Người Việt Nam chết vì sao?

Phân tích số liệu GHE (Global Health Estimates) của Tổ chức Y tế Thế giới

12/4/2014

Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng

• Các số liệu sử dụng trong bài này được lấy từ các báo cáo công khai sau: – Số liệu toàn cầu 2000-2011: DISEASE AND INJURY REGIONAL MORTALITY ESTIMATES,

2000-2011 (http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/estimates_regional/en/)

– Số liệu Việt Nam 2008: http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/estimates_country/en/

• Theo WHO, có sự thay đổi trong dữ liệu và phương pháp, nên số liệu 2000-2011 không được chính thức so sánh với số liệu 2008. Do đó các so sánh trong bài này chỉ mang tính tham khảo. Tác giả không chịu trách nhiệm nếu các so sánh bị sử dụng ngoài mục đích tham khảo.

• Số liệu của Viêt Nam năm 2008 thuộc loại không đầy đủ, điều này cũng cần lưu ý khi sử dụng

– Incomplete death registration data, and/or other forms of nationally representative information on causes of death (eg. verbal autopsy, sample registration data) available. Cause of death models may be used to adjust for biases due to incomplete population coverage, other adjustments made using country-specific information for specific causes.

Biểu đồ 1. Số tử vong trên 1000 dân, theo nhóm thu nhập

• Việt Nam chỉ có 6.62 người chết trên 1000 dân, thấp hơn các chỉ số trong biểu đồ. Nhiều khả năng do số liệu không đầy đủ ;)

• Nhóm nước có thu nhập cao lại chết nhiều hơn các nước TN TB (cả TB thấp và TB cao), có thể lại do số liệu đủ quá

7.87

9.44

7.96

7.02

8.42 8.62

12.24

9.00

7.31

8.40

6.62

-

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

Thế giới Nhóm thu nhập thấp

Nhóm TN TB thấp

Nhóm TN TB cao

Nhóm TN cao

2011

2000

VN2008

Biểu đồ 2. Tỷ lệ chết theo 3 nhóm nguyên nhân (2011, VN 2008), % tử vong năm

• Có 3 nhóm nguyên nhân tử vong: bệnh lây nhiễm, k0 lây nhiễm, và bị thương.

• Tỷ lệ chết vì bị thương (tai nạn vô ý và cố ý) gần giống nhau, trừ nhóm TN cao

24.5

54.3

33.8

10.2 6.6

16.4

66.4

36.4

55.8

80.6 87.3 74.6

9.1 9.4 10.4 9.1 6.1 9.0

-

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

Thế giới Nhóm thu nhập thấp

Nhóm TN TB thấp

Nhóm TN TB cao

Nhóm TN cao VN 2008

Bị thương

Không lây

Lây nhiễm

Biểu đồ 3. Tỷ lệ chết do bệnh lây nhiễm, theo nhóm thu nhập (% tử vong năm)

• Nhóm nước có thu nhập thấp có tỷ lệ chết vì bệnh dịch rất cao

24.5

54.3

33.8

10.2

6.6

31.0

64.4

43.0

13.8

6.6

16.4

-

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

Thế giới Nhóm thu nhập thấp

Nhóm TN TB thấp

Nhóm TN TB cao

Nhóm TN cao

2011

2000

VN2008

Biểu đồ 4. Tỷ lệ chết do tai nạn giao thông (% tử vong năm)

• Việt Nam có tỷ lệ chết do tai nạn giao thông cao hơn hẳn so với số liệu chung (3.7%)

• Các nước TN TB cao có tỷ lệ này cao nhất (3.1%), nhóm TN thấp thì ít (1.9%) chắc do không đi lại mấy

2.3

1.9

2.4

3.1

1.1

1.9

1.4

1.9

2.4

1.7

3.7

-

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

Thế giới Nhóm thu nhập thấp

Nhóm TN TB thấp

Nhóm TN TB cao

Nhóm TN cao

2011

2000

VN2008

Biểu đồ 5. Tỷ lệ chết do đuối nước (% tử vong năm)

• Việt Nam có tỷ lệ chết do đuối nước cao hơn so với số liệu chung (1.2%)

• Nhóm TN cao có tỷ lệ này rất thấp (0.2%), chắc do tất cả học sinh đều được học bơi

0.7

0.9

0.8

0.6

0.2

0.8

0.9 0.9

1.1

0.2

1.2

-

0.2

0.4

0.6

0.8

1.0

1.2

1.4

Thế giới Nhóm thu nhập thấp

Nhóm TN TB thấp

Nhóm TN TB cao Nhóm TN cao

2011

2000

VN2008

Biểu đồ 6. Phân bổ nguyên nhân tử vong theo độ tuổi (VN 2008)

• Nhóm 0-14t tử vong chủ yếu do bệnh lây nhiễm (57.8%)

