ครงท 4 พ.ศ. 2551-2

การสำรวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 พ.ศ. 2551-2 บรรณาธการ นายแพทยวชย เอกพลากร ผเขยน นายแพทยวชย เอกพลากร แพทยหญงเยาวรตน ปรปกษขาม นายแพทยสรศกด ฐานพานชสกล คณหทยชนก พรรคเจรญ ดร.วราภรณ เสถยรนพเกา คณกนษฐา ไทยกลา ผชวยบรรณาธการ นางสาวรงกานต อนทวงศ นางสาวจราลกษณ นนทารกษ ผประสานงาน นายสพรศกด ทพยสขม นางสรธร ภมรตน นางสาวปยะฉตร สมทรง สนบสนนโดย สถาบนวจยระบบสาธารณสข สำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข สำนกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ ISBN 978-974-299-147-0 พมพท : บรษท เดอะ กราฟโก ซสเตมส จำกด 119/138 หม 11 เดอะ เทอรเรซ ซ.ตวานนท 3 ถ.ตวานนท ต.ตลาดขวญ อ.เมองนนทบร จ.นนทบร 11000 โทรศพท 0-2525-1121, 0-2525-4669-70 โทรสาร 0-2525-1272 E-mail : graphico_sys@yahoo.com

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2

เครอขายการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 1. ภาคเหนอ รศ.นพ.สวฒน จรยาเลศศกด สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม อาจารยกนษฐา ไทยกลา สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม รศ.ดร.วงศา เลาหศรวงศ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน อาจารยเทอดศกด พรหมอารกษ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม อาจารยวลลภ ใจด คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยบรพา คณสทธนนท สระทองหน คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน รศ.พญ.รตนา พนธพานช รศ.จราพร สวรรณธรางกร ผศ.นพ.เกรยงไกร ศรธนวบญชย 2. ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผศ.นพ.ปตพงษ เกษสมบรณ ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน รศ.นพ.สมเดช พนจสนทร ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ดร.ปยธดา คหรญญรตน ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน พญ.เสาวนนท บำเรอราช ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน รศ.อมรรตน รตนสร ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน ผศ.สชาดา ภยหลกล ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน คณนภาพร ครสนธ ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน คณบงอรศร จนดาวงศ ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน คณวระพงษ สอปลด ภาควชาเวชศาสตรชมชน คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 3. ภาคใต ศ.นพ.วระศกด จงสววฒนวงศ หนวยระบาดวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร พญ.รศม สงขทอง หนวยระบาดวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร คณมะเพาซส ดอราว หนวยระบาดวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 4. ภาคกลาง ศ.นพ.สรศกด ฐานพานชสกล วทยาลยวทยาศาสตรสาธารณสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย รศ.สมรตน เลศมหาฤทธ วทยาลยวทยาศาสตรสาธารณสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย อาจารยวไล ชนเวชกจวานชย วทยาลยวทยาศาสตรสาธารณสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย คณอรอมา ซองรมย วทยาลยวทยาศาสตรสาธารณสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย คณนชนาฏ หวนนากลาง วทยาลยวทยาศาสตรสาธารณสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย คณศกรนทร วมกตายน วทยาลยวทยาศาสตรสาธารณสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย 5. กรงเทพมหานคร รศ.ดร.พรรณวด พธวฒนะ ภาควชาพยาบาลศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด ผศ.เฉลมศร นนทวรรณ ภาควชาพยาบาลศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2

กตตกรรมประกาศ การสำรวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 น สามารถสำเรจลลวงเนองจากไดรบความชวยเหลอสนบสนนและความรวมมอจากบคคลและหนวยงานตางๆ คณะผวจย ขอขอบพระคณบคคลทเปนตวอยางของการสำรวจภาวะสขภาพครงนทไดสละเวลาใหขอมลในการสำรวจครงนเปนอยางยง ขอขอบพระคณผทไดใหความสนบสนนและชวยเหลอ ทำใหการดำเนนงานสำรวจครงสำเรจลลวง ไดแก นพ.มงคล ณ สงขลา นพ.สวทย วบลผลประเสรฐ นพ.ศรวฒน ทพยธราดล นพ.ไพจตร วราชต นพ.ศภกจ ศรลกษณ นพ.พงษพสทธ จงอดมสข นพ.สภกร บวสาย นพ.วนย สวสดวร นพ.พนจ ฟาอำนวยผล ศ.นพ.รชตะ รชตะนาวน ศ.นพ.ธาดา ยบอนซอย รศ.พญ.เยาวรตน ปรปกษขาม รศ.พญ.พรพนธ บณยรตพนธ คณเบญจมาภรณ จนทรพฒน และคณกลธดา จนทรเจรญ ขอขอบพระคณเครอขายภาคสนาม ไดแก ศ.นพ.สรศกด ฐานพานชสกล ศ.นพ.วระศกด จงสววฒนวงศ รศ.นพ.สวฒน จรยาเลศศกด ผศ.นพ.ปตพงษ เกษสมบณ และ รศ.ดร.พรรณวด พธวฒนะ นอกจากนขอขอบพระคณคณะกรรมการ คณาจารยและผเชยวชาญและหนวยงานทเกยวของตางๆ ดงรายชอทแนบมาทายรายงาน และขออภยผมพระคณ ผประสานงาน นกวชาการและผสนบสนนอกหลายทานทอาจไมระบชอในทน นพ. วชย เอกพลากร บรรณาธการ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2

คำนำ การสำรวจสขภาพประชาชนไทย เปนการสำรวจทใชมากกวาแคการสอบถามกลมตวอยาง แตครอบคลมถงการตรวจรางกายและการตรวจสารตวอยางดวย ทำใหการสำรวจสขภาพประชาชนไทยไดขอมลทมจดแขงคอ เปนขอมลสถานะสขภาพของประชาชนทมความนาเชอถอ (เพราะมการยนยนดวยการตรวจรางกายและสารตวอยาง) และเปนขอมลจากการสำรวจในชมชนทสามารถเปนตวแทนประชากรได นอกจากนการสำรวจอยางตอเนอง ยงสามารถใชศกษาแนวโนมสถานะสขภาพของประชาชนไดอยางตอเนองดวย การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงนเปนครงท 4 (พ.ศ. 2551-2552) ซงบรหารจดการและดำเนนการโดยสำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข และไดรบการสนบสนนดานงบประมาณจาก สำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต และกรมอนามย การเตรยมการสำรวจดานวชาการไดรบความรวมมอจากผเชยวชาญสาขาตางๆ จากมหาวทยาลยและหนวยงานทเกยวของ การสำรวจภาคสนามไดรบความรวมมอจากเครอขายนกวชาการของมหาวทยาลยในภมภาคตางๆ รายงานผลการสำรวจฉบบสมบรณน เปนผลของความพยายามและความรวมมอของหนวยงานตางๆ ททำงานนมานานกวา 2 ป เนอหาจะครอบคลมการนำเสนอปจจยเสยงสขภาพสำคญไดแก พฤตกรรมทเกยวของกบ การสบบหร ดมเครองดมแอลกอฮอล การบรโภคอาหาร กจกรรม ทางกาย และสถานะทางสขภาพตางๆ โดยชใหเหนแนวโนมเมอเปรยบเทยบกบการสำรวจครงทผานมา (พ.ศ. 2546-2547) ขอมลทงหมดจงเปนประโยชนอยางมากตอผกำหนดนโยบาย นกวชาการ หนวยงานทเกยวของและประชาชนทวไป การสำรวจสขภาพประชาชนไทยน เปนงานใหญทมความสำคญยงตอระบบสขภาพของประเทศ และงานนคงประสบความสำเรจไมได หากขาดความรวมมอและการสนบสนนอยางจรงจง ของหนวยงานทเกยวของ สถาบนวจยระบบสาธารณสขขอขอบคณทกหนวยงานและทกทานทมสวนเกยวของมา ณ โอกาสนดวย นพ. พงษพสทธ จงอดมสข ผอำนวยการสถาบนวจยระบบสาธารณสข

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2

สารบญ บทคดยอสำหรบผบรหาร 1 บทท 1 บทนำ 11 บทท 2 ระเบยบวธการสำรวจ 19 2.1 ประชากรเปาหมาย 19 2.2 การสมตวอยาง 19 2.3 ขนาดตวอยาง 25 2.4 การวเคราะหขอมล 25 2.5 เครองมอการสำรวจ 27 2.6 การตรวจรางกาย 29 บทท 3 ลกษณะทางประชากร สงคม และเศรษฐกจ 31 3.1 โครงสรางอาย เพศ ทอยตามเขตปกครองและภาคของตวอยางทสำรวจ 31 3.2 การศกษา 32 3.3 สถานภาพสมรส 36 3.4 สถานภาพทางเศรษฐกจ รายได 37 3.5 การนบถอศาสนา 45 บทท 4 พฤตกรรมสขภาพ 47 4.1 การสบบหร 47 4.2 การดมเครองดมทมแอลกอฮอล 57 4.3 กจกรรมทางกาย 80 4.4 พฤตกรรมการกนอาหาร 92 4.5 การกนผกผลไม 103 4.6 การใชยาและอาหารเสรม 114 บทท 5 สถานะสขภาพ 127 5.1 ภาวะนำหนกเกนและอวน 127 5.2 โรคเบาหวาน 135 5.3 โรคความดนโลหตสง 142 5.4 ภาวะไขมนในเลอดผดปกต 149 5.5.1 ปจจยเสยงตอโรคระบบหวใจและหลอดเลอดหลายปจจย (Multiple risk factors) 164 5.5.2 ภาวะเมแทบอลกซนโดรม 166 5.6 โรคหลอดเลอดหวใจ จากประวตการวนจฉยโดยแพทย และโรคหลอดเลอดสมองจากประวตอาการ 168 5.7 ประวตโรคอมพฤกษ อมพาต จากโรคหลอดเลอดสมอง 171 5.8 ภาวะโลหตจาง 175 5.9 ภาวะซมเศรา 181

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2

สารบญ (ตอ) 5.10 โรคเรอรงทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย 185 5.11 การบาดเจบ 186 5.12 การวดแรงบบมอ (Grip strength) 191 บทท 6 อนามยเจรญพนธ 195 6.1 การมประจำเดอนและการหมดประจำเดอน 196 6.2 การตงครรภและการคลอดบตร 199 6.3 การแทงลก 204 6.4 การคมกำเนด 206 6.5 ภาวะการมบตรยาก 211 6.6 การตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก 214 6.7 การตรวจคดกรองมะเรงเตานม 216 บทท 7 สขภาพผสงอาย 221 7.1 ลกษณะตวอยางผสงอาย 221 7.2 ปจจยเกอหนนตอความอยดมสขของผสงอาย 225 7.3 ปจจยทเกอหนนผสงอาย ดานหลกประกนในการอยอาศยและความปลอดภย 235 7.4 การพงพงในกจวตรประจำวน 248 7.5 การตรวจคดกรองภาวะสมองเสอม 256 7.6 ความเสอมถอยของอวยวะ 260 7.7 การหกลม 267 7.8 โรคเรอรงในผสงอาย 272 7.9 การทดสอบความเรวของการเดน 279 7.10 การมองระยะใกล (Near Vision test) 284 บทท 8 สรปและขอเสนอแนะ 287

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 1

บทคดยอสำหรบผบรหาร

การสำรวจสขภาพประชาชนไทย ครงท 4 พ.ศ. 2552

การสำรวจสขภาพประชาชนครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 น ดำเนนการโดยสำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย สถาบนวจยระบบสาธารณสข ไดรบการสนบสนนจาก สำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต วตถประสงคหลกของการสำรวจฯ คอ แสดงความชกของโรคและปจจยเสยงทางสขภาพทสำคญ การกระจายตามเพศ และกลมอาย ในระดบประเทศ ภาค และเขตปกครอง ทำการสำรวจกลมตวอยางทไดจากการสม (multi-stage random sampling) จากประชากรไทยอายตงแต 1 ปขนไป ทอาศยใน 20 จงหวดทวประเทศ และกรงเทพฯ แบงเปน กลมอาย 15-59 ป จำนวน 12,240 คน และ 60 ปขนไป จำนวน 9,720 คน รวม 21,960 คน ดำเนนการเกบขอมลภาคสนาม เมอ ก.ค. 2551 – ม.ค. 2552 โดยไดรบความรวมมอจากเครอขายมหาวทยาลยของภาคตางๆ ผลการสำรวจไดผเขารวมการศกษาจำนวน 20,450 คน คดเปนอตราตอบกลบรอยละ 93 ผลการสำรวจในกลมสขภาพผใหญวยแรงงานและสงอายมดงน พฤตกรรมสขภาพ การสบบหร 1. ความชกของการสบบหรในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป สบบหรเปนประจำรอยละ 19.9 โดยเพศชายสบบหรเปนประจำรอยละ 38.7 สวนในเพศหญงสบรอยละ 2.1 การสบตามกลมอายในเพศชายความชกเรมตงแตรอยละ 34.2 ในกลมอาย 15-29 ป และเพมขนตามอาย สงสดในกลมอาย 45-49 ป รอยละ 42.6 จากนนความชกลดลงเมออายมากขน อยางไรกตามพบวามากกวาหนงในสของผสงอายชายยงคงสบบหรอย สวนในเพศหญงความชกของการสบบหรสงขนตามอาย โดยสงสดในกลมอายตงแต 80 ปขนไป(รอยละ 5.8) 2. เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพประชาชนครงท 3 พ.ศ. 2546-7 พบวารอยละการสบบหรลดลงจากการสำรวจครงท 3 เลกนอย คอในผชายทสบบหรเปนประจำลดลงจากรอยละ 45.9 เปนรอยละ 38.7 ในผหญงทสบบหรเปนประจำลดลงจาก รอยละ 2.3 เปน รอยละ 2.1 จำนวนมวนบหรทสบในผชายลดลงจาก เฉลยวนละ 12 มวนเปน วนละ 10.6 มวน แตในผหญงเฉลยเพมขนจากวนละ 8 มวนเปน 9 มวน การดมเครองดมแอลกอฮอล 3. ความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอล ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เพศชายมสดสวนของคนทดมปรมาณแอลกอฮอลระดบเสยงปานกลางขนไป (ชาย ≥ 41 กรม /วน) รอยละ 13.2 สวนในเพศหญง (≥ 21 กรม/วน) รอยละ 1.6 ผชายทอาศยในเขตเทศบาลดมในระดบเสยงปานกลางขนไป (รอยละ 13.9) สงกวานอกเขตเลกนอย (รอยละ 13.0) สำหรบผหญงในเขตเทศบาลมความชกการดมมากกวานอกเขต (รอยละ 2.2 และ 1.4)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 2

4. เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพประชาชนครงท 3 พ.ศ. 2546-7 พบวาความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอลตงแตระดบเสยงปานกลางขนไปของการสำรวจครงท 4 น (รอยละ 13.9) ตำกวา ความชกของการสำรวจฯ ครงท 3 (รอยละ 16.6) 5. จำนวนครงของการดมอยางหนก (binge drinking) ในผชายของการสำรวจ ครงท 4 น ตำกวา (คามธยฐาน 6 ครง/ป) ของการสำรวจฯครงท 3 (คามธยฐาน 12 ครง/ป) สวนในผหญง การสำรวจพบคาเฉลยโดยมธยฐานเทากนคอ 3 ครง/ป 6. ความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอลอยางหนก (binge drinking) พบวาการสำรวจฯครงท 4 น (ชายรอยละ 31.5 หญงรอยละ 4.4) ตำกวาความชกของการสำรวจฯ ครงท 3 (ชายรอยละ 57.0, หญงรอยละ 19.0) กจกรรมทางกาย 7. ความชกของการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอมรอยละ 18.5 (ชายรอยละ 16.8 และหญงรอยละ 20.2) 8. เมอเปรยบเทยบกบการสำรวจสขภาพฯครงท 3 เมอป 2546-7 พบวา สดสวน ของคนทมกจกรรมกายไมเพยงพอครงท 3 ชายรอยละ 20.7 และหญงรอยละ 24.2 ซงสงกวาครงท 4 น เลกนอย แมการสำรวจฯนไดใชแบบสอบถามมาตรฐานขององคการอนามยโลก แตมขอสงเกตวาการใหขอมลการออกแรงกายของผตอบอาจประเมนตนเองวามกจกรรมทางกาย สงกวาความเปนจรง จงอาจทำใหมสดสวนของคนทมกจกรรมทางกายเพยงพอมากกวาความเปนจรง อยางไรกตามการสำรวจฯ ครงท 3 และ 4 ใชแบบสอบถามชดเดยวกน จงนาจะเปรยบเทยบกนได 9. ความชกของการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอมมากในกลมผสงอายพบรอยละ 35.6 ในกลมอาย 70-79 และมากทสดในกลมอาย 80 ปขนไปมรอยละ 60.4 คนในเขตเทศบาลมสดสวนของการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอมากกวาคนนอกเขต (รอยละ 22.5 และ 16.8 ตามลำดบ) 10. กลมอาชพทมลกษณะการทำงานไมตองใชแรงกายมาก เชน งานเสมยน นกวชาการ ผบรหารและไมมอาชพซงรวมแมบานมความชกของการมกจกรรมยามวางระดบปานกลางขนไปรอยละ 25-36 พฤตกรรมการกนอาหาร 11. ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 77.3 กนอาหารครบ 3 มอตอวน กลมอายท กนครบ 3 มอนอยทสดคอ 15-29 ป มรอยละ 71.7 12. พฤตกรรมการกนอาหารในวนทำงาน ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 80 กนอาหารมอเยนททำกนเองทบาน สวนอกรอยละ 20 กนอาหารมอเยนโดยซออาหารปรงเสรจ หรอกนอาหารนอกบาน ในชวงวนเสารอาทตยประมาณหนงในสของประชากรไทยอาย 15 ป ขนไปกนอาหารนอกบานอยางนอย 1 มอโดยนยมอาหารตามสงและอาหารซอจากตลาด

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 3

การกนผกผลไม 13. ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 17.7 กนผกและผลไมปรมาณตอวนเพยงพอตามขอแนะนำ (รวม ≥ 5 สวนมาตรฐานตอวน) สดสวนของผชายทกนผกและผลไมเพยงพอ มนอยกวาผหญงเลกนอย (รอยละ 16.9 และ 18.5 ตามลำดบ) กลมอาย 15-69 ปรอยละ 18.5 กนผกและผลไมเพยงพอ สดสวนนลดลงในผสงอาย ≥ 60 ป และลดลงตำสดในกลมอาย 80 ปขนไป (รอยละ 8) การกนผกและผลไมเพยงพอของคนในเขตเทศบาลและนอกเขตฯมสดสวน ใกลเคยงกน เมอพจารณาตามภาคพบวาภาคใตมการกนผกและผลไมเพยงพอมากทสด (รอยละ 26.5) รองลงมาคอ กรงเทพฯ(รอยละ 19.5) ภาคเหนอ(รอยละ 18.6) สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ(รอยละ 15.0) และภาคกลาง(รอยละ 14.5) 14. เมอเปรยบเทยบกบการกนผกและผลไมในการสำรวจสขภาพฯครงท 3 พ.ศ. 2547 พบวาสดสวนการกนผกและผลไมอยางเพยงพอตามขอแนะนำ (≥ 5 สวนมาตรฐานตอวน) ไม เพมขนในการสำรวจครงท 4 ป 2552 น โดยสดสวนการกนผกและผลไมเพยงพอในป 2547 เทากบรอยละ 20 ในผชาย และ 24 ในผหญง ตามลำดบ การใชยาและอาหารเสรม 15. ใน 1 เดอนทผานมา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 2.3 กนยาแกปวดทกวน ผหญงมความชกการกนยาแกปวดสงกวาผชาย (รอยละ 2.8 และ 1.8) และสดสวนการกนยา แกปวดเพมขนเมออายมากขน นอกเขตเทศบาล (รอยละ 2.5) มสดสวนการกนยาแกปวดสงกวาในเขตเทศบาล (รอยละ 1.8) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมรอยละของคนกนยาแกปวดมากทสด (รอยละ 2.8) รองลงมาคอภาคกลาง (รอยละ 2.4) 16. ใน 6 เดอนทผานมา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 3.3 กนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบเปนประจำ (รวมเมอมอาการและไมมอาการ) โดยผหญงมความชกของการกนยา ดงกลาวมากกวาผชาย (รอยละ 4.5 และ 2.0) คนในเขตเทศบาลมความชกการกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบสงกวาคนนอกเขตเทศบาล (รอยละ 3.7 และ 3.1) กรงเทพฯมความชกของการกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบสงสด (รอยละ 4.0) รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 3.8) 17. ใน 6 เดอนทผานมา ประชากรไทยรอยละ 2.1 กนยาลกกลอนเปนประจำ และความชกไมมความแตกตางระหวางชายและหญง 18. ใน 30 วนทผานมา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 14.8 เคยกนอาหารเสรม ชายและหญงใกลเคยงกน (รอยละ 14.6 และ 1.5) นอกจากนประชากรไทยอาย 15 ปขนไป รอยละ 1.1 กนยาลดความอวน โดยความชกสงทสดในผหญงอาย 15-29 ป มรอยละ 4.9 19. การเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 ความชกของการใชยาแกปวดเปนประจำทกวนของการสำรวจครงน (ชายรอยละ 1.8 และ หญง 2.8) พบวา ตำกวาทพบในการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 (ซงพบ ชายรอยละ 3.8 หญง 4.9) ภาวะอวน 20. ความชกของภาวะอวน (BMI ≥ 25 kg/m2) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปม รอยละ 28.4 ในผชาย และ 40.7 ในผหญง ความชกในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาล (ในชายรอยละ 36.1 และ 25.1 ในหญงรอยละ 44.9 และ 38.8 ตามลำดบ) โดยในภาคกลางและกรงเทพฯ สงกวาภาคอน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 4

21. ความชกของภาวะอวนลงพง (รอบเอว ≥ 90 ซม. ในชาย และ ≥ 80 ซม. ในหญง) มรอยละ 18.6 ในผชายและรอยละ 45 ในผหญง ความชกในเขตเทศบาล (ชายรอยละ 27.5 และ หญงรอยละ 49.6) สงกวานอกเขตเทศบาล (ชายรอยละ 14.8 และหญงรอยละ 42.8) 22. เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจฯ ครงท 3 เมอป 2546-7 ความชกของภาวะอวน (BMI ≥ 25 กก./ตร. เมตร) มแนวโนมสงขนอยางชดเจน โดยเฉพาะในผหญงความชกเพมจาก รอยละ 34.4 ในป 2547 เปนรอยละ 40.7 สวนในผชายเพมจากรอยละ 22.5 เปนรอยละ 28.4 ในการสำรวจปจจบน ภาวะอวนลงพงมความชกเพมขนเชนกน ในผหญงจากรอยละ 36.1 และผชายรอยละ 15.4 ในป 2547 เพมเปนรอยละ 45 และ 18.6 ในป 2552 ตามลำดบ โรคเบาหวาน 23. ความชกของโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมรอยละ 6.9 ความชก ในผหญงสงกวาในผชาย (รอยละ 7.7 และ 6 ตามลำดบ) ความชกตำสดในคนอายนอยและเพมขนตามอายทสงขนและสงทสดในกลมอาย 70-79 ปในผชาย (รอยละ 14.3) และ 60-69 ปในผหญง (รอยละ 19.2) จากนนความชกลดลงเมออายมากขน ความชกของคนทอาศยในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาลทงในผชายและผหญง ผชายในกรงเทพฯมความชกสงทสด (รอยละ 8.5) รองลงมาคอ ภาคกลาง (7.7) ภาคเหนอ (5.6) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (4.9) และภาคใต (4.1) ตามลำดบ สวนในผหญงพบวา กรงเทพฯมความชกสงสดเชนกน (รอยละ 9.9) รองลงมาคอผหญงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (9.1) ภาคกลาง (7.5) ภาคใต (6.0) และเหนอ (5.9) ตามลำดบ หนงในสามของผทเปนเบาหวานไมทราบวาตนเองเปนเบาหวานมากอน สวนผทเคยไดรบการวนจฉยโดยแพทยวาเปนเบาหวานมรอยละ 3 ไมไดรบการรกษา สวนทเหลอประมาณ 2 ใน 3 ของผทเปนเบาหวานไดรบการรกษาอย และรอยละ 28.5 ของผทเปนเบาหวานทงหมดมระดบนำตาลอยในเกณฑ < 126 มก./ดล. ทงนผหญงมสดสวนของการไดรบการวนจฉย การรกษาและการควบคมนำตาลไดตามเกณฑไดมากกวาในผชายเลกนอย 24. เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจฯ ครงท 3 เมอป 2546-7 ความชกของเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไปในป 2552 ใกลเคยงกบความชกในป 2547 คอรอยละ 6.9 สำหรบความครอบคลมในการบรการผทเปนเบาหวานมการเปลยนแปลงในทางดขน นนคอ เมอเทยบกบผลการสำรวจในป 2547 สดสวนของผเปนเบาหวานทไมไดรบการวนจฉยลดลงจากรอยละ 56.6 เปนรอยละ 31.2 คดเปนลดจากเดมรอยละ 44.9 และในสวนของการรกษาและสามารถควบคมนำตาลในเลอดไดตามเกณฑ (FPG < 126 มก/ดล) เพมขนจากรอยละ 12.2 เปนรอยละ 28.5 คดเปนเพมขนจากเดมรอยละ 133 โรคความดนโลหตสง 25. ความชกของโรคความดนโลหตสงในประชากรไทยอาย 15 ปขนมรอยละ 21.4 ผชายและผหญงมความชกใกลเคยงกน ความชกของโรคตำสดในกลมอาย 15-29 ป (รอยละ 4.6 ในชาย และ 0.9 ในหญง) จากนนเพมขนตามอายและสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป ความชกของความดนโลหตสงในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาล (รอยละ 26.8 และ 19.0) ประชากรในกรงเทพฯมความชกสงทสด ทงในผชาย (32.7) และผหญง (26.9) การกระจายตามภาคตางๆ พบวาผชายภาคกลาง (รอยละ 25.0) และภาคเหนอ (25.1) มความชกใกลเคยงกน รองลงมาคอ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 5

ภาคใต (21.4) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกตำทสด (13.5) ในผหญงความชกใน ภาคกลาง (24.0) สงกวาภาคเหนอ (21.9) ภาคใต (21.8) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกตำทสด (16.9) สำหรบความครอบคลมในการบรการ ผทเปนความดนโลหตสงรอยละ 60 ในชาย และ รอยละ 40 ในหญง ไมเคยไดรบการวนจฉยมากอน รอยละ 8 - 9 ของคนทเปนความดนโลหตสงไดรบการวนฉยแตไมไดรกษา ประมาณ 1 ใน 5 ของผปวยทงหมดไดรบการรกษาแตควบคม ความดนโลหตไมไดตามเกณฑ (< 140/90 มม.ปรอท และอกประมาณ 1 ใน 5 ไดรบการรกษาและควบคมความดนโลหตได ผชายมสดสวนของการไดรบการวนจฉย รกษา และควบคม ความดนโลหตไดตามเกณฑนอยกวาในผหญง 26. เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจฯ ครงท 3 เมอป 2546-7 ความชกของโรคความดนโลหตสงในป 2551-52 น ใกลเคยงกบผลการสำรวจสขภาพฯครงท 3 เมอพ.ศ. 2547 ซงพบความชกรอยละ 22.0 (ชายรอยละ 23.3 และหญงรอยละ 20.9) แตการเขาถงระบบบรการ ดขน โดยสดสวนของผปวยทไมไดรบการวนจฉยวาเปนมความดนโลหตสงลดลงจากรอยละ 71.4 เหลอรอยละ 50.3 สดสวนทไดรบการรกษา แตควบคมไมไดตามเกณฑลดลงจากรอยละ 23.6 เปน 20.1 และสดสวนของผทสามารถคมความดนโลหตไดตามเกณฑสงขนกวาเดมจากรอยละ 8.6 เปน 20.9 ตามลำดบ ภาวะไขมนในเลอดผดปกต 27. ความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวม (Total cholesterol; TC) ≥ 240 มก/ดล ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมรอยละ 19.1 ความชกในผหญงสงกวาในผชาย (รอยละ 21.4 และ 16.7 ตามลำดบ) ความชกเพมขนตามอายทเพมขนและสงสดในกลมอาย 60-69 ป (รอยละ 27.4) จากนนความชกลดลง ในเขตเทศบาลมความชกสงกวานอกเขตเทศบาล เมอพจารณาตามภมภาค พบวาคนทอยในกรงเทพฯและภาคกลางมความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอล ≥ 240 มก./ดล. สงทสด (รอยละ 25.6 และ 25.1 ตามลำดบ) รองลงมาคอภาคใต (รอยละ 24.5) ภาคเหนอ (14.7) และตะวนออกเฉยงเหนอ (13.8) ตามลำดบ 28. เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 พ.ศ. 2547 ระดบ ไขมนคอเลสเตอรอลรวม ของประชากรไทยอาย 15 ขนไป เปลยนแปลงในทศทางทเพมขน ใน ผหญงเพมจาก 197.5 มก./ดล. ในป 2547 เปน 208.6 มก./ดล. ในป 2552 ในผชายเพมจาก 188.9 เปน 199.2 มก./ดล. ความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมในเลอด (≥ 240 มก./ดล. เพมขนจาก รอยละ 17.1 เปน 21.4 ในผหญง และเพมจาก รอยละ 13.7 เปน 16.7 ในผชาย ตามลำดบ 29. ความชกของภาวะเมแทบอลกซนโดรมในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปเทากบรอยละ 21.7 (ผหญงรอยละ 24.5 และชายรอยละ 18.9) ความชกในเขตเทศบาลสงกวานอกเขต และความชกในภาคกลางและกรงเทพฯ สงกวาภาคอนๆ ประวตโรคเรอรง 30. ขอมลโรคเรอรงนไดจากการสมภาษณเทานน รอยละ 1.4 ของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไป และรอยละ 1.9 ของประชากรไทยทมอาย 35 ปขนไป บอกวาเคยไดรบการวนจฉยวา

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 6

เปนโรคหลอดเลอดหวใจหรอกลามเนอหวใจตาย ผชายและหญงมความชกใกลเคยงกน รอยละ 1.5 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปบอกวาเคยเปนอมพฤกษหรออมพาต ความชกในเพศชายสงกวาของเพศหญงเลกนอย (รอยละ 1.7 และ 1.3 ตามลำดบ) และความชกของผทยงมอาการอมพฤกษหรออมพาตอยในขณะทสมภาษณ มรอยละ 0.8 31. ความชกของโรคเรอรงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย และบคลากรสาธารณสข พบวาเปนหลอดลมปอดอดกนเรอรง รอยละ 0.5, ธาลสซเมยรอยละ 1.2, ไตวายรอยละ 3.8, โรคเกาท รอยละ 2.0, โรคหอบหดรอยละ 3.8, นวทางเดนปสสาวะ รอยละ 4.4, และขออกเสบรอยละ 7.9 การมปจจยเสยงหลายปจจยรวมกน 32. ความชกของการมปจจยเสยงตอโรคหวใจและหลอดเลอดหลายปจจยรวมกน 5 ปจจย ไดแก เบาหวาน ความดนโลหตสง ไขมนคอเลสเตอรอลรวม ≥ 240 มก/ดล. สบบหรเปนประจำ และอวน (BMI ≥ 25กก/ม2) พบวา รอยละ 37.7 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปม 1 ปจจยเสยง, รอยละ 18.8 ม 2 ปจจยเสยง, รอยละ 7.2 ม 3 ปจจยเสยง และรอยละ 1.2 มตงแต 4 ปจจยเสยงขนไป. 33. เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 พ.ศ. 2546-7 พบวาความชกของการมหลายปจจยเสยงใกลเคยงกน โดยในป 2547 มความชกของการมปจจยเสยง 1, 2, 3 และ 4 ปจจยเสยงขนไป รอยละ 37.7, 17.3, 6.3 และ 1.4 ตามลำดบ ภาวะซมเศรา 34. ความชกของภาวะซมเศราในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มรอยละ 2.8 ความชกในเพศหญงมากกวาชาย (รอยละ 3.5 และ 2.2 ตามลำดบ) ความชกของภาวะซมเศราเพมขน ตามอายทเพมขนและสงสดในกลม 80 ปขนไปในทงสองเพศ เปนรอยละ 3.7 ในผชายและรอยละ 7 ใน ผหญง นอกเขตเทศบาลมความชกสงกวาในเขตเลกนอย (รอยละ 3.6 และ 3.2) ทงในผชายและ ผหญง เมอพจารณาตามภาค ผชายในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกของภาวะซมเศราสงสด (รอยละ 3.0) รองลงมาคอภาคใต (2.9) โดยสงกวาภาคอนๆ สวนในผหญงพบวา กรงเทพฯ มความชกสงสด (รอยละ 4.4) รองลงมาคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (4.1) ภาคใต (3.5) ภาคเหนอ (3.5) และภาคกลาง (2.2) ตามลำดบ ภาวะโลหตจาง 35. ความชกของภาวะโลหตจางในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มรอยละ 23.0 ความชกในหญงสงกวาในชาย (รอยละ 29.8 และ 15.8) ความชกของภาวะโลหตจางเพมขนตามอาย จากรอยละ 16.2 ในกลมอาย 15-29 ป และเพมขนเมออายมากขน จนสงสดเทากบรอยละ 60.7 ในกลมอาย ≥ 80 ป ความชกภาวะโลหตจางในผหญงสงกวาผชายทกกลมอาย แตความแตกตางกน ลดนอยลงเมออายมากขน ในกลมอาย 80 ปขนไปความชกของภาวะโลหตจางในชายและหญง ใกลเคยงกน ความชกของในเขตสงกวานอกเขตเทศบาลเลกนอย เมอพจารณาตามภาคทอยพบวาความชกของภาวะโลหตจางในกรงเทพฯ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอสงกวาภาคอน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 7

36. เมอเปรยบเทยบการสำรวจสขภาพประชาชนไทย ครงท 3 พ.ศ. 2547 ความชกของภาวะโลหตจางในประชากรไทย มการเปลยนแปลงไปในทางทสงขนกลาวคอ การสำรวจครงท 3 พ.ศ. 2547 พบความชกของภาวะโลหตจางในชายและหญงเทากบรอยละ 11.4 และ 22.2 ตามลำดบ การบาดเจบ 37. ใน 12 เดอนทผานมา รอยละ 8.3 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป รายงานวา เคยไดรบบาดเจบจนตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ความชกในผชายสงกวาผหญง 2 เทา (รอยละ 11.5 และ 5.2 ตามลำดบ) กลมทมการบาดเจบมากทสดคออาย 15-29 ป (รอยละ 14.4) โดยเฉพาะผชาย (รอยละ 20.3) ผชายในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาลมความชกใกลเคยงกน แตผหญงในเขตฯมความชกของการบาดเจบสงกวาคนนอกเขตเทศบาล สาเหตสวนใหญของ การบาดเจบเกดจากอบตเหตจราจร อนามยเจรญพนธ 38. อายเฉลยของสตรไทยเมอเรมมประจำเดอนครงแรกมแนวโนมลดลง สตรทมอาย มากกวามประจำเดอนครงแรกเมออายมากกวาสตรทมอายนอยกวากลาวคอ กลมอาย 15-29 ป, 30-44 ป และ 45-59 ป เรมมประจำเดอนครงแรกเมออาย 13.2 ป 14.1 ป และ 14.8 ป ตามลำดบ ซงแสดงใหเหนวาสตรไทยเขาสวยเจรญพนธเรวขน 39. การตรวจคดกรองโรคโลหตจางธาลสซเมยของสตรวยเจรญพนธพบวา ในรอบ 2 ปทผานมา รอยละ 8 ของหญงทฝากครรภไดรบการตรวจคดกรองโรคธาลสซเมย และกลมอายทไดรบการคดกรองสงสดคอ 15-29 ป พบรอยละ 36.2 โดยรวมผลการตรวจพบการเปนพาหะ รอยละ 12.5 40. การตงครรภในวยรน พบรอยละ 10.5 ของสตรวย 15-19 ปเคยตงครรภและในจำนวนนรอยละ 84.8 เคยคลอดบตร 41. ใน 5 ปทผานมา สตรรอยละ 4.4 เคยมการแทงลก กลมอาย 15-29 ป มรอยละของการแทงลกสงสดรอยละ 11.2 และสาเหตสวนใหญ(รอยละ 74.0) เปนการแทงตามธรรมชาต รองลงมาคอทำแทงโดยเหตผลทางการแพทยรอยละ 16.9 และไมพรอมมบตรรอยละ 8.1 42. การคมกำเนดพบวา มอตราการคมกำเนดรอยละ 73 และภาคตะวนออกเฉยงเหนอมการคมกำเนดสงสดถงรอยละ 74.9 เมอพจารณาถงวธการคมกำเนดพบวา การทำหมนหญงสงสดรอยละ 56 รองลงมาเปนยาเมดคมกำเนด รอยละ 31.5 43. ในเรองของการมบตรยาก พบรอยละ 11 ในจำนวนน รอยละ 32.9 เทานน ทเคย ไดรบการรกษา 44. การตรวจเชคมะเรงปากมดลก พบวาใน 2 ปทผานมา รอยละ 42.5 ของสตรอาย 15-59 ปไดรบการตรวจมะเรงปากมดลก โดยกลมอาย 30-44 ปและ 45-59 ปไดรบการตรวจรอยละ 51.7 และ 49.2 ตามลำดบ 45. การตรวจคดกรองมะเรงเตานมดวยแพทยใน 1 ปทผานมามรอยละ 17.9 โดยกลมอาย 30-44 ปและ 45-59 ปไดรบการตรวจรอยละ 20.2 และ 23.2 ตามลำดบ และกลมอาย 45-59 ป ไดรบการตรวจดวยเครองแมมโมแกรมรอยละ 4.5

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 8

46. เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจครงท 3 เมอป 2547 พบวาการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกในชวง 2 ปทผานมาเพมขนจากรอยละ 32.4 ในป 2547 เปนรอยละ 42.5 ในป 2552 47. การตรวจเตานมดวยตนเองของสตรวย 15-59 ป เพมจากรอยละ 48.7 เปนรอยละ 60.7 ตามลำดบ 48. การตรวจแมมโมแกรมในสตรอาย 40-59 ป ใน 1 ปทผานมาเพมจากรอยละ 1.7 เปนรอยละ 3.9 ตามลำดบ สขภาพผสงอาย ภาวะสมองเสอม 49. การสำรวจคดกรองภาวะสมองเสอมในผสงอายตงแต 60 ปขนไป โดยใชแบบทดสอบสภาพสมองของไทยแบบยอ (MMSE-Thai version 2002) พบความชกภาวะสมองเสอมรอยละ 12.4 ความชกในผสงอายชายรอยละ 9.8 และผสงอายหญงรอยละ 15.1 ตามลำดบ ความชกใน ผหญงสงกวาในผชายทกกลมอาย ความชกเพมจากรอยละ 7.1 (หญงรอยละ 8.3 และชายรอยละ 5.6) ในกลม 60-69 ป เปนรอยละ 32.5 ในกลม 80 ปขนไป (หญงรอยละ 40.0 และชาย รอยละ 22.1) การหกลม 50. ความชกของการหกลมภายใน 6 เดอนทผานมา ในผสงอาย 60 ปขนไปมรอยละ 18 พบผสงอายหญงเคยหกลมในระยะเวลาดงกลาวถงรอยละ 21.9 ซงสงกวาผสงอายชายซงม รอยละ 14.4 เมอจำแนกตามกลมอาย (60-69, 70-79, และ 80 ปขนไป) พบความชกของการหกลมของทง 3 กลมอายใกลเคยงกน นอกจากนพบผสงอายทอยนอกเขตเทศบาลมความชกของการหกลมสงกวาผทอยในเขตเทศบาล และผสงอายในภาคกลางมการหกลมสงกวาภาคอนทงชายและหญง ภาวะพงพาในกจวตรประจำวน 51. การพงพาของผสงอาย (อาย 60 ปขนไป) จำแนกตามความสามารถในการทำกจวตรประจำวนพนฐาน 6 กจกรรม ไดแก อาบนำ/ลางหนา, แตงตว, กนอาหาร, ลกจากทนอน, ใชหองนำ/สวม, และเดนในตวบาน รวมทงความสามารถในการกลนปสสาวะ หรอการกลนอจจาระ ผลการสำรวจพบวา ผสงอายทไมสามารถทำกจวตรพนฐานดวยตนเองอยางนอย 2 กจกรรม หรอไมสามารถกลนอจจาระหรอปสสาวะไดมรอยละ 15.5, ผสงอายหญงมความชกสงกวาชาย (ชายรอยละ 12.7 หญงรอยละ 17.8) และความชกเพมขนตามอาย 52. เมอเปรยบเทยบกบภาวะพงพาของการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 พ.ศ. 2547 ซงพบวา สดสวนทอยในเกณฑทตองพงพาในกจวตรพนฐานดงกลาว รอยละ 12.8 (ชายรอยละ 9.6 และหญงรอยละ 15.4) ซงตำกวาผลการสำรวจครงน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 9

การเสอมของอวยวะ 53. ปญหาสขภาพทวไปอนๆทพบในผสงอาย ไดแก ตอกระจกในผสงอายชายและหญงมรอยละ 18 และ 24 ตามลำดบ การมฟน(รวมฟนทดแทน)นอยกวา 20 ซ พบรอยละ 53 นอกจากนรอยละ 28 ของผสงอายมปญหาการไดยน. โดยสรป เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 น กบการสำรวจครง 3 ในป 2547 พบวาความชกของบางปจจยเสยงมแนวโนมเพมขน เชนภาวะอวน และภาวะไขมนในเลอดสง การกนผกผลไมไมเพยงพอ และภาวะโลหตจาง บางปจจยอยในสถานการณคงเดม ไดแก โรคเบาหวาน ความดนโลหตสง และบางปจจยเสยงมแนวโนมทดขนในบางกลมเชน การสบบหรลดลงในกลมผชายแตในผหญงยงไมลดลง การมกจกรรมทางกายเพยงพอเพมขนเลกนอย เปนตน ดงนนจงยงมความจำเปนททกภาคสวนยงตองรวมกนกำหนดมาตรการ ดำเนนการควบคมปองกนปจจยเสยง และสรางเสรมสขภาพประชาชนใหมประสทธผลมากขน และตองมการสำรวจตดตามสถานะสขภาพของประชาชนตอเนองเปนระยะๆ ตอไป

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 10

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 11

บทท 1

บทนำ 1.1 ความเปนมาของการสำรวจสภาวะสขภาพอนามยประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย การสำรวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนในระดบประเทศโดยการสมภาษณ การตรวจรางกาย และการตรวจเลอดและปสสาวะทางหองปฏบตการทำใหไดขอมลสขภาพ ดานความชกของปญหาสขภาพตางๆ พฤตกรรมเสยงตอโรคของบคคลกลมเปาหมายตางๆ ทเปนตวแทนของประชากร เปนขอมลทบอกขนาดปญหา ดานปจจยเสยงและสถานการณสขภาพทระบบขอมลรายงานโรคปกตไมสามารถบอกได และเมอประกอบกบขอมลอนเชนขอมลประชากร ขอมล การปวย ขอมลการตายจะทำใหทราบลำดบความสำคญของปญหาทางสขภาพและใชในการตดตาม สถานะสขภาพไดเปนระยะๆ ตอเนองเพอนำมาใชในการแกไขปญหาทสำคญตอไป ขอมลจากการสำรวจสภาวะสขภาพในประเทศ นอกจากจะใชวางนโยบายและแผนดำเนนงานทางสขภาพแลว ยงใชสำหรบการประชาสมพนธใหประชาชนทวไปและกลมเสยงทราบและนำไปสโครงการรณรงคเพอสรางเสรมสขภาพปองกนโรคในประชาชน โดยการลดปจจยเสยงตอโรค เชน โครงการรณรงคทเกยวของ เชนโรคอวน การกนผกและผลไมใหเพยงพอ การออกกำลงกาย และยงใชในการประเมนผลการดำเนนงานการควบคมปจจยเสยง และโรคทเปนปญหา การประเมนผลการเขาถงบรการและคณภาพบรการ เชนการเขาถงในการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก โรคความดนเลอดสง โรคเบาหวาน การรกษาและควบคมความดนเลอดและโรคเบาหวาน เปนตน ทผานมาประเทศไทยไดมการสำรวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนโดยการตรวจรางกายรวมทงการสำรวจในครงน 4 ครง คอ ครงท 1 ในระหวาง พ.ศ. 2534-2535, ครงท 2 พ.ศ. 2539-2540, ครงท 3 พ.ศ. 2546-2547 และครงท 4 พ.ศ. 2551-2552 สาระสำคญของการสำรวจสภาวะสขภาพโดยการตรวจรางกายทง 3 ครง การสำรวจสภาวะสขภาพโดยการตรวจรางกายในประเทศไทย ครงท 1 (พ.ศ. 2534-2535)1

ระยะเวลาทสำรวจ 1 สงหาคม 2534 – 31 มนาคม 2535 ผรวมดำเนนการ กระทรวงสาธารณสข, สำนกอนามย กรงเทพมหานคร, คณะกรรมการระบาดวทยาแหงชาต (สถาบนวจยสาธารณสขไทย ในปจจบน), จฬาลงกรณมหาวทยาลย, มหาวทยาลยขอนแกน, มหาวทยาลยเชยงใหม, มหาวทยาลยธรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล และมหาวทยาลยสงขลา-นครนทร

1 จนทรเพญ ชประภาวรรณ บรรณาธการ. รายงานการสำรวจสถานะสขภาพอนามยของประชาชนไทยดวยการสอบถามและการตรวจรางกายทวประเทศ ครงท 1 พ.ศ. 2534-2535 สถาบนวจยสาธารณสขไทย; 2539

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 12

ผสนบสนน ราชวทยาลยอายรแพทยแหงประเทศไทย สมาคมแพทยโรคหวใจแหงประเทศไทย รงสวทยาสมาคมแหงประเทศไทย สมาคมโรคซดแหงประเทศไทย สมาคมแพทยโรคทางเดนอาหารแหงประเทศไทย สมาคมตอมไรทอแหงประเทศไทย และสมาคมรมาตสซมแหงประเทศไทย วตถประสงค เพอทราบความชกของโรคเรอรงทสำคญๆ และอบตการณของโรคเฉยบพลนทยงเปนปญหาสาธารณสขของประเทศ การสมตวอยาง - สมแบบ Stratified two state sampling เรมดวยการจด stratum เปนกลมของจงหวดในแตละภาค และกรงเทพมหานคร รวมทงหมด 5 Stratum คอ กรงเทพมหานคร, ภาคกลาง (ยกเวนกรงเทพมหานคร), ภาคเหนอ, ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต ในแตละจงหวดแบงออกเปน 3 เขตการปกครองคอ (1) ในเขตเทศบาล (2) ในเขตสขาภบาล (3) นอกเขตเทศบาล สขาภบาล ในแตละเขตการปกครองเลอกชมรมอาคาร/หมบาน อยางเปนอสระตอกน โดยใชความ นาจะเปนในการเลอกเปนปฏภาคกบจำนวนครวเรอนของชมรมอาคาร/หมบานนนๆ Stage I สมชมรมอาคาร (ในเขตเทศบาล) และหมบาน (ในเขตสขาภบาล หรอนอกเขตเทศบาล สขาภบาล) Stage II สมเลอกครวเรอนตวอยางจากชมรมอาคาร/หมบาน จากบญชรายชอครวเรอนโดยจดเรยงลำดบรายชอครวเรอนตามขนาดของครวเรอน (วดดวยจำนวนสมาชกของครวเรอน แลวสมแบบมระบบ) จำนวนครอบครวตวอยางทงหมด 5,882 ครอบครว มประชากรรวม 23,884 คน สำรวจได 22,217 คน (รอยละ 93.0) ไดแก ชาย 9,894 คน (รอยละ 44.5), หญง 12,323 คน (รอยละ 55.5) เปน เดกอายตำกวา 15 ป รอยละ 31.9, วยทำงาน 15- 59 ป รอยละ 58.5 และ วยสงอาย (60+ ป) รอยละ 9.8. ขอมลการสมภาษณ ขอมลครอบครวและรายได ขอมลทวไป การเจบปวยและการบาดเจบ การสบบหร ดมเหลา ลมชก และการซกประวตเพอคดกรองโรคตางๆ ดวยอาการในกลมอาย 15 ปขนไป คอ ภาวะตบแขง นวในทางเดนปสสาวะ ปวดขอ ปวดหลง มะเรงปากมดลก (หญง 30 ปขนไป) โรคเรอรง (ความดนเลอดสง เบาหวาน ไขมนในเลอดสง โรคหด วณโรคปอด ปอดอดตนเรอรง ภมแพ และอาการแนนหนาอก (แบบแองไจนา) เปนตน กลมเปาหมายและการตรวจรางกาย และการตรวจทางพเศษ 0 – 5 ป นำหนก สวนสง วดพฒนาการ 6 – 14 ป นำหนก สวนสง 15 – 29 ป ตรวจรางกาย ดความพการ ตบแขง ชงนำหนก วดสวนสง ความดนเลอด Peak Expiratory Flow Rate เจาะเลอดตรวจ Hematocrit, Serum protein, Serum creatinine, Fasting blood sugar, Total cholesterol, Total bilirubin

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 13

30 ปขนไป นำหนก สวนสง ตรวจเตานม (ในหญงอาย 30 ป) ความพการ ตบแขง Peak Flow Rate คลนไฟฟาหวใจ Hematocrit, Serum protein, Serum creatinine, Fasting blood sugar, Total cholesterol, Total bilirubin สำหรบผท PEFR ผดปกตหรอประวต ปสสาวะผดปกต จะไดรบการตรวจทางรงสวทยา คอ Chest X-ray และ Plain KUB ตอไป ในการสำรวจครงนครอบคลมพนท 17 จงหวดรวมกรงเทพมหานคร จำนวนประชากรทสำรวจ 22,217 คน (จากเปาหมาย 23,884 คน) ใน 5,852 ครอบครว ผลการสำรวจ พบวาปญหาสขภาพทสำคญไดแก ภาวะทพโภชนาการในเดกอายตำกวา 5 ป รอยละ 24.7 ความพการทางกายรอยละ 6.3 ปวดขอปวดหลง (>40%) ความดนเลอดสง (ความชกเทากบ 5.4%) ภาวะคอเลสเตอรอลสงกวา 200 mg% มรอยละ 11.3 เบาหวาน (นำตาลในเลอดสงกวา 140 mg%) รอยละ 2.3 ภาวะโลหตจางในประชากรอายตงแต 15 ป ขนไปรอยละ 21.7 ภาวะปอดอดตนเรอรงในประชากรอาย 15 ปขนไปรอยละ 1.5 และนวในทางเดนปสสาวะในประชากรกลมเดยวกนรอยละ 3.2 ในชาย และรอยละ 0.9 ในหญง ประชากรสบบหรเปนประจำรอยละ 20.6 และดมสราบอยๆ รอยละ 5.2 การสำรวจสภาวะสขภาพโดยการตรวจรางกายในประเทศไทย ครงท 2 (พ.ศ. 2539-2540)2 ระยะเวลาทสำรวจ มถนายนถงตลาคม 2540 ผรวมดำเนนการ กระทรวงสาธารณสข, มลนธสาธารณสขแหงชาต โดยสถาบนวจยสาธารณสขไทย, จฬาลงกรณมหาวทยาลย, มหาวทยาลยมหดล, มหาวทยาลยเชยงใหม, มหาวทยาลยขอนแกน และมหา-วทยาลยสงขลานครนทร วตถประสงค เพอศกษาสภาวะสขภาพของคนไทย ปจจยทเกยวของ ทงทางดานการแพทยการสาธารณสข ปจจยทางสงคมเศรษฐกจ ตลอดจนสภาวะสงแวดลอม รวมทงความเปนไปไดในการแกปญหา วตถประสงคเฉพาะ 1. เพอศกษาขนาดของปญหาหรอสภาวะสขภาพ ในรปของความชกของโรค และสถานะสขภาพตางๆ 2. เพอศกษาความสมพนธระหวางปญหาหรอสภาวะสขภาพ กบปจจยทเกยวของทงดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม 3. เพอนำขอมลทไดไปใชในการวางแผน และจดทรพยากรทจะแกปญหาและปองกนปญหาทจะเกดขนในอนาคต 2 รายงานผลการสำรวจ สภาวะสขภาพของประชาชนโดยการตรวจรางกาย ครงท 2 พ.ศ. 2539-2540. กระทรวงสาธารณสข มลนธสาธารณสขแหงชาต องคการอนามยโลก

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 14

การสมตวอยาง การสมตวอยางเปนแบบ Three – stage Stratified Sampling โดยแบงประชากรทงประเทศ 5 Strata (ภมภาค 4 ภาคและกรงเทพมหานคร) Stage 1 สมเลอกจงหวดในแตละ Strata (ภาค) ภาคละ 8 จงหวด (Proportional to size) ในกรงเทพมหานครเลอก 8 เขตการปกครอง Stage 2 สมเลอกชมรม/หมบาน ในระดบจงหวดแบงพนทเปนในและนอกเขตเทศบาล (ในเขตสขาภบาล และนอกเขตสขาภบาล) ในแตละเขตสมเลอกชมรมอาคาร/หมบาน ยกเวนในกรงเทพมหานคร ทเลอกชมรมอาคาร/หมบานตามเขตการปกครอง โดยใชจำนวนรายชอชมรมอาคาร/หมบาน เปนจดเดยวกบการสำรวจการเปลยนแปลงประชากร พ.ศ. 2538-2539 ของสำนกงานสถตแหงชาต Stage 3 เลอกบคคลตวอยางของแตละชมรมอาคาร/หมบาน ใชตวอยางทงสน 15 คน ในแตละหมวดอาย และเลอกตวอยางสำรองอกไมเกน 5 คน เพอใหสามารถไดขอมลเพยงพอ จำนวนตวอยางแบงเปน 4 กลมอาย (<6 , 6-12, 13-59 และ 60 ปขนไป) กลมตวอยาง 1. เดกปฐมวย อายตำกวา 6 ป เนนพฒนาการ และปจจยทเกยวของ 2. กลมอาย 6-12 ป ศกษาระดบเชาวปญญา และปจจยทเกยวของ 3. กลมอาย 13-59 ป พฤตกรรมสขภาพ อนามยเจรญพนธ และการตรวจรางกาย 4. สงอาย (60 ป ขนไป) ศกษาภาวะพงพง ภาวะทพพลภาพ ทงระยะสนและยาว จำนวนตวอยาง กลมละ 5,010 คน รวม 20,040 คน จำนวนทสำรวจไดจรง 16,182 คน คดเปนรอยละ 80.7 เครองมอทใชในการสำรวจ 1. แบบสอบถาม 2. สมดสขภาพใชรวมกบแบบประเมนพฒนาการเดก 3. แบบทดสอบระดบเชาวปญญาชนดไมใชภาษา (Test of nonverbal intelligence second edition, TONI 2) 4. สภาวะสขภาพประชากรวยแรงงาน วดโดยการสมภาษณ ตรวจรางกาย และตรวจเลอด สงทวด คอ นำหนกตว สวนสง คาดชนมวลกาย (Body mass index, BMI) ความดนเลอด ชพจร เสนรอบเอว เสนรอบสะโพก การมองเหน ภาวะตาบอดส ระดบฮโมโกลบน ฮมาโตกรต นำตาลในเลอด (Fasting blood sugar : FBS) และคอเลสเตอรอลในเลอด (Total cholesterol) 5. ในกลมผสงอาย ใชแบบทดสอบวดภาวะพงพา (Dependency) ภาวะทพพลภาพ (Disability) ทงระยะสนและระยะยาว และภาวะสมองเสอม (Dementia) โดยเครองมอทใชม ดชนบารเธลเอดแอล ดชนจฬาเอดแอล แบบทดสอบสภาพจตจฬา ซงเปนแบบทดสอบทใชคนหาผทมสภาวะบกพรองทางปญญาอยางกวางๆ และมโอกาสสงทจะเปนผปวยกลมอาการสมองเสอม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 15

ผลการสำรวจ พบสภาวะและปญหาสขภาพทสำคญในวยตางๆ ดงน 1. กลมเดกปฐมวย (3,306 คน) พบวานำหนกแรกเกดโดยเฉลย 3,070 กรม ไดกน นมแมในขวบปแรกรอยละ 89 เดกนอกเขตเทศบาลมภาวะทพโภชนาการ (เกณฑนำหนกตออาย) มากกวาเดกในเขตเทศบาล (รอยละ 27.6 และรอยละ 11.9) เดกมฟนผรอยละ 42.7 พฒนาการชากวาวย รอยละ 20.1 เมอพจารณาละเอยดในดานสงคมภาษา การใชมอและตาแกปญหา และการเคลอนไหว พบเดกรอยละ 18.3 มพฒนาการชากวาวยอยางนอย 1 ดาน 2. เดกวยเรยน (4,238 คน) พบวาเดกรอยละ 9.6 มนำหนกตำกวาเกณฑอาย และรอยละ 13.5 คอนขางผอม แตรอยละ 3.7 มนำหนกมากกวาเกณฑอาย เดกนอกเขตเทศบาลม ภาวะทพโภชนาการมากกวาเดกในเขตเทศบาล พบวาเดกวยนรอยละ 19.3 มภาวะผอมและขาดสารอาหาร รอยละ 11.0 อยในภาวะทวมและอวน เดกรอยละ 56.0 ฟนผ รอยละ 6.6 มประวตเคยถกทำรายรางกายอยางรนแรงจากคนในครอบครว ผลการทดสอบเชาวปญญาพบวาคาเฉลย ± สวนเบยงเทากบ 91.96 ± 11.87 3. วยแรงงาน (4,230 คน) พบวาพฤตกรรมสขภาพทสำคญ คอ รอยละ 20.6 ออกกำลงกายมากกวา 4 ครง/สปดาห อตราการสบบหรรอยละ 20 ในเพศชายสงกวาเพศหญง 10 เทา การดมเครองดมแอลกอฮอลในเพศชายรอยละ 33.7 มากกวาเพศหญง 3 เทา ในสตรพบอตราแทงบตรในรอบ 1 ป ทผานมารอยละ 8.4 อตราคมกำเนดรอยละ 64.5 รอยละ 40.3 เคยตรวจมะเรงปากมดลก ประชากรรอยละ 11.6 มปญหาความดนเลอดสง นำตาลในเลอดสงรอยละ 4.4 และรอยละ 1.4 มระดบคอเลสเตอรอลในเลอดสง ในภาพรวมกลมตวอยางในเขตเทศบาลมสภาวะสขภาพดอยกวานอกเขตเทศบาล 4. วยสงอาย (4,408 คน) พบวารอยละ 65 อยกบบตรธดา รอยละ 4.2 อยคนเดยว ผสงอายทก 1 ใน 4 คนจะมภาวะทพพลภาพ ในจำนวนนรอยละ 19 เปนทพพลภาพระยะยาว มรอยละ 1.8 เปนภาวะทพพลภาพรนแรงถงรนแรงมาก ความชกของกลมอาการสอไปในทางสมองเสอม รอยละ 3.4 และความดนเลอดสงพบ รอยละ 24.8 และมความสมพนธกบภาวะทพพลภาพและภาวะพงพา การสำรวจสภาวะสขภาพโดยการตรวจรางกายในประเทศไทย ครงท 3 (พ.ศ. 2546-2547)3 ดำเนนการโดยสำนกงานการสำรวจสภาวะสขภาพอนามย (สกสอ.) ซงจดตงเพอการนโดยสถาบนวจยระบบสาธารณสข และไดรบการสนบสนนงบประมาณการสำรวจจากสำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข เครอขายดำเนนงานเกบขอมลในพนทไดแก 1. คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย (ภาคกลาง) 2. คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล (กรงเทพมหานคร) 3. คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม (ภาคเหนอ) 4. คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน (ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ) 5. คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร (ภาคใต)

3 เยาวรตน ปรปกษขาม พรพนธ บณยรตพนธ บรรณาธการ. การสำรวจสขภาพประชาชนไทย โดยการตรวจรางกาย ครงท 3 พ.ศ. 2546-2547 สถาบนวจยระบบสาธารณสข; 2549.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 16

วตถประสงค เพอศกษาสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทย ในกลมวยแรงงาน ชาย หญง อาย 15-59 ป และวยสงอาย ชาย หญง อาย 60 ปขนไป เปนภาพรวมในระดบประเทศ ภาค และ เขตสาธารณสข ในดานความชกของพฤตกรรมเสยงทสำคญ โรคโดยเฉพาะโรคเรอรง ภาวะการเจบปวย ความพการ การไดรบการรกษาพยาบาลหรอการคดกรองโรค ในประชากรกลมอายเหลานตามภมภาคทอยอาศย การสมตวอยาง แผนการสมตวอยางเชงความนาจะเปนแบบสามขนอยางมชนภม (Three – stage Stra-tified Probability Sampling) แบงประชากรเปน 13 strata ตามเขตสาธารณสข (12 เขตสาธารณสขในสวนภมภาค และ กทม.) Stage 1 สมจงหวด จากเขตสาธารณสข เขตละ 3 จงหวด ภาค สม 6 เขตใน กทม. Stage 2 สมหนวยเลอกตงตงสำหรบพนทในเขตเทศบาล และสมหมบานสำหรบพนทนอกเขตเทศบาล Stage 3 คอ การสมรายบคคล ในแตละกลมอาย คอวยแรงงาน และวยสงอายทงเพศชาย และหญง จำนวนบคคลตวอยางทประมาณคาไวในการสำรวจคอ 42,120 คน และจำนวนตวอยางทไดจากการสำรวจคอ 39,290 คน (รอยละ 93.3) ประกอบดวย ชายอาย 15-59 ป จำนวน 9,515 คน หญงอาย 15-59 ป จำนวน 10,403 คน ชายอาย 60 ปขนไปจำนวน 9,419 คน และหญงอาย 60 ปขนไปจำนวน 9,953 คน ขอมลสำคญในการสำรวจครงนประกอบดวย 1. ขอมลสวนบคคล ดานสงคม เศรษฐกจ ภาวะสขภาพโดยรวม 2. ขอมลพฤตกรรมเสยง คอ การมกจกรรมทางกาย (Physical activity) การรบประทานผกและผลไม การสบบหร ปรมาณการดมสรา (เปนกรมของ Ethanol) รวมทงการดมอยางหนกในครงเดยว 3. ขอมลโรคทเคยเปน โดยเฉพาะโรคเรอรงทสำคญ อบตเหต การบาดเจบ การใชยา พฤตกรรมทางเพศ และอนามยเจรญพนธ 4. สำหรบผสงอาย มคำถามเพมเตมเกยวกบ สถานะสขภาพทางกาย จตและสงคมทแสดงถงความเปนอยของผสงอาย ความสามารถในการกระทำกจวตรประจำวน ความสามารถในการบดเคยว สภาพสมองทปกตหรอไม หลกประกนความมนคงในทอยอาศย รายไดและความ พอเพยง บรการสขภาพและสวสดการสงคมพนฐาน สภาพการดำรงชวต 5. ขอมลการตรวจรางกาย และการตรวจทางหองปฏบตการ ไดแก นำหนก สวนสง BMI เสนรอบเอว ความดนเลอด ชพจร การตรวจเลอดประกอบดวย ผลของ ฮโมโกลบน ฮมา- โตกรต ระดบนำตาลในเลอด (Fasting Plasma Glucose) คอเลสเตอรอลรวม (Total cholesterol) และการตรวจนบเมดเลอดอยางสมบรณ (CBC)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 17

ผลการสำรวจ ผลการสำรวจทสำคญแสดงวา ประชากรไทย อาย 15 ป ขนไปมพฤตกรรมเสยงในระดบตางๆ ดานการดมสรา พบวา ประชากรชายรอยละ 17 และประชากรหญงรอยละ 2 ทดมสราอยในระดบทเปนอนตรายตอสขภาพ ประชากรชายรอยละ 46 ยงสบบหรเปนประจำทกวนในขณะเดยวกน ประชากรหญงเพยงรอยละ 2 ทมพฤตกรรมเชนน นอกจากนยงพบความแตกตางกนในปรมาณการดมสรา และการสบบหรของประชากรในระหวางเขตสาธารณสข ระหวางภาคตางๆ และประชากรในและนอกเขตเทศบาล ในเรองของกจกรรมทางกายทวดออกมาเปน MET minute (Metabolic Equivalent Time) พบวาประชากรทงชายและหญงประมาณรอยละ 70 มกจกรรมทางกายทพอเพยงอยในระดบสงและปานกลาง จะมปญหาอยคอการบรโภคผกและผลไมทยงอยในระดบตำกวามาตรฐานประมาณมากกวารอยละ 75 สำหรบความชกของโรคเรอรงทเกยวของกบระบบหวใจหลอดเลอด พบวาประชากรอาย 15 ปขนไป รอยละ 23 ในชาย และรอยละ 21 ในหญง มสภาวะความดนเลอดสง ระดบไขมนรวมในเลอดสงมรอยละ 17 ในหญง และรอยละ 14 ในชาย โรคเบาหวานรอยละ 7 ในหญง และรอยละ 6 ในชาย ภาวะโลหตจางรอยละ 22 ในหญง และรอยละ 11 ในชาย ถาใชคา BMI เปนตวชวดจะพบวาประชากรชายอาย 15 ป ขนไปรอยละ 22.5 เปนผมนำหนกเกนและอวน แตในหญงพบภาวะเชนนรอยละ 34.4 แตถาใชเสนรอบเอวเปนเครองชวด พบวาชายไทยรอยละ 15 และหญงไทยรอยละ 36 อยในกลมอวนลงพง (Abdominal obesity) ความชกของโรคหรอสภาวะเสยงตอสขภาพเหลานเปลยนแปลงตามอาย ถาอายมากมกจะมความชกมากขน และเปลยนแปลงตามสถานทอยทงตามภาค เขตสาธารณสข เขตเมอง และเขตชนบท นอกจากนการสำรวจนยงไดแสดงใหเหนวาในกลมผทมความผดปกต เชน ความดนเลอดสง เบาหวาน จะมประชากรเปนจำนวนมากทยงไมรตววาเปนโรคน และจำนวนผไดรบการรกษา และรกษาไดผลดยงมจำนวนนอย ไมเกนรอยละ 20-30 ในกลมทเปนโรค นอกจากนการสำรวจครงนยงไดแสดงรายละเอยดของสภาวะสขภาพในผสงอาย ซงปญหาสำคญ คอสขภาพฟน อบตเหตจากการหกลม และภาวะผดปกตจากการตรวจคดกรองสภาพสมองซงเพมขนตามอาย การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 (พ.ศ. 2551 - 2552)4

1.2 วตถประสงคของการสำรวจ วตถประสงค 1. แสดงความชกของโรคสำคญ ภาวะการเจบปวย และภาวะความพการ ตลอดจนปจจยเสยงตอสขภาพของประชาชนไทยในระดบประเทศ และภาค เปนรายหมวดอาย เพศ และเขตการปกครอง 2. แสดงแนวโนมความชกของปจจยเสยงและโรค 3. เปนขอมลพนฐานสำหรบการศกษาตดตามระยะยาว 1.3 ประโยชนของการสำรวจ การสำรวจทำใหเกดระบบขอมลสาธารณสขทสามารถนำไปใชประโยชนไดดงตอไปน 1. ประเมนสภาวะสขภาพของประชากร 2. มระบบขอมลสำหรบตดตามการเปลยนแปลงทางดานสขภาพของประชาชน 3. มระบบขอมลสำหรบตดตามความกาวหนาและประเมนผลโครงการสขภาพ

4 วชย เอกพลากร, พรพนธ บณยรตพนธ, บรรณาธการ คมอการสำรวจสขภาพประชาชนโดยการตรวจรางกาย ครงท 4. สำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย, สถาบนวจยระบบสาธารณสข; 2551

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 18

4. เปนสารสนเทศเพอการบรหารจดการระบบสขภาพอยางมประสทธภาพทงในสวนของการปองกนและควบคมโรค และการสงเสรมสขภาพของประชาชนไทย สำหรบรายละเอยดเกยวกบการวธการสำรวจจะไดกลาวในบทตอไป 1.4 กรอบเนอหารายงาน รายงานการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 นประกอบดวยเนอหาทงหมด 7 บท ดงตอไปน บทท 1 บทนำ กลาวถงความเปนมาของการสำรวจ วตถประสงคการสำรวจ และประโยชนทคาดวาจะไดรบ บทท 2 ระเบยบวธการสำรวจ ประกอบดวยประชากรเปาหมาย ระเบยบวธในการสมตวอยาง การกำหนดขนาดตวอยาง เครองมอทใชในการสำรวจ การตรวจรางกาย การตรวจทางหองปฏบตการ การวเคราะหขอมล การคาถวงนำหนกเพอประมาณคาประชากรและการประมวลผลขอมล บทท 3 ลกษณะประชากร สงคม และเศรษฐกจ นำเสนอขอมลลกษณะทางประชากร สงคมและเศรษฐกจของประชากรอาย 15 ปขนไปททำการสำรวจ ไดแก โครงสรางอาย เพศ ทอยตามเขตปกครองและภาคของตวอยางทสำรวจ การศกษา สถานภาพสมรส สถานภาพทางเศรษฐกจ และรายได บทท 4 พฤตกรรมสขภาพ นำเสนอผลการสำรวจพฤตกรรมสขภาพ ทไดจากแบบสอบถาม ทตอบดวยตนเอง ไดแก การสบบหร การดมสราและเครองดมแอลกอฮอล การมกจกรรมทางกาย พฤตกรรมการกนอาหาร การกนผกผลไม การใชยาและอาหารเสรม บทท 5 สถานะสขภาพ ไดเสนอผลสำรวจความชกของโรค ทไดจากการตรวจรางกาย ตรวจทางหองปฏบตการ และการตอบแบบสอบถามดวยตนเอง ไดแก ลกษณะรางกายทวไป การทดสอบแรงมอ กลมโรคและปจจยเสยงของระบบหวใจและหลอดเลอด เชน ภาวะนำหนกเกนและอวน เบาหวาน ความดนเลอดสง ไขมนในเลอดผดปกต ภาวะเมแทบอลกซนโดรม ประวตโรคหลอดเลอดหวใจ ประวตโรคอมพฤกษ อมพาต เปนตน และกลมโรคเรอรงทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย ไดแก โรคถงลมโปงพอง/ปอดอดกนเรอรง โรคขอเสอม โรคเกาต นวทางเดนปสสาวะ โรคไตเรอรง โรคหอบหด รวมทง โรคโลหตจาง ประวตธาลสซเมย ภาวะซมเศรา และการบาดเจบ บทท 6 อนามยเจรญพนธ นำเสนอผลการสำรวจอนามยเจรญพนธของตวอยางอาย 15 -59 ป โดยรายงานถงประวตการเจรญพนธ การคมกำเนด ประวตการตงครรภและการคลอด การแทง ประวตการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกและมะเรงเตานม บทท 7 สขภาพผสงอาย เปนผลการสำรวจสภาวะสขภาพของผสงอาย 60 ปขนไป ไดนำเสนอปจจยเกยวของกบสขภาพของผสงอาย ไดแก ลกษณะทอยอาศย ผดแล และการทดสอบพเศษ ไดแก การเดนจบเวลา การมองเหน การทดสอบสมรรถภาพสมอง และผลจากแบบสอบถาม ทตอบดวยตนเอง เชน ภาวะพงพาในการประกอบกจวตรประจำวน โรคตอกระจก ฟนและการ บดเคยว การไดยน และการหกลม เปนตน หมายเหต ในรายงานฉบบนตอไปการอางองผลการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 จะเรยกวา การสำรวจฯในป 2547 และการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 เรยกวา การสำรวจฯ ในป 2552

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 19

บทท 2

ระเบยบวธการสำรวจ 2.1 ประชากรเปาหมาย ประชากรไทยอายตงแต 1 ปขนไปทอาศยอยในประเทศไทย โดยแบงเปนกลมอายตามพฒนาการทางชวภาพและดานสงคม เปน 3 กลม คอ 1. กลมเดก (อาย 1-14 ป) ซงแบงตามการเจรญเตบโตเปน - กลมเดกกอนวยเรยน (1-5 ป) - วยเรยน (6-14 ป) 2. วยทำงาน (15-59 ป) 3. วยสงอาย (60 ปขนไป) 2.2 การสมตวอยาง ในการดำเนนการสำรวจดวยตวอยาง (sample survey) นน ระเบยบวธสถตเปนขนตอนทสำคญขนตอนหนง โดยเรมตงแตการวางแผนการสำรวจ การกำหนดแผนการสมตวอยาง การสรางเครองมอ การเกบรวบรวมขอมล การประมวลผล เปนตน โดยในบทนจะกลาวถง ประชากรกลมเปาหมาย (target population) ของการสำรวจ แผนการสมตวอยาง (sampling design) หนวยตวอยาง (sampling unit) และกรอบตวอยาง (sampling frame) ในแตละขนตอนของการสำรวจ การกำหนดขนาดตวอยาง วธการประมาณคาสถต และการคำนวณคาถวงนำหนก 2.2.1 ระดบของการนำเสนอผล สภาพความเปนอย และการดำรงชวตของประชากรของประเทศไทยในปจจบนนนมความแตกตางกนในแตละภาค และเขตการปกครอง เนองดวยปจจยทางภมศาสตร ปจจยทางเศรษฐกจและสงคม สภาวะแวดลอม ตลอดจนวถชวตตางๆ ซงผลทตามมาจากปจจยดงกลาวนอกเหนอจากการดำรงชวตคอ สขภาพกาย และสขภาพจตของประชากรในแตละพนทมความแตกตางกน ดงนนเพอแสดงสภาวะสขภาพของประชาชนไทยในแตละพนท รวมทงเพอสนองความตองการใชขอมลในการกำหนดนโยบายสขภาพและการบรหารจดการโครงการทางการแพทยและสาธารณสข โครงการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 พ.ศ. 2551 จงกำหนดใหมการเสนอผลการสำรวจในระดบ กรงเทพมหานคร และภาคจำนวน 4 ภาค ไดแก ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต การนำเสนอผลแยกเขตการปกครองคอ ในเขตเทศบาล และนอกเขตเทศบาล นอกจากนโดยธรรมชาตประชากรในแตละวย คอวยเดก วยแรงงาน และวยผสงอาย ยอมมลกษณะพนฐานทางรางกาย ปญหาสขภาพอนามย ความเจบปวย สภาวะทพพลภาพของรางกาย ตลอดจนสขภาพจตทแตกตางกน และสภาพรางกายตามธรรมชาตของชาย และหญงนนมความแตกตางกนอยางชดเจน ซงความแตกตางทงทางดานอาย และเพศนนจะเปนปจจยสำคญทสงผลไปยงสถานะสขภาพอนามย ความเจบปวย ปญหาสขภาพกาย และสขภาพจต ดงนนเพอใหผลการสำรวจทมคณภาพ สอดคลองกบสภาวะทกลาวมาแลว การสำรวจในครงนนอกจากแบง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 20

ตามลกษณะทางภมศาสตร และพนทแลว ไดแบงประชากรออกเปน 3 กลมอาย คอ กลมอาย 1 – 14 ป กลมอาย 15 – 59 ป และกลมอาย 60 ปขนไป โดยในแตละกลมอายไดแบงออกเปน 2 กลมยอย คอเพศชาย และเพศหญง เพอทำการเสนอผลในแตละกลมยอย โดยใหสอดคลองกบวตถประสงคของโครงการ 2.2.2 แผนการสมตวอยาง (Sample design) ในการสำรวจดวยตวอยางขนาดใหญ (large scale sample survey) ในระดบประเทศนน มกจะกำหนดแผนการสมตวอยางหลายขน เพอประหยดทรพยากรตางๆ เชน งบประมาณ กำลงคน และเวลา สำหรบโครงการสำรวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 ซงถอวาเปนการสำรวจดวยตวอยางขนาดใหญ จงไดมการพฒนาแผนการสมตวอยางเพอใหเหมาะสมกบวตถประสงค กลมเปาหมาย และหนวยตวอยาง (ประชากรทมอาย 1 ปขนไป) ของโครงการ รวมทงขอจำกดในดานของบคลากรทมหนาทรบผดชอบในการดำเนนการเกบรวบรวมขอมล จะตองเปนผทมความรและความชำนาญเฉพาะทางดานการแพทย นอกจากนขอจำกดอกประการหนงคอ งบประมาณ และเวลาทใชในการเกบรวบรวมขอมลโดยเฉพาะงบประมาณในการตรวจรายกายตอหนวยนนสงมาก ดงนนจงไดกำหนดใหใชแผนการสมตวอยางแบบมชนภมหลายขน โดยใหถกตองตามระเบยบวธทางสถต และเหมาะสมกบวตถประสงค ประชากรเปาหมาย หนวยตวอยาง รวมทงขอจำกดของโครงการน การสำรวจดวยตวอยางครงนจงไดใชแผนการสมตวอยางแบบ stratified four-stage sampling ซงเปนแผนการสมตวอยางโดยใชความนาจะเปน (probability sampling) โดยมกรงเทพมหานคร และภาคจำนวน 4 ภาคเปนสตราตม กรงเทพมหานคร/จงหวดในแตละภาคเปนหนวยตวอยางขนทหนง เขต/อำเภอเปนหนวยตวอยางขนทสอง หนวยเลอกตงในเขตเทศบาล/หมบานนอกเขตเทศบาลซงกำหนดโดยกรมการปกครองเปนหนวยตวอยางขนทสาม และประชากรไทยทมอายตงแต 1 ปขนไปเปนหนวยตวอยางขนสดทาย (eligible sampling unit) การจดชนภม หรอการจดสตราตม แผนการสมตวอยางแบบมชนภม ไดพฒนามาสำหรบประชากรบางประเภททประกอบดวยหนวยตวอยางทมลกษณะแตกตางกน (heterogenous population) ซงสามารถแยกออกไดหลายประเภท โดยความแปรปรวนของประชากรกลมนจะมคาสง แผนการสมตวอยางแบบงายจะไมเหมาะสมกบประชากรเหลาน ดงนนกอนทจะมการสมตวอยางจะตองมการแบงประชากรออกเปนสวนๆ โดย ในแตละสวนควรจะประกอบดวยหนวยตวอยางทมลกษณะทคลายคลงกน ซงสามารถสมตวอยางไดอยางทวถง และมประสทธภาพสง โดยแผนการสมตวอยางแบบนเรยกวา แผนการสมตวอยางแบบมชนภม (stratified sampling) นอกจากนแผนการสมตวอยางแบบมชนภม ยงสามารถวดคาทแสดงลกษณะบางประการของประชากรในแตละชนภมใหมความแมนยำสงได และยงสามารถใชในการบรการจดการการสำรวจได เชนการสำรวจดวยตวอยางจากทกภาคทวประเทศ การใชแผนการสมตวอยางแบบมชนภมจะทำใหการบรหารจดการ การแบงงาน และการควบคมงานนนมความสะดวกมากขน โดยในการสำรวจครงน ไดกำหนดให กรงเทพมหานคร และภาคจำนวน 4 ภาคเปน สตราตม รวมทงสน 5 สตราตม และในแตละสตราตม ไดทำการแบงออกเปน 12 สตราตมยอย

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 21

ตามลกษณะการปกครองของกรมการปกครอง (คอ ในเขตเทศบาล และนอกเขตเทศบาล) กลมอาย (คอ 1-14 ป 15-59 ป และ 60 ปขนไป) และเพศ ยกเวนกรงเทพมหานครแบงเปน 6 สตราตมยอย ตามกลมอาย และเพศ ไดจำนวนสตราตมยอยรวมทงสน 27 สตราตมยอย 1) การเลอกหนวยตวอยางขนทหนง (Primary sampling selection) หนวยตวอยางขนทหนง : กรงเทพมหานคร และจงหวดในภมภาค กรอบตวอยางขนทหนง : บญชรายชอจงหวดในแตละภาค โดยเรยงตามลกษณะภมศาสตร การเลอกหนวยตวอยางขนทหนง : ในแตละภาค หรอสตราตมไดทำการเลอกจงหวดตวอยางอยางอสระตอกน ดวยวธการสมแบบมระบบ (systematic sampling) ไดจำนวนจงหวดตวอยางทงสน 20 จงหวด ยกเวนกรงเทพมหานครไมมการเลอกหนวยตวอยาง ไดจำนวนหนวยตวอยางขนทหนงรวมทงสน 21 หนวยตวอยาง ซงกระจายไปในแตละสตราตมดงน ตารางท 2.1 จำนวนและรายชอจงหวดตวอยาง จำแนกตามสตราตม สตราตม จำนวนจงหวดตวอยาง รายชอจงหวดตวอยาง กรงเทพมหานคร 1 กรงเทพมหานคร กลาง (ยกเวนกรงเทพฯ) 5 ปราจนบร ลพบร จนทบร นครปฐม และเพชรบร เหนอ 5 เชยงใหม นาน สโขทย เพชรบรณ และอทยธาน ตะวนออกเฉยงเหนอ 5 เลย ขอนแกน บรรมย มกดาหาร และ อบลราชธาน ใต 5 ชมพร สราษฎรธาน นครศรธรรมราช พทลง และสตล รวมทวประเทศ 21 2) การเลอกหนวยตวอยางขนทสอง (Secondary sampling selection) หนวยตวอยางขนทสอง : เขตในกรงเทพมหานคร และอำเภอในตางจงหวด กรอบตวอยางขนทสอง : บญชรายชอเขตในกรงเทพมหานคร และบญชรายชออำเภอในแตละจงหวดตวอยาง โดยเรยงตามลกษณะภมศาสตร การเลอกหนวยตวอยางขนทสอง : ในกรงเทพมหานคร และแตละจงหวดตวอยาง ไดทำการเลอกเขต/อำเภอตวอยางอยางอสระตอกน ดวยวธการสมแบบมระบบ (systematic sampling) ไดจำนวนเขต/อำเภอตวอยางทงสน 104 เขต/อำเภอ ซงกระจายไปในแตละสตราตมดงน ตารางท 2.2 จำนวนเขต/อำเภอตวอยาง จำแนกตามสตราตม สตราตม จำนวนเขต/อำเภอตวอยาง กรงเทพมหานคร 12 กลาง (ยกเวน กรงเทพฯ) 19 เหนอ 23 ตะวนออกเฉยงเหนอ 29 ใต 21 รวมทวประเทศ 104

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 22

3) การเลอกหนวยตวอยางขนทสาม (Tertiary sampling selection) หนวยตวอยางขนทสาม : หนวยเลอกตงในเขตเทศบาล และหมบานนอกเขตเทศบาล กรอบตวอยางขนทสาม : บญชรายชอหนวยเลอกตงในเขตเทศบาล และหมบานนอกเขตเทศบาล ของเขต/อำเภอตวอยาง โดยเรยงตามรหสหนวยเลอกตง/หมบาน ซงไดจากกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย การเลอกหนวยตวอยางขนทสาม : ในแตละเขต/อำเภอตวอยาง ไดทำการเลอกหนวยเลอกตง/หมบานตวอยางอยางอสระตอกน ดวยวธการสมแบบมระบบ (systematic sampling) ไดจำนวนหนวยเลอกตง/หมบานตวอยางทงสน 612 หนวยเลอกตง/หมบาน ซงกระจายไปในแตละ สตราตมและสตราตมยอยดงน ตารางท 2.3 จำนวนหนวยเลอกตง/หมบานตวอยาง จำแนกตามสตราตม และสตราตมยอย สตราตม จำนวนหนวยเลอกตง/หมบานตวอยาง รวม ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล กรงเทพมหานคร 68 68 - กลาง (ยกเวน กรงเทพฯ) 136 68 68 เหนอ 136 68 68 ตะวนออกเฉยงเหนอ 136 68 68 ใต 136 68 68 รวมทวประเทศ 612 340 272 4) การเลอกหนวยตวอยางขนสดทาย (Eligible sampling selection) หนวยตวอยางขนสดทาย : ประชาชนไทยทมอายตงแต 1 ปขนไป กรอบตวอยางขนสดทาย : บญชรายชอประชาชนทมอายตงแต 1 ปขนไป ในแตละหนวยเลอกตง/หมบานตวอยางกลมอายและเพศ ซงไดจากกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย โดยในแตละกลมไดเรยงลำดบประชากรจากอายนอยไปมากเพอใหการสมตวอยางแบบมระบบมประสทธภาพมากขน การเลอกหนวยตวอยางขนสดทาย : ในแตละหนวยเลอกตง/หมบานตวอยาง ไดทำการ เลอกประชาชนฯตวอยางในแตละกลมอยางอสระตอกน ดวยวธการสมแบบมระบบ (systematic sampling) ไดจำนวนประชากรทมอายตงแต 1 ปขนไปตวอยางทง 3 กลมอาย รวมทงสน 31,680 ราย ซงกระจายไปในแตละสตราตม และสตราตมยอยดงน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 23

ตารางท

2.4 จำน

วนปร

ะชาชนต

วอยา

ง จำแนกต

ามสต

ราตม

และสต

ราตม

ยอย

สตราตม

จำนว

นประชาชน

ตวอย

าง

รวม

ในเขตเทศ

บาล

นอกเขต

เทศบ

าล

รวม

1-14

15

-59

60 ป

รวม

1-14

15

-59

60 ป

รวม

1-14

15

-59

60 ป

ป ป

ขนไป

ป ป

ขนไป

ป ป

ขนไป

ก

รงเทพม

หานค

ร 3,

520

1,080

1,3

60

1,080

3,

520

1,080

1,3

60

1,080

-

- ก

ลาง

(ยกเวน

กรงเทพฯ

) 7,

040

2,16

0 2,

720

2,16

0 3,

520

1,080

1,3

60

1,080

3,

520

1,080

1,3

60

1,080

เห

นอ

7,04

0 2,

160

2,72

0 2,

160

3,52

0 1,0

80

1,360

1,0

80

3,52

0 1,0

80

1,360

1,0

80

ตะวนอ

อกเฉยงเหนอ

7,

060

2,16

0 2,

720

2,16

0 3,

530

1,080

1,3

60

1,080

3,

530

1,080

1,3

60

1,080

ใต

7,04

0 2,

160

2,72

0 2,

160

3,52

0 1,0

80

1,360

1,0

80

3,52

0 1,0

80

1,360

1,0

80

รวม

ทวปร

ะเทศ

31,700

9,72

0 12

,240

9,72

0 17

,600

5,40

0 6,80

0 5,40

0 14

,080

4,32

0 5,44

0 4,32

0

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 24

รปท

1 แสดงขน

ตอนก

ารสม

ตวอย

าง

ประเท

ศไทย

กรงเทพ

ฯ ชน

ภม

ชนภม

ยอย

ชนภม

ยอย

ขนทห

นง

เลอก

จงหว

ดตวอ

ยาง

ขนทส

อง

เลอก

เขต/อำเภอต

วอยาง

ขนทส

าม

เลอก

หนวย

เลอก

ตง/

หมบา

นตวอ

ยาง

ขนทส

เลอก

ประชาชนต

วอยาง

กลาง

เหนอ

ตะวน

ออกเฉ

ยงเหน

อ ใต

กรงเทพ

ฯ จ.1

จ.2

จ.3

จ.4

จ.5

จ.1

จ.1

จ.2

จ.3

จ.4

จ.5

จ.5

จ.1

จ.5

...

