NEO-KLASİK NEO-KLASİK DÜŞÜNCEDÜŞÜNCE

A. Smith'in «Ulusların Zenginliği» adlı A. Smith'in «Ulusların Zenginliği» adlı yapıtı ile gelişmeye başlayan iktisat yapıtı ile gelişmeye başlayan iktisat ilmi J.B. Say ve D. Ricardo'nun ilmi J.B. Say ve D. Ricardo'nun teorileri ile tamamen soyut bir bilim teorileri ile tamamen soyut bir bilim dalı haline gelmiş, 1870 lere gelene dalı haline gelmiş, 1870 lere gelene dek bu iktisatçıların teorilerine fazla dek bu iktisatçıların teorilerine fazla bir katkı yapmadan aynı yolda pek bir katkı yapmadan aynı yolda pek çok iktisatçı yetişmiştir. çok iktisatçı yetişmiştir.

Ancak, Tarihçi Okul'a mensup Ancak, Tarihçi Okul'a mensup iktisatçılar, müdahaleciler ve iktisatçılar, müdahaleciler ve sosyalistler tarafından klasik iktisadi sosyalistler tarafından klasik iktisadi düşünceye karşı ileri sürülen eleştiriler düşünceye karşı ileri sürülen eleştiriler klasik teorinin bazı değişikliklerle yeni klasik teorinin bazı değişikliklerle yeni baştan inşa edilmesini zorunlu hale baştan inşa edilmesini zorunlu hale getirmiş ve soyutlama metodu ile saf getirmiş ve soyutlama metodu ile saf ekonomi teorisini yeniden kurmayı, ekonomi teorisini yeniden kurmayı, iktisat ilmini saf bir bilim dalı haline iktisat ilmini saf bir bilim dalı haline getirmeyi hedef alan yeni gelişmeler getirmeyi hedef alan yeni gelişmeler meydana gelmiştir. meydana gelmiştir.

1870 lerde Avusturya'da Karl 1870 lerde Avusturya'da Karl Menger, İngiltere'de Stanley Jevons Menger, İngiltere'de Stanley Jevons ve İsviçre'de Leon Walras tarafından ve İsviçre'de Leon Walras tarafından ortaya atılan marjinal değer teorisi ile ortaya atılan marjinal değer teorisi ile başlayan bu gelişmeler ekonomi başlayan bu gelişmeler ekonomi bilimine yeni boyutlar kazandırmış; bilimine yeni boyutlar kazandırmış; ekonomi doktrinleri tarihinde «Neo-ekonomi doktrinleri tarihinde «Neo-Klasik» düşünce adı altında toplanan Klasik» düşünce adı altında toplanan ve ekonomi ilminde zamanımıza ve ekonomi ilminde zamanımıza kadar süregelen önemli gelişmelere kadar süregelen önemli gelişmelere neden olmuştur.neden olmuştur.

Karl Karl MengerMenger

Stanley Stanley JevonsJevons

Leon WalrasLeon Walras

Neo-klasik düşünce, klasik hedef ve metoda Neo-klasik düşünce, klasik hedef ve metoda bağlı kalmakla beraber klasik değer ve bağlı kalmakla beraber klasik değer ve bölüşüm teorisinde köklü değişme bölüşüm teorisinde köklü değişme yapmıştır. Neo-klasikler, klasikler gibi, yapmıştır. Neo-klasikler, klasikler gibi, teorilerini «insanların zahmetten kaçan, haz teorilerini «insanların zahmetten kaçan, haz arayan bir tutum içinde oldukları», «en arayan bir tutum içinde oldukları», «en düşük maliyetle en yüksek ürünü elde etme düşük maliyetle en yüksek ürünü elde etme çabasında bulundukları» varsayımına çabasında bulundukları» varsayımına dayandırırlar. Başka bir deyimle, ekonomik dayandırırlar. Başka bir deyimle, ekonomik olaylar arasında sebep - sonuç ilişkilerini olaylar arasında sebep - sonuç ilişkilerini izah ederken, insanların iktisadi izah ederken, insanların iktisadi davrandıklarını varsayarlar; rekabet davrandıklarını varsayarlar; rekabet serbestisini insanların gereksinmelerinin en serbestisini insanların gereksinmelerinin en yüksek düzeyde tatmini için gerekli görürler.yüksek düzeyde tatmini için gerekli görürler.

Ancak, klasikler açıklamalarında Ancak, klasikler açıklamalarında daha çok objektif öğelere önem daha çok objektif öğelere önem verdikleri halde, neo-klasikler verdikleri halde, neo-klasikler sübjektif öğelere önem verirler; sübjektif öğelere önem verirler; klasikler daha çok üretim, arz ve klasikler daha çok üretim, arz ve maliyet üzerinde durdukları halde, maliyet üzerinde durdukları halde, neo-klasikler daha çok tüketim, talep neo-klasikler daha çok tüketim, talep ve fayda üzerinde dururlar.ve fayda üzerinde dururlar.

Bilindiği gibi, konuşmada fayda Bilindiği gibi, konuşmada fayda zararın antitezi anlamında kullanılır. zararın antitezi anlamında kullanılır. Oysa, ekonomide bir şeyin Oysa, ekonomide bir şeyin gereksinmelerimizi giderir olması gereksinmelerimizi giderir olması faydalı olması için yeterlidir; fayda faydalı olması için yeterlidir; fayda malın içerdiği bir şey değildir; söz malın içerdiği bir şey değildir; söz konusu olan bir malın genel olarak konusu olan bir malın genel olarak faydası değil, kullanılan malın faydası değil, kullanılan malın faydasıdır. Kısaca, ekonomide fayda faydasıdır. Kısaca, ekonomide fayda miktarın bir fonksiyonudur ve bir şeyin miktarın bir fonksiyonudur ve bir şeyin elde mevcut miktarı arttıkça, artan elde mevcut miktarı arttıkça, artan birimlerin sağladığı fayda azalır.birimlerin sağladığı fayda azalır.

