Tema: Ndotja termike e mjedisit dhe rrugët e zvogëlimit të saj.

Punoi : Darla Evangjeli

Objektivat :

PROJEKT

Të grumbullojë,seleksionojë,grupojë të dhëna dhe informacione për ndotjen termike .

Të përshkruajë dhe të analizojë të dhënat duke evidentuar cështjet më kryesore si :

Ngrohja globale, efekti serë, ndotja e mjedisit etj.

Të interpretojë me origjinalitet mendimin tim për pasojat e këtyre cështjeve dhe të demostroj se si mund ti zvogëloje ato.

Efekti serëNjë pjesë e energjisë nga dielli është e bllokuar brenda atmosferës tonë, pasi që reflektohet mbrapa nga toka në drejtim të hapësirës. Ky proces i natyrshëm quhet efekti serë, pasi që atmosfera vepron si mure xhami e një sere, e cila lejon rrezet e diellit që të hyjnë, por e mban nxehtësinë brenda.

Gazet të cilat e bëjnë këtë të ndodhë ("gazrat serë")janë kryesisht avujt e ujit dhe dioksidi i karbonit. Për shkak se njerëzit lëshojnë më shumë dioksid karboni dhe gazra të tjerë serë në atmosferë, efekti serë bëhet më i fortë. Kjo bën që klima e tokës të ndryshojë në mënyrë të panatyrshme.“Efekti serë" shpesh duket se tingëllon si fajtor, për shkak se lidhet me ngrohjen globale, por e vërteta është se nuk mund të jetojmë pa të.

Ngrohja globaleÇfarë është ngrohja globale?Ngrohja globale nënkupton një rritje mesatare të temperaturës së Tokës, gjë që shkakton ndryshime në klimë. Një Tokë më e ngrohtë mund të çojë në ndryshime në sistemin e reshjeve, rritjen e nivelit të detit, dhe një gamë të gjerë ndikimesh te bimët, kafshët e egra, dhe njerëzit. Kur flasim për çështjen e

ndryshimeve klimatike, shqetësimi ka të bëjë me ngrohjen globale të shkaktuar nga aktivitetet e njerëzve.

Shkaqet e ngrohjes globale Efektet pozitive të serës

mekanizmi natyrortemperaturat e përshtatshme për jetë në tokë

Efektet negative të serës Aktivitetet e njeriutngrohja e atmosferes

Efekti serë: a mund ta ndryshojmë klimën?Mund të duket e vështirë të besohet se njerëzit në fakt mund të ndryshojnë klimëne Tokës. Por shkencëtarët mendojnë se gjërat që i bëjnë njerëzit e të cilat lirojnë gazra serënë ajër po e bëjnë planetin tonë më të nxehtë.

Kur lironi gazra serë në ajër?Kurdo që ju :Shikoni televizorinShfrytëzoni kondicionerin Ndizni dritat Përdorni tharësen e flokëveVozisni makina Luani video-lojraDëgjoni radio Lani ose thani rroba Shfrytëzoni enëlarës elektrikëNgrohni ushqime në mikrovalorë... ndihmoni në lirimin e gazrave serë në ajër

Pra, pse ka rëndësi e tëra kjo?Nganjëherë gjërat e vogla mund të kthehen në gjëra të mëdha. Mendoni për larjen e dhëmbëve. Nëse nuk i lani një ditë, shanset janë se nuk do të ndodhë asgjë e keqe. Por nëse nuk i lani dhëmbët për një muaj, mund të ju sëmureni nga kavitetet. E njëjta gjë ndodh me temperaturat globale. Nëse temperaturat rriten mbi nivelet normale për disa ditë nuk është punë e madhe –Toka do të mbetet pak a shumë e njëjtë. Por nëse temperaturat vazhdojnë të rriten gjatë një periudhe më të gjatë kohore, atëherë e Toka mund të përballet me disa probleme.

Ne mund të bëjmë ndryshime!Shumë gazra serë vijnë nga gjërat që bëjmë çdo ditë. Siç kemi mësuar, këto gazra serë e bllokojnë energjinë në atmosferë dhe e bëjnë Tokën më të ngrohtë.