...

ข.1

ข.12

... อ.1

...

อ.1

... อ.1

...

...

... อ.1

...

... อ.1

...

...

ในเขต

เทศบา

ล ในเขต

เทศบา

ล

หนวย

เลอกต

งตวอ

ยางท

1 หน

วยเลอ

กตงตวอ

ยางท

...

หมบา

นตวอ

ยางท

1 หม

บานต

วอยางท

...

... หน

วยเลอ

กตงตว

อยาง

ท 1

หนวย

เลอก

ตงตว

อยาง

ท 68

...

ชาย

หญง

1-14 ป

15

-59 ป

60

ปขน

ไป

1-14 ป

15

-59 ป

60

ปขน

ไป

ประชา

ชนตว

อยางท

1 ปร

ะชาชน

ตวอย

างท 10

ปร

ะชาชน

ตวอย

างท 1

ประชา

ชนตว

อยางท

10

...

... ...

...

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 25

2.3 ขนาดตวอยาง เพอใหสามารถนำเสนอผลไดตามระดบของการนำเสนอผลทกำหนด คอกรงเทพมหานคร และภาค 4 ภาค จำแนกตามเขตการปกครอง กลมอาย และเพศ รวมทงสน 27 สตราตม ดงนนในการกำหนดขนาดตวอยางเพอใหสามารถนำเสนอผลไดทกสตราตม จะตองกำหนดขนาดตวอยางในแตละสตราตมอยางอสระตอกน โดยไดทำการคำนวณขนาดตวอยางทเหมาะสมสำหรบการประมาณคาสดสวนประชากร ในกรณใชแผนการสมตวอยางอยางงาย โดยใชสตรการคำนวณขนาดตวอยางดงน

n = Nk2PQ

k2PQ + NE2

โดยท = ขนาดตวอยาง = ขนาดประชากร = คาคงทของระดบความเชอมนท 1- = สดสวนของประชากรทสนใจศกษา = 1 – P = ขนาดของความคลาดเคลอนทยอมรบได หลงจากทไดขนาดตวอยางในแตละสตราตมแลว สงทตองนำมาใชประกอบการพจารณาคอทรพยากรทมอย เชน งบประมาณ เวลา และกำลงคน นอกจากนยงตองพจารณาจากแผนการสมตวอยาง โดยขนาดตวอยางในแตละขนจะปรากฏอยในหวขอ 2.2.3 ตารางท 2.5 จำนวนประชากรกลมเปาหมาย กลมอาย (ป) ชาย หญง รวม 1-14 4,870 4,870 9,740 15-59 6,120 6,120 12,240 60 + 4,860 4,860 9,720 รวม 15,850 15,850 31,700 2.4 การวเคราะหขอมล การคำนวณคาถวงนำหนก การคำนวณคาประมาณยอดรวมของจำนวนประชากรทตองการศกษา ตองใชคาถวงนำหนก ซงสามารถคำนวณไดจากผลคณของคาตางๆ เหลาน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 26

2.4.1 การคำนวณคาถวงนำหนกเรมตน (Base weights) คำนวณจากแผนการสมตวอยางทใช โดยคาถวงนำหนกเรมตนจะมคาเทากบผลคณสวนกลบของความนาจะเปนทหนวยตวอยางจะถกเลอกมาเปนตวแทนในแตละขน ในการสำรวจนแผนการสมตวอยางทใชเปนแบบ Stratified four – stage sampling ดงนนความนาจะเปนทหนวยตวอยางในแตละขนจะถกเลอกเปนตวแทนสามารถคำนวณไดดงน

● หนวยตวอยางขนท 1 (กรงเทพฯ/จงหวดตวอยาง) ถกเลอกดวยวธการสมตวอยาง

แบบ Systematic Sampling ดวยความนาจะเปน โดยท

ah คอ จำนวนกรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง สตราตม h

Ah คอ จำนวนกรงเทพมหานคร/จงหวดทงสน สตราตม h

● หนวยตวอยางขนท 2 (เขต/อำเภอตวอยาง) ถกเลอกดวยวธการสมตวอยางแบบ

Systematic Sampling ดวยความนาจะเปน โดยท

bhc คอ จำนวนเขต/อำเภอตวอยาง ของกรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h

Bhc คอ จำนวนเขต/อำเภอทงสน ของกรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h

● หนวยตวอยางขนท 3 (หนวยเลอกตง/หมบานตวอยาง) ถกเลอกดวยวธการสม

ตวอยางแบบ Systematic Sampling ดวยความนาจะเปน โดยท

mhcdi คอ จำนวนหนวยเลอกตงตวอยางของเขตการปกครอง i เขต/อำเภอตวอยาง d กรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h

Mhcdi คอ จำนวนหนวยเลอกตงทงสนของเขตการปกครอง i เขต/อำเภอตวอยาง d กรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h

● หนวยตวอยางขนท 4 (ประชาชนตวอยาง) ถกเลอกดวยวธการสมตวอยางแบบ

Systematic Sampling ดวยความนาจะเปน โดยท nhcdiejk คอ จำนวนประชาชนตวอยางตามทกำหนดใหของกลมอาย k เพศ j หนวยเลอกตง e เขตการปกครอง i เขต/อำเภอตวอยาง d กรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h

Nhcdiejk คอ จำนวนประชาชนทงสน ของกลมอาย k เพศ j หนวยเลอกตง e เขตการปกครอง i เขต/อำเภอตวอยาง d กรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h

ah Ah

bhc Bhc

mhcdi Mhcdi

nhcdiejk Nhcdiejk

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 27

ดงนนคาถวงนำหนกเรมตนสำหรบประชาชนตวอยาง f กลมอาย k เพศ j หนวยเลอกตง e เขตการปกครอง i เขต/อำเภอตวอยาง d กรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h คอ Whcdiejkf = Ah x Bhc x Mhcdi x Nhcdiejk

ah bhc mhcdi nhcdiejk

2.4.2 การปรบคาถวงนำหนกดวยการไมตอบ (non-response adjustment) Adj_NRhcdiejkf = nhcdiejk

nhcdiejk

nhcdiejk คอ จำนวนประชาชนตวอยางตามทกำหนดให ของกลมอาย k เพศ j หนวยเลอกตง e เขตการปกครอง i เขต/อำเภอตวอยาง d กรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h

nhcdiejk คอ จำนวนประชาชนตวอยางทใหความรวมมอ ของกลมอาย k เพศ j หนวยเลอกตง e เขตการปกครอง i เขต/อำเภอตวอยาง d กรงเทพมหานคร/จงหวดตวอยาง c สตราตม h

2.4.3 การปรบคาถวงนำหนกดวยการแบงขอมลออกเปนชนภม (post stratification calibration adjustment) การปรบคาถวงนำหนกดวยการแบงขอมลออกเปนชนภมนน ใชคาจำนวนประชากรจากสำนกบรหารการทะเบยน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยปรบ โดยเปนคาจำนวนประชากร ของกลมอาย k เพศ j เขตการปกครอง i จงหวดตวอยาง c สตราตม h ดงนนคาถวงนำหนกสดทาย (final weights) ทกำหนดใหแตละหนวยตวอยางขนสดทายนน ไดคำนวณจากผลคณของคาถวงนำหนกเรมตน (base weights) การปรบการไมตอบ (non-response adjustment) และการปรบดวยการแบงขอมลออกเปนชนภม โดยคาถวงนำหนกนจะใชเพอทำการวเคราะหขอมลโดยการประมาณคาประชากร 2.5 เครองมอการสำรวจ เนองจากขอมลทตองการเพอแสดงสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทยในการสำรวจครงท 4 นมขอมลทแสดงถงสถานะสขภาพโดยทวไป พฤตกรรมเสยงหรอสรางเสรมสขภาพลกษณะทางชวภาพทแสดง ถงความเสยงตอการเกดโรคเรอรงตางๆ ซงบางครงประชากรเองอาจยงไมรตววามความผดปรกตจงตองคนหาดวยการทดสอบตางๆ หรอการตรวจทางชวเคม ดงนนวธการเกบขอมลจงมความหลากหลาย ประกอบดวย ● การสมภาษณ โดยใชแบบสอบถาม ● การทดสอบการทำงานของระบบตตางๆ ของรางกาย โดยใชการทดสอบ เชน (แรงบบมอ การเดนจบเวลา การมองเหน ฯลฯ) ● การตรวจทางชวเคม โดย การตรวจเลอด, ตรวจปสสาวะ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 28

ตารางท 2.6 รายการแบบสมภาษณ และตรวจรางกาย วยแรงงานและวยสงอาย หมวด รายการ 15 – 59 ป 60+ป Q1000 ขอมลสวนบคคล Q1100 ขอมลสวนบคคล อาย เพศ สถานภาพสมรส ศาสนา การศกษา Q1200 การทำงานและรายได Q1300 ลกษณะการอยอาศยและการปรบปรงบาน Q1400 ผปรนนบตดแลในกจวตรประจำวน Q1500 การรบภาระเปนทพงในครวเรอน Q2000 การวดภาวะพงพาในการประกอบกจวตรประจำวน Q3000 สถานะสขภาพโดยรวม Q4000 คณภาพชวต Q5000 การทดสอบสภาพสมองและสขภาพจต Q5100 การทดสอบสภาพสมอง Q5200 ภาวะซมเศรา Q6000 โรคเรอรง Q6200 ฟนและการบดเคยว Q6300 การไดยน Q6400 การหกลม Q7000 พฤตกรรมสขภาพ/พฤตกรรมเสยง Q7100 กจกรรมทางกาย Q7200 การสบบหร Q7300 การดมแอลกอฮอล Q7400 การใชยาและอาหารเสรม Q7500 การกนอาหาร Q7600 ประวตการปวยของพอแม พนองสายตรง Q7700 การบาดเจบหรออบตเหต Q7800-Q7900 อนามยเจรญพนธ Q8000 สทธและสวสดการทางสขภาพ Q9000 การตรวจรางกาย 1) นำหนกและสวนสง 2) เสนรอบเอว 3) เสนรอบสะโพก 4) ความยาวแขน (arm span) 5) ความดนเลอดและชพจร 6) การเดนจบเวลา 7) ทดสอบการมองเหน (อาย 40 ปขนไป) 8) ทดสอบแรงบบมอ Q9100 การตรวจทางหองปฏบตการ 1) Blood test: Fasting blood sugar/ Lipid Creatinine /CBC 2) Urine strip test

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 29

2.6 การตรวจรางกาย การตรวจรางกายขนพนฐาน ประกอบดวย การวดสวนสง การชงนำหนก การวดรอบเสนรอบเอว เสนรอบสะโพก การวดความยาวแขนและการวดความดนเลอดตามลำดบ ผเขารบการตรวจรางกายขนพนฐาน ไดรบการแนะนำใหพกผอนอยางเพยงพออดอาหาร 12 ชวโมง 1 วนกอนเขารบการตรวจ ในวนตรวจให งดดมสรา งดสบบหร ในเชาวนตรวจ ใหสวมเสอผาทเบาสบาย ไมรดแนนจนเกนไป เพอความสะดวกในการตรวจรางกายขนพนฐาน รายการตรวจรางกาย (อาย 15 ปขนไป) มดงตอไปน 1) การวดสวนสง 2) การชงนำหนก 3) การวดเสนรอบเอว 4) การวดเสนรอบสะโพก 5) การวดความยาวแขน (อาย 60 ปขนไป) 6) การวดความดนเลอด รายการทดสอบตางๆ 1) การทดสอบการมองเหนระยะใกล (อาย 40 ปขนไป) 2) การทดสอบแรงบบมอ 3) การทดสอบการเดนจบเวลา (อาย 60 ปขนไป) การเกบตวอยางเลอด เพอตรวจ fasting plasma glucose, lipid profile, และ CBC ตารางท 2.7 การตรวจตวอยางเลอดทางหองปฏบตการ การทดสอบ ปรมาตรเลอด Sample วธตรวจวด/เครองตรวจวด (ml.) CBC 2 ml. EDTA blood เครองวเคราะหอตโนมต CBC Sysmex XT series Glucose 2 ml. NaF+K.oxalate Enzymatic Method (Hexokinase)/ blood Hitachi 917 Creatinine 3 ml. Clotted blood Jaffe’ method rate-blanked and (serum 0.2 ml) compensated/Hitachi 917 Lipid profile 5 ml. Clotted blood - Cholesterol : Enzymatic colorimetric Cholesterol (serum 0.2 ml) method (CHOD-PAP) Triglyceride - Triglyceride : Enzymatic HDL-c,LDL-c colorimetric method (GPO-PAP) - HDL-c : Homogeneous enzymatic colorimetric method - LDL-c : Homogeneous enzymatic colorimetric method - All with Hitachi 917

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 30

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 31

บทท 3

ลกษณะทางประชากร สงคม และเศรษฐกจ บทนกลาวถงลกษณะทางประชากร เศรษฐกจสงคม และสงแวดลอมของกลมตวอยางทศกษา ซงมความสมพนธกบสขภาพ ลกษณะเหลานไดแก เพศ อาย เขตปกครอง ภาคทอยอาศย การศกษา การนบถอศาสนา สถานภาพสมรส การทำงาน และอาชพ เปนตน 3.1 โครงสรางอาย เพศ ทอยตามเขตการปกครองและภาคของตวอยางทสำรวจ ตารางท 3.1.1 แสดงจำนวนตวอยางจำแนกตามเพศ กลมอาย เขตปกครอง และภาค ทอยอาศย การสำรวจครงนมจำนวนตวอยางทงสน 20,450 คน เปนชาย 9,740 คน (รอยละ 47.6) และหญง 10,710 คน (รอยละ 52.4) อยในเขตเทศบาลรอยละ 54.2 และนอกเขตเทศบาลรอยละ 45.8 จำนวนตวอยางกระจายตามภาคตางๆใกลเคยงกน รอยละ 21- 23 โดย ในกรงเทพฯ มรอยละ 10 ของตวอยาง ตารางท 3.1.1 รอยละของตวอยาง จำแนกตามอาย เพศ เขตปกครองและภาค (unweight) ชาย หญง รวม จำนวน รอยละ จำนวน รอยละ จำนวน รอยละ อาย 15-29 1,351 13.87 1,307 12.2 2,658 13.0 30-44 1,880 19.3 2,240 20.92 4,120 20.2 45-59 2,003 20.56 2,459 22.96 4,462 21.8 60-69 2,498 25.65 2,559 23.86 5,057 24.7 70-79 1,566 16.08 1,652 15.42 3,218 15.7 80+ 442 4.54 493 4.6 935 4.6 เขตปกครอง ในเขต 5,126 52.6 5,954 55.6 11,080 54.2 นอกเขต 4,614 47.4 4,756 44.4 9,370 45.8 ภาค เหนอ 2,258 23.2 2,367 22.1 4,625 22.6 กลาง 2,359 24.2 2,496 23.3 4,855 23.7 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,209 22.7 2,330 21.8 4,539 22.2 ใต 2,072 21.3 2,237 20.9 4,309 21.1 กรงเทพมหานคร 842 8.6 1,280 12.0 2,122 10.4 รวมทงประเทศ 9,740 47.6 10,710 52.4 20,450 100 *หมายเหต: รอยละทแสดงเปนสดสวนทยงไมไดถวงนำหนก ตามความนาจะเปนของการสมตวอยาง สำหรบขอมลทนำเสนอตอไปน คาสถตมการถวงนำหนกตามทไดกลาวในบทท 2

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 32

3.2 การศกษา ระบบการศกษาภาคบงคบของประเทศไทยมการเปลยนแปลงตงแตป 2503 จาก ภาคบงคบประถมศกษาปท 4 เปนประถมปท 6 ในป 2520 และเพมเปน 9 ป ตงแตป 2545 ตามพระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ พ.ศ. 25451 ซงมาตรา ๔ ในพระราชบญญตน “การศกษาภาคบงคบ” หมายความวา “การศกษาชนปทหนงถงชนปทเกาของการศกษาขนพนฐานตามกฎหมาย วาดวยการศกษาแหงชาต” การสำรวจครงนนอกจากสอบถามเกยวกบระดบการศกษาทจบสงสดแลวมการถามเกยวกบระยะเวลาเปนปทใชศกษาในสถานศกษาของบคคลตวอยาง จำนวนปทไดรบการศกษาในระบบ จำนวนปทมการศกษาเฉลยโดยเฉลยของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทงประเทศ คอ 7.3 ป จำนวนปศกษาเฉลยของผชายสงกวาของผหญง คนในเขตเทศบาลมจำนวนปทศกษา มากกวาคนนอกเขตเทศบาลทงชายและหญง (ชายในเขตเทศบาล 8.7 ป และนอกเขตเทศบาล 7.0 ป หญงในเขตฯ 8.1 และนอกเขตฯ 6.7 ปตามลำดบ) ตารางท 3.2.1 กลมอาย 15-29 ป มจำนวนปทศกษามากทสด เฉลย 10.1 ป จำนวนปทมการศกษานลดลงเมออายมากขน และนอยทสดในกลมอาย 80 ปขนไป ซงอยในการศกษาเฉลย 4.1 ป ตารางท 3.2.2 ตารางท 3.2.1 จำนวนปโดยเฉลยทไดรบการศกษาในระบบ จำแนกตามอาย เพศ และ เขตปกครอง

เขตการปกครอง ชาย หญง รวม

n Mean S.E. n Mean S.E. n Mean S.E. ในเขตเทศบาล 15-29 673 10.5 0.1 662 11.1 0.1 1,335 10.8 0.1 30-44 927 9.6 0.2 1,173 9.4 0.2 2,100 9.5 0.1 45-59 1,087 7.9 0.2 1,435 6.9 0.2 2,522 7.4 0.2 60-69 1,302 6.6 0.2 1,303 5.5 0.2 2,605 6.0 0.1 70-79 766 5.9 0.2 716 4.7 0.2 1,482 5.3 0.2 80+ 198 5.7 0.3 154 4.2 0.2 352 4.9 0.1 รวม 4,953 8.7 0.1 5,443 8.1 0.1 10,396 8.4 0.1 นอกเขตเทศบาล 15-29 656 9.7 0.1 611 10.1 0.1 1,267 9.9 0.1 30-44 927 7.5 0.1 1,002 7.2 0.1 1,929 7.3 0.1 45-59 866 5.5 0.1 898 5.0 0.1 1,764 5.3 0.1 60-69 1,090 4.8 0.1 946 4.2 0.0 2,036 4.4 0.1 70-79 665 4.3 0.1 598 3.8 0.0 1,263 4.0 0.0 80+ 183 3.8 0.1 143 3.8 0.1 326 3.8 0.1 รวม 4,387 7.0 0.1 4,198 6.7 0.1 8,585 6.9 0.1 เมอพจารณาจำนวนปทไดรบการศกษาจำแนกตามภาค พบวาจำนวนปทไดรบการศกษาของประชากรในกรงเทพฯ มจำนวนปเฉลยสงสด 8.6 ป รองลงมาคอภาคใต (7.9 ป) ภาคกลาง (7.6 ป) ภาคเหนอ(7.1 ป) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ(6.7 ป) ตามลำดบ ตารางท 3.2.2

1 พระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ พ.ศ. 2545

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 33

ตารางท 3.2.2 จำนวนปโดยเฉลยทไดรบการศกษาในระบบ จำแนกตามภาค กลมอาย (ป) ภาค 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม เหนอ n 538 850 1,035 1,001 617 149 4,190 Mean 10.5 7.7 5.6 4.8 4.2 4.2 7.1 S.E. 0.3 0.4 0.3 0.2 0.1 0.2 0.3 กลาง n 627 988 1,015 1,074 639 165 4,508 Mean 10.5 8.4 6.1 5.0 4.3 4.3 7.6 S.E. 0.1 0.2 0.2 0.1 0.1 0.2 0.1 ตะวนออกเฉยงเหนอ n 541 971 887 1,158 600 137 4,294 Mean 9.5 7.1 5.4 4.5 4.2 3.9 6.7 S.E. 0.1 0.1 0.2 0.1 0.1 0.1 0.1 ใต n 676 820 707 962 636 179 3,980 Mean 10.2 8.6 6.2 5.2 4.1 4.0 7.9 S.E. 0.2 0.2 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 กรงเทพมหานคร n 220 400 642 446 253 48 2,009 Mean 11.0 9.9 7.8 6.3 6.0 4.5 8.6 S.E. 0.1 0.2 0.3 0.3 0.2 0.2 0.2 รวม N 2,602 4,029 4,286 4,641 2,745 678 18,981 Mean 10.1 7.9 6.0 5.0 4.5 4.1 7.3 S.E. 0.1 0.1 0.2 0.1 0.1 0.1 0.1 ระดบการศกษาสงสด ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป รอยละ 58.2 มการศกษาสงสดระดบประถมศกษา รองลงมาคอ มธยม/ปวช. (รอยละ 27.8) ระดบการศกษาสงสดมการเปลยนแปลงตามกลมอาย โดยกลมอาย 15-29 ป มสดสวนของคนทจบระดบมธยมศกษา/ปวช. มากทสดคอ รอยละ 66.3 และจบระดบประถมรอยละ 15.6 ในขณะทกลมอาย 30 ปขนไปสวนใหญจบการศกษาสงสดระดบประถมศกษา (รอยละ 59.5–78.6) และสดสวนของคนทจบระดบมธยมศกษามลดนอยลงตามลำดบ เมออายเพมขน (รอยละ 27.2–4.0) สำหรบสดสวนของคนทไมไดเรยนมรอยละ 0.8 ในกลม อาย 15-29 ป สดสวนนเพมขนเมออายมากขนและสงสดในกลมอาย 80 ปขนไปมรอยละ 26.5 (ตารางท 3.2.3)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 34

ตารางท 3.2.3 ระดบการศกษาสงสดในแตละชวงอาย ของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป อาย (ป) ระดบการศกษา 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม จำนวนตวอยาง (คน) 2,650 4,110 4,454 5,050 3,209 932 20,405 ไมไดเรยน (%) 0.8 1.5 3.6 8.7 14.6 26.5 3.7 ประถมศกษา (%) 15.6 59.5 74.5 78.6 77.8 67.9 58.2 มธยมศกษา/ปวช. (%) 66.3 27.2 14.1 8.7 5.1 4.0 27.8 ปวส./อนปรญญา (%) 6.1 4.2 17.7 1.3 0.8 0.5 3.3 ปรญญาตรและสงกวา (%) 7.1 7.5 5.4 2.3 1.1 0.3 5.9 อนๆ (%) 4.1 0.1 0.6 0.4 0.6 0.9 1.1 ระดบการศกษาสงสดตามเขตปกครอง ประชากรทอาศยในเขตเทศบาลมสดสวนของการจบการศกษาระดบมธยมขนไป (รอยละ 47.5) มากกวาคนทอาศยนอกเขตเทศบาล (รอยละ 32.3) กลมอาย 15-29 ป ทอาศยในเขตเทศบาลจบการศกษาตงแตมธยมศกษาขนไปรอยละ 80.7 สงกวาวยเดยวกนทอยนอกเขตเทศบาล (รอยละ 79) โดยในเขตเทศบาลมผทจบการศกษาระดบปรญญาตรขนไปรอยละ 10.9 ในขณะทคนอาศยอยนอกเขตเทศบาลจบปรญญาตรรอยละ 3.6 (ตารางท 3.2.4) ตารางท 3.2.4 ระดบการศกษาสงสดในแตละชวงอาย จำแนกตามเขตการปกครอง อาย (ป) เขตการปกครอง ระดบการศกษา 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม ในเขตเทศบาล จำนวนตวอยาง (คน) 1,358 2,141 2,616 2,783 1,701 458 11,057 ไมไดเรยน (%) 0.7 1.1 3.4 5.4 12.2 23.6 3.2 ประถมศกษา (%) 13.1 40.9 60.3 70.4 71.2 63.0 47.7 มธยมศกษา/ปวช. (%) 61.5 35.5 21.4 16.3 11.2 10.3 31.5 ปวส./อนปรญญา (%) 6.8 7.5 3.8 2.2 1.7 0.6 5.1 ปรญญาตรและสงกวา (%) 12.4 14.7 10.1 5.2 2.9 1.2 10.9 อนๆ (%) 5.6 0.3 1.1 0.6 0.8 1.3 1.6 นอกเขตเทศบาล จำนวนตวอยาง (คน) 1,292 1,969 1,838 2,267 1,508 474 9,348 ไมไดเรยน (%) 0.9 1.7 3.7 10.3 15.8 27.6 3.9 ประถมศกษา (%) 16.6 66.8 82 82.7 81.1 69.7 62.8 มธยมศกษา/ปวช. (%) 68.1 23.9 10.3 4.9 2 1.6 26.2 ปวส./อนปรญญา (%) 5.8 2.9 0.6 0.9 0.4 0.4 2.5 ปรญญาตรและสงกวา (%) 5.1 4.7 3 0.9 0.2 0 3.6 อนๆ (%) 3.5 0 0.3 0.3 0.4 0.7 0.9

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 35

การศกษาสงสดตามภาค กรงเทพฯ มสดสวนของคนทจบระดบมธยมขนไปสงสดรอยละ 50.8 รองลงมาคอ ภาคใตรอยละ 41.5 ภาคกลางรอยละ 41.4 ภาคเหนอรอยละ 35.6 และตำสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอรอยละ 28.5 โดยสดสวนของคนทจบระดบปรญญาตรมสงสดในกรงเทพฯรอยละ 11.4 รองลงมาคอ ภาคกลาง (รอยละ 6.5) ภาคใต (รอยละ 6.4) ภาคเหนอ (รอยละ 6.2) และ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 3.3) (ตารางท 3.2.5) ตารางท 3.2.5 ระดบการศกษาสงสด จำแนกตามรายภาค และอาย อาย (ป) ภาค ระดบการศกษา 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม เหนอ จำนวนตวอยาง (คน) 547 878 1,089 1,123 754 225 4,616 ไมไดเรยน (%) 0.4 3.4 6.7 13.3 21 34.1 6.3 ประถมศกษา(%) 10.9 58.7 76 76.6 73 59.1 57.9 มธยมศกษา/ปวช. (%) 71.6 27.4 11.6 6.6 3.9 5.2 26.9 ปวส./อนปรญญา (%) 6.3 2.7 0.9 1.3 0.4 0.2 2.5 ปรญญาตรและสงกวา (%) 10.4 7.8 4.7 1.9 0.8 0.5 6.2 อนๆ (%) 0.4 0 0.2 0.3 0.8 1 0.3 กลาง จำนวนตวอยาง (คน) 647 1,010 1,065 1,170 745 216 4,853 ไมไดเรยน (%) 1.0 1.0 3.8 9.2 14.7 24.5 3.6 ประถมศกษา (%) 12.9 53.1 72.6 77.4 79.1 67.0 54.6 มธยมศกษา/ปวช. (%) 68.2 31.1 17.7 10.3 3.9 5.7 31.0 ปวส./ อนปรญญา (%) 6.6 6.1 1.3 0.9 0.8 1.2 3.9 ปรญญาตรและสงกวา (%) 9.4 8.7 4.7 2.2 0.9 0.0 6.5 อนๆ (%) 1.8 0.0 0.0 0.1 0.5 1.7 0.4 ตะวนออกเฉยงเหนอ จำนวนตวอยาง (คน) 544 979 903 1,243 672 177 4,518 ไมไดเรยน (%) 1.3 1.3 2.0 7.5 11.4 17.7 2.7 ประถมศกษา (%) 20.8 72.7 83.7 85.0 84.1 79.4 67.8 มธยมศกษา/ปวช. (%) 69.0 20.0 8.7 4.8 3.1 1.7 23.6 ปวส./อนปรญญา (%) 2.7 2.2 0.7 1.1 0.5 0.2 1.6 ปรญญาตรและสงกวา (%) 2.9 3.7 4.2 1.2 0.3 0.7 3.3 อนๆ (%) 3.3 0.0 0.8 0.5 0.6 0.3 1.0 ใต จำนวนตวอยาง (คน) 689 834 733 1,044 746 256 4,302 ไมไดเรยน (%) 0.3 0.6 1.8 8.6 16.1 36.4 2.9 ประถมศกษา (%) 17.1 51.6 73.6 76 78.3 60.5 51.2 มธยมศกษา/ปวช. (%) 52.8 31.2 14.5 10.2 4.1 2.2 29.2 ปวส./อนปรญญา (%) 9.7 6.3 4.1 2 0.7 0.4 5.9 ปรญญาตรและสงกวา (%) 6.4 10 4.9 2.6 0.7 0 6.4 อนๆ (%) 13.8 0.4 1.2 0.7 0.2 0.5 4.3 กรงเทพมหานคร จำนวนตวอยาง (คน) 223 409 664 470 292 58 2,116 ไมไดเรยน (%) 0.5 1.8 3.8 3.4 10 19.2 3.3 ประถมศกษา (%) 10.1 32.9 55.4 68.6 67.1 70.8 45 มธยมศกษา/ปวช. (%) 68 41.1 24.1 18.8 15.1 8.8 33.7 ปวส./ อนปรญญา (%) 9.8 7.5 4.5 2.3 2.5 0 5.7 ปรญญาตรและสงกวา (%) 10.8 16.1 11.1 5.9 4.7 0 11.4 อนๆ (%) 0.9 0.6 1.3 1 0.6 1.3 1

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 36

3.3 สถานภาพสมรส สถานภาพสมรส ผชายมสถานะแตงงานและอยกบคสมรสดวยกนรอยละ 70.6 สวนทอยในสถานะหมาย หยา แยกรอยละ 5.9 สำหรบผหญงมสถานะแตงงานรอยละ 68.4 และอยในสถานะหมาย หยา แยก รอยละ 15.9 (รปท 3.3.1) รปท 3.3.1 สถานภาพสมรสของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ สถานภาพสมรส ตามเขตปกครอง สดสวนของคนโสดและหมายหยาแยกของคนในเขตเทศบาลสงกวาของคนนอกเขตเทศบาล แตในเขตมสดสวนของคนทแตงงานแลวนอยกวาคนนอกเขตเทศบาล ทงชายและหญง (รปท 3.3.2) รปท 3.3.2 สถานภาพสมรสของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ สถานภาพสมรสตามภาค สถานภาพสมรสจำแนกตามภาคมลกษณะคลายคลงกนตามภาค ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มสดสวนของคนทแตงงานแลวสงสด ภาคใตมสดสวนของคนโสดสงสดรองลงมาคอ กรงเทพฯ ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตามลำดบ (รปท 3.3.3)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 37

รปท 3.3.3 สถานภาพสมรสของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค 3.4 สถานภาพทางเศรษฐกจ รายได การมงานทำ 7 ใน 10 คนของประชากรไทยอาย 15-59 ป มงานทำ (ชายรอยละ 79 และหญง รอยละ 65) เกอบ 1 ใน 10 อยในสภาพวางงาน (ผชายรอยละ 5.6 และหญงรอยละ 10.8) กลมอายทวางงานมากทสดคอ อาย 15-29 ป (ชายรอยละ 10.8 และหญงรอยละ 13.3) และ ทงชายและหญง รอยละ 6 อยระหวางรอฤดกาลทำงาน และรอยละ 7.8 ยงเรยนหนงสออย (ตารางท 3.4.1) ตารางท 3.4.1 ภาวะการมงานทำ จำแนกตามเพศและอาย เพศ อาย มงานทำ วางงาน รอฤดกาล ทำงานบาน เรยนหนงสอ อนๆ จำนวนตวอยาง (ป) (%) (%) ทำงาน (%) (%) (%) (%) ชาย 15-29 53.0 10.8 3.4 0.5 30.9 1.5 1,344 30-44 89.2 2.4 7.1 0.4 0.0 0.9 1,873 45-59 86.3 5.3 6.4 0.7 0.0 1.4 1,996 รวม 78.9 5.6 5.9 0.6 7.8 1.2 5,213 หญง 15-29 38.7 13.3 4.4 8.1 34.7 0.9 1,301 30-44 76.8 8.3 7.3 6.7 0.1 0.9 2,230 45-59 70.1 12.0 5.5 10.4 0.1 1.9 2,445 รวม 65.8 10.8 6.0 8.4 7.7 1.3 5,976 การมงานทำตามเขตปกครอง การมงานทำของคนในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาลมสดสวนใกลเคยงกน แตสดสวนของผชายในเขตเทศบาลทวางงาน (รอยละ 7.3) สงกวาผชายนอกเขตเทศบาล (รอยละ 4.9) ในขณะทในผหญงสดสวนของการวางงานของคนในและนอกเขตเทศบาลมสดสวนใกลเคยงกน ทงนสดสวนของคนทรองานตามฤดกาลนน คนนอกเขตเทศบาลทงชายและหญงอยระหวางรองานตามฤดกาล (ชายรอยละ 7.8 หญง 8.1) มากกวาคนในเขตเทศบาล (ชายรอยละ 1.3 และหญง 1.2) (ตารางท 3.4.2)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 38

ตารางท

3.4.2

ภาวะกา

รทำงาน

จำแนก

ตามเพศ

อาย

และเขตก

ารปก

ครอง

เข

ตการปก

ครอง

เพศ

อาย(ป)

มงานท

ำ (%

) วางงาน

(%)

รอฤด

กาลท

ำงาน

(%)

ทำงานบ

าน (%)

เรยนห

นงสอ

(%)

อนๆ

(%)

จำนว

นตวอ

ยาง

ในเขต

เทศบ

าล

ชาย

15-2

9 52

.6 9.5

0.7

0.5

35

.4 1.3

68

2

30

-44

92.6

4.1

1.3

0.7

0 1.3

94

0

45

-59

87.2

8.7

1.7

0.9

0 1.5

1,1

12

รวม

80.9

7.3

1.3

0.7

8.4

1.4

2,73

4

หญง

15-2

9 42

.5

11.2

0.3

7.6

36.6

1.8

673

30-4

4 80

.2 6.7

1.3

9.9

0.2

1.7

1,2

00

45-5

9 65

.4 12

.6 1.4

18

0

2.6

1,499

รวม

66.4

10.2

1.2

13.2

6.9

2.1

3,37

2 น

อกเขตเทศ

บาล

ชาย

15-2

9 53

.1 11

.3 4.4

0.5

29

.2 1.5

66

2

30

-44

87.9

1.8

9.3

0.3

0 0.7

93

3

45

-59

85.9

3.6

8.6

0.7

0 1.3

88

4

รวม

78.1

4.9

7.8

0.5

7.6

1.1

2,47

9

หญง

15-2

9 37

.4 14

5.

8 8.

2 34

.1 0.5

62

8

30

-44

75.4

8.9

9.7

5.4

0 0.7

1,0

30

45-5

9 72

.7 11

.7 7.8

6.1

0.2

1.5

94

6

รวม

65.5

11.1

8.1

6.3

8.1

0.9

2,60

4

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 39

การมงานทำ ตามภาค เมอพจารณาการมงานตามภาค พบวามากกวารอยละ 70 ของประชากรอาย 15-59 ปในทกภาคมงานทำ ยกเวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และกรงเทพฯ ทมตำกวารอยละ 70 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอจงมสดสวนของคนทวางงานสงสดรอยละ 11.9 รองลงมาคอ กรงเทพฯ รอยละ 11.1 ภาคกลางรอยละ 7 ภาคเหนอ รอยละ 4.6 และภาคใต รอยละ 4.1 นอกจากนภาคตะวนออกเฉยงเหนอยงมคนทอยระหวางรองานตามฤดกาลสงสด (รอยละ 14.2) รองลงมาคอภาคเหนอ (รอยละ 4.3) (ตารางท 3.4.3) ตารางท 3.4.3 ภาวะการทำงานของประชากรอาย 15-59 ป จำแนกตามเพศและภาค ภาค เพศ มงานทำ วางงาน รอฤดกาล ทำงานบาน เรยนหนงสอ อนๆ จำนวนตวอยาง (%) (%) ทำงาน (%) (%) (%) (%) เหนอ ชาย 81.3 3.5 4.8 0.5 8.9 1.1 1,209 หญง 73.9 5.7 3.9 7.8 7.6 1.2 1,295 รวม 77.5 4.6 4.3 4.2 8.2 1.1 2,504 กลาง ชาย 83.7 5.5 1.0 1.2 7.6 1.1 1,308 หญง 70.5 8.5 1.3 10.6 8.3 0.9 1,409 รวม 77.0 7.0 1.1 6.0 8.0 1.0 2,717 ตะวนออกเฉยงเหนอ ชาย 73.1 6.1 13.7 0.0 6.1 1.0 1,157 หญง 57.3 17.8 14.6 1.6 7.6 1.1 1,272 รวม 65.2 11.9 14.2 0.8 6.9 1.1 2,429 ใต ชาย 83.5 3.7 0.0 0.6 10.5 1.7 1,053 หญง 72.4 4.4 0.1 13.7 8.4 1.0 1,193 รวม 77.9 4.1 0.0 7.2 9.4 1.3 2,246 กรงเทพมหานคร ชาย 77.1 10.8 0.6 1.0 8.7 1.9 486 หญง 59.2 11.1 0.1 20.0 6.0 3.6 807 รวม 68.0 11.0 0.4 10.7 7.3 2.8 1,293 สถานภาพการทำงาน ประชากรไทยอาย 15 ขนไปทตอบวามงานทำ รอยละ 50.6 มสถานภาพการทำงาน เปนเจาของหรอดำเนนการเอง รองลงมาเปนลกจางรอยละ 24.4 ไมไดปฏบตงานเชงเศรษฐกจ รอยละ 16.7 ลกจางรฐบาลหรอรฐวสาหกจรอยละ 7.3 และกลมอาย 60 ปขนไป รอยละ 73 ขนไปเปนเจาของหรอดำเนนการเอง (ตารางท 3.4.4)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 40

ตารางท 3.4.4 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปจำแนกตามสถานภาพการทำงาน และกลมอาย ลกษณะของงาน 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม จำนวนตวอยาง 2,248 4,019 4,262 2,597 967 90 14,183 เจาของ/ดำเนนการเอง (%) 25.2 53.8 56.8 76 72.7 82 50.6 ลกจางรฐบาล/รฐวสาหกจ (%) 5.2 8.2 8.5 2.3 1.5 1.5 7.3 ลกจางเอกชน (%) 27.2 28.4 20.2 17.1 16.1 7.4 24.4 การรวมกลม/สหกรณ (%) 0.7 1.2 0.9 1.4 2.2 1.6 1 ผไมไดปฏบตงานเชงเศรษฐกจ % 41.7 8.4 13.6 3.3 7.6 7.4 16.7 อาชพ อาชพของประชากรไทยชายอาย 15 ปขนไป ทพบบอยทสดในการสำรวจนคอ เกษตรกร (รอยละ 30) รองลงมาคอแรงงาน (รอยละ 23.5) ชางฝมอ (รอยละ 18.6) ไมมอาชพรอยละ (12.6) ตามลำดบ สวนในผหญงเปนเกษตรกร (รอยละ 25) รองลงมาคอ ไมมอาชพซงรวมแมบาน (รอยละ 23.6) และชางฝมอ(รอยละ 18.7) ตามลำดบ (รปท 3.4.1) รปท 3.4.1 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาชพและเพศ จำแนกตามเขตปกครอง อาชพทมมากทสดของผชายในเขตเทศบาลคอ แรงงาน (รอยละ 26.2) และชางฝมอ (รอยละ 25.6) สวนในผหญงเปนชางฝมอมากกวาแรงงาน (รอยละ 27.6 และ 20.8 ตามลำดบ) สวนคนอาศยนอกเขตเทศบาลทงชายและหญงเปนเกษตรกรมากทสด (รอยละ 36) รองลงมาคอแรงงาน (รอยละ 21.6) และชางฝมอ (รอยละ 15.2) ตามลำดบ (รปท 3.4.2)

23.5

30.0

2.9

18.6

1.9 2.3 2.10.2 1.3

12.6

4.6

20.825.0

0.5

18.7

2.6 3.0 2.50.1 0.0

23.6

3.4

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

%

ชาย หญง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 41

รปท 3.4.2 รอยละของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาชพและเขตปกครอง อาชพจำแนกตามภาค อาชพของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปจำแนกตามภาค พบวามสดสวนทแตกตางกนตามภาคคอ ภาคกลาง และกรงเทพฯ อาชพทมมากสดคอแรงงาน รองลงมาคอชางฝมอ และงานบรการ สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และใต สวนมากมอาชพเกษตรกร รองลงมาคอแรงงาน และชางฝมอตามลำดบ (รปท 3.4.3) รปท 3.4.3 รอยละของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาชพ และภาค รายไดสวนตว-รายไดครอบครว คามธยฐานของรายไดตอคนตอเดอน ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 5,000 บาทในผชาย และ 3,600 บาท ในผหญง มธยฐานรายไดในผชายสงทสดในชวงอาย 30-44 ปมมธยฐานรายได 7,000 บาทตอเดอน สวนในผหญง ชวงอาย 15-29, 30-44 และ 45-59 ป มมธยฐานรายไดเทากน คอ 5,000 บาทตอเดอน (ตารางท 3.4.5)

23.4

7.8

2.1

26.6

3.9 4.7 3.5

0.1 1.1

20.6

6.1

21.6

36

1.5

15.2

1.6 1.7 1.80.2 0.5

17.4

3.1

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

%

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 42

ตารางท 3.4.5 คามธยฐานของรายไดตอคนตอเดอน จำแนกตามกลมอายและเพศ ชาย หญง รวม อาย

คามธยฐาน จำนวน คามธยฐาน จำนวน คามธยฐาน จำนวน (บาท) ตวอยาง (บาท) ตวอยาง (บาท) ตวอยาง 15-29 5,000 910 5,000 767 5,000 1,677 30-44 7,000 1,753 5,000 1,923 6,000 3,676 45-59 6,250 1,842 5,000 1,995 5,500 3,837 60-69 4,000 2,305 3,000 2,347 3,000 4,652 70-79 2,000 1,430 2,000 1,496 2,000 2,926 80+ 1,500 395 1000 424 1,000 819 รวม 5,000 8,635 3,600 8,952 4,000 17,587 รายได ตอเดอนตามเขตปกครองและภาค มธยฐานรายไดตอเดอนของคนในเขตเทศบาลสงกวาคนนอกเขตเทศบาลทกกลมอาย เมอพจารณารายไดตามภาค พบวา กรงเทพฯ มมธยฐานรายไดสงทสด รองลงมาคอภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอและตะวนออกเฉยงเหนอ ตามลำดบ (ตารางท 3.4.6) ตารางท 3.4.6 คามธยฐานของรายไดตอคนตอเดอน จำแนกตามกลมอายและภาค คามธยฐานรายได (บาท) อาย (ป) 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม เขตปกครอง ในเขต จำนวนตวอยาง (คน) 839 1,913 2,208 2,534 1,540 394 9,428 รายได (บาท) 5,600 7,500 6,000 4,000 2,650 1,700 5,000 นอกเขต จำนวนตวอยาง (คน) 838 1,763 1,629 2,118 1,386 425 8,159 รายได (บาท) 5,000 5,000 5,000 3,000 1,800 1,000 3,000 ภาคเหนอ จำนวนตวอยาง (คน) 355 805 963 1,064 701 204 4,092 รายได (บาท) 4,100 5,000 5,000 3,000 1,500 1,000 3,000 ภาคกลาง จำนวนตวอยาง (คน) 340 889 886 1,021 640 174 3,950 รายได (บาท) 6,000 6,000 6,000 4,000 3,000 2,000 5,000 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จำนวนตวอยาง (คน) 258 860 756 1,192 644 164 3,877 รายได (บาท) 5,000 5,000 4,000 2,000 1,500 1,000 3,000 ภาคใต จำนวนตวอยาง (คน) 606 769 695 981 702 232 3,985 รายได (บาท) 4,500 8,000 6,000 4,000 2,500 1,500 5,000 กรงเทพมหานคร จำนวนตวอยาง (คน) 118 353 534 394 239 45 1,683 รายได (บาท) 6,500 9,000 8,000 5,000 3,000 2,000 6,000 รวม จำนวนตวอยาง (คน) 1,677 3,676 3,837 4,652 2,926 819 17,587 รายได (บาท) 5,000 6,000 5,500 3,000 2,000 1,000 4,000

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 43

รายไดตำกวาเสนยากจน เมอพจารณาสดสวนของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมรายไดตอเดอนนอยกวาเสนยากจน2 (สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม 1443 บาทตอเดอน ใน ป 2550) พบวารอยละ 10.9 มรายไดตำกวาเสนยากจน โดยในผชายมรอยละ 8.9 และหญงรอยละ 13.0 กลมอายทมรายไดนอยกวาเสนยากจนมาก คอผสงอาย (ตงแต 60 ปขนไป) โดยกลมอาย 80 ปมถงรอยละ 58.6 ทมรายไดตำกวาเสนยากจน รองลงมาคอ 70-79 ป (รอยละ 39.3) และ 60-69 ป (รอยละ 23.7) ตามลำดบ คนทอาศยอยนอกเขตเทศบาลรอยละ 12.8 มรายไดตำกวาเสนยากจน สวนคนในเขตเทศบาลมรอยละ 6.6 โดยหญงนอกเขตเทศบาลมรายไดตำกวาเสนยากจนรอยละ 15.4 ผชายมรอยละ 10.4 การกระจายตามภาค ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสดสวนของคนทมรายไดตำกวาเสนยากจน มากทสดคอรอยละ 17.3 รองลงมาคอภาคเหนอ (รอยละ 13.0) ภาคใต (รอยละ 8.3) ภาคกลาง (รอยละ 4.9) และกรงเทพฯ (รอยละ 4.6) ตามลำดบ (รปท 3.4.4-3.4.6) รปท 3.4.4 รอยละของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไปทมรายไดตำกวาเสนยากจน <1443 บาทตอเดอน จำแนกตามอายและเพศ รปท 3.4.5 รอยละของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไปทมรายไดตำกวาเสนยากจน <1443 บาทตอเดอน จำแนกตามเพศและเขตปกครอง

2 รายงานการประเมนความยากจน ป 2550 สำนกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สงหาคม 2551

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 44

รปท 3.4.6 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนทมรายไดตำกวาเสนยากจน <1443 บาทตอเดอน จำแนกตามเพศและภาค รายไดครอบครวตอเดอนในกลมอาย 15-59 ป รายไดครวเรอนตอเดอน มธยฐานรายไดตอครวเรอนเทากบ 10,000 บาท คนทอาศยในเขตเทศบาลมมธยฐานรายไดตอครวเรอนสงกวาคนนอกเขตเทศบาล (13,000 บาท vs 8,000 บาท) เมอพจารณาตามภาค กรงเทพฯ มรายไดตอครวเรอนมากทสด (17,000 บาท) รองลงมาคอ ภาคใต (12,000 บาท) ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามลำดบ (ตารางท 3.4.7-3.4.8) ตารางท 3.4.7 มธยฐานรายไดของครอบครวตอเดอนของประชากรไทยอาย 15-59 ป จำแนกตามกลมอายและเพศ ชาย หญง รวม อาย

คามธยฐาน จำนวน คามธยฐาน จำนวน คามธยฐาน จำนวน (บาท) ตวอยาง (บาท) ตวอยาง (บาท) ตวอยาง 15-29 12,000 1,048 10,000 1,135 12,000 2,183 30-44 10,000 1,738 10,000 2,125 10,000 3,863 45-59 10,000 1,868 10,000 2,250 10,000 4,118 รวม 10,000 4,654 10,000 5,511 10,000 10,165

10.5

3.4

14.3

6.2 4.9

8.9

15.4

6.4

20.6

10.3

4.3

13.013.0

4.9

17.3

8.3

4.6

10.9

0

5

10

15

20

25%

ชาย

หญง

รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 45

ตารางท 3.4.8 มธยฐานรายไดของครอบครวตอเดอน ของประชากรไทยอาย 15-59 ป จำแนกตามกลมอายและภาค คามธยฐานรายได (บาท) อาย (ป) 15-29 30-44 45-59 รวม เขตปกครอง ในเขต จำนวนตวอยาง (คน) 11,000 1,992 2,393 5,485 รายได (บาท) 15,000 14,000 11,000 13,000 นอกเขต จำนวนตวอยาง (คน) 1,083 1,871 1,725 4,680 รายได (บาท) 10,000 9,000 7,000 8,000 ภาคเหนอ จำนวนตวอยาง (คน) 498 844 1,047 2,389 รายได (บาท) 10,000 10,000 8,000 10,000 ภาคกลาง จำนวนตวอยาง (คน) 495 916 930 2,341 รายได (บาท) 12,000 10,000 10,000 10,000 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จำนวนตวอยาง (คน) 453 942 866 2,262 รายได (บาท) 10,000 8,000 6,000 8,000 ภาคใต จำนวนตวอยาง (คน) 579 807 720 2,088 รายได (บาท) 12,000 12,000 10,000 12,000 กรงเทพมหานคร จำนวนตวอยาง (คน) 158 354 573 1,085 รายได (บาท) 20,000 20,000 15,000 17,000 รวม จำนวนตวอยาง (คน) 2,183 3,863 4,118 10,165 รายได (บาท) 12,000 10,000 10,000 10,000 3.5 การนบถอศาสนา จากบคคลตวอยางชาย รอยละ 95.9 นบถอศาสนาพทธ หญงรอยละ 95.6 อสลาม รอยละ 3.2 และ 3.6 และครสตรอยละ 0.1 ในเพศชาย และ 0.7 ในเพศหญง ตามลำดบ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 46

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 47

พฤตกรรมสขภาพ 4.1 การสบบหร สรป ● บทนรายงานผลการสำรวจเกยวกบการสบบหรของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป โดยครอบคลมความชกของผสบบหรในปจจบน ผสบบหรเปนประจำ ผเลกบหรแลว ผบรโภคยาสบไมมควน และผไดรบควนบหรมอสอง ● ความชกของการสบบหรในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ในการสำรวจสขภาพ ประชาชนไทย ครงท 4 พ.ศ. 2552 ลดลงจากการสำรวจครงท 3 เลกนอย คอใน ผชายทสบบหรเปนประจำลดลงจากรอยละ 45.9 เปนรอยละ 38.7 ในผหญงท สบบหรเปนประจำลดลงจากรอยละ 2.3 เปนรอยละ 2.1 จำนวนมวนบหรทสบใน ผชายลดลงจากเฉลยวนละ 12 มวนเปนวนละ 10.6 มวน แตในผหญงเฉลยเพมขน จากวนละ 8 มวนเปน 9 มวน ● ผชายทอาศยนอกเขตเทศบาลมสดสวนของผสบหร (รอยละ 42.0) มากกวาในเขตฯ (รอยละ 31.2) และสดสวนของผหญงในเขตเทศบาลทสบบหร (รอยละ 2.7) ม มากกวานอกเขตฯ (รอยละ 1.8) ● อายทเรมสบบหรในกลมอาย 15-29 ป เรมเมออายเฉลยนอยทสด คอเมออายเฉลย 16 ป ในผชายและผหญงเมออาย 16.7 ป ● จำนวนบหรทสบตอวนในคนทสบประจำ ผชายสบเฉลยวนละ 10.6 มวน ตอวน และ เฉลย 9 มวนตอวนในผหญง ● รอยละ 3.7 ของประชากรไทยบรโภคยาสบแบบไมมควนเปนประจำ ผหญงใชรอยละ 4.0 สวนผชายใชรอยละ 3.3 และความชกในผสงอายสงกวากลมวยแรงงาน ● ผสบบหรรอยละ 47.9 เคยพยายามเลกสบบหรดวยวธการตางๆ และรอยละ 96 ใชวธเลกดวยตนเอง ● รอยละ 78 ของผทไมสบบหรเคยไดรบควนบหรจากผอนใน 30 วนทผานมา สถานททผไมสบบหรไดรบควนบหรมอสองมากทสดคอทบาน (รอยละ 55) รองลง มาคอในทสาธารณะ (รอยละ 37.5) และททำงาน (รอยละ 29.0) ตามลำดบ

บทท 4

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 48

การสบบหร การสบบหรเปนสาเหตเสยชวตของประชากรโลกประมาณ 5 ลานคนตอป โดยเฉลยผชาย 1 ใน 5 คน และผหญง 1 ใน 20 คนเสยชวตจากการสบบหร ในประเทศไทยการสบบหรเปนปจจยเสยงททำใหมการสญเสยปสขภาวะมากเปนอนดบสามของปจจยเสยงทางสขภาพ (สญเสย DALY รอยละ 4.4 ในผชาย และรอยละ 0.5 ในผหญง) เพอเฝาระวงความชกการสบบหรของประชากร การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงน 4 น จงมการสำรวจการบรโภคยาสบ และการไดรบควนบหรมอสองในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป คำจำกดความ คำจำกดความทใชในการสำรวจและวเคราะหขอมลไดแก การบรโภคยาสบ การสบบหร ไปป ซการ ยาเสนมวนเอง และการบรโภคยาสบไมมควน การสบบหร การเคยสบบหร ไปป ซการ หรอบหรมวนเอง มากกวา 100 มวน หรอ 100 ครง ผสบบหรในปจจบน ผทปจจบนมการสบบหร ซงรวมทงผทสบเปน (current smokers) ประจำทกวน และสบเปนครงคราว ผสบบหรเปนประจำ ผทปจจบนสบบหร สบไปป ซการ (regular/daily smokers หรอบหรมวนเอง เปนประจำทกวน ผเลกสบบหรแลว (ex-smokers) ผทเคยสบบหร ไปป ซการ หรอบหรมวนเอง เปนประจำทกวน แตปจจบนเลกสบบหรแลว ผไมเคยสบบหร (non-smokers) ผทตลอดชวตจนถงปจจบนน ไมเคยสบบหรเลย หรอเคยสบบหร สบไปป ซการ หรอบหรมวนเอง แตนอยกวา 100 มวน ผทบรโภคยาสบไมมควนในปจจบน ผทใชยาสบ ประเภทยาฉน หมากผสมยาเสน โดยรวมผใชประจำและใชเปนครงคราว ผทบรโภคยาสบไมมควนเปนประจำ ผทใชยาสบ ประเภทยาฉน หมากผสมยาเสน โดยบรโภคเปนประจำทกวน ผทไดรบควนบหรมอสอง ผทไมสบบหร แตไดรบควนบหรจากผอน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 49

การสบบหรในปจจบน และการสบเปนประจำ ความชกของการสบบหรในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ผทสบบหรในปจจบนมรอยละ 23.7 ผสบบหรเปนประจำมรอยละ 19.9 และผเลกสบบหรแลวมรอยละ 12.6 โดยเพศชายม ผสบบหรในปจจบน, ผสบเปนประจำ และผเลกสบบหรแลว รอยละ 45.6, 38.7 และ 23.3 ตามลำดบสวนในเพศหญง มรอยละ 2.9, 2.1 และ 2.3 ตามลำดบ ในเพศชายกลมทสบบหรประจำมความชกเรมตงแตรอยละ 34.2 ในกลมอาย 15-29 ป และเพมขนตามอายจนสงสดในกลมอาย 45-59 ป จากนนความชกลดลงเมออายมากขน อยางไรกตามมากกวาหนงในสของผสงอายชายยงคงสบบหรอย สวนในเพศหญงความชกของการสบบหรสงขนตามอาย โดยสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป และความชกของคนทเคยสบบหรนนเพมขนตามอายทเพมขน (รปท 4.1.1-4.1..3) รปท 4.1.1 รอยละของผสบบหรในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป รวมทงชายและหญง จำแนกตามอาย รปท 4.1.2 รอยละของผสบบหรในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เพศชาย จำแนกตาม กลมอาย

23.5 24.7 25.1

20.3

16.2 16.4

23.7

18.420.5

22.2

17.5

13.5 13.8

19.9

6.6

11.114.3

17.5

23.5 23.6

12.6

0

5

10

15

20

25

30

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥ 80 รวมทกกลมอาย

สบในปจจบน สบเปนประจา เคยสบ

%

43.5

49.1 47.7

40.6

29.1 30.2

45.6

34.2

41.1 42.6

35.338.7

10.9

21.927.1

33.4

43.4 43.9

23.3

0

10

20

30

40

50

60

รวม

%

สบในปจจบน สบเปนประจา เคยสบ

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥ 80

24.9 24.9

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 50

รปท 4.1.3 รอยละของผสบบหรในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เพศหญง จำแนกตาม อาย การสบบหรเปนประจำ พจารณาความชกของการสบบหรเปนประจำ จำแนกตามเขตปกครอง พบวานอกเขตเทศบาลมความชกของการสบบหรเปนประจำสงกวาในเขตเทศบาล และมความแตกตางระหวางเพศ โดยเพศชายทอยนอกเขตฯมความชกการสบบหรประจำสงกวาชายในเขตฯ (รอยละ 42 และ 31.2 ตามลำดบ) แตผหญงทอาศยอยในเขตฯ มความชกการสบบหรประจำสงกวานอกเขตฯ (รอยละ 2.7 และ 1.8 ตามลำดบ) รปท 4.1.4 เมอจำแนกตามภาคพบวาผชายภาคใตมความชกการสบบหรเปนประจำสงทสด รองลงมา คอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคเหนอ และกรงเทพฯ สวนผหญงในกรงเทพฯมความชก การสบบหรสงสด รองลงมาคอภาคเหนอ (รปท 4.1.5) รปท 4.1.4 รอยละของผสบบหรเปนประจำในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศและเขตปกครอง

1.02.1

3.8 4.0

5.56.6

2.9

0.61.4

2.9 3.14.0

5.8

2.11.71.0

2.2

4.7

7.1

9.0

2.3

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

1.0

3.0

5.0

7.0

9.010.0

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥ 80 รวม

%

สบในปจจบน สบเปนประจา เคยสบ

31.2

42.0 38.7

2.7 1.8 2.1

16.321.6 19.9

0

10

20

30

40

50

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 51

รปท 4.1.5 รอยละของผสบบหรเปนประจำในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และภาค อายทเรมสบบหร อายทเรมสบบหร พบวาในกลมอาย 15-29 ป เรมสบบหรเมออายนอยทสดเมอเทยบกบกลมทมอายมากกวา และกลมทมอายมากขนเรมสบบหรเมออายมากขน ซงอาจแสดงวา แนวโนมของการสบบหร เรมเมออายนอยลง โดยเฉลยในเพศชายรวมทกกลมอายเรมสบเมออายเฉลย 17.7 ป ชายกลมอาย 15-29 ปเรมสบเมอมอายเฉลย 16 ป สวนผหญงรวมทกกลมอายเรมสบเมอมอายเฉลย 26.6 ป โดยผหญงกลมอาย 15-29 ปสบเมอมอาย เฉลย 16.7 ป (ตารางท 4.1.1) ตารางท 4.1.1 อายทเรมสบบหร ชาย หญง รวม กลมอาย จำนวน อายเฉลย (SD) จำนวน อายเฉลย (SD) จำนวน อายเฉลย (SD) ตวอยาง ตวอยาง ตวอยาง 15-29 673 16.0 2.0 39 16.7 2.0 712 16.0 2.0 30-44 1,230 17.6 2.7 96 21.2 6.2 1,326 17.8 3.0 45-59 1,432 18.1 3.6 170 27.9 7.9 1,602 19.0 4.7 60-69 1,829 19.1 12.6 341 29.0 21.7 2,170 21.0 16.8 70-79 1,145 19.1 14.1 340 28.3 26.0 1,485 21.5 19.9 ≥80 337 19.4 15.7 132 25.1 22.8 469 21.3 19.5 รวมทกกลมอาย 6,646 17.7 4.7 1,118 26.2 14.8 7,764 18.6 6.5 จำนวนบหรทสบตอวน จำนวนมวนบหรเฉลยทสบตอวนในคนทสบเปนประจำ พบวาในผชายสบเฉลย 10.6 มวนตอวน สวนในผหญงสบเฉลย 9 มวนตอวน กลมทสบมากทสดในผชายคอกลมอาย 30-59 ป (เฉลย 10.9 – 11.3 มวน) สวนผหญงสบมากสดในกลมอาย 45- 69 ป (เฉลย 10.2 – 11.6 มวน) (ตารางท 4.1.2)

32.5 34.8

44.448.2

28.4

38.7

3.3 1.5 1.4 1.54.3 2.1

22.5 24.1

16.119.9

0

10

20

30

40

50

60

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 52

ตารางท 4.1.2 จำนวนมวนบหรทสบเฉลยตอวน ในกลมทสบบหรเปนประจำ ชาย หญง รวม บหรซอง จำนวน จำนวนมวน (SD) จำนวน จำนวนมวน (SD) จำนวน จำนวนมวน (SD) ตวอยาง เฉลย ตวอยาง เฉลย ตวอยาง เฉลย อาย 15-29 411 9.9 6.5 10 5.5 2.9 421 9.8 6.5 30-44 533 10.9 6.3 32 8.8 6.3 565 10.8 6.3 45-59 446 11.3 6.4 30 10.2 4.7 476 11.2 6.3 60-69 280 9.7 14.2 22 11.6 27.5 302 9.9 15.3 70-79 105 8.2 12.3 7 4.6 4.3 112 8.0 12.2 ≥80 22 5.9 9.1 5 3.5 3.1 27 5.7 9.2 รวม 1,797 10.6 7.1 106 9.0 7.1 1,903 10.6 7.1 การบรโภคยาสบไมมควน หมายถงการบรโภคยาสบ ประเภทยาฉน หมากผสมยาเสน โดยไมไดสบ แตเคยวและอม พบวาโดยเฉลย มการใชยาสบไมมควนในปจจบนรอยละ 4.5 (รปท 4.1.6) และใชเปนประจำรอยละ 3.7 เมอพจารณาตามเพศ ผชายใชเปนประจำรอยละ 3.3 สวนผหญงใชประจำรอยละ 4.0 และกลมอายทใชมากคอ ตงแตอาย 70 ปขนไป ซงผหญงในวยนใชเปนประจำมมากกวารอยละ 21.9 (รปท 4.1.7) รปท 4.1.6 รอยละของผบรโภคยาสบไมมควนในปจจบน ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและกลมอาย รปท 4.1.7 รอยละของผทบรโภคยาสบไมมควนเปนประจำในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและกลมอาย

2.8 3.25.7 6.9 8

10.5

4.5

0.1 0.44.4

14.2

23.8 25.3

4.51.5 1.8

5.0

10.9

16.619.1

4.5

0

5

10

15

20

25

30

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวมทกอาย

%

ชาย หญง รวม

1.9 2.04.5 5.1 6.2 7.9

3.30.0 0.3

3.7

13.0

21.925.0

4.01 1.1

4.1

9.5

14.817.9

3.7

0

5

10

15

20

25

30

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวมทกอาย

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 53

ความชกของการบรโภคยาสบไมมควนในปจจบนและบรโภคเปนประจำของคนทอาศยนอกเขตเทศบาล สงกวาในเขตเทศบาลทงในชายและหญง สำหรบผชายในภาคกลางและภาคใต มความชกของการบรโภคเปนประจำสงกวาภาคอนๆ สวนในผหญง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมการบรโภคมากทสด รองลงมาคอภาคเหนอและภาคใตมความชกใกลเคยงกน สำหรบภาคกลางและกรงเทพฯ มความชกตำทสด (รปท 4.1.8- 4.1.11) รปท 4.1.8 รอยละของผทบรโภคยาสบไมมควนในปจจบนในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและเขตการปกครอง รปท 4.1.9 รอยละของผทบรโภคยาสบไมมควนในปจจบน ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและภาค รปท 4.1.10 รอยละของผทบรโภคยาสบไมมควนเปนประจำ ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและเขตปกครอง

4.24.7 4.5

2.0

5.7

4.5

3.0

5.24.5

0

1

2

3

4

5

6

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

2

9.7

0.9

8.4

3.9 4.53.6

1

9.2

3.5

1

4.52.8

5.2 5.1 5.9

2.54.5

0

5

10

15

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

2.7

3.5 3.3

1.5

5.2

4

2.1

4.4

3.7

0

1

2

3

4

5

6

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 54

รปท 4.1.11 รอยละของผทบรโภคยาสบไมมควนเปนประจำ ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและภาค การเลกสบบหร ผทปจจบนยงสบบหรอยเคยพยายามเลกสบบหรดวยวธการตางๆ มรอยละ 47.9 (3093/ 7860 คน) ในจำนวนน สวนใหญรอยละ 96 ใชวธเลกดวยตนเอง มการใชสารนโคตนเพยงรอยละ 2.5 ใชบรการคลนกอดบหร รอยละ 1.5 และมสวนนอยทเคยใชบรการทางโทรศพท หรอการแพทยทางเลอก รปท 4.1.12 รปท 4.1.12 รอยละของผทพยายามเลกสบบหรดวยวธการตางๆ

2.51.5 0.7

0.5

96.6

ใชยา สารปรกษาทาเลกเอง

โคตนนงโทรศพท

บรการคการแพท

ลนกอดบหรทยทางเลอก (ฝงเขม/ สมนไพร)

1.0

7.6

0.7

5.9

2.23.3

2.8

0.5

8.9

2.8

0.5

4

2

44.9

4.3

1.3

3.7

0123456789

10

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 55

การไดรบควนบหรมอสอง ความชกของการไดรบควนบหรมอสองในคนทไมสบบหร ใน 30 วนทผานมาโดยรวมมรอยละ 78 กลมอาย 15-29 ปมความชกสงทสด (รอยละ 86.6) จากนนความชกลดลงตามอายทเพมขน (รปท 4.1.13) รปท 4.1.13 รอยละของผทเคยไดรบควนบหรจากผอนใน 30 วนทผานมา ของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป (ในคนไมสบบหรในปจจบน) จำแนกตามเพศและกลมอาย สถานทไดรบควนบหร สถานทไดรบควนบหรของผไดรบควนบหร บอยทสดคอทบาน (รอยละ 55) รองลงมาคอ ในทสาธารณะ (รอยละ 46) และในททำงาน (รอยละ 30.6) ผชายไดรบควนบหรจากททำงานมากกวาผหญง (รอยละ 44 และ 22.6 ตามลำดบ) สวนผหญงไดรบควนบหรทบานมากกวาผชาย (รอยละ 65.4 และ 35.7 ตามลำดบ) รปท 4.1.14 รอยละของผทเคยไดรบควนบหร จากสถานทตางๆในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามเพศ

0

20

40

60

80

100

%

87.286.2

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79

8680.5 83.7

75.7

ชา

69.561.6

ย หญง

63.2

50.1

รวม

45.143.5

≥ 80

82.176.2

รวม

35.7

44.4

53.5

65.4

22.6

42.3

54.6

30.6

46.4

0

10

20

30

40

50

60

70

ทบาน ททางาน ทสาธารณะ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 56

การสบบหรในผทเปนโรคเรอรง ในประชากรไทยทมโรคเรอรงประจำตว ไดแก โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง (รวมผทเคยไมไดรบวนจฉยและผทเคยไดรบการวนจฉย) ประวตโรคปอดอดกนเรอรง ประวต โรคหลอดเลอดหวใจ (กลามเนอหวใจตาย) และโรคหลอดเลอดสมอง พบวายงมผทสบบหรเปนประจำรอยละ 17.9, 16.6, 25.3, 9.9 และ 14.1 ตามลำดบ โดยผชายมสดสวนของการสบบหรสงกวาผหญง (รปท 4.1.15) รปท 4.1.15 รอยละของการสบบหรประจำในผทเปนโรคเรอรง หมายเหต โรคปอดอดกนเรอรง และโรคหลอดเลอดหวใจ หมายถงประวตทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย สวนโรคหลอดเลอด สมอง เปนประวตทเคยมอาการเปนอมพฤต หรออมพาต

50.0

39.7

17.9

1.9

33.0

25.3

5.6

18.5

9.9

2.4

22.7

14.1

3.7

31.5

16.6

1.9

%

40.0

30.0

20.0

10.0

0.0

เบาหวาน

ความดนโลหตสง

ปอดอดกนเรอรง

หลอดเลอดหวใจ

หลอดเลอดสมอง

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 57

4.2 การดมเครองดมทมแอลกอฮอล

สรป ● บทนรายงานผลเกยวกบพฤตกรรมการดมเครองดมทมแอลกอฮอลของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป โดยครอบคลมเนอหา ความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอล ประเภทเครองดม ปรมาณแอลกอฮอลเฉลยทดม ความชกของการดมแอลกอฮอล ตามระดบความเสยงตอสขภาพ และการดมอยางหนก (binge drinking) เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจฯครงท 4 พศ. 2552 นกบการสำรวจฯครงท 3 พศ. 2547 พบวา ● ปรมาณการบรโภคเครองดมแอลกอฮอล (กรม/วน) ในผชายไทยตงแตอาย 15 ปขนไป ของการสำรวจฯครงท 4 น บรโภคแอลกอฮอล ปรมาณมธยฐาน 11.6 กรม/วน ใกลเคยงกบผลการสำรวจฯครงท 3 ซงเทากบ 11.8 กรม/ วน สวนในผหญงพบวา การสำรวจฯ ครงท 4 นบรโภคปรมาณมธยฐานสงกวาการสำรวจฯครงท 3 เลกนอย (0.7 และ 0.4 กรม/วน ตามลำดบ) ● ความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอลตงแตระดบเสยงปานกลางขนไป ของการ สำรวจครงท 4 น (รอยละ 13.2) ตำกวา ความชกของการสำรวจฯ ครงท 3 (รอยละ 16.6) ● จำนวนครงของการดมอยางหนก (binge drinking) ของการสำรวจครงท 4 น ตำกวา (มธยฐาน 6 ครง/ป) ของการสำรวจฯครงท 3 (มธยฐาน 12 ครง/ป) สวน ในผหญง พบคามธยฐานของจำนวนครงเทากนคอ 3 ครง/ป ● ความชกของการดมเคร องด มแอลกอฮอลอยางหนก (binge drinking) พบวา การสำรวจฯ ครงท 4 น (ชายรอยละ 31.5 หญงรอยละ 4.4) ตำกวาความชกของ การสำรวจฯครงท 3 (ชายรอยละ 57.0, หญงรอยละ 19.0) เมอพจารณาเฉพาะผลการสำรวจครงท 4 น ● การดมเครองดมแอลกอฮอลในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ใน 12 เดอนทผานมา ดมเครองดมแอลกอฮอล รอยละ 45.3 (ชายรอยละ 65.5 และหญงรอยละ 26.1) ● การดมเครองดมแอลกอฮอลใน 12 เดอนทผานมามสดสวนของผดมใกลเคยงกนทก กลมอาย กลมอาย 15-29 ปดมรอยละ 49 (ชายรอยละ 68.9 หญงรอยละ 26.3) และสดสวนนสงสดในกลมอาย 30-44 ป ถงรอยละ 52.2 (ชายรอยละ 74.9 และ หญงรอยละ 31) ● ความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอลใน 12 เดอนทผานมาของคนนอกเขตเทศบาล สงกวาคนในเขตเทศบาล (รอยละ 47.7 และ 40.5) ทงในชายและหญง ● ความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอลใน 12 เดอนทผานมาสงสดในภาคตะวนออก เฉยงเหนอและภาคกลาง (รอยละ 73-74) รองลงมาคอภาคใต ภาคกลาง และ กรงเทพฯ ● อายทเรมดมเครองดมแอลกอฮอล เรมเมออายนอยสดในกลม 15-29 ป (เฉลย 16.2 ป ในผชาย และ 17.8 ปในผหญง) ● จากการสำรวจการดมเครองดมแอลกอฮอล 10 กลมประเภท พบวาประเภททดม บอยทสดคอเบยร (รอยละ 43.5) รองลงมาคอเหลาแดง เหลาขาว ยาดอง บรนด สาโท นำผลไมผสมแอลกอฮอล ไวน และเหลาพนบาน อ กระแช สาโท ตามลำดบ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 58

● ปรมาณแอลกอฮอลทดมเฉลยในชาย 29.5 กรมตอวน ในหญง 6.2 กรมตอวน โดย กลมอาย 15-29 ป ดมปรมาณสงสดตอวน ในเขตเทศบาลดมมากกวานอกเขตเทศบาล ประชากรชายกลมอาย 15-29 ป มปรมาณการดมเฉลยทงตอปและตอวนทดมสงกวา กลมอายอน และลดลงเมออายมากขน ประชากรภาคใตมจำนวนวนทดมสงกวาภาคอน ในขณะทเมอพจารณาปรมาณแอลกอฮอลทดม พบวาในกรงเทพฯมปรมาณการดม เฉลยสงกวาภาคอน สำหรบประชากรหญง นอกจากกลมอาย 15-29 ป ทปรมาณ การดมเฉลยตอวนสงกวากลมอายอน ในกลมอาย 80 ป ขนไป มปรมาณการดม เฉลยตอวนใน 1 ป สงเชนเดยวกน ● การดมปรมาณแอลกอฮอลเฉลยตอวนในระดบเสยงปานกลางขนไป (ชาย ≥ 41 กรม, หญง ≥ 21 กรมตอวน) พบวากลมอาย 15-29 ปมความชกสงสดคอรอยละ 13.2 ในผชาย และรอยละ 1.6 ในผหญง ● ประชากรทอาศยอยในเขตเทศบาลมความชกการดมในระดบเสยงปานกลางขนไปสงกวา นอกเขตเทศบาล และประชากรในภาคเหนอมความชกการดมในระดบเสยงปานกลาง ขนไป (รอยละ 19.8) สงกวาภาคอน ● การดมอยางหนก กลมประชากรทมจำนวนครง(วน)และความชกของการดมอยางหนก (binge drinking) มากทสดคอกลมอาย 15-29 ป และ 30-44 ป (ในผชาย คามธยฐานจำนวน 6-7 วนและความชก ประมาณรอยละ 41-44.4, สวนในผหญง คามธยฐาน 3-4 วนและความชกประมาณรอยละ 5-8.1 ตามลำดบ) ประชากรชาย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอความชกของการดมอยางหนกมากทสด สวนภาคทประชากร หญงมความชกของการดมอยางหนกมากทสด คอภาคเหนอ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 59

1 Rehm J, Room R, Monteiro M, ct al. Alcohol use in Ezzati M, Lopez AD, Rodgers A and Murray CJL. (edited) Comparative Quantification of Health Risks Vol 1. World Health Organization 2004. 2 กนษฐา ไทยกลา, อภนนท อรามรตน และสาวตร อษณางคกรชย. Thai Drink Guide. สถาบนวจยวทยาศาสตรสขภาพ มหาวทยาลยเชยงใหม, 2551.