Yukarıda değinildiği gibi, neo-klasik Yukarıda değinildiği gibi, neo-klasik düşünce akımları Avusturya'da Karl düşünce akımları Avusturya'da Karl Menger, İngiltere'de Stanley Jevons ve Menger, İngiltere'de Stanley Jevons ve İsviçre'de Leon Walras tarafından İsviçre'de Leon Walras tarafından 1870 lerde ortaya atılan marjinal 1870 lerde ortaya atılan marjinal değer teorileri ile başlamıştır. değer teorileri ile başlamıştır. Bunlardan önce Almanya'da Hermann Bunlardan önce Almanya'da Hermann Heinrich Gossen, Fransa'da Augustin Heinrich Gossen, Fransa'da Augustin Antoin Cournot, F. Dupuit marjinal Antoin Cournot, F. Dupuit marjinal değer teorisine esas olabilecek değer teorisine esas olabilecek düşünceler ortaya atmışlardı.düşünceler ortaya atmışlardı.

Marjinalistler bir malın elde mevcut Marjinalistler bir malın elde mevcut miktarının toplam faydası ile bu miktarının toplam faydası ile bu miktarın her biriminin faydaları miktarın her biriminin faydaları arasındaki farkı göstermek suretiyle arasındaki farkı göstermek suretiyle altının neden ekmekten daha değerli altının neden ekmekten daha değerli olduğu sorusuna cevap bulmuşlardır. olduğu sorusuna cevap bulmuşlardır. Çünkü değeri belirleyen toplam fayda Çünkü değeri belirleyen toplam fayda değil marjinal faydadır.değil marjinal faydadır.

i) Avusturya'da K. Menger (1840-1921) i) Avusturya'da K. Menger (1840-1921) ile başlıyan marjinal düşünce akımı ile başlıyan marjinal düşünce akımı Avusturya Okulunu (Viyana Okulu) Avusturya Okulunu (Viyana Okulu) meydana getirmiştir. K. Menger'in meydana getirmiştir. K. Menger'in 1871 de yayınlanan «Grundsaetze der 1871 de yayınlanan «Grundsaetze der Volkswirtschaftslehre» — İktisat Volkswirtschaftslehre» — İktisat İlminin Temelleri — adlı kitabı ile İlminin Temelleri — adlı kitabı ile başlıyan bu akımın başlıca öteki başlıyan bu akımın başlıca öteki temsilcileri Fredrick von Wieser (1851 temsilcileri Fredrick von Wieser (1851 -1926), Eugen von Böhm - Bawerk -1926), Eugen von Böhm - Bawerk (1851 -1914) dir.(1851 -1914) dir.

Karl Karl MengerMenger

Fredrick von Fredrick von Wieser Wieser (1851 -1926)(1851 -1926)

Eugen vonEugen vonBöhm - Böhm - BawerkBawerk

Avusturya Okulu'nun düşüncelerini Avusturya Okulu'nun düşüncelerini geliştiren; bu nedenle kendilerine geliştiren; bu nedenle kendilerine neo-marjinalist denilen başlıca neo-marjinalist denilen başlıca ekonomistler ise, Ludwig von Mieses, ekonomistler ise, Ludwig von Mieses, Fredrich von Hayek, J.A. Schumpeter, Fredrich von Hayek, J.A. Schumpeter, Hans Mayer, Alexandrer Mahr, Hans Mayer, Alexandrer Mahr, Wüchelm Weber'dir.Wüchelm Weber'dir.

Ludwig Ludwig von Miesesvon Mieses

J.A. J.A. SchumpeterSchumpeter

Hans Hans MayerMayer

Wüchelm Wüchelm WeberWeber

ii) İngiltere'de William Stanley Jevons ii) İngiltere'de William Stanley Jevons (1835 -1882) ile başlayan düşünce (1835 -1882) ile başlayan düşünce akımı Anglo - Amerikan Okulu'nu akımı Anglo - Amerikan Okulu'nu meydana getirmiştir. Jevons'un 1871 meydana getirmiştir. Jevons'un 1871 de yayınladığı «The Theory of de yayınladığı «The Theory of Political Economy» — Ekonomi Political Economy» — Ekonomi Teorisi — adlı kitabı ile başlayan bu Teorisi — adlı kitabı ile başlayan bu akımın başlıca öteki temsilcileri P.H. akımın başlıca öteki temsilcileri P.H. Wicksteed (1884-1927), F.Y. Wicksteed (1884-1927), F.Y. Edgeworth (1845 -1926) dır.Edgeworth (1845 -1926) dır.

Stanley Stanley JevonsJevons

P.H. P.H. Wicksteed Wicksteed (1884-1927)(1884-1927)

F.Y. F.Y. Edgeworth Edgeworth (1845 -1926)(1845 -1926)

Sübjektif değer teorisini geliştiren ve Sübjektif değer teorisini geliştiren ve günümüze kadar sürdüren diğer günümüze kadar sürdüren diğer ekonomistler arasında İngiltere'de ekonomistler arasında İngiltere'de J.R. Hicks, L.C. Robbins, C.A. Pigou; J.R. Hicks, L.C. Robbins, C.A. Pigou; İsveç'te F.G. Knut Wicksell, Gustav İsveç'te F.G. Knut Wicksell, Gustav Cassel, Bertil Ohlin; Amerika Birleşik Cassel, Bertil Ohlin; Amerika Birleşik Devletleri'nde F.B. Clark, I. Fisher Devletleri'nde F.B. Clark, I. Fisher sayılabilir.sayılabilir.

