c th ri vo tay "nhng ngi cng sn" tuy l nh hng ca Moscow Bc Phi v trong Cn ng c gii hn. Sau khi Tng thng Ai Cp Sadat quay lng li vi Lin bang X vit vo u nhng nm 1970, nc ny ch cn c hai ng minh ng tin cy trong vng: Syria v Nam Jemen. Bn cnh y cn c nhng mi quan h tt p vi Algeria v Iraq. Thm na, th h Facebook va mi cho i vo thi y. Cc h thng chnh ph ca th gii Rp, cc h thng m b qut phng i hay lung lay cho n tn xng ty, vn cn cha bc qua nh im lch s ca chng, c Tunisia ln Ai Cp, trong Libya cng khng nh Jemen v nhng ni khc. Ngoi ra, cch mng bao gi cng l mt ci g huyn b v khng th no gii thch c m ch da trn nhng tiu chun l tr. Nhng khong khc tm l cng ng mt vai tr nh s trng khp ng lc trong trng hp ny l ci cht bi thm ca mt ngi m di hon cnh bnh thng th chc th gii s khng bao gi bit n rng ngi y ni chung l tn ti. Th nhng mi mt ngi Tunisia v mi mt ngi Rp u c th t nhn dng mnh qua con ng au kh ca Mohammed Bouazizi, nu nh khng v may mn m c sinh ra trong gii thng lu. n mc ln t thiu ca anh y c nhiu ngi bt chc, Tunisia cng nh Ai Cp, Algeria, Mauritania. iu y gii thch ti sao ci cht ca anh y li c th huy ng c nhiu ngi n nh th, vt qua tt c cc ranh gii x hi v chnh tr. Sinh vin, thy gio, ngi tht nghip, lut s, ph n c v khng c khn trm u, tr, gi, h cng nhau i trn ng ph v vt qua c ni s hi ca h. Bt u Sidi Bouzid. Cui cng, h cn c c qun i ng v pha ca h, qun i m i din vi m ng gin d khng cn mun bn vo ngi dn ca chnh mnh na.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    14 Nhng Ngy Thnh N

    14

    THT RA TI SAO KHNG C DN CH TRONG TH GII RP?

    Cu hi ny d hiu v khng th tr li trong mt cu c. Ngoi tr ngi ta khng nh mt cch n gin rng o Hi v dn ch l khng th ha hp vi nhau. Tuy vy, trong trng hp ny th khng c php c cuc Cch mng Rp v yu cu t do v dn ch ca n. Mt cuc cch mng m trc ht l do nhng ngi theo o Hi tin hnh. S phn chung ca vng ny l mt s pht trin b ngn chn li, s pht trin t mt x hi phong kin chu du n ca nng thn tr thnh mt x hi cng nghip th. iu ny cng ng cho c cc quc gia vng Vnh. Nhn b ngoi, vi ci nhn n li kin trc tin phong, h hon thnh bc nhy vo thi Hin i t lu. Th nhng chnh tr v x hi, k c nhng h gi tr v tm tnh hin ang thng tr, vn cn chu nh hng phong kin nng n. Vi gia nh v th tc ring l nh vo s gip ca qun i v an ninh m thng tr c nhiu quc gia r rt nht l Rp Saudi, ni h ca triu ang cai tr, Al Saud, tr thnh mt vi tn ca nc .

    Kim t th|p, c rn thnh nhng ct tr kin cng

    Cc cu trc x hi u c th so snh c vi nhau trong tt c cc quc gia Rp, v trong kin trc ca n ging nh mt kim t thp. Trn nh l mt gii tinh hoa nh nm gi quyn lc, gii t lc c lp sau nh Th chin nm gi ly cc ngun ti nguyn quc gia v nh hng ca h, vi nhn s c thay i mt phn, vn cn tn ti sau nhng bin i cch mng. Cho ti thi im ca cuc cch mng, cc v tr lnh o trong chnh tr, kinh t v hnh chnh ch do gii tinh hoa cm quyn y nm gi, nhng ngi thng cng tc hay c quan h qua hn nhn vi nhau. Trong x hi, vn ln n tng lp ny l iu hu nh khng tng. Gii tinh hoa nm quyn lc bao gm 3 n 5% dn s v cha tng bao gi n o trong vic v vt khng kim ch ngn qu quc gia. Cc nh cai tr trong cc quc gia vng Vnh cn chng bun phn bit gia ngn sch cng cng v ti sn c nhn. Ngn sch quc gia c cng b ch th hin mt phn ca thu nhp t hot ng kinh doanh du m v kh t. Chi tit l vic ca sp. Tinh thn ca nhng ngi cai tr, t nn kinh t quc dn di quyn ca mnh, c th gii thch v c bn ti sao h tng c s trong phn ln cc quc gia Rp ch l h nt, h thng gio dc nm trong mt tnh trng ng thng, t l m ch mt phn hn 50% (Jemen, Sudan), ngho nn v tht nghip khp ni v nhng thch thc cp bch, trc ht l bng n dn s, k hoch th, thiu nc v bin i kh hu, ch c tin hnh, nu nh ni chung l c, mt cch s ng. Gii thng dn trung lu m phn ln ngi dn chu u phng Ty thuc vo trong , ngay c khi c xu hng gim xung, bao gm 30 n 40% dn s trong th gii Rp. c trng cho gii trung lu Rp, phn ln tt nghip i hc, l tnh th kh khn ca nhiu ngi trong s h h c thu nhp thp v lun lun b e da s trt bc thang

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    15 THT RA TI SAO KHNG C DN CH TRONG TH GII RP?

    15

    x hi. Ging vin i hc, ngi ng thi l ti x taxi nui sng gia nh l chuyn thng ch khng phi l trng hp ngoi l. Nhng h thng bo him x hi nh bo him tht nghip hay bo him y t, lng hu ch c mc s khai. Ch tnh on kt ca i gia nh mi bo m s sng cn trong lc khn kh. Trong nhng thnh ph ln nh Cairo hay Beirut c mt con s ang tng ln ca cc nhn vin dotcom hay ca doanh nghip mi c thnh lp, nhng ngi t mt vi nm nay to ra mt nhm x hi mi v l nhm duy nht ng ngoi gii tinh hoa truyn thng nhng mt phn c c ti sn ng k. Do phn i tnh trng chnh tr ang tn ti nn phn ln h u ng h cuc cch mng. Tuy vy, phn ln ngi Rp u ng ra di ca chic kim t thp x hi. 60 n 70%, ty theo nc, thuc vo trong ci c gi l khu vc phi chnh thc. L nhng ngi lm cng nht, tc lm ngy no n ngy y, nh Mohammed Bouazizi v gia nh ca anh y. c bit Ai Cp c nhiu ngi ngho lm vic trong khu vc hnh chnh. Nhng ch l mt bin php to vic lm v c tr lng thp n mc khng ai c th sng nh vo y c. Tc khng phi gii trung lu thng dn t du n ln nh nc v x hi m l gii tinh hoa nh nm quyn lc, nhng ngi c gng bo v c quyn ca mnh bng mi gi. Trc bi cnh y, khng th c c nh nc php quyn, t do ngn lun, a nguyn, tam quyn phn lp nu th th tt nhin gii tinh hoa s mt i quyn lc. Khng mt hin php no c th nghim chnh gii thch phc lnh ca Thng cho vic t lm giu ca mt thiu s nh b. Tuy v ang c ng phi v quc hi trong nhiu quc gia Rp tin Cch Mng, th nhng ch l mt ngoi. Trong ct li, chng thc hnh hnh thc bo tr [clientelism]. S chnh danh ha l khi nim ch yu c th hiu c chnh tr Rp trc cuc cch mng. Tt c nhng k thng tr ang c gng t ph din mnh nh l mt ngi thc thi nhng gi tr cao qu. Nh Habib Bourguiba (cm quyn 1956-1987) ngi Tunesia ny c tuyn truyn nh nc gi l "Ngi u tranh ti cao" (chng Ch ngha Thc dn), Muammar al-Ghaddafi (1969-2011) ngi Libya c danh hiu l "ngi anh em lnh t cch mng", Hafiz al-Assad (1971-2000) ngi Syria c gi l "ct tr ca s kin cng v i u" (chng Ch ngha quc v Israel) hoc l "chin hu", vua Abdallah ca Saudi hot ng di tn "Ngi bo v hai vng t thnh", tc l ca Mecca v Medina.

    Cho ti cch mng, v c bn ch c hai th loi ca trt t chnh tr. V mt mt l nhng nn qun ch truyn thng m tnh chnh danh ca chng da trn s thng tr ca b tc hay yu cu quyn lnh o v mt tn gio. Thuc vo y l cc quc gia vng Vnh, Jordan v Maroc. Cc vua Mohammed I (Maroc) v Abdallah II (Jordania) u t xem mnh l dng di trc tip ca nh tin tri Mohammed. V mt khc l cc h thng c ng phi tn gio m cc tng thng ca chng, c quyn lc ht sc to ln, thng thng l () xut pht t gii qun i. Libya, cung cch xut hin k l ca Ghaddafi mang li cho h thng ny nhng ng nt ca mt nh ht opera, Iraq qua cung cch ca Saddam Hussein l nhng ng nt ca Stalin. Mt vn na trong s chnh danh ha nhiu ni l lch s quc gia ri rc v thiu vng nhng huyn thoi lp nc. Bin gii ca phn ln cc quc gia Rp l do cc th lc thuc a dng thc k mt cch ty tin. Jordan v cc quc gia nh vng Vnh ni chung l ch tn ti v ngi Anh v ngi M thch nh th.