การดมเครองดมแอลกอฮอล การดมเครองดมแอลกอฮอลมสวนเกยวของกบการเกดโรคเรอรงกวา 60 โรค1 เชนมะเรงทางเดนอาหาร โรคทางระบบประสาท เบาหวาน โรคหลอดเลอดสมอง ความดนเลอดสง และโรคตบ เปนตน นอกจากน การดมแอลกอฮอลยงมผลเสยเฉยบพลน ไดแก การบาดเจบจากอบตเหต ความรนแรงตางๆ แมวาการดมแอลกอฮอลในปรมาณทเหมาะสมอาจมประโยชนตอสขภาพบางโดยเฉพาะตอระบบหลอดเลอดหวใจ แตเมอชงนำหนกระหวางขอดและขอเสยแลว การดมเครองดมแอลกอฮอลมโทษมากกวาคณ จากขอมลสำนกนโยบายและแผนกระทรวงสาธารณสข พบวาภาระโรคทเปนผลกระทบจากการดมแอลกอฮอลในป 2547 ทำใหเกดความสญเสยสขภาวะจากการตายและพการกอนวยอนควรเปนอนดบทหนงในผชาย คดเปน 7.9 แสนป (รอยละ 14) และสญเสยเปนอนดบท 9 ในผหญงโดยทำใหเกดความสญเสย 4.5 หมนป การเกบและการวเคราะหขอมล ในการสมภาษณมคำถามเกยวกบการเคยดมเครองดมแอลกอฮอลในชวตทผานมา, ใน 12 เดอนทผานมา และใน 30 วนทผานมากอนการสมภาษณ โดยในชวง 12 เดอนทผานมามการถามเกยวกบปรมาณ ความถในการดม และประเภทเครองดมแอลกอฮอล โดยถามแยกแตละประเภทเครองดม ดงน 1. นำผลไมผสมแอลกอฮอล นำผลไมทมสวนผสมของแอลกอฮอลทกชนดทรวมถง SPY, Bacardee และ Nite 2. เบยร เบยรไทย และเบยรนอกทเสยภาษ เชน สงห, ไฮนเกน, ชาง, ลโอ, และอาซาฮ 3. ไวน มความหมายรวมทงไวนขาว ไวนแดง ทผลตในประเทศ และตางประเทศ 4. เหลาแดง สราทมสทงไทยและตางประเทศ เชน แมโขง, แสงโสม, 100 pipers, Spey, Crow, Red, Black, Chivas, Balantines และ Master Blend 5. บรนดทมขายตามทองตลาดไดแก บรนดพนเมอง Regency, German บรนดมาตรฐานและบรนดเกรดสงสวนมากนำเขามาจากตางประเทศ 6. เหลาขาว 7. ยาดองเหลา 8. เหลาจน เชยงชน และเหมาไถ 9. เหลาพนบาน อ/กระแช และสาโท 10. อนๆ ในการถามปรมาณการดมเครองดมแอลกอฮอล พนกงานสมภาษณแสดงรปชนด ขนาดพรอมทงขนาดของภาชนะบรรจ ภาชนะใสเครองดมแอลกอฮอลชนดตางๆ ใหผถกสมภาษณด เพอใหงายสำหรบการระบ ชนด ขนาด ปรมาณเครองดมแอลกอฮอล2 จดประสงคคอตองการทราบ ปรมาณแอลกอฮอล (กรม) ทผใหสมภาษณดมตอวนและตอป ซงขอมลสมภาษณประกอบดวยรายละเอยด ดงน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 60

การคำนวณปรมาตรเครองดมแอลกอฮอลทดมในแตละครง ประกอบดวยขอมล ชนดเครองดม และปรมาณทดม ชนดของเครองดม เชน เบยร (ระบยหอ) ยหอเหลา เพราะเบยรและเหลาแตละชนดมขนาดบรรจตางๆ กน และทสำคญคอ มปรมาณแอลกอฮอลบรสทธละลายอยดวยความเขมขนตางกน เชน เหลาโรงมแอลกอฮอลรอยละ 28 เหลาขาวมแอลกอฮอลรอยละ 40 ฯลฯ ปรมาตรทดม (เปน ลกบาศกเซนตเมตร, cc.หรอ มลลกรม) ชนดเครองดม รหสชนดเครองดม จำนวนทดม ปรมาตร (มล) เบยร 02 2 กระปอง 660 ไวน 03 1 แกว 100 เบยรกระปอง 1 กระปอง = 330 cc ดม เบยร 2 กระปอง = 660 cc ไวน 1 แกว = 100 cc จากขอมลขางบนนสามารถคำนวณปรมาณ ethanol หรอแอลกอฮอลทบรโภคในวนทดมแอลกอฮอลไดโดยสตรตอไปนคอ

ปรมาณแอลกอฮอล(กรม) = ปรมาตรทบรโภค (CC) × เปอรเซนตแอลกอฮอลในเครองดมนน × ความหนาแนนจำเพาะของ ethanol (0.79)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 61

รปท 4.2.1 คมอประกอบการสมภาษณพฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอล

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 62

ความเขมขนของแอลกอฮอลในเครองดมประเภทตางๆ ใชคาดงน ตารางท 4.2.1 ความเขมขนของแอลกอฮอลในเครองดมประเภทตางๆ ตราสนคา ปรมาณบรรจ (ml) ดกร 1. เบยร ลโอ (ใหญ) 640 5.5 ลโอ (เลก) 330 5.5 เรดฮอสส (ใหญ) 640 6.9 เรดฮอสส (เลก) 330 6.9 อาชา (ใหญ) 640 5.4 ชาง ไลท (ใหญ) 640 4.2 ชาง (ใหญ) 640 6.4 ชาง draft (ใหญ) 640 5.0 ไทเกอร (ใหญ) 640 5.0 เชยร (ใหญ) 640 5.6 Blue ice (ใหญ) 640 6.4 สงห ไลท (ใหญ) 640 3.5 สงห 640 6.0 ไฮเนเกน (เลก) 330 5 ไฮเนเกน (ใหญ) 640 5 ไฮเนเกน เบยรสด 5L 5 Corona 330 4.5 2. เหลาแดง Whytehall 700 40 Chairman 700 40 Benmore (แบน) 500 40 Benmore (กลม) 700 40 Crown99 (แบน) 350 35 Master blend (แบน) 300 35 แมโขง (แบน) 375 40 มงกรทอง (แบน) 375 40 หงสทอง (แบน) 350 40 แสงโสม (กลม) 700 35 แมโขง (กลม) 750 35 มงกรทอง (กลม) 750 35 Troopers 700 40 Golden knight 700 40 Red sun (กลม) 700 40 Red sun (แบน) 640 40 Blue 700 40

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 63

ตราสนคา ปรมาณบรรจ (ml) ดกร 3. สาโท เจาพระยา สาโท สราแช พนเมอง 640 6.7 กรปร สาโท สาโทซา 4. Ready to drink SPY ไวนคเลอร 300 5 Cruiser 300 5 Nite 300 5 Bacardi 300 5 Smirnoff black 300 7 Smirnoff premium 300 5 5. เหลาขาว เหลาขาว (กลม) 625 40 เหลาขาว (แบน) 330 40 เสอดำ (กลม) 625 28 เหยยวเงน (กลม) 700 40 Varintip (กลม) 700 40 เจาพระยา สาโท สราแช พนเมอง 640 6.7 Vodka 700 40 ความถของการดมใน 12 เดอนทผานมา ทกวน = 365 วน 5-6 วนตอสปดาห = 5.5 X 52 = 286 วน 3-4 วนตอสปดาห = 3.5 X 52 = 182 วน 1-2 วนตอสปดาห = 1.5 X 52 = 78 วน 2-3 วนตอเดอน = 2.5 X 12 = 30 วน 1 วนตอเดอน = 1 X 12 = 12 วน 7-11 วนใน 12 เดอนทผานมา = 9 วน 4-6 วนใน 12 เดอนทผานมา = 5 วน 2-3 วนใน 12 เดอนทผานมา = 2.5 วน 1 วนใน 12 เดอนทผานมา = 1 วน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 64

ดชนการดมเครองดมแอลกอฮอล (Drinking indices)3 ปรมาณและความถของการดมเครองดมแอลกอฮอลเปนดชนทบงชถงความเสยงตอการเกดอนตรายทงดานสขภาพ และสงคมทผดมจะไดรบจากการดมเครองดมแอลกอฮอล (Drinking indices) โดยทวไปนยมรายงานดชนตอไปน 1. ปรมาณแอลกอฮอลทดมเฉลยตอวน (Average daily intake) เปนดชนบอกลกษณะการดมของบคคลนนโดยเฉลยเทาๆ กนทกวน ทงในวนทดม และไมดม ในระยะเวลาทศกษา (1 ป) 2. ปรมาณแอลกอฮอลตอวนทดม (Average drinking intensity) เปนดชนบอกขนาดของการดมในวนทมการดมเครองดมแอลกอฮอลเทานน จงเปนคาเฉลยปรมาณการดมของบคคลนนในวนทเขาดมเครองดมแอลกอฮอล 3. ความถของการดม ไดแก จำนวนวนทดมเครองดมแอลกอฮอลภายในระยะเวลาทกำหนด นยมรายงานเปนความถตอสปดาห ตอเดอน หรอตอป ตามขอแนะนำของ National Institute on Alcohol and Alcoholism ผใหญทงชาย และหญงควรดมไมเกนสปดาหละ 4-5 วน โดยควรมวนทไมดมเลย 2-3 วนตอสปดาห 4. จำนวนวนทดมหนก (Binge drinking) หมายถงการดมมากกวา 5 หนวยมาตรฐานขนไปตอครง ซงในการสำรวจนเทยบเปนปรมาณเบยรมากกวา 6 กระปองหรอ 3 ขวดใหญ หรอเหลามากกวา 5 แกวหรอครงแบน หรอไวนมากกวา 5 แกวหรอครงขวด ตอครง การดมปรมาณมากเชนนในหนงวนจะเพมความเสยงของบคคลๆ นนในการเกดอนตรายไดสงมาก ถงแมวาจะดมเชนนนานๆ ครงกตาม 5. ปรมาณแอลกอฮอลทดมตอป (Total annual consumption) เปนปรมาณแอลกอฮอลรวมทคนๆ นนดมทงป ใชเปนคาทบอกปรมาณการดมของประชากรทงหมดของประเทศหรอชมชนนน ไมไดบงบอกถงความรนแรงของความเสยงจากการดม และระดบการดมของแตละบคคล การวเคราะหขอมลปรมาณการดมเครองดมแอลกอฮอล4 การคำนวณปรมาณแอลกอฮอลทดม และหาดชนการดมได ดงน 1. ปรมาณของแอลกอฮอลทดม = ปรมาณเครองดมแอลกอฮอล (หนวยเปนมลลลตร) คณดวยความเขมขนของแอลกอฮอลของเครองดมแอลกอฮอล ชนดนน (หนวยเปน % หรอกรมตอ 100 มลลลตร) และความถวงจำเพาะของแอลกอฮอล (0.79) ตวอยาง เบยร 1 กระปองเทากบ 330 มลลลตร ความเขมขนของแอลกอฮอล 5% : 330 × 0.05 × 0.79 = 13.03 กรม เหลา 1 เปกเทากบ 50 มลลลตร ความเขมขนของแอลกอฮอล 40% : 50 × 0.4 × 0.79 = 15.80 กรม

3 คณะกรรมการบรหารเครอขายองคกรวชาการสารเสพตด. “สถานภาพการบรโภคสรา พ.ศ. 2550”. พมพครงท 2 กนยายน 2551 จรญสนทวงศการพมพ จำกด. กรงเทพ. หนา 27. 4 คณะกรรมการบรหารเครอขายองคกรวชาการสารเสพตด สำนกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตด กระทรวงยตธรรม สถานภาพการบรโภคสรา พ.ศ. 2550

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 65

2. ปรมาณแอลกอฮอลทดมเฉลยตอวนตอคน (Average daily consumption) = ปรมาตรของเครองดมทดมแตละชนดในหนงครงตอวนของการดมมารวมกน แลวคณดวยจำนวนวนทดมในหนงป จากนนหารดวย 365 วน จะไดปรมาณแอลกอฮอลทรางกายไดรบหนวยเปนกรม นำไปเทยบกบตารางระดบความเสยงกจะทราบความเสยงทเกดขนจากการดมเครองดมทมแอลกอฮอล ตวอยางเชน ชายผหนงตอบคำถามวาในชวง 12 เดอนทผานมาน เขาดม 3-4 วนตอสปดาห และในวนทดมเขาจะดมเหลาขาวครงแบน เบยรสงห 4 กระปอง และบรนดอก 2 เปก เปนประจำ เรากจะคำนวณปรมาณการดมของเขาได ดงน เขาดม 3-4 วนตอสปดาห = 3.5 × 52 = 182 วนตอป เหลาขาวครงแบน = 175 มลลลตร × 40% (0.4) × 0.79 = 55.30 กรม เบยรสงห 4 กระปอง = 4 × 330 มลลลตร × 5% (0.05) × 0.79 = 52.14 กรม บรนด 2 เปก = 2 × 50 มลลลตร × 40% (0.4) × 0.79 = 31.60 กรม รวมปรมาณทเขาดมในหนงวนทดม (Drinking intensity) เทากบ 55.30 + 52.14 + 31.60 = 139.04 กรม ซงเทากบประมาณ 14 หนวยมาตรฐาน (drinks) จงจดวาเขาเปนผดมแบบเสยงมาก (harmful drinker) ปรมาณทเขาดมตอป = 139.04 × 182 = 25,305.38 กรม ปรมาณแอลกอฮอลทดมเฉลยตอวน (Average daily consumption) = 25,305.38 กรม/365 วน = 69.33 กรมตอวน ซงกยงจดวาเขาเปนผดมแบบเสยงมาก (harmful drinker หรอ high risk) 3. สำหรบผทดมแตละครงปรมาณไมเทากนซงใชการถามแบบสามระดบ คอในวนทดมมากทสด วนทดมปานกลาง และวนทดมนอย ใหเอาผลคณของปรมาณนำหนกแอลกอฮอลทดมรวมในหนงวนกบจำนวนวนทดมระดบนนในหนงปมารวมกนทงสามระดบ แลวจงหารดวย 365 วน พฤตกรรมการดมเครองดมแอลกอฮอล ตารางท 4.2.2 การจดกลมผบรโภคแอลกอฮอลตามระดบความเสยง5

กลมผบรโภคแอลกอฮอล ปรมาณแอลกอฮอล (Ethanol) บรโภคตอวน (กรม)

ชาย หญง กลม 1 ไมดม (Abstainer) 0 0 กลม 2 ดมอยางมสต เสยงนอย 1 - 40 1 - 20 (responsible drinker, Low risk) กลม 3 ความเสยงปานกลาง (Medium risk) 41 - 59 21 - 40 กลม 4 ความเสยงรนแรง (High risk) 61 - 100 41 - 60 กลม 5 เสยงรนแรงมาก (Very high risk) ≥101 ≥ 61

5 International guide for monitoring alcohol consumption and related harm. Department of Mental Health and Substnace Dependence Noncommunicable Diesaes and Mental Cluster. World Health Organization. 2000.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 66

ผลการสำรวจ การดมเครองดมแอลกอฮอลใน 12 เดอนทผานมา การดมเครองดมแอลกอฮอลของประชากรไทยอาย 15 ป ขนไปในชวง 12 เดอนทผานมามรอยละ 45.3 ความชกของผดมในเพศชายมากกวาเพศหญง (รอยละ 65.5 และ 26.1) เมอพจารณาตามอายพบกลมอาย 30-44 ป มความชกการดมสงทสด รอยละ 52.2 รองมา คอกลมอาย 15-29 ป รอยละ 48.9 และกลมอาย 45-49 ป รอยละ 44.4 ความชกในการดมของประชากรนอกเขตเทศบาลมากกวาประชากรในเขตเทศบาล (รอยละ 47.4 และ 40.5 ตามลำดบ) ผชายในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอลสงสดคอ รอยละ 54.7 รองมาภาคเหนอ (รอยละ 52.5) ภาคใต (รอยละ 38.9) ภาคกลาง (รอยละ 36.8) และกรงเทพฯ (รอยละ 30.4) สำหรบผหญงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกในการดมสงทสด รองมาภาคเหนอ ภาคใต ภาคกลางและกรงเทพฯ ตามลำดบ (รปท 4.2.2 – 4.2.4) รปท 4.2.2 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทเคยดมเครองดมแอลกอฮอลใน 12 เดอนทผานมา จำแนกตามเพศอาย รปท 4.2.3 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไปทเคยดมเครองดมแอลกอฮอลใน 12 เดอน ทผานมา จำแนกตามเขตปกครอง

68.974.9

63.4

49

36.128.5

65.5

26.331

26.518

11.7 12

26.1

48.9 52.244.4

31.8

22.818.9

45.3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80 ปขนไป รวม

%

ชาย หญง รวม

57.768.8 65.5

24.7 26.8 26.1

40.547.4 45.3

0

20

40

60

80

10

30

50

70

ในเขต นอกเขต รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 67

รปท 4.2.4 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไปทเคยดมเครองดมแอลกอฮอลใน 12 เดอน ทผานมา จำแนกตามภาค การดมเครองดมแอลกอฮอลใน 30 วนทผานมา การดมใน 30 วนทผานมา รอยละ 36 ของประชากรอาย 15-59 ป ดมเครองดมแอลกอฮอล (ชายรอยละ 56.2 หญงรอยละ 17.2) ผชายในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสดสวนสงสด (รอยละ 62.7) รองมา ภาคเหนอ ภาคใต ภาคกลาง และกรงเทพฯ ตามลำดบ สำหรบ ผหญงในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกของการดม 30 วนทผานมาใกลเคยงกน (รอยละ 22.0) และสงกวาภาคอนๆรวมทง กรงเทพฯ (รปท 4.2.5-4.2.7) รปท 4.2.5 รอยละของประชากรไทยอาย 15-59 ปทดมเครองดมแอลกอฮอล ใน 30 วน ทผานมาจำแนกตามอาย

รปท 4.2.6 รอยละของประชากรไทยอาย 15-59 ปทดมเครองดมแอลกอฮอล ใน 30 วน ทผานมาจำแนกตามเขตปกครอง

73

57.4

74.4

63.8

44.1

65.5

33

17.5

35.7

15.5 17.3

26.1

52.5

36.8

54.7

38.9

30.4

45.3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวม

%

ชาย หญง รวม

55.162.5

50.856.2

15.2 18.7 16.7 17.2

36.3 39.833.2 36.5

0

10

20

30

40

50

60

70

15-29 30-44 45-59 รวม

%

ชาย หญง รวม

50.358.7 56.2

17.3 17.1 17.2

33.337.8 36.5

0

20

40

60

80

ในเขต นอกเขต รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 68

รปท 4.2.7 รอยละของประชากรไทยอาย 15-59 ปทดมเครองดมแอลกอฮอล ใน 30 วน ทผานมาจำแนกตามภาค ประเภทเครองดมแอลกอฮอล ประเภทเครองดมแอลกอฮอลทประชากรชายไทยอาย 15 ปขนไปในทกภมภาคนยมดมมากทสดในชวง 12 เดอนทผานมา คอ เบยร (รอยละ 43.5) รองมาคอเหลาแดง เหลาขาว ยาดอง บรนด สาโท นำผลไมผสมแอลกอฮอล ไวน และเหลาพนบาน อ กระแช และสาโท ตามลำดบ (รปท 4.2.8) รปท 4.2.8 ประเภทของเครองดมแอลกอฮอลทนยมดมใน 12 เดอนทผานมาในประชากร ทดมแอลกอฮอลอาย 15–59 ป จำแนกตามเพศ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ)

61.3

51.5

62.756.1

36.2

56.2

2213.4

21.9

9.9 11.317.2

41.432.1

42.3

32.723.5

36.5

0

10

20

30

40

50

60

70

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวม

%

ชาย หญง รวม

63.3

44.1

41.6

23.3

17

16.9

11.2

10.9

5.1

0.4

24.1

9.4

7.8

4.2

2.8

2.7

5.8

6.4

0.4

0.2

43.5

26.5

24.5

13.6

9.8

9.7

8.5

8.6

2.7

0.3

0 10 20 30 40 50 60 70

เบยร

เหลาแดง

เหลาขาว

ยาดองเหลา

บรนด

เหลาพนบาน/อ/กระแช/สาโท

ไวน

นาผลไมผสมแอลกอฮอล

เหลาจน/เชยงชน/เหมาไถ

อนๆ%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 69

เมอพจารณาจำแนกตามเขตทปกครอง พบวา เบยรเปนเครองดมทนยมมากทสดทงทอาศยอยในเขตและนอกเขตเทศบาล ลำดบรองมาสำหรบในเขตเทศบาล คอ เหลาแดง เหลาขาว นำผลไมผสมแอลกอฮอล และยาดอง ในขณะทนอกเขตเทศบาล คอเหลาขาว เหลาแดง ยาดองเหลา และเหลาพนบาน อ กระแช และสาโท ตามลำดบ(รปท 4.2.9) รปท 4.2.9 ประเภทของเครองดมแอลกอฮอลทนยมดมใน 12 เดอนทผานมา ในกลมท ดมแอลกอฮอลอาย 15-59 ป จำแนกตามเขตปกครอง (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ) สำหรบประเภทเครองดมทประชากรนยมในภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และกรงเทพฯ คอ เบยรและเหลาแดง มากกวาเครองดมชนดอน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอนยมดมเบยร รองมาคอ เหลาขาว พจารณาเฉพาะเครองดมประเภทเหลาขาว และยาดองเหลา ประชากรในภาค ตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอนนมสดสวนของการดมสงกวาภมภาคอน (รปท 4.2.10)

37.5

25.4

12.7

10.8

10

8.9

9.7

5.8

2.6

0.3

46.1

27

29.6

9.4

8

8.3

15.3

11.4

2.8

0.3

0 10 20 30 40 505 15 25 35 45

เบยร

เหลาแดง

เหลาขาว

บรนด

นาผลไมผสมแอลกอฮอล

ไวน

ยาดองเหลา

เหลาพนบาน/อ/กระแช/สาโท

เหลาจน/เชยงชน/เหมาไถ

อนๆ

%

ในเขต นอกเขต

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 70

รปท 4.2.10 ประเภทของเครองดมแอลกอฮอลทนยมดมใน 12 เดอนทผานมาในกลมท ดมแอลกอฮอลอาย 15–59 ป จำแนกตามภาค (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ) ปรมาณแอลกอฮอลทดมตอวนใน 1 ป และตอวนทดม ในชวง 1 ปทผานมาประชากรชายดมเครองดมแอลกอฮอลเฉลย 29.5 กรมตอวน สงกวาประชากรหญงซงดมเฉลยเพยง 6.2 กรมตอวน เมอพจารณาตามอาย ผชายกลมอาย 15-29 ป ดมสงทสด ทงในปรมาณเฉลยตอวนใน 1 ป และตอวนทดม ปรมาณการดมเฉลยลดลงเมออายมากขน และดมนอยทสดในกลมอาย 70 ป ขนไป ประชากรหญงในกลมผสงอาย 80 ปขนไป มปรมาณการดมตอวนใน 1 ป สงกวากลมอายอนๆ กลมอาย 15-29 ป และอาย 70-79 ป ดมเฉลยพอๆ กน เชนเดยวกบกลมอาย 30-44 ป อาย 45-49 ป และอาย 60-69 ปทมปรมาณดมเฉลยพอๆ กน เมอพจารณาตอวนทดมพบวาประชากรหญงอาย 15-29 ป ปรมาณดมเฉลยสงกวากลมอายอน. กลมอาย 70-79 ป มปรมาณการดมเฉลยนอยทสดเมอเทยบกบกลมอายอน (ตารางท 4.2.3-4.2.4) ประชากรชายและหญงในเขตเทศบาลดมปรมาณแอลกอฮอลเฉลยตอวนใน 1 ป และตอวนทดมสงกวานอกเขตเทศบาล เมอจำแนกตามภมภาคปรมาณดมตอวนใน 1 ป ของผชายภาคใตเฉลยสงกวากรงเทพฯ ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอทมปรมาณดมนอยทสด สำหรบพนทกรงเทพฯ ปรมาณเฉลยตอวนทดมสงทสด (106.7 กรม) รองมา ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผหญงในกรงเทพฯ ปรมาณดมเฉลย (50 กรม) ตอวนทดม สงกวาภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใตทมปรมาณดมนอยทสด (ตารางท 4.2.3-4.2.4)

51.5

36.8

29

16.1

7.3

15.2

7.3

10.8

2.2

1

34

24.3

14.5

11.1

6.2

5.1

5.3

5.6

2.5

0

53.5

25.9

38

15.8

11.2

13

12.5

7.7

2.7

0.1

37.9

25.4

17.7

15.1

20.2

7.1

6.1

13.7

4.2

0.4

2525.66

1616.99

44.22

66.11

55.33

33.44

7.7

88.66

22.6

0.1

43.5

26.5

24.5

13.6

9.8

9.7

8.5

8.6

2.7

0.3

0 10 20 30 40 50 60

เบยร

เหลาแดง

เหลาขาว

ยาดองเหลา

บรนด

เหลาพนบาน/อ/กระแช/สาโท

ไวน

นาผลไมผสมแอลกอฮอล

เหลาจน/เชยงชน/เหมาไถ

อนๆ

%

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 71

ตารางท

4.2.3 ปรม

าณแอลก

อฮอล

(กรม

)เฉลย

ทบรโภค

ตอวน

ใน 1

ป ในป

ระชากรไทยอ

าย 1

5 ปข

นไปท

ดมเครองด

มแอล

กอฮอ

ล จำแนกต

ามเขตป

กครอง กล

ม

อาย เพศ และภาค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x) จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x) จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x) อ

าย

1

5-29

90

8 36

.3 58

.3 10.

9 (0.

004,1

458.8

) 35

5 7.7

18.

6 1.2

(0.

002,2

13.7)

1263

29.2

57.2

6.3

(0.00

2,145

8.8)

30-

44

1349

31.2

49

12.5

(0.00

1,930

.6)

674

5.9

15.8

0.6

(0.00

5,321.

1) 20

23

23.4

46.5

5.4

(0.00

1,930

.6)

45-

59

1221

26.1

36.6

10.2

(0.00

3,441.

3) 58

3 5.9

13.

4 0.8

(0.

005,2

07.1)

180

4 20

35

5

(0.00

3,441.

3) 6

0-69

115

4 16

73.1

3.9

(0.00

7,593

.2)

367

5.4

24.5

0.4

(0.00

4,124

.3)

1521

12.9

66.6

2.5

(0.00

4,593

.2)

70-

79

492

16.2

75.6

2.8

(0.016

,594.8

) 129

7

35.2

0.5

(0.00

8,310.

7) 62

1 14

72.4

2.2

(0.00

8,594

.8)

80 ป

ขนไป

89

14.5

67.1

3.4

(0.016

,237.9

) 38

9.7

55

.6 1.2

(0.

021,2

47.4)

127

12.

9 68

2.6

(0.

016,24

7.4)

เขตก

ารปก

ครอง

ในเขต

26

42

38.4

109.2

8.3

(0.00

3,145

8.8)

1239

8.8

36.4

0.8

(0.00

5,321.

1) 38

81 29

.5 58

.9 4.2

(0.

003,1

458.8

) น

อกเขต

25

71 26

.4 41.

1 7.9

(0.

001,9

30.6)

90

7 5.2

11.

2 0.6

(0.

001,1

62.9)

34

78

6.2

18.5

4.5

(0.00

1,930

.6)

ภาค

เหนอ

135

2 35

.3 64

.4 8.4

(0.

008,1

101.7)

60

6 8.5

21.

2 1.2

(0.

008,1

62.9)

195

8 26

.8 59

.6 4.8

(0.

008,1

101.7)

ก

ลาง

1114

38.8

58.8

13.1

(0.00

7,594

.8)

365

8.7

20.7

1.7

(0.00

4,207

.1)

1479

31.5

57.3

8 (0.

004,5

94.8)

ต

ะวนออ

กเฉยงเหน

อ 135

0 18.

8 26

.1 5.5

(0.

01,33

7.9)

711

4 10.

2 0.4

(0.

008,1

86.8)

20

61 14

23.3

2.3

(0.00

8,337

.9)

ใต

1084

62.2

87.6

6.5

(0.00

1,145

8.8)

279

3.2

16.5

0.2

(0.00

1,213.

7) 136

3 21.

7 85

.6 3.4

(0.

001,1

458.8

) ก

รงเทพ

ฯ 313

52

.3 94

.3 11.

6 (0.

004,7

97.9)

185

12

38.3

2.1

(0.00

5,321.

1) 49

8 41.

6 97

.3 6.3

(0.

004,7

97.9)

ร

วม

5213

29

.5 58

.9 7.9

(0.

001,1

458.8

) 214

6 6.2

18

.5 0.7

(0.

002,3

21.1)

7359

22

.8 51.

7 4.2

(0.

001,1

458.8

)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 72

ตารางท

4.2.4 คาเฉล

ยปรม

าณแอลก

อฮอล

(กรม)

ทบร

โภคต

อวนท

ดม ใน

ประชาก

รไทย

อาย

15 ป ขนไปท

ดมเครองด

มแอล

กอฮอ

ลจำแนก

ตามเขต

การป

กครอง

กลมอ

าย เพ

ศ และภาค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x) จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x) จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x) ช

าย

1

5-29

90

8 74

74

.3 47

.6 (1.

4,143

8.5)

355

41 53

.6 25

.5 (0.

6,911.

7) 126

3 65

.8 76

.5 40

.9 (0.

6,143

8.5)

30-

44

1349

66.4

71.8

45.9

(0.2,1

205.4

) 67

4 32

.7 36

.2 21.

6 (1.

0,596

.3)

2023

56

.1 69

.7 34

(0.

2,120

5.4)

45-

59

1221

54.9

67.9

35.7

(0.2,2

436.1

) 58

3 24

.6 24

16.

8 (0.

8,281.

1) 180

4 45

.7 64

.3 28

.1 (0.

2,243

6.1)

60-

69

1154

46.4

115.7

28.9

(1.6,1

032.9

) 36

7 30

.2 146

.3 15.

9 (0.

6,1015

.0)

1521

41.7

137.4

25.4

(0.6,1

032.9

) 7

0-79

49

2 36

.6 99

.1 23

.7 (1.

0,594

.8)

129

20

52.7

15.9

(1.6,3

96.5)

62

1 32

.6 96

.4 15.

9 (1.

0,594

.8)

80 ป

ขนไป

89

35.8

89.9

15.9

(2.0,2

37.9)

38

21.

9 58

.1 15.

9 (3.

4,247

.4)

127

31.3

87

15.9

(2.0,2

47.4)

เข

ตการปก

ครอง

ในเขต

26

42

74.4

164.9

35

(0.2,1

438.5

) 123

9 38

.3 97

.9 17.

8 (0.

6,1015

.0)

3881

62.6

87.8

28.9

(0.2,1

438.5

) น

อกเขต

25

71 58

.5 60

.7 33

(0.

2,243

6.1)

907

28.3

25.9

15.9

(0.6,3

02.0)

34

78

31.1

46.7

30.4

(0.2,2

436.1

) ภ

าค

เห

นอ

1352

72.3

107.2

45.2

(1.4,2

436.1

) 60

6 40

.9 43

.9 23

.4 (1.

7,302

.0)

1958

62.3

99.1

35.7

(1.4,2

436.1

) ก

ลาง

1114

72.2

66.7

42.4

(0.3,7

05.4)

36

5 37

.5 45

.2 22

(0.

6,356

.9)

1479

63.7

68.3

31.7

(0.3,7

05.4)

ต

ะวนออ

กเฉยงเหน

อ 135

0 48

.7 42

.2 31.

7 (1.

6,103

2.9)

711

22.7

28.6

15.9

(2.0,9

11.7)

2061

40.2

42.5

25.2

(1.6,1

032.9

) ใต

108

4 52

90

.2 28

.9 (0.

2,1109

.3)

279

23.5

41.2

13.1

(0.7,2

78.9)

136

3 46

.4 90

.2 25

.4 (0.

2,1109

.3)

กรงเ

ทพฯ

313

106.7

179.1

47.6

(0.2,1

303.5

) 185

50

122

.1 25

(0.

9,1015

.0)

498

91.7

188.7

31.7

(0.2,1

303.5

) ร

วม

5213

62

.6 87

.8 33

.8 (0.

2,243

6.1)

2146

31.1

46.7

16.8

(0.6,1

015.0

) 73

59

53.5

79.5

29.7

(0.2,2

436.1

)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 73

ความชกของการดมในระดบเสยงตอสขภาพ เมอพจารณาปรมาณการดมตามระดบความเสยงตอสขภาพ พบวารอยละ 24.3 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปดมแอลกอฮอลในระดบเสยงนอย (ชายรอยละ 40 และหญงรอยละ 9.4) ดมระดบเสยงปานกลางรอยละ 2.8 (ชายรอยละ 5 หญงรอยละ 0.7) ดมระดบเสยงรนแรงรอยละ 2.0 (ชายรอยละ 3.7 และหญง 0.4) และดมระดบเสยงรนแรงมากรอยละ 2.4 (ชาย รอยละ 4.4 และหญง 0.5) ประชากรภาคเหนอมความชกของการดมในระดบเสยงรนแรงและเสยงรนแรงมากสงกวาภาคอนๆ เชนเดยวกบประชากรทอาศยในเขตเทศบาลมความชกสงกวานอกเขตเทศบาล (ตาราง 4.2.5-4.2.7) ตารางท 4.2.5 รอยละของผดมเครองดมแอลกอฮอลจำแนกตามระดบความเสยง (ตอวน ใน 1 ป) แยกตามกลมอาย เพศ ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนก ตามกลมอาย และเพศ อาย (ป) 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ ทกอาย ชาย (n=1,348) (n=1880) (n=2001) (n=2493) (n=1563) (n=441) (n=9,726) ไมดม 40 34.5 48.5 65.4 74.2 8.5 45.1 เสยงนอย 41.4 48.5 38.1 26.3 18.9 12 40 เสยงปานกลาง 6.6 5.4 4.9 1.6 1.3 0.2 5.0 เสยงรนแรง 4.1 5.1 3.1 1.4 0.6 0.4 3.7 เสยงมาก 6.4 5 3.7 1.4 0.7 1.5 4.4 ดมแตไมทราบปรมาณ 1.5 1.5 1.7 3.8 4.3 5.4 1.9 หญง (n=1305) (n=2234) (n=2455) (n=2559) (n=1651) (n=492) (n=10,696) ไมดม 86.6 86.6 87.1 91.3 92.9 91.1 87.6 เสยงนอย 10.2 10.8 10.2 4.5 2.9 4.4 9.4 เสยงปานกลาง 0.6 0.9 0.7 0.5 0.5 0 0.7 เสยงรนแรง 0.8 0.4 0.4 0.2 0.1 0.3 0.4 เสยงมาก 0.6 0.7 0.4 0.3 0.2 0.1 0.5 ดมแตไมทราบปรมาณ 1.3 0.8 1.3 3.2 3.4 4.1 1.4

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 74

ตารางท 4.2.6 รอยละของผดมเครองดมแอลกอฮอลจำแนกตามระดบความเสยง (ตอวน ใน 1 ป) แยกตามกลมอาย เพศ ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนก ตามเพศ และภาค ภาค

เหนอ กลาง ตะวนออก

ใต กรงเทพฯ รวม เฉยงเหนอ ชาย (n=2,254) (n=2,359) (n=2,202) (n=2,070) (n=841) (n=9,726) ไมดม 37.3 50.2 39.3 48.4 61.4 45.1 เสยงนอย 42.3 32.0 50.3 40.9 20.4 40.0 เสยงปานกลาง 7.6 6.0 4.1 2.9 3.2 5.0 เสยงรนแรง 5.6 4.8 2.4 3.4 2.0 3.7 เสยงมาก 6.6 5.3 2.4 3.3 6.1 4.4 ดมแตไมทราบปรมาณ 0.6 1.8 1.5 1.1 7.0 1.9 หญง (n=2,363) (n=2,494) (n=2,324) (n=2,235) (n=1,280) (n=10,696) ไมดม 80.9 89.2 86.9 95.2 88.0 87.6 เสยงนอย 15.5 8.3 10.4 3.2 5.7 9.4 เสยงปานกลาง 0.9 1.1 0.4 0.4 0.9 0.7 เสยงรนแรง 0.9 0.3 0.4 0.1 0.4 0.4 เสยงมาก 1.0 0.4 0.4 0.1 0.6 0.5 ดมแตไมทราบปรมาณ 0.7 0.8 1.5 1.1 4.5 1.4 ตารางท 4.2.7 รอยละของผดมเครองดมแอลกอฮอลจำแนกตามระดบความเสยง (ตอวน ใน 1 ป) แยกตามกลมเขตการปกครอง และเพศ ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามเพศ และภาค เขตการปกครอง ในเขต นอกเขต รวม ชาย (n=5,119) (n=4,607) (n=9,726) ไมดม 51.4 42.3 45.1 เสยงนอย 31.7 43.6 40.0 เสยงปานกลาง 4.1 5.3 5.0 เสยงรนแรง 4.1 3.5 3.7 เสยงมาก 5.2 4.0 4.4 ดมแตไมทราบปรมาณ 3.5 1.3 1.9 หญง (n=5,947) (n=4,749) (n=10,696) ไมดม 86.8 87.9 87.6 เสยงนอย 8.9 9.6 9.4 เสยงปานกลาง 0.9 0.6 0.7 เสยงรนแรง 0.5 0.4 0.4 เสยงมาก 0.8 0.4 0.5 ดมแตไมทราบปรมาณ 2.2 1.1 1.4

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 75

ความชกของการดมในระดบเสยงปานกลางขนไป ความชกของการดมในระดบเสยงปานกลางขนไป (ผชายดม ≥41 กรม/วน, ผหญงดม ≥21 กรม/วน) เทากบรอยละ 7.3 ผชายรอยละ 13.2 ผหญงรอยละ 1.6 ในผชายความชกของการดมระดบเสยงปานกลางขนไปลดลงเมออายมากขนคอรอยละ 17.3 ในกลมอาย 15-29 ลดลงตามลำดบ เปนรอยละ 2.2 ในกลมอาย 80 ปขนไป ในผหญงเชนเดยวกบทพบในผชายคอความชกของการดมเครองดมแอลกอฮอลระดบเสยงปานกลางขนไป มสงทสดในกลมอาย 15-29 ป (รอยละ 2.0) และลดลงตามอายทมากขนจนเปนรอยละ 0.5 ในกลมอาย 80 ปขนไป รปท 4.2.11 ความชกของการดมระดบเสยงปานกลางขนไปในผชายในเขตเทศบาล (รอยละ 13.9) สงกวาของนอกเขตเทศบาลเลกนอย (รอยละ 13.0) ในผหญง เชนเดยวกนคอในเขตฯ ความชกของการดมระดบเสยงปานกลางขนไป (รอยละ 2.2) สงกวานอกเขตฯ (รอยละ 1.4) รปท 4.2.12 การดมตามภาค ในผชายความชกของการดมระดบเสยงปานกลางขนไป มสงสดในภาคเหนอ (รอยละ 19.9) รองลงมาคอภาคกลาง (รอยละ 16.4) กรงเทพฯ (รอยละ 12.1) ภาคใต (รอยละ 9.7) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 9.0) สำหรบในผหญง เชนเดยวกนคอภาคเหนอมความชกของการดมในระดบเสยงปานกลางขนไปคอ รอยละ 2.8 รองลงมาคอกรงเทพฯ (รอยละ 1.9) ภาคกลาง (รอยละ 1.7) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 1.2) และภาคใต (รอยละ 0.6) รปท 4.2.11 รอยละของผดมเครองดมแอลกอฮอลในระดบเสยงปานกลางขนไปตอวนใน 1 ป ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาย และเพศ รปท 4.2.12 รอยละของผดมเครองดมแอลกอฮอลในระดบทเสยงปานกลางขนไปตอวน ใน 1 ป ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขตปกครอง และเพศ

17.315.7

11.9

4.72.7 2.2

13.2

2.0 1.9 1.5 1.0 0.8 0.51.6

10.18.5

6.5

2.6 1.7 1.2

7.3

0

5

10

15

20

%

ชาย หญง รวม

13.913.0 13.2

2.21.4 1.6

7.8 7.1 7.3

0

4

8

2

6

10

12

14

16

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 76

รปท 4.2.13 รอยละของผดมเครองดมแอลกอฮอลในระดบทเสยงปานกลางขนไปตอวน ใน 1 ป ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค และเพศ การดมอยางหนก (binge drinking) การดมอยางหนก หมายถง การดมเครองดมแอลกอฮอลอยางหนกในครงเดยว ในปรมาณดงน - ดมเหลาผสมโซดาตงแต 5 แกว หรอครงแบนขนไป หรอ - ดมเบยรมากกวา 6 กระปอง หรอ 3 ขวดใหญ หรอ - ไวนมากกวา 5 แกว จำนวนวนทดมอยางหนก ผลการวเคราะหพบวา ใน 12 เดอนทผานมา ในประชากรชายไทยอาย 15 ปขนไป มการดมแอลกอฮลอยางหนกในครงเดยว เฉลย 28.1 วน มธยฐาน 6 วนตอป (ตำสด 4 วน สงสด 365 วน)ในผหญงเฉลย 18.3 วน มธยฐาน 3 วน (ตำสด 1 วน สงสด 360 วน) พจารณาตามกลมอาย จำนวนครงการดมอยางหนกมมากทสดในกลมอาย 15-29 และ 30-44 ป ทงในผชาย และหญง และจำนวนวนลดลงตามอายทเพมขน ทงประชากรชายและหญงทอาศยในเขตเทศบาล มจำนวนวนเฉลยทดมหนกมากกวานอกเขตเทศบาล เมอพจารณาแยกตามภมภาคตามลำดบจากมากไปนอย ในประชากรชายคอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (เฉลย 33.5 วน มธยฐาน 8.5 วนตอป) กรงเทพฯ (เฉลย 33.3 วน มธยฐาน 3.0 วนตอป) ภาคกลาง (เฉลย 26.6 วน มธยฐาน 4.0 วนตอป) ภาคเหนอ (เฉลย 24.8 วน มธยฐาน 7 วนตอป) และภาคใต (เฉลย 15.8 วน มธยฐาน 5 วนตอป) ตามลำดบ ประชากรหญง ภาคเหนอ (เฉลย 22.9 วน มธยฐาน 3 วนตอป) จำนวนวนดมหนกเฉลยมากกวาภาคอนๆ รองมาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (เฉลย 16.0 วน มธยฐาน 3.0 วนตอป) ภาคใต (เฉลย 15.3 วน มธยฐาน 3 วนตอป) ภาคกลาง (เฉลย 14.1 วน มธยฐาน 3.0 วนตอป) และกรงเทพฯ (เฉลย 10.5 วน มธยฐาน 1 วนตอป) ตามลำดบ

19.9

16.4

9 9.712.1 13.2

2.8 1.7 1.2 0.61.9 1.6

11.28.8

5.0 5.06.9 7.3

0

5

10

15

20

25

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 77

ตารางท

4.2.8 จำน

วนวน

เฉลย

และมธ

ยฐาน

ของวนท

ดมอย

างหน

กใน

1 ป ในปร

ะชาก

รไทย

อาย

15 ปขน

ไป จำแนก

ตาม เพศ กล

มอาย

เขตป

กครอง และภาค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x) จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x) จำนว

น Me

an

SD

Media

n (M

in,Ma

x)

ชาย

15-

29

578

33.7

49.2

6 (1,

365)

12

1 21

.4 41

.5 4

(1,24

0)

699

32

57.4

6 (1,

365)

3

0-44

76

4 26

.1 43

.3 7

(1,36

5)

133

14.3

33.2

3 (1,

320)

89

7 24

.6 50

.2 6

(1,36

5)

45-

59

474

25.6

50.6

5 (1,

365)

86

21

.3 58

.8 3

(1,36

0)

560

25

60.9

4 (1,

365)

6

0-69

22

3 18

.8 98

.9 4

(1,36

5)

20

3.4

4.9

2.5

(1,18

0)

243

17.1

108.1

4

(1,36

5)

70-

79

38

15.1

81.6

3 (1,

365)

2

49.8

92.6

60.5

(1,12

0)

40

17.4

99.7

3 (1,

365)

8

0 ปขน

ไป

5 58

22

3.1

5 (4

,300)

1

1 0

1 (1,

100)

6

49.2

248.2

5

(1,36

5)

เขตก

ารปก

ครอง

ในเข

ต 10

88

34

92.3

6 (1,

365)

23

8 23

.5 74

.4 3

(1,32

0)

1326

28

.1 58

.6 6

(1,36

5)

นอก

เขต

994

26

44.7

5 (1,

365)

12

5 15

.3 37

.9 3

(1,36

0)

1119

18.3

53.1

5 (1,

365)

ภ

าค

เห

นอ

576

24.8

42.4

7 (1,

365)

14

1 22

.9 59

.9 3

(1,36

0)

717

24.4

54.7

6 (1,

365)

ก

ลาง

415

26.6

49.3

4 (1,

365)

54

14

.1 27

3

(1,19

2)

469

25.4

56.5

4 (1,

365)

ต

ะวนอ

อกเฉย

งเหนอ

56

2 33

.5 45

.7 8.5

(1,

365)

95

16

31

.5 3

(1,30

0)

657

31.5

52.8

6 (1,

365)

ใต

396

15.8

38.5

5 (1,

365)

32

15

.3 56

.8 3

(1,32

0)

428

16.5

47.1

4.5

(1,36

5)

กรงเทพ

ฯ 13

3 33

.3 72

.9 3

(1,36

5)

41

10.5

34.1

1 (1,

320)

17

4 29

.8 84

.4 3

(1,36

5)

รวม

2,0

82

28.1

58.6

6 (1,

365)

36

3 18

.3 53

.1 3

(1,36

0)

2,445

26

.9 58

.2 5

(1,36

5)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 78

ความชกของการเคยดมอยางหนก ความชกของการเคยดมอยางหนกใน 12 เดอนทผานมาในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ในชายมรอยละ 31.5 ในหญงมรอยละ 4.4 ความชกสงทสดในกลมอาย 15-29 ปของทงชาย (รอยละ 44.4) และหญง (รอยละ 8.1) ความชกนลดลงเมออายมากขนและตำสดในกลมอาย 80 ปขนไปในผชาย แตในผหญง ตำสดในกลมอาย 60-69 ป แตกลม 70 ปขนไปยงมการดมอยางหนกรอยละ 1.3-1.4 เมอพจารณาตามเขตปกครอง ผชายนอกเขตเทศบาลมความชกการดมอยางหนกสงกวาชายในเขตเทศบาลเลกนอย (รอยละ 33 และ 28.2) สวนหญงในเขตเทศบาลมความชกสงกวานอกเขต (รอยละ 5.2 และ 4.1) พจารณาจำแนกตามภาค ในผชายพบวา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคเหนอมความชก ใกลเคยงกนและสงสด (รอยละ 37.4 และ 37.1 ตามลำดบ) รองลงมาคอ ภาคใต (รอยละ 29.1) ภาคกลาง (รอยละ 26.4) และกรงเทพฯ (รอยละ 18.1) สวนในผหญงความชกมสงสดในภาคเหนอ (รอยละ 8.5) รองลงมาคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 4.8) กรงเทพฯ (รอยละ 3.2) ภาคกลาง (รอยละ 2.6) และภาคใต (รอยละ 2 ) ตามลำดบ รปท 4.2.14 รอยละของผทเคยดมอยางหนกในรอบ 12 เดอนทผานมาในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามอายและเพศ รปท 4.2.15 รอยละของผทเคยดมอยางหนกในรอบ 12 เดอนทผานมาในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขตปกครองและเพศ

44.441.3

24

9.12.4 1

31.5

8.1 5.3 3.3 0.9 1.4 1.34.4

27.322.6

13.4

4.61.1 0.5

17.6

0

10

20

30

40

50

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80 ปขนไป รวม

%

ชาย หญง รวม

28.233 31.5

5.2 4.1 4.4

16.2 18.3 17.6

0

10

20

30

40

ในเขต นอกเขต รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 79

รปท 4.2.16 รอยละของผทเคยดมอยางหนกในรอบ 12 เดอนทผานมาในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาคและเพศ อายเฉลยทเรมดมแอลกอฮอล อายเฉลยทเรมดมแอลกอฮอลในผชายคอ 19 ป (ตำสด 7 ป) สวนในผหญงเฉลย 26.3 ป (ตำสด 6 ป) เมอเปรยบเทยบอายทเรมดมในแตละกลมอายพบวาแนวโนมอายทเรมดมเครองดมแอลกอฮอลลดลง อายเฉลยทเรมดมแอลกอฮอลของคนทอาศยในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาล มอายใกลเคยงกนทงในชายและหญง และเมอพจารณาตามภาค พบวามอายเรมดมใกลเคยงกนทกภาค (ตารางท 4.2.9) ตารางท 4.2.9 อายเฉลยทเรมดมแอลกอฮอลในกลมทดมแอลกอฮอล จำแนกตามเพศ อาย เขตการปกครอง และภาค ชาย หญง รวม จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD อาย 15-29 972 16.2 2.3 502 17.8 3.1 1474 16.7 2.6 30-44 1546 18.5 3.4 899 24.9 6.3 2445 20.7 5.3 45-59 1552 20.5 5.1 849 30.7 9.5 2401 23.9 8.1 60-69 1119 22 19.2 353 38 26.6 1472 25.5 27.9 70-79 468 25.6 24.5 119 42.5 33.1 587 29.6 30.7 80 ปขนไป 83 23.7 22.9 37 39 43.9 120 29 35.7 เขตปกครอง ในเขต 2950 19.4 7.9 1599 26.3 14.7 4549 21.7 11.6 นอกเขต 2790 19 4.5 1160 26.3 7.7 3950 21.4 6.5 ภาค เหนอ 1404 18.7 5.7 745 25.5 10 2149 21.1 8.4 กลาง 1223 19.5 5.9 436 27 10.8 1659 21.4 8.2 ตะวนออกเฉยงเหนอ 1524 19 4.4 911 26.5 8.4 2435 21.8 6.9 ใต 1213 19.6 7.9 404 25.7 13.8 1617 21.1 10.2 กรงเทพฯ 376 19.3 5.5 263 27.4 14.3 639 21.7 9.2 รวมทงประเทศ 5740 19.1 5.6 2759 26.3 10.1 8499 21.5 8.2

37.1

26.4

37.4

29.1

18.1

31.5

8.5

2.64.8

2 3.2 4.4

22.5

14.1

20.8

15.110.5

17.6

0

10

20

30

40

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 80

4.3 กจกรรมทางกาย สรป ● บทนรายงานผลการสำรวจการมกจกรรมทางกายของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป โดยครอบคลมความชกของการมกจกรรมเพยงพอตามขอแนะนำ หมายถงการมกจกรรม ทางกายตงแตระดบปานกลางขนไป วนละ 30 นาทขนไป สปดาหละอยางนอย 5 วน สดสวนเวลาทใชในการมกจกรรมทางกายจากการทำงาน จากการเดนและขจกรยาน และจากกจกรรมทางกายยามวาง ● ความชกของการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอมรอยละ 18.5 (ชายรอยละ 16.8 และ หญงรอยละ 20.2) ซงตำกวาผลการสำรวจสขภาพฯ ครงท 3 เมอป 2546-7 (ชายรอยละ 20.7 และหญงรอยละ 24.2) เลกนอย แมการสำรวจฯนไดใชแบบ สอบถามมาตรฐานขององคการอนามยโลก แตมขอสงเกตวาการใหขอมลการออกแรงกาย ของผตอบอาจประเมนตนเองวามกจกรรมทางกายสงกวาความเปนจรง จงอาจทำให มสดสวนของคนทมกจกรรมทางกายเพยงพอคอนขางสง อยางไรกตามการสำรวจฯ ครงท 3 และ 4 ใชแบบสอบถามชดเดยวกน จงนาจะเปรยบเทยบกนได ● ความชกของการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอมมากขนในกลมผสงอายซงพบรอยละ 35.6 ในกลมอาย 70-79 ป และมากทสดในกลมอาย 80 ปขนไป มรอยละ 60.4 ● คนในเขตเทศบาลมสดสวนของการมกจกรรมทางกายไมเพยงพอมากกวาคนนอกเขตฯ (รอยละ 22.5 และ 16.8 ตามลำดบ) ● ภาคใตมสดสวนของคนทมกจกรรมทางกายไมเพยงพอมากทสด (รอยละ 42.8) รองลงมา คอกรงเทพฯ (รอยละ 25.3) และภาคกลาง (รอยละ 21.2) ● กจกรรมทางกายทใชสดสวนเวลามากทสดคอ การทำงาน (รอยละ 63 ของเวลาทม กจกรรมทางกาย) รองลงมาคอใชในการเดนทาง (รอยละ 20) และใชในกจกรรม ยามวาง (รอยละ 15.7) ● รอยละ 36.4 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมกจกรรมทางกายยามวาง (เชน เลนกฬา ออกกำลงกาย) ในระดบเพยงพอ (ปานกลางและหนก) ● ผชายมกจกรรมยามวางอยางเพยงพอมากกวาผหญง (รอยละ 46.6 และ 26.8 ตามลำดบ) ในเขตเทศบาลมสดสวนของการมกจกรรมยามวางเพยงพอมากกวานอกเขตฯ (รอยละ 40.6 และ 34.5 ตามลำดบ) ไมมความแตกตางระหวางภาคยกเวนภาคใตท มสดสวนการมกจกรรมยามวางเพยงพอตำกวาภาคอนๆ ● กลมอาชพทลกษณะการทำงานไมตองใชแรงกายมาก เชน งานเสมยน นกวชาการ ผบรหาร และไมมอาชพซงรวมแมบาน มความชกของการมกจกรรมยามวางระดบ ปานกลางขนไปเพยงรอยละ 20-30 ซงกลมเหลานควรเปนกลมเปาหมายของการ สงเสรมใหมการออกกำลงกายเพมเตมตอไป

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 81

กจกรรมทางกาย งานวจยมากมายไดแสดงหลกฐานวาการมกจกรรมทางกายเปนประจำอยางเพยงพอและสมำเสมอมผลตอสขภาวะ สามารถลดอบตการณของการเจบปวย โรคเรอรง เชน ลดอบตการณโรคระบบหวใจและหลอดเลอด เบาหวาน อวน และมะเรง จากขอมลองคการอนามยโลก6 ประมาณวา การไมมกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของโรคหวใจเลอดรอยละ 22-23 โรคมะเรงลำไสใหญ รอยละ 16-17% เบาหวานรอยละ 15 หลอดเลอดสมองรอยละ 12-13. ในประเทศไทย การขาดกจกรรมทางกายเพยงพอเปนสาเหตของภาระโรคลำดบท 9 ทำใหสญเสย รอยละ 1.3 ของ DALY7

ความหมายของกจกรรมทางกาย กจกรรมทางกาย หมายถงการเคลอนไหวรางกายทมการใชพลงงานในรางกาย การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงนใชแบบสอบถาม Global Physical Activity Questionnaire (GPAQ) version 28 ซงมขอคำถามครอบคลมกจกรรมทางกาย 3 ลกษณะคอ 1) กจกรรมจากการทำงาน (Activity at work) ไดแกการทำงานโดยปกต ทตองออกแรง กายอยางหนกหรอปานกลาง 2) กจกรรมจากการเดนทางในชวตประจำวน (travel to and from places) ไดแก การเดน และการขจกรยาน 3) กจกรรมยามวาง (recreational activities) ไดแกการออกกำลงกาย เลนกฬา มกจกรรมยามวาง กจกรรมทง 3 ลกษณะน แตละลกษณะมการถามความหนกเบาของการใชแรงกาย (intensity), ระยะเวลาทมกจกรรมเปนนาทตอวน และความถของการมกจกรรมเปนวนตอสปดาห ระดบความหนกเบา (Intensity) ของการมกจกรรมทางกาย กจกรรมอยางหนก หมายถง 1. การทำงานออกแรงกายอยางหนก ทำใหหายใจแรงขน หรอหวใจเตนเรวขนมาก ออกแรงกายตอเนองเปนเวลาตงแต 10 นาท ขนไปในแตละครง เชน การยกของหนก งานกอสราง งานขดดน การทำนา ทำสวน ทำไร เปนตน 2. กจกรรมยามวางทออกแรงกายอยางมาก ไดแก การออกกำลงกาย หรอเลนกฬาอยางหนกจนทำใหหายใจแรงขนหรอหวใจเตนเรวขนมาก โดยออกแรงกายเปนเวลาตงแต 10 นาท ขนไปในแตละครงเชน เตนแอโรบค วง เลนฟตบอล เปนตน กจกรรมอยางปานกลาง หมายถง 1. การทำงานออกแรงกายปานกลาง ทำใหหายใจแรงขนหรอ หวใจเตนเรวขนปานกลาง ออกแรงกายตอเนองเปนเวลาตงแต 10 นาท ขนไปในแตละครง เชน การเดนไปมาในททำงาน หรอรานคาทำงานบาน ทำครว หรอถอของเบาๆ เปนตน

6 World Health Report. Geneva: World Health Organization, 2002 7 สำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข 8 Global Physical Activity Questionnaire (GPAQ): World Health Organization

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 82

2. การเดนทางจากสถานทหนงไปอกทหนงโดยการเดนหรอขจกรยานเปนเวลา 10 นาท อยางตอเนอง 3. มกจกรรม เลนกฬา ออกกำลงกาย หรอมกจกรรมยามวางทใชแรงกายอยางปานกลาง เปนเวลาตงแต 10 นาทขนไปในแตละครง เชน เดนเรว ขจกรยาน เลนวอลเลยบอล หรอวายนำ เปนตน ความหนกเบาของการออกแรงกายน สามารถแปลงเปนพลงงานทรางกายตองใชไปตอนาท ตอวน และตอสปดาห โดยการคำนวณเปนคา metabolic equivalent (MET) MET หมายถงอตราสวนของ พลงงานทรางกายใชในการออกแรงกายตอพลงงานทใช ขณะพก โดย 1 MET = 1kcal/kg/hr เปนพลงงานทเทยบเทากบพลงงานทรางกายใชขณะอยรางกายนงอยเฉยๆ โดยรางกายจะใชพลงงาน 1 kcal ตอนำหนกตว 1 kg ตอชวโมง ความเชอมโยงระหวาง ความหนกเบาของกจกรรมทางกายกบ MET การออกแรงกายอยางปานกลางจะใชพลงงานเปน 4 เทา ของการนงเฉยๆ และการออกแรงกายอยางหนกจะใชพลงงานเปน 8 เทา ดงนน ลกษณะกจกรรมทางกาย คา MET การทำงาน ออกแรงปานกลาง คา MET = 4.0 ออกแรงหนก คา MET = 8.0 การเดนทาง ขจกรยาน หรอเดน คา MET = 4.0 กจกรรมยามวาง ออกแรงปานกลาง คา MET = 4.0 ออกแรงหนก คา MET = 8.0 วธการคำนวณ MET 1. กจกรรมทางกายอยางหนก : MET = รวม เวลา (นาท) ของกจกรรมอยางหนกใน 1 สปดาห × 8 2. กจกรรมทางกายปานกลาง : MET = รวม เวลา (นาท) ของกจกรรมอยางปานกลาง ใน 1 สปดาห × 4 เกณฑระดบกจกรรมทางกาย มาก (High) ● มกจกรรมทางกายอยางหนก ≥3 วน/สปดาห และ total MET-นาท/สปดาห ≥1500 หรอ ● มกจกรรมทางกายอยางหนก หรอปานกลางรวม ≥7วน/สปดาห และ total MET- นาท/สปดาห ≥3000 ปานกลาง (Moderate) ● มกจกรรมทางกายไมมากถงระดบมาก และ ● มกจกรรมอยางหนก ≥3 วน/สปดาห และเวลา ≥20 นาทตอวน หรอ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 83

● กจกรรมปานกลาง หรอเดน ≥ 5วน/สปดาห อยางนอยวนละ 30 นาทตอวน หรอ ● กจกรรมหนกและปานกลางหรอเดน รวม ≥ 5วน/สปดาห และ total MET-นาท/ สปดาห ≥ 600 นอย (Low) ● ระดบของการมกจรรมทางกายตำกวาเกณฑระดบปานกลางและมาก ความหมายของกจกรรมทางกายเพยงพอ กจกรรมทางกายเพยงพอ หมายถง การมกจกรรมทางกายตงแต ระดบ ปานกลางขนไป ผลการสำรวจกจกรรมทางกาย รอยละ 56.0 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มกจกรรมทางกายระดบมากและรอยละ 25.5 ในเกณฑปานกลาง ดงนนโดยรวมรอยละ 81.5 ของประชากรไทย 15 ขนไป มกจกรรมทางกายระดบเพยงพอ โดยในผชายมรอยละ 83.2 สวนในผหญงมรอยละ 79.2 สดสวนของคนทมกจกรรมทางกายเพยงพอมสงสดในชวงอาย 30-59 ปและลดลงตามอายทเพมขน คนทอาศยอยนอกเขตเทศบาลมรอย 83.2 มกจกรรมทางกายสงกวาในเขต ซงมรอยละ 77.5 (ตารางท 4.3.1 รปท 4.3.1) ตารางท 4.3.1 รอยละของระดบกจกรรมทางกายในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปจำแนก ตามเพศ และกลมอาย ระดบของกจกรรมทางกาย กลมอาย จำนวนตวอยาง % (95%CI) % (95%CI) % (95%CI) นอย ปาน มาก กลาง ชาย 15-29 1,344 15.1 (12.8,17.8) 17.2 (15.2,19.4) 67.7 (64.5,70.7) 30-44 1,863 14.6 (12.1,17.5) 20.7 (18.5,23.1) 64.7 (60.9,68.3) 45-59 1,987 16.3 (14.2,18.5) 21.8 (19.8,24.0) 61.9 (59.2,64.6) 60-69 2,470 19.4 (16.8,22.2) 28 (26.1,30.0) 52.6 (49.1,56.1) 70-79 1,541 30.8 (28.1,33.6) 32.7 (29.4,36.3) 36.5 (32.1,41.2) ≥80 435 50.3 (45.4,55.1) 28.6 (24.4,33.3) 21.1 (17.9,24.6) รวม 9,640 16.8 (14.9,18.9) 21.5 (20.0,23.1) 61.7 (59.0,64.3) หญง 15-29 1,289 25.7 (22.7,28.9) 30.9 (28.5,33.5) 43.4 (40.0,47.0) 30-44 2,221 16.6 (14.5,19.0) 25.8 (23.6,28.2) 57.6 (54.2,61.0) 45-59 2,426 14.7 (12.4,17.4) 29.4 (27.8,31.0) 55.9 (53.6,58.2) 60-69 2,540 21.6 (19.1,24.2) 35.8 (33.8,37.8) 42.7 (39.9,45.5) 70-79 1,622 39.5 (36.9,42.1) 36.1 (33.5,38.8) 24.4 (21.9,27.1) ≥80 485 67.7 (63.8,71.3) 22 (19.0,25.5) 10.3 (8.4,12.7) รวม 10,583 20.2 (18.2,22.4) 29.3 (28.0,30.6) 50.5 (48.1,52.9)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 84

รปท 4.3.1 รอยละของระดบกจกรรมทางกายในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนก ตามอาย สดสวนของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมกจกรรมทางกายตามเขตปกครอง พบวาในเขตเทศบาลมสดสวนของการมกจกรรมทางกายเพยงพอนอยกวานอกเขตเทศบาล ทงเพศชายและหญง (รปท 4.3.2) เมอพจารณาจำแนกตามภาค พบวา ทกภาคมสดสวนของการมกจกรรมทางกายเพยงพอคอนขางสง อยางไรกตามมความแตกตางกนตามภาคโดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สดสวนของการมกจกรรมทางกายระดบมากสงทสด รองลงมาคอภาคเหนอ (รปท 4.3.3) รปท 4.3.2 รอยละของระดบกจกรรมทางกายในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปจำแนกตาม เขตปกครอง

20.115.6 15.5

20.6

35.6

60.4

18.523.7 23.4 25.7

32.3 34.6

24.8 25.5

56.361 58.8

47.1

29.9

14.8

56

0

10

20

30

40

50

60

70

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥ 80 รวมทกกลมอาย

%

นอย ปานกลาง มาก

22.516.8 18.5

26.6 25 25.5

50.958.2 56.0

0

20

40

60

10

30

50

70

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

นอย ปานกลาง มาก

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 85

รปท 4.3.3 รอยละของระดบกจกรรมทางกายในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปจำแนกตาม ภาค กจกรรมทางกายไมเพยงพอ รอยละ 18.5 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมกจกรรมทางกายไมเพยงพอ สดสวนนเพมขนตามอายทเพมขน สงสดในกลมอาย 80 ปขนไป (รอยละ 61) รปท 4.3.4 รปท 4.3.4 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมกจกรรมทางกายไมเพยงพอ จำแนก ตามเพศ และกลมอาย การจำแนกตามเขตปกครอง พบวาคนในเขตเทศบาลมสดสวนของการมกจกรรมทางกาย ไมเพยงพอมากกวานอกเขตเทศบาล เมอพจารณาตามภาคพบวา ภาคเหนอมสดสวนของประชากรทมกจกรรมไมเพยงพอนอยทสด รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง กรงเทพฯ และภาคใตตามลำดบ (รปท 4.3.5-4.3.6)

8.9

28.2

62.9

10.5

24.8

64.7

21.2 23.3

55.5

0

10

20

30

40

50

60

70

เหนอ กลาง กทม. รวมทงประเทศตะวนออกเฉยงเหนอ

%

นอย ปานกลาง มาก

42.8

23.9

33.3

25.330.1

44.6

18.525.5

56

15.1

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

20.116.614.6 15.6 16.3 15.5

19.4 20.6

30.8

39.535.6

21.614.7

25.7

0

10

20

30

40

50

60

70

80

รวมทงประเทศ

%

50.3

67.760.4

16.820.2 18.5

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 86

รปท 4.3.5 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมกจกรรมทางกายไมเพยงพอจำแนก ตามเขตปกครอง และเพศ รปท 4.3.6 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมกจกรรมทางกายไมเพยงพอ จำแนก ตามภาค และเพศ เวลาของการมกจกรรมทางกาย คามธยฐานของเวลาทมกจกรรมทางกายโดยรวมจากการทำงาน การเดนทาง และกจกรรม ยามวางของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 81.4 นาทตอวน เมอพจารณาตามกลมอาย ชวง 30-59 ปมเวลาในการทำกจกรรมทางกายมากทสด รองลงมาคอ วย 15-29 ป การใชเวลาลดลงในผสงอาย และตำสดในกลมอาย 80 ป ขนไป (ตารางท 4.3.2)

ชาย หญง รวม

0

5

10

15

20

25

30

รวมทงประเทศนอกเขตเทศบาลในเขตเทศบาล

%

20.6

24.222.5

15.2

18.4 18.516.8 16.8

20.2

ชาย หญง รวม50

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ กทม. รวมทงประเทศ

%

8.2 8.99.6

19.722.5 21.2

9.511.5 10.5

38.3

4742.8

22.7

27.725.3

16.820.2 18.5

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 87

ตารางท

4.3.2 มธย

ฐานเวล

าของกา

รมกจ

กรรม

ทางก

ายในปร

ะชาก

รไทย

อาย

15 ปขน

ไป จำแนก

ตาม เพศ อา

ย เขตป

กครอง และภาค

มธยฐ

านเวลา

(med

ian) ขอ

งการมก

จกรรมท

างกา

ยทงห

มด ตอว

น

ชาย

หญง

รวม

กลม

อาย

จำนว

นตวอ

ยาง

Median

IQR

(นาท

) จำนว

นตวอ

ยาง

Median

IQR

(นาท

) จำนว

นตวอ

ยาง

Median

IQR

(นาท

)

(นาท

)

(นาท

)

(นาท

) ชาย

1

5-29

12

87

124.3

22

4.3

1244

62

.9 14

4.3

2531

90

18

7.1

30-

44

1722

15

4.3

335.

7 20

63

120

270

3785

12

8.6

305.

7 4

5-59

18

41

137.1

32

0.7

2280

12

0 23

4.3

4121

12

8.6

264.3

6

0-69

23

48

90

210

2430

69

.3 15

4.3

4778

77

.1 16

5.7

70-

79

1477

60

12

2.9

1578

31

.4 81

.4 30

55

42.9

110

≥80

42

3 25

.7 66

.4 48

0 8.

6 30

90

3 12

.9 47

.1 เข

ตปกค

รอง

ในเขต

เทศบ

าล

4482

6 85

.7 21

4.3

5669

68

.6 16

4.3

1049

5 74

.3 18

8.6

นอก

เขตเทศ

บาล

4272

12

0 27

0 44

06

70.4

187.1

86

78

90

227.1

ภ

าค

เห

นอ

2041

16

2.9

300

2156

12

0 23

5 41

97

137.9

27

2.9

กลาง

2193

12

0 26

1.4

2350

72

.9 18

0 45

43

90

215

ตะวนอ

กเฉย

งเหนอ

20

74

141.4

29

2.9

2178

94

.3 19

0 42

52

120

236.4

ใต

2005

30

10

0 21

82

22.9

70.7

4187

30

81

.4 ก

รงเทพฯ

78

5 65

.7 14

7.1

1209

62

.9 15

3.6

1994

64

.3 15

1.4

รวม

ทงปร

ะเทศ

9098

10

0 24

1.4

1007

5 68

.6

172.9

1917

3 81

.4

208.6

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 88

สดสวนเวลาทใชตามประเภทกจกรรมทางกาย รอยละ 63 ของเวลาทมกจกรรมทางกายใชในการทำงาน, รองลงมารอยละ 21 ใชในการเดนทาง และรอยละ 15.7 ใชในกจรรมยามวาง ผหญงใชสดสวนของเวลาในการทำงานมากกวาชาย ในขณะทผชายใชสดสวนของเวลาในกจกรรมยามวางเชน เลนกฬามากกวาผหญงสำหรบ สดสวนเวลาทใชในการเดนทางไมตางกนตามเพศ (ตารางท 4.3.3) เมอพจารณาตามเขตปกครองพบวาเมอเทยบกบประชากรนอกเขตเทศบาล ประชากร ในเขตเทศบาลใชสดสวนของเวลาในกจกรรมยามวางมากกวา แตใชสดสวนเวลาในการทำงานนอยกวา และใชในสดสวนเวลาในการเดนทางใกลเคยงกน (ตารางท 4.3.4) เมอพจารณาตามภาค ภาคใตใชสดสวนเวลาของการเดนทาง และการมกจรรมทางกายยามวางมากกวาภาคอนๆ ในขณะทภาคเหนอใชสดสวนเวลาทำงานมากทสด (ตารางท 4.3.4) ตารางท 4.3.3 สดสวนเวลาทใชตามลกษณะกจกรรมทางกายในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามเพศ และอาย สดสวนเวลาทใชตามลกษณะกจกรรมทางกาย กลมอาย จำนวนตวอยาง รอยละ รอยละ รอยละ จากงาน จากเดนทาง จากยามวาง ชาย 15-29 1,190 46.9 17.4 35.8 30-44 1,581 68.4 19.2 12.4 45-59 1,695 65.2 22 12.7 60-69 2,139 56.6 28.2 15.1 70-79 1,285 49.2 32.4 18.4 ≥80 316 41.6 36.3 22.2 รวม 8,206 60.5 21.2 18.3 หญง 15-29 1,113 60.7 19.3 20 30-44 1,890 70 18.9 11.1 45-59 2,088 68.5 20 11.5 60-69 2,193 62 25.3 12.7 70-79 1,265 56.5 29.2 14.4 ≥80 279 52.5 34.8 12.7 รวม 8,828 66.1 20.6 13.2 รวม 15-29 2,303 53.3 18.3 28.4 30-44 3,471 69.2 19.1 11.7 45-59 3,783 66.9 21 12.1 60-69 4,332 59.6 26.6 13.8 70-79 2,550 53.1 30.7 16.2 ≥80 595 47.3 35.5 17.1 รวมทกกลมอาย 17,034 63.4 20.9 15.7

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 89

ตารางท 4.3.4 สดสวนเวลาทใชตามลกษณะกจกรรมทางกายในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามเขตปกครอง และภาค สดสวนเวลาทใชตามประเภทกจกรรมทางกาย ชาย หญง จำนวน % % % จำนวน % % % ตวอยาง งาน เดนทาง ยามวาง ตวอยาง งาน เดนทาง ยามวาง เขตปกครอง ในเขตเทศบาล 4,341 55.6 21.2 23.2 4,974 62 22.2 15.8 นอกเขตเทศบาล 3,865 62.6 21.1 16.3 3,854 68.1 19.8 12.1 ภาค เหนอ 1,954 73.1 12.8 14.1 2,037 77.8 12.1 10.1 กลาง 1,911 65.4 16.1 18.5 2,002 67.9 16.2 15.9 ตะวนอกเฉยงเหนอ 1,950 64.5 20 15.3 2,013 72.3 18.3 9.4 ใต 1,707 29.8 41.9 28.3 1,742 33.5 43.8 22.7 กรงเทพฯ 684 50.7 25.8 23.5 1,034 58.8 26.7 14.5 รวมทงประเทศ 8,206 60.5 21.2 18.3 8,828 66.2 20.6 13.2 กจกรรมทางกายยามวาง กจกรรมทางกายยามวาง หมายถง การออกกำลงกาย การเลนกฬาและกจกรรมทางกายยามวาง พบวาประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมกจกรรมยามวางระดบปานกลางรอยละ 22.9 และอยางหนก รอยละ 13.5 รวมรอยละ 36.4 ของประชากรไทยการมกจกรรมทางกายยามวางอยในเกณฑเพยงพอ ผชายมความชกของกจกรรมทางกายยามวางเพยงพอรอยละ 46.6 ผหญงม รอยละ 26.8 กลมอาย 15-29 ป มความชกของคนทมกจกรรมทางกายยามวางอยางเพยงพอสงทสด คอรอยละ 61.8 (ชายรอยละ 90.8 หญงรอยละ 29.1) ความชกนลดลงเมออายมากขน (รปท 4.3.7) ความชกของการมกจกรรมทางกายยามวางเพยงพอของคนในเขตเทศบาล (รอยละ 40.6) สงกวานอกเขต (รอยละ 34.5) (รปท 4.3.8) เมอพจารณา การมกจกรรมทางกายยามวางทเพยงพอตามภาค พบวาภาคกลางมสดสวน สงทสด (รอยละ 39.3) รองลงมาคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 37.2) กรงเทพฯ (รอยละ 36.7) ภาคเหนอ (รอยละ 34.7) และภาคใต (รอยละ 31.1) ตามลำดบ (รปท 4.3.9)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 90

รปท 4.3.7 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมกจกรรมทางกายยามวางระดบ ปานกลางขนไป จำแนกตามอาย และเพศ รปท 4.3.8 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมกจกรรมทางกายยามวางระดบ ปานกลางขนไป จำแนกตามเขตปกครอง และเพศ รปท 4.3.9 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมกจกรรมทางกายยามวางระดบ ปานกลางขนไป จำแนกตามภาค และเพศ

ชาย หญง รวม

0

20

40

60

80

100

%

15-29

30-44

45-59

60-69

70-79

≥80

รวมทงประเท

ศ

90.8

29.1

61.8

3825.7

31.6 31.5 30 30.7 33.424 28.2 31.7

15.622.9 26.7

3.613.3

46.6

26.836.4

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

ชาย หญง รวม

0

10

20

30

40

50

60

%

51.5

30.6

40.644.5

25.0

34.5

46.6

26.8

36.4

ชาย หญง รวม

0

10

20

30

40

50

60

%

รวมทงประเท

ศกทม.