J.R. HicksJ.R. Hicks

L.C. L.C. RobbinsRobbins

C.A. PigouC.A. Pigou

F.G. F.G. Knut Knut WickselWickselll

Gustav Gustav CasselCassel

Bertil OhlinBertil Ohlin

I. FisherI. Fisher

iii) İsviçre'de Leon Walras (1834 -1910) ile iii) İsviçre'de Leon Walras (1834 -1910) ile başlayan marjinal düşünce akımı Lozan başlayan marjinal düşünce akımı Lozan Okulu'nu meydana getirmiştir. Leon Walras'ın Okulu'nu meydana getirmiştir. Leon Walras'ın 1874 te yayınladığı «Elements d'Economie 1874 te yayınladığı «Elements d'Economie Politique» —Ekonominin Temelleri— adlı kitabı Politique» —Ekonominin Temelleri— adlı kitabı ile başlayan bu akımın öteki temsilcisi Vilfredo ile başlayan bu akımın öteki temsilcisi Vilfredo Pareto (1848 -1923) dur. Daha önce Augustin Pareto (1848 -1923) dur. Daha önce Augustin A. Cournot (1801 -1877) fiyat meselesinin A. Cournot (1801 -1877) fiyat meselesinin araştırılmasında marjinal tahlilden araştırılmasında marjinal tahlilden yararlanmıştır.yararlanmıştır.

Neo - klasik ekonomistler marjinal değer ve Neo - klasik ekonomistler marjinal değer ve bölüşüm teorileri ile klasik düşüncede önemli bölüşüm teorileri ile klasik düşüncede önemli bir değişiklik yapmışlar; ayrıca para ve bir değişiklik yapmışlar; ayrıca para ve konjonktür teorilerine geniş ölçüde katkıda konjonktür teorilerine geniş ölçüde katkıda bulunmuşlardır.bulunmuşlardır.

Vilfredo Vilfredo Pareto Pareto (1848 -(1848 -1923)1923)

AugustiAugustin A. n A. Cournot Cournot (1801 -(1801 -1877)1877)

NEO - KLASİKLERİN DEĞER NEO - KLASİKLERİN DEĞER TEORİSİ TEORİSİ

Neo - klasik teori'ye göre, miktarı Neo - klasik teori'ye göre, miktarı sınırlı olan bir malın değeri en sınırlı olan bir malın değeri en önemsiz gereksinmemizin giderilmesi önemsiz gereksinmemizin giderilmesi için kullanılan birimin faydası ile için kullanılan birimin faydası ile ölçülür. Gereksinmelerimiz ölçülür. Gereksinmelerimiz giderildikçe şiddetlerinden giderildikçe şiddetlerinden kaybederler. Belli miktarda mala sahip kaybederler. Belli miktarda mala sahip olan bir kimse bunları en fazla fayda olan bir kimse bunları en fazla fayda (tatmin) sağlayacak biçimde kullanır. (tatmin) sağlayacak biçimde kullanır.

Başka bir deyimle, mevcut birimleri Başka bir deyimle, mevcut birimleri tatmini en şiddetle arzu edilen tatmini en şiddetle arzu edilen gereksinmemizden başlamak ve gereksinmemizden başlamak ve daha az şiddetli gereksinmelerimize daha az şiddetli gereksinmelerimize gitmek üzere çeşitli gitmek üzere çeşitli gereksinmelerimizin giderilmesinde gereksinmelerimizin giderilmesinde kullanılır.kullanılır.

Bir malın elde mevcut miktarı Bir malın elde mevcut miktarı artarsa, toplam faydası da artar.artarsa, toplam faydası da artar.

Örneğin 3 kat elbisenin sağladığı Örneğin 3 kat elbisenin sağladığı toplam fayda, 2 kat elbisenin toplam fayda, 2 kat elbisenin sağladığı toplam faydadan fazladır. sağladığı toplam faydadan fazladır. Ancak, bir malın elde mevcut miktarı Ancak, bir malın elde mevcut miktarı artarsa, toplam faydasındaki artış artarsa, toplam faydasındaki artış miktardaki artış ile orantılı değildir; miktardaki artış ile orantılı değildir; daha az orandadır. daha az orandadır.

Başka bir deyimle, bir malın elde Başka bir deyimle, bir malın elde mevcut miktarı arttıkça, marjinal mevcut miktarı arttıkça, marjinal faydası azalır. Marjinal fayda elde faydası azalır. Marjinal fayda elde mevcut malın sonuncu biriminin mevcut malın sonuncu biriminin faydasıdır. Örneğin, bir kimsenin faydasıdır. Örneğin, bir kimsenin elinde dört çuval buğdayı varsa, o elinde dört çuval buğdayı varsa, o kimse için buğdayın marjinal faydası kimse için buğdayın marjinal faydası dördüncü çuval buğdayın faydasıdır.dördüncü çuval buğdayın faydasıdır.

Malların değeri, toplam faydalarına Malların değeri, toplam faydalarına göre değil, marjinal faydasına göre göre değil, marjinal faydasına göre ölçülür. Böylece ekmeğin altına ölçülür. Böylece ekmeğin altına nazaran daha az değerli olmasının nazaran daha az değerli olmasının nedeni izah edilmiş olmaktadır. Çünkü nedeni izah edilmiş olmaktadır. Çünkü bir maldan elde mevcut miktar bir maldan elde mevcut miktar arttıkça, o malın marjinal faydası arttıkça, o malın marjinal faydası azalır. Her malın marjinal faydası, azalır. Her malın marjinal faydası, yalnız o malın elde mevcut bulunan yalnız o malın elde mevcut bulunan miktarının bir fonksiyonudur. Bir miktarının bir fonksiyonudur. Bir kişinin elindeki mallardan sağladığı kişinin elindeki mallardan sağladığı toplam fayda, bu malların her toplam fayda, bu malların her biriminin faydalarının toplamına eşittir. biriminin faydalarının toplamına eşittir.