Lexoni Kurseni energjinë elektrike Përdorni biçikletat, autobusët dhe ecni Flisni me anëtarët e familjes tuaj dhe miqët tuaj

Mbillni pemëRicikloni Kur bleni, bleni gjëra më të thjeshtaEnergjia dielloreMakinat

Ndotja paraqet hedhjen e materialit kontaminues (ndotës) në mjedis. Ajo shkaktohet kryesisht nga aktivitetet e njeriut, por gjithashtu mund të jetë rezultat i fatkeqësive natyrore. Ndotja ka ndikim dëmtues në çfarëdo organizmash të gjallë në mjedis, duke e bërë praktikisht të pamundur qëndrueshmërinë e jetës.

Ndikimi i ndotjes

Ndotja dëmton mjedisin në Tokë dhe banorët në shumë mënyra. Tri llojet kryesore të ndotjes janë:

Ndotja e tokës

Ndotja e tokës paraqet ndotjen e sipërfaqes natyrore të Tokës nga aktivitetet industriale, komerciale, shtëpiake dhe bujqësore.

Ndotja e ajrit

Ndotja e ajrit paraqet grumbullimin e atyre substancave të rrezikshme në atmosferë të cilat substanca rrezikojnë jetën e njerëzve dhe të gjallesave të tjera.

Ndotja e ujit

Ndotja e ujit paraqet hedhjen e materieve kimike, biologjike dhe fizike nëpër sasi të mëdha të ujit, të cilat materie shkatërrojnë cilësinë e gjallesave në të dhe që e shpenzojnë atë.

Burimet e ndotjes

Ndotja vjen nga:

Industria

Transporti

Amvisëritë

Ujërat e zeza

Mbeturinat

Bujqësia

Ndotja termikeNdotja termike është degradimi i cilësisë së ujit nga çdo proces që ndryshon temperaturën e ambientit ujit.

Një shkak i zakonshëm i ndotjes termike është përdorimi i ujit si një ftohës nga termocentralet dhe prodhuesit industriale. Kur uji përdoret si ftohës është kthyer në mjedisin natyror në një temperaturë të lartë, ndryshimi i temperaturës e zvogëlon furnizimin me oksigjen, dhe ndikon në përbërjen e ekosistemit. Kur një termocentral hapet apo mbyllet për riparim ose të tjera shkaqe, peshqit dhe organizmat e tjera mund të jene vrarë nga ndryshimi i papritur i temperaturës se ujit i njohur si "shoku termik."

Temperatura e ngritur zakonisht e ul nivelin e oksigjenit të tretur në ujë. Kjo mund të dëmtojnë kafshët ujore të tilla si peshqit, amfibët dhe organizmave të tjera ujore. Ndotja termike mund të rrisë normën metabolike të kafshëve ujore, si aktivitet enzimatik, duke rezultuar se këto organizma të konsumojnë më shumë ushqim në

Ndotësit: Avulli (H2O) Dioksidi I Karbonit (Co2) Metani (CH4) Dioksidi I Sulfurit (SO2) Oksidi I

nitrogjenit( Nox) Ozoni (O3) Kloroflurokarboni

(CFCs)

një kohë më të shkurtër . Si rezultat, zinxhirët e ushqimit të mjediseve të vjetra dhe të reja mund të rrezikohen. Temperatura e lartë kufizon shpërndarjen e oksigjenit në ujërat e thella, duke kontribuar në kushte anaerobe. Kjo mund të çojë në rritjen e baktereve ku nuk ka furnizim të mjaftueshëm me ushqim. Shumë specie ujore do të dështojnë për të riprodhuar në temperatura të larta. 

Ndryshimet e temperaturës e madje edhe një deri në dy gradë celsius mund të shkaktojë ndryshime të rëndësishme në metabolizmin e organizmit dhe të tjera efekteve negative.