ตะวนออกเฉยงเหนอ

กลางเหนอ

43.7

26.334.7

49.8

29.4

39.3

47.9

26.9

37.242.8

20

31.1

44.8

28.936.7

46.6

26.8

36.4

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 91

เมอพจารณาการมกจกรรมทางกายยามวางเพยงพอตามอาชพ กลมทลกษณะงานไมตองใช แรงกายมาก มสดสวนของการออกกำลงกายเพยงพอ ดงน งานวชาชพและนกวชาการ (รอยละ 35.9), ผบรหาร (รอยละ 36.3), เสมยน (รอยละ 24.7) และงานบรการ(รอยละ 24.8) สำหรบกลมอาชพทตองใชแรงงานกาย มสดสวนของการมกจกรรมยามวางดงน อาชพทหาร ตำรวจ (รอยละ 57.1), ชางฝมอ (รอยละ 23.8) อาชพแรงงาน (รอยละ 22.2) เกษตรกร (รอยละ 18.0) และงานโรงงาน (รอยละ 16.3) รปท 4.3.10 รปท 4.3.10 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมกจกรรมทางกายยามวางระดบ ปานกลางขนไป จำแนกตามอาชพ

ปานกลาง หนก

0

10

20

30

40

50

60

%

แรงงาน

เกษตรกรโรงง

านเสมยน

บรการวชา

ชพ

ทหาร/ตำรว

จ อนๆ

9.2

13

7.9

110.1

9.8

6.5

9.5

314.3

15.115.1

9.6

110.1

114.7224.4

113.5

227.5

8.8

116.1

41

9 110.4

116.9221.3

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 92

4.4 พฤตกรรมการกนอาหาร สรป ในบทนรายงานผลเกยวกบพฤตกรรมการกนอาหารของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป การกนอาหารครบ 3 มอ ● รอยละ 77.3 ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปกนอาหารครบ 3 มอตอวน กลมอายท กนครบ 3 มอนอยทสดคอ 15-29 ป คอ รอยละ 72 ● ในผใหญวยแรงงานสวนมาก (รอยละ 60-70) งดอาหารมอเชา สวนในผสงอาย สวนมาก (รอยละ 50) งดอาหารมอกลางวน ในวนทำงาน ● แหลงอาหารมอเยนทกนบอยทสด คอกนอาหารมอเยนทบาน (รอยละ 80) และ รองลงมารอยละ 12 ซอกนอาหารนอกบาน โดยผสงอาย (≥60 ป) มสดสวนของ การกนอาหารเยนททำกนเองสงกวาคนวยแรงงาน คนในเขตเทศบาลฯ มอเยนกน อาหารนอกบานมากกวาคนนอกเขตฯ และคนกรงเทพฯ มอเยนกนอาหารนอกบาน มากกวาคนในภมภาค ● สำหรบผทกนอาหารมอเยนนอกบาน แหลงอาหารทนยมมากสด มความแตกตางตาม อาย คอกลม 15-29 ปนยมอาหารตามสงมากทสด สวนกลมอาย 30 ปขนไป นยม กนอาหารทซอจากตลาดมากทสด วนเสาร อาทตย ● ประมาณ 1 ใน 4 ของประชากรไทยอาย 15 ป ขนไปกนอาหารนอกบานอยางนอย 1 มอในชวงวนเสารหรออาทตย กลมอาย 15-29 ป กนอาหารนอกบานในวนเสาร อาทตยมากทสด ● แหลงอาหารนอกบาน ทกนบอยทสดในชวง สดสปดาหคอ รานอาหารตามสง รอง ลงมาคอซออาหารปรงเสรจ ● เมออายมากขนแหลงอาหารนอกบานทกนบอยคอการซออาหารปรงสกสำเรจ มากกวากนตามรานอาหารตามสง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 93

พฤตกรรมการกนอาหาร อาหารเปนปจจยทสำคญตอชวตและสถานะสขภาพ ปจจยทเกยวของกบการบรโภคอาหาร ไดแกปรมาณอาหารและประเภทของอาหารทบรโภค ซงเกยวเนองกบพฤตกรรมการเลอกประเภทอาหาร องคประกอบของอาหาร และวธการประกอบอาหาร การสำรวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายในครงท 4 นไดสำรวจเกยวกบพฤตกรรมการบรโภค โดยสมภาษณเกยวกบพฤตกรรมการกน จำนวนมอ และการเลอกแหลงอาหาร การสำรวจพฤตกรรมการกนอาหารของประชาชนไทยทมอาย 15 ปขนไป พบวารอยละ 77.3 กนอาหารครบ 3 มอ ผทอยอาศยนอกเขตเทศบาลกนอาหารครบ 3 มอมากกวาผทอาศยในเขตเทศบาล (รอยละ 81.1 และ 68.7 ตามลำดบ) และพบวาผทอาศยในภาคใตและกรงเทพฯ มสดสวนของคนทกนอาหารครบ 3 มอนอยกวาคนในภาคอนโดยเฉพาะผหญงในกรงเทพฯ มเพยงรอยละ 59.4 ทกนอาหารครบ 3 มอ ดงแสดงในรปท 4.4.1-4.4.3 รปท 4.4.1 รอยละของผทกนอาหารครบ 3 มอตอวน ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และอาย รปท 4.4.2 รอยละของผทกนอาหารครบ 3 มอตอวน ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและเขตปกครอง

73.5

80.578.2

81.6

72.0

78.2 77.9

69.6

80.4

75.6

81.079.5 79.6

76.8

71.7

80.5

76.9

81.3

76.1

79.077.3

60.0

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+

65.0

70.0

75.0

80.0

85.0

รวม

%

ชาย หญง รวม

70.681.0 77.9

67.0

81.3 76.868.7

81.1 77.3

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

ในเขต นอกเขต รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 94

รปท 4.4.3 รอยละของผทกนอาหารครบ 3 มอตอวนในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและภาค มออาหารทงด อาหารเชาเปนมอทมการงดมากทสดในประชากรไทยทมอายนอยกวา 60 ป ในขณะท ผสงอาย (≥60 ป) งดอาหารมอกลางวนมากกวามอเชา จากการสำรวจยงพบวา รอยละ 15 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปงดอาหารมอเยน เมอพจารณาเปรยบเทยบระหวางเพศในกลมท อดอาหารพบวาผชายอดอาหารมอเชาในสดสวนทสงกวาสดสวนในเพศหญง ในขณะทผหญงอดอาหาร มอเยนในสดสวนทสงกวา เมอพจารณาความแตกตางระหวางเขตปกครองและภมภาคทอาศย พบวารปแบบการงดอาหารมอเชา/กลางวน/เยน มลกษณะใกลเคยงกน ดงแสดงใน รปท 4.4.4-4.4.7 รปท 4.4.4 รอยละของผทงดอาหารมอเชา/กลางวน/เยน ในประชากรเพศชายอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามอาย

64.5 70.0 62.843.5 35.9 35.2

62.1

20.721.7 29.6

49.052.9 52.6

28.0

14.9 8.4 7.6 7.6 11.1 12.2 10.0

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม

%

เชา กลางวน เยน

85.376.1

83.6

64.6 61.7

77.33

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 95

58.4 60.950.1

38.428.2 30.7

52.9

23.7 19.5 33.447.1

54.8 57.829.6

17.9 19.7 16.5 14.4 17.0 11.5 17.5

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

%

เชา กลางวน เยน15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม

รปท 4.4.5 รอยละของผทงดอาหารมอเชา/กลางวน/เยน ในประชากรเพศหญงอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามอาย รปท 4.4.6 รอยละของผทงดมออาหาร เชา/กลางวน/เยน ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามเขตปกครอง รปท 4.4.7 รอยละของผทงดอาหารมอ เชา/กลางวน/เยน ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามเขตปกครอง

59.156.0 57.3

27.5 29.8 28.8

13.5 14.2 14.0

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

ในเขต นอกเขต รวม

%

เชา กลางวน เยน

59.1 56.852.2

63.556.3 57.3

22.627.7

32.927.7 30.3 28.8

18.3 15.5 14.98.7

13.3 14.0

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม รวม

%

เชา กลางวน เยน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 96

ประเภทอาหารมอเยนทกนบอยทสดในวนทำงาน ประชากรไทย 15 ปขนไป สวนใหญ (มากกวารอยละ 80) กนอาหารมอเยนททำกนเองทบาน รองลงมาคอรอยละ 12 กนอาหารจากแหลงอาหารนอกบาน โดยสวนใหญเปนการซออาหารปรงสกสำเรจและอาหารตามสงตามรานอาหาร โดยผสงอาย (≥60 ป) มสดสวนของการกนอาหารเยนททำกนเองสงกวาคนอายนอยกวา 60 ป ผทอาศยในเขตเทศบาลมการกนอาหารมอเยน จากอาหารนอกบานมากกวาผทอาศยนอกเขตเทศบาลเกอบ 3 เทา (รอยละ 22.6 และ 8.2) ดงแสดงในรปท 4.4.8-4.4.9 เมอพจารณาภมภาคทอาศยพบวา ผทอาศยในกรงเทพมหานคร มสดสวนการกนมอเยนจากอาหารนอกบานมากทสด (รอยละ 30) รองลงมาคอภาคกลาง รอยละ 15.5 สวนภาคอนๆ มเพยงรอยละ 8–9 ดงแสดงในรปท 4.4.10 รปท 4.4.8 รอยละของผทกนอาหารมอเยนประเภทตางๆ ในวนทำงาน ของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาย รปท 4.4.9 รอยละของผทกนอาหารมอเยนประเภทตางๆ ในวนทำงาน ของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขตปกครอง

80.5 87.4 89.1 93.4 92.4 94.3

10.98.9 8.08.0 5.65 6 6.26 2 5.35 38.28.23 63.6 2.8 1.0 1.1 0.3

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+

%

ทากนเองทบาน ปรงสกสาเรจ ตามสง สาเรจบรรจกระปปปอง

77.4

91.8

14.75.97.8

2.2 1.01.00.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

ตขเกอนตขเนใ

%

ทากนเองทบาน ปรงสกสาเรจ ตามสง สาเรจบรรจกระปอง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 97

91.4 84.5 90.8 92.170.2

87.4

5.95 9 10.1 77 5.85 8

18.388.2

2.55.15 1

2.1 2211.4

3 93.93 90

0.30

00 0.1

0

20

40

60

80

100

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม รวม

%

ทากนเองทบาน ปรงสกสาเรจ ตามสง สาเรจบรรจกระปปปอง

รปท 4.4.10 รอยละของผทกนอาหารมอเยนประเภทตางๆในวนทำงาน ของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค แหลงอาหารมอเยนนอกบานทมการกนมากทสดในวนทำงาน โดยภาพรวมแหลงอาหารเยนนอกบานทมการกนมากทสดคอ รานอาหารในตลาด รองลงมา คอ รานอาหารตามสง แหลงอาหารมอเยนทกนนอกบานมความแตกตางระหวางกลมอาย โดยชวงอาย 15-29 ป กนรานอาหารตามสงมากทสด รองลงมาคอ รานอาหารในตลาด และรถเร สวนกลมอาย 30 ปขนไป เลอกกนอาหารทขายในตลาดมากทสดรองลงมาคอรานอาหารตามสง และรถเร สวนทกนอาหารจากรานสะดวกซอ และแหลงอนๆมนอย ดงแสดงในรปท 4.4.11 เมอพจารณาความแตกตางระหวางเขตปกครองและภมภาคทอาศย พบวาไมมความแตกตางกน ดงแสดงในรปท 4.4.12 - 4.4.13 รปท 4.4.11 รอยละของแหลงอาหารมอเยนทกนบอยทสดในวนทำงาน ของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาย

5.45 45.4 6.96.9 9 12.4 12.2 8.4

42.356.8 57.6

62.4 69.6 77.4

47.434.4 32.3 17.3

16.3 11.94.44 4 1.31 31 31 3 1 11.11 1 7.7 1.71 71 7 2.32 3

0

20

40

60

80

100

%

รถเร ตลาด รานอาหารตามสง รานสะดวกซอ ฟาสตฟ ฟฟด ซเปอรมารเกต

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 98

รปท 4.4.12 รอยละของแหลงอาหารมอเยนทกนบอยทสดในวนทำงานของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขตปกครอง รปท 4.4.13 รอยละของแหลงอาหารมอเยนนอกบานทกนบอยทสดในวนทำงานของ ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค การกนอาหารนอกบานวนเสารหรออาทตย มากกวา 1 ใน 4 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปกนอาหารนอกบานอยางนอย 1 มอในชวงวนเสารหรออาทตย โดยกลมอาย 15–29 ป กนอาหารนอกบานในวนเสารหรออาทตยมากทสด (รอยละ 41.7) ดงแสดงในรปท 4.4.14 ผทอาศยในเขตเทศบาลมการกนอาหารนอกบานอยางนอย 1 มอในวนเสารหรออาทตยมากกวาผทอาศยนอกเขตเทศบาล (รอยละ 37 และ 21.2) ดงแสดงในรปท 4.4.15 และผทอาศยในกรงเทพมหานครกนอาหารนอกบานในวนเสารหรออาทตย อยางนอย 1 มอมากทสด (รอยละ 42.3) รองลงมาคอ ภาคกลาง (รอยละ 30.5) สำหรบภาคเหนอและใตมสดสวนของการกนอาหารนอกบานใกลเคยงกน (รอยละ 27) และตำสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 17.3) ดงแสดงในรปท 4.4.16

7.17.1 8.28.2 8.48.4 7.77.7 10.8 8.68.6

53.3 54.1 50.8 48.9 48.2 51.4

35.4 35.8 35.4 41.2 39.3 36.9

3.23 23 2 1.31 31 31 31 3 55 0 20.20 20 2 1 11.11 11 11 1 2.52 52 52 5

0

20

40

60

80

100

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวม

%

รถเร ตลาด รานอาหารตามสง รานสะดวกซอ ฟาสตฟ ฟฟด ซเปอรมารเกต

10.17.1

49.952.9

38.435.4

1.23.9

0 0.3 3.03.00

10

20

30

40

50

60

ในเขต นอกเขต

%

รถเร ตลาด รานอาหารตามสง รานสะดวกซอ ฟาสตฟด ซเปอรมารเกต

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 99

58.373.1 79.1 84.2 86 90

29.5

19.915.5 12.5 10.6 7.38.1 5.1 3.43.43 4 2.32 32 3 1.81 81 8 1.51 51 5

4.1 1.9 2.1 1 1.6 1.2

0

20

40

60

80

100

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+

%

0 1 2 3

รปท 4.4.14 รอยละของจำนวนมออาหารหลกทกนนอกบานในวนเสารหรออาทตย ของ ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาย รปท 4.4.15 รอยละของจำนวนมออาหารหลกทกนนอกบานในวนเสารหรออาทตย ของ ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขตปกครอง รปท 4.4.16 รอยละของจำนวนมออาหารหลกทกนนอกบานในวนเสารหรออาทตย ของ ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค

62.6

78.8

2517

8.1 3.24.1 1.50

20

40

60

80

100

ตขเกอนตขเนใ

%

0 1 2 3

73.4 69.582.7

73.157.7

73.9

21.4 21.213.2

20.6

27.4

19.1

3.63 6 6.16.1 2.92 92 9 4.54 59.5

4.74 7

0

20

40

60

80

100

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวม

%

0 1 2 3

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 100

ประเภทอาหารนอกบานทกนบอยทสดในวนเสารหรออาทตย ประเภทอาหารนอกบานทประชากรไทยอาย 15 ปขนไป กนบอยทสดในชวงเสารหรออาทตยคอ อาหารตามสง รองลงมาคอ อาหารปรงสกสำเรจ โดยกลมอายทมการกนอาหารตามสงมาก ไดแก กลมอาย 15-29 ป และลดลงเมอมอายเพมมากขน ดงแสดงในรปท 4.4.17 เมอพจารณาจำแนกตามเขตปกครอง ไมพบความแตกตางมากนกระหวางในการเลอกประเภทอาหารนอกบานของผทอาศยอยในและนอกเขตเทศบาล ดงแสดงในรปท 4.4.18 สำหรบการจำแนก ตามภมภาค ผทอาศยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอกนอาหารนอกบานประเภทปรงสกสำเรจ ในสดสวนมากทสด ในขณะทผทอาศยในภาคอนนยมกนอาหารตามสงในสดสวนทสงกวา ดงแสดงในรปท 4.4.19 รปท 4.4.17 รอยละของประเภทอาหารนอกบานทกนบอยทสดในวนเสารหรออาทตย ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาย รปท 4.4.18 รอยละของประเภทอาหารนอกบานทกนบอยทสดในวนเสารหรออาทตย ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขตปกครอง

18.834.2 37.5

48.3 55.967.5

80.264.9 61.5

50.6 43.732.5

0 90.90 90 9 00.000 33333 0000 4.444 1 21.21 2 0 40.40 4 0 00.0

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+

%

ปรงสกสาเรจ ตามสง สาเรจบรรจกระปปปอง ปปปนโต อนอาหารแชแขง

29.9 32.8

69 66

0.5 0.6 00 0.3 0.40

20

40

60

80

ในเขต นอกเขต

%

ปรงสกสาเรจ ตามสง สาเรจบรรจกระปอง ปนโต อนอาหารแชแขง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 101

รปท 4.4.19 รอยละของประเภทอาหารนอกบานทกนบอยทสดในวนเสารหรออาทตย ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค แหลงอาหารนอกบานทนยมชวงเสารหรออาทตย แหลงอาหารนอกบานทประชากรไทยนยมกนชวงวนเสารหรออาทตย มความแตกตางจาก วนทำงาน โดยในวนสดสปดาห แหลงอาหารทประชากรไทยรบประทานบอยมากทสดคอ รานอาหารตามสง รองลงมาคอ รานอาหารในตลาด และรถเร โดยสดสวนของการกนรานอาหารตามสงลดลงเมออายมากขน โดยเฉพาะในกลมอาย 80 ปขนไปจะซออาหารจากรานอาหารในตลาดมากกวา ดงแสดงในรปท 4.4.20 นอกจากน ยงพบวา แหลงอาหารนอกบานของคนในเขตและนอกเขตเทศบาลเลอกรบประทานไมมความแตกตางกน ดงแสดงในรปท 4.4.21 แมวาแหลงอาหารนอกบานทคนอาศยในภาคตางๆ นยมกนชวงเสารหรออาทตยมากทสดคอ รานอาหารตามสง แตเปนทนาสงเกตวา สดสวนการกนอาหารตามสงนสงทสดในภาคใต และตำทสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ อยางไรกตามยงม 1 ใน 10 ของทงผทอาศยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตกนอาหารจากรถเร ซงสงกวาภาคอนๆ ดงแสดงในรปท 4.4.22 รปท 4.4.20 รอยละของแหลงอาหารมอหลกทกนบอยในวนเสารหรออาทตย ของประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาย

6.96 96.9 6.56 56.5 6.96 96.9 11.2 14 2220.4 29 35.4

37.9 40.144.5

70.3 62.6 53.5 47.4 44.532.1

1.51 51 5 0.70 70 70 7 0.80 80 80 8 1.61 61 61 6 1 11.11 11 11 1 00

0

20

40

60

80

100

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+

%

รถเร ตลาด รานอาหารตามสง รานสะดวกซอ ฟาสตฟ ฟฟด ซเปอรมารเกต

23.3 22.650.6

29.4 33.1 31.5

76.2 76.548.3

69.6 65.5 67.5

0 30.30 30 3 0 70.70 7 0 50.50 50 5 0 60.60 60 6 0 70.70 70 7 0 60.60 60 60 0 0 0 0 0

0.2 0 0.6 0.3 0.6 0.4

0

20

40

60

80

100

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวม

%

ปรงสกสาเรจ ตามสง สาเรจบรรจกระปปปอง ปปปนโต อนอาหารแชแขง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 102

รปท 4.4.21 รอยละของแหลงอาหารมอหลกทกนบอยในวนเสารหรออาทตย ของประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขตปกครอง รปท 4.4.22 รอยละของแหลงอาหารมอหลกทกนบอยในวนเสารหรออาทตย ของประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค

5.15 15 1 4.64 64 6 11.6 10.2 6.66 66.6 7.37 37.3

24.6 28.136.9

17.2 33.4 28.8

68.6 65.449.9

72.1 51.4 61.2

1111 1 11.11 11 11 1 1 21.21 21 2 00001.41 41 4

1111

0.6 0.6 0.4 0.4 6.2 1.5

0

20

40

60

80

100

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวม

%

รถเร ตลาด รานอาหารตามสง รานสะดวกซอ ฟาสตฟ ฟฟด ซเปอรมารเกต

6.3 8.1

29.3 28.3

60 62

1.1 0.90.6 02.8 0.50

10

20

30

40

50

60

70

ในเขต นอกเขต

%

รถเร ตลาด รานอาหารตามสง รานสะดวกซอ ฟาสตฟด ซเปอรมารเกต

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 103

4.5 การกนผกผลไม สรป ● บทนรายงานผลสำรวจเกยวกบพฤตกรรมการกนผก และผลไมของประชากรไทย อาย 15 ปขนไป ● ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปกนผกเฉลยวนละ 1.7 สวน (มธยฐาน 1.4 สวน) ซง ตำกวาขอแนะนำมาตรฐานทใหกนวนละ 3 สวน ● สดสวนของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มรอยละ 23.8 กนผกตงแต 3 สวนขนไป ตอวน ● ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป กนผลไมเฉลยวนละ 1.5 สวน (มธยฐาน 1 สวน) ตำกวาขอแนะนำมาตรฐานทใหกนวนละ 2 สวน คดเปนรอยละ 28.2 ของประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป กนผลไมตงแต 2 สวนขนไปตอวน ● ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป กนผกและผลไมเฉลยวนละ 3 สวน (มธยฐาน 2.4 สวน) ตำกวาขอแนะนำมาตรฐานทใหกน 5 สวนตอวน ● สดสวนของประชากรทกนผกและผลไมเพยงพอตามขอแนะนำ (ตงแต 5 สวนขนไป) มเพยงรอยละ 17.7 (ชายรอยละ 16.9 หญงรอยละ 18.5) ● สดสวนของการกนผกและผลไมเพยงพอตามกลมอายพบวา ลดลงเมออายมากขน โดยเฉพาะในผสงอายตงแต 70 ปขนไป ทกนผกและผลไมวนละตงแต 5 สวนขนไป มเพยงไมเกนรอยละ 10 ● สดสวนของประชากรทกนผกและผลไมเพยงพอ ในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาล ใกลเคยงกน (รอยละ 18.5 และ 17.4) ● เมอพจารณาตามภาคพบวาสดสวนของคนทกนผกและผลไมเพยงพอตามขอแนะนำ (ตงแต 5 สวนขนไป) ภาคใตมสดสวนสงสด คอ รอยละ 26.5 สวนภาคอนๆ ม สดสวนนอยกวา รอยละ 20 เมอเปรยบเทยบกบการกนผกผลไมในการสำรวจสขภาพฯ ครงท 3 พศ. 2547 พบวา ● สดสวนการกนผกและผลไมอยางเพยงพอตามขอแนะนำ (ตงแต 5 สวนขนไป) ไมเพมขนในการสำรวจครงท 4 ป 2552 น โดยสดสวนการกนผกและผลไมเพยงพอ ในป 2547 เทากบรอยละ 20 ในผชาย และรอยละ 24 ในผหญง ในขณะทของการ สำรวจครงท 4 นเทากบ รอยละ 16.9 และ 18.5 ตามลำดบ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 104

การกนผกและผลไม การกนผกและผลไมในปรมาณทเพยงพอสงผลดตอสขภาพ ทงในดานการปองกนหรอชะลอการเกดโรคเรอรงและโรคหรอภาวะทเกยวของกบความเสอมของรางกาย9,10,11,12 ทงนเนองจากผกและผลไมเปนแหลงสำคญของวตามน, แรธาต, ใยอาหาร และพฤกษาเคม (Phytochemicals) หลากหลายชนด แมวาหลกฐานการวจยหลายชน ยนยนบทบาทในการปองกนโรคของผกและผลไม ประชากรทงในประเทศทพฒนาแลวและกำลงพฒนา ยงคงบรโภคผกและผลไมตำกวาปรมาณทแนะนำใหบรโภค13 ดงนนในการสำรวจสภาวะสขภาพคนไทยครงท 4 จงไดทำการสำรวจการกนผกและผลไมของประชากรไทยอาย 2 ปขนไปใน 4 ภมภาค รวมทงกรงเทพมหานคร เพอศกษาแบบแผนการบรโภคผกและผลไม ทงในดานปรมาณและความเพยงพอ (หมายเหต: ความเพยงพอหมายถง การกนผกและผลไมตามปรมาณทแนะนำใหบรโภคตอวน14 โดยควรบรโภคทงผกและผลไม ≥ 5 สวนมาตรฐานตอวน หรอบรโภคผก ≥ 2 สวนมาตรฐานตอวน) คำจำกดความ 1. ผก 1 หนวยมาตรฐานธงโภชนาการ เทากบ ผกใบปรงสกแลว 1 ทพพ หรอ ผกใชผล/หว/ราก เชน มะเขอเทศ แครอท ฟกทอง ขาวโพด กะหลำดอก ถวฝกยาว หอมหวใหญ 1 ทพพ หรอผกใบเขยวสดไมผานการปรงสก 2 ทพพ โดยเมอคำนวณเปนสวนมาตรฐาน ผก 2 หนวยมาตรฐานธงโภชนาการ เทากบผก 1 สวนมาตรฐาน 2. ในสวนของผก การกำหนดสวนบรโภคตามหนวยมาตรฐานธงโภชนาการ (ทพพ) เพอ ชวยใหผถกสมภาษณสามารถประเมนสวนการกนผกใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด 3. ผลไมสด 1 สวนมาตรฐาน เทากบ มะละกอ แตงโม หรอสบปะรด 6–8 คำ หรอ กลวยนำวา 1 ผลเลก หรอ กลวยหอม 1/2 ผลกลาง หรอสมเขยวหวาน 1 ผลใหญ หรอ 2 ผล กลาง หรอ เงาะ 4 ผล

9 Hung HC, Joshipura KJ, Jiang R, Hu FB, Hunter D, Smith-Warner SA;et al. Fruit and vegetable intake and risk of major chronic disease. J Natl Cancer Inst. 2004; 96: 1557-1584 10 Genkinger JM, Platz EA, Hoffman SC, Comstock GW, Helzlsouer KJ. Fruit, Vegetable and antioxiadant intake and all-cause, cancer and cardiovascular disease mortality in a community-dwelling population in Washingtom County, Maryland. Am J Epidemiol. 2004; 160:1223-1233 11 Villegas R, Shu XO, Gao Yt, Yang G, Elasy T, Li H, et al. Vegetable but not fruit consumption and oral cancer: a meta-analysis of observational studies. Am J Clin Nutr. 2006 ;83: 1126-1134 12 Wu H, Dai Q, Shrubsole MJ, Ness RM, Schlundt D, Smalley WE, et al. Fruit and vegetable intakes are associated with lower risk of colorectal adenomas. J Nutr. 2009; 139:340-4 13 World Health Organization. The world health report 2002: Reducing risks, promoting healthy life. Geneva: Wolrd Health Organization 2002 14 World Health Organization. Fruit and vegetable promotion initiative: A meeting report, Geneva, 25-27 August 2003. Geneva: World Health Organization, 2003

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 105

การกนผก ประชากรไทยอาย 15 ขนไปกนผกในปรมาณเฉลยตอวนละ 1.7 สวน (คามธยฐาน = 1.4 สวน) ซงตำกวาขอแนะนำมาตรฐานทใหกนวนละมากกวาหรอเทากบ 3 สวน เพศชายและหญงกนผกในปรมาณเฉลยเทากนคอ 1.7 สวนตอวน เมอเปรยบเทยบความแตกตางระหวาง กลมอายพบวา เมออายเพมมากขนมการกนผกลดลง นอกจากนพบวาผทอาศยในและนอกเขตเทศบาลมการกนผกเฉลยตอวนในปรมาณทเทากนคอ 1.7 สวน (คามธยฐาน = 1.4 สวน) ภาคทมการกนผกโดยเฉลยตอวนละมากทสดคอ ภาคใต (2.1 สวน) รองลงมาคอภาคเหนอ (1.9 สวน) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (1.6 สวน) กรงเทพมหานคร (1.6 สวน) และภาคกลาง (1.5 สวน) ดงแสดงในตารางท 4.5.1 การกนผลไม ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป กนผลไมในปรมาณเฉลยตอวน 1.5 สวน (คามธยฐาน = 1.0 สวน) เพศชายและหญงกนผลไมในปรมาณเฉลยใกลเคยงกนคอ 1.4 และ 1.5 สวนตอวน ตามลำดบ เชนเดยวกบการกนผก เมอมอายมากขนมการกนผลไมในปรมาณทลดลง ผทอาศยในและนอกเขตเทศบาลมการกนผลไมเฉลยตอวนในปรมาณทใกลเคยงกน (1.6 และ 1.5 สวนตอวน ตามลำดบ) เมอพจารณาตามภาค พบวาภาคใตกนผลไมมากทสดเชนกน รองลงมาคอ กรงเทพมหานคร ดงแสดงในตารางท 4.5.2 การกนผกและผลไม เมอพจารณารวมการกนผกและผลไม พบวา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมการกนผกและผลไมรวมในปรมาณเฉลย 3.0 สวนตอวน (คามธยฐาน = 2.4 สวนตอวน) เพศหญงกนผกและผลไมรวมในปรมาณเฉลยทใกลเคยงกบเพศชาย (3.1 และ 3.0 สวนตอวน ตามลำดบ) ปรมาณเฉลยในการกนผกและผลไมตอวนของผทอาศยในเขตและนอกเขตเทศบาลใกลเคยงกน (3.1 และ 3.0 สวน ตามลำดบ) คนในภาคใตกนผกและผลไมในปรมาณเฉลยสงสด (3.6 สวนตอวน) รองลงมาคอ ภาคเหนอ (3.3 สวนตอวน) ดงแสดงในตารางท 4.5.3

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 106

ตารางท

4.5.1

ปรมา

ณกา

รกนผ

กของปร

ะชาก

รไทย

อาย

15 ปขน

ไป ตอว

น (สวน

ตอวน

) จำแนกต

ามเพศ อา

ย เขตป

กครอง และภาค

ชาย

หญง

รวม

n

Median

Me

an

SD

n Me

dian

Mean

SD

n

Median

Me

an

SD

อาย

(ป)

1

5-29

1,3

00

1.3

1.7

1.1

1,257

1.3

1.6

1.1

2,

557

1.3

1.6

1.1

30-

44

1,812

1.5

1.8

1.1

2,

156

1.5

1.8

1.1

3,96

8 1.5

1.8

1.1

4

5-59

1,9

49

1.5

1.8

1.1

2,38

3 1.5

1.8

1.2

4,

332

1.5

1.8

1.1

60-

69

2,41

9 1.3

1.7

2.6

2,

492

1.3

1.5

2.1

4,91

1 1.3

1.6

2.3

7

0-79

1,4

99

1.0

1.3

2.1

1,596

1.0

1.3

2.1

3,

095

0.9

1.3

2.1

80+

41

5 1.0

1.3

2.3

46

9 0.8

1.1

1.8

88

4 1.4

1.2

2.0

เข

ตปกค

รอง

ในเขต

เทศบ

าล

4,94

1 1.3

1.7

1.8

5,

751

1.5

1.7

1.9

10,6

92

1.4

1.7

1.8

นอก

เขตเทศ

บาล

4,45

3 1.5

1.8

1.1

4,

602

1.4

1.7

1.1

9,05

5 1.4

1.7

1.1

ภ

าค

เหนอ

2,

204

1.5

1.9

1.5

2,32

5 1.5

1.8

1.5

4,

529

1.5

1.9

1.5

กลาง

2,30

5 1.0

1.5

1.2

2,

408

1.0

1.5

1.2

4,71

3 1.0

1.5

1.2

ต

ะวนอ

อกเฉยงเหนอ

2,

118

1.1

1.7

1.1

2,24

9 1.0

1.6

1.1

4,

367

1.1

1.6

1.1

ใต

1,965

1.5

2.1

1.9

2,

151

1.5

2.1

2.0

4,11

6 1.5

2.1

2.0

ก

รงเทพฯ

80

2 1.0

1.6

1.2

1,2

20

1.3

1.6

1.5

2,02

2 1.1

1.6

1.4

รวม

ทงปร

ะเทศ

9,39

4 1.4

1.7

1.4

10

,353

1.4

1.7

1.4

19

,747

1.4

1.7

1.4

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 107

ตารางท

4.5.2 ปรม

าณกา

รกนผ

ลไมข

องปร

ะชาก

รไทย

อาย

15 ปขน

ไป ตอว

น (สวน

ตอวน

) จำแนกต

ามเพศ อา

ย เขตป

กครอง และภาค

ชาย

หญง

รวม

n

Median

Me

an

SD

n Me

dian

Mean

SD

n

Median

Me

an

SD

อาย

(ป)

1

5-29

1,2

10

1.1

1.6

1.2

1,204

1.3

1.7

1.2

2,

414

1.1

1.7

1.2

30-

44

1,718

1.0

1.4

1.1

2,

052

1.1

1.6

1.2

3,77

0 1.0

1.5

1.1

4

5-59

1,8

13

0.9

1.4

1.1

2,27

1 1.0

1.5

1.3

4,

084

1.0

1.4

1.2

60-

69

2,22

2 0.9

1.4

2.6

2,

309

0.9

1.3

2.4

4,53

1 0.9

1.4

2.5

7

0-79

1,3

99

0.9

1.2

2.3

1,491

0.7

1.2

2.2

2,

890

0.9

1.2

2.2

80+

39

1 0.9

1.1

2.4

44

7 0.9

1.2

2.2

83

8 0.9

1.2

2.3

เข

ตปกค

รอง

ในเขต

เทศบ

าล

4,65

0 1.0

1.5

1.9

5,

469

1.0

1.6

2.1

10,11

9 1.0

1.6

2.0

น

อกเขตเทศ

บาล

4,10

3 0.9

1.4

1.1

4,

305

0.9

1.5

1.2

8,40

8 0.9

1.5

1.1

ภ

าค

เหนอ

2,

150

0.9

1.4

1.5

2,25

3 1.0

1.6

1.6

4,

403

1.0

1.5

1.5

กลาง

2,18

6 0.9

1.3

1.3

2,

323

0.9

1.4

1.4

4,50

9 0.9

1.4

1.4

ต

ะวนอ

อกเฉยงเหนอ

1,8

87

0.9

1.4

1.2

2,05

7 1.0

1.4

1.1

3,

944

0.9

1.4

1.1

ใต

1,764

1.0

1.7

2.0

1,9

73

1.1

1.9

2.1

3,73

7 1.1

1.8

2.1

ก

รงเทพฯ

76

6 0.9

1.5

1.3

1,1

68

1.0

1.7

1.7

1,934

1.0

1.6

1.5

รวม

ทงปร

ะเทศ

8,75

3 0.9

1.4

1.3

9,

774

1.0

1.5

1.4

18,5

27

1.0

1.5

1.4

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 108

ตารางท

4.5.3 ปรม

าณกา

รกนผ

กและผล

ไมขอ

งประชากรไทยอ

าย 15 ปข

นไป ตอ

วน (สว

นตอว

น) จำแนกต

ามเพศ อา

ย เขตป

กครอง และภาค

ชาย

หญง

รวม

n

Median

Me

an

SD

n Me

dian

Mean

SD

n

Median

Me

an

SD

อาย

(ป)

1

5-29

1,3

35

2.6

3.1

1.7

1,293

2.7

3.2

1.8

2,

628

2.6

3.1

1.7

30-

44

1,861

2.9

3.1

1.7

2,

215

3.0

3.2

1.8

4,07

6 2.9

3.2

1.7

4

5-59

1,9

87

2.4

3.0

1.6

2,44

1 2.9

3.2

1.8

4,

428

2.6

3.1

1.8

60-

69

2,46

8 2.4

2.9

4.0

2,

540

2.4

2.7

3.4

5,00

8 2.4

2.8

3.7

7

0-79

1,5

49

1.9

2.4

3.5

1,637

2.0

2.3

3.2

3,

186

1.9

2.4

3.3

80+

43

2 1.9

2.2

3.7

48

6 1.7

2.2

3.0

91

8 1.8

2.2

3.3

เข

ตปกค

รอง

ในเขต

เทศบ

าล

5,06

1 2.4

3.0

2.8

5,

904

2.6

3.1

3.0

10,9

65

2.5

3.1

2.9

นอก

เขตเทศ

บาล

4,57

1 2.4

3.0

1.7

4,

708

2.4

3.1

1.7

9,27

9 2.4

3.0

1.7

ภ

าค

เหนอ

2,

244

2.6

3.2

2.2

2,35

8 2.7

3.3

2.3

4,

602

2.6

3.3

2.3

กลาง

2,34

6 2.1

2.7

2.0

2,

469

2.1

2.9

2.0

4,81

5 2.1

2.8

2.0

ต

ะวนอ

อกเฉยงเหนอ

2,

178

2.3

2.9

1.7

2,30

4 2.3

2.8

1.6

4,

482

2.3

2.9

1.7

ใต

2,03

8 2.7

3.5

3.0

2,

217

2.9

3.8

3.1

4,25

5 2.9

3.6

3.1

ก

รงเทพฯ

82

6 2.2

3.0

1.9

1,2

64

2.7

3.1

2.5

2,09

0 2.5

3.1

2.2

รวม

ทงปร

ะเทศ

9,63

2 2.4

3.0

2.1

10

,612

2.5

3.1

2.2

20

,244

2.4

3.0

2.2

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 109

จำนวนสวนของผกผลไมทกนตอวน เมอพจารณาการกระจายของรอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทกนผกและผลไมตามสวนบรโภคตอวน พบวา ประมาณ 1 ใน 3 และ 1 ใน 2 ของประชากรไทยกนผกและผลไมตามลำดบในปรมาณทนอยกวา 1 สวนมาตรฐานตอวน โดยแนวโนมการกนผกและผลไมลดลงเมออายเพมมากขน ดงแสดงในรปท 4.5.1 และ 4.5.2 รปท 4.5.1 รอยละการกนผกตามสวนบรโภคตอวน ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาย รปท 4.5.2 รอยละการกนผลไมตามสวนบรโภคตอวนของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามอาย การกนผกตามปรมาณทแนะนำใหบรโภคตอวน รอยละ 23.8 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป กนผกเพยงพอตามขอแนะนำ (≥3 สวนมาตรฐานตอวน) เพศชายและหญงมสดสวนการกนผกเพยงพอใกลเคยงกน (23.9 และ 23.7 ตามลำดบ) ประมาณ 1 ใน 5 ของกลมอาย 15-29 ป กนผกเพยงพอ สดสวนนเพมขนและสงสดในกลมอาย 30-59 ป จากนนสดสวนลดลงตามลำดบและตำสดในผสงวยอาย 80 ปขนไป ผทอาศยนอกเขตเทศบาลทกนผกเพยงพอตามขอแนะนำสงกวาผทอาศยในเขตเทศบาลเลกนอย (รอยละ 24.4 และรอยละ 22.5 ตามลำดบ) ภาคใตมสดสวนของการกนผกเพยงพอมากทสด (รอยละ 30.7) รองลงมาคอ ภาคเหนอ (รอยละ 26.7) ดงแสดงในรปท 4.5.3–4.5.5

37.4 30.1 31.1 37.946.0 52.9

33.7

28.128.7 30.1

29.328.3

26.7

29.1

12.915.2 13.1

12.011.2 8.3

13.5

21.5 26.0 25.8 20.8 14.5 12.223.8

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม

<1 สวน ตอวน 1-<2 สวน ตอวน 2-<3 สวน ตอวน >=3 สวนตอวน

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม

42.9 48.4 49.8 53.5 58.3 60.348.8

25.623.6 22.5 19.5

19.1 18.123.0

31.5 28.0 27.8 27.0 22.6 21.6 28.2

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

<1 สวน ตอวน 1-<2 สวน ตอวน >=2 สวนตอวน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 110

รปท 4.5.3 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผกเพยงพอตามขอแนะนำ จำแนกตามเพศ และอาย รปท 4.5.4 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผกเพยงพอตามขอแนะนำ จำแนกตามเพศ และเขตปกครอง รปท 4.5.5 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผกเพยงพอตามขอแนะนำ จำแนกตามเพศ และภาค การกนผลไมตามปรมาณทแนะนำใหบรโภคตอวน รอยละ 28.2 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป กนผลไมเพยงพอตามขอแนะนำ (≥ 2 สวนมาตรฐานตอวน) เพศหญงกนผลไมเพยงพอมากกวาเพศชาย (รอยละ 30.0 และรอยละ 26.2 ตามลำดบ) ผทอาศยในเขตเทศบาลกนผลไมเพยงพอมากกวาผทอาศยนอกเขตเทศบาล (รอยละ 31.3 และรอยละ 26.8 ตามลำดบ) นอกจากนมความแตกตางตามภมภาค โดยพบวา ภาคใตกนผลไมเพยงพอสงสด คอ รอยละ 35.5 รองลงมาคอ กรงเทพมหานคร (รอยละ 31.6) ดงแสดงใน รปท 4.5.6-4.5.8

22.225.7 25.4

22.8

14.2 15.0

23.920.7

26.4 26.1

19.214.8

10.3

23.721.5

26 25.7

20.8

14.512.2

23.8

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม

22.6

24.5

23.9

22.4

24.3

23.7

22.5

24.4

23.8

21.0

22.0

23.0

24.0

25.0

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

28.3

17.5

24.2

30.5

22.9 23.925.2

19.923.6

30.8

21.623.7

26.7

18.6

23.9

30.7

22.2 23.8

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 111

รปท 4.5.6 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผลไมเพยงพอตามขอแนะนำ จำแนกตามเพศ และอาย รปท 4.5.7 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผลไมเพยงพอตามขอแนะนำ จำแนกตามเพศ และเขตปกครอง รปท 4.5.8 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผลไมเพยงพอตามขอแนะนำ จำแนกตามเพศ และภาค

28.826.1 25.0

28.2

22.520.5

26.2

34.4

29.7 30.326.0

22.7 22.3

30.031.528.0 27.7 27.0

22.6 21.6

28.2

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

28.2

34.131.3

25.428.1 26.826.2

30 28.2

0

5

10

15

20

25

30

35

40

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

24.0 23.526.1

33.229.1

26.230.6

28.1 26.7

37.734.4

30.027.4 25.9 26.4

35.531.6

28.2

0.0

5.010.0

15.0

20.0

25.030.0

35.0

40.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 112

การกนผกและผลไมตามปรมาณทแนะนำใหบรโภคตอวน นอยกวา 1 ใน 5 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป กนผกและผลไมเพยงพอตามปรมาณทแนะนำใหบรโภค (≥ 5 สวนมาตรฐานตอวน) เพศหญงมสดสวนของผทกนผกและผลไมเพยงพอมากกวาเพศชายเลกนอย (รอยละ 18.5 และรอยละ 16.9 ตามลำดบ) เชนเดยวกน ผทอาศยในเขตเทศบาลกนเพยงพอมากกวาผทอาศยนอกเขตเทศบาลเพยงเลกนอย (รอยละ 18.5 และรอยละ 17.4 ตามลำดบ) เมอพจารณาภมภาคทอาศย พบสดสวนของคนทกนผกและผลไมเพยงพอสงสดคอ ผทอาศยในภาคใต (รอยละ 26.5) รองลงมาคอ กรงเทพมหานคร (รอยละ 19.5) ภาคเหนอ (รอยละ 18.6) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 15.7) และภาคกลาง (รอยละ 14.5) ตามลำดบ ดงแสดงในรปท 4.5.9-4.5.11 รปท 4.5.9 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผกและผลไมเพยงพอตาม ขอแนะนำจำแนกตามเพศ และอาย รปท 4.5.10 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผกและผลไมเพยงพอตาม ขอแนะนำจำแนกตามเพศ และเขตปกครอง

17.8 17.6 16.9 16.7

10.4

7.5

16.9

19.3 19.8

16.715.3

9.58.6

18.518.5 18.8 18.3

15.9

9.98.1

17.7

0

5

10

15

20

25

รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

17.116.8 16.9

19.7

18.018.518.5

17.417.7

15.0

16.0

17.0

18.0

19.0

20.0

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 113

17.8

12.916.2

24.0

17.9 16.919.3

16.0 15.2

28.8

21.118.518.6

14.5 15.7

26.5

19.517.7

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

รปท 4.5.11 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทกนผกและผลไมเพยงพอตาม ขอแนะนำจำแนกตามเพศ และภาค

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 114

4.6 การใชยาและอาหารเสรม สรป ● บทนสำรวจเก ยวกบพฤตกรรมการกนยาแกปวด ยาคลายเครยด ยาลกกลอน อาหารเสรมและยาลดนำหนกในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ● ใน 1 เดอนทผานมา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 2.3 กนยาแกปวดทกวน ผหญงมความชกการกนยาแกปวดสงกวาผชาย (รอยละ 2.8 และ 1.8) และสดสวน การกนยาแกปวดเพมขนเมออายมากขน ● ประชากรทอาศยนอกเขตเทศบาล (รอยละ 2.5) มสดสวนการกนยาแกปวดสงกวา ในเขตเทศบาล (รอยละ 1.8) ● ประชากรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมรอยละของคนกนยาแกปวดมากทสด (รอยละ 2.8) รองลงมาคอภาคกลาง (รอยละ 2.4) ● แหลงทไดยาแกปวดรอยละ 60 ไดจากสถานอนามยหรอโรงพยาบาล อก รอยละ 40 ไดจากรานยา หรอรานคา ● ใน 6 เดอนทผานมา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 3.3 กนยาคลายเครยด หรอยานอนหลบเปนประจำ (รวมเมอมอาการและไมมอาการ)โดยผหญงมความชกของ การกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบสงกวาผชาย (รอยละ 4.5 และ 2.0) คนอาศย ในเขตเทศบาลมความชกการกนยาคลายเครยดสงกวาคนนอกเขตเทศบาล (รอยละ 3.7 และ 3.1) ● ประชากรในกรงเทพฯ มความชกของกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบสงสด (รอยละ 4.0) รองลงมาคอตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 3.8) ● แหลงทไดรบยาคลายเครยดหรอยานอนหลบคอ จากสถานบรการสขภาพ เชน โรงพยาบาล สถานอนามย และคลนกเอกชน มประมาณรอยละ 10 ทไดรบยาจากรานคา รานขายยา ตางๆ ● ใน 6 เดอนทผานมา ประชากรไทยรอยละ 2.1 กนยาลกกลอนเปนประจำ และความ ชกไมมความแตกตางระหวางชายและหญง ● สาเหตททำใหกนยาลกกลอนคอ ปวดขอ ปวดเมอย(รอยละ 40.6) รองลงมาคอ บำรงรางกาย สาเหตอน เชน เปนยาระบาย ทองอด ระบายลม และรกษารดสดวง ทวาร รกษาความดนเลอด เบาหวาน อมพฤกษและอมพาต เปนตน ● แหลงทไดยาลกกลอน ในคนทกนยาลกกลอนพบวา มากกวา 1 ใน 5 คนไดจากเพอน ญาต คนรจก รองลงมาคอไดจากรานขายยา (รอยละ 17.8) และรานคา (รอยละ 17.0) ขายตรง (รอยละ 14.9) และวด (รอยละ 6.5) ● ใน 30 วนทผานมา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 14.8 กนอาหารเสรม ชาย และหญงใกลเคยงกน (รอยละ 14.6 และ 1.5) ● แหลงอาหารเสรม เกอบครงหนงไดจากรานคา (รอยละ 48.9) รองลงมาคอญาต คนรจก (รอยละ 15.0) การขายตรง (รอยละ 14.3) และรานขายยา (รอยละ 11.9) ตามลำดบ ● ใน 30 วนทผานมา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 1.1 กนยาลดความอวน โดยความชกสงทสดในผหญงอาย 15-29 ป มรอยละ 4.9

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 115

36.7

2932.8

38.4 40.4 39.5

18.822.9 20.9

4.3 4.8 4.61.8 2.8 2.3

0

10

20

30

40

50

ชาย หญง รวม

%

ไมไดกนยาแกปวดเลย นอยกวา 1 วน/สปดาห 2-3 วน/สปดาห เกอบทกวน ทกวน

● แหลงยาลดนำหนก ไดมาจากรานยา (รอยละ 27.8) รานคา (รอยละ 19.4) การ ขายตรง (รอยละ 11.4) และเพอน ญาต คนรจก (รอยละ 9.5) ตามลำดบ ● การเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 ความชกของการใช ยาแกปวดเปนประจำทกวนของการสำรวจครงน (ชายรอยละ 1.8 และหญง 2.8) พบวา ตำกวาทพบในการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 (ซงพบ ชายรอยละ 3.8 หญง 4.9) สวนการใชยาคลายเครยดและยานอนหลบนนพบวามการใชยาเปน ประจำใน 6 เดอนทผานมา รอยละ 3.3 ซงการสำรวจครงท 3 นนถามถงการใชยา ทกวนมพบวาการกนยากลอมประสาทและนอนหลบรวมรอยละ 1.1 ในเพศชาย และ 1.5 ในเพศหญง การใชยาและอาหารเสรม การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 พ.ศ. 2551-2 มการสมภาษณการใชยาและอาหารเสรมของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป 5 ประเภท ไดแก 1) ยาแกปวด 2) ยาคลายเครยดหรอยานอนหลบ 3) ยาลกกลอน 4) อาหารเสรม และ 5) ยาลดนำหนก การกนยาแกปวด ในชวง 1 เดอนทผานมาประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มการกนยาแกปวดรอยละ 67.2, ผหญงมความชกของการกนยาแกปวดมากกวาผชาย (รอยละ 71 และ 63.3 ตามลำดบ) เมอพจารณาตามความถในการกน พบดงนคอ คนทกนสปดาหละ 2-3 วน มรอยละ 20.9, กนเกอบทกวน มรอยละ 4.6 และกนทกวน รอยละ 2.3 (รปท 4.6.1) พจารณาตามกลมอาย พบวา ความชกการกนยาแกปวดเพมขนตามอาย ทเพมขนและสงสดในกลมอาย 70–79 ป (รปท 4.6.2) รปท 4.6.1 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทกนยาแกปวดจำแนกตามความถ และเพศ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 116

รปท 4.6.2 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทใชยาแกปวดเปนประจำ*ในจำแนก ตามเพศ และอาย *ใชยาแกปวดเปนประจำทกวนใน 1 เดอนทผานมา พฤตกรรมการกนยาแกปวดตามเขตทอยอาศย เมอพจารณาการกนยาแกปวดเปนประจำ พบวาคนอาศยนอกเขตเทศบาลมการกนยาแกปวด มากกวาในเขตฯ (รปท 4.6.3) การจำแนกตามภาค พบวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกของการกนยาแกปวดเปนประจำมากทสด รองลงมาคอภาคกลาง (รปท 4.6.4) รปท 4.6.3 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทใชยาแกปวด, คลายเครยดหรอ ยานอนหลบ และยาลกกลอน เปนประจำ จำแนกตามเขตปกครอง *ใชยาแกปวดเปนประจำทกวนใน 1 เดอนทผานมา ** ใชเปนประจำทงเมอมอาการและไมมอาการ ใน 6 เดอนทผานมา

1.8

2.5 2.3

3.73.1 3.3

2.32 2.1

0

1

2

3

4

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ยาแกปวด* ยาคลายเครยด** ยาลกกลอน**

0.61.1

2.63.2 3.2 3.2

1.81.2

2.2

3.2

4.9 5.1

4.3

2.8

0.9

1.7

2.9

4.1 4.33.9

2.3

0

1

2

3

4

5

6

รวม

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 117

22.4

2.8

1.7 1.7

2.3

3 3

3.8

2.4

4

3.3

1.41.8

1.3

4.9

3.3

2.1

0

1

2

3

4

5

6

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ยาแกปวด* ยาคลายเครยด** ยาลกกลอน**

5.6

55.5

14.57.1

17.4

6.4

61.2

9.85.1

17.5

6

58.6

11.96

17.5

0

20

40

60

80

ปวดขอ ปวดหว ปวดกลามเนอ ปวดหลง อนๆ

%

ชาย หญง รวม

รปท 4.6.4 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทใชยาแกปวด, คลายเครยดหรอ ยานอนหลบ, และยาลกกลอน เปนประจำ จำแนกตามภาค *ใชยาแกปวดเปนประจำทกวนใน 1 เดอนทผานมา ** ใชเปนประจำทงเมอมอาการและไมมอาการ ใน 6 เดอนทผานมา สาเหตทกนยาแกปวด สำหรบสาเหตทกนยาแกปวดนน สาเหตทพบบอยทสดคอ ปวดหว (รอยละ 58.6) รองลงมาคอปวดกลามเนอรอยละ 11.9 และปวดขอและปวดหลงในสดสวนทเทากน (รอยละ 6) (รปท 4.6.5) รปท 4.6.5 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทกนยาแกปวดเนองจากอาการตางๆ จำแนกตามเพศ ไดรบยาแกปวดจากทใด ประมาณ 6 ใน 10 คนทกนยาแกปวดไดยามาจากสถานบรการทางสขภาพ คอรอยละ 32 ไดจากสถานอนามย รอยละ 20 ไดจากโรงพยาบาล สวนอก 4 ใน 10 คนไดจากรานคาและรานขายยา (รอยละ 18.4 และ 20 ตามลำดบ) (รปท 4.6.6)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 118

รปท 4.6.6 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทไดรบยาแกปวดจากสถานทตางๆ จำแนกตามเพศ ยาคลายเครยดหรอยานอนหลบ การกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบใน 6 เดอนทผานมา รอยละ 9.8 ของประชากรไทยอาย 15 ขนไปเคยกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบ และรอยละ 3.3 กนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบเปนประจำ โดยผหญงมความชกของการกนเปนประจำสงกวาผชาย (รอยละ 4.5 และ 2.0) และความชกของการใชยาเปนประจำเพมขนตามอาย (รปท 4.6.7-4.6.8) รปท 4.6.7 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไปทกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบ จำแนกตามความถ และเพศ

4.4

8.5

6.5

1.2

3.6

2.4

0.8 9.09.0

0

2

4

6

8

10

ชาย หญง รวม

%

นานๆ ครงเมอมอาการ ใชเปนประจา เมอมอาการ ใชเปนประจา แมไมมอาการ

17.7

6

28.5

23.2

1.9

21.2

1.5

22

6.6

35.2

14.3

1.9

19

1.1

20.1

6.3

32.1

18.4

1.9

20

1.3

0 5 10 15 20 25 30 35 40

โรงพยาบาล

คลนก/โพลคลนก

สถานอนามย

รานคา

เพอน ญาต คนรจก

รานขายยา

อนๆ%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 119

1.7 1.42.0

3.14.2

6.5

2.01.1

3.4

5.7

8.3 8.4 8.5

4.5

1.42.5

3.9

66.5

7.7

3.3

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม

%

ชาย หญง รวม

รปท 4.6.8 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทใชยาคลายเครยดหรอยานอนหลบ เปนประจำ**ในจำแนกตามเพศ และอาย ** ใชเปนประจำทงเมอมอาการและไมมอาการ ใน 6 เดอนทผานมา พฤตกรรมการกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบตามเขตปกครอง เมอพจารณาการกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบเปนประจำ พบวาคนในเขตเทศบาลมการกนยาคลายเครยดมากกวาคนทอยนอกเขตเทศบาล (รปท 4.6.3) และคนในกรงเทพฯ มความชกของการกนยาคลายเครยดหรอยานอนหลบสงทสด รองลงมาคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รปท 4.6.4) แหลงไดรบยาคลายเครยดหรอยานอนหลบ แหลงทไดรบยาคลายเครยดหรอยานอนหลบนน สวนใหญ (รอยละ 85) ไดรบจากสถานบรการสขภาพ ไดแก โรงพยาบาล (รอยละ 47.1) สถานอนามย (รอยละ 25.7) คลนก (รอยละ 13.6) ใบสงแพทย รอยละ 1.9 และมรอยละ 1.5 ทไดรบจากรานคา และ 2.1 ไดจากรานขายยา (รปท 4.6.9)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 120

รปท 4.6.9 สถานทไดรบยาคลายเครยดหรอยานอนหลบ จำแนกตามเพศ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ) 4.6.3 ยาลกกลอน ความชกของการกนยาลกกลอนในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ในชวง 6 เดอนท ผานมามรอยละ 4.2 โดยความชกของการใชเปนประจำทงเมอมอาการและไมมอาการมรอยละ 2.1 ความชกในชายและหญงไมแตกตางกน แตความชกเพมขนตามอายและสงสดในกลมอาย 70-79 ป (รปท 4.6.10-4.6.11) รปท 4.6.10 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไปทกนยาลกกลอนจำแนกตามความถ และเพศ

2.93.2

3

11.3

1.11.10.9 1

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

ชาย หญง รวม

%

นานๆ ครงเมอมอาการ ใชเปนประจา เมอมอาการ ใชเปนประจา แมไมมอาการ

48.6

12.4

23

2

1

11.5

1.2

46.5

14.2

27

1.2

1.4

7.6

0.5

47.1

13.6

25.7

1.5

1.3

8.8

0.8

0 10 20 30 40 50 60

โรงพยาบาล

คลนก/โพลคลนก

สถานอนามย

รานคา

เพอน ญาต คนรจก

รานขายยา

อนๆ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 121

0.4

2.41.7

4.9

6

3.9

2.1 2.1

0.4

1.4

2.8

3.94.7 4.5

0.4

1.92.3

4.45.3

4.3

2.1

0

2

4

6

8

1

3

5

7

รวม

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+

45.6 44 44.7

38.742.3 40.6

05

101520253035404550

อนๆหอบหด

เพอความสวยงาม

%

ชาย หญง รวม

19.1 18.8 18.9

1.7 0.4 1 0.5 1.3 0.9

รปท 4.6.11 รอยละของการใชยาลกกลอนเปนประจำ**ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ อาย ** ใชเปนประจำเมอมอาการและไมมอาการ ใน 6 เดอนทผานมา การกนยาลกกลอนเปนประจำตามเขตทอยอาศย เมอพจารณาการกนยาลกกลอนเปนประจำตามเขตทอยอาศย พบวาคนในเขตเทศบาล กนยาลกกลอนมากกวาคนนอกเขตเทศบาล เลกนอย (รปท 4.6.3) และภาคใตมการกนยาลกกลอนเปนประจำมากทสด (รปท 4.6.4) สาเหตทกนยาลกกลอน สาเหตหลกของการกนยาลกกลอนคอ เนองจากปวดขอ ปวดเมอย (รอยละ 40.6) รองลงมาคอบำรงรางกาย (รอยละ 18.9) นอกจากนยงมสาเหตอน เชน เปนยาระบาย ทองอด ระบายลม และรกษารดสดวงทวาร รกษาความดน เบาหวาน อมพฤกษและอมพาต เปนตน (รปท 4.6.12) รปท 4.6.12 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทกนยาลกกลอนเนองจากอาการ ตางๆ จำแนกตามเพศ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 122

แหลงไดรบยาลกกลอน ในกลมคนทกนยาลกกลอนกวา 1 ใน 5 คนไดจากเพอน ญาต คนรจก รองลงมาคอ ไดจากรานขายยา (รอยละ 17.8) และรานคา (รอยละ 17.0) ขายตรง (รอยละ 14.9) และวด (รอยละ 6.5) อาหารเสรมและยาลดนำหนก ใน 30 วนทผานมา ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 14.8 กนอาหารเสรม ความชกของการกนอาหารเสรมในชายและหญงไมแตกตางกน (รอยละ 14.6 และ 15 ตามลำดบ) เมอพจารณาตามกลมอายพบวาความชกของการกนอาหารเสรมในคนทอายนอยกวา 70 ป มความชก ใกลเคยงกนทกกลมอาย ความชกสงขนในผสงอายตงแต 70 ปขนไปและสงสดในกลมอาย 80 ป (รอยละ 19.4) (รปท 4.6.13) เมอพจารณาจำแนกตามเขตปกครอง พบวาคนทอาศยในเขตเทศบาลกนอาหารเสรม (รอยละ 21.3 และ 12) มากกวาคนนอกเขตเทศบาล คนในกรงเทพฯ มความชกของการกนอาหารเสรมมากทสด (รอยละ 23.4) (รปท 4.6.17) สาเหตของการกนอาหารเสรม ในกลมทกนอาหารเสรม รอยละ 95 ตองการกนเพอบำรงรางกาย รอยละ 18 เพอปองกนโรค และมรอยละ 11 กลาววาเพอรกษาโรค นอกจากนอกรอยละ 6 กนเพอเสรมความงาม (รปท 4.6.14) รปท 4.6.13 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไปทกนอาหารเสรม ใน 30 วนทผานมา จำแนกตาม เพศอาย

14.9 14.2 15 14.716

19.4

14.8

0

5

10

15

20

25

รวม

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 123

3.83.64

610.2

1.6

1113.2

8.5

18.121.9

13.9

0 20 40 60 80 100

%

ชาย หญง รวม

95.194.995.2

รปท 4.6.14 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไป ทกนอาหารเสรมเนองจากอาการตางๆ จำแนกตามเพศ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ) แหลงไดรบอาหารเสรม แหลงอาหารเสรม เกอบครงหนงไดจากรานคา (รอยละ 48.9) รองลงมาคอญาต คนรจก (รอยละ 15.0) การขายตรง (รอยละ 14.3) และรานขายยา (รอยละ 11.9) ตามลำดบ (รปท 4.6.18) ยาลดความอวน ใน 30 วนทผานมา รอยละ 1.1 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ใชยาลดความอวน ผหญงมความชกสงกวาในผชาย (รอยละ 1.9 และ 0.3 ตามลำดบ) โดยกลมทใชยาลดความอวนมากทสดคอผหญงอาย 15-29 ป มรอยละ 4.9 และลดลงในกลมทมอายมากขน (รปท 4.6.15) เมอพจารณาจำแนกตามเขตปกครอง พบวาคนทอาศยในเขตเทศบาลกนยาลดความอวน (รอยละ 1.7 และ 0.9) มากกวาคนนอกเขตเทศบาล คนในกรงเทพฯมความชกของการใชยาลดความอวนมากกวาภมภาค (รปท 4.6.16-4.6.17)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 124

รปท 4.6.15 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไปทใชยาลดความอวน ใน 30 วนทผานมา จำแนกตาม เพศ อาย รปท 4.6.16 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไป ทกนอาหารเสรมและใชยาลดความอวน ใน 30 วนทผานมา จำแนกตามเขตการปกครอง รปท 4.6.17 รอยละของประชากรอาย 15 ปขนไป ทกนอาหารเสรมและใชยาลดความอวน ใน 30 วนทผานมา จำแนกตามภาค

0.1

80+70-7960-6945-5930-4415-29

0.3 0.3 0.20.2 0.20.2 0.2 0.2 0.3

4.9

1.9

1.1

0.40.40.1

1.92.4

1.10.8

1.1

0

1

2

3

4

5

6

รวม

%

ชาย หญง รวม

21.3

12

14.8

1.7 0.9 1.1

0

5

10

15

20

25

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

อาหารเสรม ยาลดความอวน

14.6 15.2

11

17.6

23.4

14.8

1.6 1.4 0.4 0.82.3

1.10

5

10

15

20

25

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

อาหารเสรม ยาลดความอวน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 125

3.23.6

27

0 10 20 30 40 50 60

อนๆ

การขายตรง

วด

สถานอนามย

โรงพยาบาล

ยาลดนำหนก อาหารเสรม ยาลกกลอน

0.61.3

3.7

17.811.9

27.8

1748.9

19.4

21.115

9.5

6.52

0

14.914.3

11.4

20.26.1

1.4

แหลงไดรบยาลดนำหนก แหลงยาลดนำหนก ไดมาจากรานยา (รอยละ 27.8) รานคา (รอยละ 19.4) การขายตรง (รอยละ 11.4) และเพอน ญาต คนรจก (รอยละ 9.5) ตามลำดบ (รปท 4.6.18) รปท 4.6.18 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทไดรบยาลกกลอน, อาหารเสรม และยาลดความอวนมาจากสถานทตางๆ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 126

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 127

สถานะสขภาพ โรคและปจจยเสยงของโรคระบบหวใจและหลอดเลอด 5.1 ภาวะนำหนกเกนและอวน สรป ● บทนกลาวถงผลการสำรวจภาวะอวนในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ซงประเมนโดย การชงนำหนก วดสวนสงและคำนวณคาดชนมวลกาย (Body Mass Index) และการวด เสนรอบวงเอว ● คาเฉลย BMI ของประชากรชายและหญงไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 23.1 และ 24.4 กก./ตร. เมตร ตามลำดบ ● คาเฉลยเสนรอบเอวของประชากรชายและหญงไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 79.9 และ 79.1 ซม. ตามลำดบ ● ประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มภาวะนำหนกนอยกวาเกณฑ (BMI < 18.5 กก./ตร. เมตร) รอยละ 9 ในชาย และ 8 ในหญง สวนใหญอยในกลมอาย 15-29 ป และ ในผสงอายตงแต 60 ปขนไป ● เกอบ 3 ใน 10 คนของผชายไทย และ 4 ใน 10 คนของผหญงไทยอยในเกณฑอวน (BMI ≥ 25 kg/m2) สำหรบภาวะอวนลงพง พบวามรอยละ 18.6 ในชายไทยและ รอยละ 45 ในหญงไทยอาย 15 ปขนไป ● เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจฯ ครงท 3 เมอป 2546-7 ความชกของภาวะอวน (BMI ≥25 กก./ตร. เมตร) มแนวโนมสงขนอยางชดเจน โดยเฉพาะในผหญงจากความชก เพมจากรอยละ 34.4 เปนรอยละ 40.7 สวนในผชายเพมจากรอยละ 22.5 เปนรอยละ 28.4 ในการสำรวจปจจบน ● ภาวะอวนลงพงมความชกเพมขนเชนกน จากการสำรวจป 2547 ในผหญงรอยละ 36.1 สวนในผชายรอยละ 15.4 เพมเปนรอยละ 45 และ 18.6 ในป 2552 ตามลำดบ ● ความชกของภาวะอวน (BMI ≥25 กก./ตร.เมตร) ในเขตเทศบาลสงกวานอกเขต เทศบาล ● พจารณาตามภาค ความชกของภาวะอวน (BMI ≥25 กก./ตร. เมตร) ในชายและหญง สงทสดในกรงเทพฯ รองลงมาคอ ภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอ และภาคตะวนออก- เฉยงเหนอ ตามลำดบ ● ความชกของภาวะอวนลงพงจำแนกตามภาคมความแตกตางระหวางเพศ โดยผหญงใน กรงเทพฯ (รอยละ 55.7) มความชกภาวะอวนลงพงสงทสดรองลงมาคอภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และตำสดในภาคใต (รอยละ 35.9) ● ในผชาย ภาวะอวนลงพงมความชกสงสดในกรงเทพฯ (รอยละ 33) ภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอ และตำสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 15.5)

บทท 5

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 128

ภาวะนำหนกเกนและอวน ภาวะอวนเปนปจจยเสยงของโรคเบาหวาน ความดนโลหตสง ไขมนในเลอดสง โรคระบบหวใจและหลอดเลอด และมะเรง นอกจากนการวจยพบวาภาวะอวนลงพงมความสมพนธกบภาวะตานอนซลน และโรคระบบหวใจและหลอดเลอด ภาวะอวนจงมผลทำใหปสขภาวะลดลง จากการเกดโรคเรอรง มผลตอคณภาพชวตและความสญเสยทางเศรษฐกจเนองจากเพมคาใชจายทางสขภาพและการสญเสยปสขภาวะจากภาวะพการและการตายกอนวยอนควร ในป 2547 ภาวะอวนเปนปจจยเสยงททำใหสญเสยปสขภาวะ (DALYs loss)1 เปนอนดบท 2 ในผหญง และเปนอนดบ 6 ในผชายไทย รวมทำใหสญเสยปสขภาวะ 390,000 ป การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 ใน ป 2547 พบวาประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 22.5 ในชาย และ ใน 34.4 หญง มภาวะอวน (BMI ≥25 กก./ตร.เมตร) และรอยละ 15.4 ในชาย และ 36.1 ในหญง มภาวะอวนลงพง คำจำกดความ ดชนมวลกาย (body mass index) เปนคาทคำนวณ เทากบ นำหนกตวหนวยเปนกโลกรมหารดวยความสงหนวยเปนเมตรยกกำลงสอง การแบงระดบคาดชนมวลกาย (BMI) ตามเกณฑสากลขององคการอนามยโลก BMI(kg/m2) กลม WHO 19982 Asia-Pacific perspective3

นำหนกนอย < 18.5 < 18.5 นำหนกปกต 18.5 – 24.99 18.5 - 22.99 นำหนกเกน ≥ 25 ≥ 23 pre-obese 25 – 29.99 เสยง (at risk) 23 - 24.99 อวนระดบ 1 30 - < 34.99 25 – 29.99 อวนระดบ 2 35 - < 39.99 ≥ 30 อวนระดบ 3 ≥ 40.00 สำหรบประชากรในเอเชย มขอเสนอจดตดในการแบงกลม BMI ท 23 kg/m2 แสดงวาเรมมภาวะนำหนกเกน และ 25 kg/m2 แสดงวาอวน3 สำหรบในรายงานน ขอนำเสนอรายละเอยดของความชกของภาวะอวน ณ จดตด 25 kg/m2

เสนรอบเอว (waist circumference) เปนคาทไดจากการวดรอบเอว ดวยสายวดมาตรฐาน โดยวดรอบเอวระดบตำแหนงกงกลางของขางเอวระหวางขอบลางของซโครงลางกบขอบบนของ iliac crest ใหสายรอบเอวแนบรอบเอว และอยในแนวขนานกบพน ภาวะอวนลงพง หมายถง ความยาวเสนรอบเอว ≥90 ซม. ในชาย และ ≥80 ซม. ในหญง

1 คณะทำงานจดทำภาระโรคและปจจยเสยงของประเทศไทย, สำนกพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ, 2549 2 WHO expert consultation. Appropriate body-mass index for Asian populations and its implications for policy and intervention strategies. Lancet 2004; 363: 157-63 3 WHO/IASO/IOTF. The Asia-Pacific perspective: redefining obesity and its treatment. Health Communications Australia: Melbourne. ISBN 0-9577082-1-1. 2000.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 129

ผลการสำรวจ คาเฉลยของดชนมวลกายในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เฉลยเทากบ 23.1 กก./ตร.เมตร ในผชายและ 24.4 กก./ตร.เมตร ในผหญง คาเฉลยดชนมวลกายเพมขนตามอาย จนมคาสงสดในกลมอาย 45–59 ป หลงอาย 60 ปขนไปดชนมวลกายลดลง และตำสดเมออาย 80 ปขนไป ตามตารางท 5.1.1 ตารางท 5.1.1 คาเฉลยดชนมวลกาย (kg/m2) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนก ตาม เพศ และกลมอาย ชาย หญง รวม กลมอาย จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD ตวอยาง BMI ตวอยาง BMI ตวอยาง BMI (kg/m2) (kg/m2) (kg/m2) 15-29 1,346 22.1 3.5 1,306 22.2 3.7 2,652 22.2 3.6 30-44 1,871 23.7 3.1 2,230 25.0 3.6 4,101 24.4 3.4 45-59 1,998 23.7 3.0 2,460 25.5 3.8 4,458 24.6 3.5 60-69 2,487 22.9 7.2 2,539 24.4 8.0 5,026 23.7 7.8 70-79 1,549 21.9 6.8 1,620 22.9 7.6 3,169 22.5 7.3 ≥80 432 20.7 6.7 452 20.9 7.4 884 20.9 7.2 รวม 9,683 23.1 4.1 10,607 24.4 4.8 20,290 23.8 4.5 พจารณาคาเฉลยดชนมวลกายตามภาคพบวาผชายและหญงในกรงเทพฯ มดชนมวลกายสงทสดรองลงมาคอภาคกลาง สำหรบในผชายลำดบตอมาคอภาคใต ภาคเหนอ และตำสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ สวนในผหญงภาคใตและภาคตะวนออกเฉยงเหนอมคาเฉลยดชนมวลกายใกลเคยงกนและตำสดในภาคเหนอ (ตารางท 5.1.2)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 130

ตารางท 5.1.2 คาเฉลยดชนมวลกาย (kg/m2) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนก ตาม เพศ เขตปกครองและภาค ชาย หญง รวม กลมอาย จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD ตวอยาง BMI ตวอยาง BMI ตวอยาง BMI (kg/m2) (kg/m2) (kg/m2) เขตปกครอง ในเขตเทศบาล 5,094 23.9 5.7 5,898 25.0 6.7 10,992 24.5 6.2 นอกเขตเทศบาล 4,589 22.8 3.2 4,709 24.2 3.7 9,298 23.5 3.5 ภาค เหนอ 2,246 22.9 4.4 2,338 23.9 4.8 4,584 23.4 4.6 กลาง 2,345 23.8 4.5 2,478 24.6 4.8 4,823 24.2 4.7 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,192 22.5 2.7 2,311 24.2 3.7 4,503 23.4 3.3 ใต 2,063 23.2 5.7 2,208 24.5 6.1 4,271 23.9 5.9 กรงเทพฯ 837 24.1 4.0 1,272 25.5 5.6 2,109 24.8 4.9 รวมทงประเทศ 9,683 23.1 4.1 10,607 24.4 4.8 20,290 23.8 4.5 ภาวะโภชนาการตามระดบ BMI และความชกภาวะอวน พจารณานำหนกของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไป พบวาผชายรอยละ 9.4 และ ผหญงรอยละ 7 จดอยกลมทมนำหนกนอยกวาเกณฑ (BMI <18.5 กก./ตร.เมตร) และผชาย รอยละ 62.2 และผหญงรอยละ 51.7 ม (BMI 18-25 กก./ตร.เมตร (ตารางท 5.1.3) ความชกของภาวะอวนในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป พบวาเพศชายรอยละ 28.3 และเพศหญงรอยละ 40.7 จดวาอวน (≥25 kg/m2) โดยความชกสงสดในกลมอาย 45-59 ป ความชกลดลงในกลมผสงอายและตำสดในกลมอาย 80 ปขนไป (รปท 5.1.1) ตารางท 5.1.3 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ตามระดบดชนมวลกาย เพศ และกลมอาย อาย (ป) BMI(kg/m2) 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม ชาย(n=9,683) n=1,346 n=1,871 n=1,998 n=2,487 n=1,549 n=432 <18.5 17.0 4.6 6.6 11.2 18.9 30.9 9.4 18.5-<25 64.5 63.3 59.7 62.4 62.6 57.8 62.2 25-<30 12.0 25.7 27.4 22.1 16.1 10.0 22.3 ≥30 6.5 6.5 6.3 4.3 2.4 1.3 6.0 หญง(n=10,607) n=1,306 n=2,230 n=2,460 n=2,539 n=1,620 n=452 <18.5 17.2 3.4 3.4 10.1 16.8 27.6 7.6 18.5-<25 62.2 52.4 46.0 46.9 52.0 58.5 51.7 25-<30 13.6 31.6 36.0 31.9 25.4 9.8 29.1 ≥30 7.0 12.6 14.7 11.1 5.9 4.1 11.6

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 131

รปท 5.1.1 ความชกของภาวะอวน (BMI ≥25 kg/m2) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามกลมอาย ความชกตามเขตปกครอง พบวาในเขตเทศบาล มความชกของประชากรทม BMI ≥25 kg/m2 มากกวานอกเขตเทศบาล เมอพจารณาตามภาคพบวา คนในกรงเทพฯทงชายและหญง มสดสวนของคนทอวน (BMI≥25 kg/m2) มากทสดตามมาดวยภาคกลาง ภาคใต โดยผชายในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกตำทสด ในขณะทผหญงในภาคเหนอมความชกตำทสด (รปท 5.1.2-5.1.3) รปท 5.1.2 ความชกของภาวะอวน (BMI ≥25 kg/m2) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขตปกครอง

18.5

32.2 33.7

26.4

18.6

11.3

28.4

20.6

44.2

50.6

43.1

31.3

13.9

40.7

19.5

38.442.4

35.6

25.5

12.8

34.7

0

10

20

30

40

50

60

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวม

%

ชาย หญง รวม

36.1

25.128.4

44.9

38.840.740.7

32.134.7

0

10

20

30

40

50

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 132

รปท 5.1.3 ความชกของภาวะอวน (BMI ≥25 kg/m2) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค เสนรอบเอว เสนรอบเอวของประชากรชายและหญงอาย 15 ปขนไป เฉลยเทากบ 79.9 ซม. และ 79.1 ซม. ตามลำดบ ในกลมอายเดยวกนผชายมเสนรอบเอวใหญกวาผหญงทกกลมอาย โดยทวไปทงชายและหญงมขนาดเสนรอบเอวเลกสดในกลมอาย 15-29 ป และเพมขนตามอายทเพมขน โดยสงสดในกลมอาย 45–59 ป จากนนเสนรอบวงเอวมขนาดลดลงในวยผสงอาย ตามตารางท 5.1.4 ตารางท 5.1.4 เสนรอบเอว ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และกลม อาย ชาย หญง รวม กลมอาย จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD ตวอยาง รอบเอว ตวอยาง รอบเอว ตวอยาง รอบเอว cm. cm. cm. 15-29 1,346 75.3 9.0 1,305 73.6 9.3 2,651 74.5 9.1 30-44 1,875 80.5 8.4 2,233 79.2 8.6 4,108 79.8 8.5 45-59 2,001 82.2 8.5 2,462 81.7 9.2 4,463 81.9 8.9 60-69 2,490 81.4 21.4 2,549 81.0 19.6 5,039 81.2 20.4 70-79 1,559 79.6 20.4 1,653 78.7 20.3 3,212 79.1 20.4 ≥80 445 76.8 22.1 489 75.0 19.7 934 75.8 20.8 รวม 9,716 79.9 11.2 10,691 79.1 11.5 20,407 79.5 11.4 อวนลงพง : รอบเอว ชาย ≥90 cm., หญง ≥80 cm. ความยาวเสนรอบเอวของประชากรทงในชายและหญงในเขตเทศบาล มากกวาของประชากรในนอกเขตเทศบาล โดยความแตกตางระหวางชายทอยในเขตและนอกเขตมากกวาความแตกตางระหวางหญงทอยในเขตและนอกเขต เมอเปรยบเทยบระหวางเพศ เสนรอบเอวเฉลยของผชายในเขตเมองมากกวาผหญง (82.9 และ 80.5 ซม.ตามลำดบ) แตนอกเขตเทศบาล ชายและหญงมขนาดเสนรอบเอวใกลเคยงกน (78.6 ซม. และ 78.4 ซม. ตามลำดบ)

27.48

33.33

22.4827.40

38.7636.30

42.5439.10 40.66

49.44

31.99

38.10

30.9434.22

44.20

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม.

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 133

ตารางท 5.1.5 เสนรอบเอว ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ เขตปกครอง และภาค ชาย หญง รวม พนท จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD จำนวน Mean SD ตวอยาง cm. ตวอยาง cm. ตวอยาง cm. เขตปกครอง ในเขตเทศบาล 5,109 82.9 15.7 5,942 80.5 15.8 11,051 81.6 15.8 นอกเขตเทศบาล 4,607 78.6 8.8 4,749 78.4 9.1 9,356 78.5 9.0 ภาค เหนอ 2,254 78.3 11.9 2,363 76.8 11.7 4,617 77.5 11.8 กลาง 2,350 82.8 12.3 2,490 80.4 11.4 4,840 81.6 11.9 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,201 78.0 7.7 2,327 79.2 9.1 4,528 78.6 8.4 ใต 2,072 78.2 14.9 2,237 76.7 14.0 4,309 77.4 14.5 กรงเทพฯ 839 84.2 10.9 1,274 82.4 13.6 2,113 83.3 12.4 รวม 9,716 79.9 11.2 10,691 79.1 11.5 20,407 79.5 11.4 อวนลงพง: รอบเอว ชาย ≥90 cm., หญง ≥80 cm. แมวาโดยเฉลยชายมเสนรอบวงเอวใหญกวาหญงเลกนอย ความชกของภาวะอวนลงพงในผหญงสงกวาผชายในทกกลมอาย ทงนเนองจากจดตดของภาวะอวนลงพงในหญงกำหนดท 80 ซม. ในขณะทในชาย ตดท 90 ซม. ภาวะอวนลงพงเพมขนเมออายมากขนและสงสดในชวงอาย 45-59 ป และ 60-69 ปในทงชายและหญง (รปท 5.1.4) รปท 5.1.4 ความชกของภาวะอวนลงพงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม กลมอาย *อวนลงพง: รอบเอว ชาย ≥90 cm., หญง ≥80 cm

11.6

17.4

23.3 23.320.0

13.418.6

26.5

43.9

54.9 53.3

45.1

28.6

45.0

18.6

31.1

39.6 39.9

33.8

22.2

32.1

0

10

20

30

40

50

60

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 134

ประชากรในเขตเทศบาลมสดสวนของคนอวนลงพงมากกวานอกเขตเทศบาล โดยผชายในเขตฯมภาวะอวนลงพงมากกวาชายทอยนอกเขตฯเกอบสองเทาในขณะท หญงในเขตฯมสดสวนของอวนลงพงมากกวาหญงนอกเขตฯเพยง 1.2 เทา การกระจายตามภาค พบวา กรงเทพฯ มความชกของภาวะอวนลงพงสงทสด รองลงมาคอภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ และภาคใต ตามลำดบ (รปท 5.1.5-5.1.6) รปท 5.1.5 ความชกของภาวะอวนลงพงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเขต ปกครอง รปท 5.1.6 ความชกของภาวะอวนลงพงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามภาค

27.53

14.7718.59

49.62

42.8444.95

39.06

29.0432.11

0

10

20

30

40

50

60

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

15.2

26.4

11.615.5

33.0

18.6

37.7

49.645.7

35.9

55.7

45.0

26.7

38.4

29.026.0

44.6

32.1

0

10

20

30

40

50

60

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 135

5.2 โรคเบาหวาน สรป ● บทนกลาวถงผลการสำรวจความชกของโรคเบาหวานและภาวะบกพรองของนำตาล ในเลอดหลงอดอาหาร (Impaired Fasting Glucose, IFG) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป โดยการตรวจเลอดและการสมภาษณประวต ● ความชกของเบาหวานในประชากรอาย 15 ปขนไป ในป 2552 ใกลเคยงกบ ความชกในป 2547 คอรอยละ 6.9 ● ความชกในผชายลดลงจากรอยละ 6.4 ในป 2547 เปนรอยละ 6.0 ในป 2552 สวนในผหญงความชกเพมเลกนอยจากรอยละ 7.3 เปนรอยละ 7.7 ในชวงเวลาเดยวกน ● ความชกของเบาหวานในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาล ทงในเพศชาย (รอยละ 8.3 และ 5.0) และหญง (รอยละ 9.4 และ 7.0) ● การกระจายของความชกเบาหวานตามภาค พบวามความแตกตางระหวางเพศ โดย ในผหญง ความชกสงสดในกรงเทพฯ (รอยละ 9.9) รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 9.1) ตามดวย ภาคกลาง ภาคใตและภาคเหนอ ตามลำดบ สวนในเพศชาย พบวาสงสดใน กรงเทพฯ (รอยละ 8.5) รองลงมาคอภาคกลาง (รอยละ 7.7) ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต ตามลำดบ ● ความครอบคลมในการบรการมการเปลยนแปลงในทางดขน นนคอ เมอเทยบกบ ผลการสำรวจในป 2547 สดสวนของผเปนเบาหวานไมทราบวาตนเองลดลงจาก รอยละ 56.6 เปนรอยละ 31.2 และในสวนของการรกษาและสามารถควบคม นำตาลในเลอดไดตามเกณฑ (FPG<126 มก./ดล.) เพมขนจากรอยละ 12.2 เปน รอยละ 28.5 ● ความชกของภาวะ IFG โดยรวมรอยละ 10.7 ความชกในผชายสงกวาในหญงเลกนอย (รอยละ 11.8 และ 9.5 ตามลำดบ) ● ความชกของภาวะ IFG มการกระจายตามเขตปกครองเชนเดยวกบโรคเบาหวาน คอ ความชกในเขตเทศบาล สงกวานอกเขตฯ ● การกระจายตามภาคของภาวะ IFG พบวาสงทสดใน ภาคกลาง (รอยละ 18.6) รองลงมาคอภาคใต ภาคเหนอ กรงเทพฯ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามลำดบ ● สดสวนของประชากรทมอาย 35 ปขนไปรอยละ 44.4 เคยไดรบการตรวจเลอด คดกรองเบาหวานในรอบ 12 เดอนทผานมา และรอยละ 15.3 เคยไดรบการตรวจใน 1-5 ปทผานมา

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 136

โรคเบาหวาน เบาหวานเปนโรคเรอรงทพบบอย ทำใหผปวยมคณภาพชวตลดลงเนองจากอาการแทรกซอนของอวยวะตางๆ เชน โรคปลายประสาทตาเสอม จอประสาทตาเสอม โรคระบบหวใจและหลอดเลอด โรคไต แผลทเทา เปนตน จากขอมลภาระโรค โดยสำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข และสำนกพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ ในประเทศไทย ป 2547 โรคเบาหวาน เปนภาระโรคลำดบท 9 ในผชาย ทำใหสญเสยปสขภาวะ (DALYs) 169000 ป (รอยละ 3.2 ของ DALYs) สวนในผหญงเปนภาวะโรคลำดบท 3 ทำใหสญเสย 268000 ปสขภาวะ (รอยละ 6.9 ของ DALYs) คำจำกดความ ของโรคเบาหวาน ในการสำรวจสขภาพประชาชนไทย ครงท 4 หมายถง การตรวจเลอดหลงอดอาหารนาน 12 ชวโมง (Fasting Plasma Glucose, FPG) พบระดบนำตาลในเลอด ≥126 มก./ดล. หรอเปนผปวยเบาหวานทเคยไดรบการวนจฉย มากอนและขณะนกำลงไดรบการรกษาดวยยากนหรอยาฉดลดนำตาลในเลอด ผลการสำรวจ ผลการสำรวจ พบวา ความชกของโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ม รอยละ 6.9 ผหญงมความชกสงกวาในผชาย (รอยละ 7.7 และ 6 ตามลำดบ) และความชกเพมขนตามอาย จากรอยละ 0.6 ในกลมอาย 15-29 ป ความชกเพมขนสงสด ณ กลมอาย 70-79 ป ในผชาย (รอยละ 19.2) และ 60-69 ปในผหญง (รอยละ 16.7) รปท 5.2.1 ระดบนำตาลของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ตารางท 5.2.1 แสดงระดบนำตาลในเลอดหลงอดอาหารของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป คาเฉลย 89.1 มก./ดล. ระดบนำตาลเฉลยของชาย (89.4 มก./ดล.) สงกวาหญง (88.9 มก./ดล.) เลกนอย ระดบนำตาลสงขนตามอายทเพมขนและสงสดในกลมอาย 70-79 ป คนในเขตเทศบาล (91.4 มก./ดล.) มระดบนำตาลเฉลยสงกวานอกเขตฯ (88.2 มก./ดล.) พจารณาระดบนำตาลตามภาคพบวาสงสดคอภาคกลางทงในชาย (97.3 มก./ดล.) และหญง (95.0 มก./ดล.) ในผชายรองลงมาคอ ภาคใต ภาคเหนอ กรงเทพฯ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอตามลำดบ สวนใน เพศหญงรองจากภาคกลางคอ ภาคใต, ภาคเหนอ, ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และกรงเทพฯ ตามลำดบ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 137

ตารางท 5.2.1 คาเฉลยนำตาลในเลอด ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ เขตปกครองและภาค ชาย หญง รวม จำนวน Mean (SD) จำนวน Mean (SD) จำนวน Mean (SD) ตวอยาง mg/dL ตวอยาง mg/dL ตวอยาง mg/dL กลมอาย (ป) 15-29 1,166 83.2 14.1 1,138 80.4 11.7 2,304 81.9 13.1 30-44 1,623 87.1 16.2 1,953 84.7 17.3 3,576 85.9 16.8 45-59 1,703 93.0 20.8 2,160 93.7 23.6 3,863 93.4 22.3 60-69 2,216 96.2 57.4 2,279 97.5 50.7 4,495 96.9 53.7 70-79 1,368 94.5 44.6 1,446 96.8 52.6 2,832 95.8 49.7 ≥80 396 96.0 50.1 434 93.7 41.2 830 94.7 45.1 เขตปกครอง ในเขตเทศบาล 4,415 91.9 34.4 5,113 90.8 38.6 9,528 91.4 36.6 นอกเขตเทศบาล 4,075 88.3 18.9 4,297 88.0 19.2 8,372 88.2 19.1 ภาค เหนอ 2,137 89.7 21.9 2,260 88.0 24.4 4,397 88.8 23.2 กลาง 1,921 97.3 29.4 2,059 95.0 25.9 3,980 96.1 27.7 ตะวนออกเฉยงเหนอ 1,934 83.7 17.0 2,009 85.6 20.7 3,943 84.7 18.9 ใต 1,853 91.6 31.6 2,052 89.9 35.0 3,905 90.7 33.5 กรงเทพฯ 645 86.6 16.6 1,030 85.3 20.2 1,675 85.9 18.5 รวมทงประเทศ 8,490 89.4 23.8 9,410 88.9 25.4 17,900 89.1 24.6 รปท 5.2.1 ความชกโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และ กลมอาย ความชกโรคเบาหวานในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาลทงในผชายและผหญง เมอพจารณาจำแนกตามภมภาคพบวา ในเพศชาย กรงเทพฯ มความชกสงทสดรองลงมาคอภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใตตามลำดบ สวนในเพศหญงพบวา กรงเทพฯ มความชกสงสดเชนกน รองลงมาคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต และภาคเหนอ ตามลำดบ (รปท 5.2.2-5.2.3)

0.8

3.7

8.5

13.6 14.312.9

6.0

0.5

3.2

11.6

19.217.1

10.5

7.7

0.6

3.4

10.1

16.715.8

11.5

6.9

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

%

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 138

รปท 5.2.2 ความชกโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และ เขตปกครอง รปท 5.2.3 ความชกโรคเบาหวานในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และ ภาค ความครอบคลมของการวนจฉย รกษา และควบคมเบาหวาน สามารถแบงผทเปนเบาหวานจากการสำรวจเปน 4 กลมดงน 1. กลมไมไดรบการวนจฉย หมายถงผทการสำรวจตรวจพบ FPG ≥ 126 มก./มล. แตไมเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยมากอน 2. กลมไดรบวนจฉยจากแพทยแตไมไดรกษา หมายถงผทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวา เปนเบาหวานแตยงไมเคยไดรบการรกษาเบาหวาน 3. กลมไดรบการรกษาแตควบคมไมได หมายถงกลมทไดรบยากนหรอยาฉดรกษา เบาหวานแตจากการตรวจเลอดยงพบ FPG ≥ 126 มก./ดล. 4. กลมไดรบการรกษาและควบคมได หมายถงกลมทไดรบยากนหรอยาฉดรกษาเบาหวานและตรวจพบ FPG < 126 มก./ดล.