Yani, xYani, x11, x, x22, x, x33, ...... x, ...... xnn miktarındaki miktarındaki malların faydalarımalların faydaları

UxUx1 1 = f(x = f(x11), U x), U x2 2 = f(X = f(X22), Ux), Ux33 = = f(xf(x33), ...... Un = f(x), ...... Un = f(xnn) ;) ;

toplam faydası ise,toplam faydası ise, UxUxt t = f(x = f(x11) + f(x) + f(x22) + f(x) + f(x33) + ...... f(x) + ...... f(xnn) )

dir. Burada U faydayı, Udir. Burada U faydayı, Utt toplam toplam faydayı, xfaydayı, x11, x, x22, x, x33, ...... x, ...... xnn malların malların elde mevcut miktarlarını elde mevcut miktarlarını göstermektedir.göstermektedir.

Marjinal teoriye göre, tüketiciye en Marjinal teoriye göre, tüketiciye en fazla toplam fayda (tatmin) sağlayan fazla toplam fayda (tatmin) sağlayan mal ve hizmet bileşimi (demeti) mal mal ve hizmet bileşimi (demeti) mal ve hizmetlerin marjinal faydalarının ve hizmetlerin marjinal faydalarının fiyatlarına oranı aynı olan bileşimdir. fiyatlarına oranı aynı olan bileşimdir. Örneğin, tüketicinin tüketime ayırdığı Örneğin, tüketicinin tüketime ayırdığı gelirle yiyecek, giyecek, ... eğlence gelirle yiyecek, giyecek, ... eğlence ve dinlenme talep ettiğini düşünelim. ve dinlenme talep ettiğini düşünelim.

Yiyeceğin marjinal faydası UYiyeceğin marjinal faydası U11, fiatı f, fiatı f11, , giyeceğin marjinal faydası Ugiyeceğin marjinal faydası U22, fiatı f, fiatı f22, , eğlence ve dinlenmenin marjinal eğlence ve dinlenmenin marjinal faydası Ufaydası U33, fiatı f, fiatı f33 ise, tüketici en ise, tüketici en yüksek toplam faydayı (tatmini)yüksek toplam faydayı (tatmini)

bileşiminde (demetinde) elde eder. bileşiminde (demetinde) elde eder. Tüketici, tüketime ayırdığı gelirle bu Tüketici, tüketime ayırdığı gelirle bu bileşimi elde edene kadar satın aldığı bileşimi elde edene kadar satın aldığı mal ve hizmetlerin miktarını değiştirir.mal ve hizmetlerin miktarını değiştirir.

3

3

2

2

1

1

f

U

f

U

f

U

3

3

2

2

1

1

f

U

f

U

f

U

3

3

2

2

1

1

f

U

f

U

f

U

Neo-klasik düşünceye göre, bütün Neo-klasik düşünceye göre, bütün fertlerin en yüksek toplam faydayı fertlerin en yüksek toplam faydayı (tatmini) sağlaması ile toplum da en (tatmini) sağlaması ile toplum da en yüksek faydayı sağlamış olur.yüksek faydayı sağlamış olur.

Bir kimsenin talep fiyatı malın Bir kimsenin talep fiyatı malın marjinal faydasına eşittir. Leon marjinal faydasına eşittir. Leon Walras fayda fonksiyonundan talep Walras fayda fonksiyonundan talep fonksiyonuna geçmeyi göstermiş; fonksiyonuna geçmeyi göstermiş; fiyat düşerse, talebin artacağını; fiyat fiyat düşerse, talebin artacağını; fiyat yükselirse, talebin azalacağını izah yükselirse, talebin azalacağını izah etmiştir.etmiştir.

K. Menger ve St. Jevons'a göre, K. Menger ve St. Jevons'a göre, mübadele değerini kişisel mübadele değerini kişisel gereksinmelerin şiddeti, yani marjinal gereksinmelerin şiddeti, yani marjinal fayda belirler. Fiyat arz ve talebe fayda belirler. Fiyat arz ve talebe göre oluşmakla beraber, fiyatın en göre oluşmakla beraber, fiyatın en düşük düzeyini satıcının mala verdiği düşük düzeyini satıcının mala verdiği değer; fiyatın en yüksek düzeyini değer; fiyatın en yüksek düzeyini alıcının mala biçtiği değer belirler. alıcının mala biçtiği değer belirler.

Yani, piyasa fiyatı, alıcılar arasında Yani, piyasa fiyatı, alıcılar arasında bir malı satın alma olanağı olan en bir malı satın alma olanağı olan en son alıcı (marjinal alıcı) ile satışa son alıcı (marjinal alıcı) ile satışa katılabilen en son satıcının (marjinal katılabilen en son satıcının (marjinal satıcı) ileri sürdükleri fiyata eşittir. Bu satıcı) ileri sürdükleri fiyata eşittir. Bu ise bazı alıcıların alıcı rantı (tüketici ise bazı alıcıların alıcı rantı (tüketici rantı), bazı satıcıların ise, satıcı rantı rantı), bazı satıcıların ise, satıcı rantı (üretici rantı) sağlamalarına neden (üretici rantı) sağlamalarına neden olur.olur.

Özel mülkiyet ve girişim özgürlüğüne Özel mülkiyet ve girişim özgürlüğüne dayanan piyasa ekonomilerinde dayanan piyasa ekonomilerinde mübadele değerini kişisel mübadele değerini kişisel gereksinmelerin şiddeti, yani marjinal gereksinmelerin şiddeti, yani marjinal fayda belirlediğine göre, üretimi fayda belirlediğine göre, üretimi tüketici kararları yönlendirir. Başka tüketici kararları yönlendirir. Başka bir deyimle, piyasa ekonomilerinde bir deyimle, piyasa ekonomilerinde bir çeşit tüketici hakimiyetinden söz bir çeşit tüketici hakimiyetinden söz etmek mümkündür.etmek mümkündür.