• Nhóm 60t trở lên thì ngược lại, do bệnh k0 lây là chính (86%)

• Nhóm 15-59t bị thương nhiều nhất (18%)

57.8

23.8

8.8

29.5

58.2 86.0

12.7 18.0

5.2

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

0-14t 15-59t 60+

Bị thương

Không lây

Lây nhiễm

Biểu đồ 7. Tỷ lệ chết do tai nạn giao thông và đuối nước theo độ tuổi (VN 2008)

• Nhóm 0-14t chết đuối nhiều (5.8%)

• Nhóm 15-59t bị tai nạn giao thông nhiều (cứ 10 người chết thì 1 là do tai nạn giao thông)

2.7

9.5

1.6

5.8

1.7

0.4

-

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

0-14t 15-59t 60+

Đuối nước

Giao thông

Biểu đồ 8. Tỷ lệ tử vong do tai nạn cố ý (tự tử hoặc đánh nhau) VN2008

• Việt Nam có vẻ ít tự tử và đánh nhau đến chết 2.5 2.5

2.7 2.6

2.0

2.9

2.6

2.8

3.6

2.0

1.2

-

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

3.0

3.5

4.0

Thế giới Nhóm thu nhập thấp

Nhóm TN TB thấp

Nhóm TN TB cao

Nhóm TN cao

2011

2000

VN2008

Biểu đồ 9. Tỷ lệ tử vong do tự tử (VN 2008)

• Việt Nam đúng là ít tự tử.

• Nhóm TN thấp cũng là nhóm ít tự tử nhất

1.5

1.1

1.7

1.3

1.6 1.7

0.9

1.8

2.1

1.6

0.9

-

0.5

1.0

1.5

2.0

2.5

Thế giới Nhóm thu nhập thấp

Nhóm TN TB thấp

Nhóm TN TB cao Nhóm TN cao

2011

2000

VN2008

Bảng 10. Tỷ lệ tử vong ở một số nguyên nhân có khác biệt lớn giữa nam và nữ (VN 2008)

• Nam giới chết nhiều hơn do HIV/AIDS, tai nạn giao thông, ngộ độc và bạo lực.

• Nữ giới chết nhiều hơn do các bệnh về da, gần gấp đôi nam giới (hay vì chăm sóc da nhiều quá? )

Nam Nữ Gấp X lần

HIV/AIDS 3.4 1.3 2.6

Da 0.11 0.19 0.6

Giao thông 4.92 2.35 2.1

Ngộ độc 0.33 0.11 3.0

Bạo lực 0.38 0.08 4.8

Bảng 11. Top 5 nguyên nhân gây tử vong theo nhóm tuổi (VN 2008)

• Ở tuổi nào thì chú ý nguyên nhân tương ứng mà phòng tránh: – Trẻ em: đuối

nước – Thanh niên:

lao và tai nạn GT

– Người già: đột quỵ

0-14t 15-59t 60t+

Nhất Prematurity and low birth weight (19.4%)

Lao (12.6%) Đột quỵ (28.8%)

Nhì Congenital anomalies (17%)

Tai nạn giao thông (9.5%)

Ischaemic heart disease (17%)

Ba Birth asphyxia and birth trauma (7.64%)

Ischaemic heart disease (8.6%)

Chronic obstructive pulmonary disease (7.8%)

Tư Đuối nước (5.8%) HIV/AIDS (8.1%) Viêm đường hô hấp dưới (4%)

Năm Tiêu chảy (3.0%) Ung thư gan (8%) Tiểu đường (3.6%)

Bảng 12. Top 20 nguyên nhân gây tử vong (2000-2011, VN 2008)

Cause Rank 2011 Rank 2000 Rank VN2008 % deaths VN2008

Ischaemic heart disease 1 1 2 13.6 Stroke 2 2 1 20.9 Lower respiratory infections 3 3 6 3.7 Chronic obstructive pulmonary disease 4 4 3 5.6 Diarrhoeal diseases 5 5 26 0.5 HIV/AIDS 6 6 10 2.4 Trachea, bronchus, lung cancers 7 9 8 3.0 Diabetes mellitus 8 10 9 2.9 Road injury 9 11 7 3.7 Preterm birth complications 10 7 15 1.5 Hypertensive heart disease 11 15 13 1.7 Cirrhosis of the liver 12 14 12 2.0 Tuberculosis 13 8 4 5.1 Kidney diseases 14 18 16 1.4 Self-harm 15 13 20 0.9 Birth asphyxia and birth trauma 16 12 24 0.6 Liver cancer 17 5 3.8 Stomach cancer 18 17 11 2.0 Colon and rectum cancers 19 21 0.7 Alzheimer's disease and other dementias 20 25 0.6

Hết phim

• Có chuyên gia nào giúp dịch tên các bệnh, nhóm bệnh ra tiếng Việt giùm