8.3

5

6

9.4

77.7

8.9

66.9

0

2

4

6

8

10

%

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

ชาย หญง รวม

5.6

7.7

4.94.1

8.5

65.9

7.5

9.1

6

9.9

7.7

5.7

7.67

5

9.2

6.9

0

2

4

6

8

10

12

%

ชาย รวมหญง

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ กทม. รวมทงประเทศ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 139

ผลการวเคราะหพบวา หนงในสามของผทเปนเบาหวานไมเคยไดรบการวนจฉยวาเปนเบาหวานมากอน สวนผทเคยไดรบการวนจฉยโดยแพทยวาเปนเบาหวานแตไมไดรบการรกษา มรอยละ 3.3 ของผเปนเบาหวานทงหมด สวนทเหลอประมาณ 2 ใน 3 ของผทเปนเบาหวานไดรบการรกษาอย และรอยละ 28.5 ของผทเปนเบาหวานทงหมดมระดบนำตาลอยในเกณฑทควบคมไดตำกวา < 126 มก./ดล. ทงนผหญงมสดสวนของการไดรบการวนจฉย การรกษาและการควบคม นำตาลไดตามเกณฑ ไดดกวาในผชายเลกนอย (ตารางท 5.2.2 และ 5.2.3) เมอพจารณาตามกลมอาย พบวากลมทไมไดรบการวนจฉยมากทสดคอกลมอาย 15-29 ป สดสวนของผทไมไดรบการวนจฉยลดลงตามอายทเพมขนจนตำสดในชวงอาย 60-79 ป และเพมขนเลกนอยในกลมอาย 80 ป สงเกตไดวาผชายทกกลมอายมสดสวนของการไมเคยไดรบการวนจฉยมากอนสงกวาในผหญงในกลมอายเดยวกนและมสดสวนของผทรกษาและควบคมนำตาลในเลอดไดตามเกณฑนอยกวาเพศหญงเกอบทกกลมอาย (ยกเวนกลมอาย 30-44 ป ซงมสดสวน ใกลเคยงกน) ตารางท 5.2.2 ตารางท 5.2.2 รอยละของทเปนเบาหวานทไดรบการวนจฉย การรกษา และผลการรกษา จำแนกตามเพศ และกลมอาย อาย (ป) 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวม ชาย n=11 n=76 n=168 n=379 n=209 n=54 n=897 ไมไดรบการวนจฉย 89.5 53.8 46.7 28.0 23.1 40.5 43.3 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 10.5 7.4 4.8 5.6 1.5 2.3 5.2 รกษาและควบคมไมได 0.0 26.0 34.2 34.3 34.1 29.6 31.5 รกษาและควบคมได* 0.0 12.9 14.3 32.2 41.3 27.7 20.1 หญง n=7 n=74 n=262 n=493 n=294 n=50 n=1,180 ไมไดรบการวนจฉย 76.5 31.3 21.1 17.8 20.9 22.1 22.4 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 10.5 2.4 1.6 2.4 0.9 4.7 1.9 รกษาและควบคมไมได 0.0 52.8 42.7 37.1 35.3 27.8 41.1 รกษาและควบคมได* 13.0 13.5 34.7 42.8 43 45.5 34.6 *ควบคมไดหมายถงระดบนำตาล < 126 มก./ดล.

ตารางท 5.2.3 รอยละของผทเปนเบาหวานทไดรบการวนจฉย การรกษา และผลการรกษา จำแนกตามภาค ภาค เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กรงเทพฯ รวม รวม n=431 n=567 n=449 n=379 n=251 n=2,077 ไมไดรบการวนจฉย 30.2 38.9 30.1 32.2 18.0 31.2 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 1.3 4.2 2.3 3.5 6.1 3.3 รกษาและควบคมไมได 26.9 34.3 41 39.7 42.8 37 รกษาและควบคมได 41.6 22.6 26.6 24.6 33 28.5

*ควบคมไดหมายถงระดบนำตาล < 126 มก./ดล.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 140

ภาวะบกพรองของนำตาลในเลอดหลงอดอาหาร (Impaired Fasting Glucose, IFG) หมายถงผทผลตรวจเลอด fasting plasma glucose (FPG) มคา ระหวาง 100 - < 126 มก./ดล. และไมไดกนยารกษาเบาหวานอย ภาวะนบงชผทมความเสยงตอการเปนเบาหวานในอนาคต หากไมไดมการปรบเปลยนพฤตกรรม ไดแก การควบคมนำหนก และการออกกำลงกายใหเพยงพอ ผลการวเคราะห พบวา ความชกของภาวะบกพรองของนำตาลในเลอดหลงอดอาหาร (Impaired Fasting Glucose, IFG) โดยรวมรอยละ 10.7 ผชายมความชกสงกวาผหญงเลกนอย ความชกเพมตามอายทเพมขนในผชาย และสงสดในอาย 80+ป สวนในเพศหญงความชกสงสดในกลมอาย 70-79 ปจากนนความชกลดลงเลกนอยในกลมอาย 80+ป (รปท 5.2.4) รปท 5.2.4 ความชกภาวะ Impaired Fasting Glucose ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและกลมอาย ความชกของภาวะ IFG ของคนในเขตเทศบาลสงกวาคนนอกเขตเลกนอย เมอพจารณาความแตกตางตามภาคพบวา ภาคกลางมความชกของภาวะ IFG สงสด รองลงมาคอภาคใตและภาคเหนอ กรงเทพฯ และตำสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รปท 5.2.5-5.2.6) รปท 5.2.5 ความชกของภาวะ Impaired Fasting Glucose ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามเพศและเขตปกครอง

3.6

11.4

16.3 16.8 16.818.3

11.8

2.4

6

14.816.1

17.516.1

9.5

3

8.6

15.516.4

17.2 17.1

10.7

0

5

10

15

20

%

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

ชาย หญง รวม

13.6

11.1 11.811

8.9 9.5

12.2

10 10.7

0

2

4

6

8

10

12

14

16

%

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 141

รปท 5.2.6 ความชกของภาวะ Impaired Fasting Glucose ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามเพศ เขตปกครองและภาค การตรวจคดกรองเบาหวาน เมอพจารณาการตรวจคดกรองโรคเบาหวาน ในประชากรไทยอาย 35 ปขนไปในกลมทไมเปนเบาหวานและไมเคยไดรบการวนจฉยพบวา รอยละ 44.4 เคยไดรบการตรวจนำตาลในเลอด ใน 12 เดอนทผานมา, รอยละ 15.3 เคยไดรบการตรวจใน 1-5 ปทผานมา และรอยละ 1.4 เคย ไดรบการตรวจเกนกวา 5 ป และรอยละ 38.9 ยงไมเคยไดรบการตรวจมากอน ประชากรหญงมสดสวนของการไดรบตรวจคดกรองสงกวาชาย (รปท 5.2.7) รปท 5.2.7 รอยละของการตรวจเลอดคดกรองเบาหวานในประชากรไทยอาย 35 ป ขนไป ทไมเปนเบาหวานและไมเคยไดรบการวนจฉย

12.4

20.6

5.9

12.1

8.5

11.8

7.3

16.8

5.7

9.8

6.9

9.59.7

18.6

5.8

11

7.7

10.7

0

5

10

15

20

25

%

ชาย รวมหญง

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ กทม. รวมทงประเทศ

36.2

5244.4

12.9

17.4

15.31.41 41 4

1.51 51 5

1.41 41 4

49.5

29.138.9

0%%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ชาย หญง รวม

ในชวง 12 เดอน ระหวาง 1-5 ปปป >5 ปปป ไมเคยวด

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 142

5.3 โรคความดนโลหตสง สรป ● บทนกลาวถงผลการสำรวจความชกของโรคความดนโลหตสง ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป โดยการตรวจวดความดนโลหต รวมกบประวตการวนฉยและรกษา ● ความชกของโรคความดนโลหตสงในป 2552 น เทากบรอยละ 21.4 (ชายรอยละ 21.5 และหญงรอยละ 21.3) ใกลเคยงกบทเคยสำรวจสขภาพฯ ครงท 3 เมอ พ.ศ. 2547 ซงพบความชก รอยละ 22.0 (ชายรอยละ 23.3 และหญงรอยละ 20.9) ● การเขาถงระบบบรการดขน โดยสดสวนกลมทไมไดรบการวนจฉยวาเปนความดนโลหตสง ลดลงจากรอยละ 71.4 เหลอรอยละ 50.3 สดสวนทไดรบการรกษามเพมขนจาก รอยละ 23.6 เปน 41.0 และนอกน สดสวนของกลมไดรบการรกษาและควบคมไดสง ขนกวาเดมจากรอยละ 8.6 เปน 20.9 ตามลำดบ ● ความชกของความดนโลหตสงเพมขนตามอายจากรอยละ 2.9 ในกลมอาย 15-29 ป ความชกเพมขนตามลำดบจนสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป เปนรอยละ 55.9 ผชาย และผหญงมความชกใกลเคยงกนทกกลมอาย ● ความชกของความดนโลหตสงของคนในเขตเทศบาลสงกวาคนนอกเขตเทศบาลทง ในชายและหญง ● ความชกกระจายตามภาค พบวา กรงเทพฯ มความชกสงทสด (รอยละ 29.8) รองลงมาคอภาคกลางและภาคเหนอมความชกใกลเคยงกน ตามดวยภาคใต และ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกตำทสด (รอยละ 15.2) ● รอยละ 68.0 ของประชากรอาย 20 ปขนไปเคยไดรบการตรวจคดกรองความดนโลหต ในชวง 12 เดอนทผานมา

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 143

ความดนโลหตสง ความดนโลหตสงเปนปจจยเสยงของภาระโรคอนดบท 5 ของชายไทย และอนดบ 2 ของหญงไทย โดยทำใหเสยชวตประมาณปละ 7 หมนราย (รอยละ 18) สญเสยปสขภาวะจากการตายและพการ ปละ 6 แสนป (รอยละ 6 ของ DALYs) คำจำกดความของความดนโลหตสง หมายถง ผทมความดน systolic เฉลย ตงแต 140 มม. ปรอทขนไป (SBP ≥ 140 mmHg) หรอ ความดน diastolic เฉลยตงแต 90 มม. ปรอทขนไป (DBP ≥ 90 mmHg) หรอกำลงไดรบการรกษาดวยการกนยาลดความดนโลหตสง วธการวดความดนโลหต ใหบคคลตวอยางนงพกเปนเวลาอยางนอย 5 นาทกอนวด เครองวดความดนโลหต Automatic blood pressure monitor ยหอ Microlife รน BP 3AG1 หรอ BP A100 ซงไดรบการรบรองโดยสมาคม British Hypertension Society การวดใหบคคลตวอยางนงหลงพงพนกเกาอ เทาวางพน แขนวางบนโตะ ระดบตำแหนงตนแขนทวดความดนโลหตอยในระดบเดยวกบหวใจ ทำการวด 3 ครงแตละครงหางกนอยางนอย 1 นาท การจดการขอมล ความดนโลหต systolic และ diastolic กอนการวเคราะหขอมล ไดทำการตรวจสอบความถกตองของขอมล systolic และ diastolic วามความเปนไปไดหรอไม โดยพจารณาวา ● คา systolic สงกวาคา diastolic หรอไม ถาพบวาคา systolic ตำกวา ขอมลนนจะ ถกตดออกไมนำมาวเคราะห ● คา systolic และ diastolic ทง สามคามอยในชวงทมความเปนไปไดหรอไม ถา พบ ขอมลใดทคาไมอยในชวงทเปนไปได ทำการตดขอมลนนออกไมอยในการวเคราะห โดยคา systolic ทเปนไปไดทรวมอยในการวเคราะหครงนคอ 75–275 มม. ปรอท และคา diastolic ทเปนไปได คอ 10–160 มม. ปรอท ● คา pulse pressure อยในชวงทเปนไปไดหรอไม ถาไมอยในชวงทเปนไปได ขอมลนน ถกตดออกไมรวมอยในการวเคราะห โดยชวง pulse pressure ทเปนไปไดคอในชวง 10-150 มม. ปรอท ● การวเคราะหขอมลในครงน พบวาคาความดนโลหตของครงท 2 และ 3 กวาครงแรก ซงอาจเปนเพราะการวดครงแรกมโอกาสสงเกนจรงไดมากกวาครงท 2 และ 3 ใน การวเคราะหครงนจงใชคาเฉลยของการวดครงท 2 และ 3 ระดบความดนโลหต ความดนโลหต systolic และ diastolic เฉลยของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 122.0 และ 75.2 มม. ปรอท ตามลำดบ ผชายมระดบความดนโลหตสงกวาผหญง (systolic: 124 และ 120 มม. ปรอท, diastolic : 76.7 และ 73.8 มม. ปรอท ตามลำดบ) ระดบความดนโลหตสงขนตามอาย จนสงสดในผสงอาย 80 ปขนไป สวน diastolic เพมขนตามอายจนถง วย 45-59 ป หลงจากนนความดนโลหต diastolic ลดลงเมออายเพมขน เมอพจารณาตามเขตทอยอาศย พบวาคนในเขตเทศบาลมความดนโลหต(ทง systolic และ diastolic)โดยเฉลยสงกวานอกเขตฯ เลกนอย ทงเพศชายและหญง เมอพจารณาตามภาคทอย พบวาทกภาคมระดบความดนโลหตเฉลยใกลเคยงกน แตสงเกตวา กรงเทพฯ มคาเฉลย systolic และ diastolic สงกวาภาคอน ในขณะทภมภาคอนมคาเฉลยใกลเคยงกน โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมคาเฉลย systolic ทงชายและหญง และ diastolic ในผชายตำกวาภมภาคอนเลกนอย แต diastolic ในผหญงของทกภมภาคมคาเฉลยใกลเคยงกน (ตารางท 5.3.1-5.3.2)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 144

ตารางท 5.3.1 คาเฉลยความดนโลหต Systolic (mm Hg) ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามอาย เพศ เขตปกครองและภาค ชาย หญง รวม n Mean SD n Mean SD n Mean SD อาย 15-29 1,348 118.7 9.0 1,307 107.5 8.7 2,655 113.4 10.0 30-44 1,878 121.4 10.9 2,240 115.5 11.7 4,118 118.3 11.5 45-59 2,000 126.5 14.8 2,457 125.4 15.2 4,457 126.0 15.0 60-69 2,488 131.7 38.9 2,554 130.3 33.4 5,042 130.9 35.9 70-79 1,564 134.4 42.7 1,652 134.7 36.1 3,216 134.6 39.1 ≥80 441 136.5 46.3 493 139.8 44.5 934 138.4 45.5 เขตปกครอง ในเขต 5,110 125.9 24.4 5,951 120.7 26.2 11,061 123.2 25.6 นอกเขต 4,609 123.2 13.5 4,752 119.8 14.6 9,361 121.5 14.1 ภาค เหนอ 2,251 125.2 18.1 2,365 120.0 19.0 4,616 122.5 18.8 กลาง 2,351 124.9 18.4 2,493 119.9 19.5 4,844 122.3 19.1 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,208 121.4 12.3 2,329 119.5 13.9 4,537 120.5 13.2 ใต 2,072 124.9 21.9 2,236 120.5 25.1 4,308 122.6 23.8 กรงเทพฯ 837 127.4 18.4 1,280 121.4 21.0 2,117 124.4 20.1 รวมทงประเทศ 9,719 124.0 17.1 10,703 120.0 18.6 20,422 122.0 18.0 ตารางท 5.3.2 คาเฉลยความดนโลหต Diastolic (mm Hg) ในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไป จำแนกตามอาย เพศ เขตปกครองและภาค ชาย หญง รวม n Mean SD n Mean SD n Mean SD อาย 15-29 1,348 71.2 7.1 1,307 67.6 6.5 2,655 69.5 7.0 30-44 1,878 77.2 8.2 2,240 73.6 8.2 4,118 75.3 8.3 45-59 2,000 79.8 9.0 2,457 77.5 8.9 4,457 78.6 9.0 60-69 2,488 78.3 21.3 2,554 75.4 18.0 5,042 76.7 19.6 70-79 1,564 76.2 22.9 1,652 73.0 18.6 3,216 74.5 20.7 ≥80 441 72.5 24.4 493 70.9 22.0 934 71.6 23.1 เขตปกครอง ในเขต 5,110 78.7 15.4 5,951 74.2 14.9 11,061 76.3 15.4 นอกเขต 4,609 75.9 8.9 4,752 73.7 8.5 9,361 74.8 8.7 ภาค เหนอ 2,251 77.9 12.4 2,365 74.5 11.2 4,616 76.2 11.9 กลาง 2,351 77.0 12.1 2,493 73.5 11.2 4,844 75.2 11.8 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,208 75.0 8.3 2,329 73.5 8.3 4,537 74.2 8.3 ใต 2,072 76.3 13.9 2,236 73.4 13.6 4,308 74.8 13.9 กรงเทพฯ 837 80.1 10.3 1,280 75.1 11.8 2,117 77.6 11.4 รวม 9,719 76.7 11.2 10,703 73.8 10.7 20,422 75.2 11.0

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 145

ความชกของโรคความดนโลหตสง การวเคราะหขอมลพบวา ความชกของโรคความดนโลหตสงในประชากรไทยอาย 15 ป ขนไปมรอยละ 21.4 ผชายและผหญงมความชกใกลเคยงกน ความชกของโรคตำสดในกลมอาย 15-29 ป (รอยละ 4.6 ในชาย และ 0.9 ในหญง) จากนนเพมขนตามอายและสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป (รปท 5.3.1) รปท 5.3.1 ความชกโรคความดนโลหตสงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศและกลมอาย พจารณาความชกจำแนกตามเขตปกครองพบวา ความชกในชายและหญงทอาศยใน เขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาล (รอยละ 26.8 และ 19.0) (รปท 5.3.2) การกระจายตามภาคพบวา กรงเทพฯ มความชกสงทสด ทงในชาย (32.7) และหญง (26.9) รองลงมาผชายในภาคกลาง (รอยละ 25.0) และภาคเหนอ (25.1) มความชกใกลเคยงกน ตอมาคอภาคใต (21.4) สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกตำทสด (13.5) สำหรบผหญง ความชกในภาคกลาง (24.0) สงกวาภาคเหนอ (21.9) และภาคใต (21.8) สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกตำทสด (16.9) เชนเดยวกบเพศชาย (รปท 5.3.3) รปท 5.3.2 ความชกโรคความดนโลหตสงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศและเขตปกครอง

4.6

15.4

28.3

42.8

51.153.9

21.5

0.9

10.1

30.6

44.9

52.357.4

21.3

2.9

12.7

29.5

44.0

51.755.9

21.4

0

10

20

30

40

50

60

70

รวม

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

28.4

18.521.5

25.3

19.4421.27

26.8

19.021.4

0

5

10

15

20

25

30

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 146

รปท 5.3.3 ความชกโรคความดนโลหตสงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปจำแนกตามเพศ และภาค ความครอบคลมของการวนจฉย การรกษาและควบคมความดนโลหต การเขาถงบรการของประชาชนไทยเกยวกบการไดรบวนจฉย ไดรบรกษาและการควบคมความดนโลหตไดตามเกณฑ การสำรวจครงนสามารถแบงคนทเปนโรคความดนโลหตสง เปน 4 กลมคอ 1. กลมไมไดรบการวนจฉย หมายถงผทการสำรวจตรวจพบวาม ความดนโลหตสงเขาเกณฑ ≥ 140/90 มม. ปรอท แตไมเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยมากอน 2. กลมไดรบการวนจฉยแตไมไดรบการรกษา หมายถงกลมทเคยไดรบการวนจฉยจากบคลากรสาธารณสข/แพทย วาเปนความดนโลหตสง แตไมเคยรบการรกษา 3. กลมไดรบการรกษาแตควบคมไมได หมายถงผทไดรบการรกษาดวยยาลดความดนโลหตจากแพทยแผนปจจบน แตจากการตรวจความดนโลหตขณะสำรวจพบความดน systolic ≥ 140 มม.ปรอท หรอ ความดน diastolic ≥ 90 มม.ปรอท 4. กลมไดรบการรกษาและควบคมได หมายถงผทไดรบการรกษาดวยยาลดความดนโลหต และการสำรวจตรวจพบความดน systolic < 140 มม.ปรอท และความดน Diastolic < 90 มม. ปรอท เมอพจารณาความครอบคลมในการตรวจคดกรอง การวนจฉยโดยแพทย และการไดรบการดแลรกษา พบวา ในจำนวนผทเปนความดนโลหตสง รอยละ 60 ในชาย และ 40 ในหญง ไมเคยไดรบการวนจฉยมากอน รอยละ 8-9 ไดรบการวนจฉย แตไมไดรบการรกษา ประมาณ นอยกวา 1 ใน 4 ของผปวยทงหมดไดรบการรกษาแตควบคมความดนโลหตไมไดตามเกณฑ และอกประมาณ 1 ใน 4 ไดรบการรกษาและควบคมความดนโลหตได ผชายมสดสวนของผทไดรบ การวนจฉย รกษา และการควบคมความดนโลหตไดนอยกวาในผหญง (ตารางท 5.3.3)

25.1 25.0

13.5

21.4

32.7

21.521.924.0

16.9

21.8

26.9

21.323.5 24.5

15.2

21.6

29.8

21.4

0

5

10

15

20

25

30

35

%

ชาย รวมหญง

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ กทม. รวมทงประเทศ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 147

ตารางท 5.3.3 รอยละของผทเปนความดนโลหตสงทไดรบการวนจฉย การรกษา และ ผลการรกษา จำแนกตามเพศ และกลมอาย อาย (ป) 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวม ชาย n=75 n=340 n=653 n=1,128 n=805 n=253 n=3,254 ไมไดรบการวนจฉย 99.3 78.7 59.4 44.5 37.9 47.0 60.5 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 6.5 9.3 10.6 8.5 7.3 5.8 9.3 รกษาและควบคมไมได 0 6.4 16.9 25.3 24.2 22.6 15.9 รกษาและควบคมได 0.3 5.6 13.1 21.7 30.7 24.6 14.4 หญง n=12 n=236 n=773 n=1,204 n=905 n=308 n=3,438 ไมไดรบการวนจฉย 67.8 52.8 42.0 31.6 33.1 37.4 40.6 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 16.2 13.0 7.3 6.9 6.7 8.0 8.1 รกษาและควบคมไมได 0 16.2 22.6 27.3 32.5 32.1 24.0 รกษาและควบคมได 16.0 18.0 28.1 34.3 27.7 22.5 27.3 ความชกของการวนจฉย ตามภาคตางๆ พบวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสดสวนของผทไมไดรบการวนจฉยสงทสดรองลงมาคอ ภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอและกรงเทพฯ ตามลำดบ สวนผทไมไดรกษานนภาคใตมสดสวนสงกวาภาคอน สำหรบการรกษาและควบคมความดนโลหต ไดนน กรงเทพฯ มสดสวนของกลมทไดรบการรกษาและควบคมความดนโลหตไดสงสด ท รองลงมาคอ ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตตามลำดบ (ตารางท 5.3.4) ตารางท 5.3.4 รอยละของผทเปนความดนโลหตสงทไดรบการวนจฉย การรกษา และ ผลการรกษา จำแนกตามเขตปกครองและภาค ภาค เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กรงเทพฯ รวม รวม n=1,554 n=1,708 n=1,154 n=1,500 n=776 n=6,692 ไมไดรบการวนจฉย 48.3 51.6 58.1 51.2 36.8 50.3 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 7.6 5.6 10.1 14.4 8.7 8.7 รกษาและควบคมไมได 20.4 21.9 15.1 17.7 26.4 20.7 รกษาและควบคมได 23.7 21.0 16.7 16.6 28.1 20.9

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 148

สดสวนของคนทเคยไดรบการตรวจคดกรองความดนโลหต รอยละ 68.0 ของประชากรไทยอาย 20 ปขนไป (ทไมเปนความดนโลหตสงและทไมเคยไดรบการวนจฉย) เคยไดรบการตรวจวดความดนโลหตในชวง 12 เดอนทผานมา รอยละ 15.3 เคยไดรบการตรวจในชวง 1-5 ปทผานมา, รอยละ 2.3 ไดรบการตรวจเกนกวา 5 ปมากอน และมเพยงรอยละ 14.3 ไมเคยไดรบการวดความดนโลหตมากอน โดยเพศหญงมการเขาถงการตรวจคดกรองไดดกวาชาย (รปท 5.3.4) รปท 5.3.4 รอยละของการไดรบการตรวจคดกรองความดนโลหต ของประชากรไทยอาย 20 ปขนไปทไมเปนความดนโลหตสงและไมเคยไดรบการวนจฉย

60.8

7568

17.3

13.515.3

22.99

11.8822.33

199.7 14.3

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ชาย หญง รวม

ในชวง 12 เดอน ระหวาง 1-5 ปปป >5 ปปป ไมเคยวด

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 149

5.4 ภาวะไขมนในเลอดผดปกต สรป ● บทนกลาวถงสถานการณภาวะไขมนในเลอดของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป โดย บคคลตวอยางอดอาหารกอนไดรบการเจาะเลอด 12 ชวโมง ไขมนในเลอดทตรวจ ไดแก Total Cholesterol (TC), High Density Lipoprotein Cholesterol (HDL-C), และ Triglyceride (TG) และรายงานเกยวกบภาวะ metabolic syndrome ● ระดบเฉลย TC ของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไป เทากบ 204 มก./ดล. คาเฉลย ในผหญงสงกวาชาย (208.6 และ 199.2 มก./ดล.) ระดบไขมนโดยเฉลยเพมขนตาม อาย และสงสดในกลมอาย 45-59 ปในผชายและในกลมอาย 60-69 ปในผหญง จากนนระดบไขมนลดลงเมออายมากขน ● ประชากรในเขตเทศบาลม TC สงกวาประชากรนอกเขตฯ (211.8 และ 200.8 มก./ดล.) ทงในชายและหญง เมอพจารณาตามภาค พบวาผชายในกรงเทพฯ มระดบคอเลสเตอรอล เฉลยสงทสด รองลงมาคอภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตามลำดบ ● ความชกของภาวะไขมน TC สง การรายงานพจารณาทจดตดสองระดบคอ ≥200 มก./ดล. และ ≥240 มก./ดล. ● ครงหนงของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมระดบ TC ≥200 มก./ดล. ความชกใน ผหญงสงกวาของชายเลกนอย (รอยละ 51.1 และ 46.5) ความชกสงขนตามอายท เพมขน และสงสดในกลมอาย 45-59 ป ● รอยละ 19.4 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมระดบ TC ≥240 มก./ดล. พบวาม ความชกในผหญงสงกวาในผชาย (รอยละ 21.4 และ 16.7) ความชกสงขนตามอาย ทเพมขน โดยพบสงสดในชวงอาย 45-69 ป เชนกน ● ความชกของภาวะไขมน TC สง (ทง ≥200 และ ≥240 มก./ดล.) พบในเขตเทศบาล สงกวานอกเขตฯ ทงในชายและหญง ความชกสงใน กรงเทพฯ ภาคกลาง และภาคใต ● ระดบ HDL-C เฉลยในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 47.1 มก./ดล. โดย ระดบเฉลยในผหญงสงกวาของผชาย (48.9 และ 45.2) ระดบ HDL-C ลดลงเลกนอย เมอมอายมากขน ในทงสองเพศ และระดบ HDL-C ของคนในเขตเทศบาลสงกวาของคน นอกเขตเทศบาล ประชากรในกรงเทพฯ มระดบ HDL-C สงทสดรองลงมาคอภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ● ภาวะ HDL-C ตำหมายถง ระดบ HDL-C <40 มก./ดล. ในผชายและ <50 มก./ดล. ในผหญง พบวา ความชกของภาวะ HDL-C ตำมรอยละ 46.6 (ผชายรอยละ 34.9 ผหญงรอยละ 57.9) ความชกเพมขนตามอาย นอกเขตเทศบาลมความชกสงกวา ในเขตเทศบาล พจารณาตามภาคพบวา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกสงทสด สวน กรงเทพฯ มความชกตำสด ● ระดบไตรกลเซอรไรดในเลอดของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มคาเฉลยเทากบ 151.8 มก./ดล. ระดบเฉลยในผชายสง (167.0 มก./ดล.) กวาในผหญง (137.5 มก./ดล.) ในผชายสงสดในชวงอาย 30-59 ป (182.4 มก./ดล.) จากนนระดบลดลง สวนใน ผหญงสงสดในชวงอาย 70-79 ป (168.2 มก./ดล.)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 150

● ระดบไตรกลเซอไรดของประชากรในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตฯ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มระดบไตรกลเซอไรดสงกวาภาคอน ในขณะทคนในกรงเทพฯมระดบไตรกลเซอไรด ตำทสด ● ความชกของภาวะไตรกลเซอไรดสง (triglyceride ≥ 150 มก./ดล.)ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป เทากบรอยละ 36.5 ความชกในชายสงกวาในหญง (รอยละ 41.7 และ 31.6) ประชากรนอกเขตฯมความชกสงกวาในเขตฯ เลกนอย ภาคตะวนออก- เฉยงเหนอมความชกสงทสด ● เมอเปรยบเทยบการสำรวจสขภาพประชาชนไทย ครงท 3 และ 4 ภาวะไขมนคอเลส- เตอรอลรวม (Total cholesterol) ของประชากรไทยอาย 15 ขนไป เปลยนแปลง ในทศทางทเพมขน ในผหญง เพมจาก 197.5 เปน 208.6 มก./ดล. ในผชายเพมจาก 188.9 เปน 199.2 มก./ดล. สวนความชกของ TC ≥ 240 มก./ดล. เพมขนจาก รอยละ 17.1 เปน 21.4 ในผหญง และเพมจากรอยละ 13.7 เปน 16.7 ในผชายตามลำดบ ● ความชกของเมแทบอลกซนโดรมในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบรอยละ 21.7 ความชกในหญงมากกวาในชาย (24.5 และ 18.8) ความชกเพมขนตามอายทเพมขน และสงสดในชวงอาย 70-79 ป ความชกของภาวะนในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตฯ เมอพจารณาตามภาคพบวา ภาคกลางและกรงเทพฯ มความชกใกลเคยงกนและสงสด ทงชายและหญง สวนภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตมความชกตำกวาและ คอนขางใกลเคยงกน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 151

ภาวะไขมนในเลอด การสำรวจครงนไดเกบตวอยางเลอดเพอตรวจไขมน ตอไปนคอ total cholesterol, high-density lipoprotein cholesterol (HDL-C) และ triglyceride โดยผทไดรบการตรวจเลอด ไดรบคำแนะนำใหอดอาหารและนำดมทกชนดยกเวนนำเปลาตงแต 20.00 ของคน 1 วนกอนการเจาะเลอดตรวจ ดงนน จงเปนการอดอาหาร 12 ชวโมงกอนเจาะเลอดตรวจ สำหรบคาทเปนไปไดของ total cholesterol คอ ระหวาง 50 ถง 550 มก./ดล., triglyceride อยระหวาง 18–2000 มก./ดล. และ HDL อยระหวาง 12–140 มก./ดล. ในการวเคราะหขอมล total cholesterol และ triglyceride ครงนเลอกวเคราะหเฉพาะคนทอดอาหารคนกอนมาตรวจเลอดเทานน (n=18,070) สวน HDL-C วเคราะหขอมลทงหมด (n=20,115) เนองจาก ไมมความแตกตางกนเมอรวมหรอไมรวมกลมอดอาหารในการวเคราะห ภาวะไขมน total cholesterol สง ไดแบงเปนสองระดบคอ ≥200 mg/dL และ ≥240 mg/dL สวนภาวะ HDL-C ตำ หมายถง <40 mg/dL ในชาย และ <50 mg/dL ในหญง ภาวะ triglyceride สงหมายถง triglyceride ≥150 mg/dL ผลการวเคราะห Total cholesterol ระดบเฉลยของคอเลสเตอรอลรวม (total cholesterol, TC) ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 204 มก./ดล. คาเฉลยในผหญงสงกวาในผชาย (208.6 และ 199.2 มก./ดล.) ระดบไขมนโดยเฉลยเพมขนตามอาย และสงสดในชวงอาย 45-59 ปในผชาย และในชวงอาย 60-69 ปในผหญงจากนนระดบไขมนลดลงเมออายมากขน ผทอาศยอยในเขตเทศบาลมไขมนคอเลสเตอรอลรวมสงกวาผทอาศยนอกเขตฯ (211.8 และ 200.8 มก./ดล.) ทงในชายและหญง เมอพจารณาตามภาค พบวาผชายในกรงเทพฯ มระดบคอเลสเตอรอลเฉลยสงทสด รองลงมาคอภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตามลำดบ เปนทนาสงเกตวาในผหญงนนภาคกลางมระดบคอเลสเตอรอลสงทสดรองลงมาคอ ภาคใตและกรงเทพฯ สวนภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอมระดบ คอเลสเตอรอลตำกวาภาคอนๆ (ตารางท 5.4.1)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 152

ตารางท

5.4.1

คาเฉลย

คาม

ธยฐานข

องไขมน

คอเลสเตอ

รอลรวม

(Total

Chole

ster

ol) ของปร

ะชาก

รไทย

อาย

15 ปขน

ไปจำแนกต

าม เพ

ศ เขตป

กครองและภา

ค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น Me

an

(S

D)

Median

จำนว

น Me

an

(SD)

Me

dian

จำนว

น Me

an

(SD)

Me

dian

ตวอย

าง

TC

ตวอย

าง

TC

ตวอย

าง

TC

mg/

dL

(S

D)

(S

D)

mg/

dL

mg/

dL

กลม

อาย

(ป)

1

5-29

1,1

68

181.4

30

.8

180.3

1,1

31

191.2

30

.5

189.2

2,

299

186.0

31

.0 18

4.6

30-

44

1,638

20

3.4

37.2

206.6

1,9

70

201.0

32

.0 20

2.3

3,60

8 20

2.1

34.8

20

4.2

45-

59

1,739

20

5.7

34.6

208.

9 2,

196

219.5

36

.3 22

1.6

3,93

5 21

2.9

36.0

216.2

6

0-69

2,

236

204.8

80

.1 20

3.9

2,30

0 22

3.3

78.7

222.4

4,

536

215.

1 81

.2 21

2.7

70-

79

1,400

20

1.7

80.9

200.4

1,4

64

217.7

86

.9 21

6.2

2,86

4 21

0.5

85.9

208.

5 ≥

80

399

195.

5 81

.5

199.2

43

0 21

3.0

79.5

21

2.2

829

205.

4 82

.1 20

6.2

เขตป

กครอง

ในเขต

เทศบ

าล

4,48

7 20

8.8

60.1

205.

4 5,

203

213.9

58

.5

214.7

9,

690

211.5

59

.4 21

0.4

นอก

เขตเทศ

บาล

4,09

3 19

5.2

35.3

197.3

4,

288

206.2

35

.5

207.7

8,

381

200.8

35

.7 20

2.3

ภาค

เหนอ

2,

153

191.8

48

.3 19

3.1

2,25

6 20

1.4

48.3

203.9

4,

409

196.8

48

.6 19

8.1

กลาง

1,916

20

8.4

43.8

20

8.9

2,04

4 21

7.6

42.2

218.

5 3,

960

213.2

43

.2 21

3.7

ตะวนอ

อกเฉยงเหนอ

1,9

70

189.6

33

.9 19

1.5

2,05

5 20

2.2

34.2

204.2

4,

025

195.

9 34

.4 19

8.1

ใต

1,847

20

9.1

55.4

208.

9 2,

038

215.

0 56

.7 21

7.0

3,88

5 21

2.2

56.2

213.1

ก

รงเทพฯ

69

3 21

4.7

39.6

211.6

1,0

98

214.7

45

.5

216.2

1,7

91

214.7

43

.0 21

4.7

รวม

ทงปร

ะเทศ

8,57

9 19

9.2

44.0

201.5

9,

491

208.

6 44

.1 21

1.6

18,0

70

204.0

44

.3 20

6.6

TC: T

otal c

holes

terol

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 153

ความชกของภาวะคอเลสเตอรอลสง ครงหนงของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปมระดบไขมนคอเลสเตอรอลสง ≥200 มก./ดล. ความชกในผหญงสงกวาในผชายเลกนอย (รอยละ 51.1 และ 46.5) ความชกเพมขนตามอาย และสงสดในกลมอาย 45-59 ป และ 60-69 ปในผหญง ความชกในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตฯ ทงในชายและหญง เมอพจารณาตามภาค ในผชาย ความชกสงสด ในกรงเทพฯ รองลงมาคอ ภาคใต ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตามลำดบ สวนในผหญง กรงเทพฯ สงทสด รองลงมาคอภาคกลางและภาคใต ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงมความชกตำทสด (รปท 5.4.1-5.4.3) รปท 5.4.1 ความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC≥200mg/dL) ในประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและอาย รปท 5.4.2 ความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC≥200mg/dL) ในประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและเขตปกครอง

28.8

50.9 52.4 50.9 48.944.1 46.5

35.3

48.2

65.2 66.959.7 59.6

54.1

31.8

49.5

59.1 59.854.9 52.9 50.9

0

10

20

30

40

50

60

70

80

รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

55.9

42.646.5

60.9

51.154.1

58.6

46.950.9

0

10

20

30

40

50

60

70

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 154

รปท 5.4.3 ความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC≥200mg/dL) ในประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและภาค เมอพจารณาทระดบคอเลสเตอรอลรวม ≥240 มก./ดล. พบความชกของภาวะไขมน คอเลสเตอรอลรวมสง ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มรอยละ 19.4 ความชกในผหญงสงกวาในผชาย (รอยละ 21.4 และ 16.7) ความชกสงขนตามอายทเพมขน โดยพบสงสดในกลมอาย 45-69 ป และลดตำลงมอาย ≥70 ป ความชกในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาล (รอยละ 24.1 และ 17.0) เมอพจารณาความชกตามภาค พบวา กรงเทพฯ ภาคกลางและภาคใต มความชกคอนขาง ใกลเคยงกน คอ รอยละ 25.5, 25.1 และ 24.5 ตามลำดบ สวนภาคเหนอและภาคตะวนออก-เฉยงเหนอมความชกทตำกวาอก 3 ภาค โดยพบรอยละ 14.7 และ 13.8 ตามลำดบ (รปท 5.4.4-5.4.6) รปท 5.4.4 ความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC≥240mg/dL) ในประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศและอาย

6.6

18.320.6 20.2 19.0

15.5 16.7

9.8

14.6

29.4

33.230.2

24.221.4

8.2

16.4

25.227.4

25.2

20.4 19.4

0

5

10

15

20

25

30

35

รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

39.9

55.8

36.5

56.2 61.9

46.5

46.9

63.5

46.9

59.6 63.2

54.1

43.5

59.8

41.7

58.062.6

50.9

0

10

20

30

40

50

60

70

เหนอ กลาง ตะวนอออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 155

รปท 5.4.5 ความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC≥240mg/dL) ในประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศและเขตปกครอง รปท 5.4.6 ความชกของภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC≥240mg/dL) ในประชากร ไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศและภาค การวนจฉย รกษา และควบคมภาวะไขมนในเลอดสง การสำรวจนไดถามเกยวกบการวนจฉยและการรกษาดวยยาลดไขมนในเลอด แตไมทราบประเภทของไขมนทผดปกตและไมทราบชนดยา การวเคราะหจงไดใชคา คอเลสเตอรอลรวมเปนตวแทนในการประเมนการวนจฉยและการรกษา โดยไดแบง เปน 4 กลมดงนคอ 1. กลมไมไดรบการวนจฉย หมายถงผทไดรบการตรวจพบวาม ระดบไขมนคอเลสเตอรอลรวม (TC)≥240 มก./ดล. แตบอกวาไมเคยไดรบการวนจฉยจากบคลากรสาธารณสข/แพทยมากอน 2. กลมไดรบการวนจฉยแตไมไดรบการรกษา หมายถงกลมทไดรบการวนจฉยจากบคลากรสาธารณสข/แพทย วาเปนไขมนในเลอดสง แตไมไดรบการรกษา 3. กลมไดรบการรกษาแตควบคมไมได หมายถงกลมทไดรบการรกษาดวยยาลดไขมนในเลอดจากบคลากรสาธารณสข/แพทย แตการตรวจเลอดพบ TC≥240 มก./ดล. 4. กลมไดรบการรกษาและควบคมได หมายถง กลมทไดรบการรกษาดวยยาลดไขมนในเลอดและตรวจพบ TC<240 มก./ดล. การวเคราะหกลมทมภาวะไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC≥240 มก./ดล.) พบวา รอยละ 73 ไมเคยไดรบการวนจฉย รอยละ 14.8 ไดรบการรกษาและสามารถควบคมได สดสวนของคนทไมไดรบการวนจฉยมากทสดในกลมอาย 15-29 ป และลดลงตามอายทเพมขน (ตาราง ท 5.4.2)

23.2

14

16.7

25

19.821.4

24.1

1719.4

0

5

10

15

20

25

30

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

13.2

21.2

10.8

22.9

26.6

16.716.1

28.8

16.8

25.924.4

21.4

14.7

25.1

13.8

24.5 25.5

19.4

0

5

10

15

20

25

30

35

เหนอ กลาง ตะวนอออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 156

ตารางท 5.4.2 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC ≥240 มก./ดล.) จำแนกตามการวนจฉย การรกษาและควบคม และจำแนก ตามเพศ และอาย อาย (ป) 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวม ชาย n=115 n=439 n=571 n=715 n=414 n=113 n=2,367 ไมไดรบการวนจฉย 98.1 86.8 71.8 64.3 52.6 69.0 76.6 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 1.2 5.5 9.4 3.3 6.9 2.1 6.6 รกษาและควบคมไมได 0.8 2.3 6.4 9.6 11.0 3.9 5.2 รกษาและควบคมได 0.0 5.4 12.4 22.8 29.5 25.0 11.5 หญง n=124 n=391 n=970 n=1,231 n=745 n=159 n=3,620 ไมไดรบการวนจฉย 94.3 84.4 65.6 57.3 61.2 64.8 69.8 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 0.5 8 8.9 8.5 5.5 2.7 7.6 รกษาและควบคมไมได 0.2 1.4 6.9 8.8 6.1 7.4 5.5 รกษาและควบคมได 5.0 6.3 18.6 25.5 27.2 25.1 17.1 พจารณาสดสวนการไดรบการวนจฉย การรกษา และควบคมตามภาค พบวา กรงเทพฯ มสดสวนของกลมทไมไดรบการวนจฉยนอยทสด รอยละ 57 และมสดสวนของคนทอยในเกณฑทควบคมระดบไขมน TC<240 มก./ดล. สงทสด (รอยละ 22.3) ตารางท 5.4.3 ตารางท 5.4.3 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมไขมนคอเลสเตอรอลรวมสง (TC ≥240 มก./ดล.) จำแนกตามการวนจฉย การรกษาและควบคม และจำแนก ตามภาค ภาค เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กรงเทพฯ รวม n=1,100 n=1,673 n=936 n=1,508 n=770 n=5,987 ไมไดรบการวนจฉย 75.5 74.5 77.1 74.7 57.1 72.7 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 4.8 6.2 7.2 7.6 11.2 7.2 รกษาและควบคมไมได 5.6 5.3 4.1 4.5 9.3 5.4 รกษาและควบคมได 15.1 14.1 11.7 13.2 22.3 14.8 ระดบไขมน High Density Lipopotien-Cholesterol (HDL-C) ระดบ HDL-C เฉลยในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 47.1 มก./ดล. โดยระดบเฉลยในผหญงสงกวาของผชาย (48.9 และ 45.3 มก./ดล. ตามลำดบ) ระดบ HDL-C ลดลง เลกนอยเมอมอายมากขน ในทงสองเพศ และระดบคาเฉลยของในเขตเทศบาลสงกวาของนอก เขตเทศบาล เมอพจารณาตามภาค พบวา ประชากรในกรงเทพฯ มระดบ HDL-C สงทสดรองลงมาคอภาคกลาง ภาคใต ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (ตารางท 5.4.4)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 157

ตารางท 5.4.4 คาเฉลย ไขมน HDL-C ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ เขตปกครองและภาค ชาย หญง รวม จำนวน Mean (SD) จำนวน Mean (SD) จำนวน Mean (SD) ตวอยาง HDL-C ตวอยาง HDL-C ตวอยาง TC (mg/dL) (mg/dL) (mg/dL) กลมอาย (ป) 15-29 1,322 46.8 8.4 1,267 50.5 9.3 2,589 48.6 9.0 30-44 1,850 45.3 8.6 2,187 49.0 8.8 4,037 47.2 8.8 45-59 1,980 44.6 9.3 2,429 48.9 9.9 4,409 46.8 9.8 60-69 2,470 44.2 21.9 2,519 47.5 20.3 4,989 46.0 21.3 70-79 1,547 44.4 22.5 1,624 45.7 19.8 3,171 45.1 21.1 ≥80 442 42.6 20.3 478 45.5 18.8 920 44.2 19.7 เขตปกครอง ในเขตเทศบาล 5,064 46.6 15.6 5,842 51.0 16.3 10,906 48.9 16.2 นอกเขตเทศบาล 4,547 44.7 9.1 4,662 47.9 9.0 9,209 46.3 9.2 ภาค เหนอ 2,226 45.2 13.0 2,341 48.5 12.5 4,567 46.9 12.8 กลาง 2,347 45.9 11.4 2,464 50.8 11.1 4,811 48.4 11.5 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,165 43.5 8.7 2,239 46.5 8.9 4,404 45.0 8.9 ใต 2,044 46.6 14.6 2,203 49.1 14.3 4,247 47.9 14.5 กรงเทพฯ 829 47.9 10.8 1,257 52.1 14.0 2,086 50.0 12.6 รวมทงประเทศ 9,611 45.3 11.3 10,504 48.9 11.6 20,115 47.1 11.6 HDL-C: High Density lipoprotein Cholesterol ความชกของภาวะไขมน HDL-C ตำ เมอพจารณาแบงระดบ HDL-C ตามเกณฑวนจฉย metabolic syndrome คอ ภาวะ HDL-C ตำหมายถง ระดบ HDL-C<40 มก./ดล. ในผชายและ <50 มก./ดล. ในผหญง พบวา โดยรวมความชกของภาวะ HDL-C ตำมรอยละ 46.6 (ผชายรอยละ 34.9 และผหญงรอยละ 57.9) ความชกของภาวะ HDL-C ตำ เพมขนตามอายทเพมขน สงเกตวาผหญงในแตละกลมอาย มากกวาครงม HDL-C ตำกวา 50 mg/dL ความชกตามเขตปกครอง พบวา นอกเขตเทศบาล มความชกของภาวะ HDL-C ผดปกต สงกวาในเขตเทศบาล ทงในผชายและหญง เมอพจารณาตามภาค พบวา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความชกสงทสดทงในชาย(รอยละ 65.7) และหญง(รอยละ 41.5) สวนภาคทมความชกตำสดคอ กรงเทพฯ (รอยละ 26.3 ในผชาย และ 46.8 ในผหญง)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 158

รปท 5.4.7 ความชกของภาวะไขมน HDL-C ตำ (HDL-C<40mg/dL ในชายและ <50mg/dL ในหญง) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และ อาย รปท 5.4.8 ความชกของภาวะไขมน HDL-C ตำ (HDL-C<40mg/dL ในชายและ <50mg/dL ในหญง) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และ เขตปกครอง รปท 5.4.9 ความชกของภาวะไขมน HDL-C ตำ (HDL-C<40mg/dL ในชายและ <50mg/dL ในหญง) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และ ภาค

25.2

34.639.2 38.9 41.3

48.5

34.9

52.257.9 57.5

62.268.7 68.6

57.8

37.846.6 48.6 51.7

56.3 59.9

46.1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

%

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

ชาย หญง รวม

30.636.7 34.9

49.7

61.657.8

40.5

49.346.1

0

10

20

30

40

50

60

70

%

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

ชาย หญง รวม

35.532.3

41.5

28.626.3

34.9

59.5

49.6

65.7

57.9

46.8

57.8

47.7

40.4

53.3

43.1

36.1

46.1

0

10

20

30

40

50

60

70

%

ชาย รวมหญง

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ กทม. รวมทงประเทศ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 159

เมอพจารณาแบงระดบ HDL-C ตามเกณฑ ATPIII4 ระดบ HDL-C ทตำกวาปกตคอ <40 มก./ดล. ทงในผชายและผหญง พบวา โดยรวมความชกของ HDL-C <40 มก./ดล. มรอยละ 28.6 โดยความชกในผชายสงกวาของผหญง (ผชายรอยละ 34.9 ผหญงรอยละ 22.7) ภาวะ HDL-C ตำน ความชกตำสดในกลม 15-29 ป จากนน เพมขนตามอายทเพมขน และสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป ความชกเฉพาะกลมอายในผชายสงกวา ทพบในผหญงทกกลมอาย (รปท 5.4.10) ความชกตามเขตปกครอง พบวา ความชกของภาวะ HDL-C ตำ ในประชากรนอกเขตเทศบาล สงกวาในเขตเทศบาลทงในผชายและหญง เมอพจารณาตามภาค พบวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความชกสงทสด ทงในชาย (รอยละ 41.5) และหญง (รอยละ 28.9) ภาวะนในกรงเทพฯ มความชกตำทสดเมอเทยบกบภาคอน (รอยละ 26.3 ในผชาย และ 14.8 ในผหญง) (รปท 5.4.11-5.4.12) รปท 5.4.10 ความชกของภาวะไขมน HDL-C ตำ (HDL-C<40mg/dL) ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และอาย รปท 5.4.11 ความชกของภาวะไขมน HDL-C ตำ (HDL-C<40mg/dL) ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และเขตปกครอง

25.2

34.639.2 39.1 41.1

49

34.9

16.920.7 23.3

28.936 36.6

22.721.327.4

31 33.538.3

41.9

28.6

0

10

20

30

40

50

60

%

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

ชาย หญง รวม

30.636.7 34.9

17.6

25 22.723.8

30.8 28.6

05

10152025303540

%

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

ชาย หญง รวม

4 Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on detection; evaluation and treatment of high blood cholesterol in adults (Adult treatment panel III).

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 160

รปท 5.4.12 ความชกของภาวะไขมน HDL-C ตำ (HDL-C<40mg/dL) ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และภาค ไขมนไตรกลเซอไรด (Triglyceride) ระดบไตรกลเซอไรดในเลอดของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มคาเฉลยเทากบ 150.8 ม.ก/ดล. มธยฐาน 124 มก./ดล. ระดบเฉลยในผชาย (165.3 มก./ดล.) มธยฐาน 129.4 มก./ดล. สงกวาในผหญง (137.3 มก./ดล.) มธยฐาน 120.5 มก./ดล. ในผชายสงสดในกลมอาย 45-59 ป (182.4 มก./ดล.) จากนนระดบลดลง สวนในผหญงสงสดในชวงอาย 70-79 ป (168.2 มก./ดล.) ระดบไตรกลเซอไรดของคนทอาศยในเขตเทศบาลสงกวาคนนอกเขตฯทงในผหญงและผชาย เมอพจารณาตามภาค พบวาภาคตะวนออกเฉยงเหนอมระดบไตรกลเซอไรดสงกวาคนภาคอน ในขณะทคนในกรงเทพฯมระดบไตรกลเซอไรดตำทสด ทงในเพศชายและหญง (ตารางท 5.4.5)

35.532.3

41.5

28.626.3

34.9

24.9

16.8

28.9

21.6

14.8

22.7

30.1

24.3

35.1

24.920.4

28.6

05

1015202530354045

%

ชาย รวมหญง

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ กทม. รวมทงประเทศ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 161

ตารางท

5.4.5 คาเฉล

ย และคาม

ธยฐานข

องไขมน

ไตรกลเซอ

ไรด ขอ

งประชากรไทยอ

าย 15 ปข

นไป จำแนกต

าม เพ

ศ เขตป

กครองและภา

ค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น Me

an

Me

dian

SD

จำนว

น Me

an

Median

SD

จำนว

น Me

an

Median

SD

ตวอย

าง

TG

ตวอย

าง

TG

ตวอย

าง

TG

mg/

dL

mg/

dL

mg/

dL

กลม

อาย

(ป)

15-

29

1,168

12

7.1

98.3

75.4

1,131

10

4.8

85.1

52.9

2,29

9 11

6.6

91.3

66.9

30-

44

1,638

17

8.2

140.9

10

2.8

1,969

12

5.1

98.3

61.5

3,

605

150.7

11

5.2

87.7

45-

59

1,739

18

2.4

145.

3 10

0.4

2,19

6 15

3.1

122.3

85

.7 3,

935

167.1

13

1.1

94.5

6

0-69

2,

235

160.6

13

2.0

174.8

2,

300

166.1

14

1.8

167.8

4,

535

163.6

13

6.4

171.4

7

0-79

1,4

00

146.9

12

4.0

158.

4 1,4

64

168.

2 14

3.5

176.7

2,

864

158.

6 13

4.7

171.0

≥

80

399

135.

5 11

7.4

137.6

43

0 14

9.2

130.7

11

6.1

829

143.2

12

3.6

126.1

เข

ตปกค

รอง

ในเขต

เทศบ

าล

4,48

4 16

1.9

129.4

16

9.4

5,20

3 12

7.3

117.8

11

2.3

9,68

6 14

3.7

122.3

14

4.8

นอก

เขตเทศ

บาล

4,09

3 16

6.7

128.

5 97

.0 4,

288

141.6

12

5.8

75.8

8,

381

153.8

12

6.7

87.4

ภาค

เห

นอ

2,15

3 15

7.8

124.9

13

0.8

2,25

6 13

1.1

117.0

10

3.3

4,40

9 14

4.0

120.5

11

8.3

กลาง

1,915

16

5.9

129.4

13

2.6

2,04

3 13

1.6

121.4

80

.3 3,

958

148.

0 12

5.8

109.5

ต

ะวนอ

อกเฉยงเหนอ

1,9

69

181.2

14

4.4

95.1

2,05

5 15

6.0

140.0

80

.5

4,02

4 16

8.4

141.8

88

.6 ใต

1,847

14

2.6

120.5

13

2.4

2,03

8 12

2.9

115.

2 95

.4 3,

885

132.2

11

8.7

114.9

ก

รงเทพฯ

69

3 15

1.5

121.4

11

3.8

1,098

11

8.6

108.

1 84

.7 1,7

92

134.3

11

3.4

105.

3 รวม

ท งปร

ะเทศ

8,57

7 16

5.3

129.4

120.7

9,49

0 13

7.3

120.5

91.3

18,0

67

150.8

124.0

107.8

TG

: Trig

lycer

ide

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 162

ความชกของภาวะไตรกลเซอไรดสง ภาวะไตรกลเซอไรดสง หมายถงระดบไตรกลเซอไรดในเลอด ≥150 มก./ดล. พบวาความชกของภาวะไตรกลเซอไรดสงในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบรอยละ 36.5 ความชกในชายสงกวาในหญง (รอยละ 41.7 และ 31.6) ความชกของภาวะไตรกลเซอไรดสงของคนนอกเขตเทศบาลสงกวาคนในเขตฯ เลกนอย เมอพจารณาตามภาค ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มความชกสงทสด (รปท 5.4.13-5.4.15) รปท 5.4.13 ความชกภาวะไขมนไตรกลเซอไรดสง (TG≥150 mg/dL) ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และอาย รปท 5.4.14 ความชกภาวะไขมนไตรกลเซอไรดสง (TG≥150 mg/dL) ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และเขตปกครอง

25

47.5 48.5

41.435.6

29.4

41.7

15.7

26.7

37.9

46.4 46.8

38.6

31.6

20.6

36.742.9 44.2 41.8

34.6 36.5

0

10

20

30

40

50

60

%

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

ชาย หญง รวม

รวมทงประเทศ

40.4 42.3 41.7

26.4

33.831.633.1

37.9 36.5

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

%

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 163

รปท 5.4.15 ความชกภาวะไขมนไตรกลเซอไรดสง (TG≥150 mg/dL) ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และภาค

39 39

50.2

31.836.1

41.7

28.9 29.1

39.6

25.6 23.2

31.633.8 33.8

44.9

28.5 29.3

36.5

0

10

20

30

40

50

60

%

ชาย รวมหญง

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ กทม. รวมทงประเทศ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 164

5.5.1 ปจจยเสยงตอโรคระบบหวใจและหลอดเลอดหลายปจจย (Muliple risk factors) บคคลทมปจจยเสยงของโรคระบบหวใจและหลอดเลอดอาจมเพยงปจจยเดยวหรอหลายปจจย (ไดแก ความดนโลหตสง เบาหวาน คอเลสเตอรอลรวมสง อวนและการสบบหรเปนประจำ) การสำรวจภาวะสขภาพครงท 3 พบวาในประชากรชาย และหญงไทยอาย 15 ปขนไป รอยละ 43.7 และ 32.0 ม 1 ปจจยเสยง ตามลำดบ และรอยละ 28.8 และ 21.3 มตงแต 2 ปจจยเสยงขนไป งานวจยทผานมาพบวาผทมหลายปจจยเสยงหลายปจจยในคนเดยวกนมโอกาสเสยงตอการเปนโรคระบบหวใจและหลอดเลอดมากขน ในบทตอนจงนำเสนอผลการวเคราะหเกยวกบความชกของการมหลายปจจยเสยงรวมกน คำจำกดความ ปจจยเสยงของโรคระบบหวใจและหลอดเลอดทใชในการวเคราะหครงน หมายถง ความดนโลหตสง (SBP ≥140 mm Hg หรอ DBP≥80 mm Hg หรอกำลงรกษาความดนโลหตสงดวยยา) เบาหวาน คอเลสเตอรอลรวมในเลอดสง (total cholesterol ≥240 mg/dL) สบบหรเปนประจำ และภาวะอวน (BMI ≥25kg/m2) ผลการวเคราะห ประชากรชายและหญงไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 41.1 และ 34.1 ตามลำดบมปจจยเสยง 1 ปจจย, ผชายและผหญงทมปจจยเสยง 2 ปจจย มรอยละ 19.9 และ 17.8 ตามลำดบ, และกลมทมตงแต 3 ปจจยขนไปมรอยละ 9.5 และ 7.4 ตามลำดบ พจารณาตามอาย ความชกของการม 2 ปจจยเสยงขนไปเพมขนตามอายทเพมขน และสงสดในกลมอาย 60-69 ป (ชายรอยละ 41.2 และหญงรอยละ 45.2) และในกลมอาย 70–79 ป (ชายรอยละ 38.4 และหญง รอยละ 43.0) (ตารางท 5.5.1.1) ตารางท 5.5.1.1 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมปจจยเสยงหลายปจจย จำแนก ตามอาย และเพศ อาย (ป) จำนวนปจจยเสยง 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ ทกอาย เพศชาย จำนวนตวอยาง 1,296 1,801 1,899 2,382 1,486 407 9,271 1 ปจจยเสยง 37 43.7 43 38.7 39.9 43.4 41.4 2 ปจจยเสยง 9.7 19.8 24.2 26.7 27.7 20.8 19.9 3 ปจจยเสยง 2.9 7.6 10.7 11.5 9.2 10.5 7.9 4 ปจจยเสยงและมากกวา 0.2 1.1 2.8 3 1.5 0.5 1.6 เพศหญง จำนวนตวอยาง 1,249 2,133 2,340 2,444 1,550 427 10,143 1 ปจจยเสยง 24.6 38.8 35 31.6 34.1 43.7 34.1 2 ปจจยเสยง 3.6 13 26.1 27.3 28.1 20.7 17.8 3 ปจจยเสยง 0.2 2.2 10.8 15.6 13.9 8.9 6.6 4 ปจจยเสยงและมากกวา 0 0.3 1.4 2.3 1 0.5 0.8

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 165

เมอพจารณาตามเขตปกครองพบวาความชกของกลมทมปจจยเสยงตงแต 2 ปจจยขนไป ทงชายและหญงในเขตเทศบาล (รอยละ 37.9 และ 30.6) มความชกสงกวานอกเขตเทศบาล (รอยละ 25.9 และ 22.8) ตามลำดบ พจารณาตามภาคพบวากรงเทพฯ มความชกของกลมทมปจจยเสยงตงแต 2 ปจจยขนไปสงสดรอยละ 37.6 รองลงมาคอภาคกลาง (รอยละ 31.5) ภาคใต (รอยละ 30.9) ภาคเหนอ (รอยละ 24.2) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 21.3) ตามลำดบ (ตารางท 5.5.1.2) ตารางท 5.5.1.2 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป ทมปจจยเสยงหลายปจจย จำแนก ตามอาย และภาค จำนวนปจจยเสยง เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กรงเทพฯ ทงประเทศ จำนวนตวอยาง 4,459 4,681 4,188 4,164 1,922 19,414 1 ปจจยเสยง 36.8 36.3 40.7 36.8 33.9 37.7 2 ปจจยเสยง 17.3 20.1 16.1 21.5 24.2 18.8 3 ปจจยเสยง 6.1 9.9 4.4 7.8 11.2 7.2 4 ปจจยเสยงและมากกวา 0.8 1.5 0.8 1.6 2.2 1.2 เมอเปรยบเทยบความชกของกลมทมปจจยเสยงตงแต 2 ปจจยขนไป ของการสำรวจครงท 3 ในป 2547 พบวา การสำรวจครงท 4 นในป 2552 นความชกในผชาย (รอยละ 29.4) ใกลเคยงกบความชกในป 2547 (รอยละ 28.8) สวนความชกในผหญงเพมขน จากรอยละ 21.3 ในป 2547 เพมเปน รอยละ 25.2 ในป 2552

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 166

5.5.2 ภาวะเมแทบอลกซนโดรม (Metabolic syndrome) ภาวะเมแทบอลกซนโดรม เกณฑการวนจฉย Metabolic syndrome คอภาวะทม 3 ใน 5 ปจจยขององคประกอบ ตอไปน 5: 1. อวนลงพง (รอบเอว ≥90 ซม.ในผชาย, และ ≥80 ซม.ในผหญง) หรอ BMI >30 kg/m2, 2. ความดนโลหต ≥130/85 mm Hg หรอเปนโรคความดนโลหตสง, 3. Impaired Fasting Glucose (FPG ≥100 mg/dL) หรอเปนเบาหวาน, 4. Triglyceride ≥150 mg/dL หรอกนยาลดไขมน, 5. HDL-C <40 mg/dL ในชาย, และ <50 mg/dL ในหญง ความชกของเมแทบอลกซนโดรม ความชกของเมแทบอลกซนโดรมในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป มรอยละ 21.7 ความชก ในหญงมากกวาในชาย (24.5 และ 18.8) ความชกเพมขนตามอายทเพมขนและสงสดในชวงอาย 70-79 ป ความชกของภาวะนในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตฯ เมอพจารณาตามภาคพบวา ภาคกลางและกรงเทพฯ มความชกใกลเคยงกนและสงสดทงชายและหญง ในผชาย ภาคตะวนออก-เฉยงเหนอและภาคใตมความชกตำใกลเคยงกน สวนในผหญง ภาคอนๆ มความชกใกลเคยงกน (รปท 5.5.2.1-5.5.2.3) รปท 5.5.2.1 ความชกภาวะเมแทบอลกซนโดรมในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนก ตามเพศ และกลมอาย

4.2

15.5

25.229.8 28 27

18.1

3

13.3

35.1

45.8 47.9

40.4

23.9

3.6

14.4

30.4

38.6 38.934.6

21.1

0

10

20

30

40

50

60

รวมทกกลมอาย

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

5 K.G.M.M. Alberti et al. Harmonizing the Metabolic Syndrome A Joint Interim Statement of the International Diabetes Federation Task Force on Epidemiology and Prevention; National Heart, Lung, and Blood Institute; American Heart Association; World Heart Federation; International Atherosclerosis Society; and Internation for the Study of Obesity. Circulation. 2009; 120: 1640-1645

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 167

รปท 5.5.2.2 ความชกภาวะเมแทบอลกซนโดรมในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนก ตามเพศ และเขตปกครอง รปท 5.5.2.3 ความชกภาวะเมแทบอลกซนโดรมในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนก ตามเพศและภาค

22.6

16.318.1

25.523.2 23.924.1

19.821.1

0

5

10

15

20

25

30

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

19.9

22.7

13.9 14.6

23.4

18.1

22.2

27.8

22.921.4

2523.9

21.1

25.4

18.5 18.2

24.2

21.1

0

5

10

15

20

25

30

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 168

5.6 โรคหลอดเลอดหวใจ จากประวตการวนจฉยโดยแพทย และโรคหลอดเลอด สมองจากประวตอาการ สรป ● บทนกลาวถงความชกของโรคหลอดเลอดหวใจ จากประวตการวนจฉยโดยแพทยและ โรคหลอดเลอดสมองจากประวตอาการ ● รอยละ 1.4 ของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไป และรอยละ 1.9 ของคนทมอาย 35 ปขนไป บอกวา เคยไดรบการวนจฉยโดยแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดหวใจ หรอ กลามเนอหวใจตาย ผชายและหญงมความชกของโรคใกลเคยงกน ความชกนเพมขน เมออายเพมขน ความชกสงสดในกลมอาย 80 ปขนไปซงมรอยละ 5.8 ● รอยละ 1.5 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป บอกวาเคยเปนอมพฤกษหรออมพาต ความชกในชายสงกวาของหญงเลกนอย (รอยละ 1.7 และ 1.3 ตามลำดบ) ความชก สงขนตามอายทมากขน และสงทสดในกลมอาย 70-79 ป ● ความชกของผทยงมอาการอมพฤกษหรออมพาตอยในขณะทสมภาษณ มรอยละ 0.8 ความชกของในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตฯ และในกรงเทพฯ มความชกสงกวาภมภาค อนๆ ซงมความชกใกลเคยงกน (รอยละ 0.5-0.8) ประวตโรคระบบหวใจและหลอดเลอด ปจจบน โรคระบบหวใจและหลอดเลอด เปนกลมโรคทเปนสาเหตการตายมากทสด จากขอมลการสำรวจยนยนสาเหตการตายของประชาชนไทย ป 2550 โดยโครงการ SPICES6 พบวา โรคหลอดเลอดสมองเปนสาเหตการตายอนดบหนงทงในชายและหญงโดยเปนสดสวนรอยละ 11 ของการตายทงหมด สวนโรคหลอดเลอดหวใจ เปนสาเหตการตายรอยละ 6.1 ในผชาย (อนดบท 5) และรอยละ 7 ในผหญง (อนดบท 3) สดสวนการตายรวมของทง 2 โรค คดเปนรอยละ 16.3 ของการตายในประชากรชาย และรอยละ 18.8 ในประชากรหญง โรคหลอดเลอดหวใจ หมายถงการทหลอดเลอดทไปเลยงกลามเนอหวใจมภาวะตบตน ทำให กลามเนอหวใจขาดเลอด มอาการเจบหนาอก (Angina) และกลามเนอหวใจตายเฉยบพลน (acute myocardial infarction) โดยปกตภาวะนวนจฉยโดยประวตและการตรวจคลนไฟฟาหวใจ การตรวจ เอนไซมม เชน creatine phosphokinase หรอ troponnin T หรอ I หรอการฉดส และตรวจพเศษอน สำหรบการสำรวจครงนเปนการสมภาษณประวตเคยไดรบวนจฉยโรคโดยแพทย ผลการวเคราะห การสำรวจครงนไดสอบถามวาเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวาเปนโรคหลอดเลอดหวใจ กลามเนอหวใจตายหรอไม พบวารอยละ 1.4 ของประชากรไทยทมอาย 15 ปขนไปและ รอยละ 1.9 ของคนทมอาย 35 ปขนไป เคยไดรบการวนจฉยวาเปนโรคหลอดเลอดหวใจ หรอกลามเนอหวใจตาย ผชายและหญงมความชกใกลเคยงกน ความชกนเพมขนเมออายเพมขน ความชกสงสดในกลมอาย 80 ปขนไปซงมรอยละ 5.8 เมอพจารณาความชกตามเขตปกครอง พบวาผทอาศยในเขตเทศบาลมความชกสงกวานอกเขตเทศบาลทงในชาย (รอยละ 3.2 และ 3.1 ตามลำดบ) และหญง (รอยละ 2.2 และ 1.8 ตามลำดบ) ความชกตามภาค พบวา กรงเทพฯ และภาคกลางมสดสวนสงทสด คอรอยละ 3.6 รองลงมาคอภาคกลาง (รอยละ 2.2) ภาคใต (รอยละ 1.8) ภาคเหนอ (รอยละ 1.4) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 1.3) ตามลำดบ สำหรบการรกษาทเคยไดรบ ในคนทเคยไดรบการวนจฉยโดยแพทยพบวาเคยไดรบการฉดส (รอยละ 14.7) ใส balloon, stent, และผาตด (รอยละ 15.1) และขณะนยงรกษาอย (รอยละ 68.4) 6 โครงการพฒนาคณภาพสาเหตการตายในประเทศไทย พ.ศ. 2548-2551. กรงเทพฯ : จรลสนทวงศการพมพ, 2552.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 169

รปท 5.6.1 ความชกโรคหลอดเลอดหวใจหรอกลามเนอหวใจตายทเคยไดรบการวนจฉย จากแพทยในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและกลมอาย รปท 5.6.2 ความชกของโรคหลอดเลอดหวใจหรอกลามเนอหวใจตายในประชากรไทย อาย 35 ปขนไป ทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย จำแนกตามเพศและเขต ปกครอง รปท 5.6.3 ความชกโรคหลอดเลอดหวใจหรอกลามเนอหวใจตายในประชากรไทยอาย 35 ป ขนไป ทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย จำแนกตามเพศ และภาค

0.3 0.3

2.12.6

5.7

4.6

1.4

0.3 0.2

2.2

3.1

4.3

6.6

1.5

0.3 0.3

2.12.8

4.9

5.8

1.4

0

1

2

3

4

5

6

7

รวมทกกลมอาย

%

ชาย หญง รวม

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

3.2

1.3

1.92.2

1.8 1.9

2.7

1.51.9

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

1.41.7

1.1

2.4

4.7

1.91.5

2.6

1.5 1.4

2.6

1.9

1.4

2.2

1.3

1.8

3.6

1.9

0.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 170

รปท 5.6.4 รอยละของวธการดแลรกษา ในคนทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวามโรค หลอดเลอดหวใจหรอกลามเนอหวใจตาย จำแนกตามอาย รปท 5.6.5 รอยละของวธการดแลรกษา ในคนทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวามโรค หลอดเลอดหวใจ หรอกลามเนอหวใจตาย จำแนกตามเขตปกครอง รปท 5.6.6 รอยละของวธการดแลรกษาในคนทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทยวามโรค หลอดเลอดหวใจหรอกลามเนอหวใจตาย จำแนกตามภาค

0 1.3

14.419.4 16.8

25.014.7

0

19.6 15.5 13.2 12.9

26.0

15.1

63.8

50.1

65.174.0 75.7

87.9

68.36

0

20

40

60

80

100

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวม

%

ฉดสเขาหลอดเลอดหวใจ ใส balloon, stent, ผาตด ขณะนยงรกษาอย

22.517.2

69.4

8.713.5

67.6

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

10.0

30.0

50.0

70.0

ฉดสเขาหลอดเลอดหวใจ ใส balloon, stent, ผาตด ขณะนยงรกษาอย

%

ในเขต นอกเขต

10.3 12.2 13.16.9

27.914.717.3 11.9

21.8

4.317.8 15.1

60.8

75.8

53.8

75.268.4 68.4

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

%

ฉดสเขาหลอดเลอดหวใจ ใส balloon, stent, ผาตด ขณะนยงรกษาอย

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 171

5.7 ประวตโรคอมพฤกษ อมพาต จากโรคหลอดเลอดสมอง ความชกของอมพฤกษอมพาต (เคยเปน) จากการสมภาษณ ประชากรไทยอาย 15 ขนไปตอบวาเคยเปนอมพฤกษหรออมพาต รอยละ 1.5 ความชกในประชากรชายสงกวาในประชากรหญงเลกนอย (รอยละ 1.7 และ 1.3 ตามลำดบ) ความชกสงขนตามอายทมากขน และสงทสดในกลมอาย 70-79 ป (รปท 5.7.1) รปท 5.7.1 ความชกโรคอมพฤกษหรออมพาต (เคยเปน) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และกลมอาย พจารณาความชกตามเขตปกครอง พบวาในเขตเทศบาลมความชกสงกวานอกเขตฯ (รอยละ 1.9 และ 1.3) เมอพจารณาตามภาคพบวา กรงเทพฯ มความชกสงทสด คอรอยละ 3.2 รองลงมาคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใต (เทากนคอรอยละ 1.5) ภาคกลาง (รอยละ 1.2) และภาคเหนอ (รอยละ 0.8) (รปท 5.7.3-5.7.4) รปท 5.7.2 ความชกโรคอมพฤกษหรออมพาต (เคยเปน) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและเขตปกครอง

0.20.9

2.42.9

6.2

3.2

1.7

0.5 0.81.5

3.0 2.7

3.8

1.3

0.30.8

1.9

3.0

4.3

3.5

1.5

0

1

2

3

4

5

6

7

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80 รวมทกกลมอาย

%

ชาย หญง รวม

2.3

1.4

1.71.6

1.21.3

1.9

1.31.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 172

รปท 5.7.3 ความชกโรคอมพฤกษหรออมพาต (เคยเปน) ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และภาค ประเภทของโรคหลอดเลอดสมอง เมอสอบถามเกยวกบการวนจฉยโดยแพทย รอยละ 32.5 ระบวาแพทยเคยวนจฉยเปนเสนเลอดสมองตบตน และรอยละ 4.7 เปนเสนเลอดในสมองแตก แตมากกวาครง (รอยละ 62.8) ไมทราบสาเหต หรอไมไดพบแพทย (รปท 5.7.2) รปท 5.7.4 รอยละของสาเหตทเปนโรคอมพฤกษหรออมพาตในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ อาการของอมพฤกษและอมพาต สำหรบอวยวะทมอาการ มากทสดคอ อาการออนแรงของแขนหรอขาขางหนง พบ รอยละ 76 ของผมอาการทงหมด รองลงมาคอ ชาไมรสกดานหนงของรางกาย (รอยละ 50.7) พดไมชด (รอยละ 26.6) และตามองไมเหน (รอยละ 2.2) รปท 5.7.5

0.8

1.31.7

3.8

1.7

0.81.2 1.3 1.2

2.7

1.3

0.81.2

1.51.7

1.5

3.2

1.5

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

32.9

5.2

61.9

31.9

4.2

63.9

32.5

4.7

62.8

0

10

20

30

40

50

60

70

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 173

รปท 5.7.5 รอยละของอาการของอมพฤกษ หรออมพาต (ทเคยเปน) ของกลมทเปนอมพฤกษ อมพาต จำแนกตามเพศ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ) ระยะเวลาทมอาการ เมอพจารณาระยะเวลาทมอาการในผทเคยเปนอมพฤกษหรออมพาต โดยแบงเปนมอาการ >1 วน และ <1 วน พบวา เมอแยกตามอาการของอมพฤกษ อมพาต ไดดงน - ผทมอาการแขนขาขางหนงเคลอนไหวไมได สวนใหญ (รอยละ 73.8) เปนนานกวาหนงวน และทเหลอ (รอยละ 26.2) มอาการ <1 วนและครงหนงของคนทมอาการแขนขาไมมแรงขางหนงขณะนยงมอาการอย - ผทมอาการชาดานหนง รอยละ 66.1 เปนนานกวาหนงวนและทเหลอรอยละ 33.9 เปน <1 วนและรอยละ 57.7 ขณะนยงคงมอาการอย - สำหรบผทมอาการพดไมชดรอยละ 84.6 เปนมากกวา 1 วน และรอยละ 39.3 ขณะนยงคงมอาการอย (ตารางท 5.7.1) ตารางท 5.7.1 รอยละของอาการของอมพฤกษ หรออมพาต (ทเคยเปน) ของกลมทเปน อมพฤกษ และอมพาต รอยละ ชาย หญง รวม อวยวะ จำนวน เคยเปน เปน ปจจบน จำนวน เคยเปน เปน ปจจบน จำนวน เคยเปน เปน ปจจบน ตวอยาง ≤1วน >1 วน ยงเปนอย ตวอยาง ≤1วน >1 วน ยงเปนอย ตวอยาง ≤1วน >1 วน ยงเปนอย แขน และหรอขา ขางหนง เคลอนไหวไมได 205 16.8 83.3 38.9 148 36.4 63.6 60.5 353 26.2 73.8 49.3 ชา ไมรสก ดานหนง 127 19.3 80.8 47.2 102 46.2 53.8 66.4 229 33.9 66.1 57.7 พดไมชด 91 15.0 85.0 36.5 65 15.9 84.1 43.0 156 15.4 84.6 39.3 ตาบอดขางหนง 9 33.7 66.3 31.1 6 33.5 66.5 54.3 15 33.5 66.5 48.7

72.7

42.3

27.3

1.5

80.3

60.9

25.8

3.1

76.1

50.7

26.6

2.20

20

40

60

80

100

แขน/ขาขางหนง ชา ไมรสกดานหนง พดไมชด ตาบอดขางหนง

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 174

ความชกของอมพฤกษอมพาตในปจจบน ความชกของผทยงมอาการอมพฤกษหรออมพาตอยในขณะทสมภาษณมรอยละ 0.8 ความชกของในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตฯ และพจารณาตามภาคพบวา กรงเทพฯ มความชกสงกวา ภมภาคอนๆ ซงมความชกใกลเคยงกน (รอยละ 0.5-0.8) ตามรปท 5.7.5 รปท 5.7.6 ความชกโรคอมพฤกษ หรอ อมพาต (ปจจบนยงเปนอย)* ในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และเขตปกครอง *ยงมอาการอยางใดอยางหนงตอไปน ไดแก มอาการออนแรงของแขนและขาหรอขางหนง, ไมรสกดานหนง/พดไมชด และหรอ ตาบอดขางหนง

รปท 5.7.7 ความชกโรคอมพฤกษหรออมพาต (ปจจบนยงเปนอย)* ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและภาค *ยงมอาการอยางใดอยางหนงตอไปน ไดแก มอาการออนแรงของแขนและขาหรอขางหนง, ไมรสกดานหนง/ พดไมชด และหรอ ตาบอดขางหนง

1.0

0.70.8

1.0

0.6

0.8

1.0

0.70.8

0.0

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

0.60.5

0.8

1.1

1.5

0.8

0.4

0.70.6 0.6

2.2

0.8

0.50.6

0.70.8

1.9

0.8

0.0

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 175

5.8 ภาวะโลหตจาง สรป เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพฯครงท 3 พ.ศ. 2547 พบวา ระดบเฮโมโกลบนอยของการสำรวจครงท 4 น มระดบตำลงเลกนอยกลาวคอ ● คาเฉลยเฮโมโกลบน ของการสำรวจครงท 3 สงกวาคาเฉลยของการสำรวจครงท 4 โดยในผชายเทากบ 14.5 g/dL และ 14.3 g/dL ตามลำดบ สวนในผหญงเทากบ 12.6 g/dL และ 12.5 g/dL ตามลำดบ ● ความชกของภาวะโลหตจางในประชากรไทย มการเปลยนแปลงไปในทางทสงขนคอ การสำรวจครงท 3 พ.ศ. 2547 ความชกของภาวะโลหตจางในชายและหญงเทากบ รอยละ 11.4 และ 22.2 ตามลำดบ สวนในการสำรวจฯ ครงท 4 นมความชก ในชาย และหญงเทากบ รอยละ 15.8 และ 29.8 ตามลำดบ ● การกระจายของภาวะโลหตจางตามกล มอาย มความชกเพ มข นตามอายจาก รอยละ 16.2 ในกลมอาย 15-29 ปเพมขนตามอาย จนความชกสงสดในกลมผสงอาย กลม 80 ปขน (รอยละ 60.7) โดยในผสงอาย ชายและหญงมความชกใกลเคยงกน ● ความชกของภาวะโลหตจางของคนอาศยในเขตเทศบาลสงกวานอกเขตเทศบาลเลกนอย ● การกระจายของภาวะโลหตจางจำแนกตามภาคตางๆ พบวา กรงเทพฯ มความชกสง ทสด รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ สวนภาคกลางและภาคใตม ความชกใกลเคยงกน ● รอยละ 90 ของผทมภาวะโลหตจางไมไดรบการวนจฉย มเพยงรอยละ 6.6 ของผม ภาวะโลหตจางไดรบการรกษา และมเพยงรอยละ 2.6 ของผมภาวะโลหตจางทงหมด ทไดรบการรกษาและระดบเฮโมโกลบนอยในเกณฑปกต