Leon Walras faydayı azamileştirmenin Leon Walras faydayı azamileştirmenin itici güç olduğu mübadele itici güç olduğu mübadele ekonomisinde tam rekabet koşulları ekonomisinde tam rekabet koşulları altında en yüksek toplam faydanın altında en yüksek toplam faydanın sağlanabileceğini gösteren sağlanabileceğini gösteren matematiksel bir sistem kurmuştur. L. matematiksel bir sistem kurmuştur. L. Walras'a göre, ekonomide bir taraflı Walras'a göre, ekonomide bir taraflı sebep- sonuç ilişkisi yoktur; karşılıklı sebep- sonuç ilişkisi yoktur; karşılıklı ilişkiler vardır. L. Walras ve onu izleyen ilişkiler vardır. L. Walras ve onu izleyen ekonomistler bu ilişkileri matematiksel ekonomistler bu ilişkileri matematiksel denklemlerle göstermişler; ekonominin denklemlerle göstermişler; ekonominin tümünü kapsayan genel bir denge tümünü kapsayan genel bir denge teorisi kurmak için çaba harcamışlardır.teorisi kurmak için çaba harcamışlardır.

L. Walras tam rekabet piyasasında L. Walras tam rekabet piyasasında fertlerin piyasaya belirli mal stokları ile fertlerin piyasaya belirli mal stokları ile geleceğini; bir müzayedede olduğu geleceğini; bir müzayedede olduğu gibi, herkesin karşılıklı fiyat tekliflerini gibi, herkesin karşılıklı fiyat tekliflerini bildireceklerini; eğer bu fiyatlarda arz bildireceklerini; eğer bu fiyatlarda arz ve talep dengede ise, denge fiyatının ve talep dengede ise, denge fiyatının hemen oluşacağını; değilse, herkesin hemen oluşacağını; değilse, herkesin mübadeleye devamda bir yarar mübadeleye devamda bir yarar görmeyinceye kadar bu sürece devam görmeyinceye kadar bu sürece devam edeceğini, sonunda denge fiyatına edeceğini, sonunda denge fiyatına ulaşılacağını ileri sürmüştür.ulaşılacağını ileri sürmüştür.

L. Walras'ın bu sistemi daha sonra L. Walras'ın bu sistemi daha sonra Pareto, Cassel, Hicks tarafından Pareto, Cassel, Hicks tarafından geliştirilmiş, nihayet Leontief'in girdi - geliştirilmiş, nihayet Leontief'in girdi - çıktı analizlerinde bazı değişikliklerle çıktı analizlerinde bazı değişikliklerle nicel olarak ölçülebilir hale nicel olarak ölçülebilir hale getirilmiştir getirilmiştir

LeontiefLeontief

Yukarıda esasları anlatılmaya çalışılan Yukarıda esasları anlatılmaya çalışılan sübjektif değer teorisi, mübadele sübjektif değer teorisi, mübadele değerinin marjinal fayda ile izahının, değerinin marjinal fayda ile izahının, elde belli miktarda mal bulunması elde belli miktarda mal bulunması halinde geçerli olabileceği, teoride halinde geçerli olabileceği, teoride zaman unsurunun dikkate alınmadığı, zaman unsurunun dikkate alınmadığı, azalan marjinal faydanın belirli bir azalan marjinal faydanın belirli bir mal, belirli ve kısa bir zaman süresi mal, belirli ve kısa bir zaman süresi içinde tüketilirse söz konusu olacağı, içinde tüketilirse söz konusu olacağı, faydanın ölçülemeyeceği ileri faydanın ölçülemeyeceği ileri sürülerek eleştirilmiştir. sürülerek eleştirilmiştir.

Nitekim, A. Marshall mübadele Nitekim, A. Marshall mübadele değerinin oluşumunda fayda ve değerinin oluşumunda fayda ve maliyetin birlikte rolü olduğunu maliyetin birlikte rolü olduğunu açıklamış; fertlerin belli gelir düzeyi açıklamış; fertlerin belli gelir düzeyi ve gereksinme yapısında talep ve gereksinme yapısında talep eğrisini azalan fayda ilkesinin eğrisini azalan fayda ilkesinin belirlediğini; arzın ise, maliyete tabi belirlediğini; arzın ise, maliyete tabi olduğunu göstermiştir. Ona göre olduğunu göstermiştir. Ona göre piyasa fiyatı kısa dönemde daha çok piyasa fiyatı kısa dönemde daha çok talebe, uzun dönemde daha çok talebe, uzun dönemde daha çok maliyete bağlıdır maliyete bağlıdır

A. A. MarshallMarshall

Öte yandan faydanın ölçülemez Öte yandan faydanın ölçülemez olması, Edgeworth'la başlayan eş-olması, Edgeworth'la başlayan eş-fayda eğrileri yardımı ile en fazla fayda eğrileri yardımı ile en fazla toplam fayda sağlayan tüketim toplam fayda sağlayan tüketim malları bileşiminin (demetinin) malları bileşiminin (demetinin) incelenmesine gidilmiştir.incelenmesine gidilmiştir.

Günümüzün ders kitaplarında yer Günümüzün ders kitaplarında yer verildiği gibi, tüketici tüketim olanağı verildiği gibi, tüketici tüketim olanağı içinde en fazla toplam faydayı (en içinde en fazla toplam faydayı (en yüksek tatmini), tüketimine karar yüksek tatmini), tüketimine karar verdiği malların marjinal ikame verdiği malların marjinal ikame oranlarının nisbi fiyatları oranına eşit oranlarının nisbi fiyatları oranına eşit olan bileşimdir. Yani, eş-fayda eğrisinin olan bileşimdir. Yani, eş-fayda eğrisinin bütçe doğrusuna teğet olduğu mal bütçe doğrusuna teğet olduğu mal demetinde sağlar. Ancak, bu izahlar demetinde sağlar. Ancak, bu izahlar marjinal fayda ile yapılan izahlarla marjinal fayda ile yapılan izahlarla kolayca birleştirilebilir. Çünkü marjinal kolayca birleştirilebilir. Çünkü marjinal ikame oranı marjinal faydaların ikame oranı marjinal faydaların oranından başka bir şey değildir.oranından başka bir şey değildir.