Ndotja mund të përkufizohet si një ndryshim të padëshirueshme në karaktere fizike, kimike ose biologjike të tokës, ajrit apo të ujit që mund ose do të ndikojë keq jetën e njeriut, të pronave të saj, estetikë, shëndetin dhe të gjitha perspektivat e të tjera të tilla të qytetërimit.

Burimet e ndotjes Termike:

• Largimi i pemëve përgjatë vijës bregdetare ose vijes se kanalizimeve rrit ngrohtesine diellore dhe kështu ngroh ujin duke shkaktuar gjithashtu edhe shpyllezime• Të termocentralet – mijera ton uje te ngrohte qe perdoret per ftohjen e reaktorit• Hedhja e ujit të ngrohtë dhe mbeturinave nga centralet berthamore

TRANSPORTI Transporti dominohet nga ai rrugor. Niveli i transportit hekurudhor është i ulët dhe nuk parashikohet të rritet. Volumi i trafikut ajror është gjithashtu relativisht i ulët në krahasim me shumicën e vendeve Evropiane por ai parashikohet të rritet. Në mënyrë të veçantë cilësia e ajrit në qëndrat kryesore urbane, është mjaft e përkeqësuar dhe kjo shkaktohet kryesisht nga nivelet e larta të shkarkimeve te gazeve te makinave për kilometër që krijohen nga:

Cilësia e dobët e karburantit të përdorur – standardet e tanishme të karburantit për automjetet janë më pak të rrepta se sa standardet e BE

Mosha mesatare relativisht e madhe e mjeteve të transportit (mbi 10 vjet) në krahasim me mesataren e vendeve të BE që është 7.1

Përdorimi i automjeteve të mëdha dhe më pak efikase

Mirëmbajtja jo e mire e automjeteve – ndonëse janë futur sistemet e testimit të automjeteve duhet theksuar se kontrolli i shkarkimeve te gazeve të automjeteve, nuk është aq i rreptë sa ato të kërkesave Europiane. Menaxhim joefikas i trafikut që shpie në dyndje dhe në kohë qëndrimi të gjatë.

Kushte të këqija të rrugëve që shpie në amortizimin e shpejtë të automjeteve.

NDOTJA NGA MOTORET ME DJEGIE TE BRENDSHME Pjesa më e madhe e energjisë së përdorur nga shoqëria industriale aktualisht prodhohet, duke djegur lëndë djegëse fosilesh në impiante termike, në të cilin bëjnë pjesë edhe motorët termik me djegie të brendshme

Nga gazet që emetohen në zonat urbane dhe në trafik janë të përbërë nga ndotës të ndryshëm si: oksid karboni CO, oksid azoti (monoksid NO dhe bioksid NO2 që quhen edhe NOx) një variacion i madh hidrokarburi, derivate nga djegia ose

dekompozimi pjesor i tyre. Mjetet e transportit mund të kontribuojnë në ndotjen e ambientit dhe nëpërmjet rrjedhjeve: të bazamentit të motorit, nga serbatori dhe sistemit të ushqimit të lëndës djegëse.

Në motorët aktual, normativat kanë rregulluar një efekt të kontrolluar të lëshimit të gazit në atmosferë, nëpërmjet riciklimit dhe pastrimit të gazeve .

NDERHYRJET PER TE ZVOGELUAR NDOTJEN Skematikisht mund të ndërhyhet në menyra të ndryshme: lënda djegëse, përbërja e së cilës mund të përmirësohet edhe nga pikpamja e përbërjes së gazrave të shkarkimit ushqimi, për të siguruar karakteristikat për përzjerjen ajër lëndë djegëse

procesi i djegies, në mënyrë që të niset edhe me përzjerje të varfëruar gazrat e shkarkimit, për pastrimin e ndotjeve të ambjentit, nëpërmjet një procesi të pas djegies të tipit termik dhe katalitik.

REAKTORËT TERMIKE Për të marrë rezultate të mira është aplikuar në kokën e motorit një reaktori projektuar me qëllimin të favorizojë një përzierje të mirë të ajrit me gazrat e lëndës djegëse. Kjo është formuar nga një zgjerim i kolektorit të shkarkimit. Efikasiteti i saj varet nga temperatura e funksionimit, nga disponibiliteti i oksigjenit dhe nga koha e rezistencave të gazit.