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 176

ภาวะโลหตจาง ภาวะโลหตจาง เปนปญหาทางสขภาพทพบบอยของประชากรโลกทงในประเทศพฒนาและกำลงพฒนา รวมทงประชากรไทย การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 พบรอยละ 22 ผหญง และรอยละ 11 ของผชายไทยอาย 15 ป มภาวะโลหตจาง องคการอนามยโลกประมาณวาทวโลกประชากรกวา 2 พนลานมภาวะโลหตจาง สาเหตทเกยวของกบภาวะโลหต เกยวของกบภาวะโภชนาการ ทพบบอยคอการขาดธาตเหลก ภาวะตดเชอ เชน มาเลเรย หรอมพยาธลำไส เชน พยาธปากขอ ภาวะเสยเลอดเรอรง เชนโรคกระเพาะอาหารเปนแผล หรอการขาดสารอาหาร บางตวเชน folate, ไวตามน บ 12 หรออาจเปนโรคเลอด เชน ธาลสซเมย เปนตน การสำรวจครงนไดมการวดคาเฮโมโกลบน(Hb)ในเลอด สำหรบคาทเปนไปไดของคาเฮโมโกลบน คอ 5–30 g/dL คาทตำกวาหรอสงกวาชวงน ไมรวมอยในการวเคราะห เกณฑการวนจฉย การสำรวจครงนไดนยามภาวะโลหตจางตามเกณฑองคการอนามยโลก7 หมายถง เฮโมโกลบน <13 g/dL สำหรบผชาย และเฮโมโกลบน <12 g/dL ในผหญง หรอกำลงไดรบการรกษาดวยการกนยา ผลการวเคราะห คาเฉลย Hb ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เทากบ 13.4 g/dL ระดบ Hb ของผชาย สงกวา หญง (14.3 g/dL และ 12.5 g/dL ตามลำดบ) ระดบของ Hb มแนวโนมลดลงเมออายมากขน ในผชาย กลมอาย 15-29 ป มระดบ Hb เฉลย 14.8 g/dL จากนนลดลง ตามอายทเพมขนและมคาเฉลย 12.6 g/dL ในกลมอาย ≥80 ป สวนในผหญงลดลงจาก 12.7 เปน 11.5 g/dL ในกลมอายเดยวกน คาเฉลย Hb ของคนในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาลไมแตกตางกน (13.3 และ 13.4 g/dL ตามลำดบ) คาเฉลย Hb ของผชายและหญงตามภาคตางๆ มระดบใกลเคยงกน โดย Hb ของคนในกรงเทพฯ มระดบ Hb ตำทสด สวนภาคอนมระดบ Hb ใกลเคยงกน

7 Iron deficiency anaemia: assessment, prevention, and control. A guide for programme managers. Geneva, World Health Organization, 2001 (WHO/NHD/01.3)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 177

ตารางท 5.8.1 คาเฉลย เฮโมโกลบน ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ อาย เขตปกครอง และภาค ชาย หญง รวม จำนวน Hb (g/dL) จำนวน Hb (g/dL) จำนวน Hb (g/dL) อาย ตวอยาง Mean SD ตวอยาง Mean SD ตวอยาง mean SD 15-29 1,305 14.8 1 1,257 12.7 1 2,562 13.8 1.3 30-44 1,823 14.5 1.1 2,152 12.7 1 3,975 13.5 1.3 45-59 1,931 14.2 1.1 2,348 12.5 1.2 4,279 13.3 1.3 60-69 2,429 13.6 3 2,482 12.3 2.4 4,911 12.9 2.9 70-79 1,529 13 3 1,595 11.9 2.5 3,124 12.4 2.9 ≥80 429 12.6 2.9 471 11.5 2.6 900 12 2.9 เขตปกครอง ในเขตเทศบาล 4,943 14.3 1.9 5,687 12.4 1.7 10,630 13.3 2.2 นอกเขตเทศบาล 4,503 14.3 1.2 4,618 12.6 1.1 9,121 13.4 1.4 ภาค เหนอ 2,208 14.3 1.7 2,329 12.6 1.5 4,537 13.4 1.9 กลาง 2,320 14.5 1.4 2,442 12.7 1.3 4,762 13.6 1.6 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,075 14.2 1.2 2,126 12.4 1.1 4,201 13.3 1.4 ใต 2,042 14.4 1.8 2,192 12.6 1.8 4,234 13.4 2.1 กรงเทพฯ 801 13.9 1.3 1,216 12.2 1.4 2,017 13 1.6 รวมทงประเทศ 9,446 14.3 1.5 10,305 12.5 1.4 19,751 13.4 1.7 ความชกของภาวะโลหตจาง ความชกภาวะโลหตจางในประชากรไทยอาย 15 ป มรอยละ 23.0 ความชกในหญงสงกวาในชาย (รอยละ 29.8 และ 15.8) ความชกของภาวะโลหตจางเพมขนตามอาย จากรอยละ 16 ในกลมอาย 15-29 ป ความชกเพมขนเมอายมากขน จนสงสด เทากบรอยละ 60.7 ในกลมอาย ≥80 ป ความชกภาวะโลหตจางในหญงสงกวาชาย ทกกลมอาย แตความแตกตางกนระหวางเพศลดนอยลงเมออายมากขน ในกลมอาย 80 ปขนไปความชกของภาวะโลหตจางในชายและหญงใกลเคยงกน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 178

รปท 5.8.1 ความชกภาวะโลหตจางในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และกลมอาย ความชกของภาวะโลหตจาง จำแนกตามเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาล ความชกของภาวะโลหตจางของประชากรในเขตเทศบาล สงกวานอกเขตเทศบาลเลกนอย (รอยละ 24.6 และ 22.2)ทงชายและหญง (รปท 5.8.2) รปท 5.8.2 ความชกภาวะโลหตจางในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศ และเขตปกครอง เมอพจารณาความชกภาวะโลหตจางตามภาคทอยอาศย พบวาในความชกภาวะโลหตจางในกรงเทพฯ สงทสด (รอยละ 31.7) รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ ภาคใต และภาคกลางตามลำดบ (รปท 5.8.3)

8.1 10.616.9

29.5

46.1

59.9

15.8

25.3 24.530.2

38.5

50.2

61.2

29.8

16.2 17.823.7

34.5

48.4

60.7

23.0

0

10

20

30

40

50

60

70

ชาย หญง รวม

16.4 15.6 15.8

32.128.7 29.8

24.622.2 23.0

0

5

10

15

20

25

30

35

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 179

16.2

11.9

17.413.8

22.5

15.8

26.6 25.2

33.6

25.7

40.3

29.8

21.618.8

25.6

19.9

31.7

23.0

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

ชายหญงรวม

รปท 5.8.3 ความชกภาวะโลหตจางในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตาม เพศและ ภาค ความครอบคลมของการวนจฉย รกษา และควบคม การศกษานไดแบงผทมภาวะโลหตจาง เปน 4 กลมคอ ● กลมไมไดรบการวนจฉย คอ กลมทไมเคยไดรบการวนจฉยวามภาวะโลหตจางจากแพทย ● กลมไดรบการวนจฉย แตไมเคยไดรบการรกษา หมายถงกลมทมภาวะโลหตจางทเคย ไดรบการวนจฉยแตไมไดรบการรกษาดวยยา ● กลมไดรบการวนจฉยและรกษาแตควบคมไมได หมายถงกลมทมภาวะโลหตจางท ไดรบการรกษาดวยยา แตยงตรวจพบภาวะ Hb <13 g/dL ในเพศชาย, <12 g/dL ในเพศหญง ● กลมไดรบการรกษาและควบคมได หมายถงกลมทมภาวะโลหตจางทไดรบการรกษา ดวยยา และตรวจพบ Hb≥13 g/dL ในเพศชาย และ ≥12 g/dL ในเพศหญง ผทมภาวะโลหตจางสวนใหญ (รอยละ 88.4) ไมเคยไดรบการวนจฉยและพบสดสวนนเพมขนตามอาย โดยในกลมอาย 80 ปขนไปมรอยละ 94.6 ทไมเคยไดรบการวนจฉย และมเพยงรอยละ 6.6 ของผทมภาวะโลหตจางทงหมดทไดรบการรกษา และนอกจากนมเพยงรอยละ 2.6 ทไดรบการรกษาและสามารถควบคมระดบ Hb อยในเกณฑปกตได

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 180

ตารางท 5.8.2 การวนจฉย รกษาและผลการรกษาในผทมภาวะโลหตจางในประชากรไทย อาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและกลมอาย อาย (ป) 15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 80+ รวม ชาย (n=93) (n=191) (n=297) (n=694) (n=642) (n=235) (n=2,152) ไมไดรบการวนจฉย 93.7 93.5 95.3 94.2 95.5 96.7 94.7 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 0 3.3 2 1.9 1 0.4 1.8 รกษาแตควบคมไมได 3.9 0.7 2 2.1 3.1 0.5 2 รกษาและควบคมได 2.4 2.6 0.8 1.8 0.4 2.3 1.5 หญง (n=320) (n=536) (n=702) (n=894) (n=766) (n=273) (n=3,491) ไมไดรบการวนจฉย 86.4 84 89.4 89.7 91.7 93.1 87.9 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 4.3 5.1 4.2 2.8 2 1.3 4 รกษาแตควบคมไมได 5.6 5.6 4.1 5.4 4.7 5.4 5 รกษาและควบคมได 3.7 5.3 2.3 2.1 1.5 0.2 3.2 พจารณาตามภาคทอยอาศย ทกภาคมสดสวนของผทมภาวะโลหตจางแตไมไดรบการวนจฉยสงใกลเคยงกน รอยละ 88.7–92.1 และมสดสวนของผทไดรบการรกษาทงทควบคมไมไดและควบคมได ตำใกลเคยงกน (ตารางท 5.8.3) ตารางท 5.8.3 การวนจฉยและการรกษาผปวยโลหตจางในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามรายภาค เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กรงเทพฯ ทงประเทศ จำนวนตวอยาง 1,268 1,129 1,425 1,082 739 5,643 ไมไดรบการวนจฉย 92.1 89.6 88.7 91 91.6 90.2 ไดรบการวนจฉยแตไมไดรกษา 2 2.9 4 2.6 4 3.3 รกษาแตควบคมไมได 3.6 4.3 4.7 2.8 3.1 4 รกษาและควบคมได 2.3 3.1 2.6 3.6 1.4 2.6

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 181

5.9 ภาวะซมเศรา สรป ● ประชากรไทยอาย 15 ปขนไปรอยละ 2.8 มภาวะซมเศรา ความชกในประชากรหญง (รอยละ 3.5) สงกวาชาย (รอยละ 2.2) ● ความชกสงขนตามอายทมากขน โดยผสงอาย 80 ปขนไปมความชกสงสด (รอยละ 5.6) ● นอกเขตเทศบาลมความชกสงกวาในเขตเทศบาล (รอยละ 2.9 และ 2.6 ตามลำดบ) พจารณาตามภาค ความชกสงทสดคอหญงในกรงเทพฯ (รอยละ 4.4) และภาค ตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 4.1)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 182

ภาวะซมเศรา ภาวะซมเศราเปนปญหาทางสขภาพจตทมภาระโรคสงในประชากรไทย ในป 2547 โรคซมเศรามภาระโรคเปนอนดบท 10 ในผชายและ อนดบท 4 ในผหญง โดยทำใหสญเสยปสขภาวะไป 1.4 ลานป (รอยละ 2.4) และ 1.9 ลานป (รอยละ 7.1) ในชายและหญงตามลำดบ การสำรวจสขภาพฯ ครงท 4 นมชดคำถาม 20 ขอเกยวกบอาการซมเศรา ในการวเคราะหไดใชเกณฑการวนจฉยทเขาไดกบภาวะซมเศรา ตามหลกเกณฑใน Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (DSM IV)8 และผทบอกวาเคยไดรบการวนจฉยวาเปนโรคซมเศราโดยแพทย และไดกนยารกษาภาวะซมเศราอยใน 12 เดอนทผานมา เกณฑการวนจฉย ภาวะซมเศรา 12 เดอนทผานมา หมายถง 1. มอาการเปนเวลาอยางนอย 2 สปดาห รวมกบ อาการตอไปนคอ - มอาการ Depress mood และ/หรอ Loss of interest และอาการอนอก 3-4 ขอ รวม 5 ขอ - อาการอนๆ ไดแก Loss or increase appetite, Insomnia, Psychomotor agitation or retardation, Fatigue loss of energy, Feeling worthlessness, Inappropriate guilt, Diminish ability to concentrate, Recurrent thought of death or suicide attempt 2. หรอเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย และกนยาหรอไดรบการรกษาอนเพอรกษาภาวะ ซมเศราใน 12 เดอนทผานมา ความชก จากการสมภาษณ เกยวกบอาการของภาวะซมเศราในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปพบวามความชกรอยละ 2.8 ความชกในเพศหญงมากกวาชาย (รอยละ 3.5 และ2.2 ตามลำดบ) ความชกเพมขนตามอายทเพมขนสงสดในกลม 80 ปในทงสองเพศ เปนรอยละ 3.7 ในผชาย และรอยละ 7 ในผหญง

8 American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision. Washington, DC: American Psychiatric Association, 2000.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 183

รปท 5.9.1 ความชกภาวะซมเศราในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศและ กลมอาย เมอจำแนกตามทอย พบวาความชกของภาวะซมเศราของคนอาศยนอกเขตเทศบาลมสงกวาในเขตเลกนอย (รอยละ 2.9 และ 2.6 ตามลำดบ) ทงในผชายและผหญง เมอจำแนกตามภาคพบวา ผชายในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 3.0) มความชกสงสด รองลงมาคอภาคใต (2.9) โดยสงกวาภาคอนๆ สวนในผหญงพบวา กรงเทพฯ (รอยละ 4.4) มความชกสงสด รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 4.1) ภาคใต (รอยละ 3.5) ภาคเหนอ (รอยละ 3.5) และภาคกลาง (รอยละ 2.2) ตามลำดบ (รปท 2, 3) รปท 5.9.2 ความชกภาวะซมเศราในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปจำแนกตามเพศ เขตปกครอง

1.8

2.3 2.2

3.2

3.6 3.5

2.62.9 2.8

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

3.5

4

ในเขตเทศบาล นอกเขตเทศบาล รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

1.62.3 2.2

2.63

3.7

2.22.3 2.2

4.1

5.6

6.7 7

3.5

1.92.3

3.1

4.25

5.6

2.8

0

1

2

3

4

5

6

7

8

รวมทกกลมอาย

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 184

รปท 5.9.3 ความชกภาวะซมเศราในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป จำแนกตามเพศ และภาค

% 1.9 1.3

3 2.9

1.2

2.2

3.5

2.2

4.1 3.5

4.4

3.5

2.7

1.8

3.5 3.2

2.8 2.8

0 0.5

1 1.5

2 2.5

3 3.5

4 4.5

5

.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 185

5.10 โรคเรอรงทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย คำจำกดความ โรคเรอรงในการสำรวจครงนไดแก โรคปอดอดกนเรอรง โรคขอเสอม โรคเกาต โรคนวทางเดนปสสาวะ โรคไตเรอรง โรคธาลสซเมย และหอบหด ซงขอมลเกยวกบการเปนโรคดงกลาวไดจากการสมภาษณวาเคยไดรบการบอกกลาวจากบคลากรสาธารณสข/แพทย วาตนเองเปนโรคดงกลาวหรอไม ผลการสำรวจ ดงรปท 5.10.1 แสดงความชกของโรคเรอรงทไดรบการวนจฉยจากแพทยและบคลากรสาธารณสขในประชากร 15 ปขนไป พบวาเปนหลอดลมปอดอดกนเรอรง รอยละ 0.5, ธาลสซเมยรอยละ 1.2, ไตวายรอยละ 1.2, เกาต รอยละ 2.0, หอบหดรอยละ 3.8, นวทางเดนปสสาวะ รอยละ 4.4, และขออกเสบรอยละ 7.9 รปท 5.10.1 ความชกของโรคเรอรงตางๆ ในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป

0

2

4

6

8

10

12

%

0.80.3 0.5 0.7

1.6 1.2 1.1 1.3 1.2

ชาย

2.8

1.2

ย หญง

3.6

2

รวม

5.2

4 3.8 3.54.4

5.3

10.3

7.9

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 186

5.11 การบาดเจบ สรป การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 ดานการบาดเจบพบวา ใน 12 เดอนทผานมา รอยละ 8.3 ของประชากรไทยอาย 15 ปขนไป รายงานวาเคย ไดรบบาดเจบจนตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาล ความชกในผชายสงกวาผหญง 2 เทา (รอยละ 11.5 และ 5.2 ตามลำดบ) ● กลมทมการบาดเจบมากทสดคออาย 15-29 ป (รอยละ 14.4) โดยเฉพาะผชาย (รอยละ 20.3) ผชายในเขตเทศบาลและนอกเขตเทศบาลมความชกใกลเคยงกน แต ผหญงในเขตฯ มความชกของการบาดเจบสงกวาคนนอกเขตเทศบาล ● สาเหตสวนใหญของการบาดเจบเกดจากอบตเหตจราจร ● จำนวนครงเฉลยของการบาดเจบใน 12 เดอนทผานมา เทากบ 1.3 ครง โดยผชาย บาดเจบเฉลย 1.4 ครง สวนผหญงบาดเจบเฉลย 1.3 ครง ● เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 พ.ศ. 2547 พบวา รอยละของผทบาดเจบจนตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลใน 1 ปทผานมา ผชาย มรอยละ 9.8 และผหญงมรอยละ 5.5 สำหรบในการสำรวจครงท 4 น มรอยละ 5.2 และ 1.3 ตามลำดบ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 187

การบาดเจบ จากการสำรวจประชาชนทมอายตงแต 15–59 ป ในชวง 12 เดอนทผานรอยละ 8.3 รายงานวาเคยไดบาดเจบจนตองเขารบการรกษาในโรงพยาบาลหรอคลนก ผชายมความชกของการบาดเจบสงกวาผหญง กลมอายทบาดเจบมากทสดคอกลมอาย 15-29 ป และลดตามอายทเพมขน ผทอาศยในเขตเทศบาลมความชกการบาดเจบสงกวาผทอยนอกเขตเทศบาล (รอยละ 9.3 และ 7.9 ตามลำดบ) ความชกของการบาดเจบของภาคกลางและภาคใตใกลเคยงกน(รอยละ 10) รองลงมาคอภาคเหนอ (รอยละ 9.1) ภาคกลาง (รอยละ 8.8) และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 6.4) (รปท 5.11.1-5.11.3) จำนวนครงของการบาดเจบใน 12 เดอนทผานมา พบวามการบาดเจบเฉลย 1.3 ครง (SD 1) ชายเฉลย 1.4 ครง หญงเฉลย 1.3 ครง และจำนวนครงทตองเขานอนรกษาในโรงพยาบาล คอ 1.3 ครง SD 1.1 ครง (ชาย 1.3 และหญง 1.1 ครง) รปท 5.11.1 รอยละของประชากรไทยอาย 15–59 ป ทไดรบบาดเจบหรอประสบอบตเหต จนตองไปรบการรกษาทโรงพยาบาลหรอคลนกใน 12 เดอนทผานมา จำแนก ตาม เพศ และอาย รปท 5.11.2 รอยละของประชากรไทยอาย 15-59 ป ทไดรบบาดเจบหรอประสบอบตเหต จนตองไปรบการรกษาทโรงพยาบาล หรอคลนกใน 12 เดอนทผานมา จำแนก ตามเพศและเขตปกครอง

11.7 5.115.11

7

4.45.2

9.37.9 8.3

0

2

4

6

8

10

12

14

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

20.3

9.57.7

11.5

7.7

4.8 4.2 5.2

14.4

7 5.98.3

0

5

10

15

20

25

15-29 30-44 45-59 รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 188

รปท 5.11.3 รอยละของประชากรไทยอาย 15–59 ปทไดรบบาดเจบหรอประสบอบตเหต จนตองไปรบการรกษาทโรงพยาบาลหรอคลนกใน 12 เดอนทผานมา จำแนกตาม เพศและภาค การบาดเจบจนตองเขานอนในโรงพยาบาล เมอพจารณาเฉพาะการบาดเจบรนแรงจนตองนอนรกษาในโรงพยาบาลของประชากรไทย อาย 15-59 ป ใน 12 เดอนทผานมา พบวามรอยละ 3.3 ความชกในผชายสงกวาในผหญง (รอยละ 5.2 และ 1.4 ตามลำดบ) ความชกสงสดในกลมอาย 15-29 ป โดยเฉพาะผชายมรอยละ 8.8 ความชกลดลงเมออายมากขน (รปท 5.11.4) เมอพจารณาความชกตามเขตปกครอง พบวาในเขตเทศบาลและนอกเขตมความชกใกลเคยงกน (รปท 5.11.5) และการกระจายตามภาคพบวาสดสวนใกลเคยงกนทกภาค ยกเวนภาคใตทความชกตำกวาภาคอนๆ (รปท 5.11.6) รปท 5.11.4 รอยละของการบาดเจบทตองเขานอนรกษาในโรงพยาบาลใน 12 เดอนทผานมา ในประชากรไทยอาย 15-59 ป จำแนกตามเพศ และอาย

8.8

4.1 3.9

5.2

2.21.5

1.01.4

5.7

2.82.4

3.3

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

15-29 30-44 45-59 รวมทงประเทศ

%

ชาย

หญง

รวม

12.811.8

10

12.113

11.5

5.4 5.9

2.7

8.37.5

5.2

9.1 8.8

6.4

10.1 10.2

8.3

0

2

4

6

8

10

12

14

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 189

5.65.4

5.6

3.5

5.2 5.2

1.9 2

0.5

2.11.9

1.4

3.7 3.7

32.8

3.53.3

0

1

2

3

4

5

6

%

ชาย หญง รวม

4.9

5.3 5.2

1.61.4 1.4

3.23.4 3.3

0

1

2

3

4

5

6

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

ชาย

หญง

รวม

รปท 5.11.5 รอยละของประชากรไทยอาย 15–59 ป ทไดรบบาดเจบทตองเขานอนรกษา ในโรงพยาบาลใน 12 เดอนทผานมา จำแนกตามเพศ และเขตปกครอง รปท 5.11.6 รอยละของประชากรไทยอาย 15–59 ปทไดรบบาดเจบทตองเขานอนรกษา ในโรงพยาบาลใน 12 เดอนทผานมาจำแนกตามเพศ และอาย สาเหตของการบาดเจบ สาเหตสวนใหญของการบาดเจบเกดจากอบตเหตการจราจร มรอยละ 62.1 สาเหตอนๆไดแก การถกทำรายรางกายมรอยละ 4.1, อบตเหตจากการทำงานรอยละ 2.8 และอนๆ ตามตารางท 5.11.1

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 190

ตารางท 5.11.1 รอยละสาเหตการไดรบบาดเจบหรออบตเหตครงสดทายจนตองนอน โรงพยาบาล (ตอบไดมากกวา 1 ขอ) สาเหตการไดรบบาดเจบ ชาย หญง รวม จำนวนตวอยาง % จำนวนตวอยาง % จำนวนตวอยาง % อบตเหตการจราจร ทงทางบกทางนำ 460 63 251 60.0 711 62.1 ถกทำรายรางกาย 457 4.8 244 2.5 701 4.1 อบตเหตจากการทำงาน 454 3.6 250 1.1 704 2.8 ของมคมบาดหรอทมแทง 454 3.2 250 1.5 704 2.7 ตกจากทสง 454 3.1 250 1.5 704 2.7 พลดตกหกลม 454 2.0 250 3.2 704 2.4 ถกสตวกด 454 2.2 250 2.1 704 2.2 ไมทราบ 454 1.4 250 3.5 704 2.0 ถกชนหรอกระแทกโดยวสดทงแนวราบ 454 2.4 250 0.8 704 1.9 และแนวดง ไฟหรอนำรอนลวก 454 1.0 250 1.9 704 1.2 อบตเหตจากการเลนกฬา 454 1.1 250 1.0 704 1.0 ทำรายตวเอง 457 0.4 247 1.0 704 0.6 ไฟฟาชอต 454 0.4 250 0.0 704 0.3 สตวมพษกดตอย 454 0.3 250 0.0 704 0.2 ปนลน/ดนปนระเบด 454 0.3 250 0.0 704 0.2

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 191

5.12 การวดแรงบบมอ (Grip Strength) การสำรวจสขภาพประชาชนไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 น มการตรวจวดความแขงแรงของกลามเนอ โดยการวดแรงบบมอ เปนการประเมนความแขงแรงของกลามเนอมอ ผทดสอบใชมอบบเครองมอ Hand grip dynamometer ยหอ Grip-D รน T.K.K.5401 ซงวดเปน กโลกรม การวเคราะหขอมล คดเปนแรงบบเปนกโลกรม ตอ นำหนกตว 1 กโลกรม ในทนจะนำเสนอผลการคำนวณจากมอขางทบบไดแรงมากกวา การแปลผล คามาตรฐานแรงบบมอตอนำหนกตว (กก./นน.ตว) ของคนไทย ชาย แรงบบมอตอนำหนกตว อาย (ป) (กก./นน.ตว) 17-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-72 ดมาก ≥0.86 ≥0.84 ≥0.81 ≥0.77 ≥0.72 ≥0.65 ด 0.80-0.85 0.79-0.83 0.76-0.80 0.72-0.76 0.67-0.71 0.60-0.64 ปานกลาง 0.67-0.79 0.68-0.78 0.65-0.75 0.61-0.71 0.56-0.66 0.49-0.59 ตำ 0.61-0.66 0.63-0.67 0.60-0.64 0.56-0.60 0.51-0.55 0.44-0.48 ตำมาก ≤0.60 ≤0.62 ≤0.59 ≤0.55 ≤0.50 ≤0.43 หญง แรงบบมอตอนำหนกตว อาย (ป) (กก./นน.ตว) 17-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-72 ดมาก ≥0.65 ≥0.66 ≥0.61 ≥0.57 ≥0.52 ≥0.49 ด 0.60-0.64 0.61-0.65 0.57-0.60 0.53-0.56 0.48-0.51 0.45-0.48 ปานกลาง 0.49-0.59 0.50-0.60 0.48-0.56 0.44-0.52 0.39-0.47 0.36-0.44 ตำ 0.44-0.48 0.45-0.49 0.44-0.47 0.40-0.43 0.35-0.38 0.32-0.35 ตำมาก ≤0.43 ≤0.44 ≤0.43 ≤0.39 ≤0.34 ≤0.31 ทมา : ฝายวทยาศาสตรการกฬา. เกณฑมาตรฐานสมรรถภาพทางกายของประชาชนไทย. การกฬาแหงประเทศไทย, 2543.

ผลการวเคราะห แรงบบมอเฉลย คาเฉลยแรงบบมอในประชากรไทยอาย 15 ปขนไป เฉลยเทากบ 31.5 กก. ในผชายมแรงบบเฉลยเทากบ 38.5 กก. และในผหญงมแรงบบเฉลยเทากบ 24.9 กก. กลมอาย 15-29 ป มแรงบบเฉลยสงสด และแรงบบลดลงเมออายเพมขนจนมแรงบบตำสดในกลมอาย 80 ปขนไป แรงบบมอของชายสงกวาของหญงในทกกลมอาย แรงบบมอของคนทอาศยอยนอกเขตเทศบาลสงกวาในเขตเทศบาลเลกนอย เมอพจารณาตามภาค พบวาทกภาคมแรงบบใกลเคยงกน โดยประชากรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอมแรงบบมอ เฉลยสงกวาภาคอนๆ เลกนอยทงในชายและหญง (ตารางท 5.12.1)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 192

ตารางท

5.12

.1 คา

เฉลย

ของแรงบบ

มอ (กโลก

รม) ในปร

ะชาก

รไทย

อาย

15 ปขน

ไป จำแนก

ตาม เพศ อา

ย เขตป

กครอง และภาค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,

จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,

จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,

ตว

อยาง

(kg

) (kg

) (kg

) ma

x) ตว

อยาง

(kg

) (kg

) (kg

) ma

x) ตว

อยาง

(kg

) (kg

) (kg

) ma

x) อ

าย

1

5-29

1,2

44

41.3

41.8

6 (15

.2,68

.7)

1,186

26

.2 26

.2 4.1

(9.

6,45.8

) 2,4

30

32.2

34.4

8.1

(9.6,6

8.7)

30-

44

1,797

41

.7 41

.9 5.6

(6.

0,64.8

) 2,0

97

26.9

27.1

4 (7.

8,46.9

) 3,8

94

32

34.2

7.6

(6.0,6

4.8)

45-

59

2,000

37

.5 37

.2 5.3

(10

.6,69

.1)

2,456

24

.4 24

.6 4.1

(5.

9,52.8

) 4,4

56

28.9

30.7

7 (5.

9,69.1

) 6

0-69

2,4

89

31.7

31.5

12.3

(6.5,5

4.5)

2,551

21

.1 21

7.5

(5.

4,49)

5,040

25

.1 25

.7 13

.3 (5.

4,54.5

) 7

0-79

1,5

61

26.9

26.5

11.8

(9.0,4

9.6)

1,646

18

.4 18

.3 7

(5.5,4

6.7)

3,207

21

.5 22

11.

7 (5.

5,49.6

) 8

0+

440

22.5

22.6

10.7

(8.1,4

2.7)

487

15.5

15.8

7 (0.

5,44.1

) 92

7 18

.5 18

.7 10

.4 (0.

5,44.1

) เข

ตปกค

รอง

ในเข

ต 4,9

38

34.9

38.1

11.2

(6,69

.1)

5,693

22

.9 24

.2 7.3

(5.

4,49)

10,63

1 27

30

.8 13

.3 (5.

4,69.1

) น

อกเขต

4,5

93

34.4

38.6

6.8

(8.1,6

7.3)

4,730

23

.1 25

.1 4.5

(0.

5,52.8

) 9,3

23

27.3

31.8

8 (0.

5,67.3

) ภ

าค

เห

นอ

2,238

34

.3 37

.8 9.3

(6,

63.8)

2,3

51

22.4

24.3

6.3

(5.9,5

2.8)

4,589

26

.8 30

.9 10

.9 (5.

9,63.8

) ก

ลาง

2,345

34

.9 38

.4 8.7

(7.

1,69.1

) 2,4

84

22.4

23.8

5.5

(5.5,4

9) 4,8

29

27.2

30.8

10.1

(5.5,6

9.1)

ตะวน

อกเฉย

งเหนอ

2,2

01

35.8

39.7

6.5

(8.3,

67.3)

2,3

26

24.2

26.4

4.3

(0.5,4

4.3)

4,527

28

.3 32

.9 7.7

(0.

5,67.3

) ใต

2,069

33

.9 37

.7 10

.3 (8

,63.6)

2,2

31

22.7

24.5

6.6

(5.5,4

2.2)

4,300

26

.8 30

.9 12

(5.

5,63.6

) ก

รงเทพ

ฯ 67

8 34

.6 36

.6 7.4

(6.

5,60.2

) 1,0

31

22.7

23.4

5.9

(5.4,4

4.1)

1,709

27

.1 29

.8 9.8

(5.

4,60.2

) รวม

ทงปร

ะเทศ

9,531

34

.7 38

.5 21

.8 (6,

69.1)

10

,423

23

24.9

16.5

(0.5,5

2.8)

19,95

4 27

.1 31

.5 9.8

(0.

5,69.1

)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 193

สดสวนของการมแรงบบมอตามเกณฑ สดสวนของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปทมแรงบบมอจดอยตามเกณฑ 5 ระดบ พบดงนคอ ระดบดมากรอยละ 11.3, ดรอยละ 10.1, ปานกลางรอยละ 33.5, ตำรอยละ 15.7, และตำมากรอยละ 29.5 เมอพจารณาเฉพาะกลมทอยในเกณฑดขนไป พบรอยละ 23.6 และ 19.4 ของประชากรไทยชายและหญงตามลำดบ และพบผชายรอยละ 33.9 และผหญงรอยละ 33 อยในเกณฑปานกลาง สวนทเหลอผชายรอยละ 42.5 และผหญงรอยละ 47.6 อยในเกณฑตำและ ตำมาก สดสวนของการมแรงบบมออยในเกณฑดและดมาก ลดลงเมออายมากขน (ตารางท 5.12.2) ตารางท 5.12.2 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปตามระดบผลทดสอบแรงบบมอ (Grip strength) จำแนกตาม เพศ และอาย รอยละของระดบผลทดสอบ (%) อาย จำนวนตวอยาง ดมาก ด ปานกลาง ตำ ตำมาก ชาย 15-29 1,243 11.6 12 33.5 13 29.9 30-44 1,795 15.9 10.4 34.9 14 25 45-59 1,997 12.1 10.4 33.4 16.5 27.8 60-69 2,483 14.2 12.3 37.4 15.8 20.3 70-79 1,553 6 7.5 31.4 18.9 36.3 80+ 431 3.1 5.5 23.1 17.6 50.6 รวม 9,502 12.9 10.7 33.9 15 27.5 หญง 15-29 1,185 7 10.2 33.1 17.8 31.9 30-44 2,093 7.9 10.2 32.4 15.3 34.2 45-59 2,455 10.7 9 33.7 17.3 29.4 60-69 2,546 15.5 9.9 33.5 14.8 26.3 70-79 1,641 12.1 8.4 32.4 14.9 32.2 80+ 474 12.7 10.2 28.7 13.2 35.1 รวม 10,394 9.7 9.7 33 16.3 31.3 เมอพจารณาตามเขตปกครอง ผทอยในเขตเทศบาลทงเพศชายและหญง มสดสวนของการ มแรงบบมอในเกณฑปานกลางจนถงดมาก นอยกวาผทอยนอกเขตเทศบาล พจารณาตามภาค ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสดสวนของผทมแรงบบมอปานกลางจนถงดมาก สงสด (รอยละ 67.5) รองลงมาคอ ภาคเหนอ (รอยละ 55.3) ภาคใต (รอยละ 46.7) ภาคกลาง (รอยละ 44.9) และกรงเทพฯ (รอยละ 44.1) (ตารางท 5.12.3)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 194

ตารางท 5.12.3 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปตามระดบผลทดสอบแรงบบมอ (Grip strength) จำแนกตาม เพศ และเขตปกครอง ระดบผลทดสอบ (%) เขตปกครอง จำนวนตวอยาง ดมาก ด ปานกลาง ตำ ตำมาก ชาย ในเขตเทศบาล 4,921 9.6 9.1 31.1 17.6 32.5 นอกเขตเทศบาล 4,581 14.2 11.2 35 14 25.5 รวม 9,502 12.9 10.7 33.9 15 27.5 หญง ในเขตเทศบาล 5,676 7.7 7.1 31.7 18 35.6 นอกเขตเทศบาล 4,718 10.5 10.7 33.6 15.6 29.6 รวม 10,394 9.7 9.7 33 16.3 31.3 รวมทงหมด ในเขตเทศบาล 10,597 8.6 8 31.4 17.8 34.2 นอกเขตเทศบาล 9,299 12.3 11 34.3 14.8 27.6 รวมทงประเทศ 19,896 11.3 10.1 33.5 15.7 29.5 ตารางท 5.12.4 รอยละของประชากรไทยอาย 15 ปขนไปตามระดบผลทดสอบแรงบบมอ (Grip strength) จำแนกตาม เพศ และภาค ระดบผลทดสอบ (%) ภาค จำนวนตวอยาง ดมาก ด ปานกลาง ตำ ตำมาก ชาย เหนอ 2,233 12.8 9.6 36.2 14.3 27.2 กลาง 2,338 10.7 8.4 28.6 15.3 37.2 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,196 17.9 14.3 37.9 12.8 17.1 ใต 2,061 6 8.7 33.8 18 33.5 กรงเทพฯ 674 10.2 7.5 28.4 20.9 33.1 รวม 9,502 12.9 10.7 33.9 15 27.5 หญง เหนอ 2,344 8.4 9.8 34.2 16.7 31 กลาง 2,478 7.4 6.3 28.6 17 40.7 ตะวนออกเฉยงเหนอ 2,322 14.4 13.6 37.3 14.1 20.9 ใต 2,221 5.9 7 32.1 19.5 35.4 กรงเทพฯ 1,029 5.9 7.7 28.5 17.6 40.3 รวม 10,394 9.7 9.7 33 16.3 31.3

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 195

บทท 6

อนามยเจรญพนธ สรป ● บทนรายงานผลการสำรวจดานอนามยเจรญพนธ ● สตรไทยเขาสวยเจรญพนธเรวขน โดยอายเฉลยเมอมประจำเดอนครงแรกลดลงใน กลมอายนอย เชนกลมอาย 15-29 ป เรมมประจำเดอนครงแรกเมออายเฉลย 13.2 ป ในขณะทกลม 30-44 และ 45-59 ปเรมเมออายเฉลย 14.1 ป และ 14.8 ปตามลำดบ ● รอยละ 10.5 ของสตรวย 15–19 ป เคยตงครรภ และในจำนวนนรอยละ 84.8 เคยคลอดบตร ● การตรวจคดกรองโรคโลหตจางธาลสซเมยของสตรวยเจรญพนธพบวา ในรอบ 2 ป ทผานมา รอยละ 8 ของหญงทฝากครรภไดรบการตรวจคดกรองโรคธาลสซเมย และ กลมอายทไดรบการคดกรองสงสดคอ 15-29 ป (รอยละ 36.2) และผลการตรวจ โดยรวมพบการเปนพาหะรอยละ 12.5 ● ใน 5 ปทผานมา สตรรอยละ 4.4 เคยมการแทงลก กลมอาย 15-29 ป มรอยละของ การแทงลกสงสดรอยละ 11.2 และสาเหตสวนใหญ(รอยละ 74.0) เปนการแทงตาม ธรรมชาต รองลงมาคอทำแทงโดยเหตผลทางการแพทยรอยละ 16.9 และเพราะ ไมพรอมมบตรรอยละ 8.1 ● การคมกำเนดพบวา มอตราการคมกำเนดรอยละ 73 และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มการคมกำเนดสงสดถงรอยละ 74.9 เมอพจารณาถงวธการคมกำเนดพบวา การทำหมน หญงสงสดรอยละ 56 รองลงมาเปนยาเมดคมกำเนด รอยละ 31.5 ● ในเรองของการมบตรยาก รอยละ 11 มภาวะมบตรยากและมรอยละ 32.9 เทานน ทเคยไดรบการรกษา ● การตรวจเชคมะเรงปากมดลก พบวาใน 2 ปทผานมา รอยละ 42.5 ของสตรอาย 15-59 ปไดรบการตรวจมะเรงปากมดลก โดยกลมอาย 30-44 ปและ 45-59 ป ไดรบการตรวจรอยละ 51.7 และ 49.2 ตามลำดบ ● การตรวจคดกรองมะเรงเตานมดวยโดยบคลากรทางการแพทยใน 1 ปทผานมาม รอยละ 17.9 โดยโดยกลมอาย 30-44 ปและ 45-59 ปไดรบการตรวจรอยละ 20.2 และ 23.2 ตามลำดบ และกลมอาย 45-59 ไดรบการตรวจดวยเครองแมมโมแกรม รอยละ 4.5 ● เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจครงท 3 เมอป 2547 พบวาการตรวจคดกรอง มะเรงปากมดลกในชวง 2 ปทผานมาเพมขนจากรอยละ 32.4 ในป 2547 เปนรอยละ 42.5 ใน ป 2552 ● การตรวจเตานมดวยตนเองของสตรวย 15–59 ป เพมจากรอยละ 48.7 เปนรอยละ 60.7 ตามลำดบ ● การตรวจแมมโมแกรมในสตรอาย 40–59 ป ใน 1 ปทผานมาเพมจากรอยละ 1.7 เปน รอยละ 3.9 ตามลำดบ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 196

อนามยเจรญพนธ อนามยเจรญพนธ เปนประเดนทางสขภาพทสำคญประเดนหนงในการสำรวจสขภาพครงน การรายงานการสำรวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทย โดยการตรวจรางกายครงท 3 พ.ศ. 2546-2547 พบวาสถานการณของสถานะอนามยเจรญพนธมการเปลยนแปลงคอ การเขาส วยเจรญพนธของสตรเรวขน โดยอายเมอเรมมประจำเดอนลดลง การมเพศสมพนธเรวขน โดยพฤตกรรมในการปองกนการตงครรภและโรคตดตอทางเพศสมพนธยงไมดพอ อยางไรกตาม ความร เกยวกบการคมกำเนดอยในเกณฑด สวนการตงครรภและการแทงพบวาประมาณ 1 ใน 4 ของการตงครรภ จะสนสดดวยการแทง ในเรองของมะเรงในอวยวะสบพนธ พบวามะเรงปากมดลกและมะเรงเตานมยงเปนปญหาทสำคญของอนามยเจรญพนธในสตร โดยเฉพาะในชนบททมะเรงปากมดลกยงพบมากทสด ดงนน ในการสำรวจสขภาพในครงน ยงคงตดตามประเดนตางๆ ทผานมาอยางตอเนอง โดยประเดนททำการสำรวจในดานอนามยเจรญพนธประกอบดวย 1. การมประจำเดอนและการหมดประจำเดอน 2. การตงครรภและการคลอดบตร 3. การแทงลก 4. การคมกำเนด 5. ภาวะการมบตรยาก 6. การตรวจคดกรอง มะเรงปากมดลก และมะเรงเตานม 6.1 การมประจำเดอนและการหมดประจำเดอน จากการสำรวจพบวา อายเฉลยการมประจำเดอนครงแรกของสตรไทยอาย 15-29 ป เทากบ 13.2 ป อาย 30-44 ป เทากบ 14.4 ป และอาย 45-55 ปเทากบ 15.2 ป จะเหนไดวาอายเฉลยของการมประจำเดอนครงแรกของสตรไทยลดลง แสดงวาสตรไทยในปจจบนเขาสวยเจรญพนธเรวขน เมอพจารณาเปนรายภาคพบวา กรงเทพมหานครมอายเฉลยการมประจำเดอนครงแรกตำสดในทกกลมอาย กลาวคอ อาย 15-29 ปเทากบ 13 ป อาย 30-44 ปเทากบ 13.9 ป และอาย 45-59 ป เทากบ 14.6 ป เมอพจารณาตามเขตปกครองพบวาสตรทอาศยอย ในเขตเทศบาลจะมอายเฉลยเมอมประจำเดอนครงแรกนอยกวาสตรทอาศยอยนอกเขตเทศบาล ในทกกลมอาย (ตารางท 6.1.1)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 197

ตารางท 6.1.1 อายเฉลยเมอมประจำเดอนครงแรกในหญงวยเจรญพนธ จำแนกตามกลม อายภาคและเขตการปกครอง อาย (ป) 15-29 30-44 45-59 n Mean SD n mean SD n mean SD เขต ในเขต 663 13.0 (2.2) 1,172 14.1 (2.4) 1,459 14.8 (2.6) นอกเขต 622 13.3 (1.2) 1,010 14.6 (1.3) 924 15.4 (1.5) ภาค เหนอ 265 13.3 (1.5) 463 14.3 (1.8) 562 15.1 (2.1) กลาง 297 13.2 (1.5) 517 14.1 (1.7) 562 14.9 (1.9) ตะวนออกเฉยงเหนอ 268 13.3 (1.3) 519 15.0 (1.3) 478 15.8 (1.5) ใต 338 13.1 (1.8) 429 14.0 (2.1) 383 15.1 (2.5) กทม. 117 13.0 (1.9) 254 13.9 (2.0) 398 14.6 (2.2) รวมทงประเทศ 1,285 13.2 (1.5) 2,182 14.4 (1.7) 2,383 15.2 (2.0) เมอพจารณาถงอายเฉลยเมอหมดประจำเดอน พบวาอายเฉลยของสตรเมอหมดประจำเดอน เทากบ 47.5 ป โดยในเขตเทศบาลจะมอายเฉลยเมอหมดประจำเดอนสงกวานอกเขตเทศบาล และ ภาคใตจะมอายเฉลยเมอหมดประจำเดอนสงกวาภาคอนๆ และกรงเทพมหานคร รายละเอยดแสดงไว ในตารางท 6.1.2 ตารางท 6.1.2 อายเฉลยเมอหมดประจำเดอน (เฉพาะผทหมดแลว) จำแนกตามกลมอาย ภาคและเขตการปกครอง อาย (ป) 30-44 45-59 n Mean SD n mean SD เขต ในเขต 42 37.3 (6.5) 887 47.8 (6.5) นอกเขต 40 35.5 (3.7) 545 47.4 (3.8) ภาค เหนอ 18 33.9 (6.7) 340 47.5 (5.7) กลาง 22 38.4 (3.8) 321 47.9 (3.9) ตะวนออกเฉยงเหนอ 22 35.2 (3.1) 274 47.0 (4.3) ใต 13 38.0 (5.6) 231 48.2 (5.6) กทม. 7 34.1 (6.9) 266 47.7 (5.6) รวมทงประเทศ 82 36.0 (4.7) 1,432 47.5 (4.9) จากการสำรวจถงภาวะการไดรบยาฮอรโมนทดแทนภายหลงหมดประจำเดอนพบวา มเพยงรอยละ 8.4 ในสตรกลมอาย 45-59 ป ทไดรบฮอรโมนทดแทน เมอเปรยบเทยบกบสตรกลมอาย 30-44 ป ทหมดประจำเดอน จะไดรบฮอรโมนทดแทนสงกวาคอ รอยละ 17 เมอพจารณาถงพนทในเขตและนอกเขตเทศบาลพบวา สตรวยหมดระด ในเขตเทศบาลจะไดรบฮอรโมนทดแทนมากกวา สตรทอยนอกเขตเทศบาลทกกลมอาย และสตรในภาคเหนอจะไดรบฮอรโมนทดแทนสงกวาทกภาค และกรงเทพฯ ในทกกลมอาย (รปท 6.1.1-6.1.2)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 198

รปท 6.1.1 รอยละการไดรบฮอรโมนทดแทน หลงหมดประจำเดอนในสตรทหมดประจำเดอน แลว จำแนกตามกลมอาย และเขตปกครอง รปท 6.1.2 รอยละการไดรบฮอรโมนทดแทน หลงหมดประจำเดอนในสตรทหมดประจำเดอน แลว จำแนกตามกลมอายและภาค

17.4 16.9 17.0

11.4

6.6

8.4

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

18.0

20.0

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%30-44 45-59

32.9

22.6

9.3 10.6 10.3

17.0

11.28.2 6.6 7.2

2.0

8.4

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

%

30-44 45-59

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 199

6.2 การตงครรภและการคลอดบตร จากการวเคราะหขอมลพบวา สตรวยเจรญพนธอาย 15-59 ปทเคยตงครรภทวประเทศรอยละ 87.5 โดยพบวานอกเขตเทศบาลมการตงครรภสงกวาในเขตเทศบาล ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมสตรวยเจรญพนธทเคยตงครรภสงสดของประเทศคอ รอยละ 92.3 และภาคใตมสตรวยเจรญพนธ ทเคยตงครรภตำสดคอรอยละ 47.5 รายละเอยดแสดงไวในรปท 6.2.1-6.2.2 การตงครรภในวยรน พบวาสตรอาย 15–19 ป รอยละ 10.5 เคยตงครรภ ในจำนวนนรอยละ 84.8 เคยคลอดบตร รปท 6.2.1 รอยละของสตรวยเจรญพนธทเคยตงครรภ จำแนกตามกลมอายและเขตปกครอง รปท 6.2.2 รอยละของสตรวยเจรญพนธทเคยตงครรภ จำแนกตามกลมอายและภาค เมอพจารณาถงสตรวยเจรญพนธทเคยคลอดบตร จากการสำรวจพบวา สตรวยเจรญพนธ ในเขตและนอกเขตเทศบาล มรอยละของการเคยคลอดบตรไมแตกตางกน เมอพจารณาในรายภาค พบวา ไมแตกตางกนมาก โดยพบวาทกภาครวมทงกรงเทพมหานครมสตรวยเจรญพนธทเคยคลอดบตรมากกวารอยละ 95 ขนไป รายละเอยดแสดงไวในรปท 6.2.3-6.2.4

42.1 41.1 46.1 47.5

33.343.5

91.284.4

92.1 88.582.4

88.889.682.8

92.385.6 83.9 87.5

0102030405060708090

100

%

15-29 30-44 45-59

37.7

82.9 84.2

45.6

91.1 89.4

43.5

88.8 87.5

0102030405060708090

100

15-29 30-44 45-59

%

ในเขต นอกเขต รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 200

รปท 6.2.3 รอยละของสตรทเคยคลอดบตรในสตรทเคยตงครรภ จำแนกตามกลมอาย และ เขตปกครอง รปท 6.2.4 รอยละของสตรทเคยคลอดบตรในสตรทเคยตงครรภ จำแนกตามกลมอาย และ ภาค ในการตรวจคดกรองโรคโลหตจางธาลสซเมยของสตรวยเจรญพนธพบวา ในรอบ 2 ปทผานมา กลมอายทไดรบการคดกรองธาลสซเมยสงสดคอกลมอาย 15-29 ป โดยพบรอยละ 36.2 และในกลมอายนภาคกลางไดรบการคดกรองสงสด นอกจากนยงพบวา ในเขตเทศบาลมการคดกรองธาลสซเมยสงกวานอกเขตเทศบาล รายละเอยดแสดงไวในตารางท 6.2.5-6.2.7

95.0 94.9 94.9

98.3

99.3 99.199.099.5 99.3

92.0

93.0

94.0

95.0

96.0

97.0

98.0

99.0

100.0

%

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

15-29 30-44 45-59

95.7

99.8

95.7

91.4

97.8

94.9

98.599.5 99.4 99.8

96.4

99.198.2

95.5

99.7 99.5 98.8 99.3

86.088.090.092.094.096.098.0

100.0

%

15-29 30-44 45-59

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 201

รปท 6.2.5 รอยละของการคดกรองธาลสซเมยในการฝากครรภครงสดทายในหญงอาย 15–59 ป จำแนกตามกลมอาย รปท 6.2.6 รอยละการตรวจคดกรองธาลสซเมยภายใน 2 ปทผานมา จำแนกตามกลมอาย และเขตปกครอง รปท 6.2.7 รอยละการตรวจคดกรองธาลสซเมยภายใน 2 ปทผานมา จำแนกตามกลมอาย และภาค

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

36.2

15-29 30-44 45-59

31.2

7.9

39

0.4

21

8

30.2

รวมทกอาย

%

40.3

35.0 36.2

8.1 9.79.7

0.0 0.6 0.4

6.9 8.4 8

0.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

45.0

ทมวรตขเกอนตขเนใ งประเทศ

%

รวมทกกลมอาย15-29 30-44 45-59

34.2

45.9

29.535.2

45.7

36.2

10.36.3 6.1

11.6 9.8 7.9

0.0 0.0 1.0 0.4 0.0 0.4

8.3 8.2 6.711.8

6.2 8

0

10

20

30

40

50

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

15-29 30-44 45-59 รวมทกกลมอาย

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 202

เมอพจารณาถงผลการตรวจคดกรองโรคโลหตจางธาลสซเมยพบความผดปกตรอยละ 12.5 โดยกลมอายทพบมากทสดคอกลมอาย 15-29 ป พบไดรอยละ 13.4 และภาคกลาง พบความผดปกตของการเปนพาหะหรอเปนโรคโลหตจางธาลสซเมยสงสดคอรอยละ 20 รายละเอยดแสดงไวในตารางท 6.2.8-6.2.10 รปท 6.2.8 รอยละของพาหะโรคธาลสซเมยจากประวตผลการตรวจคดกรองในสตรตงครรภ จำแนกตามอาย รปท 6.2.9 รอยละของพาหะโรคธาลสซเมยจากประวตผลการตรวจคดกรองในสตรตงครรภ จำแนกตามภาคและเขตปกครอง

13.4

11.6 11.1

12.5

0

5

10

15

15-29 30-40 45-59 รวมทงประเทศ

%

ผดปกต(พาหะ/โรค)

18.2

10.6

12.5

0

5

10

15

20

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

ผดปกต(พาหะ/โรค)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 203

รปท 6.2.10 รอยละของพาหะโรคธาลสซเมยจากประวตผลการตรวจคดกรองในสตรตงครรภ จำแนกตามภาค

11.2

20

11

4.6

17.8

12.5

0

5

10

15

20

25

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ผดปกต(พาหะ/โรค)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 204

6.3 การแทงลก พบวา ใน 5 ปทผานมา สตรวย 15-59 ป รอยละ 4.4 เคยมประวตการแทงลก กลมอาย 15-29 ป มสดสวนการแทงลกสงสดรอยละ 11.2 โดยเฉพาะวยรนอาย 15–19 ป มประวตแทงรอยละ 15.2 กลมอาย 15-29 และ 30-44 ปทอยในเขตเทศบาลมรอยละของ การแทงสงกวานอกเขตเทศบาล การจำแนกตามภาคพบวาภาคใตมการแทงลกสงสดในกลมอาย 15-29 ป คอรอยละ 15.1 กลมสตรอาย 45-59 ป มการแทงลกตำสดคอรอยละ 2.2 และ ภาคกลางมการแทงลกตำสดในกลมสตรอายน (รปท 6.3.1-6.3.2) รปท 6.3.1 รอยละของการแทงลกจากการตงครรภในรอบ 5 ปทผานมาในสตรวยเจรญพนธ (15-59 ป) จำแนกตามกลมอาย และเขตปกครอง รปท 6.3.2 รอยละของการแทงลกจากการตงครรภในรอบ 5 ปทผานมาในสตรวยเจรญพนธ (15-59 ป) จำแนกตาม อาย และภาค เมอพจารณาถงสาเหตการแทงลกในครงสดทายพบวารอยละ 74 เปนการแทงตามธรรมชาต รอยละ 16.9 ทำแทงโดยเหตผลของการแพทย และรอยละ 9.2 เปนการทำแทงดวยความไมพรอมทจะมบตรและเหตผลอนๆ รายละเอยดแสดงไวในรปท 6.3.3

11.8 11.9

8.0

15.1

11.3 11.2

2.93.7 4.0

10.1

5.84.7

1.7 1.6 2.1

4.03.1

2.2

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

15-29 30-44 45-59

14.2

5.8

1.9

10.2

4.3

2.4

11.2

4.7

2.2

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

15-29 30-44 45-59

%

ในเขต

นอกเขต

รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 205

65.4

22.8

10.7

1.1

72.6

18.5

7.7

1.2

89.2

5.0

5.1

0.7

74.0

16.9

8.1

1.1

0.0 10.0 30.0 50.0 70.0 90.020.0 40.0 60.0 80.0 100.0

แทงตามธรรมชาต

ทาแทงโดยเหตผลทางการแพทย

ทาแทงเพราะไมพรอมทจะมบตร

อนๆ

%

15-29 30-44 45-59 รวม

รปท 6.3.3 รอยละของสาเหตของการแทงลกในครงสดทาย ในหญงทเคยแทงลก จำแนก ตามกลมอาย เมอวเคราะหเฉพาะรายททำแทงพบวาสถานการณททำแทงในรอบ 5 ปทผานมา พบวา ทกกลมอายทำแทงในโรงพยาบาลสงสด โดยกลมอาย 15-29 ป, 30-44 ป และ 45-59 ป ทำแทงในโรงพยาบาลรอยละ 53.6, 54.8 และ 30.6 ตามลำดบ รองลงมาคอคลนกเอกชน หมอพนบาน และซอยากนเอง รปท 6.3.4 รอยละของสถานททำแทงในหญงทเคยแทงลก จำแนกตามกลมอาย

53.6

11.3

0.1

2.4

3.3

54.8

7.0

2.3

1.2

5.4

30.6

11.6

4.5

1.4

3.5

0.0 10.0 20.0 30.0 40.0 50.0 60.0

โรงพยาบาล

คลนกเอกชน

หมอพนบาน

ซอยากนเอง

อนๆ

%

15-29 30-44 45-59

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 206

6.4 การคมกำเนด จากการสำรวจเรองของการคมกำเนดพบวา ผชายรอยละ 69.6 และผหญงรอยละ 72.3 แตงงานอยกนดวยกน โดยกลมอายทแตงงานอยกนดวยกนสงสดในผชายคอ กลมอาย 45-59 ป และในผหญงคอกลมอาย 30-44 ป ผชายและผหญงทอยนอกเขตเทศบาลจะแตงงานอยกนดวยกนสงกวาในเขตเทศบาล และภาคตะวนออกเฉยงเหนอจะมการแตงงานอยกนดวยกนสงทสดเมอเปรยบเทยบ กบภาคอนๆ ของประเทศรวมทงกรงเทพมหานคร ทงในผชายและผหญง (รปท 6.4.1-6.4.3) รปท 6.4.1 รอยละของการมคในประชากรไทยอาย 15–59 ป จำแนกตามเพศ อาย รปท 6.4.2 รอยละของการมคในประชากรไทยอาย 15–59 ป จำแนกตามเพศ และ เขตปกครอง

24.4

80.788.7

69.6

46.4

84.3

74.9 72.3

34.8

82.6 81.6

70.9

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

15-29 30-44 45-59 รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

66.5 66.8 66.770.9

74.7 72.369.672.8 70.9

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 207

รปท 6.4.3 รอยละของการมคในประชากรไทยอาย 15–59 ป จำแนกตามเพศและภาค อตราคมกำเนดในประชากรไทยอาย 15-59 ป มรอยละ 73 โดยกลมอายทมการคมกำเนดสงสดคอกลมอาย 30-44 ป พจารณาตามภาค พบวา ประชากรไทยทอยนอกเขตเทศบาล จะมอตราการคมกำเนดสงกวาในเขตเทศบาล (รอยละ 74.3 และ 69.7 ตามลำดบ) เมอพจารณา เปนรายภาคพบวา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมอตราคมกำเนดสงสดคอรอยละ 74.9 (รปท 6.4.4-6.4.6) รปท 6.4.4 รอยละของการคมกำเนดในประชากรไทยอาย 15–59 ปทมค จำแนกตามเพศ และกลมอาย

71.167.7

72.5

65.9 66.069.6

72.566.1

79.5

71.2

64.6

72.371.866.9

76.0

68.665.3

70.9

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

76.482

6975.271.6

81.7

58.6

70.873.481.8

64.173.0

0

20

40

60

80

10

30

50

70

90

15-29 30-44 45-59 รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 208

รปท 6.4.5 รอยละของการคมกำเนดในประชากรไทยอาย 15–59 ปทมค จำแนกตามเพศ และเขตปกครอง รปท 6.4.6 รอยละของการคมกำเนดในประชากรไทยอาย 15–59 ปทมค จำแนกตามเพศ และภาค เมอพจารณาถงวธการคมกำเนดพบวา การทำหมนหญงพบสงสดถงรอยละ 56 รองลงมาเปนการใชยาเมดคมกำเนดรอยละ 31.5 และยาฉดคมกำเนดรอยละ 14.5 ตามลำดบ การใชยาคมกำเนดแบบฉกเฉนพบไดนอยทสดเพยงรอยละ 0.6 เทานน รายละเอยดแสดงไวใน รปท 6.4.7

72.576.3 75.2

67.172.3 70.869.7

74.3 73

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

90.0

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

77.3 76.6 77.171

66.275.272.4 71.6 72.9

67.162.7

70.874.8 74.1 74.9

68.964.4

73.0

0

20

40

60

80

10

30

50

70

90

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 209

รปท 6.4.7 รอยละของวธการคมกำเนดในประชากรไทยทมคอาย 15–59 ป จำแนกตาม เพศ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ) จากการสำรวจถงเหตผลทไมคมกำเนด พบวารอยละ 22.5 ทไมคมกำเนดเพราะคดวาภรรยาไมตงครรภ ซงเปนเหตผลทพบสงสด รองลงมาเปนความตองการทจะมบตร รอยละ 21.7 เหตผลพบนอยทสดคอเปนหมน พบไดรอยละ 3.9 (รปท 6.4.8)

0.60.70.6

0.60.70.5

0.60.50.8

2.12.3

1.8

6.46

6.9

14.514.414.7

2.12.22.1

21.92.1

21.62.3

0 10 20 30 40 50 60

%

ชาย หญง รวม

31.530.4

32.7

5654.9

57

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 210

รปท 6.4.8 รอยละของเหตผลทไมคมกำเนดในประชากรไทยอาย 15–59 ปทมค จำแนก ตามเพศ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ)

28.4

23.9

7.6

5.1

6.9

4.7

4.4

23.4

17.8

19.8

9.8

6.9

4.4

5.0

3.5

32.4

22.5

21.7

8.8

6.1

5.5

4.9

3.9

28.4

0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0 30.0 35.0

คดวาภรรยาไมตงครรภ

ตองการมบตร

ไมมเพศสมพนธดวยกนกบคครอง

ภรรยาตดมดลกออกแลว

กลวอนตรายตอสขภาพ

ภรรยากาลงตงครรภ

เปนหมนไมสามารถมบตรได

อนๆ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 211

5.3

10.59.1 9.4

11.2 12.013.6

12.5

9.0

11.3 11.2 11.0

0.0

5.0

10.0

15.0

15-29 30-44 45-59 รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

6.5 ภาวะการมบตรยาก จากการสำรวจพบวา ทวประเทศมคสมรสทมปญหาเรองมบตรยากอยรอยละ 11 โดย พบวาเพศหญงบอกวามปญหาเรองมบตรยากมากกวาเพศชาย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมปญหาภาวะ มบตรยากสงกวาภาคอนๆ โดยพบไดถงรอยละ 13.1 กรงเทพมหานครมปญหาภาวะมบตรยากนอยทสดคอพบเพยงรอยละ 8.5 รายละเอยดแสดงไวในรปท 6.5.1-6.5.3 รปท 6.5.1 รอยละของภาวะมบตรยากในประชากรไทยอาย 15–59 ป ทมค จำแนกตาม เพศ และอาย รปท 6.5.2 รอยละของภาวะมบตรยากในประชากรไทยอาย 15-59 ป ทมค จำแนกตาม เพศ และเขตปกครอง

8.39.8 9.4

13.412.2 12.5

11.0 11.0 11.0

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

16.0

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 212

รปท 6.5.3 รอยละของภาวะมบตรยากในประชากรไทยอาย 15–59 ป ทมค จำแนกตาม เพศ และภาค ในคสมรสทมปญหาภาวะมบตรยาก มเพยงรอยละ 32.9 เทานนทเคยไดรบการรกษาภาวะมบตรยาก โดยภาคใตมคสมรสทเคยไดรบการรกษาภาวะมบตรยากสงทสดคอ รอยละ 45.1 และภาคกลางเปนภาคทมภาวะมบตรยาก เคยไดรบการรกษานอยทสดคอเพยงรอยละ 22 เทานน รายละเอยดแสดงไวในรปท 6.5.4-6.5.6 รปท 6.5.4 รอยละของผเคยไดรบการรกษาภาวะมบตรยากในผมภาวะมบตรยาก จำแนก ตามเพศและอาย รปท 6.5.5 รอยละของผเคยไดรบการรกษาภาวะมบตรยากในผมภาวะมบตรยาก จำแนก ตามเพศและเขตปกครอง

28.8

37.4 36.9 36.7

18.9

33.330.3 30.1

21.1

35.1 33.1 32.9

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

15-29 30-44 45-59 รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

30.8

38.7 36.732.6

29.1 30.131.9 33.2 32.9

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

ชาย หญง รวม

7.05.9

13.011.5

6.1

9.4

12.411.4

13.3 13.7

10.812.5

9.78.7

13.1 12.7

8.5

11.0

0.02.04.06.08.0

10.012.014.016.0

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 213

รปท 6.5.6 รอยละของผเคยไดรบการรกษาภาวะมบตรยากในผทมบตรยาก จำแนกตามเพศ และภาค เมอพจารณาถงสถานบรการทคสมรสทมภาวะมบตรยากเขารกษาพบวา รอยละ 70 จะเขารกษาในโรงพยาบาลของรฐบาล ขณะทรอยละ 16 ทเขารกษาในโรงพยาบาลเอกชน ทงน อาจเปนเพราะภาระคาใชจายของการรกษาทำใหคสมรสทมปญหาภาวะมบตรยากเขารกษาใน โรงพยาบาลของรฐ เนองจากคาใชจายตำกวา รายละเอยดแสดงไวในรปท 6.5.7 รปท 6.5.7 รอยละของสถานทเขารบการรกษาภาวะมบตรยากในผเขารบการรกษา จำแนก ตามเพศ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ)

30.8

20.3

43.3 43.9

20.0

36.734.1

22.827.7

46.1

24.230.132.9

22

35

45.1

22.7

32.9

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

%

ชาย หญง รวม

73.0

16.2 15.1

67.9

15.9 17.6

70.3

16.0 16.4

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

รพ.รฐ รพ.เอกชน อนๆ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 214

6.6 การตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก มะเรงปากมดลกเปนมะเรงทพบมากทสดในหญงไทย จากการสำรวจในครงนพบวา รอยละของความครอบคลมการใหบรการตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกภายใน 2 ปทผานมา พบรอยละ 42.5 รายละเอยดแสดงไวในรปท 6.6.1 รปท 6.6.1 รอยละของการเคยไดรบตรวจคดกรองมะเรงปากมดลกในสตรอาย 15–59 ป เมอพจารณาตามอายและเขตปกครองเกยวกบการตรวจมะเรงปากมดลกจากบคลากรดานสาธารณสขภายใน 2 ปทผานมา พบวากลมอาย 30-44 ปไดรบการตรวจสงสด (รอยละ 51.7) และสตรทอยนอกเขตไดรบการตรวจในสดสวนทสงกวาในเขต โดยกลมอาย 30-44 ป ทอย นอกเขตเทศบาลไดรบตรวจรอยละ 55.2 ในขณะทในเขตเทศบาลไดรบตรวจรอยละ 42.6 (รปท 6.6.2–6.6.3) รปท 6.6.2 รอยละของการเคยไดรบตรวจมะเรงปากมดลกใน 2 ปทผานมา จำแนกตาม กลมอาย และเขตปกครอง

14.5

51.7 49.242.5

6.3

20.9 22.5

18.3

0

10

20

30

40

50

60

70

80

15-29 30-44 45-59 รวมทกอาย

%

ภายใน 2 ปปปทผานมา มากกวา 2 ปปป

18.3

13.1 14.5

42.6

55.251.7

39.5

54.5

49.1

36.6

45.142.5

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

รวมทกกลมอาย15-29 30-44 45-59

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 215

รปท 6.6.3 รอยละของการเคยไดรบตรวจมะเรงปากมดลกใน 2 ปทผานมา จำแนกตาม กลมอาย และภาค

15.2 15.1 11.6 14.823.5

14.5

59.7

49.154.0 52.9

30.1

51.7

63.7

46.352.7

44.9

29.5

49.151.7

40.344.6

38.9

28.9

42.5

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

15-29 30-44 45-59 รวมทกกลมอาย

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 216

6.7 การตรวจคดกรองมะเรงเตานม การตรวจเตานมดวยตนเอง จากการสำรวจ ผหญงวย 15-59 ปรอยละ 60.7 กลาววาเคยตรวจคลำเตานมเพอหากอนผดปกตดวยตนเอง โดยกลมอาย 30-44 ป และ 45-59 ปเคยตรวจดวยตนเองในสดสวน ทสงใกลเคยงกน (รอยละ 68) สดสวนของผหญงทเคยตรวจเตานมดวยตนเอง ในกรงเทพฯ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มสดสวนตำกวาอก 3 ภาคซงมสดสวนการตรวจทใกลเคยงกน (ตารางท 6.7.1 – 6.7.2) รปท 6.7.1 รอยละของสตรอาย 15–59 ปทเคยตรวจเตานมดวยตนเอง จำแนกตามกลม อาย และเขตปกครอง รปท 6.7.2 รอยละของสตรอาย 15–59 ป ทเคยตรวจเตานมดวยตนเอง จำแนกตามกลม อาย และภาค การตรวจเตานมโดยบคลากรทางการแพทย ในระยะ 1 ปทผานมาสตรไทยไดรบการตรวจเตานมเพอหากอนผดปกตโดยแพทย พยาบาล หรอเจาหนาทสาธารณสข รอยละ 17.9 โดยกลมอาย 45-59 ป เคยไดรบการตรวจสงทสด (รปท 6.7.3)

34.5

59.164.8 64.8

34.5

60.767.5 68

35.7

61.468.6 69.880.0

70.060.050.040.030.020.010.0

0.0

%

15-29 30-44 45-59

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

42.8

74.2 78.269.1

32.7

67.7 70.661

43.4

77.4 76.266.9

35.4

67.5 6860.7

29.3

62.2

15-29 30-44 45-59

61.155

32.3

60.4 58.5 55.4

90.080.070.060.050.040.0%30.020.010.0

0.0

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 217

รปท 6.7.3 รอยละของการเคยไดรบตรวจเตานมเพอหากอนผดปกตโดยแพทย พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข จำแนกตามอาย เมอพจารณาตามกลมอายพบวา กลมอาย 45-59 ป เคยไดรบตรวจเตานมโดยแพทย พยาบาล และเจาหนาทสาธารณสข ภายใน 1 ปทผานมา เพอหากอนผดปกตสงกวาทกกลมอาย ผทอาศยนอกเขตเทศบาลไดรบการตรวจสงกวาในเขตเทศบาลเลกนอย เมอพจารณาตามภาค พบวาภาคใต และกรงเทพฯ มสดสวนของการไดรบตรวจนอยกวาภาคอน (รปท 6.7.4-6.7.5) รปท 6.7.4 รอยละของการเคยไดรบตรวจเตานมเพอหากอนปกตโดยแพทย พยาบาล เจาหนาท สาธารณสข ภายใน 1 ปทผานมา จำแนกตามอาย และเขตปกครอง

4.2

20.2 23.217.9

3.5

12.114.9

11.3

05

1015202530354045

%ภายใน 1 ปปปทผานมา เคยตรวจ

15-29 30-44 45-59 รวมทกอาย

63.6 4.2

16.8

21.620.221.2

24.423.2

16.818.4 17.9

0

5

10

15

20

25

30

ในเขต นอกเขต รวมทงประเทศ

%

15-29 30-44 45-59 รวมทกกลมอาย

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 218

รปท 6.7.5 รอยละของการเคยไดรบตรวจเตานมเพอหากอนผดปกต โดยแพทย พยาบาล สาธารณสข ภายใน 1 ปทผานมา จำแนกตามกลมอาย และภาค การตรวจคดกรองโดยแมมโมแกรม ภายในระยะเวลา 1 ปทผานมา สตรไทยอาย 15-59 ป รอยละ 2.5 เคยไดรบการตรวจแมมโมแกรม โดยกลมอาย 45–59 ป เคยไดรบการตรวจใน 1 ปทผานมาสงสด (รอยละ 4.5) พจารณาตามเขตการปกครอง พบวาในเขตเทศบาลมสดสวนของการตรวจมากกวานอกเขต พจารณา ตามภาค พบวาภาคใตและกรงเทพฯ มสดสวนทไดรบการตรวจสงทสด (รปท 6.7.6-6.7.8) รปท 6.7.6 รอยละของการเคยไดรบตรวจแมมโมแกรม ตามระยะเวลาทเคยตรวจในสตร อาย 15–59 ป

45.7

3.4 2.4

7.8

4.2

22.520.8

22.8

15.2

10.3

20.2

25.624.3

26.3

18.4

14.4

23.2

19.8 18.820

12.3 12.1

17.9

0

5

10

15

20

25

30

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

15-29 30-44 45-59 รวมทกกลมอาย

0.50.51.5

4.5

2.50 10.10 10 50 5

1.0

3.7

1.9

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

15-29 30-44 45-59 รวมทกอาย

%

ภายใน 1 ปปปทผานมา เคยตรวจ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 219

รปท 6.7.7 รอยละของการเคยไดรบตรวจแมมโมแกรมในสตรอาย 40–59 ป จำแนกตาม เขตปกครอง รปท 6.7.8 รอยละของการเคยไดรบตรวจแมมโมแกรมในสตรอาย 40–59 ป จำแนกตาม ภาค

5.33.1 3.9

4.4

2.33.0

0

2

4

6

8

10

12

ทมวรตขเกอนตขเนใ งประ เทศ

%

ตรวจ mammogram ใน 1 ปปป เคยตรวจ

3.0 2.54.2

5.7 5.23.9

2.92.0

2.4

3.56.3

3.0

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

14.0

เหนอ กลาง ตะวนออกเฉยงเหนอ ใต กทม. รวมทงประเทศ

%

ตรวจ mammogram ใน 1 ป เคยตรวจ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 220

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 221

บทท 7

สขภาพผสงอาย 7.1 ลกษณะตวอยางผสงอาย สรป บทนกลาวถงขอมลพนฐานผสงอายไทยประกอบดวย ขอมลประชากร การศกษา สถานภาพ สมรส ทอยอาศย การทำงานเชงเศรษฐกจ รายไดผสงอาย และการดดแปลงบานใหเหมาะกบ วยผสงอาย ● รอยละ 77 ของผสงอายจบการศกษาระดบประถมศกษา และรอยละ 12.6 ไมเคยได เขาระบบการศกษาในโรงเรยน สดสวนของผสงอายหญงทไมไดเรยนสงกวาผสงอาย ชาย (รอยละ 17.5 ในหญงและ 6.5 ในชาย) ● ผสงอายหญงรอยละ 45 และชายรอยละ 79 มสถานะสมรสและขณะนอยบานเดยวกบ คสมรส สวนผสงอายหญง รอยละ 44 เปนหมาย ในขณะผสงอายชายทเปนหมาย มรอยละ 14.6 ● ผสงอายทยงทำงานเชงเศรษฐกจมรอยละ 39 (ชายรอยละ 49 หญงรอยละ 31) กลมอาย 60-69 ปเปนกลมทยงทำงานมากทสด (ชายรอยละ 62 หญงรอยละ 42) ลกษณะงานหลกคอ ธรกจสวนตว(รอยละ 75) ● เหตผลททำใหผสงอายยงทำงานอยคอ ตองการรายได, ยงมสขภาพด, อยากทำ ประโยชน และชวยเหลอครอบครว ● รอยละ 9 ของผสงอายไมมรายไดเลย ● แหลงรายไดของผสงอายไดจากบตรมากทสดคอรอยละ 69 รองลงมาไดจากการ ทำงานรอยละ 38 ● คามธยฐานของรายไดของผสงอายชายเดอนละ 5,408 บาทหญงเดอนละ 4,111 บาท แตยงมรอยละ 32 ของผสงอายทมรายไดตอเดอนนอยกวาระดบเสนยากจน (เดอนละ 1,443 บาท) ● ลกษณะการอยอาศย พบวารอยละ 7 ของผสงอายอยคนเดยว และรอยละ 17 อยกบ คสมรสเทานน ● รอยละ 25 ของบานทผสงอายอาศยอยมการดดแปลงใหเหมาะสมกบวย แตบานท อาศยมการตดราวในหองนำหองสวมมเพยงรอยละ 10 และมราวเกาะในหองนอน รอยละ 3 เทานน, รอยละ 58 ของผสงอายตองใชบนไดขนลงทกวน พจารณาลกษณะ สวมทใช รอยละ 30 ของผสงอายใชสวมแบบนงหอยขา และมรอยละ 69 ทใชสวม แบบนงยองๆ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 222

จำนวนตวอยางผสงอาย ตามเพศ อาย และภาค การสำรวจสภาวะสขภาพประชากรไทยโดยการตรวจรางกาย ครงท 4 ป พ.ศ. 2551-2552 ไดสำรวจตวอยางผสงอาย 60 ปขนไป จำนวน 9,210 คน การกระจายของจำนวนตวอยางตามกลมอาย 60-69, 70-79, และ 80 ปขนไปม รอยละ 55, 35 และ 10 ตามลำดบ โดยมสดสวนของเพศชายและหญงใกลเคยงกน การกระจายของตวอยางตามภาคตางๆ ใกลเคยงกน แตละภาคมรอยละ 22-23 และในกรงเทพฯ มรอยละ 9 ตารางท 7.1.1 ตารางท 7.1.1 รอยละของตวอยางผสงอาย จำแนกตาม อาย เพศ และภาค ชาย หญง รวมจำนวน จำนวนตวอยาง 4,506 4,704 9,210 อาย 60-69 55.4 54.4 5,057 70-79 34.8 35.1 3,218 80+ 9.8 10.5 935 เขตปกครอง ในเขต 52.9 54.7 4,954 นอกเขต 47.1 45.3 4,256 ภาค เหนอ 23.2 22.6 2,107 กลาง 23.3 23 2,132 ตะวนออก/เหนอ 23.2 22.4 2,098 ใต 22.5 22 2,049 กรงเทพมหานครฯ 7.8 10 824 ภาวะพการทางกาย การดำเนนการสำรวจครงน บคคลตวอยางไดรบการนดหมายใหมายงสถานทสมภาษณและตรวจรางกายของโครงการฯในชมชน ณ วนและเวลาทไดกำหนดไวลวงหนา โดยพนกงานสมภาษณ เปนผสงเกตลกษณะรางกายทวไปทางกายภาพมภาวะพการหรอไม และถามถงประเภทของความพการ จำนวนตวอยางผสงอายมลกษณะพการทางกายภาพของอวยวะใดอวยวะหนงมรอยละ 12.1 (ตารางท 7.1.2)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 223

ตารางท 7.1.2 สดสวนรอยละของตวอยางตามประเภทของความพการ (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ) ความพการ ชาย หญง รวม จำนวนตวอยาง 4,471 4,667 9,138 พการเพยงอยางเดยว 13.24 10.94 12.09 พการมากกวาหนงอยาง 1.9 1.4 1.69 นวขาด 1.1 0.5 0.84 มอขาด 0.3 0.1 0.12 แขนดวน 0.3 0.1 0.19 อมพฤกษ 1.8 1.2 1.42 ขาขาด 0.5 0.1 0.27 ตาบอดหนงขาง 2.1 2.2 1.92 ตาบอดสองขาง 0.6 0.2 0.30 พดไมชด 0.9 0.3 0.68 หตง 8.0 6.9 7.22 อนๆ 3.4 2.5 3.41 หมายเหต: ไมตอบ 72 ราย ผตอบแบบสมภาษณ ผใหขอมลในแบบสมภาษณ จะเชอถอไดมาก เมอบคคลตวอยางเปนผตอบเอง แตในกรณไมสามารถตอบเองได อนญาตใหผดแลใกลชดเปนผตอบแทน หากผตอบไมทราบขอมล มการระบวา “ไมทราบหรอไมแนใจ” การสำรวจครงน ผสงอายเปนผตอบเองถงรอยละ 96 สวนทเหลอ ตอบรวมกบผดแล และผใกลชด (ตารางท 7.1.3) ตารางท 7.1.3 รอยละของผตอบสมภาษณ รอยละ ชาย หญง รวม จำนวนตวอยาง (n=4487) (n=4691) (n=9178) ตอบเอง 96.6 95.3 95.9 8,798 รวมตอบกบผดแล 2.5 2.9 2.7 251 คสมรส 0.2 0.1 0.1 12 ลกหลาน 0.6 1.6 1.1 98 ญาต 0.1 0.0 0.1 7 ผรบจางดแล 0.1 0.1 0.1 12 รวม 100 100 100 9,178 หมายเหต: ไมตอบ 32 ราย

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 224

ขอมลสวนตว ไดแก ระดบการศกษาและสภาพสมรส ระดบการศกษา การศกษาของผทอาย 60 ปขนไปพบวาผทไมเคยเขาเรยนมรอยละ 12.6 ผหญงทไมเคยเขาเรยนมรอยละ 17.5 ซงมากกวาผชายทไมไดเรยนเกอบ 3 เทา ผสงอายรอยละ 77 เรยนจบประถมศกษา ทงหญงและชายมสดสวนใกลกน ทเหลอเปนผทเรยนจบมธยมศกษาและสงกวา ประมาณรอยละ 10 (ตารางท 7.1.4) ตารางท 7.1.4 ระดบการศกษาสงสดของผสงอาย จำแนกตามเพศ

การศกษา รอยละ

ชาย หญง จำนวนตวอยาง จำนวนตวอยาง 4,494 4,697 9,191 ไมเคยเรยน 6.5 17.5 12.6 ประถมศกษา 78.4 76.2 77.1 มธยมศกษา 10.8 3.9 7.0 สงกวามธยมศกษา 3.7 2.0 2.8 อนๆ 0.6 0.4 0.5 สภาพสมรส ผสงอายชายและหญงแตงงานแลวและอยบานเดยวกน รอยละ 78.8 และ 45.2 ตามลำดบ ผสงอายชายและหญงทแตงงานและแยกกนอย รอยละ 2.6 และ 2.3 ตามลำดบ ทยงครองโสดเปนชายรอยละ 1.8 หญงรอยละ 5.3 สวนผสงอายหญงทเปนหมายมากกวาชาย ถง 3 เทา คอ รอยละ 44 ในหญง สวนในชายรอยละ 14.6 สวนทเหลอคอ หยา/แยกกนอย ซงมสดสวนรอยละของหญงมากกวาชายเชนเดยวกน (ตารางท 7.1.5) ตารางท 7.1.5 สภาพสมรสของผสงอาย จำแนกตามเพศ

สถานภาพ รอยละ

ชาย หญง รวม โสด 1.8 5.3 343 สมรส(อยบานเดยวกน) 78.8 45.2 5,700 สมรส(แยกบาน) 2.6 2.3 227 หมาย 14.6 43.7 2,632 หยา/แยก 1.6 3 245 อนๆ 0.6 0.4 42 รวม 4,495 4,694 9,189