    Th tc, b tc, quc gia

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    16 Nhng Ngy Thnh N

    16

    Cc nh s hc nh du ln bt u ca Ch ngha Thc dn trong th gii Rp thng l vi cuc vin chinh Ai Cp ca Napoleon nm 1798. Sau , Php v Lin hip Anh chia nhau Bc Phi v Cn ng. Paris nhn vng Maghreb (Maroc, Algeria, Tunisia, Mauritania) v, ln mnh thm sau nht Th chin v sau khi ch Ottoman chm dt, gi vng nh hng ca mnh Lebanon v Syria. London kim sot Ai Cp v Sudan, thm vo y sau nht Th chin l Palestine, Jordan ngy nay v Iraq. Di thi Mussolini, tuyn b nhng s hu ca mnh Libya l thuc a nm 1934. Cc th lc thc dn quan tm n trc ht l nguyn liu v tuyn ng bun bn. Knh o Suez, c khnh thnh nn 1869 vi nhiu ph trng long trng, rt ngn ng bin t chu u sang n c trn 10.000 km, l th d d hiu nht. Nh nc Ai Cp chi tr xy dng n, nc m Lin hip Anh chinh phc bng qun s chnh v mc ch ny. N c c tnh y n ch ph sn bng nhng khon tin m London cho vay mt cch ho phng. Tip theo sau , cc ngi thc dn ph hng nn cng nghip dt may ang c xy dng Ai Cp, ci tr thnh nh cnh tranh tht s cho cng nghip dt may Anh. Ngnh trng bng vi Ai Cp v th m suy tn, ln sng ln u tin ri b nng thn bt u. Php th li tin hnh mt Ch ngha thc dn nh c r rt ti Algeria, Maroc v Tunisia th t hn. Qun i Php xua ui hng trm nghn nng dn ngi bn x v chim t ca h to ch cho thc dn Php. Lut php ca Php mi n nhng nm 1960 vn cn xem Algeria l mt phn t ca Php, khng khc g Normandy hay Burgundy. Mi mt phn khng chng li lc lng chim ng u b p tan mt cch ht sc tn bo, k c tn st. Nhiu vn x hi, on th v chnh tr ca th gii Rp c ngun gc ca n trong thi k thuc a. Trc bi cnh y, c th hiu c ti sao c nhn trc ht l trung thnh vi th tc, b tc, vi nhm tn gio v sc tc ca mnh, v nhiu lc vn cn l nh th, v sau y l mi trung thnh vi quc gia. V th m sau khi Rp c lp tn ti mt khao kht to ln v lch s, v tm quan trng v ngha ring bit, khng ch pha nhng ngi cm quyn v cn c pha nhng ngi di quyn. Lc u, Ch ngha Dn tc Rp, thc h qun chng ca thi hin i, lp y khong chn khng . Mc ch ca n l s thng nht Rp "t vng Vnh cho ti i Ty Dng" v cuc u tranh chng quyn b ch ca Phng Ty. Nhn vt lnh o bt tranh ci ca n l ngi c sc thu ht Gamal Abdel Nasser, tng thng u tin ca Ai Cp, ngi sau cuc o chnh qun s nm 1952 dn dt t nc ny i n nn c lp vi Lin hip Anh. ng y mun thng nht th gii Rp di s lnh o ca mnh, lm cho n tr thnh mt ng lc ca Phong tro Khng Lin kt, phong tro m nm 1955 trong hi ngh huyn thoi Bandung ca Indonesia tip nhn ng y vo trong hng ng ca mnh vi nhng c ch long trng. Sau 150 nm do nc ngoi quyt nh v b lm nhc, ngi Rp mun cui cng ri cng tm thy c ch ng ca mnh trong s nhng nc ln ca th gii. Nasser l ngi cm c ca h, mt th ch phn xt v mt nh hng bin xut sc, c ngi dn tung h, tin tng v phc tng, gii tr thc cng nh fellah, nng dn Rp. Th nhng n vn l mt gic m. Tt c cc chnh tr gia Rp u ni v s thng nht, nhng trong cuc sng hng ngy, ngoi li ni sung th n khng xy ra ngoi tr ln hp nht ngn ngi ca Ai Cp v Syria tr thnh nc Cng ha Rp Thng nht (1958-1961). iu y l khng th c. Ngoi tr ngn ng, lch s v mt s nhn dng chung mang du n ca Hi gio, cc khc bit trong th gii Rp to ln v cng. Maroc c nhiu hay t im chung vi Iraq cng ging nh Na Uy vi Kosovo. Ti sao nhng quc gia mi va c lp li phi gii tn? V c g m gii tinh hoa mi, phn ln l s quan tr tui v nhng mi quen bit ca h, phi t b nhng c quyn thu c? Ngoi tr cc nh vua, gii tinh hoa mi ny c thin cm vi Nasser v Ch ngha Dn tc Rp. Trong tinh thn ca h, h rt ging vi gii tinh hoa c, phn nhiu l a ch. H khng quan tm n cng bng x hi. Thay v vy, mc ch ca h l cng c quyn lc ca h. Ai cn ng h u b bn cht hay vo t. Knh ch trong ni b nhm tinh hoa thng c gii quyt bng o chnh v o chnh ngc li, nhng ci c gi l "cch mng sa i", v

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    17 THT RA TI SAO KHNG C DN CH TRONG TH GII RP?

    17

    tr thnh chnh tr thng ngy c bit l Syria v Iraq trong nhng nm 1950 v 1960. cng pht trin mt bin th ca Ch ngha Dn tc, Ch ngha Baath (t ting Rp "Baath" l phc sinh), ci tuy vy khng vt qua khi ci bng ca Nasser. Tip theo gic m v tm vc to ln v s thng nht l ln thc dy nhc nhi sau chin bi mang tnh hy dit trc Israel trong Chin tranh Su Ngy nm 1967. Qun i Israel chim ng Jerusalem v B Ty (Ty Jordan) ca Jordan, Sinai ca Ai Cp v cao nguyn Golan ca Syria. Thay v nhn thng vo hin thc v t cht vn mnh mt cch ph phn, phn ln li ri ngay lp tc vo o tng k n, Tro lu Chnh thng Hi gio. Cho ti hin ti vn l: "Hi gio chnh l gii php!". Tuy vy, hin gi o Hi chnh tr cng qua thi vng son ca n t lu. Thi gian gn y, phn ln ngi Rp nhn ra rng n khng gp phn gip h c c nhiu t do hn ln ci thin hon cnh sng ca h.

    Mt Hitler th nh v Cuc khng hong Knh {o Suez

    Gamal Abdel Nasser l nh cch mng Rp u tin ca thi Hin i. Tng t nh con chu ca mnh sau ny thuc th h Facebook, ng y i theo mt vin tng gy cm hng v thc y ng y. ng y tin vo mt Rp mi. Th nhng ng khng th bin ln bin ng lch s y thnh mt chnh sch chnh tr thc tin bn vng c. ng y dao ng lm lc gia s khng tng v kht vng quyn lc, v cui cng b ti hng bin ca chnh mnh thuyt phc. ng thi, cung cch i x ca Phng Ty vi Nasser l mt th d sm cho tm nhn mang du n thc dn, b cng c ha, n th gii Rp, ci nhn m h thp h xung tr thnh mt s ng s dng trong a chin lc. Nasser khng phi l mt chnh khch chng Phng Ty, nhng b nhn nh th trong chu u v Hoa K. pht trin Ai Cp v mt kinh t, ng y quyt nh xy mt con p pha Nam ca thnh ph Assuan. ng thi, ng ng v pha ca ngi Palestine trong xung t vi Israel. Cng nh nhiu ngi Rp thi ca ng, ng y cho rng nh nc Do Thi ch l mt vt cy ca Ch ngha quc vi mc ch ngn chn s thng nht Rp. Khi Nasser cng nhn nc Cng ha Nhn dn Trung Quc nm 1955, cui cng Hoa K cng cho rng ng y l mt ngi cng sn. Washington lo liu sao cho Ngn hng Th gii khng cho Ai Cp vay tin xy con p Assuan. Mong mun ca Nasser, c Hoa K cung cp v kh, khng c lng nghe. Th l ng y quay sang Moscow v nhn c t y c v kh ln tin cho vay. i din vi t th th ch ca Phng Ty, Nasser hin thc li tuyn b ca mnh v quc hu ha knh o Suez nm 1956, ci a phn thuc cc c ng ngi Anh v ngi Php. Th tng Anh Anthony Eden sau y gi Nasser l mt "Hitler th nh" mt tn gi m sau ny c Saddam Hussein ln Tng thng Iran Mahmud Ahmadinedschad u chia s. Trong trng hp ca Nasser v Saddam Hussein, tip theo sau ln ma qu ha l chin tranh. Trn Vn Eden, B trng B Ngoi giao Php Guy Moller v Th tng Israel David Ben Gurion tha thun tn cng Ai Cp trong mt hi ngh b mt ti Svres ngoi Paris. Cuc Chin tranh Knh o Suez bt u vo ngy 29 thng 10 nm 1956 v chm dt vi tht bi v qun s ca Ai Cp: qun i Israel tin cho n knh o Suez, ngi Anh nm bom Port Said.

    Th nhng tht bi y tr thnh mt chin thng v mt chnh tr cho Nasser. Ngi M tc gin v h hon ton khng bit g v cc k hoch tn cng . ng thi, ngi Anh phi i chi vi mt cuc chin tranh du kch mi bt u. Theo sng kin ca Tng thng M Eisenhower, Lin Hip Quc thng qua mt ngh quyt yu cu tt c ba th lc xm chim phi rt qun. Washington e da khng p m l s cho ng bng Anh ri gi trn th trng tin t. Cc nhm qun lnh Anh cui cng rt ra khi Ai Cp ngay trc Ging Sinh 1956, Israel rt khi Sinai ba thng sau .

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    18 Nhng Ngy Thnh N

    18

    Cuc Chin tranh Knh o Suez chm dt k nguyn ca Ch ngha Thc dn v a Hoa K tr thnh th lc b ch trong Trung v Cn ng. Ln u tin v cho ti nay l ln cui cng, Washington to p lc tht s ln Israel. Nm 1957, ln u tin sau nh Th chin, qun i M li b ln vng ny. Lebanon, h ng h Tng thng Camille Chamoun thn Phng Ty chng li cc lc lng thn Nasser. Iraq, nm 1958 xy ra mt cuc o chnh ca gii qun s: Vua Faisal II, ngi tn thnh cuc Chin tranh Knh o Suez, b bn cht, ch qun ch b hy b. Trong Chin tranh Su Ngy 1967, Israel li chim Sinai v mi n 1979 mi trao tr li n cho Ai Cp trong khun kh ca mt hip c ha bnh. Nm 2003, ngi M v ngi Anh cng lt ch ca Saddam Hussein trong Iraq v chm dt s thng tr ca gii qun i y. Tt c u c lin quan vi nhau, qu kh tip tc trong hin ti. Nhng ln can thip lin tc ca Phng Ty to nn ng minh hay hon cnh mi v loi tr hay lm suy yu nhng ngi chng li. Tuy vy, chng khng gp phn to thm dn ch hay ci thin i sng, c Iraq cng khng. Nasser v phn mnh khng hiu rng kt cc ca Cuc chin Knh o Suez l nh vo mt tnh th chnh tr th gii c li cho Ai cp. ng y tin rng "s ng ngi Rp" nh bi nhng k tn cng, v cng vi gii truyn thng nh nc t say sa vi nhng li hng bin nh sm n ca mnh m cui cng ri ng y li l nn nhn ca chng. nh gi hon ton sai lm tng quan lc lng qun s, cui cng ng y phong ta khng cho tu thy Israel i qua Vnh Aqaba v qua to cho Israel mt c hi ng mng tn cng Nasser ang b h cm ght v cc ng minh Jordan v Syria ca ng y.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    19 HY VNG KHNG THNH. V D AI CP