Në praktikë, vetëm me përzjerje të pasura, falë nxehtësisë të çliruar nga djegia e sasive të mëdha të CO dhe HC mund të arrihen lehtësisht temperatura e funksionimit, të tilla që të kemi gaz praktikisht të pastër

REAKTORI KATALITIK Kur kufijte e normave të ndotjes bëhen shumë më të shtrënguara dhe kriza energjitike kërkon të minimizojë konsumin e lëndës djegëse nëpërmjet përdorimit të përzjerjeve të varfëra, reaktorët termik janë zëvendësuar me reaktorët katalitik, duke shfrytëzuar principin e katalizës kimike, që lejon të oksidohet CO dhe HC në temperatura më të ulëta (rreth 300oC).

Një pajisje e tillë është e ndërtuar nga një hapsirë metalike që drejton gazrat në një shtresë katalike të cilat bien në kontakt me substanca të afta të nisin reaksione kimike, pa marrë pjesë në të.

Interes te madh paraqet perdorimi i katalizatorit tre valent te afte te bejne reduktimin e NOx ne N2 dhe oksidimi i HC ne CO me CO2 dhe H2O duke eliminuar te tre elemtet ndotes te ambjentit. Efikasiteti i ketij katalizatori eshte perafersisht 80%. Kjo zgjidhje eshte teknologjikisht me e avancuar per te luftuar ndotjen ne atmosfere, por ajo kerkon perdorim te benzinave pa plumb te cilat ulin shume shpejte efikasitetin e persosjes.

ALTERNATIVA TE TJERA FUQIE

Aktualisht vende te ndryshme te Evropes, Amerikes se Veriut dhe te Azise kane perpiluar strategji te ndryshme ne lidhje me kalimin nga motoret me djegie te brendshme ne motoret Hibrid dhe me Hidrogjen.

Motoret Hibrid jane nje faze e ndermjetme dhe kane MDB dhe motor elektrik

Motoret me Hidrogjen jane ata motora qe nepermjet qelizes se karburantit prodhojne energji elektrike e cila pastaj shnderrohet ne energji mekanike .

PARAQITJE SKEMATIKE E MOTORIT HIBRID DHE ME HIDROGJEN

HIDROGJENI SI KARBURANT

Hidrogjeni eshte elementi me i bollshem ne univers. Ne Diell ai perben rreth 90% te tij dhe eshte nje elementet shume i perhapur ne toke.

Ne temperaturen e mjedisit eshte nje gaz pa ngjyre, pa ere dhe i patretshem ne uje. Eshte pak aktiv ne te ftohte dhe cliron nxehtesi nen veprimin e katalizatoreve dhe te reaksioneve kimike. Veprimi me oksigjenin formon ujin dhe shoqerohet me eksplozion.

PROBLEMATIKA E PRODHIMIT TE MAKINAVE ME HIDROGJEN Prodhimi i makinave me hidrogjen eshte realitet, por prodhimi i tyre ne seri ndesh disa probleme: Kostot e larta te prodhimit te hidrogjenit dhe te makinave me FC. (Trasformimi i energjise kimike ne ate elektrike behet ne menyre te drejtperdrejt nga qeliza e karburantit FC. FC bazohen ne reaksionet elektrokimike. Ne nje qelize te cfaredoshme, karburanti i gazte Hidrogjen, formon anoden. Nga ana tjeter, ajri ose oksigjeni, sherben si katode. )Nevoja e gjetjes se burimeve te financimit

Mbajtja, ruajtja e karburantit dhe nevoja e infrastrukturave standarteve te perbashketa

Siguria

Vemendja e tregut

Fatkeqesisht kostoja e prodhimit te hidrogjenit sot eshte me madhe se e naftes, megjithate ai eshte shume ekologjik dhe perfitimet rrjedhin nga kjo.