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 225

7.2 ปจจยเกอหนนตอความอยดมสขของผสงอาย ความมนคงทางเศรษฐกจ ปจจยทเกอหนนตอความอยดมสขของผสงอายประกอบดวยดานสงคม เศรษฐกจ และสภาวะแวดลอม ตามเปาหมายหลกของนโยบายผสงอายแหงชาต คอ “ใหผสงอายสามารถอยไดอยางมศกดศร มสวนรวมในการพฒนาชมชนและประเทศ เปนทตองการของครอบครวและสงคม และมความเขาใจดระหวางคนตางรนในครอบครว”1

การมงานทำ และฐานะทางการเงน เปนปจจยทสำคญตอการมคณภาพชวตทด โดย ทำใหมความเปนอสระ และมหลกประกนทางเศรษฐกจ ซงเปนผลตอสขภาพกายและสขภาพจตเปน อยางมาก ผทมฐานะทางเศรษฐกจดจะสงผลใหมความเปนอสระ มกำลงในการซอหรอการจดการเพอใหไดบรการทเหมาะสม ไดมากกวาผทมฐานะทางเศรษฐกจทดอยกวา การศกษาภาวะทางเศรษฐกจของผสงอายมขอจำกดหลายประการ เกยวกบความแมนยำและเชอถอไดของขอมลของตวชวดทเหมาะสม เชน ภาวะยากจน ทจำเปนตองสรางตวชวดจากการวดทงทางตรงและทางออมทนาจะมความนาเชอถอไดในระดบหนง ซงสำนกงานคณะกรรมการ เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดนำเสนอ “เสนความยากจน” (poverty lines) เปนเครองมอสำหรบ ใชวดภาวะยากจน โดยคำนวณจากตนทนหรอคาใชจายของปจเจกบคคลในการไดมาซงอาหารและสนคาบรการจำเปนพนฐานในการดำรงชวต มาใชในประเทศไทย ตงแตป พ.ศ. 2531 และไดปรบปรงวธคำนวณเปนระยะๆ ตามความเหมาะสมของสภาวะเศรษฐกจของประเทศ และไดนำเสนอ เสนความยากจน ระดบประเทศ ภมภาคและจงหวด ครงลาสดสำหรบป พ.ศ. 25502 การรายงานในบทนกลาวถง การมงานทำ เชงเศรษฐกจ ลกษณะงาน การมรายไดเปนของตนเอง หรอไดรบการเกอหนนจากแหลงอน รวมถงความเพยงพอของรายไดสำหรบการดำเนนชวต และสดสวนของผสงอายทมรายไดตำกวาเสนยากจน คำจำกดความ การทำงานเชงเศรษฐกจ หมายถงสถานภาพการทำงานของบคคลททำงาน ในสถานททำงานหรอธรกจ (ไมรวมถงการจางคนมาทำงานในบานเรอนซงไมเกยวกบธรกจ เชน การจางคนทำอาหารในบาน ทำความสะอาดบาน ซกผา เปนตน) การทำงานเชงเศรษฐกจ แบงไดเปนหลายประเภท ไดแก 1. เจาของหรอผดำเนนการเอง หมายถง ผประกอบธรกจของตนเองเพอหวงผลกำไรหรอสวนแบง และไดจางบคคลอนมาทำงานในธรกจในฐานะลกจาง หรอผประกอบธรกจของตนเอง โดยลำพงผเดยว หรออาจมบคคลอนมารวมกจการดวยเพอหวงผลกำไรหรอสวนแบงและไมไดจางลกจางแตอาจมสมาชกในครวเรอนหรอผฝกงานมาชวยทำงานโดยไมไดรบคาจางหรอคาตอบแทนอยางอนสำหรบงานททำ 2. ขาราชการ พนกงานรฐวสาหกจ 3. ลกจางเอกชน 4. การรวมกลม หมายถง กลมคนรวมกนทำงาน โดยสมาชกแตละคนมความเทาเทยมกนในการกำหนดการทำงานทกขนตอนไมวาเปนการลงทน การขาย งานอนๆ ของกจการททำตลอดจนการแบงรายไดใหแกสมาชกตามทตกลงกน3

1 แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ. 2546-2564) คนคนจาก http://www.sk-hospital.com/adult/plan.htm 2 สำนกงานพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สำนกงานคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ป พ.ศ. 2531-2550 3 คมอการสมภาษณ โครงการสำรวจสภาวะสขภาพของประชากรไทยโดยการตรวจรางกายครงท 4 พ.ศ. 2551-2552

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 226

สำหรบรายไดประจำทเปนตวเงนเฉลยตอเดอนของบคคล(บาท) หมายถง ผลประโยชน หรอคาตอบแทนเฉลยตอเดอนทบคคลไดรบซงอยในรปของตวเงน อนไดแก คาแรงและเงนเดอน เงนรางวล คาบรการ เงนโบนส กำไรสทธจากการประกอบธรกจการเกษตรและธรกจอนๆ รายไดจากทรพยสน เชน คาเชาทดน คาลขสทธ ดอกเบย และเงนปนผล รวมถง บำเหนจ บำนาญ และเงนไดรบเปนการชวยเหลอ เชน เบยยงชพ สงเคราะห และสวสดการอนๆ ในการสำรวจครงนมขอมล รายไดประจำทเปนตวเงนเฉลยตอเดอนของบคคลในตวอยาง ดงกลาวขางตน จงไดนำมาใชคำนวณ สดสวนของผสงอายทมรายไดตำกวาเสนความยากจนของป พ.ศ. 2550 (ผทมรายไดตำกวา 1,443 บาทตอเดอน) ภาวะการทำงานเชงเศรษฐกจ ผสงอายทสามารถทำงานเชงเศรษฐกจได นอกจากการมรายไดแลว ยงสะทอนถงความเปนผมความสามารถ หรอชำนาญการทเปนทตองการของสงคม นอกเหนอจากความเปนเจาของกจการ หรอตองการทำงานเพอสงคม จากการสำรวจ พบวาผสงอายทกำลงทำงานเชงเศรษฐกจมรอยละ 38.8 ผสงอายชายมรอยละ 48.7 และหญงรอยละ 30.8 เมอกระจายตามอาย ในกลมอาย 60-69 ป ผกำลงทำงาน มรอยละ 62.2 และ 41.7 ในผชายและผหญงตามลำดบ สดสวนนจะลดลง ตามอายทมากขน และตำสดในผสงอายวยปลาย (80 ปขนไป) คอรอยละ 13.1 ในผชาย และรอยละ 8.5 ในผหญง (รปท 7.2.1) พจารณาตามเขตปกครอง พบวาทงผชายและผหญงสงอายทอยนอกเขตเทศบาลมสดสวน ของการทำงานสงกวาผทอยในเขตเทศบาล เฉลยโดยรวม คอนอกเขตรอยละ 41.5 และในเขต 33.5 ตามลำดบ พจารณาตามภาค สดสวนของผสงอายททำงาน มความแตกตางกนระหวางภาค โดยภาคใตมสดสวนผสงอายทำงานมากทสดคอรอยละ 42.3 รองลงมาคอ ภาคกลาง (รอยละ 41.8) ภาคเหนอ (รอยละ 40.9) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 37.1) และตำสดคอผสงอายในเขต กรงเทพฯ (รอยละ 30) รปท 7.2.1 รอยละของผสงอายททำงานเชงเศรษฐกจจำแนกตามอายและเพศ

62.2

37.3

13.1

48.7

41.7

21.5

5.8

30.8

50.9

28.7

8.8

38.8

60-69 70-79 80+ รวม

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 227

สดสวนของการทำงานเชงเศรษฐกจของผสงอาย ระหวาง ป 2546-2552 เมอเปรยบเทยบขอมลการทำงานเชงเศรษฐกจของผสงอาย จากการสำรวจครงน (ป 2552) กบการสำรวจสขภาพประชากรไทยโดยการตรวจรางกายครงท 3 พบวา มสดสวนผสงอายทกำลง ทำงานในครงนสงกวาเมอ 5 ปทผานมาเลกนอย ทงผหญงและผชาย และในกลมอาย 60-69 ป และ 70-79 ป แตมความแตกตางกนไมมากนก (รปท 7.2.2) รปท 7.2.2 รอยละของผสงอายททำงานเชงเศรษฐกจ เปรยบเทยบระหวางป พ.ศ. 2547 กบ 2552 ลกษณะของงานหลก ในผสงอายททำงานเชงเศรษฐกจ มลกษณะงานเปนผประกอบกจการสวนตวรอยละ 75.2 คำตอบนไดรวมการเปนนายจางไวดวย แตไมไดใหระบขนาดของกจการ รองลงมาคอ ทำงาน ภาคเอกชน รอยละ 16.6 การรวมกลมมเพยงรอยละ 1.6 สำหรบผทยงทำงานราชการหรอรฐวสาหกจนนมนอยมากเพยงรอยละ 2.0 ซงสอดคลองกบการเกษยณอายของขาราชการเมออาย 60 ปเตม สดสวนของผชายททำงานสงกวาผหญงในทกลกษณะงาน (รปท 7.2.3) รปท 7.2.3 ลกษณะของงานหลก

60

35

14

46

62

37

13

49

38

19

8

23

42

22

6

31

60-69 70-79 80+ รวม

ชาย 2547 ชาย 2552 หญง 2547 หญง 2552

75.2

2.0

16.6

1.6 4.5

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 228

รปท 7.2.4 ลกษณะของงานหลกจำแนกตามอายและเพศ เหตผลทยงทำงานอย เหตผลทยงทำงานอย อาจสะทอนถงฐานะเศรษฐกจและสงคมของผสงอาย โดยสมภาษณ ผสงอายทปจจบนยงทำงานอย ในภาพรวมพบวาเหตผลหลกคอตองการรายได มรอยละ 93 ชายและหญงมสดสวนไลเลยกน คอ รอยละ 94 และ 92 ตามลำดบ และไมแตกตางกนมากนกระหวาง 3 กลมอาย (60-69, 70-79, 80 ปขนไป) คอ รอยละ 95, 93 และ 92 ในผสงอายชาย ในหญงมสดสวนตำกวาเลกนอยคอ 82, 89 และ 95 ตามลำดบ ประเภททสองคอ ยงมสขภาพดอยากทำงานตอไป มประมาณรอยละ 60 ลำดบตอไปคอใชเวลาวางใหเปนประโยชน พบรอยละ 78 และ 75 ถดมาคอเปนอาชพประจำทยงตองดแลกจการมอยประมาณรอยละ 64 ในผสงอายชาย และรอยละ 56 ในผสงอายหญง อนดบททหา คอ ทำเพอชวยครอบครว รอยละ 68 และ 58 ในผสงอายชายและหญงตามลำดบ ในกลมผสงอายชายและหญง จำแนกตามอาย สดสวนของแตละเหตผลททำงานไมแตกตางกนมากนก โดยพบวาสดสวนในหญงตำกวาชาย สงสด ในกลมชาย 60-69 ป แลวลดลงตามอายทเพมขน ซงสอดคลองกบความเสอมถอยของระดบสขภาพตามอายและเพศ ทเปนเหตหนงทตองหยดทำงาน เมอพจารณาตาม เขตปกครองและภาค เหตผลทยงทำงานอยของผสงอายไมแตกตางกนมากนกระหวางเขตปกครองและภาค (รปท 7.2.5)

7874 75

69

81 84

3 2 2 1 0 3

16 1815

1812

11 2 1 4 3 02 5 8 84

12

ชาย หญง ชาย หญง ชาย หญง

60-69 70-79 =>80

ธรกจสวนตว ขาราชการ/รฐวสาหกจ เอกชน การรวมกลม อนๆ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 229

รปท 7.2.5 เหตผลทผสงอายยงทำงานอย จำแนกตามเพศ การมรายไดของผสงอาย การสมภาษณเกยวกบการมรายไดใน 12 เดอนทผานมา พบวา ผสงอายทมรายไดจากแหลงตางๆ มรอยละ 91 (ทงผหญงและผชายมสดสวนเทากน) และมผสงอายทไมมรายไดเลย รอยละ 9 สำหรบผทมรายไดระบแหลงทมาของรายได คอ การทำงาน เงนออม อสงหารมทรพย บำเหนจบำนาญ เงนกองทนสำรองเลยงชพหรอเงนประกน เงนสงเคราะหหรอเบยยงชพ4 เงน สงเสยจากบตร เงนจากญาตพนอง และอนๆ แหลงรายไดทมสดสวนสงสดคอ ไดรบจากบตร (รอยละ 69.3) โดยเฉพาะผสงอายวยปลาย รองลงมาคอ รายไดจากการทำงาน (รอยละ 38.2) ซงรวมถง บำนาญ เงนออม และดอกเบย อนดบทสามไดแก เงนสงเคราะห (รอยละ 16.3) หรอกองทนเลยงชพ (รอยละ 13.6) สำหรบเงนจากคสมรส (รอยละ 10.7) และทไดรบจากญาต พนอง (รอยละ 4.8) รปท 7.2.6 รปท 7.2.6 แหลงของรายไดของผสงอาย (ตอบไดหลายแหลง)

93.1 89.4

60.3

76.7

63.7

2.60

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

%

ชาย หญง รวม

38.2

7.112.5 16.3 13.6 10.7

69.3

3.2 1.6 2.6

4 กรมสวสดการ กระทรวงแรงงานไดตงเบยยงชพในป พ.ศ. 2536 จายเงนอดหนนผสงอายทถกทอดทงและขาดผดแลเปนเงน เดอนละ 200 บาทตลอดอายผสงอาย ตอมาในป พ.ศ. 2542 ปรบเปน 300 บาทตอเดอน และเปน 500 บาทตอเดอน ตงแต 12 ธนวาคม 2549

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 230

การจำแนกตามเพศและกลมอาย พบวาในกลมอาย 60-69 ป ผสงอายชายและหญงมรายไดจากการทำงาน รอยละ 60 และรอยละ 40 ตามลำดบ สดสวนทมรายไดจากการทำงานนลดลงในกลมอาย 70-79 ป แตลดลงตำสดในกลมอาย 80 ปขนไป คอม รอยละ 15 ในผชาย และรอยละ 6 ในผหญง สำหรบรายไดทไดจากบตร ผสงอายหญงมสดสวนทไดรบจากบตรสงกวาผสงอายชาย โดยเฉพาะผสงอายหญงวย 80 ปขนไปมถงรอยละ 84.7 แตไมแตกตางจากผสงอายชายในวยเดยวกนมากนก (รอยละ 80.6) รายไดตอเดอน มธยฐานของรายไดตอเดอน คดเฉพาะผทมรายได จำแนกตามอายและเพศ พบวา โดยรวมผสงอายชายมรายไดสงกวาผหญง คอ 5,408 บาทตอเดอน และ 4,111 บาทตอเดอน ตามลำดบ เมอจำแนกตามอาย ผสงอายชายมรายไดสงกวาผหญงในทกกลมอาย ผชายอาย 60-69 ปมรายไดสงสด เดอนละ 6,501 บาท แลวลดตำลงตามอายทสงขน ในผหญงอาย 80 ปขนไปมรายไดตำสด คอ 1,947 บาทตอเดอน (รปท 7.2.7) เมอพจารณาจำแนกตามเขตปกครองและภาค พบวาผทอยในเขตเทศบาลมรายไดมากกวา ผทอยนอกเขตฯสองเทาตว (คอ 7,424 บาทตอเดอน และ 3,407 บาทตอเดอน) และมความ แตกตางระหวางภาคทคอนขางชดเจน โดยพบวา ผสงอายในกรงเทพฯ มรายไดสงทสด (7,735 บาทตอเดอน) รองลงมาคอ ภาคกลาง (6,048 บาทตอเดอน) ภาคใต (6,010 บาทตอเดอน) ภาคเหนอ (3,474 บาทตอเดอน) และตำสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 2,948 บาท ตอเดอน) (รปท 7.2.8) รปท 7.2.7 คามธยฐานของรายไดตอเดอนจำแนกตามอายและเพศ

6,501

4,406

70-79 =>8060-69 70-79 =>8060-69

2,697

5,016

3,289

1,947

5,408

4,111

ชาย หญง

ญหยาช ง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 231

รปท 7.2.8 คามธยฐานของรายไดตอเดอนจำแนกตามเขตปกครองและภาค รายไดตำกวาเสนยากจน เมอพจารณาสดสวนของผสงอายทมรายไดตำกวาระดบเสนยากจนท รายไดตำกวา 1,443 บาทตอเดอน (ป พ.ศ. 2550)5 พบผสงอายทมรายไดตำกวาเสนยากจนถงรอยละ 32.5 เมอจำแนกตามกลมอาย พบวา กลมอาย 60-69 ป มสดสวนทมรายไดตำกวาเสนยากจนนอยทสด คอรอยละ 23.7 และเพมขนเปนรอยละ 39.3 และ 58.6 ในกลมอาย 70-79 และ 80 ปขนไป เชนเดยวกบแบบแผนรายได ในผหญงมสดสวนของผมรายไดตำมากกวาผชายในทกกลมอาย และมากทสดในผหญงอาย 80 ปขนมรอยละ 64 (รปท 7.2.9) พจารณาตามเขตปกครองและภาค สดสวนของผสงอายทมรายไดตำกวาเสนยากจน สงสด ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอถงรอยละ 45 รองลงมาคอ ภาคเหนอ (รอยละ 38) ภาคใต (รอยละ 26) ภาคกลาง (รอยละ 21) และตำสดคอกรงเทพฯ (รอยละ 16) ตามลำดบ (รปท 7.2.10) รปท 7.2.9 รอยละของผสงอายทมรายไดตำกวาเสนยากจนจำแนกตามอายและเพศ [1] เสนยากจนคอรายได 1,443 บาทตอคนตอเดอนในป พ.ศ. 2550

7,424

3,407 3,474

6,048

2,948

6,010

7,735

20.6

35.3

51.6

28.726.2

42.6

64.0

35.6

23.7

39.3

58.6

32.5

60-69 70-79 =>80 รวม

ชาย หญง รวม

5 รายงานการประเมนความยากจน ป 2550 โดยสำนกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สำนกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 232

รปท 7.2.10 รอยละของผสงอายทมรายไดตำกวาเสนยากจนจำแนกตามภาคและเขต ปกครอง รปท 7.2.11 รอยละของผสงอายทมรายไดตำกวาเสนยากจน เปรยบเทยบระหวางป 2547 กบ 2552 หมายเหต: เสนยากจนคอรายได 1,230 บาท/เดอนในป พ.ศ. 2544 และปรบเปน 1,443 บาท ตอเดอนในป พ.ศ. 2550

33

16

41

2319 20

33

42

26

49

29

13

24

4138

21

45

26

16

22

38

ชาย หญง รวม

31

50

63

39

21

35

52

29

4750

83

50

26

42

64

36

60-69 70-79 80+ รวม

ชาย 2547 ชาย 2552 หญง 2547 หญง 2552

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 233

ความเพยงพอของรายได จากการสมภาษณผสงอายวา “ทานคดวารายไดทงหมดททานไดรบจากทกแหลงพอเพยง หรอไม” โดยไดมคำตอบ 4 แบบ คอ 1) เกนพอเพยง 2) พอเพยง 3) เพยงพอบางครง และ 4) ไมเพยงพอ โดยรวม พบวา กลมท 1 ผสงอายรอยละ 2.6 ตอบวามเกนพอ กลมท 2 มรายได พอเพยงรอยละ 38.6 กลมท 3 รายไดพอบางครง รอยละ 28.0 และกลมท 4 บอกวาไมเพยงพอ รอยละ 30.8 (รปท 7.2.12) รปท 7.2.12 รอยละของผสงอายเกยวกบความเพยงพอของรายได เมอจำแนกตามเพศและอาย พบวา ผสงอายชายวยปลายรอยละ 45 และหญงรอยละ 43 บอกวามรายไดเพยงพอ และประมาณรอยละ 3 ของทกกลมอายทงชายและหญงบอกวามเกนพอ จดนนาจะสะทอนถงความพอเพยงในความเปนอยของผสงอายไทย สำหรบผทตอบวา ไมเพยงพอเปนบางครง หรอมไมพอใช อยในสดสวนใกลเคยงกน ในแตละกลมอาย และเพศ เชน รอยละ 28 และ 31 ในกลมชายและหญงอาย 60-69 ป ตามลำดบ หากพจารณาเฉพาะกลมทตอบวาไมเพยงพอ พบวา มสดสวนตาม 3 กลมอาย คอรอยละ 28, 29, 30 ในผชาย และรอยละ 32, 33, 31 ในผหญงตามลำดบ เมอพจารณาถงกลมทตอบวารายไดไมเพยงพอ จำแนกตามเขตปกครอง พบวาผสงอายทอยในเขตเทศบาลมสดสวนของผตอบวารายไดไมเพยงพอตำกวา (ชายรอยละ 24.8 และหญง รอยละ 28.2) ผทอยนอกเขตเทศบาล (ชายรอยละ 34.8 และหญงรอยละ 30.3) แบบแผนของสดสวนรายไดทไมพอใชทพบคอผหญงสงกวาผชายในทกภาค ทมปญหามาก ทสดคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอโดยมสดสวนรายไดทไมพอ รอยละ 38.4 และ 34.5 ในหญงและชายตามลำดบ นอกจากนยงพบวา ผสงอายหญงในกรงเทพฯ มปญหาเชนเดยวกน คอพบถง รอยละ 33.7 ซงถารวมกบกลมทมไมพอเปนบางครงจะรวมเปนถงรอยละ 56.5

2.6

38.6 28 30.8

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 234

รปท 7.2.13 รอยละของผสงอายเกยวกบความเพยงพอของรายไดจำแนกตามอายและ เพศ

3 3 3 2 3 5

41 4145

3538

43

28 2722

3126

20

28 29 3032 33 31

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80ญหยาช ง

เกนพอ พอ บางครงไมพอ ไมพอ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 235

6 John Knodel and Napaporn Chayowan. Family Support and Living Arrangement of Thai Elderly. Asia-Pacific Population Journal vol.12, No. 4, December 1997.

7.3 ปจจยทเกอหนนผสงอาย ดานหลกประกนในการอยอาศยและความปลอดภย ในการสำรวจนไดใชดชนชวดทสะทอนถงความเปนอยดมสข ดานจตใจและสงคมของผสงอาย ดานการมหลกประกนในทอยอาศยและความปลอดภย โดยวดจาก (1) ความเปนเจาของบาน และทอยอาศย (2) อยกบครอบครว 3 รน ทมลกหลานอยดวยกน (3) การไดรบความชวยเหลอดแลจากลกหลาน และ (4) ลกษณะทอยอาศยเหมาะสมกบวย มการดดแปลงเพอความปลอดภย ลกษณะการอยอาศย ประเภทของการอยอาศยของผสงอาย มความสำคญมากตอสภาวะความเปนอยทด ไดแบงลกษณะเปน อยคนเดยว อยกบคสมรสเทานน อยกบบตร อยกบครอบครว 3 รน คอปยา–พอแม– ลก–หลาน และผสงอายทไมมบานหรอตองอยบานสงเคราะห นโยบายผสงอายของประเทศไทย เนนการทผสงอายอยกบครอบครว 3 รนเปนหลกประกน6 ทจะมผดแลเมอจำเปน ผสงอายสามารถรบภาระในครอบครวตามอตภาพ เชน เลยงด อบรมลกหลาน และมความสมพนธทดกบสมาชกของครอบครว การสำรวจนผสงอายไทยทอยในครอบครว 3 รนมถงรอยละ 32.8 ในผชาย และรอยละ 31.7 ในผหญง เมอรวมกบกลมทอยกบบตร คดเปนรอยละ 64.1 กบ รอยละ 67.8 ของผสงอายชายและหญงตามลำดบ ซงนบวามสดสวนคอนขางสง และสงกวาผลจากการสำรวจฯครงท 3 พ.ศ. 2546-47 สถานการณทจดวาเปนความเสยงทางสงคมตอผสงอายคอการทตองอยคนเดยวและอยกบคสมรสเทานน ในการสำรวจครงนไดพบวาโดยรวมมผสงอายทตองอยคนเดยวรอยละ 8 (ชายรอยละ 5 และรอยละ 9) นาสงเกตวาผสงอายหญงทอยคนเดยวมากกวาผชาย ซงขอมลนสะทอนถงความตองการผดแล ซงจะมแนวโนมเพมขนดวย ในชวง 40 ปทผานมาพบ สดสวนของผสงอายทอยคนเดยว และอยกบคสมรสเทานน มแนวโนมสงขนตามลำดบ (รปท 7.3.3) ขอมลจากสำมะโนประชากร ตงแต ป พ.ศ. 2513 กลมทอยคนเดยวมรอยละ 4 สวนอยกบคสมรสเทานนมรอยละ 5 สองกลมนมสดสวนเพมขนตามลำดบ จนกระทงการสำรวจครงนพบกวามรอยละ 8 และ 17 ตามลำดบ7 แนวโนมทเพมขนนสวนหนง นาจะเปนการเปลยนแปลงของคานยมทบตรหลานแยกครอบครวไปอยตางหาก ตามแนวโนมของการมครอบครวเดยวมากขน ปรากฏการณนแสดงถงความเสยงตอการขาดผดแลผสงอายเมอจำเปน โดยเฉพาะจากลกหลานทอยหางกน (รปท 7.3.3)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 236

รปท 7.3.1 รอยละของลกษณะการอยอาศยจำแนกอายและเพศ รปท 7.3.2 รอยละของลกษณะการอยอาศยตามรายภาค

4 7 9 9 11 9 5 9

2322 16 16 12

422 13

33 32 37 33 3544

3335

32 31 3230 33 36 31

32

2 3 13

2 2 2 37 6 6 9 7 5 6 8

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80 รวมชาย รวมหญง

ญหยาช ง

อยคนเดยว อยกบคสมรส อยกบบตร ครอบครว 3 รน อยกบญาต อนๆ

7 มทนา พนานรามย หลกประกนผสงอายไทย : บทเรยนจากบางประเทศในเอเชย, มลนธสาธารณสขแหงชาต, 2545 www.nhf.or.th

ภาคกลางง ภาคเหนอ ภาคตะวนออก/เหหนอ ภาคใต กทม.

3228

41 41

17

28

36

3030

42

21 2219

14 1210 8 6 8 6 7 5 8 10

522 3 1 1 6

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 237

รปท 7.3.3 แนวโนมของผสงอายทอยคนเดยวหรออยกบคสมรสเทานน แหลงขอมล: สำมะโนประชากร ป พ.ศ. 2513, 2523, 2533 และ 2543 เปรยบเทยบกบขอมลจากการสำรวจสถานะ สขภาพป พ.ศ. 2547 และ พ.ศ. 2552 (1)

สถานะในครอบครว ผสงอายชายสวนใหญตอบวาเปนหวหนาครวเรอนโดยรวมมถงรอยละ 86.3 มากกวาหญงสงอาย หนงเทาตว (42.9) กลมทอยกบคสมรส รอยละ 2.8 และ 32.9 ในผสงอายชายและหญงตามลำดบ เปนทสงเกตไดวาผสงอายหญงทบอกวาอยกบคสมรสนนนาจะเปนภรรยาเจาของบาน สถานะดงกลาวนนาจะเทยบเทาเจาของบาน ลำดบตอไปคออยกบบตรหลาน รอยละ 5.6 และ 11.9 ในชายและหญงตามลำดบ ทเหลอทเปนผอาศยอยกบญาตพนองหรอคนอนทไมใชญาต มสดสวนคอนขางนอย นอกจากกลมผหญงอาย 80 ปขนไปเปนผอาศยกบผอนอยประมาณรอยละ 10 และในเขตกรงเทพฯมถงรอยละ 13.6 รปท 7.3.4 รอยละของผสงอายตามสถานะในครอบครวจำแนกตามเพศ

4

2513 2523 2533 2543 2547 2552

4 4

56

8 87.7

12

6

15.8

18

86

3 6 1 3

4333

123 9

62

199

2 6

หวหนาครวเรอน อยกบคสมรส อยกบบตรหลาน อยกบญาต อยกบผอน

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 238

รปท 7.3.5 รอยละของผสงอายตามสถานะในครอบครว จำแนกตามอาย และเพศ 7.3.6 โครงสรางของบาน โครงสรางของบานเปนปจจยหนงทกำหนดความอยดของผอยอาศย สำหรบผสงอาย ในการลดโอกาส หรอปองกนอบตเหตในบาน ทพบบอย เชน การหกลม หรอตกบนได ในการสำรวจครงนไมไดลงในรายละเอยดมากนก โดยถามถงโครงสรางของบานเปน 3 ประเภท คอ (1) บานชนเดยวยกพนสง ทผอยอาศยตองขนลงบนไดเปนประจำวน (2) บานชนเดยวไมยกพน (3) บานหรอตกสองชนขนไป และ (4) อนๆ เมอจำแนกโครงสรางของบานตามอายและเพศของผสงอาย พบวาโครงสรางของบานไมมความแตกตางกนตามอายและเพศของผทอยอาศย ซงพอสรปไดวาสวนใหญเปนบานทสรางตามความนยมและวฒนธรรมของทองถน ซงนาจะตองดดแปลงใหเหมาะสมกบวยของผอยอาศย รปท 7.3.7 รอยละของลกษณะโครงสรางบานของผสงอาย

28 29 34 29 32 34 29 30

24 2523

26 2325

24 25

43 41 37 41 40 3542 40

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80 ชาย หญง

ญหยาช มวรง

บานชนเดยวยกพนสง บานชนเดยวไมยกพน บานสองชนขนไป

9083 80

4047 45

86

43

3

32

41 26

15

3

33

39

10 815

26

6

12

1 1 13 3

2

13

3 3 6 8 10 123 9

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80 ชาย หญง

ญหยาช มวรง

อยกบคสมรส อยกบบตรหลาน อยกบญาต อยกบผอน อนๆ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 239

เมอจำแนกตามภาคจะเหนความแตกตางระหวางภาคไดคอนขางชดเจน อาท เชน บานชนเดยวยกพนสงพบมากทสดในภาคกลาง (รอยละ 40) รองลงมาคอ ภาคเหนอ (รอยละ 35) สำหรบภาคใตนยมบานชนเดยวไมยกพนซงพบถงรอยละ 43 สำหรบบานหรอตกสองชนขนไปพบเกนครง ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และกรงเทพฯ (รอยละ 58 และรอยละ 54 ตามลำดบ) รปท 7.3.8 รปท 7.3.8 รอยละของลกษณะโครงสรางบานของผสงอายตามรายภาค ความเสยงตออบตเหตในบาน ขอแนะนำสำหรบผสงอายใหละเวนการขนลงบนได โดยใหหองนอนมาอยชนลาง รวมถงการปรบพนบานใชวสดทไมลน ทงนเพอลดความเสยงตอการหกลม ทอาจนำไปสการเจบปวยสาหส หรอทพพลภาพและอาจนำไปสการเสยชวตได โดยเฉพาะผสงอายวยปลายอาย 80 ปขนไป จากการสมภาษณไดพบวามผสงอายทตองใชบนไดในการขนลงทกวน และตองเดนบนพนบานทลนโดยรวม มถงรอยละ 60 และรอยละ 18 ตามลำดบ เมอเปรยบเทยบสดสวนดงกลาวระหวางหญงชาย กลมอาย และเขตปกครองพบวาไมแตกตางกนมากนก ยกเวนภาคใตทมสดสวนของความเสยงในประเดนนตำทสด ซงอาจเนองมาจากโครงสรางของบานทเปนชนเดยวไมยกพนทมสดสวนสงกวาภาคอนๆ รปท 7.3.9-7.3.10

40 3522

3022

30

3024

18

43

11

24

29

3358

19

54

41

1 8 2 7 135

บานชนเดยวยกพนสง บานชนเดยวไมยกพน บานสองชนขนไป อนๆ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 240

รปท 7.3.9 รอยละของผสงอายทตองใชบนไดขนลงทกวน จำแนกตามเพศ และอาย รปท 7.3.10 รอยละของผสงอายทตองใชบนไดขนลงทกวน จำแนกตามภาค การดดแปลงบานใหเหมาะกบวยสงอาย 1) การดดแปลงโครงสรางของบาน สำหรบการดดแปลงโครงสรางของบานใหเหมาะกบสภาพรางกายและวยของผอยอาศยนน จากการสมภาษณวา “บานทพกไดมการดดแปลงใหเหมาะสมสำหรบผสงอายใชหรอไม” โดยรวม รอยละ 25 ตอบวาใช เมอพจารณาถงความแตกตางระหวางเพศและอาย พบวา ในกลมอาย 80 ปขนไป ทงชายและหญง มการดดแปลงบานรอยละ 27 ซงเปนสดสวนทสงกวากลมอายทตำกวา 80 ปในผชาย และตำกวา 70 ปในผสงอายหญง เมอจำแนกตามรายภาค พบวาภาคเหนอทมสดสวนการดดแปลงสงสด รอยละ 38.5 สวนภาคอนๆ มสดสวนของการดดแปลงโครงสรางของบานใกลเคยงกน และคอนขางตำในกรงเทพฯ และภาคใต (รอยละ 19) พจารณาตามเขตปกครอง ไมพบความแตกตางระหวางในเขตและนอกเขตเทศบาล (รอยละ 25.1 กบรอยละ 25.7 ตามลำดบ)

60 58 53 57 57 5259 57

18 1818

17 1818

18 17

ชาย หญง

ญหยาช ง รวม

ใชบนไดขนลงทกวน พนบานเดนแลวลน

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80

6956 55

46

64 58

15

17 21

16

1718

ใชบนไดขนลงทกวน พนบานเดนแลวลน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 241

รปท 7.3.11 รอยละของบานผสงอายมการดดแปลงโครงสรางของบานใหเหมาะสมกบวย สงอาย รปท 7.3.12 รอยละของบานทผสงอายอยอาศยมการดดแปลงโครงสรางบานใหเหมาะกบ วย จำแนกตามเขตปกครองและภาค 2) ราวเกาะยด เมอถามเกยวกบการตดตงราวเกาะยดขนลงบนได ราวเกาะในหองนอน และราวเกาะในหองนำหองสวม พบวารอยละ 58 ตอบวามราวบนได สำหรบราวเกาะในหองนำ หองสวมมรอยละ 10 สวนราวเกาะในหองนอนพบนอยทสดมเพยงรอยละ 3 (รปท 7.3.13)

2524.6

27.7

25.1

23.9

27 27.2

25.3

รวม

ผชาย ผหญง

60-69 70-79 =>80

20.7

38.5

22.419.1 18.8

24.2 25.7

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 242

รปท 7.3.13 รอยละของบานผสงอายทมราวบนได ราวในหองนอน และราวในหองนำ จำแนกตามอายและเพศ รปท 7.3.14 รอยละของบานผสงอายทมราวบนได ราวในหองนอน และราวในหองนำ จำแนกตามภาค 3) การใชหองนอนและเตยง ตามทไดมคำแนะนำวาผสงอายควรอาศยอยชนลาง ถาใชเตยงนอนกควรสงพอเหมาะกบการลกจากเตยงไดโดยสะดวกนน ในการสำรวจครงนพบวาผสงอายประมาณรอยละ 55-60 มหองนอนอยชนลางของบาน และนอนบนเตยง กลมทนอนทพนหองมสดสวนใกลเคยงกน ไมพบความแตกตางระหวางอาย เพศ และภาค ยกเวนผสงอายในภาคใตทนอนบนพนหองตำกวาสดสวนโดยรวม (รอยละ 34 เทยบกบรอยละ 48.1) (รปท 7.3.15–7.3.16)

60 5862 60

5760

5457

3 6 6 4 25 3 3

813 15

108

1215

10

รวม รวม

ญหยาช ง

ราวเกาะขนลงบนได ราวเกาะในหองนอน ราวเกาะในหองนา

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80

61

54

68

34

6458

5 4 3 42 4

11 13

610

12 10

ราวเกาะขนลงบนได ราวเกาะในหองนอน ราวเกาะในหองนา

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 243

รปท 7.3.15 รอยละของการใชหองนอนและเตยงในผสงอาย จำแนกตามอายและเพศ รปท 7.3.16 การใชหองนอนและเตยง รายภาค 4) ชนดของสวมในบาน โดยทวไปสวมในบานแบงเปน 2 ชนด คอ สวมนงหอยขา กบ แบบนงยองๆ ซงชนดทสองนพบในตางจงหวดมากกวาในเมอง มขอดอยสำหรบผสงวยทอายมาก ในการนงและลกขนลำบาก และเสยงตอการหกลมดวย ดงนนถามความสะอาดพอกน สวมนงหอยขานาจะปลอดภยกวาสำหรบผสงอาย ผลจากการสำรวจพบวา รอยละของการใชสวมแบบนงหอยขา กบนงยองๆ คดเปน รอยละ 30 และ 70 ตามลำดบ และมความแตกตางกนบางเลกนอย ตามอาย เพศ และภาค ยกเวนในกรงเทพฯ ทใชสวมนงหอยขาถงรอยละ 57 (รปท 7.3.17–7.3.18)

54 5663

55 57 5863

5851 53

5953

50 52 545149

4640

4750 48 46

49

รวม รวม

ญหยาช ง

หองนอนอยชนลาง นอนบนเตยง นอนทพนหอง

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80

4954

6166

5457

53 54

42

6458

5247.3 45.7

58.7

33.9

42.248.1

หองนอนอยชนลาง นอนบนเตยง นอนทพนหอง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 244

รปท 7.3.17 รอยละของชนดสวมทผสงอายใช จำแนกตามอายและเพศ รปท 7.3.18 รอยละของชนดสวมทผสงอายใช จำแนกตามภาค การดแลตนเองหรอความตองการผดแล 1) ดแลตนเองไดมากนอยเพยงไร ประเดนนผสงอายตอบสมภาษณตามความรสกของตวเองวาจำเปนตองมคนดแลปรนนบตในงานกจวตรประจำวนหรอไม คำตอบคอ ผทอยในกลมอาย 60-69 ป รอยละ 90 บอกวาสามารถดแลตนเองได สดสวนนลดลงตามอายทมากขน ในวย 80 ปขนไปเหลอรอยละ 70 ในผชายและรอยละ 60 ในผหญง สวนทบอกวาตองการมผดแลบางกจกรรมมสดสวนสงขนตามอาย (รอยละ 6-37) สวนทตองพงผดแลทงหมดมรอยละ 1-4 (รปท 7.3.19-7.3.20 )

26 25 28 26 30 30 29 30

72 74 70 73 69 69 70 69

รวม รวม

ญหยาช ง

สวมนงหอยขา สวมนงยองๆ

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80

2736

1426

57

28

7363

8572

42

71

สวมนงหอยขา สวมนงยองๆ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 245

รปท 7.3.19 รอยละของผสงอายทสามารถดแลตนเอง ตองการผดแลบางกจกรรม หรอ ตองพงพาผดแลทงหมด รปท 7.3.20 รอยละของผสงอายทสามารถดแลตนเอง ตองการผดแลบางกจกรรม หรอ ตองพงพาผดแลทงหมด จำแนกตามเพศ และอาย 2) ความตองการผดแล ประเดนผสงอายทตองการผดแลและปจจบนมผดแลหรอไม ประกอบดวยคำถาม 2 ขอคอ ขอท 1.ความตองการผดแล (คำตอบ:ไมจำเปนตองมผดแล, ตองการผดแลบางกจกรรม และตองพงผดแลทงหมด) และขอท 2.ปจจบนผสงอายมผดแลหรอไม (คำตอบ: ม และไมม) การวเคราะห ไดจดเปน 3 กลมคอ (1)ไมตองการผดแล (2)กลมทตองการและมผดแล และ(3)กลมทตองการแตไมมผดแล ผลการสำรวจพบวา ผสงอายชายทระบวาไมตองการผดแลมถงรอยละ 88 ในผหญงรอยละ 83 สดสวนทระบวาตองการและมผดแล มรอยละ 11 และ 15 ในผชายและผหญงตามลำดบกลมทตองการแตไมมผดแล มรอยละ 1-2 เมอจำแนกตามอายและเพศ ทงสามกลมอายมแผนแบบคลายกน โดยกลมอาย 60-69 ปทไมตองการผดแล มสงถงรอยละ 93 และ 90 ในชายและหญง อธบาย ไดวากลมนยงแขงแรงและชวยตวเองได สดสวนนลดลงตามอายทมากขน ในกลมอาย 80 ปขนไปนนลดลงเปนรอยละ 70 ในผชาย และรอยละ 59 ในผหญง

85.3

13.8

0.9

ดแลตวเองได ตองการในบางกจกรรม ตองพงพาทงหมด

93.1

6.40.6

84.8

14.4

0.8

70.3

28.4

1.4

90.0

9.20.8

79.5

20.0

0.5

58.7

37.3

4.0

60-69 70-79 =>80 60-69 70-79 =>80

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 246

เมอพจารณาถงกลมทตองการผดแลและมผดแลตามกลมอาย พบวากลมอาย 80 ปขนไป สดสวนในผชายตำกวาในผหญง พบรอยละ 28 และ 38 ตามลำดบ สดสวนของผสงอายทตองการผดแลแตไมมผดแลพบเพยงรอยละ 1-2 ในทกกลมอาย และเพมเปนรอยละ 3 ในผหญงอาย 80 ปขนไป (รปท 7.3.21) การกระจายตามรายภาค มความแตกตางกนไมมากนก คอสวนใหญ ไมตองการผดแล ซงสงสดในภาคกลาง (รอยละ 91.7) และตำสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 80.2) สวนทตองการผดแลแตไมมผดแล พบประมาณรอยละ 1.1-2.7 เทานน รปท 7.3.21 รอยละของผสงอายตามความตองการผดแล จำแนกตามเพศและอาย รปท 7.3.22 รอยละของผสงอายตามความตองการผดแล จำแนกตามภาค

6

14

28

8

17

38

1115

1 1 3 2 3 3 1 2

93

85

70

90

80

59

8883

60-69 70-79 80+ 60-69 70-79 80+- - ชาย หญง

ญหยาช ง รวม

ตองการและม ตองการแตไมม ไมตองการ

15.6

6.6

17.7

10.6

10.6

1.7

1.7

2

1.1

2.7

82.7

91.7

80.2

88.3

86.6

เหนอ

กลาง

ตะวนออก/เหนอ

ใต

กรงเทพฯ

ไมตองการ ตองการแตไมมผดแล ตองการและมผดแล

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 247

3) ใครเปนผดแลผสงอาย ในกลมของผทตอบวามผดแลในชวตประจำวน ซงอาจมมากกวาหนงคน พบวาผทใชเวลาดแลมากทสดคอบตรสาว (รอยละ 53.5) รองลงมาคอบตรชาย (รอยละ 18) คสมรส (รอยละ 13.8) และญาตพนอง/หลาน (รอยละ 12) สรปไดวาเปนผดแลในระบบครอบครว สวนผดแลอนจากระบบบรการ เชน ผชวยพยาบาล หรอผดแลรบจาง ยงไมมบทบาทมาก รปท 7.3.23 ในปจจบนใครเปนผดแลทานเปนประจำวนมากทสด การเลยงดสมาชกในบาน (ดานเศรษฐกจ) การเลยงดสมาชกในบานหมายถง ผสงอายยงตองรบภาระในการเลยงด ดานเศรษฐกจ ใหใครหรอไม พบวาผสงอายสวนใหญไมมภาระ (รอยละ 66 ในผชาย และรอยละ 72 ใน ผหญง) สำหรบผทตอบวามภาระนนตองดแลสมาชกในครอบครวโดยเฉลยไมเกน 2 คน ซงเปนจำนวนทเทากนกบการสำรวจสขภาพประชากรไทยโดยการตรวจรางกายครงท 3 (พ.ศ. 2547) และไมพบความแตกตางกนมากนกระหวางเขตปกครอง ภาค ยกเวน ในกรงเทพฯ ทจำนวนผทตองเลยงดมากกวาภาคอนๆ (เฉลย 2.5 คน) รปท 7.3.24 รอยละของผสงอายดานการมภาระตองเลยงดคนในบาน

13.818

53.5

8.3

0.12.73.3

0.3

66.4

ไมม

79.2

มภาระ

36.6

รอยละทมภ

ชาย

20.8

ภาระ จ

หญง

2 2

จานวนคนทตองดแแล

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 248

7.4 การพงพงในกจวตรประจำวน สรป ● ในบทนกลาวถงผลการสำรวจดานการทำกจวตรประจำวนพนฐาน (Activities of Dialy Livings, ADL) และกจวตรดานการทำงาน การเดนทาง การสอสาร (Instru- mental Activities of Daily Livings, IADL) ของผสงอาย ● ผสงอายรอยละ 0.6 ถง 11.9 มขอจำกดในการทำกจวตรประจำวนพนฐาน (ADL) กจกรรมใดกจกรรมหนงตอไปน : อาบนำ/ลางหนา, แตงตว, กนอาหาร, ลกนงจาก ทนอนหรอเตยง, การใชหองนำ/สวม, เดนไปเดนมาภายในตวบาน, กลนปสสาวะและ กลนอจจาระ) ● รอยละ 4 ถง 36.5 ของผสงอายมขอจำกดในการทำกจกรรมการทำงาน เดนทาง สอสารหรอใชเครองมอ (IADL) กจกรรมใดกจกรรมหนงตอไปน: การใชเงน นบเงน ทอนเงน, จดยากนเอง, ทำงานบาน, ตดเลบเทา, เดนออกนอกบาน, เดนไปตลาด ไดไกล 100 เมตร, ขบรถเอง/ขนรถโดยสารสาธารณะ, และการใชโทรศพท ● ความชกของภาวะทตองพงพงในกจวตรพนฐาน หมายถง การไมสามารถทำกจวตร พนฐานดวนตนเองไดตงแต 2 กจกรรมขนไปหรอไมสามารถกลนปสสาวะหรออจจาระ ได พบรอยละ 15.5, ผสงอายหญงมความชกสงกวาชาย (ชายรอยละ 12.7 หญง รอยละ 17.8) และความชกเพมขนตามอาย ● รอยละ 7.3 ของผสงอายทมขอจำกดในการทำกจวตรพนฐาน ADL กจกรรมใดๆ 1 กจกรรม, รอยละ 7.6 มขอจำกด 2 กจกรรม และรอยละ 1.43 มขอจำกด 3 กจกรรมขนไป และสดสวนนเพมขนตามอาย ● รอยละของผสงอายทมขอจำกดในการทำกจกรรม IADL 1 กจกรรม (รอยละ 21.2), 2 กจกรรม (รอยละ 11.2) และ 3 กจกรรมขนไป (รอยละ 23.1) และสดสวนน เพมขนตามอาย ● เมอเปรยบเทยบกบภาวะพงพงของการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 พ.ศ. 2547 พบวาสดสวนของภาวะทตองพงพงในกจวตรพนฐาน (ADL) มรอยละ 12.8 (ชายรอยละ 9.6 และหญงรอยละ 15.4) ซงตำกวาของการสำรวจครงน

10 แบบทดสอบสภาพสมองเบองตน ฉบบภาษาไทย MMSE-Thai 2002. สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ISBN 94-9593-33-2

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 249

การพงพงในกจวตรประจำวน ภาวะทพพลภาพและความจำกดในการทำหนาทของอวยวะตางๆ ในผสงอายมสาเหต เนองมาจากความเสอมของอวยวะหรอการเจบปวยโดยเฉพาะโรคเรอรง ทำใหการทำงานของระบบอวยวะตางๆ เชน ระบบประสาท ระบบหวใจและหลอดเลอด ระบบกลามเนอ ฯลฯ มประสทธภาพลดลง เปนตน สงเหลานทำใหผสงอายมขอจำกดในการทำกจกรรมตางๆ ดวยตนเอง ตองมคนชวยหรอตองพงอปกรณชวย การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 น มการสมภาษณเกยวกบความสามารถในการทำกจวตรประจำวนในปจจบนของผสงอาย โดยใชแบบประเมนทำกจวตรประจำวนพนฐาน (Activities of Daily Living, ADL) และกจวตรในการทำงาน การ เดนทาง การสอสาร และทตองใชเครองมอ (Instrumental Activities of Daily Living, IADL) โดยการสมภาษณน เปนการสอบถามวา ผสงอายทำอะไรไดบาง ททำไดจรงๆ ไมใชการทดสอบหรอการคาดการณวาทำไดหรอไม โดยทวไปเปนการถามถงกจกรรมทปฏบตไดในระยะเวลา 24-48 ชวโมงกอนสมภาษณ (ตารางท 7.4.1) กจวตรประจำวนทเกยวของแบงเปน 2 สวน ไดแก 1) กจวตรประจำวนพนฐาน (ADL) ประกอบดวยกจกรรมดแลตนเอง 8 ขอ (ตารางท 7.4.1) คำตอบคอ 1 = ทำไมไดเลย 2 = ตองมผอนชวย หรอใชอปกรณ 3 = ทำไดเอง 2) กจกรรมทเกยวกบการทำงาน การเดนทาง และการสอสาร (Instrumental Activities of Dilay Livings, IADL) ประกอบดวยกจกรรม 10 ขอ (ตามตารางท 7.4.1) และคำตอบม 3 ระดบ คอ 1 = ทำไมไดเลย 2 = ตองมผอนชวย หรอใชอปกรณ 3 = ทำไดเอง 4 = ไมเคยทำ หมายเหต ในการวเคราะหรายกจกรรมนน กจกรรมใดทผสงอายตอบวา “ไมเคยทำ” ขอนนไม ถกรวมอยในการวเคราะห ตารางท 7.4.1 กจวตรประจำวนพนฐาน (Activities of Daily Livings) และกจกรรม Instrumental Acitivities of Daily Livings ก. กจวตรประจำวนพนฐาน (การดแลตนเอง) ข. กจกรรมทเกยวกบการทำงาน การเดนทาง และ (Activities of daily livings, ADL) การสอสาร (Instrumental Activities of Dilay Livings, IADL) 1) อาบนำ/ ลางหนา 1) ใชเงน นบเงน ทอนเงน 2) แตงตว 2) จดยากนเอง 3) กนอาหาร 3) งานบานอยางเบา(กวาดบาน / เกบของ/ทำครว) 4) ลกนงจากทนอนหรอเตยง 4) งานบานอยางหนก (ถบาน / ตกนำ/ยกของ) 5) การใชหองนำ/สวม 5) ตดเลบเทา 6) เดนไปเดนมาภายในตวบาน 6) เดนออกนอกบานมากกวา 15 นาทในแตละครง 7) กลนปสสาวะ 7) หวของหนก เชนไปตลาดไดไกล 100 เมตร. 8) กลนอจจาระ 8) เดนไกลอยางนอย 400 เมตร 9) ออกนอกบานโดยขบรถเอง/ขนรถโดยสารสาธารณะ 10) การตดตอสอสารกบเพอนบาน หรอการใชโทรศพท ปรบจาก Barthel ADL8, Lawton’s IADL9

8 Mahony F, Barthel DW. Functional evaluation: The Barthel Index. Md State Med J. 1965 Feb; 14:61-5. 9 Lawton MP, Brody EM. Assessment of older people: self-maintaining and instrumental activities of daily living. Gerontologist. 1969;9:179-86.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 250

คำจำกดความ 1. การมขอจำกดในการทำกจวตรประจำวนพนฐาน (ADL) หมายถงมขอจำกดในทำกจกรรมดแลตนเองพนฐาน (อาบนำ/ลางหนา, แตงตว, กนอาหาร, ลกนงจากทนอนหรอเตยง, การใชหองนำ/สวม, เดนไปเดนมาภายในตวบาน, กลนปสสาวะ และกลนอจจาระ) จำนวน 1, 2 และ 3 กจกรรมปนตนไป (ตารางท 7.4.1) 2. ภาวะพงพงในกจวตรประจำวนหมายถง การมขอจำกดในการทำกจวตรดแลตนเอง (ADL) โดยการทำกจกรรมตองมผอนชวยหรอใชอปกรณ หรอทำเองไมไดเลย ตงแต 2 กจกรรมขนไป ของ 6 กจกรรมในหมวดกจกรรมการดแลตนเอง (ADL) หรอไมสามารถกลนปสสาวะหรออจจาระอยางใดอยางหนงได 3. การมขอจำกดในการทำกจกรรมทเกยวกบการทำงาน เดนทาง สอสารหรอใชเครองมอ (IADL) หมายถง มขอจำกดในการทำงานทตองใชเครองมอ ใชเงน นบเงน ทอนเงน, จดยากนเอง, งานบานอยางเบา(กวาดบาน/เกบของ/ทำครว), งานบานอยางหนก (ถบาน/ตกนำ/ยกของ), ตดเลบเทา, เดนออกนอกบานมากกวา 15 นาทในแตละครง, หวของหนก เชนไปตลาดไดไกล 100 เมตร เดนไกลอยางนอย 400 เมตร, ออกนอกบานโดยขบรถเอง/ขนรถโดยสารสาธารณะ, การตดตอสอสารกบเพอนบาน หรอการใชโทรศพท) จำนวน 1, 2 และ 3 กจกรรมปนตนไป โดยไมรวมกรณทตอบวากจรรมนนไมเคยทำ ผลการสำรวจ กจวตรประจำวนพนฐาน การมขอจำกดในการทำกจวตรประจำวนพนฐาน พบวารอยละ 0.6-2.3 ของผสงอาย ไมสามารถทำกจวตรพนฐานแตละกจกรรมดวยตนเอง ไดแก เดนไปมาภายในบาน (ชายและหญงรอยละ 1.7 และ 2.3 ตามลำดบ) การเขาหองนำ (ชาย และหญง รอยละ 1.7 และ 1.9 ตามลำดบ)สำหรบการกลนปสสาวะ หรอกลนอจจาระ พบวาไมสามารถกลนไดรอยละ 11.9 และ 9.6 ตามลำดบ (รปท 7.4.1) รปท 7.4.1 รอยละของผสงอายทมความจำกดในการทำกจวตรพนฐาน (ADL)

0.81.4

0.6 11.7 1.7

9 8.5

1 0.8 0.7 1.21.9 2.3

14.2

10.5

0

2

4

6

8

10

12

14

16

%

อาย

ชาย (%) หญง(%)

ลกนงจากทนอนหรอเตยง

กนอาหารอาบนำ

กลนปสสาวะ

กลนอจจาระ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 251

กจวตรประจำวนทเกยวกบการทำงาน เดนทาง ใชเครองมอ หรอ สอสาร(IADL) กจกรรม IADL ทมขอจำกดมากทสดคอ การใชโทรศพท โทรดวยตนเอง (รอยละ 36.5) รองลงมาคอการเดนไกล การหวของหนก การทำงานบานหนก (เชน ถบาน ตกนำยกของ) การขบรถหรอโดยสารรถประจำทาง กจกรรมอนทมขอจำกดไดแก การจดยากนเอง การตดเลบเทาดวยตนเอง การใชเงน นบเงน และทอนเงน และการทำงานบานอยางเบา โดยในแตละกจกรรม ผสงอายหญงมขอจำกดในการทำมากกวาผสงอายชาย (รปท 7.4.2) รปท 7.4.2 รอยละของผสงอายทมขอจำกดในการทำกจกรรม IADL* *หมายเหต กจกรรมทผตอบวา “ไมเคยทำ” ไมรวมอยในการวเคราะห การมขอจำกดในการทำกจวตรประจำวนพนฐาน (ADL) ตงแต 1 ถง 3+กจกรรม เมอพจารณาการมขอจำกดในทำกจวตรประจำวนพนฐาน (ADL) 6 กจกรรม และการกลนปสสาวะหรอกลนอจจาระรวม 8 กจกรรม พบวารอยละ 7.3 มขอจำกดในการทำกจกรรมใดๆ 1 กจกรรม, รอยละ 7.6, มขอจำกด 2 กจกรรม และรอยละ 1.4 มขอจำกด 3 กจกรรมขนไป เมอพจารณาตามกลมอาย พบวารอยละของผสงอายทไมสามารถทำกจวตรพนฐานเพมขน ตามอาย ตวอยางเชน รอยละของผสงอายทไมสามารถทำกจวตรพนฐานอยางนอย 1 กจกรรม ในกลมอาย 60-69, 70-79, และ 80 ปขนไปมรอยละ 6.8, 7.1 และ 10.4 ตามลำดบ (ตารางท 7.4.2) ผสงอายทอาศยอยนอกเขตเทศบาลมรอยละของผทมขอจำกดในการทำกจวตรพนฐานสงกวาผสงอายในเขตฯเลกนอย และเมอพจารณาตามภาค พบวาผสงอายทอาศยในภาคใตและภาคเหนอม รอยละของผทมขอจำกดสงกวาภาคอนเลกนอย (ตารางท 7.4.2)

36.5

28.3

28.2

22.4

19.0

12.5

6.9

6.4

5.4

5

4.1

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50

ใชโทรศพท

เดนไกล400 เมตร

หวของหนก

งานบานอยางหนก

โดยสารรถ/ขบรถ

เดนออกนอกบาน>15 นาท

จดยากนเอง

ตดเลบเทาดวยตวเอง

ใชเงน/นบเงน/ทอนเงน

งานบานอยางเบา

การสอสารเพอนบาน รวม

หญง

ชาย

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 252

ตารางท 7.4.2 รอยละของผสงอายทมขอจำกดในการทำกจวตรประจำวน (ADL)*ดวยตนเอง ชาย หญง รวม จำนวน 1 2 3+ จำนวน 1 2 3+ จำนวน 1 2 3+ อาย 60-69 2,494 5.8 4.8 0.7 2,557 7.6 6.3 0.6 5,051 6.8 5.7 0.6 70-79 1,564 4.8 7.7 1.7 1,651 9 11.2 1.2 3,215 7.1 9.6 1.4 80+ 441 7 9.8 4.2 492 12.8 11.8 6.8 933 10.4 11 5.7 เขตปกครอง ในเขต 2,378 6.1 4.9 1.2 2,569 7.4 6.7 1.3 4,947 6.8 5.9 1.3 นอกเขต 2,121 5.3 7.0 1.5 2,131 9.2 9.6 1.5 4,252 7.5 8.4 1.5 ภาค เหนอ 1,043 3.7 6.6 0.9 1,061 7.1 8.8 1.6 2,104 5.6 7.8 1.3 กลาง 1,050 3.9 3.4 0.5 1,082 7.2 5.4 1 2,132 5.8 4.6 0.8 ตะวนออกเฉยงเหนอ 1,041 6.4 7.8 1.9 1,050 11.3 10.7 1.3 2,091 9.1 9.4 1.5 ใต 1,013 7.8 8.9 2.6 1,036 10.1 12.6 3 2,049 9.1 10.9 2.8 กรงเทพฯ 352 7.4 5.0 1.4 471 5.1 4.9 0.9 823 6.2 5 1.1 รวม 4,499 5.6 6.3 1.4 4,700 8.6 8.6 1.5 9,199 7.3 7.6 1.4 *กจวตรประจำวนพนฐาน (ADL) หมายถง อาบนำ, แตงตว, กนอาหาร, เขาหองนำ, การลกจากทนอน หรอการเดนไปมาในบาน และไมสามารถกลนปสสาวะหรอไมสามารถกนอจจาระได การมขอจำกดในการทำกจกรรม IADL 1, 2 และ 3+กจกรรม รอยละของผสงอายทมขอจำกดในการทำกจกรรม IADL 1 กจกรรม (รอยละ 21.2), 2 กจกรรม (รอยละ 11.2) และ 3 กจกรรมขนไป (รอยละ 23.1) และสดสวนนเพมขนตามอายทเพมขน พจาณาตามเขตปกครอง พบวาสดสวนของผสงอายทมขอจำกดในการทำกจรรม IADL นอกเขตเทศบาลมมากกวาในเขตฯ เมอพจารณาตามภาคพบวา สดสวนในเขต กรงเทพฯ และภาคกลางมนอยกวาอก 3 ภาค (รปท 7.4.3)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 253

ตารางท 7.4.3 รอยละของผสงอายทมขอจำกดในการทำกจกรรม IADL* ดวยตนเอง จำแนกตามจำนวนกจกรรม เพศ อาย เขตปกครองและภาค ชาย หญง รวม จำนวน 1 2 3+ จำนวน 1 2 3+ จำนวน 1 2 3+ อาย 60-69 2,489 19.9 6.4 6.5 2,558 23.0 12.8 19.5 5,047 21.6 9.9 13.7 70-79 1,560 21.6 9.3 19.1 1,650 22.3 14.5 39.0 3,210 22.0 12.2 30.0 80+ 441 18.5 15.8 38.3 492 14.1 14.3 59.6 933.0 16.0 14.9 50.7 เขตปกครอง ในเขต 2,372 14.6 5.9 12.3 2,569 20.7 11.9 21.7 4,941 18.0 9.2 17.5 นอกเขต 2,118 23.3 9.6 14.8 2,131 22.3 14.3 34.9 4,249 22.7 12.2 26 ภาค เหนอ 1,043 26.5 11.0 14.6 1,061 25.1 14.7 34.1 2,104 25.7 13.0 25.3 กลาง 1,041 15.7 6.7 7.7 1,081 19.5 11.7 22.5 2,122 17.9 9.6 16.2 ตะวนออกเฉยงเหนอ 1,041 24.2 8.0 18.3 1,051 20.7 15.1 40.2 2,092 22.3 12.0 30.6 ใต 1,013 21.4 13.5 14.2 1,036 25.9 13.8 28.7 2,049 23.9 13.6 22.3 กรงเทพฯ 352 9.0 2.8 13.8 471 19.4 10.8 16.5 823.0 14.3 6.8 15.2 รวม 4,490 20.4 8.3 14.0 4,700 21.8 13.5 30.5 9,190 21.2 11.2 23.1 * ความหมาย IADL โปรดดตาราง 7.4.1 ภาวะพงพงในกจวตรพนฐาน เมอพจารณาภาวะพงพงในกจวตรพนฐาน ซงหมายถงการไมสามารถทำกจวตรพนฐาน ดวนตนเองไดตงแต 2 กจกรรมขนไปหรอไมสามารถกลนปสสาวะหรออจจาระอยางหนงอยางใดได พบความชกของภาวะพงพงในกจวตรประจำวนพนฐาน (ADL) ในผสงอายเทากบรอยละ 15.5 โดยในผสงอายชายรอยละ 12.7 และผสงอายหญง รอยละ 17.8 ความชกเพมขนตามอายจากรอยละ 12.6 ในกลมอาย 60-69 ป เพมเปนรอยละ 17.5 ในกลมอาย 70-79 ป และเปนรอยละ 24.7 ในกลมอาย 80 ปขนไป ผสงอายหญงมความชกสงกวาผชายทกกลมอาย ความชกของภาวะพงพงของนอกเขตเทศบาลสงกวาในเขตฯ การกระจายตามภาคพบวาภาคใตมความชกสงสด คอรอยละ 22.4 รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคเหนอ กรงเทพฯ และกลางตามลำดบ (รปท 7.4.3–7.4.5)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 254

รปท 7.4.3 รอยละของผสงอายทตองพงพงในกจวตรพนฐาน จำแนกตาม เพศและอาย รปท 7.4.4 รอยละของผสงอายทตองพงพงในกจวตรพนฐาน จำแนกตาม เพศและเขตปกครอง

10.9

13.7

19.4

12.714

20.6

28.5

17.8

12.6

17.5

24.7

15.5

0

5

10

15

20

25

30

60-69 70-89 80+ รวม

%

อาย

ชาย หญง รวม

11.613.3

15.1

19.1

13.5

16.5

0

5

10

15

20

25

ตขเกอนตขเนใ

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 255

รปท 7.4.5 รอยละของผสงอายทตองพงพงในกจวตรพนฐาน จำแนกตาม เพศ และภาค การเปรยบเทยบกบผลการสำรวจครงท 3 เมอเปรยบเทยบกบภาวะพงพงของการสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 3 พ.ศ. 2547 (โดยใชความหมายเดยวกนคอการทำกจวตรประจำวนพนฐานไมได 2 กจกรรม หรอกลนปสสาวะหรออจจาระอยางใดอยางหนงไมได) พบวาความชกของภาวะพงพงในกจวตรพนฐาน (ADL) ในการสำรวจครงท 3 มรอยละ 12.8 (ชายรอยละ 9.6 และหญงรอยละ 15.4) ซงสดสวนนตำกวาของการสำรวจครงท 4 ทพบความชกรอยละ 15.5 (ชายรอยละ 12.7 และหญงรอยละ 17.8)

10.9

7.5

15.3

18.8

12.9

15.613.2

22.2

25.2

10.5

13.5

10.7

19.2

22.4

11.7

0

5

10

15

20

25

30

เหนอ กลาง ตอ.เฉยงเหนอ ใต กทม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 256

7.5 การตรวจคดกรองภาวะสมองเสอม (Mini Mental State Examination) สรป จากการทดสอบสมรรถภาพสมองในผสงอาย โดยแบบทดสอบทเรยกวา Mini-Mental State Examination โดยการสมภาษณความสามารถทางสมองในเรอง การรเรองเวลา, สถานท, ความจำ การนกคด ความจำระยะสน การเรยกชอ การพดตาม การทำตามคำบอก และการเขยน โดยการคดเปนคะแนนเตม 23 สำหรบคนทอานเขยนไมได และเตม 30 สำหรบคนทอานเขยนได ● ความชกของภาวะสมองเสอมในผสงอาย มรอยละ 12.4 (ความชกในหญง รอยละ 15.1 และในชายรอยละ 9.8) ● ความชกภาวะสมองเสอมเพมตามอาย ความชกนอยทสดในกลม 60-69 ป ม รอยละ 7.1 (ชาย 5.6 หญง 8.3) ในกลม 80 ปขนไป หนงในสามของผสงอายม ภาวะสมองเสอม คอหญงรอยละ 40 และชายรอยละ 22 ● นอกเขตเทศบาลมความชกของภาวะสมองเสอมสงกวาในเขตฯ (รอยละ 13.6 และ 9.7) ● ภาวะสมองเสอมกบระดบการศกษา ผสงอายทมการศกษานอยมความชกของภาวะ สมองเสอมสงกวาผทมการศกษาสง การตรวจคดกรองภาวะสมองเสอม การสำรวจสภาวะสขภาพประชาชนโดยการตรวจรางกายครงท 4 ใช “แบบทดสอบสภาพสมองเบองตน ฉบบภาษาไทย” หรอ Mini-Mental State Examination (MMSE Thai version-2002)10 ซงจดทำโดยคณะกรรมการจดทำแบบทดสอบสมองเบองตน ฉบบภาษาไทย พ.ศ. 2545 สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข แบบทดสอบสภาพสมองเบองตน (MMSE-Thai 2002) นทดสอบสมรรถภาพสมองเกยวกบการควบคมการรบร ความคด ความจำ สมาธ สตปญญา เชาวน การคำนวณ การพด การเขยนและการอาน ซงเปนหนาทหลกและสำคญของสมองสวนใหญของมนษย มวตถประสงคทจะนำไปใชเพอคดกรองภาวะบกพรองของสมองใชในการศกษาวจยทางระบาดวทยาโรคสมองเสอมในผสงอาย กอนการทดสอบ ผสมภาษณกลาวนำกบผสงอายกอนวา “คำถามทจะถามตอไปน ถงแมวาจะรสกวาเปนคำถามธรรมดาสามญและงายเกนไป แตขอใหกรณาตอบดวยเพราะเปนการทดสอบทางการแพทยทใชกบผสงอายทวไป” คำถามทงหมดม 11 ประเดน กรณทผใหสมภาษณ อานไมออก เขยนไมได ไมตองทำขอ 4, 9 และขอ 10

10 แบบทดสอบสภาพสมองเบองตน ฉบบภาษาไทย MMSE-Thai 2002. สถาบนเวชศาสตรผอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข ISBN 94-9593-33-2

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 257

แบบทดสอบสภาพสมองเบองตน มทงหมด 11 ขอ คอ ประเดนขอถาม คะแนน 1 การรบรเรองเวลา (Orientation in time) 5 2 การรบรเรองสถานท (Orientation in place) 5 3 การจดจำ (Registration) ใหผประเมนบอกชอของ 3 อยาง แลวใหผถกทดสอบ 3 บอกใหครบ และขอใหจำไว “ตนไม ทะเล รถยนต” 4 ทดสอบสมาธและการคำนวณ (Attention or Calculation) เปนการคดเลขในใจ 5 เพอทดสอบสมาธและการคำนวณ ทดสอบลบเลข 100 ลบ 7 ใหลบ 5 ครง หรอใหสะกดคำ “มะนาว” จากพยญชนะหลงไปหนา 5 รำลกได (Recall) ทดสอบความจำระยะสน โดยบอกชอของ 3 สง 3 ทใหจดจำแตแรก 6 บอกชอสงของทเหน (Naming) เปนการประเมนความสามารถในการ 2 บอกชอสงทเหน 2 อยาง โดยผทดสอบชทสงของ เชน นาฬกา ดนสอ แลวให ผถกทดสอบบอกชอ 7 พดตามได (Repetition) ทดสอบสามารถพดซำคำทไดยนอยางถกตอง 1 “ใครใครขายไขไก” 8 ทำตามคำสง (Verbal command) ทดสอบความเขาใจความหมาย 3 และทำตามทบอกได 9 ทำตามทเขยนสง (Written command) ทดสอบการอานเขาใจความหมาย 1 และสามารถทำตามได 10 การเขยนขอความทประเมนการคดแบบนามธรรม (Writing) 1 ทดสอบการเขยนภาษาไดอยางมความหมาย 11 วาดรปโครงสราง (Visuoconstruction)ทดสอบการวาดภาพทรงเรขาคณต 1 เกณฑอางอง คะแนนรวมเทากบ 30 คะแนน เกณฑกำหนดตามระดบการศกษาของผถกทดสอบ แบงเปน 3 ระดบ คอ (1)อานไมออก เขยนไมได (2)จบระดบประถมศกษา และ(3)เรยนสงกวาประถมศกษา จดตดสำหรบคะแนนทสงสยภาวะสมองเสอม ระดบการศกษาของผสงอาย จดตด คะแนนเตม อานไมออกเขยนไมได < =14 23 (ไมตองทำขอ 4, 9 และ 10) จบประถมศกษา < =17 30 จบสงกวาประถมศกษา <= 22 30 ถาไดคะแนนตำกวา จดตด แสดงวาอาจมความบกพรองของสมรรถภาพสมอง หรอสงสยวามภาวะสมองเสอม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 258

ผลการสำรวจ ผลการทดสอบคดกรองผสงอาย 60 ปขนไปจำนวน 9,210 ราย พบความชกของภาวะสมองเสอมรอยละ 12.3 พบในผชาย รอยละ 8.9 และผหญงรอยละ 15.0 เมอพจารณาตามกลมอายและเพศจะเหนไดวาความชกของความผดปกตนในผสงอายหญงสงกวา ในผสงอายชาย ของทกกลมอาย โดยความชกตำทสดในกลมอาย 60-69 ป และเพมมากขนตามอาย จนอยในระดบสงสดในกลม 80 ปขนไป โดยพบถงรอยละ 22.1 ในเพศชาย และรอยละ 40.0 ในเพศหญง (ตารางท 7.5.1) ตารางท 7.5.1 ความชกของผสงอายทมภาวะสมองเสอมจำแนกเพศและอาย อาย จำนวนตวอยาง ชาย(%) จำนวนตวอยาง หญง(%) จำนวนตวอยาง รวม(%) 60-69 2498 5.6 2559 8.3 5057 7.1 70-79 1566 10.6 1652 18.1 3218 14.7 80+ 442 22.1 493 40.0 935 32.5 รวมอาย 4506 8.9 4704 15.0 9210 12.3 ความชกของผสงอายทภาวะสมองเสอมตามระดบการศกษา พบวา กลมผสงอายทไมรหนงสอ มความชกของภาวะสมองเสอมสงทสด ถงรอยละ 26.7 รองลงมาคอกลมทจบประถมศกษาคอรอยละ 10.8 และตำสดในกลมทจบสงกวาประถมศกษา (รปท 7.5.1) รปท 7.5.1 รอยละของภาวะสมองเสอมในผสงอายจำแนกตามระดบการศกษา ความชกตามเขตปกครอง พบวานอกเขตเทศบาลมความชกสงกวาในเขตเทศบาล (รอยละ 13.6 และ 9.7 ตามลำดบ) พจารณาความชกตามรายภาค จะเหนไดชดเจนวา ผสงอายทอยในภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความชกใกลเคยงกบความชกในประชากรรวม ภาคใตมความชกสงสด (รอยละ 19.8) และตำสดในกรงเทพฯ (รอยละ 8.9) รปท 7.5.2-7.5.3

26.7

10.86.6

12.3

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 259

รปท 7.5.2 รอยละของภาวะสมองเสอมในผสงอาย จำแนกตามเขตปกครอง รปท 7.5.3 รอยละของภาวะสมองเสอมในผสงอาย จำแนกตามภาค

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

%

6.5

12.3

ในเขตเทศบาล

9.7

ชาย หญง

10

ง รวม

.2

16.4

นอกเขตฯ

13.6

12.51 1 .2 11.2

19.8

8.9

12.3

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 260

7.6 ความเสอมถอยของอวยวะ สวนนกลาวถงความชกของโรคตอกระจก ระบบบดเคยว การไดยน และสายตา รวมถงสดสวนทไดรบการรกษา หรอบรการทดแทน 1) ตอกระจก ความชกของตอกระจกในผสงอายทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย โดยรวมคอ รอยละ 21.1 จำแนกตามเพศความชกในผชายและผหญงเปน รอยละ 18 และ 23.6 ตามลำดบ เมอจำแนกตามกลมอายและเพศ พบวาความชกในผชายตำกวาผหญงในทกกลมอาย ตำสดในกลม 60-69 ป แลวเพมขนตามอาย สงสดเมออาย 80 ปขนไป อยทรอยละ 27.5 และ 34.5 ในผชายและผหญง (รปท 7.6.1) รปท 7.6.1 รอยละของผสงอายทเปนตอกระจกจำแนกตามอายและเพศ เมอพจารณาตามรายเขตปกครองและภาค (รปท 7.6.2–7.6.3) พบความชกของตอกระจก ของผทอยในเขตเทศบาล สงกวานอกเขต (รอยละ 25.7 กบรอยละ 18.8) นอกจากนยงพบวาในระดบภาค ความชกสงสดเปนผทอยในกรงเทพฯ รอยละ 31.1 รองลงมาไดแก ภาคใต (รอยละ 23.0) ภาคกลาง (รอยละ 22.4) ภาคเหนอ (รอยละ 19.3) และตำสดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 16.8)

60-69 70-79 80+

12.1

17.7

24.6

29.727.5

34.5

18

23.621.1

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 261

รปท 7.6.2 ความชกของผสงอายทเปนตอกระจก จำแนกตามเพศและเขตปกครอง รปท 7.6.3 ความชกของผสงอายทเปนตอกระจก จำแนกตามเพศและภาค การรกษา ผทเปนตอกระจกแลวไดรบการรกษานน คดเปนรอยละ 52.8 โดยรวม ผชายมสดสวนสงกวาผหญง (รอยละ 56.7 และ 50.4 ตามลำดบ) สำหรบเขตปกครองและภาค รอยละทไดรบการรกษาระหวางหญงกบชายในแตละภาคไมแตกตางกนมากนก เมอพจารณารวมทงสองเพศจะเหนถงความแตกตางระหวางเขตปกครองและภาค กลาวคอ รอยละของผไดรบการรกษาตอกระจกในเขตเมองสงกวานอกเขต (รอยละ 62.1 และรอยละ 46.5) ในระหวางภาคนน กรงเทพฯ อยในอนดบสงสดถงรอยละ 64.8 อนดบตอมาไดแก ภาคกลาง (รอยละ 57.4) ภาคใต (รอยละ 52.6) ภาคเหนอ (รอยละ 48) และตะวนออกเฉยงเหนอ (รอยละ 41) (รปท 7.6.4 – 7.6.6)

0

5

10

15

20

25

30

%

23.6

27.4

ในเข

25.7

ต

ชา

15.1

21.7

นอกเขต

าย หญง รว

18.8

ม

18

23.621

รวม

.1

14.9

19.5

12.9

18.6

31.8

18

2324.6

19.9

26.5

30.3

23.6

19.3

22.4

16.8

23

31.1

21.1

0

5

10

15

20

25

30

35

เหนอ กลาง ตอ.เฉยงเหนอ ใต กทม. รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 262

รปท 7.6.4 รอยละของผสงอายทเปนตอกระจกและไดรบการรกษา จำแนกตามเพศ และอาย รปท 7.6.5 รอยละของผสงอายทเปนตอกระจกและไดรบการรกษา จำแนกตามเพศ และเขต ปกครอง รปท 7.6.6 รอยละของผสงอายทเปนตอกระจกและไดรบการรกษาจำแนกตามเพศ และภาค

50.2

59.164.9

56.7

43.1

53

62.7

50.445.7

55.5

63.5

52.8

0

10

20

30

40

50

60

70

60-69 70-79 +80 รวม

%

ชาย หญง รวม

64.3

50.7

56.760.5

44

50.4

62.1

46.5

52.8

0

10

20

30

40

50

60

70

ในเขต นอกเขต รวม

%

ชาย

หญง

รวม

45.8

64.3

47.5

56.1

65.4

56.7

49.253.2

41.2

50.6

64.1

50.448

57.4

43.4

52.6

64.8

52.8

0

10

20

30

40

50

60

70

% ชาย

หญง

รวม

.

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 263

2) ระบบการบดเคยว ฟนเปนสวนของอวยวะทสำคญตอความอยดมสข แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 และฉบบท 9 ไดกำหนดวาผสงอายควรมฟนสำหรบการบดเคยวไดไมนอยกวา 20 ซ ซงเปนเปาหมายของการรกษาฟนใหอยในสภาพด และหากมฟนนอยกวา 20 ซ ควรไดรบบรการทดแทน เพอคงสภาพการทำหนาทได จากการสำรวจโดยรวมพบวาความชกของผสงอายไทยทมฟนนอยกวา 20 ซมรอยละ 54 เทากนทงชายและหญง เมอพจารณาตามอาย ผสงอายทมฟนไมถงเกณฑ ความชกเพมขนตามอาย ทเพมขน และสงสดในผมอาย 80 ปขนไปอยทรอยละ 74 เทากน ทงชายและหญง (รปท 7.6.7) การไดรบบรการของผสงอายทมฟนนอยกวา 20 ซนน โดยเฉลยพบวามผไดรบบรการใสฟนทดแทนรอยละ 28.6-29.5 ในชายและหญงตามลำดบ การไดรบบรการตามกลมอายและเพศคอนขางจะใกลเคยงกนคอประมาณรอยละ 25-30 ของผสงอายทมฟนนอยกวา 20 ซ (รปท 7.6.8) เมอพจารณาตามรายภาค พบวาผสงอายในกรงเทพฯ ไดรบการใสฟนทดแทนในสดสวนสงถงรอยละ 46.1-49.9 ในผหญงและผชายตามลำดบ รองลงมาไดแกภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคใต และตำทสดคอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอทผหญงไดรบบรการตำกวาผชาย อยในระดบรอยละ 14.9 และ 22 ตามลำดบ (รปท 7.6.9) รปท 7.6.7 รอยละของผสงอายทมฟนไมครบ 20 ซ จำแนกตามอาย และเพศ

60-69 70-79 80+

45.5 44.0

59.9 62.3

74.4 74.0

53.3 53.5

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 264

รปท 7.6.8 รอยละของการไดรบบรการใสฟนทดแทน ในผสงอายทมฟนไมครบ 20 ซ ตาม อายและเพศ รปท 7.6.9 รอยละของการไดรบบรการใสฟนทดแทน ในผสงอายทมฟนไมครบ 20 ซ ตาม เพศและภาค 3) การไดยน รอยละ 28.0 ของผสงอายตอบวามปญหาการไดยน จำแนกไดเปน 3 กลม คอ 1) กลมมปญหาไมไดยนเลกนอย รอยละ 24.2, 2) กลมไมไดยนขางเดยว รอยละ 2.7 และ 3) กลมไมได ยนทงสองขาง รอยละ 1.0 (รปท 7.6.10) เมอจำแนกปญหาตามอายและเพศ พบวา ผชายมสดสวนปญหาของการไดยนสงกวาผหญงในทกกลมอาย ปญหาการไดยนเพมขนตามอายทเพมขนเหมอนกนทงสองเพศ คอผสงอายวย 80 ปขนไป ทมปญหาการไดยนสงทสด รอยละ 44 และ 49 ในชายและหญงตามลำดบ (รปท 7.6.11)

0

5

10

15

20

25

30

35%

24.1

31

2 7

60-69 70-79 80+

32.83

.8

ชา

31.2 31.9

าย หญง รว

32.2

20

25.1

ม

28.6 29.5 2

รวม

29.1

31 30.1

22 21

46.1

28.630.8

34.2

14.9

30.5

49.9

29.530.9 32.4

18.2

26.3

48.2

29.1

0

10

20

30

40

50

60

เหนอ กลาง ตอ.เฉยงเหนอ ใต กทม รวม

%

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 265

ประเดนการใชเครองชวยฟง พบวามการใชคอนขางนอย กลาวคอ จากผทมปญหาการไดยนในตวอยางทงสน 2542 รายโดยรวม มการใชเครองรอยละ 2.3 (ชายและหญงรอยละ 3 และ 1.8 ตามลำดบ) กลมทมปญหาการไดยนเลกนอย มการใชเครองชวยฟง เพยงรอยละ 1.0 ในกลมท 2 (ไมไดยนขางเดยว) และท 3 (ไมไดยน 2 ขาง) ทปญหารนแรงขนมผใชเครองชวยฟงรอยละ 6.2 และรอยละ 22.3 ตามลำดบ (รปท 7.6.12-7.6.13) รปท 7.6.10 รอยละของผสงอายทมปญหาการไดยนและความรนแรงของปญหาการไดยน รปท 7.6.11 รอยละของผสงอายทมปญหาการไดยนจำแนกตามเพศและอาย

72.1

28.024.2

2.7 1

1. 2. 3.