    19

    HY VNG KHNG THNH. V D AI CP

    Sau ci cht ca Nasser nm 1970, ngi i din v l bn ng hnh lu nm ca ng y, Anwar as-Sadat, tr thnh tng thng Ai Cp. Do k kt hip c ha bnh vi Israel nn trong Phng Ty ng y c xem nh l mt chnh khch ca k nguyn. Ln m st ngi nhn Gii Nobel Ha bnh ny ch gy thm thanh danh cho ng y. Nhng chnh Ai Cp ng y li b xem xt mang tnh ph phn hn rt nhiu ngoi gii tinh hoa nm quyn. Mi mt cuc cch mng, c cuc Cch mng Rp nm 2011, u c mt tin s v nhng nim hy vng khng thnh, v s suy tn chnh tr v kinh t. Trong , Sadat ng mt vai tr quan trng. Trong nhng nm 1960, Nasser quc hu ha mt phn ln doanh nghip Ai Cp. Cc chc v qun l phn ln do gii cao cp trong qun i chim gi. V h thng thng khng h hiu bit g v kinh t v thm vo y, Nasser y mnh vic xy dng mt b my hnh chnh phng to ra to cng vic lm v qua y l s trung thnh trong gii nhng ngi ngho, nn sau cuc Chin tranh Su Ngy, Ai Cp ng trc vc thm v mt kinh t. Do vy, Sadat tin hnh ti t nhn ha cc nh my b tch thu v m ca Ai Cp cho cc nh u t ngi nc ngoi. V ngoi giao, ng y ct t vi Moscow v quay sang Hoa K. Theo mt cch nhn no , Sadat tin hnh mt s pht trin m mt phn t th k sau y, ngay khi mt quy m hon ton khc, cng c th quan st thy cc quc gia hnh thnh sau khi Lin bang X vit sp . T nhng cn b cao cp, trc y l cn b cng sn, h tr thnh nh doanh nghip, nhng ngi trong lc tin hnh cc bin php t nhn ha chim ly ti nguyn ca t nc h v to ra mt gii lnh o mi nh l gii chnh tr u s [oligarch].

    Sadat v chnh sch m ca ca ng y

    Trong mt cuc "Cch mng sa i", Sadat loi b ton b nhng ngi theo Nasser ra khi cc chc v lnh o ca h. Hng li t ln t nhn ha cc nh my quc doanh trc ht l nhng ngi ng h Sadat v chnh sch ca ng y trong gii tinh hoa. Cuc trao i, tng t nh Nga sau ny l: giu c i ly s ng h. Sadat to c quyn v quyn lc v lo sao cho khng c nhng trung tm quyn lc knh ch khc thnh hnh. V vy m ng y thnh lp mi mt chnh ph ch vng trong c by nm vi 127 b trng thuc trong . Qua Sadat to c s cho mt nn qun ch tng thng m chnh ng y hng li t n t hn l ngi ph ca ng, Husni Mubarak, ngi tr thnh tng thng sau khi Sadat b git cht. S c quyn ha quyn lc ny khng ng ngha vi s thng tr mt mnh. mc cp trung v cp thp, Sadat cng nh Mubarak to cho nhng nh giu mi v nhng cn b cp cao, nhng i a ch v gii lnh o qun i mt khng gian rng cho li ch kinh doanh ca h. Ni cch khc i l cho h lm giu. Tuy vy, mn tin tht s to ln li c dnh ring cho mt gii nh ca nhng ngi thn cn quanh Sadat v Mubarak.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    20 Nhng Ngy Thnh N

    20

    Nhng mi quan h kinh doanh cht ch c cng c thm qua hn nhn. Nh con trai ca mt nh doanh nghip c tm nh hng nhiu nht di thi Sadat, Uthman Ahmad Uthman, kt hn vi mt ngi con gi ca lnh t quc gia. Gamal con trai ca Husni Mubarak li kt hn vi con gi ca mt t ph khc, Mahmud al-Gamal. Nu nh di thi Nasser t nht l cng c nhng khi u cho mt chnh sch x hi th di thi Sadat, Ch ngha Tn T do bc vo. Nh nc t b hu nh ton b trch nhim v x hi v an sinh.

    Cng nh bt c mt chnh sch no m ch phc v cho li ch ca mt thiu s nh, chnh sch ny cng phi c rao bn nh th n l hin thn cho cc gi tr cao qu. Vi Cuc Chin tranh Thng Mi nm 1973, Sadat to ra s hp thc ha y. Trong gii s gia khng cn tranh ci, rng Sadat d nh mt xung t c hn vi Israel v sau khi chin tranh bng n cng cho Washington bit. ng y mun thng lng ha bnh t v th ca mt k mnh, lm cho qun i ni nhc ca chin bi nm 1967. Qu tht l qun i Ai Cp tin chim c nhiu vng t trn Sinai, trc khi h b ngi Israel y li. Cuc chin tranh chm dt vi ln ngng chin do Lin Hip Quc lm trung gian, ci nhiu nht ch c th nh gi l ha, nhng Ai Cp li c m t nh l mt chin thng Israel. ng c ca Sadat xut pht t nhng tnh ton thc tin. Ai Cp khng cn c th chy ua v trang vi Israel lu thm c na. ng y cng bit r rng ngi Rp vng Vnh s u t bc t vo Ai Cp ngay sau khi ha bnh n. Nm 1974 chnh ph Cairo ban hnh "o lut s 43". Qua bc ngoc tn t do c gi l "chnh sch m ca" (Infitah) c cng c. Vi o lut y, nhng mng bo b nht ca nn kinh t Ai Cp c a ra t nhn ha. Nhng khc vi hy vng ca Sadat, ln m ca khng to ra mt bng n v kinh t v cng ch to vic lm c gii hn. Cc u t ht sc cn thit vo h thng h tng c s, thng vn cn xut pht t thi thuc a ca Anh, khng c tin hnh gii thng lu, b ngi dn gi l "nhng con mo bo", thch u t nc ngoi hn. Lm pht sng i i cng vi n quc gia. Thng th t nhn ha i cng vi tr gi. V nhiu tiu nng ph sn do nhp khu lng thc thc phm, ng thi cuc ci cch rung t c tin hnh di thi Nasser cng b hy b v o ngc li, nn mt cuc di dn vo thnh ph vi quy m ln bt u. Trn ba triu ngi Ai Cp kim sng trong nhng nm 1970 nh cng nhn di c trong cc quc gia vng Vnh. Nm 1977 ln u tin c bo ng v bnh m, b p tan cng nh nhng cuc bo ng sau . Sau khi k kt hip c ha bnh vi Israel nm 1979, Ai Cp tri qua mt cuc bng n tht s ca nhng ln chi tr v u t t Phng Ty. Ch ring Hoa K t lc y chuyn giao hai t dollar tr gip v qun s v ti chnh. Nhng ln "tr tin thng" cho mt chnh sch chnh tr phc v Phng Ty ny tr thnh mt ngun thu nhp quan trng v ng tin cy cho Ai Cp, bn cnh nhng khon tin do cng nhn di c gi v, tin ph qu cnh knh o Suez cng nh du lch. Cc m du Sinai hu nh cn kit trong nhng nm 2000. Sadat thnh lp ng ring ca ng y, ng Dn ch Quc gia (NDP), thng trong tt c nhng ln bu c t 1979 cho n 2010, nh gian ln trc tip hay gin tip bu c. Ngi ta ch i cc tnh trng hay th trng, nhng ngi chu n tng thng, cn phi to ra cc kt qu bu c tng ng. Nu nh h khng lm iu y th s mt chc. Di thi Mubarak, NDP bin thnh mt cu lc b ca nhng ngi siu giu v nhng ngi hng li t n b qun chng cm ght cc . iu y gii thch ti sao tr s trung tm ca n Cairo b t chy ngay t lc cuc cch mng bt u trong thng 1 nm 2011. Sadat khng lo s g hn l gii i lp x hi ch ngha v gii i lp theo Nasser cc trng i hc, trong cc nghip on. lm cho h suy yu, cnh st v mt v tin hnh chng nhng ngi cnh t mt cch ht sc tn bo, trong khi cc hot ng ca Huynh Hi gio v ca cc phong tro o Hi khc li c ngm khoan dung v phn no cn c gip tch cc. Sadat tin rng ng y c th xua nhng ngi Hi gio chng li cc ch th ca ng y v ng thi li c th kim sot c h. Mt sai lm cht ngi.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    21 HY VNG KHNG THNH. V D AI CP

    21

    Nh mt phn ng trc hip c ha bnh vi Israel, ng y b bn cht nm 1981 trong mt cuc duyt binh. Th phm, mt thiu y, thuc mt nhm khng b, Jihad Hi gio, ci sau ny tr thnh mt phn ca Al-Qaida.