Veprimtaria e njeriut dhe ndikimi i tij në ekosistemet natyrore.Në pjesën më të madhe të globit tokësor, ekosistemet natyrore janë shndëruar në toka bujqësore të projektuara për prodhimin e ushqimit. Toka bujqësore shpesh herë mbillet memonokulturë dhe si rezultat ka një diversitet të ulët llojor. Një pjesë e sipërfaqes tokësore përdoret për sipërfaqe banimi duke formuar fshatrat, qytetet, zonat industriale, infrastruktura mbështetëse që përfshin rrugët, hekurudhat, portet dhe aeroportet.Shfrytëzimi i burimeve natyrore siç është nxjerrja e mineraleve ka krijuar shqetësime mjedisore. Kërkesat për energji kanë çuar në shfrytëzimin e drurit si lëndë djegëse, e qymyrit nga minierat dhe nxjerrjes të naftës e gazit natyror nga burimet e tyre. Pasojat e veprimtarisë njerëzore dhe ndikimi i tyre në ekosistemet natyrore po ndjehen çdo ditë në mjedis.

Ndryshimet në përdorimin e tokës.

Toka është produkt natyror. Natyrës i është dashur një kohë e gjatë për të krijuar shtresën e dheut me potencialin prodhues të saj dhe nuk ka asgjë të përbashkët me ndërtesat që janë produkt shoqëror. Natyrisht edhe toka ka një pjesë si produkt shoqëror, pjesë vlerore që është pozitive kur në të pasqyrohen kontributi individual e shoqëror që sjell rritjen e pjellorisë së saj. Vlera mund të jetë negative kur veprimet e papërgjegjëshme i kthejnë ekosistemet e dobishme ekologjikisht dhe ekonomikisht në agrocenoza me vlera të përkohëshme. Shëmbuj të tillë ka mjaft si prishja e kullotave subalpine për tu kthyer në tokë arë për kultivimin e patates, kthimi i tokave të mbjella me shkurre në livadhe e kullota, kthimi i lagunavebregdetare në tokë arë etj. Çdo ndryshim në përdorimin e tokës ka të ngjarë të ndryshojë ekosistemin që do të ishte i pranishëm në mënyrë natyrore brenda një zone. Dy shëmbuj specifikë të ndryshimit dhe shkatërimit të ekosistemeve natyrore nëpërmjet veprimtarisë së njerëzve janë shpyllëzimi dhe shkretëzimi.

ShpyllezimiPër mijra vjet njerëzimi ka pushtuar pyjet, prerë pemët dhe shndërruar zonën në tokë bujqësore që është përdorur për rritjen e drithërave dhe kullotjen e kafshëve. Shpesh herë, mbetjet e pyllit janë djegur si proces i pastrimit të tij.Pyjet nuk dëmtohen vetëm nga zjarri dhe ndotjet por edhe nga streset klimatike. Streset klimatike si ndryshimet e shpejta të temperaturës janë tepër të rëndësishme sepse shkaktohen nga aktivitetet njerëzore dhe në veçanti nga efekti serë.Shkalla e shpyllëzimit po përshpëjtohet, zevëndësimi i i pyjeve natyrore mund të jetë I pamundur dhe disa nga ndryshimet mund të kenë efektet afatgjate në klimën botërore.

ShkretëzimiShkretëtirat natyrore ndodhen si në rajonet me klimë të nxehtë edhe në rajonet me klimë të ftohtë. Ato karakterizohen nga sasi e ulët e rreshjeve dhe ndërprerjen e tyre të here pas herëshme , zakonisht më pak se 250 mm në vit.Ndonjëherë thatësira totale vazhdon nga një vit në tjetrin. Për shkak të sasisë së pakët të ujit zonat e shkretëzuara kanë një mbulesë të kufizuar bimore. Shkretëzimi

përkufizohet si degradim i tokës në zona të thata, gjysëm të thata dhe sub të lagështa të thata që zhvillohen kryesisht nga ndikimi I pafavorshëm i njeriut.Ky përkufizim vlerëson veprimtarinë njerëzore si shkakun kryesor të shkretëzimit në ditët tona, gjithashtu lidh progresin e këtij procesi me rritjen e popullsisë dhe trysninë e vazhdueshme në burimet natyrore të zonës. Preokupimi njerëzor lind nga humbja e prodhueshmërisë së tokës që mund të përdorej për bujqësi duke çuar në varfëri ose dhe uri ndërmjet njerëzve që e kanë banuar tradicionalisht këtë zonë.