78

19

60-6

%

65.7

29

9 70-79

ชาย

44

82

44

80+ 6

ด มปญห

69

16

27

0-69 70-79

หญ

หาเลกนอย หต

4945

80+

ญง

ง 1 ขาง หตง 2

70

ชา

2 ขาง

74

2325

าย หญง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 266

รปท 7.6.12 รอยละของผสงอายทใชเครองชวยฟง ในผทมปญหาการไดยน จำแนกตาม ปญหาการไดยน รปท 7.6.13 รอยละของผสงอายทใชเครองชวยฟง ในผทมปญหาการไดยน จำแนกตามเพศ และอาย

1

22.3

2.3

%

6.2

1.4

3.7

4.8

32.5

1.2

1.8 1.8

60-69 70-79 =>80 รวม

ชาย หญง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 267

7.7 การหกลม การหกลมเปนปญหาสำคญในผสงอาย การหกลมอาจนำไปสการบาดเจบรนแรงหรอเสยชวตได ความชกของการหกลมภายใน 6 เดอนทผานมา การสำรวจครงนไดถามถงอบตเหตหกลมภายใน 6 เดอนทผานพบมาความชกของการหกลมรวมรอยละ 18.5 ผสงอายหญงเคยหกลมรอยละ 21.9 ซงสงกวาผสงอายชายประมาณเทาครง (รอยละ 14.4) เมอจำแนกตามกลมอาย พบความชกของการหกลมไมแตกตางกนมากนกระหวางสามกลมอาย นอกจากนพบผสงอายทอยนอกเขตมความชกของการหกลมสงกวาผทอยในเขตเทศบาลเลกนอย และผสงอายในภาคกลางมการหกลมสงกวาภาคอนทงชายและหญง (รปท 7.7.1) รปท 7.7.1 ความชกการหกลมใน 6 เดอนทผานมา ของผสงอาย ตามเพศและอาย สถานทหกลม สถานทหกลม ผสงอายชายรอยละ 60 ลมนอกบาน สวนผสงอายหญงเกนกวาครง (รอยละ 55) หกลมในตวบานและบรเวณในรวบาน โดยรอยละ 24.1 ในผชายและรอยละ 37.6 ในผหญง เปนการลมในตวบาน สำหรบสถานทลมนอกบานนน สวนใหญหกลมในสถานททำงาน เชน ไร นา ฟารมเลยงสตวบก สตวนำ และอนๆ อนดบทสอง ประมาณรอยละ 14 คอ หกลมในระหวางการเดนทางออกนอกบาน เรมตงแตระหวางเดนบนถนนในซอยและถนนใหญ ขามสะพาน จกรยาน/มอเตอรไซคลม บนรถเมล เปนตน อนดบตอไปไดแก สถานทสาธารณะ (รอยละ 6.3) บรเวณวด (รอยละ 5.9) หองนำนอกบาน (รอยละ 5.4) ในบรเวณบานคนอน (รอยละ 3.4) ในปาและบนภเขา (รอยละ 3.4) โรงพยาบาล (รอยละ 1.1) และ ตกจากทสง ไดแก หลงคาบาน ตนไมและสะพาน (รอยละ 0.9) แตไมมขอมลทระบถงการลมในสนามกฬา หรอการออกกำลงกาย (รปท 7.7.2–7.7.4)

14.6 13.915.3 14.4

21.622.8

19.921.9

60-69 70-79 80+

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 268

รปท 7.7.2 สถานทหกลมของผสงอาย รปท 7.7.3 สถานทหกลมจำแนกตามอายและเพศ รปท 7.7.4 สถานทนอกบรเวณบานทผสงอายหกลม

24.1

16.4

59.6

37.6

17.3

45.1

32.9

17

50.1

0

10

20

30

40

50

60

70

ภายในตวบาน บรเวณบาน นอกบรเวณบาน

%

ชาย หญง รวม

19.8

25.2

43.8

24.1

36.4 37.5

44.4

37.6

111 .55

24.9

141 .33161 .44

141 .22

202 .44222 .88

171 .33

68.7

50

41.9

59.6

49.4

42.1

32.8

45.1

0

10

20

30

40

50

60

70

80

60-69 70-79 80+ รวม 60-69 70-79 80+ รวม

%

เพศชาย เพศหญง

ภายในตวบาน บรเวณบาน นอกบรเวณบาน

59.5

146.3 5.9 5.4 3.4 3.4 1.1 0.9

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 269

จำนวนครงทหกลมใน 6 เดอนทผานมา ผสงอายทเคยหกลมตอบวาโดยเฉลยประมาณ 2 ครง และไดพบวาผชายอาย 70-79 ป โดยเฉลยหกลม 2.6 ครง ซงบอยกวากลมอน โดยรวม ผชายหกลม 2.4 ครง และผหญง 2.0 ครง (รปท 7.7.5–7.7.6) รปท 7.7.5 ใน 6 เดอนทผานมาหกลมกครง รปท 7.7.6 จำนวนครงการหกลมใน 6 เดอนทผานมารายเขตปกครองและภาค สาเหตของการหกลม จากการสำรวจพบวา สาเหตททำใหผสงอายหกลมคอพนลน พบรอยละ 42.2 และ 42.8 ในผสงอายหญงและผชาย ตามลำดบ รองลงมาคอ การสะดดสงกดขวาง ซงพบในผสงอายหญงมากกวาผชาย (รอยละ 38.8 และรอยละ 32.1 ตามลำดบ) การเสยการทรงตวในผหญงนอยกวาผชายคอ (รอยละ 32.1 และ 37.0 ตามลำดบ) สาเหตจากพนตางระดบ (รอยละ 23.4 และ 26.4 ตามลำดบ) สาเหตจากหนามดวงเวยน (รอยละ 15.5 และรอยละ 16 ตามลำดบ) สำหรบกลมทตอบวามสาเหตจากสงแวดลอม อาทเชน ถกกระแทก ตกบนได นนแตละสาเหตตำกวารอยละ 6 (รปท 7.7.7)

2.3 2.6 2.3 2.4 1.9 2 2.1 2

60-69 70-79 =>80

2.7 2.3 2.4 2.7 2.1 1.91.91.999 3.8 1.8 2.1 1.9 2.2 1.9 2.1 1.7

/ .

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 270

รปท 7.7.7 สาเหตทหกลมในผสงอาย (ตอบไดมากกวา 1 คำตอบ) 5) การบาดเจบจากหกลมครงสดทาย และการรกษา การฟกชำเปนอาการทพบประมาณครงหนงของการบาดเจบทงหมด รองลงมาไดแก ปวดหลง ทรนแรงจนกระดกหกมรอยละ 1-2 ซงไดแก แขน และขอสะโพกหก สำหรบการรกษานนรอยละ 60 สามารถรกษาตวเองได สวนทไปรกษาทโรงพยาบาลเปนผปวยนอก พบรอยละ 21 และทเหลอรอยละ 5.1 เปนการบาดเจบรนแรงทตองรกษาตวในโรงพยาบาล รปท 7.7.8 การบาดเจบจากการหกลมครงสดทาย

หนามด,วงเ

เส

สะด

พ

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

เวยน เปนลม

สยการทรงตว

ดสงกดขวาง

ลน

พนตางระดบ

ตกบนได

ถกชนลม

3.1

3.9

4

5.6

1615.5

%

หญง ชาย

26.323.4

32.1

32.137

38.8

42.842.2

46

0 1 0

19

30

54

1 1 0

24 24

51

1 1 0

2226

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 271

รปท 7.7.9 การรกษาการบาดเจบจากการหกลมครงสดทาย

67.1

14.7

4.2

59.6

24.8

5.6

62.2

21.3

5.1

รกษาเอง ผปวยนอก ผปวยใน

ชาย หญง รวม

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 272

7.8 โรคเรอรงในผสงอาย การสำรวจภาวะโรคเรอรงทพบบอยและเปนภาระโรคสำคญในผสงอาย จำแนกเปนโรคทางกายและทางจต โรคทางกายไดแก ความดนโลหตสง เบาหวาน ไขมนในเลอดสง เสนเลอดในสมองแตก โรคหวใจขาดเลอด โรคอมพฤกษอมพาต โรคปอดอดกนเรอรง โรคมะเรงอวยวะตางๆ และโรคไตวายเรอรง โรคเหลานสวนใหญเรมเปนปญหาในวยกลางคน แลวตอเนองจนถงวยสงอาย ซงมกเปนหลายโรคพรอมๆกน ทำใหมปญหาซบซอนในการรกษาและควบคมภาวะแทรกซอนตอการอยดเปนปกตของผสงอาย สำหรบสขภาพจต ไดสำรวจภาวะซมเศราซงมความชกเพมขนตาม อายเชนกน ภาวะซมเศรา ภาวะซมเศราเปนปญหาหนงทพบบอยในผสงอาย เปนหนงในสบอนดบแรกของโรคทมขนาดภาระโรคสง ในการสำรวจครงน พบความชกของภาวะซมเศราในประชากรไทยอาย 15 ปขนไปเทากบรอยละ 2.8 ความชกในผหญงสงกวาผชาย (รอยละ 3.5 และรอยละ 2.2) ความชกเรมสงขนตงแตอาย 45 ป และโดยเฉลยสงถงรอยละ 4.6 ในกลมอาย 60 ปขนไป เมอจำแนกตวอยางตามกลมอาย พบวาความชกของภาวะซมเศราสงขนตามอาย ใน ผสงอายชายมความชก รอยละ 2.6, 3.0 และ 3.7 ในกลมอาย 60-69, 70-79 และ 80 ขนไป ตามลำดบ ในขณะทความชกในผสงอายหญงในแตละกลมอายสงกวาในผสงอายชายถงสองเทา กลาวคอกลมอาย 60-69 ปเปนรอยละ 5.6 แลวเพมเปนรอยละ 6.7 และรอยละ 7 ในกลมอาย 70-79 ปและ 80 ปขนไป ตามลำดบ (รปท 7.8.1–7.8.2) รปท 7.8.1 รอยละของภาวะซมเศราในประชากรอาย 15 ปขนไป

1.6

2.32.3

15-29 30-44 45-59 60-69 70-79 ≥80

2.22.2

4.1

ชา

2.63

5.6

าย หญง

3.7

6.77

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 273

รปท 7.8.2 รอยละของภาวะซมเศราในผสงอายจำแนกตามอายและเพศ โรคเรอรงทพบบอยในผสงอาย โรคเรอรงทสำรวจจากการสมภาษณผสงอายเกยวกบประวตทเคยไดรบการวนจฉยจากแพทย ไดแก โรคขอเสอม, โรคเกาท, นวในทางเดนปสสาวะ, โรคไตเรอรง และหอบหด โรคขอเสอม พบในผสงอายไทยดวยความชกคอนขางสงโดยมรอยละ 24 และรอยละ 14 ในผชายและผหญงตามลำดบ โดยรวมรอยละ 19.8 จงไดคาดประมาณวาจะมผปวยถง 1 ลาน 4 แสนคน จากประชากรไทยอาย 60 ปขนไป 7.3 ลานคนในป พ.ศ. 2552 สำหรบโรคเรอรงอนทสำรวจพบโดยผสงอายตอบสมภาษณวาเคยไดรบการวนจฉย จากแพทย ไดแก โรค เกาต หอบหด ปอดอดกนเรอรง นวในทอปสสาวะ และไตวายเรอรง (ตารางท 7.8.1) กลมโรคหวใจและหลอดเลอด โรคและภาวะทเปนปจจยเสยงของโรคระบบหวใจและหลอดเลอดในผสงอายไทย (≥60 ป) พบความชกดงน ความดนโลหตสงรอยละ 48 เบาหวานรอยละ 15.9 โรคอวน (BMI ≥25 กก./ตร.ม.) รอยละ 29.9 ภาวะอวนลงพงรอยละ 36 และภาวะเมตาบอลกซนโดรมรอยละ 36.8

ผชาย ผหญง รวม

60-69 70-79 ≥80 รวมออาย

2.6

5.6

4.2

3

6.7

3.

5

7

7

5.6

2.8

6.1

4.6

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 274

ตารางท 7.8.1 ความชกของโรคเรอรงในประชากรไทยอาย 60 ปขนไป ภาวะเสยงตอโรคหวใจ ความชก จำนวน โรคเรอรงสำคญ ความชก จำนวน และหลอดเลอด ประชากร* ประชากร* ความดนโลหตสง 48.1 35 กลามเนอหวใจขาดเลอด 3.9 2.8 เบาหวาน 15.9 11 โรคหลอดเลอดสมอง 3.5 2.5 คอเลสเตอรอลในเลอดสง 26.1 18 ปอดอดกนเรอรง 2 1.4 โรคอวน 29.9 19 เกาต 6.2 4.5 อวนลงพง 36 23 ไตวายเรอรง 2.5 1.8 เมแทบอลกซนโดรม 36.8 24 หอบหด 4.3 3.1 *หมายเหต: จำนวนประชากรทมภาวะดงกลาว คาดประมาณ (แสนคน) คำนวณจากประชากรอาย 60 ปขนไป 7.3 ลานคนในป พ.ศ. 2552 รปท 7.8.3 ความชก(รอยละ)ของโรคเรอรงในประชากรไทยอาย 60 ปขนไป จำแนกตาม เพศ

3

14

9

8

2

5

1

24

4

5

3

4

ปอดอดกนเรอรง

ขอเสอม

นวในทอปสสาวะ

ไตวายเรอรง

หอบหด

ผหญง ผชาย

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 275

รปท 7.8.4 ความชก(รอยละ)ของโรคในกลมหวใจและหลอดเลอดในประชากรไทยอาย 60 ปขนไป จำแนกตามเพศ ความชกของความดนโลหตสง ความชกของโรคความดนโลหตสงในผสงอายตงแต 60 ปขนไปในชายและหญงของกลมอาย 60-69 ป มรอยละ 48 และ 45 ตามลำดบ ความชกเพมขนเมออายมากขน จนถงรอยละ 61.7 และ 57.4 ในเพศชายและหญงตามลำดบของกลมอาย 80 ปขนไป เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจในป 2547 พบวามความชกใกลเคยงกน รปท 7.8.5 รปท 7.8.5 ความชกของความดนโลหตสงในผสงอาย ระหวาง ป พ.ศ. 2547 และ 2552

47

22

21

20

14

4

4

28

49

36

48

31

18

4

3

44

ความดนเลอดสง

โรคอวน

อวนลงพง

คอเลสเตอรอลในเลอดสง

เบาหวาน

หวใจขาดเลอด

เสนเลอดในสมองแตก

เมแทบอลกซนโดรม

ผหญง ผชาย

47.353.2

59.4

48.154.2

61.8

42.8

51.153.9

44.9

52.357.4

60-69 70-79 80+ 60-69 70-79 80+

ญหยาช ง

2547 2552

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 276

ความครอบคลมของการไดรบวนจฉย การรกษา และการควบคมได : แนวโนมระหวางป พ.ศ. 2547 และ 2552 ในการสำรวจสขภาพครงท 4 น รอยละ 38-47 ของผสงอายทมความดนโลหตสงไดรบการวนจฉย และรอยละ 6-9 ไมไดรบการรกษา รอยละ 47-48 ของผสงอายทมภาวะความดนโลหตสงไดรบรกษา และมรอยละ 22-25 ทสามารถควบคมความดนเลอดไดอยในเกณฑ <140/90 มม.ปรอท เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจครงท 3 พบวาสดสวนของคนทไดรบการวนจฉยและการรกษาและควบคมความดนเลอดไดเพมขน รปท 7.8.6 รปท 7.8.6 รอยละของผสงอายชายทเปนโรคความดนโลหตสง ทไมไดรบวนจฉย รกษา และควบคมได : แนวโนมระหวางป 2547 และ 2552 รปท 7.8.7 รอยละของผสงอายหญงทเปนโรคความดนโลหตสง ทไมไดรบวนจฉย รกษา และควบคมได : แนวโนมระหวางป 2547 และ 2552

61 62 65

45 38 47

8 7 4

96

6

22 20 23

2523

23

10 11 922 25 25

25527452

ไมรวาเปน รแตไมรกษา รกษาแตคมไมได รกษาและคมได

60-69 70-79 80+ 60-69 70-79 80+

52 5061

32 33 37

7 7

8

7 78

26 2820

2733

32

15 15 11

34 28 23

60-69 70-79 80+ 60-69 70-79 80+

25527452

ไมรวาเปน รแตไมรกษา รกษาแตคมไมได รกษาและคมได

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 277

โรคเบาหวาน ความชกของเบาหวาน ในผสงอายตงแต 60-69 ปมรอยละ 16 ความชกลดลงเมออายมากขน และลดเปนรอยละ 10 ในกลมอาย 80 ป ผสงอายชายและหญงในกลมอายเดยวกนมความชกใกลเคยงกน เมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจครงท 3 ความชกของเบาหวานในผสงอาย ในการสำรวจในป 2552 นสงกวาความชกของการสำรวจ เมอป 2547 เลกนอย รปท 7.8.8 ความชกของโรคเบาหวานในผสงอาย ระหวางป 2547 และ 2552 ความครอบคลมของการไดรบวนจฉย การรกษา และควบคมได : แนวโนมระหวางป พ.ศ. 2547 และ 2552 เมอพจารณาผทเปนเบาหวานจากการสำรวจโดยการตรวจนำตาลในเลอด พบวาสดสวนของผทไมไดรบการวนจฉย มรอยละ 28-41 มรอยละ 17-28 ทรกษาแตยงคมนำตาลในเลอด ไมไดตามเกณฑ (FPG <126 มก./ดล.) และสดสวนทสามารถควบคมไดมรอยละ 35-43 อยางไรกตามเมอเปรยบเทยบกบผลการสำรวจฯครงท 3 มการเปลยนแปลงในทางทดขนกลาวคอ สดสวน ของการวนจฉยและการควบคมนำตาลไดตามเกณฑ ของการสำรวจครงท 4 นสงกวาของการสำรวจครงท 3 (รปท 7.8.9)

13.812.3

10.1

18.9

15.8

9.1

13.6 14.312.9

19.217.1

10.5

60-69 70-79 80+ 60-69 70-79 80+- - -

ญหยาช ง

2547 2552

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 278

รปท 7.8.9 รอยละของผสงอายชายทเปนเบาหวาน ทไมไดรบวนจฉย รกษาและควบคมได : แนวโนมระหวาง ป 2547-2552 *คมไดหมายถง FPG <126 mg/dL รปท 7.8.10 รอยละของผสงอายหญงทเปนเบาหวาน ทไมไดรบวนจฉย ไดรกษาและควบคม ได : แนวโนมระหวางป 2547 และ 2552

4851.1

64.1

28 23.140.5

222 1.71 71 7

1.11 11 1

5.65.61.51 51 5

2.32 3

34.8 30.116.1

34.3

34.1

29.6

15.2 17.1 18.732.2

41.327.7

60-69 70-79 80+ 60-69 70-79 80+-- 0-0- 0-0-

25527452

ไมรวาเปปปน รแตไมรกษา รกษาแตคมไมได รกษาและคมได

37 39.2

60.4

17.8 20.9 22.1

2.6 1.5

3.5

2.4 0.9 4.7

38.2 36.2

22.1

37.1 35.327.8

22.2 23.214

42.8 43 45.5

ไมรวาเปน รแตไมรกษา60 ปขนไป หญง

รกษาแตคมไมได รกษาและคมได

60-69 70-79 80+ 60-69 70-79 80+‐ ‐ ‐

25527452

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 279

7.9 การทดสอบความเรวของการเดน (timed walk) การทดสอบการเดนในการสำรวจสขภาพในผสงอายในครงน ทำการวดเวลาทผสงอาย 60 ปขนไปใชในการเดนระยะสน (4 เมตร) เปนการทดสอบความสามารถในการเคลอนไหวขา การทดสอบเดนนไมไดมวตถประสงคเพอวดความสามารถสงสด แตเปนการทดสอบวามความบกพรองในการเดนหรอไม การทดสอบทำโดยใหผสงอาย เดน 2 ครง ครงท 1 การทดสอบ เดนดวยความเรวตามปกตเหมอนขณะเดนในชวตประจำวน (ตอไปจะเรยกวา เดนปกต) และ ครงท 2 การทดสอบ เดนอยางเรวทสดทสามารถทำได (ตอไปจะเรยกวา เดนเรว) เจาหนาทผดแลการทดสอบทำการจบเวลาการเดนดวยนาฬกาจบเวลา หนวยเปนวนาท เกณฑการตดสน การมความบกพรองในการเดน (walking impaired) หมายถงการมสมรรถภาพในการเดนตำกวาปกต ซงวดดวยความเรวในการเดนชากวา 0.5 เมตรตอวนาท ซงรวมทงคนทไมสามารถเดนได เวลาเฉลยในการเดนปกต เมอใหผสงอายเดนปกต โดยเฉลยผสงอาย 60+ ปขนไป ใชเวลา 6.4 วนาทในการเดนปกตในระยะ 4 เมตร ผสงอาย 60-69, 70-79 และ 80+ ป ใชเวลา 5.8, 6.9 และ 8.3 วนาท ตามลำดบ ผชายเดนเรวกวาผหญง ผทอยนอกเขตเทศบาลเดนเรวกวาในเขตฯ การจำแนกตามภาคพบวามความเรวใกลเคยงกนยกเวน ผสงอายใน กรงเทพฯ ใชเวลาเดนมากกวาภาคอน เวลาเฉลยในการเดนเรว เมอใหผสงอายเดนเรว โดยเฉลยผสงอาย 60+ ปขนไป ใชเวลา 4.4 วนาทในการเดนอยางเรวในระยะ 4 เมตร ผสงอาย 60-69, 70-79 และ 80+ ป ใชเวลา 3.9, 4.8 และ 5.8 วนาท ตามลำดบ ผชายเดนเรวกวาผหญง ผทอยนอกเขตเทศบาลเดนเรวกวาในเขตฯ การจำแนกตามภาคพบวามความเรวใกลเคยงกนยกเวน ผสงอายใน กรงเทพฯ ใชเวลาเดนมากกวาภาคอน ความชกของความบกพรองในการเดน การเดนปกต พบวารอยละ 18.6 ของผสงอาย 60 ปขนไป เดนชากวา 0.5 เมตรตอวนาท สดสวนของคนทเดนชาในกลมอาย 60-69 ปมนอยทสด (รอยละ 11.3) และเพมขนสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป (รอยละ 45.8) คนในเขตเทศบาลมรอยละของคนทเดนชากวาปกตสงกวานอกเขตฯ เมอพจารณาตามภาคพบวาภมภาค 4 ภาคสดสวนของผสงอายทเดนชากวาปกตใกลเคยงกน (รอยละ 16-17) สวนในกรงเทพฯ มสดสวนผสงอายทเดนชาสงทสด (รอยละ 34.3) เมอใหผสงอายเดนเรว พบวารอยละ 6.1 ของผสงอาย 60 ปขนไปมความบกพรองในการเดน ความชกตำสดในกลมอาย 60-69 ป (รอยละ 2.9) และเพมขนสงสดในกลมอาย 80 ปขนไป (รอยละ 19.8) ในเขตเทศบาลมความชกสงกวานอกเขตฯ เมอพจารณาตามภาคพบวาภมภาค 4 ภาคความชกใกลคยงกน (รอยละ 4.1-5.7) ในกรงเทพฯ มความชกสงสด (รอยละ 16.4)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 280

ตารางท

7.9.1

คาเฉลย

ของเวล

า(วน

าท) ในกา

รเดนป

กต ระยะทาง

4 เม

ตร ใน

ประชาก

รไทย

อาย

60 ปขน

ไป จำแนก

ตาม เพศ อา

ย เขตป

กครอง และภาค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,ma

x) จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,ma

x) จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,ma

x)

ตว

อยาง

(วนา

ท) (วน

าท)

(วนา

ท)

ตว

อยาง

(วน

าท) (

วนาท

) (วนา

ท)

ตว

อยาง

(วนา

ท) (วน

าท)

(วนา

ท)

อาย

60-

69

2,461

4.9

5.4

1.8

(0

.03,24

.8)

2,524

5.5

6.1

2.6

(0

.03,5

5.4)

4,985

5.2

5.8

2.4

(0

.03,5

5.4)

70-

79

1,536

5.4

6.6

4.2

(0

.04,5

2.7)

1,615

6.4

7.2

3.8

(0

.04,67

.6)

3,151

5.9

6.9

4.0

(0

.04,67

.6)

80+

41

7 6.3

7.3

3.4

(0

.04,28

.0)

450

8.1

9.1

3.8

(0.04

,39.9)

86

7 7.2

8.3

3.8

(0

.04,39

.91)

เขตป

กครอง

ในเขต

เทศบ

าล

2,326

5.1

6.4

5.4

(0

.03,33

.9)

2,499

5.8

6.9

5.7

(0

.03,67

.6) 4

,825

5.4

6.7

5.6

(0

.03,67

.6)

นอก

เขตเทศบ

าล

2,088

5.3

5.8

1.9

(0

.06,5

2.7)

2,090

6.1

6.7

2.2

(0

.04,5

6.5)

4,178

5.7

6.3

2.1

(0

.04,5

6.5)

ภาค

เหนอ

1,0

36

5.3

5.8

2.3

(0.06

,20.1)

1,0

45

6.1

6.8

2.8

(3.0,

53.1)

2,0

81

5.6

6.3

2.6

(0.06

,53.1

) ก

ลาง

1,023

5.2

5.7

2.1

(0

.03,28

.0)

1,049

5.8

6.5

2.6

(0

.04,46

) 2,0

72

5.5

6.1

2.5

(0.03

,46.0)

ต

ะวนอ

อกเฉย

งเหนอ

1,0

22

5.4

5.9

1.7

(2.79

,24.8)

1,0

28

6.2

6.8

1.7

(0.34

,24.7)

2,05

0 5.8

6.4

1.8

(0

.34,24

.8)

ใต

994

4.9

5.5

4.2

(2.4,

52.7)

1,0

19

5.8

6.9

5.6

(0.56

,56.5

) 2,0

13

5.3

6.3

5.2

(0.56

,56.5

) ก

รงเทพฯ

33

9 4.9

7.8

4.9

(0

.03,33

.9)

448

5.6

7.4

6.1

(0.03

,67.6)

78

7 5.4

7.6

5.5

(0

.03,67

.6)

รวม

ทงปร

ะเทศ

4,414

5.2

6.0

3.1

(0

.03,5

2.7)

4,589

6.0

6.8

3.3

(0

.03,67

.6) 9

,003

5.6

6.4

3.3

(0.03

,67.6)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 281

ตารางท

7.9.2 คาเฉล

ยของเวลา

(วนา

ท) ใน

การเด

นเรว

ระยะทาง

4 เม

ตร ใน

ประชาก

รไทย

อาย

60 ปขน

ไป จำแนก

ตาม เพศ อา

ย เขตป

กครอง และภาค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,ma

x) จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,ma

x) จำนว

น Me

dian

Mean

S.D

(m

in,ma

x)

ตว

อยาง

(วนา

ท) (วน

าท)

(วนา

ท)

ตว

อยาง

(วน

าท) (

วนาท

) (วนา

ท)

ตว

อยาง

(วนา

ท) (วน

าท)

(วนา

ท)

อาย

60-

69

2,461

3.3

3.6

1.3

(0

.02,15

.3)

2,518

3.8

4.2

1.9

(0

.02,46

.5) 4

,979

3.5

3.9

1.7

(0.02

,46.5)

7

0-79

1,5

31

3.6

4.5

3.3

(0.03

,28.1)

1,6

05

4.4

5.0

2.5

(0.03

,45.6)

3,1

36

4.0

4.8

2.9

(0.03

,45.6)

8

0+

414

4.3

5.0

2.7

(0.04

,26.0)

44

5 5.4

6.4

3.0

(0

.04,23

.2)

859

4.8

5.8

3.0

(0.04

,26.0)

เข

ตปกค

รอง

ในเขต

เทศบ

าล

2,320

3.4

4.5

4.4

(0

.02,28

.1)

2,486

4.0

4.8

3.7

(0

.02,46

.5) 4

,806

3.7

4.6

4.0

(0

.02,46

.5)

นอก

เขตเทศบ

าล

2,086

3.5

3.8

1.3

(0

.04,26

.0)

2,082

4.2

4.7

1.6

(0

.03,45

.6)

4,168

3.8

4.3

1.6

(0

.03,45

.6)

ภาค

เหนอ

1,0

36

3.5

3.9

1.7

(0.04

,18.5)

1,0

41

4.1

4.8

1.9

(2.0,

23.28

) 2,0

77

3.8

4.3

1.9

(0.04

,23.3)

ก

ลาง

1,023

3.5

3.9

1.7

(0

.02,26

.0)

1,043

4.2

4.6

2.1

(0

.03,43

.0) 2

,066

3.9

4.3

2.0

(0.02

,43.0)

ต

ะวนอ

อกเฉย

งเหนอ

1,0

21

3.6

3.9

1.2

(1.91

,17.0)

1,0

26

4.2

4.6

1.1

(2.1,

18.8)

2,04

7 3.9

4.3

1.2

(1.

91,18

.8)

ใต

988

3.2

3.4

1.6

(1.7,1

5.7)

1,013

3.8

4.6

3.5

(0

.1,45

.6)

2,001

3.5

4.1

3.0

(0

.1,45

.6)

กรงเทพฯ

33

8 3.5

5.8

4.1

(0

.02,28

.1)

445

4.2

5.4

4.2

(0.02

,46.5)

78

3 3.9

5.6

4.2

(0

.02,46

.5)

รวม

ทงปร

ะเทศ

4,406

3.4

4.1

2.4

(0

.02,28

.1)

4,568

4.1

4.7

2.3

(0

.02,46

.5) 8

,974

3.8

4.4

2.4

(0.02

,46.5)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 282

ตารางท

7.9.3 รอย

ละขอ

งประชากรไทยอ

าย 6

0 ปข

นไป

ทมกา

รความบ

กพรองในก

ารเดนเมอ

เดนป

กต (เดนป

กต <

0.5เมต

ร/วน

าท) จำ

แนกต

ามเพศ

อาย

เขตป

กครองและภา

ค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

นตวอ

ยาง

รอยล

ะ 95

%CI

จำนว

นตวอ

ยาง

รอยล

ะ 95

%CI

จำนว

นตวอ

ยาง

รอยล

ะ 95

%CI

อาย

6

0-69

2,

490

9.7

(4.5

,14.9)

2,

556

12.6

(10.8

,14.4)

5,

046

11.3

(8.6,

14.0)

7

0-79

1,5

64

18.7

(12.1,

25.3)

1,6

50

25.1

(22.6

,27.7

) 3,

214

22.2

(18.4,

26.0)

8

0+

441

29.6

(25.

7,33

.5)

493

57.4

(53.3

,61.6

) 93

4 45

.8

(42.4

,49.2

) เข

ตปกค

รอง

ในเขต

เทศบ

าล

2,37

7 22

.3 (9

.9,34

.7)

2,56

9 22

.3 (19

.4,25

.3)

4,94

6 22

.3 (15

.3,29

.2)

นอก

เขตเทศ

บาล

2,11

8 11

(9

.6,12

.4)

2,13

0 21

.3 (19

.4,23

.2)

4,24

8 16

.7 (15

.3,18

.2)

ภาค

เหนอ

1,0

42

10.2

(8.7,

11.7)

1,0

59

22.4

(20.0

,25.

0)

2,10

1 16

.9 (15

.2,18

.6)

กลาง

1,048

10

.2 (7

.7,12

.7)

1,082

20

.6 (17

.0,24

.2)

2,13

0 16

.1 (13

.3,19

.0)

ตะวนอ

อกเฉยงเหนอ

1,0

42

12.9

(10.1,

15.7)

1,0

52

20.4

(17.9,

22.9)

2,

094

17.1

(14.6,

19.6)

ใต

1,010

8.

1 (7

.0,9.3

) 1,0

36

21.5

(18

.7,24

.3)

2,04

6 15

.6 (13

.7,17

.6)

กรงเทพฯ

35

3 42

(2

5.1,5

8.9)

47

0 26

.7 (19

.9,33

.5)

823

34.3

(21.8

,46.7

) รวม

4,

495

14.8

(9

.6,19

.9)

4,69

9 21

.7 (2

0.0,2

3.3)

9,19

4 18

.6 (15

.7,21

.5)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 283

ตารางท

7.9.4 รอย

ละขอ

งประชา

กรไทยอ

าย 6

0 ปข

นไป

ทมคว

ามบก

พรอง

ในกา

รเดน

เมอเดน

เรว

(เดนเรว

<0.

5เมต

ร/วน

าท)

จำแน

กตาม

เพศ

อาย

เขตป

กครองและภา

ค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

นตวอ

ยาง

รอยล

ะ 95

%CI

จำนว

นตวอ

ยาง

รอยล

ะ 95

%CI

จำนว

นตวอ

ยาง

รอยล

ะ 95

%CI

อาย

60-

69

2,48

8 2.6

(1.

0,4.1

) 2,

553

3.2

(2.3,

4.2)

5,04

1 2.9

(1.

9,4.0

) 7

0-79

1,5

59

6.7

(3.2,

10.2)

1,6

45

7.6

(5.5

,9.7)

3,

204

7.2

(4.7,

9.7)

80+

44

0 11

.5

(8.7,

14.2)

48

5 25

.9 (2

1.0,3

0.8)

925

19.8

(16

.5,2

3.1)

เขตป

กครอง

ในเขต

เทศบ

าล

2,37

1 8.

5 (3

.6,13

.4)

2,56

1 10

.1 (7

.1,13

.0)

4,93

2 9.4

(5

.8,13

.0)

นอก

เขตเทศ

บาล

2,11

6 3.1

(2

.3,3.8

) 2,

122

5.6

(4.6,

6.7)

4,23

8 4.5

(3

.9,5.

1) ภ

าค

เห

นอ

1,040

2.7

(1.

6,3.9

) 1,0

51

5.3

(4.1,

6.5)

2,09

1 4.1

(3

.4,4.9

) ก

ลาง

1,046

3.5

(2

.3,4.6

) 1,0

80

6.6

(4.9,

8.3)

2,

126

5.2

(4.0,

6.5)

ตะวนอ

อกเฉยงเหนอ

1,0

40

3.2

(2.0,

4.5)

1,051

5.

4 (3

.4,7.4

) 2,

091

4.4

(3.4,

5.5)

ใต

1,011

3.1

(1.

9,4.2

) 1,0

35

7.8

(6.3,

9.4)

2,04

6 5.

7 (5

.0,6.5

) ก

รงเทพฯ

35

0 16

.9 (10

.8,2

3.0)

466

16

(10.4,

21.5

) 81

6 16

.4 (10

.9,22

.0)

รวม

4,

487

4.9

(2.7,

7.0)

4,68

3 7.1

(5

.6,8.

5)

9,17

0 6.1

(4

.5,7

.7)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 284

7.10 การมองระยะใกล (Near vision test) การมองระยะใกล เปนการวดความสามารถในการมองเหนระยะใกล สำหรบผมอาย 40 ปขนไป โดยอานตวอกษรบนแผนทดสอบ( near vision chart) ทระยะ 40 เซนตเมตร การอานเรมปดตาซายและอานดวยตาขวา ผอานๆ จากอกษรตวใหญลงมาสอกษรตวเลก อานแตละแถว จนจบ ถาอานแถวใดผด 3 คำขนไป จบการทดสอบ จดอกษรแถวทสามารถอานได ตอมาปดตาขวาแลวอานดวยตาซาย วธการเชนเดยวกบการอานดวยตาขวา ผลการทดสอบ เปนความสามารถในการอานทระยะ ดงตอไปดงนคอ 20/20, 20/30, 20/50, 20/70, 20/100, 20/200, 20/400, 20/800 การแปลผล การมองเหนแบงไดเปน 3 กลม โดยใชผลการตรวจของตาขางทดกวา คอ 1. มองเหนตวหนงสออานหนงสอได คอ การอานไดทระยะ 20/20- 20/50 2. มองเหนเลอนลาง คอ การอานไดทระยะ 20/70 -20/200 3. มองแทบไมเหน คอ การอานไดทระยะ 20/400-20/800 เทานน หมายเหต : การทดสอบครงน ผทปกตใสแวน เปนการตรวจขณะใสแวน สวนผทปกตไมใสแวน เปนการตรวจขณะไมใสแวน ผลการสำรวจ ● ผทตรวจขณะใสแวน จำนวน 1969 คน พบรอยละ 67.3 อยในเกณฑทมองเหน ตวหนงสอ รอยละ 28.2 เหนเลอนราง และรอยละ 4.4 เกอบมองไมเหน ● ผทตรวจขณะไมใสแวน จำนวน 6908 คน พบรอยละ 50.3 อยในเกณฑทมองเหน ตวหนงสอ รอยละ 41.8 เหนเลอนราง และรอยละ 7.9 เกอบมองไมเหน ● รวมทงผทใสแวนและไมใสแวน จำนวน 8877 คน พบวารอยละ 53.5 อยในเกณฑ ทมองเหนตวหนงสอระยะใกลอยในเกณฑปกต ชายรอยละ 59.2 หญงรอยละ 48.9 (ตารางท 7.10.1-7.10.2)

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 285

ตารางท 7.10.1 รอยละของการมองเหนระยะใกลของประชากรไทยอาย 40 ปขนไป จำแนกตามเพศและระดบการมองเหน ใสแวน ชาย หญง รวม จำนวนตวอยาง (คน) 1,056 913 1,969 อานหนงสอได (%) 67.5 67.2 67.3 เลอนราง (%) 28.3 28.1 28.2 แทบไมเหน (%) 4.2 4.7 4.4 ไมใสแวน ชาย หญง รวม จำนวนตวอยาง (คน) 3,323 3,585 6,908 อานหนงสอได (%) 57 45.1 50.3 เลอนราง (%) 37.8 45 41.8 แทบไมเหน (%) 5.3 9.9 7.9 รวมใสแวนและไมใสแวน ชาย หญง รวม จำนวนตวอยาง (คน) 4,379 4,498 8,877 อานหนงสอได (%) 59.2 48.9 53.5 เลอนราง (%) 35.7 42.1 39.2 แทบไมเหน (%) 5.1 9 7.2

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 286

ตารางท

7.10

.2 รอย

ละขอ

งการมอ

งเหน

ระยะใกลข

องปร

ะชาก

รไทย

อาย

40 ปขน

ไป จำแนก

ตามอ

าย เพ

ศ เขตป

กครองและภา

ค

ชาย

หญง

รวม

จำนว

น อา

นหนง

สอ เล

อนราง

แทบม

อง

จำนว

น อา

นหนง

สอ เล

อนราง

แทบม

อง

จำนว

น อา

นหนง

สอ เล

อนราง

แทบม

อง

ตว

อยาง

ได

ไมเหน

ตวอย

าง

ได

ไมเหน

ตวอย

าง

ได

ไมเหน

อาย

4

0-49

1,4

20

80.9

18.4

0.6

1,786

77

.5

21.9

0.6

3,20

6 79

.2 20

.2 0.6

5

0-59

1,2

99

59.8

36

.4 3.8

1,5

11

59.1

36.6

4.4

2,81

0 59

.4 36

.5

4.1

60-

69

2,46

6 62

.8

33.4

3.8

2,51

1 54

.4 38

.3 7.4

4,

977

58.1

36.1

5.8

70-

79

1,523

57

.5

36.4

6.1

1,599

45

.1 45

.8

9.1

3,12

2 50

.8

41.5

7.7

8

0+

423

47.4

44.7

7.9

425

30.3

50.2

19.6

848

37.9

47.7

14.4

เขตป

กครอง

ในเขต

3,

808

68.3

28.7

3.1

4,48

3 64

.5

32.5

3.1

8,

291

66.2

30.7

3.1

นอก

เขต

3,32

3 69

.1 28

.4 2.5

3,

349

64.1

31.4

4.5

6,67

2 66

.6 29

.9 3.5

ภ

าค

เหนอ

1,7

14

67.9

30.0

2.1

1,779

63

.1 33

.0 3.9

3,

493

65.4

31.5

3.0

ก

ลาง

1,717

59

.7 36

.1 4.2

1,8

40

56.6

37.4

6.0

3,55

7 58

.0 36

.8

5.2

ตะวนอ

อกเฉยงเหนอ

1,6

10

74.9

22.8

2.3

1,6

71

70.5

26

.4 3.1

3,

281

72.6

24.7

2.7

ใต

1,445

72

.4 26

.1 1.5

1,5

53

64.5

31

.7 3.8

2,

998

68.2

29.1

2.8

กรงเทพฯ

64

5 68

.8

28.3

2.9

989

65.3

32.5

2.2

1,6

34

67.0

30.5

2.5

รวม

7,

131

68.9

28.5

2.7

7,

832

64.2

31.8

4.0

14

,963

66

.5

30.2

3.4

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 287

บทท 8

สรป และขอเสนอแนะ การสำรวจสขภาพประชาชนไทยครงท 4 ดำเนนการเกบขอมลระหวาง เดอนกรกฎาคม พ.ศ. 2551-มนาคม พ.ศ. 2552 โดยสำนกงานสำรวจสขภาพประชาชน สถาบนวจยระบบสาธารณสข ไดตวอยางของประชากรอาย 15 ปขนไปจำนวน 20,450 คน เปน ชาย 9,740 คน และหญง 10,710 คน ผลการสำรวจแบงเปนขอมลเปน 5 กลมคอ 1). ลกษณะทางประชากร เศรษฐกจและสงคม 2). พฤตกรรมสขภาพ 3). สถานะสขภาพ 4). อนามยเจรญพนธ และ 5). สขภาพผสงอาย เมอเปรยบเทยบผลการสำรวจภาวะสขภาพโดยการตรวจรางกายของการสำรวจครงท 3 เมอป พ.ศ. 2546-7 กบการสำรวจฯ ครงท 4 น พบวามการเปลยนแปลงของสถานะสขภาพในประชาชนไทยอาย 15 ปขนไปโดยสรปดงน (ตารางท 8.1) ● พฤตกรรมสขภาพทมสถานการณดขน ไดแก การสบบหรเปนประจำและการดมสรา ในระดบทเสยงปานกลางขนไป (≥41 กรม/วน ในผชาย และ ≥21 กรม/วนในผหญง) ในประชาชนไทยมสดสวนทลดลงเลกนอย ● พฤตกรรมสขภาพทสถานการณคงเดม ไดแก การมกจกรรมทางกายระดบปานกลาง ขนไปอยางเพยงพอตามขอแนะนำ มสดสวนทใกลเคยงกบผลการสำรวจฯ ครงท 3 ● พฤตกรรมสขภาพทมสถานการณไมดขน ไดแก การกนผกและผลไมไดตามขอแนะนำ (≥5 สวนขนไป/วน) ในประชาชนไทยมสดสวนลดลง ● ภาวะสขภาพและโรคทมความชกเพมขน ไดแกภาวะอวน, ภาวะไขมนคอเลสเตอรอล รวมในเลอดสง, ภาวะมปจจยเสยงตอโรคระบบหวใจและหลอดเลอดหลายปจจย (ความดน โลหตสง, อวน, เบาหวาน, คอเลสเตอรอลรวมสง และสบบหร) และภาวะโลหตจาง มความชกเพมขน ● ภาวะสขภาพและโรคทความชกไมเปลยนแปลง ไดแก สถานการณของโรคความดน โลหตสงและเบาหวานในภาพรวม ของการสำรวจครงท 3 และ ครงท 4 มความชก ใกลเคยงกน ● ประเดนสขภาพทมการสำรวจเพมเตมในการสำรวจฯ ครงท 4 นคอ ภาวะเมแทบอลกซน- โดรม พบวาประชากรหนงในหามภาวะดงกลาว และภาวะซมเศรา พบวาประชากร รอยละ 2.8 มภาวะซมเศรา ● สำหรบประเดนสขภาพทยงเปนปญหาในผสงอาย ไดแก เชน โรคเรอรง, ภาวะสมองเสอม, การหกลม, ภาวะพงพง เปนตน ● ประเดนการบรการดานสขภาพทพบวามแนวโนมดขนไดแก การเขาถงการตรวจคดกรอง โรคเบาหวาน, ความดนโลหตสง และการคดกรองมะเรงปากมดลก เปนตน ● สำหรบคณภาพบรการดานการรกษาและควบคมระดบนำตาลในเลอดของผปวย เบาหวาน และการควบคมความดนโลหตในผทมความดนโลหตสงกพบวามแนวโนม ทดขน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 288

ตารางท

8.1 คว

ามชก

ของพ

ฤตกรรม

สขภา

พและกา

รปวย

ในปร

ะชาก

รไทย

อาย

15 ปขน

ไป การสำรวจส

ขภาพ

ประชาชนไทย

โดย

การตรวจรางกา

ยครงท

3 และ

4

25

46-2

547

2551

-255

2 พ

ฤตกรรม

สขภา

พ ชาย

หญง

รวม

ชาย

หญง

รวม

การสบ

บหรเป

นประจำ

(%)

45.9

2.3

25.3

38.7

2.1

19.9

การดม

สราระดบเสย

งปานกล

างขน

ไป1 (%

) 16

.6 2.1

9.2

13

.2 1.6

7.3

ก

ารดม

สราอยางห

นก (ม

ธยฐาน,

ครง

/ป)

12

3 -

6 3

5 ก

ารดม

สราอยางห

นก (%

) 57

.0 19

.0 -

31.5

4.4

17

.6 ม

กจกรรม

ทางกายเพยงพอ

(%)

79.3

75.8

77

.5

83.2

79.8

81

.5

การกน

ผกผล

ไมเพยงพอ

ตามข

อแนะนำ

(5 สวน

/วน)

20

.0 23

.6 -

16.9

18.5

17

.7 สถา

นะสข

ภาพ

ความด

นโลห

ตสง

(%)

23.3

20.9

22.0

21.4

21.4

21.4

เบาห

วาน

(%)

6.4

7.3

6.6

6.0

7.7

6.9

ภาวะโล

หตจาง

(%)

11.4

22.2

16.9

15.8

29

.8

23.0

ภาวะนำห

นกเกนแ

ละอวน

(BMI

≥ 2

5 กก

./ตร.ม

.) 22

.5

34.4

28.6

28.4

40.7

34.7

ภาวะอวน

ลงพง

(%)

15.4

36.1

26.0

18.6

45.0

32.1

ไขม

นคอเลส

เตอรอล

ในเลอด

สง (≥

240 มก

./ดล.)

13

.7 17

.1 15

.5

16.7

21.4

19.4

ปจจยเสย

งโรคระบบ

หวใจและหลอ

ดเลอ

ด 3 ปจ

จยขน

ไป2

8.8

6.6

7.6

7.4

9.5

8.4

เมแท

บอลก

ซนโดรม

(%)

- -

- 18

.1 23

.9 21

.1 ภ

าวะซมเศรา (

%)

- -

- 2.2

3.5

2.8

1 การดม

เครองดมแ

อลกอ

ฮอลระดบเสย

งปานกล

างขน

ไป หมายถ

ง ไดรบ

แอลก

อฮอล

≥41 g

m/d ในผช

ายและ ≥

21 g

m/d ในผห

ญง

2 ปจ

จยเลยงโรคระบบห

วใจและหล

อดเลอด

ไดแก โร

คเบา

หวาน

ความด

นโลห

ตสง อวน

BMI≥

25

kg/m

2 การสบ

บหร และคอเลส

เตอรอล

รวม ≥

240

mg/D

L

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 289

ตารางท

8.1 คว

ามชก

ของพ

ฤตกรรม

สขภา

พและกา

รปวย

ในปร

ะชาก

รไทย

อาย

15 ปขน

ไป การสำรวจส

ขภาพ

ประชาชนไทย

โดย

การตรวจรางกา

ยครงท

3 และ

4

25

46-2

547

2551

-255

2

ชาย

หญง

รวม

ชาย

หญง

รวม

อนา

มยเจรญ

พนธ

อายเฉลย

เรมมป

ระจำเดอน

ครงแรกในสต

ร อาย

15-2

9 ป

(ป)

- 13

.6 -

- 13

.2 -

การแท

งใน

5ปทผ

านมา

(%)

- -

-

4.4

- สขภ

าพผส

งอาย

(60

ปขน

ไป)

ภาวะพ

งพง3 (%

) 9.6

15

.4 12

.8

12.7

17.8

15

.5

การบด

เคยว

(ฟน

< 20

ซ) (

%)

44.0

44.4

53

.3 53

.5

53.4

การหก

ลม (ใน

6 เดอน

ทผานมา

) (%

) -

- -

14.4

21.9

18.5

ภ

าวะสมอ

งเสอม

(%)

- -

- 9.8

15

.1 12

.4 การเขาถ

งบรการและคณภา

พบรการ

ค

วามด

นโลห

ตสงท

ไมไดรบ

การวนจ

ฉย (%

) 78

.6 63

.8

71.4

60.5

40

.6 50

.3 ค

วามด

นโลห

ตสงท

ไดรบ

การรกษ

าและคว

บคมค

วามด

นโลห

ตได

(%)

5.7

11.7

8.6

14.4

27.3

20.9

เบาห

วานท

ไมไดรบ

การวนจ

ฉย (%

) 65

.5

49.2

56.6

43.3

22.4

31.2

เบาห

วานท

ไดรบ

การรกษ

าและคว

บคมน

ำตาลในเลอด

ได <

126 มก

./ดล.

(%)

8.5

15.2

12.2

20.1

34.6

28.5

ก

ารตรวจคด

กรองธาลส

ซเมย

ในหญ

งตงครรภใน

2 ปท

ผานม

า (%

) -

- -

- 8.

0 -

การตรวจคด

กรอง

มะเร

งปากมด

ลกใน

2 ปทผ

านมา

(15-

59 ป) (

%)

- 32

.4 -

- 42

.5

- ก

ารตรวจเตานมต

รวจด

วยตน

เอง

(%)

- 48

.7 -

- 60

.7 -

การตรวจ

Mam

mogr

am (ห

ญงอาย

40-5

9 ป)

ใน 1

ปทผานม

า (%

) -

1.7

- -

3.9

-

3 ผส

งอายทไมส

ามารถก

จวตรพน

ฐานด

วยตน

เองอยางนอย

2 กจก

รรม

(ไดแก อาบ

นำ/ลางหน

า, แตงตว,

กนอาหา

ร, ลก

จากท

นอน,

ใชหอ

งนำ/สวม,

และเดนในต

วบาน

และการกลน

ปสสาวะ

และการกลน

อจจาระได) ห

รอไมสามารถ

กลนอ

จจาระหรอปส

สาวะ

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 290

การเปลยนแปลงในพฤตกรรมสขภาพและภาวะโรคตางๆ นาจะมผลจากปจจยดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมทมการเปลยนแปลงไปทางทมความเจรญไปสความเปนเมองมากขน ทำใหมปจจยเสยงตอสขภาพมากขนขณะเดยวกนมาตรการดำเนนงานการควบคมปองกนผานมาของหนวยงานทเกยวของกบสขภาพตางๆ ไมวาจะเปนหนวยงานของกระทรวงสาธารณสขทงในสวนกลางและสวนภมภาค สำนกงานกองทนสรางเสรมสขภาพและเครอขายสขภาพตางๆ ซงรวมทงหนวยงานเอกชนตางๆ เชน การควบคมปญหาการสบบหรและดมสรา นโยบาย 3 อ (อาหาร ออกกำลงกาย และอารมณ) โครงการคนไทยไรพง มสวนในการชวยทำใหพฤตกรรมเสยงเหลานลดลง อยางไรกตามยงมภาวะสขภาพบางประเดนทยงไมมแนวโนมดขน เชน ภาวะอวนซงมแนวโนมเพมขน จงเปนงานททาทายและตองมการดำเนนการใหเขมขนมากขนตอไปสำหรบสถานการณดานการเขาถง การดแลผปวยเบาหวานและความดนโลหตสงดขน อาจเปนเพราะในชวง 4-5 ปทผานมาหนวยงานดานสขภาพตางๆ ทงในสวนกลางและสวนภมภาคตระหนกและไดใหความสำคญเกยวกบปญหาโรคกลมนมมาตรการหลายอยางทงการตรวจคดกรองในชมชน การอบรมอาสาสมครใหมสวนรวม ในการดแลกลมเสยงและผปวยในชมชน การมคลนกเฉพาะโรคในโรงพยาบาล การเฝาระวงและโครงการตดตามและปรบปรงคณภาพบรการตางๆ เพมขน อยางไรกตามแมวามแนวโนมทดขนแตยงมขนาดปญหาทตองมดำเนนการแกไขเพมเตมตอไป การสำรวจประชาชนไทยครงท 4 นมขอจำกดบางประการทควรกลาวถง ประการแรก ขอจำกดในการเปรยบเทยบผลการสำรวจในครงนกบการสำรวจครงกอนๆ เนองจากแบบขอถามในการสำรวจมการปรบปรงเปลยนแปลง เชน แบบสมภาษณการบรโภคแอลกอฮอล ของการสำรวจครงท 4 นไดปรบจากเครองมอ Graduated Quantity Frequency method of recording alcohol consumption (GOF) ซงตางจากของการสำรวจครงท 3 จงอาจมสวนทำใหการคาดประมาณปรมาณแอลกอฮอลทบรโภคอาจแตกตางไป จงตองแปลผลดวยความระมดระวง ประเดนตอมาคอ แบบทดสอบภาวะสมองเสอมในการสำรวจครงท 4 นใชแบบ Mini-Mental State Examination (MMSE) ในขณะทของการสำรวจครงท 3 ใช Thai Mental State Examination (TMSE) สวนการสำรวจครงท 2 ใชแบบ Chula mental test ซงขอถามมความแตกตางกน แบบทดสอบทงสามแบบเปนเครองคดกรองสมรรถภาพสมองซงอาจม accuracy ตางกน จงทำใหผลการสำรวจแตละครงไมสามารถเปรยบเทยบกนได แบบเกบขอมลถดมาทมการเปลยนแปลงเพมเตมคอการบรโภคยาและอาหารเสรม มขอถามทละเอยดมากขนเกยวกบความถในการใชในเวลา 1 เดอนสำหรบการใชยาแกปวด การใชยาคลายเครยดใน 6 เดอน ในขณะทแบบขอถามของการสำรวจครงท 3 ถามวาใชประจำ(ใชทกวนตดตอกนไมนอยกวา 1 เดอน) สำหรบทงยาแกปวด ยากลอมประสาท และ ยานอนหลบ ความแตกตางเหลานทำใหมขอจำกดในการเปรยบเทยบเชนกน ประเดนทขอคำถามมความแตกตางเรองตอไปคอ ขอถามเกยวกบการหกลมในผสงอาย ในการสำรวจครงท 4 นไดระบเวลาการหกลม หมายถงในชวง 6 เดอนทผานมา เพอใหทราบระยะเวลาในการบอกความชกไดชดเจนยงขน นอกจากนในสวนของอนามยเจรญพนธ เกยวกบการแทงลกไดระบเวลาแทงในชวง 5 ป ทผานมา ซงทำใหสามารถคำนวณความชกในชวงเวลาดงกลาวไดชดเจนยงขน ประเดนตอมาคอการเปลยนคำจำกดความของภาวะสขภาพ เชน ในการสำรวจครงท 4 นมการปรบเพอความเหมาะสม เชน ภาวะโลหตจาง ในการวเคราะหครงนใชผลการทดสอบเฉพาะ Hb เปนเกณฑในการวดภาวะซด ตามคำจำกดความสากลขององคการอนามยโลก (โดยไมไดใชคา Hematocrit) ซงทำใหสามารถเปรยบเทยบกบความชกในประเทศอนได อยางไรกตามในภาวะสขภาพบางประเดน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 291

ทเกณฑของสากลมการเปลยนแปลง เชน ภาวะคอเลสเตอรอลในเลอดรวมสง หมายถงระดบ คอเลสเตรอลรวม ≥200 มก./ดล. การวเคราะหครงนไดเพมการรายงานจดตดทงสองระดบ คอ ≥200 มก./ดล. และ ≥240 มก./ดล. จงมรายละเอยดเรองความชกตามเกณฑใหมและยงสามารถเปรยบเทยบกบของการสำรวจครงท 3 ได อนงการเปรยบเทยบผลการสำรวจนไมไดนำผลของการสำรวจครงท 1 และ 2 มาเปรยบเทยบดวยเนองจากการสำรวจกอนหนานมลกษณะแบบขอถามทแตกตางจากการสำรวจครงท 3 และ 4 คอนขางมากจงไมไดนำเสนอในการรายงานน ขอคำถามเรองถดมาทมการปรบปรงคอเกยวกบการปฏบตกจวตรประจำวน (ADL) ของผสงอาย โดยในการสำรวจนเปลยนตวเลอกคำตอบทแตกตางจากการสำรวจครงกอนและมการเพมขอถามเกยวกบ Instrumental ADL จงมขอมลละเอยดมากขน ขอจำกดประเดนตอมาคอ อาจมการประมาณความชกเกยวกบสถานะสขภาพบางประเดนทตำกวาความเปนจรง แมวาการสำรวจครงนทำในชมชน แตกเปนไปไดทกลมทปวยหนก ผสงอายทนอนตดเตยงไมสามารถมาทหนวยตรวจสขภาพได จงอาจประมาณจำนวนผทมภาวะเจบปวยหนก อมพฤกษและอมพาตตำกวาความเปนจรงได ประการตอมาคอขอจำกดดานงบประมาณและทรพยากรในการตรวจรางกายและการตรวจ พเศษบางอยาง เชน ไมมการตรวจ HbA1c เพอประเมนการควบคมระดบนำตาลในเลอด การตรวจพเศษทางเลอดเพอหาสาเหตของภาวะโลหตจาง การตรวจระดบ cotinine เพอคนหาการสมผสควนบหร การตรวจ EKG หรอการตรวจพเศษ เชน Ankle brachial index ในกลมเสยงหรอในกลมทมประวตการปวยเปนโรคหวใจขาดเลอดหรอกลามเนอหวใจตาย รวมทงโรคหลอดเลอดสมอง ซงไมไดมการยนยนดวยการผลการตรวจรางกาย โดยภาพรวมความชกในโรคกลมนจงมโอกาส ตำกวาความเปนจรง ในขณะทบางสวนของผทบอกวาเคยไดรบวนจฉยหรอเคยเปนอมพฤกษ อมพาต อาจเปนการรายงานทตำหรอเกนความจรงกเปนไปได เชนกน จดแขงของการสำรวจนคอ การสมตวอยางของการสำรวจครงนเปนการสมรายบคคลจาก ทะเบยนราษฎร จงคอนขางมนใจไดวาเปนตวแทนของประชากรไทยด การเกบขอมลมการควบคมมาตรฐานโดยการอบรมผสมภาษณและผตรวจวดสดสวนรางกาย การวดความดนเลอดใชเครองวดความดนโลหตทมมาตรฐาน และมคมอและอปกรณอนทมมาตรฐาน เชน เครองชงนำหนกตว เครองวดแรงบบมอ ทวดสวน พรอมทงมคมอบรรยายและภาพสำหรบการเกบขอมลภาคสนาม ทำใหมนใจวาไดขอมลทมคณภาพ สำหรบการวเคราะหขอมลมการถวงนำหนกตามโอกาสของการถกเลอกของกลมตวอยางตามเพศ กลมอาย เขตปกครองและภาคทอย ทำใหไดขอมลทแสดงขนาดปญหาในระดบภาคและเขตปกครอง ขอเสนอแนะเกยวกบการสำรวจสขภาพประชาชนไทย จากประสบการณการดำเนนการสำรวจสขภาพประชาชนครงท 4 นมขอเสนอบางประการ เกยวกบการดำเนนงานครงตอไป ดงน การจดการ ● มการวางแผนระยะกลางและระยะยาวเกยวกบประเดนทจะสำรวจ โดยมการสำรวจ ตอเนองเปนระยะๆ และเสรมดวยการสำรวจประเดนเจาะลกตามกลมอาย และหรอ ตามประเดนสขภาพทเปนปญหาตองมการตดตามอยางตอเนอง เชน การสำรวจ สขภาพเดก และการสำรวจสขภาพผสงอาย เปนตน

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 292

● เนอหาประเดนสขภาพทควรสำรวจ มการเตรยมการใหหนวยงานทใชขอมล เชน สสส. สปสช. หนวยงานสวนกลางและสวนภมภาคของกระทรวงสาธารณสข ฯลฯ เสนอประเดนสขภาพทควรมการสำรวจเพมเตม ● มการสนบสนนหนวยงานทรบผดชอบ (สสท.) ใหไดรบงบประมาณอยางเพยงพอและ สามารถดำเนนการโครงการสำรวจสขภาพโดยการตรวจรางกายอยางตอเนองเปน ระยะยาวอยางนอยเปนชวงเวลา 15-20 ป เพอใหพฒนาการดำเนนงานอยางตอเนอง ไมขาดชวง รวมทงมการสรางและพฒนาทมงานทมสมรรถนะในการผลตขอมล สถานะสขภาพประชาชนทมคณภาพและประโยชนตอการจดทำนโยบายทางสขภาพ และการพฒนางานสรางเสรมสขภาพ บรการทางสาธารณสข การควบคมและปองกน การสมเลอกตวอยาง ● ตวอยางทเลอกจากทะเบยนราษฏร เมอลงสำรวจภาคสนามพบวาบคคลตวอยาง สวนหนงอพยพไปทอนแลว เนองจากมการรอถอนหรอการยายทอยซงการแกปญหา ทำโดยการสมตวอยางใหม จงมขอเสนอวาอาจพจารณาทางเลอกในการเลอกกรอบ ตวอยางทมความทนสมยมากขน เชน การใชทะเบยนรายชอประชาชนในเขตรบผดชอบ ของสถานบรการปฐมภมในพนท หรอการสำรวจครวเรอนเปนกรอบตวอยางลวงหนาเพอ การสมตวอยางสำหรบการสำรวจครงตอไป

วธการเกบขอมลภาคสนาม ● จดทมเกบขอมลภาคสนามใหมจำนวนทมนอยทสด เพอลดความคลาดเคลอน ผสมภาษณ และผตรวจและทดสอบรางกายมการประชมอบรมอยางเปนมาตรฐาน รปแบบทม การเกบขอมลอาจมทมจากสวนกลางเปนหนวยเคลอนทตะเวนไปเกบขอมลตามพนท ตางๆ ของประเทศโดยมการประสานงานกบหนวยวชาการและหนวยงานสาธารณสข ในพนทเพอใหความรวมมอในระดบพนท ทงนเปนการควบคมคณภาพและมาตรฐาน ของขอมล ● วธการเกบขอมล มสองขนตอนคอ 1 การสำรวจบานและสมภาษณบคคลตวอยาง ทบาน และ 2 ตามดวยการนดตรวจรางกายและเจาะเลอด สำหรบวธการเขาเยยม ตามบานทำใหสามารถครอบคลมกลมทไมสามารถเขาถงการสำรวจได เชน ผพการ และผสงอายทนอนตดเตยง ● พจารณาใชเครองคอมพวเตอรในการเกบขอมลภาคสนาม เพอใหขอมลทครบถวน และประสทธภาพในการประมวลและรายงานผล ● พจารณาจดรถตรวจสขภาพเคลอนทมขดความสามารถในการตรวจทางหองปฏบตการ ไมซบซอนได เชน การตรวจ CBC, blood glucose เปนตน เพอความเปนมาตรฐาน และความมประสทธภาพ และสามารถแจงผลการตรวจใหแกบคคลตวอยางไดอยาง รวดเรว

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 293

เครองมอทควรมการพฒนา ควรมการวางแผนเตรยมการและพฒนาและทดสอบเครองมอทใชในการสำรวจอยาง ตอเนอง ตวอยางเชน ● แบบเกบขอมลกจกรรมทางกาย การสำรวจครงนพบวาความชกของการมกจกรรมทางกาย อยางเพยงพอตามขอแนะนำคอนขางสง ขณะเดยวกนการสำรวจนกพบวาคนไทยม แนวโนมอวนมากขน อาจแสดงวาบคคลตวอยางมแนวโนมทจะรายงานการมกจกรรม ทางกายมากเกนจรง จงควรมการวจยพฒนาวธการเกบขอมลพฤตกรรมการมกจกรรม ทางกายใหมความถกตองมากขน ● แบบเกบขอมลเกยวกบพฤตกรรมการบรโภคอาหาร ควรมการพฒนาตอไปเพอสะทอน ถงปญหาการบรโภคอยางตอเนอง ● ภาวะพงพงของผสงอายในกจวตรประจำวนพนฐาน (Basic Activities Daily Livings) ปจจบนยงมแบบเกบหลากหลาย ควรมการศกษาพฒนาเครองมอนเพอการนำไปใช สำรวจตดตามสถานการณดานนในผสงอายตอไป ● แบบเกบขอมลเกยวกบอนามยเจรญพนธ ควรครอบคลมขอมลเกยวกบพฤตกรรมทาง เพศมากขนและเกยวของกบการมเพศกอนวยอนควร อนเปนการคนหาและตดตามปญหา เกยวกบการตงครรภในวยรน ● การตรวจทางชวเคม เพมเตม เชน การตรวจ HbA1C เพอใชการวนจฉยโรคเบาหวาน และประเมนการควบคมนำตาลในเลอด การตรวจ ferritin เพอวนจฉยภาวะโลหตจาง จากการขาดเหลก การตรวจโซเดยมในปสสาวะเพอประเมนการบรโภคเกลอของ ประชาชน เปนตน ขอเสนอแนะเกยวกบผลการสำรวจ ประเดนปญหาสขภาพทยงตองมการพฒนาการดแลรกษาและมาตรการดำเนนงานควบคมปองกนโรค ไดแก ประเดนตอไปน ● พฤตกรรมสขภาพ และสถานะสขภาพ o ไดแกการสบบหร และการดมเครองดมแอลกอฮอล แมวาจะมแนวโนมลดลงแต พบวายงมความชกของการสบบหรในประชาชนคอนขางสงโดยเฉพาะในเขต ชนบท และควรเนนการปองกนในกลมทมความออนไหว เชน กลมอายนอยและ ผหญง และการไดรบควนบหรมอสอง และการสนบสนนการเลกบหร o ปญหาโรคอวนและโรคระบบหวใจและหลอดเลอด มมาตรการปองกนแบบปฐมภม ไดแก มาตรการทสงเสรมการกนอาหารสขภาพ เชนประชาชนไทยมการกนผก ผลไมมากขน สงเสรมการออกกำลงกายมากขน และมาตรการเพอลดปญหา นำหนกเกนและอวน o มาตรการลดปญหาพฤตกรรมการบรโภคยา แกปวด การคลายเครยด ยาลกกลอน และอาหารเสรม เกนความจำเปน o มาตรการลดปญหาพฤตกรรมทางเพศ เพอแกไขปญหา การตงครรภในวยรน o มาตรการสรางเสรมสขภาพผสงอาย การปองกนและแกไขปญหาสขภาพในผสง อาย จากโรคเรอรง สมองเสอม การหกลม ภาวะพงพงในผสงอาย และการขาด ผดแล เปนตน o มาตรการลดปญหาภาวะโลหตจาง และปญหาโรคซมเศรา

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 294

● ระบบการเขาถงบรการ o ดานการเขาถงการตรวจคดกรองโรคไดแก การตรวจมะเรงปากมดลก และการ ตรวจคดกรองมะเรงปากมดลก o ดานการตรวจคดกรองโรคเรอรง ไดแก เบาหวาน ความดนโลหตสง และการ ตรวจคดกรองธาลสซเมยในหญงตงครรภ o ดานการพฒนาการเขาถงบรการและคณภาพบรการในดานความครอบคลมของ ผทไดรบการวนจฉยและคณภาพการรกษา ไดแก การควบคมระดบนำตาลในเลอด ของผปวยเบาหวาน การควบคมความดนเลอดในผทเปนความดนโลหตสง ● การศกษาเชงลก o ผลกระทบทางเศรษฐศาสตร ทเกยวของกบคาใชจายทเกดจากภาวะโรคทปญหา เกดขน เชน ภาวะอวน โรคระบบหวใจและหลอดเลอด โรคหลอดเลอดสมอง เปนตน o การศกษาปญหาสขภาพในกลมเฉพาะในเชงลกตอไป เชน ปญหาสขภาพของ ผสงอายทไมสามารถเคลอนไหวได, การศกษายนยนการวนจฉยภาวะสมองเสอม, ขนาดปญหาของผสงอายทถกทอดทง เปนตน o การตดตามกลมตวอยางระยะยาว โดยเลอกตดตามบางกลมยอย เพอตดตาม ภาวะสขภาพของบคคลตวอยางไปในอนาคต เพอทราบความสมพนธระหวางปจจย กำหนดกบผลลพธทางสขภาพทเกดขนในภายหลง

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 295

รายชอผทรงคณวฒและเชยวชาญทปรกษา ทปรกษาวชาการดานผสงอาย 1. รศ. เยาวรตน ปรปกษขาม โครงการศกษาทางเลอกเชงนโยบายตอภาระโรค 2. รศ. พรพนธ บณยรตนพนธ โครงการศกษาทางเลอกเชงนโยบายตอภาระโรค 3. นพ. มน วาทสนทร สำนกสงเสรมสขภาพ หวหนากลมอนามยผสงอาย กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข 4. รศ.นพ.ประเสรฐ อสสนตชย คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล 5. ทพ.ญ.ดร.กนษฐา บญธรรมเจรญ สำนกพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ กระทรวงสาธารณสข 6. ผศ.ดร.ปทมา วาพฒนวงษ สถาบนวจยประชากรและสงคม คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล 7. ศ.ดร.ปราโมทย ประสาทกล สถาบนวจยประชากรและสงคม คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล 8. พญ.สรนทร ฉนศรกาญจน ทปรกษาวชาการดานเดก 1. รศ.พญ.ลดดา เหมาะสวรรณ ภาคกมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2. พญ.ภาสร แสงศภวานช ภาคกมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 3. รศ.พญ. นชรา เรองดารกานนท ภาคกมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล 4. อ.ปราณ ชาญณรงค คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทปรกษาวชาการดานโภชนาการ 1. รศ.พญ. มนทนา ประทปะเสน ภาควชาโภชนวทยา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล 2. ดร.วราภรณ เสถยรนพเกา ภาควชาโภชนวทยา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล 3. พญ.แสงโสม สนะวฒน สำนกทปรกษา กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข 4. รศ. พตธน วนจจะกล สถาบนวจยโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล 5. ผศ.ดร.อไรพร จตตแจง สถาบนวจยโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล 6. คณสจตต สาลพนธ กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข 7. ดร.กานดาวส มาลวงษ กองโภชนาการ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ทปรกษาวชาการดานอนามยเจรญพนธ 1. ศ.นพ.สรศกด ฐานพานชสกล สถาบนวจยวทยาศาสตรการแพทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2. นพ.เมธ พงษกตตหลา กองอนามยเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข 3. ผศ.ดร.พมลพรรณ อศรภกด สถาบนวจยประชากรและสงคม คณะสงคมศาสตรและมนษยศาสตร มหาวทยาลยมหดล 4. คณภารด ชาญสมร กองอนามยเจรญพนธ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 296

ทปรกษาวชาการดานการใชยา 1. รศ.ดร.อาทร รวไพบลย ภาควชาเภสชกรรม คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยมหดล 2. อ.นำฝน ศรบณฑต ภาควชาเภสชกรรมชมชน คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยศลปากร 3. ภก.สพล ลมวฒนานนท คณะเภสชศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 4. ภญ.พรพศ ศลขวทธ สถาบนวจยระบบสาธารณสข ทปรกษาวชาการดานยาสบ 1. รศ. พรพนธ บณยรตพนธ โครงการศกษาทางเลอกเชงนโยบายตอภาระโรค 2. รศ.พญ.ลกขณา เตมศรกลชย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล 3. ดร.ศรณญา เบญจกล สำนกควบคมการบรโภคยาสบ กระทรวงสาธารณสข 4. ดร.มณฑา เกงการพานช คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล 5. คณอารรตน โลหทองมงคล สำนกงานสถตแหงชาต ทปรกษาวชาการดานโรคหอบหด 1. รศ.นพ.สวฒน เบญจพลพทกษ ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล 2. พญ.มกดา หวงวรวงศ หนวยงานโรคภมแพ สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน 3. พญ. พรรณทพา ฉตรชาตร ภาควชากมารเวชศาสตร คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทปรกษาวชาการดานโรคไต 1. ศ.นพ.สมนก ดำรงกจชยพร หนวยโรคไต ภาควชาอายรศาสตร คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล 2. นพ.อดศร วงศรไพศาล หนวยโรคไตและทางเดนปสสาวะ ภาควชาอายรศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 3. นพ.ธนชย พนาพฒ หนวยไตเทยม รพ.จงหวดขอนแกน 4. นพ.อำนวย ฉายแสงศรศกด หนวยโรคไต กองอายรกรรม โรงพยาบาลสวรรคประชารกษ จ.นครสวรรค ทปรกษาดานสถต และการสมตวอยาง 1. คณหทยชนก พรรคเจรญ สำนกงานสถตแหงชาต 2. คณบรรพต ตเมองสอง สำนกงานสถตแหงชาต 3. ผศ.ดร.จรรยา ภทรอาชาชย คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 4. ผศ.ลล องศรสวาง คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 5. คณประเสรฐ ศรพนารตนกล กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย 6. คณนรมล จำแนกมตร กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย 7. คณศรวรรณ ทปะศร สำนกงานสถตแหงชาต

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 297

ทปรกษาวชาการดานหองปฏบตการ 1. คณอจฉรยา อนกลพพฒน สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข 2. คณนนทวน เมฆา สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข 3. ดร. สมลกษณ วนะวนานต คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล 4. ดร. อญชล จตธรรมมา คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล ทปรกษาวชาการดานเครองดมแอลกอฮอล 1. รศ. พรพนธ บณยรตพนธ โครงการศกษาทางเลอกเชงนโยบายตอภาระโรค 2. นพ.บณฑต ศรไพศาล สถาบนจตเวชเดกและวยรนราชนครนทร 3. นพ.สมาน ฟตระกล สำนกงานคณะกรรมการควบคมเครองดมแอลกอฮอล กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข ผเชยวชาญ กลมโรคระบบหวใจและหลอดเลอด 1. ศนพ. ธาดา ยบอนซอย คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2. ศนพ. ปยะมตร ศรธรา คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล 3. ผศนพ. สมเกยรต แสงวฒนาโรจน คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลจฬาลงกรณมหาวทยาลย 4. นพ. สมเกยรต โพธสตย กระทรวงสาธารณสข 5. นพ. กฤช ลทองอน สำนกงานประกนสขภาพแหงชาต

√“¬ß“π°“√ ”√«® ÿ¢¿“æª√–™“™π‰∑¬‚¥¬°“√µ√«®√à“ß°“¬ §√—Èß∑’Ë 4 æ.». 2551-2 298

คำสงคณะกรรมการสถาบนวจยระบบสาธารณสข ท 019/2550

เรอง แตงตงคณะกรรมการสำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย ป พ.ศ. 2550-2552

---------------------------

อาศยอำนาจตามมาตรา 11 (1), (2), (3) แหงพระราชบญญตสถาบนวจยระบบสาธารณสข พ.ศ. 2535 รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขจงออกคำสงแตงตงคณะกรรมการสำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย ประกอบดวย คณะท 1 คณะกรรมการอำนวยการ 1. รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข ประธานกรรมการ 2. นายสวทย วบลผลประเสรฐ กระทรวงสาธารณสข รองประธานกรรมการ 3. ศ.ภรมย กมลรตนกล คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รองประธานกรรมการ 4. ศ.ธาดา ยบอนซอย มหาวทยาลยสงขลานครนทร กรรมการ 5. รศ.เยาวรตน ปรปกษขาม โครงการทางเลอกเชงนโยบายตอภาระโรค(SPICE) กรรมการ 6. ศ.รชตะ รชตะนาวน คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด กรรมการ 7. อธบดกรมอนามย กรมอนามย กรรมการ 8. เลขาธการคณะกรรมการอาหารและยา สำนกงานคณะกรรมการอาหารและยา กรรมการ 9. อธบดกรมการแพทย กรมการแพทย กรรมการ 10. อธบดกรมควบคมโรค กรมควบคมโรค กรรมการ 11. อธบดกรมสนบสนนบรการสขภาพ กรมสนบสนนบรการสขภาพ กรรมการ 12. อธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย กรมวทยาศาสตรการแพทย กรรมการ 13. อธบดกรมพฒนาการแพทยแผนไทย กรมพฒนาการแพทยแผนไทย กรรมการ และการแพทยทางเลอก และการแพทยทางเลอก 14. อธบดกรมสขภาพจต กรมสขภาพจต กรรมการ 15. นายสงวน นตยารมภพงศ สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต กรรมการ 16. นายสภกร บวสาย สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ กรรมการ 17. นายสอ ลออทย กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กรรมการ 18. เลขาธการสำนกงานสถตแหงชาต สำนกงานสถตแหงชาต กรรมการ 19. ผอำนวยการสำนกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข กรรมการ 20. นายปฐม สวรรคปญญาเลศ กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข กรรมการ 21. นายพงษพสทธ จงอดมสข สถาบนวจยระบบสาธารณสข กรรมการ 22. รศ.วชย เอกพลากร มหาวทยาลยมหดล กรรมการ และเลขานการ 23. นางกลธดา จนทรเจรญ สถาบนวจยระบบสาธารณสข กรรมการ และผชวยเลขานการ 24. นายสพรศกด ทพยสขม สำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย กรรมการ และผชวยเลขานการ มอำนาจหนาทดงน 1. กำหนดนโยบายและยทธศาสตรการดำเนนงานของการสำรวจสภาวะสขภาพของสำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย 2. พจารณาเหนชอบแผนปฏบตการดำเนนงานสำรวจสภาวะสขภาพของสำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย 3. ผลกดนใหเกดกลไกเชงสถาบน ทดำเนนงานอยางตอเนอง และมความมนคงทงดานงบประมาณ และความนา เชอถอทางวชาการ 4. ใหขอเสนอและเชอมโยงการใชประโยชนจากผลการสำรวจสการพฒนาเชงนโยบาย ไปสหนวยงานทเกยวของ

คณะท 2 คณะกรรมการบรหารวชาการ 1. นายพงษพสทธ จงอดมสข สถาบนวจยระบบสาธารณสข ประธานกรรมการ 2. ศ.ภรมย กมลรตนกล จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผทรงคณวฒดานสขภาพ 3. ศ.ธาดา ยบอนซอย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผทรงคณวฒดานสขภาพ 4. ศ.ปยทศน ทศนาววฒน มหาวทยาลยขอนแกน ผทรงคณวฒดานสขภาพ 5. รศ.เยาวรตน ปรปกษขาม โครงการทางเลอกเชงนโยบายตอภาระโรค ผทรงคณวฒดานสขภาพ 6. รศ.พรพนธ บณยรตพนธ โครงการทางเลอกเชงนโยบายตอภาระโรค ผทรงคณวฒดานสขภาพ 7. ศ.วระศกด จงสววฒนวงศ มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผทรงคณวฒดานสขภาพ 8. รศ.สวฒน จรยาเลศศกด มหาวทยาลยเชยงใหม ผทรงคณวฒดานสขภาพ 9. นายสมศกด ชณหรศม มลนธสาธารณสขแหงชาต ผทรงคณวฒดานสขภาพ 10. นายสภกร บวสาย สำนกงานสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ ผทรงคณวฒดานสขภาพ 11. นายวนย สวสดวร สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาต ผทรงคณวฒดานสขภาพ 12. รศ.พรรณวด พธวฒนะ คณะแพทยศาสตร รามาธบด ผทรงคณวฒดานสขภาพ 13. นายศภกจ ศรลกษณ สำนกนโยบายและยทธศาสตร ผทรงคณวฒดานสขภาพ 14. ศ.สรศกด ฐานพานชสกล จฬาลงกรณมหาวทยาลย ผทรงคณวฒดานสขภาพ 15. รศ.ลดดา เหมาะสวรรณ มหาวทยาลยสงขลานครนทร ผทรงคณวฒดานสขภาพ 16. นางแสงโสม สนะวฒน กระทรวงสาธารณสข ผทรงคณวฒดานสขภาพ 17. นายพนจ ฟาอำนวยผล สำนกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ ผทรงคณวฒดานสขภาพ 18. ผอำนวยการ สำนกนโยบายและวชาการสถต สำนกงานสถตแหงชาต ผทรงคณวฒดานสถต และการสำรวจ 19. นายปฐม สวรรคปญญาเลศ กรมวทยาศาสตรการแพทย ผทรงคณวฒดานวทยาศาสตร การแพทย 20. รศ.วชย เอกพลากร สำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย เลขานการคณะกรรมการ 21. นางสาวรงกานต อนทวงศ สำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย ผชวยเลขานการ มอำนาจหนาทดงน 1. ใหขอเสนอแนะทางวชาการและยทธศาสตรดานการสำรวจสภาวะสขภาพของสำนกงานสำรวจสขภาพประชาชนไทย 2. กำกบ ตดตามใหการดำเนนงานเปนไปตามมาตรฐานทางวชาการ 3. ประสานงานความรวมมอระหวางหนวยงานตางๆ ทเกยวของ เพอการดำเนนงานสำรวจสภาวะสขภาพของประชาชนไทย 4. แตงตงคณะอนกรรมการเพอสนบสนนการดำเนนงาน ทงน ตงแตบดนเปนตนไป สง ณ วนท 12 กนยายน พ.ศ. 2550 (นายมงคล ณ สงขลา) รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข ประธานกรรมการสถาบนวจยระบบสาธารณสข