    Mubarak v tnh cch ca gii thng lu

    Nm gi quyn lc mi mt nm, i vi thc o Rp th Sadat l mt tng thng ngn hn. Trong thi ng y cm quyn, cuc cch mng Rp tng lai c nhng gc r to ln ca n. Chnh sch kinh t ca ng y khin cho ngi giu cng giu thm v ngi ngho cng ngho thm. C di thi Nasser, gii i lp cng b bt v b x t. Nhng Sadat s dng qun i, cnh st v mt v mt cch c h thng nh l nhng cng c thng tr. Mubarak ngi k nhim ng y trung thnh vi ng li ny. Ai Cp cho n khi lt ng y vo ngy 11 thng 2 ngm 2011 l mt nh nc cnh st n p cao . Sau khi ban b tnh trng thit qun lut nh ng thi tr li cho cuc m st Sadat, Mubarak thnh lp mt b my an ninh vi trn 100.000 nhn vin v thm vo y l mt o qun do thm v ch im. Xa b tnh trng thit qun lc v nhng o lut khn cp i chung vi n thuc vo trong s nhng yu cu chnh ca cuc cch mng 2011. Np di bng ca ngy 11 thng 9 nm 2001, cc phng php tra tn c tng cng, bt b ty tng vt. Khng ch ring t nhn chnh tr hay nhng ngi c xem l khng b b hnh h mt cch c h thng, c ti phm hnh s nh na. Ai ri no bn tay ca cnh st Ai Cp th c th xem nh l mnh c may mn khi c tr t do m khng b tn thng v tinh thn v th xc hay c hng n hu l c dn ra trc mt quan ta. Chnh tr gia Phng Ty sn lng khng nhn n nhng ln vi phm lut php trm trng ny, nhng ci chng thua km g cc phng php ca Stasi [An ninh Quc gia ca ng c c]. Trong mt cuc phng vn cha ng rt nhiu iu ng ni ca t "Frankfurter Rundschau" mt tun sau khi Mubarak b h b, ngi tng l B trng B Ngoi giao c Joschka Fischer cm ch ton b nhng li ph phn v s thng ng ca ng y vi tn trm v k chuyn quyn, v "Mubarak l mt nhn vt quyt nh cho tin trnh ha bnh Cn ng. Ngi ta khng th n gin chi t iu y c." Ni cch khc: Ti khng h quan tm n vic ng y n p v cp bc nhn dn ca ng y. Ci chnh l c ha bnh vi Israel. Thi ny cng c th tng trng cho ton b chnh sch ca Phng Ty, ci quan tm n con ngi trong th gii Rp th t m nhiu hn l n nhng li ch v a chnh tr v kinh t ca chnh mnh. Mubarak rt hiu iu v 30 nm lin qut sch i tt c cc li ph phn t bn ngoi vi l l: Hoc l ti hoc l nhng ngi theo o Hi. Ngi M cng nh ngi u i theo ci logic , lc no cng nhn n nn ha bnh vi Israel. Nh nhng ln chi tr bc t ca mnh, h lm n nh mt h thng m nu khng th hoc l bt buc phi tin hnh nhng cuc ci cch tht s hoc c l l sp t lu ri. Khi Nasser c a i chn ct trong thng 10 nm 1970, hng triu ngi Ai Cp ra ng ph tin a ngi cht ln cui cng. Ti m tang Sadat, gn nh trng ngy mi mt nm sau , ch yu l nhng ngi quyn cao chc trng hin din. Hng nghn cnh st bo v h trc nhng m ng ngi khng tn ti. Li phn xt v cc tng thng khng th no r rng hn c na. Ngi ta c th n mng nn ha bnh vi Israel Phng Ty, n khng mang li cho ngi Ai Cp c cng vic lm ln bnh m. ng ni chi n t do v dn ch. T nhng l do khc nhau, trong s l b my hnh chnh phnh to, km hiu qu, m tnh hnh kinh t di thi Mubarak vn kh khn, khong cch gia trn v di to ln v cng. ng mt vai tr hon ton quyt nh trong l tnh cch ca gii thng lu. Th Nh K, trong nhng nm 1980 v 1990, cc nh doanh nghip ngi Th to nn

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    22 Nhng Ngy Thnh N

    22

    tng cho mt s pht trin vng chc, bng cch xy dng mi nhiu ngnh ngh v khai thc c ch ch nhng th trng xut khu mi bn cnh Lin minh chu u, c bit l trong cc quc gia thuc Cng ng cc Quc gia c lp Trung , nhng cng c trong Iran v cc nc Rp. Ni mt cch n gin, doanh nhn ngi Th c k hoch di hn v mang tnh chin lc, trong vng Trung tm Anatolia ngi ta nhiu ln da trn li ku gi ca mt h gi tr mang du n Hi gio, iu khin cho ngi ta nh n o c hc Tin Lnh ca Max Weber. ng trong tm im l s cn nhc ri ro v bn vng, t Ch ngha T bn sng bc hn l Ai Cp. Gii thng lu [Ai Cp] thng thng xa l vi tnh ton kinh doanh. C ting ni khng phi kinh t gia chuyn nghip hay doanh nhn giu kinh nghim m l dn nh giu mi v nhng ngi sng nh vo li tc, nhng ngi do gn quyn lc m c c giy php, t phc v cho mnh t ngn qu ca nh nc. Nu nh h u t trong qu hng ca h th hu nh u vo trong cc lnh vc ha hn kim c tin nhanh chng v d dng. c bit l trong khu vc bt ng sn v ngnh du lch, ci bt u bng n trong na sau ca nhng nm 1980. Cng thi gian , Ai Cp hu nh khng cn c kh nng tr n nc ngoi c na. Trong lin kt vi tinh thn t v vt cho mnh ca gii tinh hoa, n nh nc tng ln n mc v lng. Ngi ta cho rng ch ring gia nh Mubarak cha Husni, phu nhn Suzanne, cc con trai Gamal v Alaa l chuyn t 40 n 70 t dollar ra cc ti khon nc ngoi trong thi gian 30 nm cai tr ca h. C cn ngc nhin na khng khi Ai Cp chng h sn xut ra c mt sn phm no c th cnh tranh c trn th trng th gii? Song song vi , t nc cnh sng Nile tr thnh nh nhp khu la m ln th nh th gii, ch yu l t Hoa K. La m chim mt phn nm tng lng nhp khu. Nguyn nhn l s bng n v dn s (16 triu dn nm 1950, 85 triu 2010), ci to ra nhng l hng khng l trong ngn sch, nht l bnh m li c tr gi.

    Gii i lp thnh hnh

    Ai Cp c th trnh b ph sn ch v nhng l do a chnh tr. Chnh tr gia Phng Ty v Rp cng nh gii thng lu u quan tm trc ht n s n nh ca t nc Rp quan trng nht bn cnh Rp Saudi. Sau khi Cairo ng v pha ca lin minh chng Saddam Hussein trong Chin tranh vng Vnh 1990/91 gii phng Kuwait, Cu lc b Paris, lin minh ca nhng quc gia ch n, xa phn na n cho Ai Cp theo sng kin ca Washington. Cng nh nhng khon tin t lc hip c ha bnh vi Israel c k kt ti Camp David, nhng mn tin thng cho cc ng thi lm hi lng nh th gp phn h tr quyt nh cho h thng Mubarak v tinh thn ngi hng lng hu ca gii thng lu. Ti sao h li phi c gng hng n thay i di nhng iu kin nh th? T nhng s tin khng l c ni n y, hu nh khng c g xung n phn di ca kim t thp x hi. Con s ngi Ai Cp sng di ranh gii ngho tng gp i di thi ca Mubarak v ngy nay nm chnh thc mc 20%, trn thc t chc phi khong 40%. Mc cho tt c nhng ln bm tin, tnh hnh kinh t vn cn rt kh khn. Trong na sau ca nhng nm 1990, v mnh hn na l sau khi bc sang thin nin k mi, chnh ph ban hnh mt lot lut l ch yu hng n cc nh u t ngi nc ngoi. V d nh ro cn quan liu c h thp xung cng nh mc nh thu, chuyn khon ngoi t c n gin ha. Nhiu cng ty quc t ln, trong s l Siemens v Volkswagen, ko n cnh sng Nile, t y m khai thc th trng Rp. Qua , nhng lnh vc kinh doanh v vic lm mi thnh hnh thm cho gii tinh hoa mi t khu vc dch v, bao gm cc nhn vin dotcom v cc doanh nhn mi khi nghip Cairo v Alexandria. Nm 2005, kinh t bt u bng n tht s vi nhng t l tng trng hng nm vo khong 5% m hng li nhiu nht t y l nhng thnh phn c o to tt t gii trung lu. Th nhng th h Facebook, thnh cng v mt kinh t v trong cch sng chu nh hng ca Phng Ty

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    23 HY VNG KHNG THNH. V D AI CP

    23

    nhiu hn, li khng c cm gic phi mang n Mubarak. Hon ton ngc li, h cho rng ng y v gii thng lu truyn thng tr gip ng y l mt th cn st li t thi phong kin. L nhng a ch ang c nh vo n p v bo lc bo v nhng c quyn ca mnh.

    T mi trng y, cc ng phi v phong tro chnh tr u tin ng thi thnh hnh, cng khai thch thc h thng ca Mubarak, nh "Kifaya" ( ri) hay "Ghad" (Ngy mai). Ngi thnh lp Ghad, Ayman Nur, b bt vo u nm 2005 v phi ngi t bn nm. ng thi, c nhng nh lm phim v nh vn Ai Cp xut hin, nhng ngi vi s thng thn khng khoan nhng nu r nhng hon cnh khng cn c th chu c na v nh vo vai tr l ngi lm ngh thut ca mnh m c c mt quyn min truy t nht nh. C th k ra c bit l Alaa al-Aswany, v ngh nghip tht ra l nha s. Nm 2002, ng cng b quyn tiu thuyt "Ngi nh Jacoubian", tr thnh quyn sch bn chy nht trong th gii Rp sau Kinh Coran. C chuyn th phim, sn xut t tin nht cho ti nay trong lch s ngnh in nh Ai Cp c t nm 1927, cng thnh cng vang di. c k li l cu chuyn ca nhiu nhn vt trong mt chung c cao tng ni thnh Cairo, c xy trong nhng nm 1930 v c gi theo tn ca ngi ch u tin ca n, mt ngi Armenia. Cu chuyn k bt u t thi ca Nasser cho ti cuc Chin tranh vng Vnh 1990/91. Mt ton cnh Ai Cp thnh hnh: Nh Zaki Bey Dessouki l mt k s gi c o to Paris, ngi thch quy nhiu ph n. ng y ging nh mt c vt cn st li ca Ch ngha Nasser v cho rng tn gio ch l tr bp bm. Taha Schazly l con trai ca ngi trng nom nh. Anh y t im xut sc trong trng ph thng nhng do ngun gc x hi m khng c php lm vic trong ngnh cnh st. Tht vng v y tc gin, anh tham gia mt nhm ngi theo o Hi. Sau mt cuc biu tnh, anh b bt, b cnh st hnh h v cng hip. Anh y tr thnh mt ngi khng b. Mohammed Azzam nguyn l mt ngi nh giy, nh nhng cuc kinh doanh m m m vn ln tr thnh mt trong nhng ngi giu nht Cairo mt ngi hng li t "chnh sch m ca" di thi Sadat. ng y b mt ci thm ngi v th nh. Khi b y mang thai, ng ly d b v bt b y phi ph thai. Nh tin m ng y c mt ch ng chc chn trong danh sch bu c v bc vo Quc Hi i din cho ng cm quyn. ng ny khng c nu tn ra, nhng ai cng bit y l NDP ca Mubarak. Chnh Mubrak cng xut hin khng c nu tn trong mt lc ngn: Nh l ngi cao cp nht ca mafia, mt ngi lon thn kinh nhn cch khng c linh hn v khng c l tr, mt nhn vt nh ngi bun bn ng voi Kurtz trong quyn tiu thuyt "Heart of Darkness" ca Joseph Conrad. gi cho ngi i biu mi i theo ng ng li ca mnh, v tng thng c tn l "ngi ra n ti cao" tng tin ng y vi v ph thai. Khi c cng chiu trong rp nm 2006, NDP c gng cm cun phim ny, nhng li bt ng tht bi trc ta n. Tiu thuyt v phim cng thnh cng nh th bi v chng cp mt cch thng thn v mt phn l ln u tin n nhng ti x hi khng c ni ti nh tnh dc, ng tnh luyn i, tham nhng ca nhng k nm quyn lc, nhng cu hi v tn gio v khng b.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    24 Nhng Ngy Thnh N

