nesneye dayalı programlama ve uml

8/8/2019 nesneye dayal programlama ve uml

1/39

Nesneye Dayal

Programlama nedir?UML Nedir?

Snf Diyagramlar

Nesneye Dayal Programlamann Temel Talar

Miras alma (Inheritance)

ok biimlilik (Polymorphism)Veri saklama (Encapsulation)


2/39

Yazlmsektrndeprogramgelitirmekonusundagnmzekadarbirokyaklamdenenmitir.Bunlarnilkiprogramnbatanaayasrasileyazlpaltrlmasdr.BuyaklamlaBASICdilikullanlarakbirokprogramyazldnbiliyoruz.Buradasorunprogramnaksrasndadeiikksmlaragoto deyimiileatlanmasdr.Programkodubirkabinsatrolunca,koduokumakveynetmekgerektenok

byksorunoluyordu.GWBAsic,QBasic,QuickBasicgibiderleyicilerbunaiyirnekti.

kinciyaklamiseilevedayal(procedrel)yaklamdr.Programlardabirokiin

tekrartekrarfarkldeerlerikullanlarakyapldfarkedildi.Meselaherhangibirprogramdaikitariharasndanekadargnolduunubulmakbirokkezgerekolabilir.Budurumdabalangvebiti tarihlerinialparadakignsaysnverenbirfonksiyonyazlabilirvebufonksiyonihtiyaduyulduuyerdeuygunparametrelerle

ar

l

pistenensonueldeedilebilir.Yap

salyakla

mPascalveCdillerindeuzunyllarbaariilekullanlmtr.


3/39


4/39


5/39


6/39

UMLHereyden nce UML bir programlama dili deildir. UML(Unified Modeling Language) dahaok Nesneye Dayal Programlama iin kullanabileceimiz bir modelleme dilidir. Grady Blooch,James Rumbaugh ve Ivar Jacobson tarafndan gelitirilmitir. UML'den nce yukarda ad geenkiilerin her birinin kendi gelitirdii metodolojiler vard. Grady Booch'un "Booch

Metodolojisi", James Rumbaugh'un "OMT(Object Modeling Technique)" ve Ivar Jacobson'un "OOSE (Object Oriented Software Engineering) " metodolojileri vard. Rational firmastarafndan bu grsel modelleme dilleri birletirilerek 1995'te UML gelitirilmi ve 1997 ylndaObject Management Group (OMG) tarafndan bir standart olarak kabul edilmitir.

www.omg.org

UML1.0(1997)

UML2.0(2004)
http://www.omg.org/http://www.omg.org/


7/39

Yazlm teknolojisi gelitike yazlan programlarn karmakl ve zorluu giderek

artmaktadr. Donanm ve yazlmn i ie girdii, byk a sistemlerinin giderekartt bir dnemde doaldr ki biz programclarn yazaca programlardabyyecektir.Yazacamz programlar ok karmak olaca iin kod organizasyonu

yapmamz zor olacaktr. Hele birok programcnn alaca projelerde bu nerdeyseimkansz hale gelmitir. Bu yzden standart bir modelleme ve analiz diline ihtiya

duyar

z. Program

m

z

n analiz ve dizayn aamas

nda modellemeyi gzel yaparsakileride doabilecek birok problemin kmasna engel olmu oluruz. UML daha oknesneye dayal programlama dilleri iin uygundur. Problemlerimizi paralaraayrabiliyorsak, ve paralar arasnda belirli ilikiler salayabiliyorsak UML bizim iinbiilmi kaftan gibidir. Mesela bir ATM siteminde mteriyi, banka memurunu ve

ATM makinasn ayr paralar halinde dnebiliriz. Mteri ATM makinasndan

para eker, banka memuru ATM makinasna para ykler.Ama banka memuru ilemteri arasnda dorudan bir iliki yoktur.Bu tr ilikiler UML 'de eitlidiyagramlarla gsterilir. Bu diyagramlar hakknda geni ve detayl bilgiyi daha sonraki

yazlarmzda ele alacaz.