NEO - KLASİKLERİN BÖLÜŞÜM NEO - KLASİKLERİN BÖLÜŞÜM TEORİSİTEORİSİ

Neo-klasik düşünceye göre, gelir bölüşümü, Neo-klasik düşünceye göre, gelir bölüşümü, üretim faktörlerinin üretimdeki produktif üretim faktörlerinin üretimdeki produktif hizmetlerinin marjinal faydasına göre oluşur. hizmetlerinin marjinal faydasına göre oluşur. Gerçi, üretim faktörleri doğrudan Gerçi, üretim faktörleri doğrudan gereksinmelerimizin giderilmesinde gereksinmelerimizin giderilmesinde kullanılmaz; gereksinmelerimizi gideren kullanılmaz; gereksinmelerimizi gideren malların üretiminde kullanılır. Bunların malların üretiminde kullanılır. Bunların faydaları üretilen nihai malların faydalarına faydaları üretilen nihai malların faydalarına bağlıdır. Marjinalistler bu olgudan hareket bağlıdır. Marjinalistler bu olgudan hareket ederek, üretim girdilerinin değerini bu ederek, üretim girdilerinin değerini bu girdilerle üretilen mallardan aldığını ileri girdilerle üretilen mallardan aldığını ileri sürmüşlerdir sürmüşlerdir

Örneğin, C. Menger üretim faktörlerinin Örneğin, C. Menger üretim faktörlerinin değerini üretilen malların beklenen değerini üretilen malların beklenen değerlerinden aldığını; üretimde kullanılan değerlerinden aldığını; üretimde kullanılan faktörlerden biri bir birim azaltıldığı zaman, faktörlerden biri bir birim azaltıldığı zaman, öteki üretim faktörleri aynı kalmak şartıyla öteki üretim faktörleri aynı kalmak şartıyla toplam üründe bu yüzden meydana gelen toplam üründe bu yüzden meydana gelen azalmanın faydasının o faktörün değerini azalmanın faydasının o faktörün değerini belirleyeceğini açıklamıştır. Wieser bunu, belirleyeceğini açıklamıştır. Wieser bunu, faktör değerinin üretimde kullanılan öteki faktör değerinin üretimde kullanılan öteki üretim faktörleri sabit kalmak kaydı ile bir üretim faktörleri sabit kalmak kaydı ile bir faktörün bir birim artırılması sonucunda faktörün bir birim artırılması sonucunda üretimde meydana gelen artışın faydasının üretimde meydana gelen artışın faydasının belirleyeceği şeklinde değiştirmiştir.belirleyeceği şeklinde değiştirmiştir.

Buradan faktör fiyatlarını marjinal Buradan faktör fiyatlarını marjinal verimle izah eden teoriler verimle izah eden teoriler geliştirilmiştir. Örneğin, Clark, geliştirilmiştir. Örneğin, Clark, Wicksteed, Wicksell faktör fiyatlarının, Wicksteed, Wicksell faktör fiyatlarının, faktörlerin marjinal verimine bağlı faktörlerin marjinal verimine bağlı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Marjinal olduğunu ileri sürmüşlerdir. Marjinal verim teorisi ileri sürülürken, tam ve verim teorisi ileri sürülürken, tam ve mükemmel bir rekabet piyasası ve mükemmel bir rekabet piyasası ve azalan verim ilkesinin geçerli olduğu azalan verim ilkesinin geçerli olduğu varsayımı altında firmalar açısından varsayımı altında firmalar açısından piyasa fiyatında faktör arzının sonsuz piyasa fiyatında faktör arzının sonsuz esnek olduğu düşünülmüştür.esnek olduğu düşünülmüştür.

Böylece geliştirilen marjinal verim Böylece geliştirilen marjinal verim teorilerine göre, azami kâr amacı ile hareket teorilerine göre, azami kâr amacı ile hareket eden bir firma, azalan verim ilkesinin geçerli eden bir firma, azalan verim ilkesinin geçerli olduğu varsayımı altında faktör talebini, olduğu varsayımı altında faktör talebini, faktör fiyatı faktörün marjinal gelirine eşit faktör fiyatı faktörün marjinal gelirine eşit olana kadar genişletir.olana kadar genişletir.

Bir üretim faktörünün marjinal geliri, o Bir üretim faktörünün marjinal geliri, o üretim faktörü bir birim artırıldığı zaman, bu üretim faktörü bir birim artırıldığı zaman, bu birimin sağladığı verimin piyasa değerine birimin sağladığı verimin piyasa değerine eşittir. Yani,eşittir. Yani,

üretim faktörünün marjinal fiziki verimi x üretim faktörünün marjinal fiziki verimi x fiyat dır. fiyat dır.

Tam ve mükemmel rekabet koşulları Tam ve mükemmel rekabet koşulları altında, firma artan üretimini aynı altında, firma artan üretimini aynı fiyattan satacağına göre, faktör talebi fiyattan satacağına göre, faktör talebi faktörün fiziki verimine bağlıdır. Azalan faktörün fiziki verimine bağlıdır. Azalan verim varsayımı altında faktörün verim varsayımı altında faktörün artırılması faktörün marjinal veriminin artırılması faktörün marjinal veriminin azalmasına yol açacağına göre, azalmasına yol açacağına göre, faktörün talep eğrisi negatif eğimli bir faktörün talep eğrisi negatif eğimli bir eğri olacak; firma faktör talebini,eğri olacak; firma faktör talebini,

faktör fiyatı = faktörün marjinal geliri faktör fiyatı = faktörün marjinal geliri olana kadar artırabilecektir.olana kadar artırabilecektir.