    24

    T TH UN TC TR THNH T PH. QUYN LC V MAFIA (KHNG

    CH) TUNISIA

    Li phn i c th c, quyn tiu thuyt ca Alaa al-Aswany ch l h cu, da trn nhng phng i qu mc, l khng thuyt phc. Cn ngc li: reality beats fiction, nh v d Leila Ben Ali cho thy. Trong Tunesia, v ca ngi tng thng b lt c bit n nhiu hn di tn con gi ca mnh l Trabelsi. C th un tc l tnh nhn ca ng y vi nm, trc khi ng y ly d ngi v u v ci c y nm 1992. Leila Trabelsi, sinh nm 1957, c ting l hin thn ca s tham lam. B y v th tc ca b tht s l lt sch Tunesia, cng vi th tc ca Ben Ali. trnh cho hai dng h khng ng chm nhau, h chia t nc y ra, i s M Tunis nh in v Washington nh th vo ngy 23 thng 6 nm 2008. Theo , th tc Ben Ali gii hn vng t cnh bin khong gia, trong khi ngi Trabelsi tp trung ti Tunis v vng ln cn. Cc nh gi ca i s qun M, c Wikileaks a ln mng vo u 2011, l khng th no m r rng hn c na. Cc ta ph chng t cho mt li ni a ma mai khc thng trong gii ngoi giao. Cc cu c thm vo trong ngoc l ca tc gi quyn sch ny. Trch dn:

    "Mi ngi trong gia nh

    i gia nh Ben Ali c xem l ct li ca tham nhng trong Tunisia. H c cho l tng t nh mafia, v li ni bng gi "gia nh y" l bit rng ang ni n ai. Phn na gii kinh doanh ca Tunisia u c h hng vi Ben Ali qua lin kt hn nhn, v phn ln u ra sc li dng iu y. V ca Ben Ali, Leila Ben Ali, v i gia nh ca b y, dng h Trabelsi, u b ngi Tunisia cm ght. Ngoi nhiu li ln n v tham nhng, h b cho l v hc, th l v phung ph ln Tnh cch ginh git ch k ca dng h Trabelsi v s li dng h thng mt cch trng trn ca h khin cho phn ln ngi Tunisia u gin d. Anh em ca Leila, Belhassen Trabelsi, c xem l mt trong nhng thnh vin ni ting xu nht ca gia nh. ng y b ln n l tham nhng cho ti tn trong ban tng gim c ca Banque de Tunisie, chim ot s hu ngi khc v tng tin Ngoi nhng th khc, Belhassen Trabelsi s hu mt hng hng khng, nhiu khch sn, mt trong hai i pht thanh t nhn ca Tunisia, nh my sn xut ph kin t, mt cng ty bt ng sn, giy php bn xe hiu Ford Tunesia, nhm ch k mt vi kinh doanh quan trng nht. V Belhassen ch l mt trong s c l l mi anh ch em ca Leila, nhng ngi li c nhiu con ci. Trong i gia nh ny, anh em Moncef ca Leila v chu trai Imed cng l nhng nhn vt kinh doanh c nhiu nh hng

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    25 T TH UN TC TR THNH T PH. QUYN LC V MAFIA (KHNG CH) TUNISIA

    25

    V phn mnh, Ben Ali c by anh ch em. Ngi anh trai u ca ng y, Noncef, l mt ngi mua bn ma ty ni ting, b tuyn n vng mt mi nm t Php. Vi ngi v u ca mnh, Naim Kefi, Ben Ali c ba ngi con, Ghaouna, Dorsaf v Cyrine. H lp gia nh vi Slim Zarrouk, Slim Chiboub v Marouane Mabrouk mi mt ngi trong s h u biu hin mt th lc v kinh t.

    t nc n{y l{ t nc ca anh, t nc n{y l{ t nc ca ti

    Khu vc bt ng sn bng n, gi t tng. Ai c t hay nh trong ng vng no y th hoc l c th s giu ln rt nhanh hoc l b tc ot s hu m khng c n b. Trong ma h nm 2007, Leila Ben Ali nhn c mt mnh t t gi Carthage do chnh ph sang nhng li (khng xa Tunis). Vi nhim v xy dng mt ngi trng quc t y. B y nhn 1,8 triu dinar (1,5 triu dollar) cho vic ny Thay v vy. Leila Ben Ali bn li mnh t y cho cc nh u t ngi B (v vn gi li s tin xy dng)

    Tm du thuyn tht lc

    Nm 2006, Imed v Moaz Trabelsi, chu trai ca Ben Ali, cho ngi trm chic du thuyn ( Corsica) ca mt doanh nhn ngi Php c nhiu nh hng, Bruno Roger, ngi ng u y ban gim st ca ngn hng Lazard Paris (v l c vn ti chnh ca Jacques Chirac cng nh ca Nicolas Sarkozy). V trm b l khi chic du thuyn, c qut sn mi nhng tuy vy vn khng th no nhm ln c, xut hin trong cng ca Sidi Bou Said (thnh ph ca Tunisia). V Roger l mt VIP trong gii ngi Php, nn v vic gy mi bt ha gia hai nc, cho ti khi chic du thuyn c tr li. ( cho y v mt hnh thc, Imed v Moaz Trabelsi b a ra ta Tunesia trong nm 2008 v c trng n v khng c bng chng.)

    Cho ti xem tin ca anh

    Khu vc ti chnh Tunesia b honh hnh bi tham nhng v qun l sai lm c th vay c tin, quen bit c nhn quan trng hn l mt k hoch kinh doanh c th tin cy c 19% ca cc khon tin cho vay khng c hon tr Thng thng, y l nhng doanh nhn kh gi ca Tunisia, nhng ngi li dng nhng mi quen bit tt p ca h vi chnh quyn trnh khng phi tr n

    S cai tr ca |m du cn?

    Nhng cu chuyn v tham nhng v trm cp khin cho nhiu ngi Tunesia ni gin. Nhng cn ln hn nhiu l tm trng tht vng v vic lut l khng c hiu lc cho nhng ngi c quan h tt. Mt ngi Tunisia phn nn rng Tunesia khng cn l mt nh nc cnh st na, m nhiu hn l mt nh nc thuc mafia. 'Ngay n cnh st cng bo co gia nh y!', ngi y bc xc.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    26 Nhng Ngy Thnh N

    26

    V nhng ngi ng hng u l nhng ngi vi phm lut php ln nht v iu y chc chn l s khng thay i nn khng h c bt k mt s kim sot no trong h thng c. Con gi ca mt tnh trng k rng Belhassen Trabelsi v cng tc gin chy vo vn phng ca ng y nh th no v y mt ngi nhn vin lung tui ng xung t ra sao v cha ca c y nhc cho hn nh rng theo lut php hn phi ng bo him cho cng vin vui chi ca hn. Sau y, cha ca c vit mt l th gi cho Tng thng Ben Ali bo v quyt nh ca ng y v ph phn thi ca Trabelsi. ng khng bao gi nhn c tr li v ngay sau y b mt chc. Cc quy nh kim duyt ngt ngho ca gii truyn thng lo liu sao cho nhng cu chuyn v tham nhng ca gia nh khng c cng khai. S tham nhng ca h l mt vch m ch c th bc qua y di s nguy him cho bn thn

    Li bnh

    Mc d tham nhng honh hnh trn tt c cc bnh din nhng chnh nhng thi qu ca gia nh Tng Thng ni chung mi gy ra s phn n Tunisia. i din vi s giu c c trng ra ph trng v vi nhng tin n tham nhng khng mun chm dt, lm pht cao v mt t l tht nghip cng cao cng thm du vo la. Cc cuc bo ng mi y trong vng cng nhn m Gafsa (xun 2008, b chm dt bi qun i) khin cho ngi ta nh li s bt bnh m thng hay v p Tham nhng l mt vn chnh tr cng nh kinh t. Ton b nhng li bn tn v ci c cho l iu k diu v kinh t ca Tunesia phi c xem xt ht sc cn thn. Doanh nhn Tunisia ht sc d dt vi cc u t trong chnh nc ca h, iu cng t ni cho n Tham nhng ging nh mt con voi m ai cng nhn thy nhng khng mt ai c php ni n."

    y l nhng phn tch r rng mt cch khc thng ca i s qun M trong ma h nm 2008, nhng ci m Wikileaks a ln mng ngi ta hiu c ti sao chnh tr gia v chnh ph li cm ght Wikileaks. Trn nh cao ca cuc Cch mng Tunisia, Leila Trabelsi b trn ra khi nc vo ngy 12 thng 1 nm 2011, hai ngy trc chng b. Trc , b ch thn gim st chuyn chuyn ch 1,5 tn vng c gi tr l 45 triu euro t Ngn Hng Trung ng ra n cng hng khng. Ngoi ra, b ra lnh cho ban gim c chuyn khon 400 triu euro sang Dubai, vic cng c tin hnh sau khi hi kin Ben Ali. Tng cng ti sn c nhn ca hai k mafia cp cao nht ca Tunesia c cho l nm t euro. ng Tng Thng mang bnh ung th khng th cu cha c t lu. Leila Trabelsi nghin cu k tiu s ca ngi ph n ngi Argentina Eva Peron, ngi m r rng l c b y xem nh tm gng cho mnh. Cng l mt ngi ph n t tt pha di ln c n tt trn cao v gy nh hng ln v chnh tr. Ngi ta cho rng Leila Trabelsi d nh s tip nhn chc v tng thng sau ci cht ca chng mnh v ri giao li cho ngi con gi u vo mt thi im sau ny. Cc tng ca Husni Mubarak Ai Cp cng tng t nh th. ng y o to c ch ch ngi con trai Gamal ca mnh qua nhiu nm, chng li mun ca gii qun i. Trn nh cao ca nhng cuc chng i Cairo, ngi Ai Cp v cng vi h l gii cng chng ca c th gii ch i Tng Thng s tuyn b t chc trong bi ni chuyn trn truyn hnh c thng bo trc vo ngy 10 thng 2 nm 2010. Thay v vy, Husni Mubarak thng bo trong ln xut hin cui cng ca mnh trc gii cng cng rng ng s khng b ri ngi dn ca mnh. Sau ny mi bit rng ng tht s mun t chc vo ngy y. Th nhng Gamal v m ca anh ta l Suzanne khn ni ng ng nn lm vic y trong bt c trng hp no h r rng l khng th chu ng c ngh s mt

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    27 T TH UN TC TR THNH T PH. QUYN LC V MAFIA (KHNG CH) TUNISIA

    27

    quyn lc. Do vy m gii lnh o qun i tuyn b k nguyn Mubarak chm dt vo ngy hm sau.