Bu k

sa giriten sonra UML 'in tarihine bakal

m.UML 'in douu son y

llarda yaz

l

mendstrisindeki en byk gelimelerden biri olarak kabul edilebilir. UML 1997 ylndayazlmn, diyagram eklinde ifade edilmesi iin bir standartlar komitesi tarafndanoluturuldu. Daha nce hemen hemen her daldaki mhendislerin standart birdiyagram izme arac vard. Ve imdi de programclarn UML 'si var.


8/39

UMLilehazrlanm biryazlmhemdahaazmaliyetlihemdahaetkilivedahauzunmrlolur.UMLile

dokmantasyonuyap

lm

birprogram

nsonradandzenlenmesidahakolayolur.BtnbunlarUMLkullanmamziinyeterlisebeplerdirdiyednyorum.Ksaca,UML'ninfaydalarnmaddelerhalindesralarsak;1) ncelikleprogrammzkodlanmayabalamadanncegeni biranalizivetasarmyaplm olacndankodlamailemidahakolayolur.nkprogramdannebeklediimiziveprogramlamaileneleryapacamzprofesyonelbir ekildebelirlerizUMLile.

2) Programmzdabeklenmedikbirtakmmantksalhatalar(bug)minimumaindirgemi oluruz.3) Tasarmaamasdzgnyapldysatekrarkullanlabilenkodlarnsaysartacaktr.Budaprogramgelitirmemaliyetinibykldedrecektir.

4) UML diagramlarprogrammzntamamnkapsayacaiinbellekkullanmndahaetkilihalegetirebiliriz.

5) Programmznkararllartacaktr.UMLiledokmanlandrlm kodlardzenlemekdahaazzamanalacaktr.

6) Ortakallanprojelerdeprogramclarniletiimidahakolayhalegelir.nkUMLileprogrammzparalaraayrdkveparalararasndabirilikikurduk.

Birsistemingelitirilmesikabacaaadakiaamalardangemektedir. lkikiaamadaUMLbyklderoloynar.


9/39

imdiksavezbir ekildeUMLkomponentlerinden(diagramlar)bahsedelim:NesnelerarasndailikikurmakiinUMLbirtakmgrafikselelemanlarasahiptir.Buelemanlarkullanarakdiyagramlaroluturacaz.Bu

makaledesadecebudiagramlarnneieyaradngreceiz.UMLtemelolarak9diyagramtrndenoluur.

CLASSDIAGRAM

Gerekdnyadaeyalarnaslaraba,masa,bilgisayar eklindesnflandryorsakyazlmdadabirtakmbenzer

zelliklerevefiilleresahipgruplarolutururuz.Bunlara"Class"(s

n

f)denir.Gelitiricia

s

ndannemliolan"ClassDiagramlar"hakkndadahasonradetaylbirmakalemizolacak.

OBJECTDIAGRAM

Birnesne(object)snfn(class)birrneidir.Butrdiyagramlardasnfnyerinegereknesnelerkullanlr.

STATEDIAGRAM

Gereknesnelerinherhangibirzamaniindekidurumunugsterendiyagramlardr.Mesela,Alinesnesiinsansnfnngerekbirrneiolsun.Ali'nindomas,bymesi,genliivelmesiStateDiagram'larylagsterilir.

SEQUENCEDIAGRAMClassveObjectdiyagramlarstatikbilgiyimodeller.Halbukigerekzamanlsistemlerdezamaniindedeieninteraktivitelerbudiyagramlarlagsterilemez.Butrzamanladeiendurumlarbelirtmekiinsequencediyagramlarkullanlr.


10/39

ACTIVITYDIAGRAM

Birnesnesinindurumuzamanlakullanctarafndanyadanesneninkendiiselilevleritarafndandeiebilir.Budeiimsrasnactivitydiyagramlarylagsteririz.USECASEDIAGRAM

ProgrammzndavrannnbirkullancgzyleincelenmesiUseCasediyagramlarylayaplr.Gerekdnyadainsanlarnkullanacabirsistemdebudiyagramlarbyknemtarlar.

COLLABORATIONDIAGRAMBirsisteminamacnnyerinegelmesiiinsisteminbtnparalarileriniyerinegetirmesigerekir.Builergenelliklebirkaparannberaberalmasylammknolabilir.Butrilikilerigstermekiin

CollaborationDiyagramlargsterilir.