Üretimde birlikte kullanılan girdiler Üretimde birlikte kullanılan girdiler arasında belli bir ölçüde ikame arasında belli bir ölçüde ikame olanağı bulunduğu kabul edilirse, olanağı bulunduğu kabul edilirse, aynı üretim miktarının, bu girdilerin aynı üretim miktarının, bu girdilerin değişen miktarlarda bileşimi ile elde değişen miktarlarda bileşimi ile elde edilmesi mümkündür. Azami kâr edilmesi mümkündür. Azami kâr amacı ile hareket eden bir firma en amacı ile hareket eden bir firma en düşük maliyetli girdi bileşimini, düşük maliyetli girdi bileşimini, girdilerin marjinal verimlerinin girdilerin marjinal verimlerinin fiyatlarına oranı aynı olan bileşimde fiyatlarına oranı aynı olan bileşimde elde eder. Yani,elde eder. Yani,

dir. Burada Vdir. Burada V11, V, V22, V, V33, ...... V, ...... Vnn girdilerin marjinal verimlerini, fgirdilerin marjinal verimlerini, f11, f, f22, f, f33, , ...... f...... fnn girdilerin piyasa fiyatlarını girdilerin piyasa fiyatlarını göstermektedir.göstermektedir.

n

n

3

3

2

2

1

1

f

V

f

V

f

V

f

V

Günümüzdeki ders kitaplarında en Günümüzdeki ders kitaplarında en düşük maliyetli faktör bileşimi eş - ürün düşük maliyetli faktör bileşimi eş - ürün eğrileri yardımı ile açıklanmaktadır. Bu eğrileri yardımı ile açıklanmaktadır. Bu açıklamaya göre, en düşük maliyetle açıklamaya göre, en düşük maliyetle faktör bileşimi girdiler arasındaki faktör bileşimi girdiler arasındaki marjinal teknik ikame haddinin, marjinal teknik ikame haddinin, girdilerin nisbi fiyatları oranına eşit olan girdilerin nisbi fiyatları oranına eşit olan bileşimdir. Dikkat edilecek olursa, bileşimdir. Dikkat edilecek olursa, marjinal verimle yapılan açıklama ile marjinal verimle yapılan açıklama ile eş-ürün yardımı ile yapılan açıklama eş-ürün yardımı ile yapılan açıklama arasında büyük bir fark yoktur. Çünkü arasında büyük bir fark yoktur. Çünkü marjinal teknik ikame haddi marjinal marjinal teknik ikame haddi marjinal verimlerin oranına eşittir.verimlerin oranına eşittir.

A. Marshall'a göre, marjinal verim A. Marshall'a göre, marjinal verim teorisi firma ve endüstrinin faktör teorisi firma ve endüstrinin faktör talebini açıklamada kullanılabilir. talebini açıklamada kullanılabilir. Oysa, faktör fiyatı faktör arz ve Oysa, faktör fiyatı faktör arz ve talebine göre oluşur; faktörlerin arz talebine göre oluşur; faktörlerin arz eğrilerinin nitelikleri faktörlerin fiyat eğrilerinin nitelikleri faktörlerin fiyat oluşumunda bazı özellikler oluşumunda bazı özellikler göstermesine neden olmaktadır. göstermesine neden olmaktadır.

Yukarıda açıklanan marjinal tahlil Yukarıda açıklanan marjinal tahlil günümüzde iktisadi problemlerin günümüzde iktisadi problemlerin bilimsel biçimde açıklanmasında bilimsel biçimde açıklanmasında oldukça geniş biçimde kullanılan bir oldukça geniş biçimde kullanılan bir metoddur. Örneğin, tüketici ve firma metoddur. Örneğin, tüketici ve firma dengelerinin açıklanmasında, girdi dengelerinin açıklanmasında, girdi talebinin belirlenmesinde, J.M. talebinin belirlenmesinde, J.M. Keynes'den beri yatırımla gelir, Keynes'den beri yatırımla gelir, gelirle yatırım arasındaki ilişkilerin gelirle yatırım arasındaki ilişkilerin açıklanmasında kullanılan çoğaltan açıklanmasında kullanılan çoğaltan ve hızlandıran katsayılarının ve hızlandıran katsayılarının hesaplanmasında v.b. marjinal hesaplanmasında v.b. marjinal büyüklüklerden yararlanılmaktadır.büyüklüklerden yararlanılmaktadır.

NEO - KLASİK PARA TEORİSİ NEO - KLASİK PARA TEORİSİ Neo - klasikler paranın değerini klasikler Neo - klasikler paranın değerini klasikler

gibi miktar teorisi ile açıklamakla beraber, gibi miktar teorisi ile açıklamakla beraber, para miktarının banka sistemi tarafından para miktarının banka sistemi tarafından yaratılan banka parası ile artırılabileceğini; yaratılan banka parası ile artırılabileceğini; banka sistemi tarafından yaratılan banka sistemi tarafından yaratılan mevduatın ödünç verilebilir fon arzının mevduatın ödünç verilebilir fon arzının tasarruf üzerinde, halkın para iddiharı tasarruf üzerinde, halkın para iddiharı ödünç verilebilir fon talebinin yatırım ödünç verilebilir fon talebinin yatırım üzerinde artmasına neden olarak, faiz üzerinde artmasına neden olarak, faiz haddini değiştirebileceğini ileri sürmek haddini değiştirebileceğini ileri sürmek suretiyle Keynes'yen teoriye esas olabilecek suretiyle Keynes'yen teoriye esas olabilecek düşünceler ortaya atmışlardır. düşünceler ortaya atmışlardır.