    Nh nc nh l ming mi ca nhng k ti phm tham lam trong lin minh gia nh iu y v ang c khng ch trong Tunisia v Ai Cp. Nhng t khi no cc gia nh cai tr Rp li t phc v cho mnh mt cch khoe khoang n nh th. C l vi ngoi l l cc quc gia vng Vnh, nhng nhng k thng tr y li c khn ngoan m cho thn dn c phn trong s giu c t du m. Bao gi cng c nhiu ng c v nguyn nhn lm nn tng cho mt cuc cch mng, khng km phn quan trng l nguyn tc ngu nhin. Tuy vy, cung cch cp git v lim s ca gia nh Ben Ali v Mubarak c th gii thch ti sao cuc Cch mng Rp li bt u chnh hai nc y, c l phi bt u y. Leo Trotzki cho rng nu cc cuc cch mng ch hnh thnh nh l h qu ca s ngho nn th l ra chng phi c thng xuyn hn. Mohammed Bouazizi khng t thiu v anh y ngho. C l anh y c th thu xp c vi n, v cng vi anh y l hng triu ngi ngi khc. Th nhng bt cng v b lm nhc, cng vi nhng nhn vt nm quyn b cm ght l mt hn hp d bng n, nht l trong thi ca nhng phng tin truyn thng mi v thi ca gii tr ni dy. Con ngi chu ng phi t do v c on khng phi l v tn. "Ngi n l, ngi c i mnh nhn lnh mnh lnh, bt cht cm thy khng th chu ng c thm mt mnh lnh mi", Albert Camus vit ngay vo lc bt u ca bi tiu lun "L'homme rvolt" [Ngi ni lon]. Nu cc iu kin khung v x hi v/hay kinh t xu i thm vo th n s tr thnh nguy him cho nhng ngi cm quyn. S vic din tin cng khng khc th ng u nm 1989. Vo ngy 27 thng 2 nm 2011, n B trng B Ngoi giao Php Michle Alliot-Marie phi t chc. Vo ngy 11 thng 1, tc ba ngy trc khi Ben Ali b lt , b y cn ngh vi chnh ph Tunesia cho gi cnh st Php sang Tunisia, "kim sot tnh hnh an ninh". B y c cho rng nhiu ln sang Tunisia theo li mi ca nh doanh nghip Aziz Miled, mt ngi thn tn ca Leila Trabelsi, bng my bay c nhn ca ng y. B c ng trong mt khch sn sang trng ca Miled, ngh mt y v theo thng tin ca t nht bo Tunisia Tunis-Hebdo lm mi gii cho nhng v mua bn bt ng sn gia cha m cao tui ca b v th tc ca Tng Thng. Trong lc t chc, b y tuyn b rng b khng lm iu g sai tri c. V chng ny vit v nhng ngi c thin cm nn cng khng c php thiu Frank Wisner. Tng thng M Barack Obama do d kh lu, cho ti khi ng y gin tip yu cu Husni Mubarak t chc. Vo u thng 2 nm 2011, ng y gi mt c phi vin n Cairo, Frank Wisner nhc n, tng tc kt thc Mubarak sau hu trng. Thay v vy, Wisner gii thch trn Hi ngh An ninh Mnchen: "iu quan trng l Tng thng Mubarak tip tc chc v tng thng ca ng y. Ch c nh th ng y mi c c hi t chng t mnh trc lch s." R rng l c Obama ln B trng B Ngoi giao Clinton u khng bit rng nh cu ngoi giao lu nm Frank Wisner, con trai ca ngi cng thnh lp CIA cng tn, lm vic cho mt vn phng lut s ht sc c bit New York v Washington. Vn phng ny, Patton Boggs, qung b cng khai trn trang mng rng h "lm vic cho gii qun i Ai Cp v cho C quan Pht trin Kinh t Ai Cp cng nh i din cho cc quyn li v php lut ca chnh ph (Mubarak) trong chu u v Hoa K".

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    28 Nhng Ngy Thnh N

    28

    NI LO S TRC S BIN I. TI SAO PHNG TY LI CM THY

    KH KHN VI MA XUN RP

    Nm 1987, Tng Thng M Ronald Reagan trong bi din vn trc Cng Brandenburg Berlin yu cu nguyn Tng B th ng Cng sn Lin bang X vit di s reo mng ca nhng ngi nghe c chn lc trc: "ng Gorbachev, ng hy git sp bc tng ny i!" Khi ri n tht s sp hai nm sau y, s vui mng l v bin nh ngi ta bit. Bi din vn to ln m vang khp mi ni, ni v chin thng ca s t do trc s phi t do. Cc Chnh ph Phng Ty khng h s tn cng sc ln tin bc gip nhng nn dn ch ang thnh hnh ng u (v ct gim nh hng ca nc Nga knh ch, nh m rng khi NATO v pha ng). Chin thng ca Ch ngha T bn trc Ch ngha Cng sn cng c ngha l "S chm dt ca lch s", nh chnh tr hc ngi M Francis Fukuyama khng nh trong quyn sch bn chy cng tn ca ng y v trao cho Hoa K mt "vai tr c bit" trong truyn b t tng t do v kinh t th trng. Nh t tng ca phi Tn Bo th thuc trong s nhng ngi ng thnh lp "D n cho th k M mi" (Project for the New American Century) nm 1997, ci d n ngh dn ch ha th gii Rp bng cch can thip qun s nh Iraq nm 2003. Chic cha kha hiu c s cm nhn hon ton khc nhau v cuc Cch Mng ng u nm 1989 v trong th gii Rp nm 2011 ca gii chnh khch Phng Ty v nhiu phn ca gii cng cng y [c/chu u] c l l nm y. S chm dt ca Ch ngha Cng sn v s sp ca Lin bang X vit khng ch l mt chin thng c c mt cch ha bnh trc k th truyn kip nhiu thp nin lin. N ng thi cng mang li cm gic rng ngi ta ang ng bn mt ng ca lch s. Trc nay lc no cng lm, sng v ngh mt cch ng n. T by gi, bt c mt chnh sch quyn lc no d c thin cn n u i chng na cng c m t nh l s th hin ca mt o c cao c hn, ca nhng gi tr Phng Ty, ca t do, dn ch v nhn quyn. Sau ngy 11 thng 9 nm 2001, khi o Hi cui cng tin ln tr thnh hnh nh th ch mi, cn c thm mt iu chc chn na: phi bo v nhng thnh qu gn lin vi s th tc ha v khai sng ca mt x hi a nguyn chng li nhng th lnh Hi gio, khng b, khn trm u v "git ngi v danh d".

    Tt v xu, ng v{ sai

    Cuc Cch mng Rp c nh dng mt cch sai lm. N khng ph hp vi ci "a cng tm l" ang thng tr, khng tng ng vi nhng cm nhn v nhng iu c tin chc ca a s. Lm sao m c th c, khi hng triu nhng ngi theo o Hi, nhng ngi m theo lun im ca Thilo Sarrazin l b hng h gene, bc xung ng v ch

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    29 NI LO S TRC S BIN I. TI SAO PHNG TY LI CM THY KH KHN VI MA XUN

    RP

    29

    trong vng vi tun l lt c nhng ch c ti c t nhiu thp nin nay m, Tunesia v Ai Cp, khng phi bn n mt pht sng, khng cn n nhng chin binh thn thnh, khng cn n nhng chic m ca s cm th? Lm sao c th c, khi nhng ngi ph n trm kn ngi ch cn nhn thy mt li ng trc my camera yu cu c dn ch v t do bng ting Anh thng tho? Lm sao c th c, khi m ng ngi n n y, say m mt tn gio thi Trung c, mun thng tr th gii, li c kh nng on kt, vit nn lch s? Ci m nu ngi ta c tip tc dng suy ngh cng a ra mt cu hi au n trong nc c, rng ti sao chnh nhng ngi y li thnh cng trong mt vic m ngi c khng h c th t c d mc s khai trong nhng nm 1930. Th gii dng nh n gin v r rng nh th y, v d nh khi Hans-Magnus Enzensberger dn gii ra trong mt bi tiu lun di trong t ZEIT sau cuc tn cng vo Kuwait ca Iraq nm 1990, rng ti sao Saddam Hussein li l "mt Hitlert th hai" v mt s can thip qun s chnh l iu nn lm thi im ny. iu y mang li cho ng y nhiu s tn thnh v cng nhn, v ng y hc t lch s c mi y v rt ra nhng kt lun ng n. Tt v xu, ng v sai c v tr c nh ca n, khng khc g nhng ngi ph phn Hi gio sau y. Phn ng li nhng v khng b ca 11 thng 9 nm 2001, Hoa K v ng minh ca mnh v ang tin hnh hai cuc chin tranh, Afghanistan v Iraq. Vi mc ch chin thng Al-Qaida v Taliban, v lt i tc kinh doanh lu nm Saddam Hussein m s thng tr bo lc ca ng y khng h khin cho ai cm thy phin h, cho ti khi ng y thch thc cc li ch v du m ca Phng Ty Kuwait. Cc lnh t Tn Bo th ca th gii, trc ht l Hoa K, quyt nh lp mt nh nc dn ch kiu mu t Iraq m sc ta sch ca n s dn dn gio dc ton b vng y i n t do. V ging nh c bn tay o thut, xung t Cn ng cng nhn tin y m s c gii quyt, v k h tr khng b ch yu, Saddam Hussein, khng cn na. Hng trm nghn ngi cht, trc ht l trong Iraq. Kabul cng nh Bagdad, nhng chnh ph b nhn c hp php ha mt cch gi dn ch nm quyn, nhng chnh ph hon ton ch thc hin chnh sch bo tr [clientelism] v b y ti cho mnh. Chi ph cho c hai cuc chin tranh vt ranh gii nghn t t lu ri. Khng chin thng c Al-Quadi, ni chi n Taliban, Iraq ng ra ca s phn r nh nc v tnh trng v chnh ph, Hamas v Hezbollah mnh nh cha tng bao gi, trong Iraq v c trong Afghanistan, Teheran c nh hng nhiu nh cha tng bao gi. Ngay n Francis Fukuyama cng phi tha nhn trong t New York Times nm 2006 rng cuc Chin tranh Iraq l mt sai lm ng s. ng y cn t Ch ngha Tn Bo th, t tng thng tr tt c trong k nguyn ca George W. Bush, ngang vi Ch ngha Bolshevik di thi Lenin. y l nhng t ng r rng ca s t ph phn v cng chnh v vy m l mt trng hp ngoi l ln lao. Nc Cng ha Lin bang [c] di chnh ph Schrder/Fischer khn ngoan ng ngoi cuc chin tranh trong Iraq. Nhng khng ng ngoi Afghanistan, ci nng ln chnh sch chnh tr ca c cho ti ngy hm nay. a s ngi dn khng tn thnh cuc chin tranh ny. Mc d vy, n vn c tip tc, chc chn l cn nhiu nm na. iu y c lin quan n trch nhim trong lin minh v vi vic c nhng ngi lnh cht y v u t nhng khon tin khng l. Mt chnh ph m tha nhn rng hy sinh tnh mng con ngi v ti nguyn mt cch v ngha s khng c bu li. Nhiu hn th, n t ra cu hi v h thng. B e da y chnh l s ng thun v c bn ca chnh tr Phng Ty, tc l u tranh cho t do, dn ch v nhn quyn, hay ni cch i: hng n cc gi tr. Tt nhin l ai cng bit, nu nh ngi y mun bit, rng chnh tr theo ui trc ht l li ch. Tuy vy, s thng tr, c mt s thng tr c hp php ha mt cch dn ch, cng cn n mt v ngoi tt p, cn n nhng t ng to ln, nhng l tng ng knh trng. Vi s ch k c ph trng ra ngoi mt cch cng khai th khng th iu hnh nh nc v lu di c.