COMPONENTDIAGRAMzelliklebirdenokgelitiricininyrttprojelerdesistemicomponentdediimizparalaraayrmak,gelitirmeyikolaylatrr.Sistemiylemodellememizgerekirkihergelitiricitekinden

bamszolarakalabilsin.ButrmodellemelerComponentDiyagramlarylayaplr.

DEPLOYMENTDIAGRAMButrdiyagramlarlasisteminfizikselincelenmesiyaplr.Meselabilgisayarlararasndakibaglantlar,programnkurulacamakinalarvesistemimizdekibtnaletlerDeploymentDiyagramndagsterilir.


11/39

Nesne(object)Gerekdnyada,ayrayrtanmlanabilen

hereybirnesnedir.

Modelde,hernesneninbirkimlii,durumu,vedavranvardr.

Snf(class)Gerekdnyada,benzerkarakteristikve

davranlarasahipnesnelerbirsnf(class)ile

temsiledilir.Modelde,birsnf,nesnelertarafndan

paylalandurumvedavranlartemsileder.


12/39

NESNE

Kimlik(identity)

Nesneyibirtek(unique)olaraktanmlarveonudier

nesnelerdenayrr

Durum(state)

zellikler(fieldsveyaattributes)ilebelirtilirDavran (behavior)

Metotlar(methodsveyaoperations):nesnenindurumbilgilerineeriebilenvedeitirebilenilemler.Metot,metotad,aldparametretrleri,ve

dndrdtriletanmlanr.Herhangibirdeer

dndrmeyenmetotlarvoidilebelirtilir.


13/39

NESNErneiKimlik:

renci123

Durum:ad:AliYlmaz

renciNo:0401..yl:2007

Metotlar:

dersEkle()dersSil()

dansmanAta()


14/39

S

n

f(class

)aa

dakileritan

mlar:

Alanlar(fields): Nesnezelliklerinitanmlayan

deikenler,adlarvetrleriile.

Metotlar(methods): Metotadlar,dndrdtr,parametreleri,vemetotugerekletirenprogramkodu


15/39

UML Diyagram


16/39

UMLS

n

fTan

mlamalar

Alanlar :

Kod private long maas

UML private maas : long

Metotlar :

Kod public double maasHesapla()

UML public maasHesapla(): double


17/39

ERM

Public: diersnflareriebilir.UMLde+ sembolilegsterilir.

Protected: aynpaketteki(package)diersnflarvebtnaltsnflar(subclasses)tarafndaeriilebilir.UMLde # sembolilegsterilir.

Package: aynpaketteki(package)diersnflartarafndaeriilebilir.UMLde~ sembolilegsterilir.

Private:yalnzcaiindebulunduusnftarafndaneriilebilir(diersnflareriemezler).UMLde sembolilegsterilir.


18/39

UMLdeNesneGsterimi


19/39

UMLde Nesne Gsterimi


20/39

UMLdePaketGsterimi

Birbirleriyleilikilisnflarbirpaket(package)iine

yerletirilirler.

Paketisimlerkkharflerleyazlr


21/39

ASSOCATION(S

n

flararas

iliki)Snflararasndakiilikiyigstermekiinikisnfarasnadzbirizgiekilir.likiyigsterenizgininzerineilikinintryazlr.MeselaKitapvensansnflarolsun.Kitapileinsansnfarasnda"okuma"ilikisi

vardr.Bunusnfdiyagramndaaadakigibigsteririz.

Bir nsansnfgereknesnesiolan"Ali"ilekitapsnfgereknesnesiolan"UMLkitab"arasnda"okuma"ilkisivard.Ksaca ylederiz.Ali,UMLkitabokur.Tabigerekbirsistemdeilkilerbukadarbasitolmayabilir.Bazdurumlardaikidenfazlasnfarasndailikiolabilir,ozamandahersnfarasndakiilkiyitanmlamamzgerekir.Bazdurumlardaisebelirtilenilikininbirkuralauymasgerekebilir.Budurumdailikiizgisininyanna"constraints"(ilikikural)yazlr.


22/39

Baz durumlarda snflar arasndaki iliki, bir izgiyle belirtebileceimiz ekilde basit

olmayabilir.Bu durumda iliki snflar kullanlr.liki snflar bildigimiz snflarlaayndr.zellik ve ilev elemanlar olabilir.Snflar arasndaki iliki eer bir snftryle belirleniyorsa UML ile gsterimi aadaki ekildeki gibi yaplr.