Örneğin, K. Wicksell'e göre, genel fiat Örneğin, K. Wicksell'e göre, genel fiat düzeyi para miktarına göre değil, faiz düzeyi para miktarına göre değil, faiz haddine göre değişir. Ona göre, paranın haddine göre değişir. Ona göre, paranın istikrarı için ödünç verilebilir fon talebi istikrarı için ödünç verilebilir fon talebi ile ödünç verilebilir fon arzına göre ile ödünç verilebilir fon arzına göre oluşan piyasa faiz haddinin sermayenin oluşan piyasa faiz haddinin sermayenin verimine eşit olan doğal faiz haddine verimine eşit olan doğal faiz haddine eşit olması gerekir. Bankalar faiz eşit olması gerekir. Bankalar faiz haddini doğal faiz haddinden düşük haddini doğal faiz haddinden düşük tesbit ederlerse, fiyat seviyesi yükselir; tesbit ederlerse, fiyat seviyesi yükselir; bankalar faiz haddini doğal faiz bankalar faiz haddini doğal faiz haddinden yüksek tesbit ederlerse, haddinden yüksek tesbit ederlerse, fiyat seviyesi düşer. fiyat seviyesi düşer.

K. Wicksell bu açıklamasında faizi K. Wicksell bu açıklamasında faizi klasikler gibi bir maliyet öğesi olarak klasikler gibi bir maliyet öğesi olarak değil, bir kapitalizasyon faktörü değil, bir kapitalizasyon faktörü olarak ele almakta; arz fiyatından olarak ele almakta; arz fiyatından çok, talep fiyatına tesiri üzerinde çok, talep fiyatına tesiri üzerinde durmaktadır.durmaktadır.

Fakat neo - klasik teori para miktarı Fakat neo - klasik teori para miktarı ile fiyat seviyesi arasındaki ilişkiyi ile fiyat seviyesi arasındaki ilişkiyi genel olarak Fisher veya Cambridge genel olarak Fisher veya Cambridge denklemi ile izah etmektedir. denklemi ile izah etmektedir.

Neo-klasik ekonomistler, klasikler Neo-klasik ekonomistler, klasikler gibi, ücret ve fiyatların tam rekabet gibi, ücret ve fiyatların tam rekabet koşulları altında oluştuğu piyasa koşulları altında oluştuğu piyasa ekonomilerinde her arzın kendine ekonomilerinde her arzın kendine eşit talep yaratacağını kabul eşit talep yaratacağını kabul etmişler; bu sebeple istihdam, etmişler; bu sebeple istihdam, iktisadi büyüme veya kalkınma iktisadi büyüme veya kalkınma sorunu ile fazla ilgilenmemişlerdir. sorunu ile fazla ilgilenmemişlerdir. Konjonktürel dalgalanmaların Konjonktürel dalgalanmaların sebebini ise, daha çok para ve kredi sebebini ise, daha çok para ve kredi mekanizmasında aramışlardır.mekanizmasında aramışlardır.

NEO - KLASİK DIŞ TİCARET NEO - KLASİK DIŞ TİCARET TEORİSİ TEORİSİ

Neo - klasikler D. Ricardo'nun karşılaştırmalı Neo - klasikler D. Ricardo'nun karşılaştırmalı maliyetler teorisini kabul etmekle beraber, maliyetler teorisini kabul etmekle beraber, bu teoriyi alternatif maliyetlere dayanarak bu teoriyi alternatif maliyetlere dayanarak (üretim olanakları eğrileri yardımı ile) veya (üretim olanakları eğrileri yardımı ile) veya eş-fayda ve üretim olanakları eğrilerinden eş-fayda ve üretim olanakları eğrilerinden yararlanarak açıklamak; uluslararası yararlanarak açıklamak; uluslararası mübadele haddini karşılıklı talep ilkesi —mübadele haddini karşılıklı talep ilkesi —Marshall - Edgeworth teklif eğrileri— yardımı Marshall - Edgeworth teklif eğrileri— yardımı ile tesbit etmek suretiyle tamamlayarak ile tesbit etmek suretiyle tamamlayarak geliştirmişlerdir.geliştirmişlerdir.

Gerçekten, uluslararası işbölümü ve Gerçekten, uluslararası işbölümü ve ticaretin faydasının nisbi maliyetler ticaretin faydasının nisbi maliyetler yerine üretim olanakları veya eş - fayda yerine üretim olanakları veya eş - fayda ve üretim olanakları eğrileri yardımı ile ve üretim olanakları eğrileri yardımı ile açıklanması, nisbi maliyetler açıklanması, nisbi maliyetler hesaplanırken yalnız emek faktörüne hesaplanırken yalnız emek faktörüne yer verilmesinin ve maliyetlerin iş - saati yer verilmesinin ve maliyetlerin iş - saati ile ölçülmesinin sakıncalarını ortadan ile ölçülmesinin sakıncalarını ortadan kaldırmış; D. Ricardo'nun teorisinde kaldırmış; D. Ricardo'nun teorisinde azami ve asgari hadlerinin gösterildiği azami ve asgari hadlerinin gösterildiği ticaret haddi karşılıklı talep ilkesi ile ticaret haddi karşılıklı talep ilkesi ile açıklığa kavuşturulmuştur.açıklığa kavuşturulmuştur.

Ayrıca uluslararası fiyat oluşumu, Ayrıca uluslararası fiyat oluşumu, taşıma giderlerinin, gümrük resimleri taşıma giderlerinin, gümrük resimleri ve kotaların dış ticarete etkisi, dış ve kotaların dış ticarete etkisi, dış ödemeler dengesi konularında geniş ödemeler dengesi konularında geniş çalışmalar yapılmıştır.çalışmalar yapılmıştır.