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    30 Nhng Ngy Thnh N

    30

    Ngng li!

    Cuc Cch mng Rp l mt s khiu khch. N lm lung lay nhng iu c cho l chc chn. Mt khi ngi Rp thnh cng trong vic t mnh lt cc nh c ti th ti sao li c nhng cuc chin tranh trong Afghanistan v nht l trong Iraq? Ti sao phi dng bo lc th bo ph cnh ca khi nhng ngi dn ti ch c chic cha kha? Nhng ngi bin gii c chp ca Chin tranh Iraq l lun ngc hn li. H khng nh rng chnh l nh chnh sch ca Goerge W. Bush m ni chung l cc tin cho nhng cuc cch mng by gi mi c to ra. Hay l h c tm cch chng minh rng cuc Cch mng Rp hon ton khng phi l mt cuc cch mng. ng hn, y l mt cuc ni dy ca nhng k ngho hn ang ko n nhng ci ni tht. Tt c nhng iu y u chng c lin quan g n dn ch hay dn ch ha c. Hng li tt nhin l nhng ngi Hi gio, ci th hin mt mi e da tht s, trc ht l cho Israel. (Nsh John B. Judis, Stop Calling It Egypt's Revolution, trong The New Republic, 16/02/2011.)

    Khi ngi Ai Cp nhiu ngy v nhiu tun lin cng nhau tm n nhng cuc biu tnh ln nht tng c trong lch s ca th gii Rp v trong lch s t ra th cng l 7000 nm ca t nc ny, v l mt cch ha bnh, th Tng th k NATO Anders Fogh Rasmussen, ngi l Th tng an Mch thuc vo trong s nhng ngi tn thnh cuc Chin tranh Iraq, tuyn b trn Hi ngh An ninh Mnchen rng nhng v lt Tunesia v Ai Cp s t ra cho khi NATO thm nhng nhim v mi na. Mt phn xt ng ngc nhin: Hng triu ngi Rp i hi t do v mt mt cuc sng tt p hn v v Tng th k ca khi NATO nhn y trc ht l mt vn an ninh? Thch thc tht s cho khi NATO l mt thch thc hon ton khc. Chng ta c hy cho rng cc quc gia Rp tht s pht trin theo hng dn ch v nh nc php quyn, vic khin cho cc khuynh hng qu khch trong Hi gio mt i nh hng. Th l NATO nht nh s b mt hnh nh ca mt ch th. Cuc u tranh chng Al-Quada, chng Taliban, nhng k khng b Hi gio chung, khng ch Iran chnh l c c hot ng ca chnh sch phng th Phng Ty t 9/11, khng cn bn ci trong ngi u v ngi M. khng phi l "cu hi v gi tr", m l mt cu hi thc t v chnh tr-kinh t. y c bit l mt "phc hp qun s-cng nghip" mt khi nim m Tng thng M Dwight D. Eisenhower, cng chnh l mt cu tng lnh, ph bin trong bi din vn t gi ca ng y vo ngy 17 thng 1 nm 1961. Cuc ti kt cu qun i [c] t mt qun i ca nhng ngi thi hnh ngh v qun s thnh mt qun i chuyn nghip ch yu l nh vo nhn thc, rng nc c khng cn cn mt qun i bo v bin gii t nc ca mnh na. Nhng hn l cn mt i qun mnh, c chuyn mn ha cao, "bo v t do ca chng ta ti Hindi Kush", nh nguyn B trng B quc phng Peter Struck tin l nh th. iu y c hu qu cho nhng h thng v kh ang c s dng, cho s trang b kh ti ca qun i, cho nhng n t hng tng ng c a sang cho cng nghip v kh. iu y mang li li ch, 28 quc gia thuc NATO.

    Nhng khng ch cc nhu cu ca ngnh cng nghip v kh ng mt vai tr trong mi lin quan ny. Cng nh th l s thm kht v lng v du m v khong sn ca cc quc gia cng nghip v bn hch ton ca cc ngn hng ln, nhng ngn hng m t nhiu thp nin nay sn sng cng nh kn o u t v qun l nhng khon tin bc t nh cp t nhng dn tc Rp (v khng ch ring h). S i nghch gia s nhit tnh v lng can m ng khm phc ca ngi Rp v mt mt v s d dt ging nh ang hn m, nho bng ca cc chnh khch Phng Ty mt kia tht l khng th no r rt hn c na. Trong khi ngi Rp vit nn lch s th ngi M v ngi u lo lng bo m cc li ch kinh t v s pht trin ca gi du. Thay v a tay ra cho ngi lng ging phng Nam, cng vui mng vi h v gip h, ni lo s v nhng dng ngi t nn khng th kim

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    31 NI LO S TRC S BIN I. TI SAO PHNG TY LI CM THY KH KHN VI MA XUN

    RP

    31

    sot c t Bc Phi li thng tr trc ht trong gii chnh tr v truyn thng. Sau cuc Cch mng, trn 20.000 ngi t nn t Tunisia vt thnh cng con ng nguy him qua a Trung Hi n . Rom v Paris khng ngh ra c g nhiu hn l tm thi nh ch Hip c Schengen v qua mang ru b vo nhng hip nh chu u. B trng B Ni v c biu hin s ng cm, an Mch cn tin thm mt bc na v li thc hin kim sot bin gii rng khp. so snh: Tunesia thu nhn trn 300.000 ngi t nn t Libya v phn ln ngi dn u th hin tnh on kt vi cc nn nhn ca Ghaddafi.

    Nhng hnh nh trong u

    Nhng thm mun v kinh t v a chnh tr trn ln vi mt s phn bit chng tc tim n, ci chp nhn s ton quyn ca cc nh c ti m khng ph phn v khng mun hiu, hay vn khng mun hiu, rng s cm lng ko di ca cc dn tc l hu qu ca s n p ch khng phi l mt thc t vn ha. Ngi Rp phi cn mt bn tay cng rn. Anh y trc sau g th cng chng hiu g v dn ch c, v tinh thn th anh y ch bit Kinh Coran v khn trm u. Nhng nh cai tr ngi Rp chp nhn phn ln cc lut chi do Phng Ty t ra. Chp nhn cng r rng th tnh hu ngh hai bn b a Trung Hi li cng su m. V vn cn nh th ngay c khi cuc Cch mng din ra, nh v d ca N B trng t chc ca B Ngoi giao Php. Cc phn ng d dt v ln ni dy lch s tip tc ko di s ng la lu nm ca cc chnh tr gia Phng Ty vi ng nghip Rp ca h. Vi s khc t hin thc hu nh khng cn c th tng thm c na, nguyn Tng Thng Php Jacques Chirac tuyn b trong mt chuyn ving thm chnh thc Tunis nm 2003: "Quyn quan trng nht ca con ngi l quyn c lng thc, c chm sc y t, gio dc v nh Nhn nh th th Tunisia rt tin b khi so vi nhng nc khc." Sau khi chnh ph Lin bang [c] k kt mt hip nh dn vi Tunisia nm 2003, ci n gin ha vic trc xut nhng ngi Tunisia xin t nn b t chi, nguyn B trng B Ni v [c] Otto Schily ca ngi "cc truyn thng t do v php quyn" trong t nc ca Ben Ali.

    Cuc Cch mng Rp dch chuyn nhng hnh nh m chng ta c trong u v Phng ng. iu y to nn bt an v lo s. T phng din cn nhc sao cho c li, ci thng tr trong cc nn vn ha Phng Ty, mt cuc cch mng c mt ci g gy xo trn su sc. Con ngi y t i mi mnh v chnh tr, liu mng sng ca h, trong khi chng ta y trc ht l mun bo qun s hu ca chng ta. Hay i tm ngha ca cuc sng, kt hp vi wellness. Nhng ngi da s nhn dng ca mnh trn vic phn cch mnh vi ngi khc, tin chc rng mnh thuc mt dn tc, mt cng ng c nhng gi tr chung, mt nn vn ha, mt nn vn minh c u th hn, tt hn, c gi tr cao hn nhng ci khc ngi y by gi phi i din vi nhng nhn thc au n. Mt thnh ng Trung Hoa ni rng: khi ngn gi bin i thi ln th c ngi xy tng v ngi khc xy qut gi.

    o Hi v dn ch

    Trong cc x hi Phng Ty, s chm trn vi o Hi, vi lch s v vn ha ca n, vi nhng gng mt v hnh dng xut hin ca n, thng mc phi mt cm nhn b chiu nh. Hin thc b che chn mt, nhng ch cho mt hnh nh Hi gio c cu thnh t s hi, nh kin, khc t, ci nhiu ln dn n s khc t cng khai tt c nhng g thuc

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    32 Nhng Ngy Thnh N

    32

    Hi gio. Nhn b ngoi, y l mt phn ng trc khng b v bo lc, nhng ci do ngi Hi gio tin hnh v gy nguy hi cho cc x hi t do ca chng ta. T cch nhn ny, chm nht l t 11 thng 9 nm 2001, Hi gio l mt tn gio bc ra chim lnh th gii. Tng ng vi iu y, nhng ai c gng mang li mt hnh nh khc bit u hng ting xu ca mt ngi xem thng, bin h cho tn gio, "hiu o Hi". chu u cng nh trong Hoa K, ni lo s o Hi hin gi l mu s chung nh nht ca cc x hi ang nh mt cc nim tin v th gii quan v nh mt s bo m v kinh t ca chng trong din tin ca ton cu ha. N tr thnh mt yu t chnh tr, t ra phi cho ti trung tm bnh dn.