GrldgibiMteriileKitapsnfarasnda"satnalma"ilikisivardr.Fakatmterisatnalrkencretdemekzorundadr.Builikiyigstermekiincretsnf

ilikiilekesikliizgiilebirletirilir.


23/39

u ana kadar grdmz ilikiler birebir ilikilerdi.likiler birebir olmak zorunda

deildir.Bir snf, n tane baka bir snf ile ilikiliyse buna bireok iliiki denir.MeselaYzba ile Er arasnda bireyz bir iliki vardr.Diyagramda bunu gsterirken Yzbasnfna 1 Er snfna ise 100 yazacaz.Gsterimi aadaki gibidir.

En temel ilikiler aadaki gibi listelenebilir:

-> Bire-bir

-> Bire-ok-> Bire-bir veya daha fazla

-> Bire-sfr veya bir

-> Bire-snrl aralk (mesela:bire-[0,20] aral)

-> Bire-n (UML de birden ok ifadesini kullanmak iin '*' simgesi kullanlr.)

-> Bire-Be yada Bire-sekiz


24/39

KALITIM(INHERITANCE)Eereyalararasndagenellemeleryapabiliyorsakgenellemeyiyaptmzeyalardaortakzelliklerinolduunubiliriz.Mesela,"Hayvan"diyebirsnfmzolsun.Memeliler,Srngenler,Kulardadiersnflarmzolsun.Memeliler,SrngenlerveKularsnfnnfarklzellikleriolduugibihepsininHayvanolmasndandolaybirtakmortakzelliklerivardr.BuyzdenMemeliler,SrngenlerveKularbirerhayvandrderiz.YaniksacasMemeliler,SrngenlerveKular,Hayvansnfndantremiveherbirininkendinezgzelliklerivardrderiz.Nesneynelimliprogramlamadabunakaltm(Inheritance)denir.UML'dekaltm

aadaki ekildeolduugibigsterilir.


25/39

Kal

t

ma rnek


26/39

ERME(AGGREGATIONS)Bazsnflarbirdenfazlaparadanoluur.Butrzelilikiye"Aggregation"denir.Mesela,birTV'yielealalm.Birtelevizyoneitliparalardan

olumutur.Ekran,UzaktanKumanda,Devrelervs..Btnbuparalar

birers

n

filetemsiledersekTVbirbtnolarakoluturulduundaparalarnistediimizgibiekleyebiliriz.Aggregationilikisini'btnpara'yukardaolacak ekildeve'btnpara'nnucunaiibo elmasyerletirecek ekildegsteririz.rnekbir ekilaadakigibidir.


27/39

stteki ekilden de grld zere bir TV sistemi 1 EKRAN,1 KUMANDA, birden

ok DEVRE 'den olumaktadr. TV' nin bir paras olan KUMANDA ise 2 PL, 1 TUTAKIMI ve 1 IIK LAMBASI 'ndan olumaktadr. i bo elma ile gsterilen ilkilerdeherbir para ayr bir snftr ve tek balarna anlam ifade ederler. Para btn arasndaok sk bir iliki yoktur. TV nesnesi yaratldnda bir ekran veya bir kumanda

nesnesi daha sonradan oluturularak TV ye taklr. Ama baz durumlarda btnnesneyi yarattmzda paralarnn da yaratlmasn isteriz. Mesela bir insanbedenini analizini yapalm.Bir insan vcudu ba, gvde, el ve ayaklardan oluur. Birinsan vcudunu dndmzde tmyle dnrz.

Sadece "Beden" nesnesini oluturup sonradan bedene el, ayak, ba takmakok mantksz olurdu. Bu tr ilikilerin gsterilmesine ise "COMPOSITEASSOCATION" denir. Bu iliki dierine gre daha skdr. Bu tr ilikilerde

btn nesne yaratldnda paralar da annda yaratlr. Baz durumlarda,taklacak paralar duruma gre deiebilir.Belirli koullarda Kumanda, bazdurumlarda da Ekran olmayacaksa bu tr durumlar koul ifadeleri ilebirlikte noktal izgilerle belirtilir.Bu konuyu daha sonraki makalelerimizde

detayl bir ekilde ele alacaz. Bu durumda taklacak paralar"constraint(koul)" ile belirtilir.