    C th ci nhau v tn v o Hi, nu nh khng lm r ngay t u cc mu hnh cm nhn l nn tng. Nhng ngi c quan im t chi hay th ch vi o Hi ni chung, nhng ngi cho rng ngi Hi gio l ngi Neandertal ca thi Hin i, nhng ngi cha bo gi hc cch t cht vn v gc nhn ca mnh, ai c cm gic d chu trong th gii ca nhng iu mnh tin tng, cng s phn xt cuc Cch mng Rp khc vi mt ngi chng ta hy gi l: cng dn th gii. Mt ngi bn ca nhng ci ci xay gi trong thi ca bin i. Mt ngi hc cch xem quan im ca mnh l mt trong nhiu quan im c th. Khng lm ln s tht vi nhng li ni di ca quyn lc v khng nht nh phi theo kin ca s ng. Cu hi, liu Hi gio v dn ch c ph hp c vi nhau hay khng, c nhc n. V c bn l n v l. Th hin mt t cch m trong ci c cho l s hiu bit, mt cm gic thng th r rt, s rp khun v n gin l li suy ngh gp nhau. Ti sao ngi theo o Hi li khng c kh nng i n dn ch nu nh h c c c hi thc hin vic y? Vic mt ngi no thuc mt tn ngng no ni ln c iu g v kh nng hay khng c kh nng dn ch ca ngi y? Nguyn nhn cho s qu b chn li ca th gii Rp-Hi gio, t mt x hi phong kin sang mt x hi cng nghip, c nm trong tn gio hay khng? Nu c th chnh xc u? Sch Khi Huyn c chu trch nhim cho vic ny khng? Hay l nhng tc l v tp qun c thc hin hng ngy ca mt tn hu bnh thng? Ngi Sunni c li hay khng, khuynh hng a s trong Hi gio, hay ngi Shia? Cc nh Khai Sng v Ci Cch trong Hi gio? Cc nh thn hc bo th? Nhng ngi thn b, Chnh Thng gio? Cu trc th tc v b tc c c vit ra trong Kinh Coran hay khng? Vic ph n l th yu trong x hi Hi gio c c cc nh tin tri mong mun khng, hay y l biu hin ca mt o c c xa x cng li? Thuc trong s nhng nim tin c bn ca gii chnh khch Phng Ty lc trc cuc Cch Mng l vic cc nh c ti s bo m an ninh v n nh. Khi nim tin ny l ra l mt s sai lm th khng phi s t ph phn i tip theo sau y, m l ci nhn s hi v lo lng v pha trc: iu g s xy ra khi by gi cc Huynh Hi Gio s nhn ly quyn lc Ai Cp? Ri h c cng Hamas, Hisbollah v Iran e da Israel hay khng, bi b Hip c Ha bnh, mang t th chng Phng Ty? V Hamas: Nhng ngi Hi gio Palestine (xut pht t Huynh Hi Gio!) chim a s phiu trong cuc bu c t do v b mt nm 2006, do Lin minh chu u gim st. Nu nh ngi ta i theo logic ang thng tr Phng Ty th y l bng chng cho vic rng ngi Hi gio, va mi c php i bu, khng ngh ra c iu g tt hn l b phiu cho k th ca nhng gi tr chng ta v/hay k th ca Israel. Vic thm ln na t ra cu hi, liu Hi gio v dn ch c tht i cng vi nhau hay khng? V tt nhin l chng ta u tranh cho t do v dn ch khp ni trn th gii cho ti chng no m kt qu bu c ph hp vi chng ta. Nu khng c nh th, chng ta cng khng phn i mt cuc o chnh qun i nh nm 1992 Algeria, ngn chn "Mt trn Cu ri Hi gio" thng c. Cng khng chng li s phong ta di Gaza, trng pht ngi dn y v thi bu c ca h, bao gm c cuc chin chng Hamas vo lc giao nin 2008/09. Dn ch hay t do tt c u c ranh gii ca n. Cu hi ti sao li c nhng kt qu bu c nh th khng h c t ra hay c tr li nh vo nhng gio iu vng chc. V Hi gio c khuynh

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    33 NI LO S TRC S BIN I. TI SAO PHNG TY LI CM THY KH KHN VI MA XUN

    RP

    33

    hng bo lc v cung tn. Ngi ta ni Hi gio v c ch nhng ngi theo o Hi. iu y nghe c v v hi v ng n v mt chnh tr. S s hi Hi gio khng ch ph hng s chung sng ca nhng ngi c tiu s khc nhau trong mt x hi ton cu ha. N cng ngn chn, trong chnh tr i ni cng nh i ngoi, mt tranh lun khch quan v nhng vn ang tn ti v dch chuyn nhng mu thun li ch ln bnh din ca mt "cuc u tranh ca cc nn vn ha", ci bit cch phn bit tt xu r rng. V th m cng c g ng ngc nhin khi o Hi v Tro lu Chnh thng Hi gio, cng c gi l Ch ngha Hi gio hay Hi gio chnh tr, trong cm nhn y c nh ng vi nhau. Cc khi nim ny m t mt pht trin c bit thi sau ny ca tn ngng Hi gio, cha c 100 nm tui, ci c mc ch l chim gi quyn lc v thc hin n trn c s ca (ci c gi l) nhng gi tr Hi gio, thng trong hnh thc ca Lut Hi gio, Sharia. Trong , ni dung tn ngng c cng c ha cho chnh tr v c dng tc ng n qun chng. Tro lu Chnh thng khng ch l mt hin tng ring ca o Hi, n c trong tt c cc tn gio. Nhng ngi theo Tro lu Chnh thng u tranh cho cc l tng khc ca cch sng v ca cc nguyn tc trt t x hi khc vi v d nh nhng ngi hin i. H trc ht l bo v cho mt quyn lc xa c c xem l ang b e da, trong kinh t, chnh tr v nht l trong gia nh. Nhng cu hi v ph n v o c theo khng phi l nhng ti thay th cho cc l do "tht s", m ng l ng trong trung tm ca cuc u tranh.

    Nhng ngi ca Tr{o lu Chnh thng Hi gio mun g?

    Cn phi phn bit Tro lu Chnh thng Hi gio vi Chnh thng gio, nh c th hin trc ht l i hc Al Azhar trong Cairo, quyn lc ti cao trong Hi gio Sunni. N cng cn phi c phn bit vi Hi gio nhn dn, vi nhng huyn b tn ngng ca n (o Sufi) v tn th thnh thn, vi nhng ngi tin tri ry y mai v nhng ngi bi ton ca n. Nhng trc ht l cn phi phn bit n vi Hi gio c truyn m i a s nhng ngi Hi gio u theo n. Tc l vi Hi gio m c thc hnh bi nhng ngi tin vo n t thi xa, c cc nh thn hc v hc gi v lut l, c cc trit gia v khoa hc gia, c cc ngh s v thi s lm gng v din gii. Lut l v vn ha, cu trc x hi, s cm nhn cc gi tr ni chung l chu nh hng su m ca quan nim tn gio truyn thng ny. Cc ranh gii gia nhng th gii khc nhau ca Hi gio cng khng rch ri. Ch ngha Hi gio l mt s phn khn v x hi cng nh chnh tr. Thng thng, n khng a ra c mt m hnh vt qua c nhng vn ang tn ti, hn th, n l mt triu chng ca s khng hong. Mt m hnh t tng v mang li s nhn din c nhn trc ht l cho nhng ngi b mt a v trong x hi. Tuy vy, cng khng c qun mt thiu s quan trng t nhng ngi "t yu mnh v b tn thng" t gii thng lu v trung lu, nhng ngi i din vi s bin i x hi qu nhanh chng, nh trong cc quc gia vng Vnh, thng m v mt "t m". H thng khm phc v ng thi cng khinh mit Phng Ty, trc ht l cc cch thc sng phng khong ca n v t hi rng ti sao h li khng t mnh t du n ln th gii, nh t tin ca h trong u thi Trung c, k nguyn vng son ca Hi gio. Trn bnh din lnh o, c nhiu ngi tt nghip i hc, nhng ngi m khng tm thy mt c hi cho s nghip no nhng ni khc. Xut pht t s bn khon v hin i, ngoi tr nhng thnh tu v k thut nh Internet, nhng ngi ca Tro lu Chnh thng Hi gio thch chy trn vo trong mt qu kh c l tng ha, thi u ca Hi gio m c xem nh l ton ho: khi nh tin tri Mohammed cng vi ch mt vi ngi khi hnh lp dng mt ch. Mt gio vin tiu hc tr tui lm sng li nhng hy vng khng thnh v mt tm vc to ln cho Hi gio. Hassan al-Banna (1906-1949) c xem l nh t tng ni ting

  • Phan Ba | http://phanba.wordpress.com

    34 Nhng Ngy Thnh N

    34

    u tin ca Tro lu Chnh thng Hi gio. Nm 1928, ng thnh lp Huynh Hi Gio Ai Cp, hnh thc nguyn thy ca tt c cc phong tro Hi gio v cho n ngy nay vn cn hot ng tch cc trong nhiu quc gia Rp. Hassan al-Banna tin rng o Hi chnh l mt trt t sng rng ln, duy nht v khng th so snh c, v c chnh Thng bc l ra. Nhng ngi thuc Tro lu Chnh thng Hi gio thng hay t chi vic din gii nhng bn vn kinh in, v iu c ngha l gii thch li ca Thng . Phi Chnh thng gio ca o Hi chnh l ch th khng khoan nhng ca h, v quan im y t du hi ln quyn din gii ti thng ca h v qua l yu cu v quyn lc ca h. C mt thi gian di, ngi Hi gio d theo nh hng no cng thng nht vi nhau trong ha