28/39

Gerek bir BEDEN nesnesi olutuunda mutlaka ve mutlaka 1KAFA, 1 GVDE ve 4 EL_AYAK nesnesiyaratlacaktr.Grdnz gibi sk bir parabtn ilikisimevcuttur.


29/39

ARAYZ(INTERFACE)Bazdurumlardabirsnfsadecebelirliilemleriyapmakiinkullanlr.Herhangibirsnflailikisiolmayanvestandartbazilemleriyerinegetirensnfabenzeryaplaraarayz(interface)denir.Arayzlerinzellikleriyoktur.Yalnzcabirtakmileriyerinegetirmekiinbakasnflartarafndankullanlrlar.Mesela,bir"TuaBasma"arayzyaparakisteronu"KUMANDA"snfndaistersekdeaadaki ekildegrldgibi"KLAVYE"snfndakullanabiliriz.Snfilearayzarasndakiilikiyikesikizgilerleveizgininucundabo genolacak ekildegsteririz.Snfilearayzarasndakibuilikiyegerekleme(realization)denir.Snfla,arayzarasndaUMLgsterimiasndanfazlabirfarkyoktur.Tekfarkarayzdezellik(attribute)yoktur.Dierbirfarkisearayzadlarnyazarkenadnstneyazsneklemektir.Aadabirarayzsnfilikisimevcuttur.


30/39

Polymorphism (ok biimlilik)

ok biimlilik bir nesnenin davran ekillerinin

duruma gre deitirilebilmesidir." Aynen, bulunduuortamn artlarna gre renklerini mkemmel bir biimdeayarlayan bukalemun gibi.


31/39

Encapsulation (Kapslleme)

alma detaylarn sunumdan gizleme. CepTelefonu snf iin tanmlananMarka, Model gibi public zellikler CepTelefonu snfnn grnen yzdr.Dardan bakan sadece bu public alanlar ve metodlar grebilir. Ama snfn

iine girdiimizde seriNo, frekans gibi baka private (zel) zelliklergryoruz. Bunlar tamamen implementation (CepTelefonu'nun almas)ile ilgili eyler. Dardan bilinmesi gerekmiyor. Hele hele dardandeitirilmemeliler yoksa telefon bozulabilir.

Snflarmzda dardan bilinmesi gerekmeyen zellikleri ve metodlargizlemek iin private deyimini kullanyoruz.

Private zellikler sadece snfn iinden grlebilen, deitirilebilenzelliklerdir.

Bilinmesindeve/veya/yahut/yadadeitirilmesindesakncaolmayanzellikvemetodlarisepublicyapyoruz.


32/39

rnek : Hayvanlar (Kal

t

m kullanmadan)


33/39

Hayvanlar (Kal

t

m kullanarak)


34/39

Karlatrma

Kaltmolmadan:9dosya,200satrkod

Kaltmlabirlikte:13dosya,167satrkod

yaklak%15tasarruf(basitbirrnekiin)


35/39

UseCases(Kullanm ekilleri)Diyagramlar

SistemgereksinimleriUMLUseCase(kullanm ekilleri)diyagramlarilebelirtilir

Yazlmgelitirmeiingereklideildir,fakatgereksinimlervenesneselmodellerarasndaennemlibalantdr

UseCase:Kullan

m ekli

Birsistemfonksiyonunundardangzlemlenendavran

Sistemle,sistemdaktrler(kullancveyadiersistemlergibi)arasndaetkileimler..Sistemneyapyorlailgili,naslyapyorlailgilideil..


36/39


37/39


38/39


39/39

Kaynaklar

1)HeadFirstObjectOrientedAnalysis&Design

2)www.csharpnedir.com3)Y.Do.Dr.FezaBUZLUCAdersnotlar

4)Do.Dr.ErdoanDODUdersnotlar
http://www.csharpnedir.com/http://www.csharpnedir.com/

nesneye dayalı programlama ve uml

Documents

Transcript of nesneye dayalı programlama ve uml