NDOTJA NGA UJËRAT E ZEZA

Ujërat e zeza janë një rrezik i madh për shëndetin sepse ato janë shkaktarë të përhapjes së shumë sëmundjeve infektive. Jashtëqitjet e njerëzve dhe të kafshëve të infektuara me patogjenë të ndryshëm (bakterie, viruse dhe organizma të tjera parazitare) përmbajnë një numër të madh të këtyre organizmave ose të vezëve të tyre. Njeriu apo kafsha e infektuar, edhe mbas zhdukjes së simptomave të sëmundjes, janë bartës akoma të një sasie mbase të vogël të këtyre organizmave, si rrjedhim bëhen bartës të sëmundjes. Në qoftë se mbeturinat nga bartësi infektojnë ujin e pijshëm, ushqimin apo dhe ujin e pishinave, patogjenët mund të infektojnë të tjerët.Shkalla me të cilin patogjenët përhapen në një popullatë varet nga dy faktorë:- Shumica e patogjenëve mund të mbijetojnë vetëm disa ditë jashtë organizmit bujtës.- infeksioni ndodh në varësi të numrit të organizmave që hyjnë në trup.

NDOTJET NGA KIMIKATET E RREZIKSHMEMateriale të rrezikshmeNjë kimikat që prezanton një rrezik përkatës ose risli, është i njohur si material irrezikshëm. Një klasifikim të substancave në bazë të vetive të rrezikshme e gjeni këtu më poshtë :* Ndezshmëria : Substanca që digjen shpejt (nafta, alkooli etj.).* Korrozionitiviteti : Substanca që rezervuarët dhe pajisjet (p.sh. acidet).

* Reaktiviteti, substanca që janë kimikisht jo të qëndrueshme që mund të shpërthejnë (eksplozivët) ose të krijojnë tym toksik kur bashkohen me ujin (acidi sulfurik i përqëndruar) etj.* Toksiket : Substancat që janë dëmtues të shëndetit kur hahen apo thithen (p.sh.klorali Cu3CHO, pesticidet, aldehidi formik etj.

NDOTJA E AJRITNdotësit e ajrit dhe burimet e tyreNdotësit e ajrit janë të shumtë. Ne do të ndalemi në 6 ndotësit më kryesorë : monoksid karboni, oksid squfuri, okside azoti, grimca (pjesëza të vogla të ngurta oksiduesit fotokimik si pluhur, tym, mjegull ose smog), hidrokarburet.Të 6 ndotësit e ajrit të përmendur më lart vijnë nga 5 burime kryesore: transporti,uzinat e mëdha, industria, agrikultura dhe shkatërrimi i mbeturinave solide.

Faktorët që ndikojnë nivelet e ndotjes së ajritNjë numër faktorësh ndikojnë nivelet e ndotjes së ajrit rajonal duke përfshirë : 1) erën,2) topografinë3) vendin, 4) reshjet dhe 5) ndjeshmëria ndaj ndryshimit të temperaturës.

Reduktimi i ndotjes së ajrit mund të bëhet me anë të masave parandaluese si :1. përdorim më të pakët të energjisë2. përdorim i energjisë në mënyrë efikase 3. mbështetje në burime jo të djegies për prodhimin e energjisë si energjinë dielloredhe atë të erës.Pakësimi i ndotjes së ajrit është gjithashtu i mundshëm me anë të disa veprimevekorigjuese si : 1) largimi i substancave të dëmshme nga gazet industriale, 2) shndërrimet esubstancave të dëmshme të gazeve industrialë në substanca jo të dëmshme.Në uzinat e mëdha elektrike, p.sh. filtrat ndajnë grimcat materiale nga tymi i oxhakut të gazeve. Tymi kalon nëpër një seri filtrash prej pëlhure të cilat mbledhin grimcat materiale, mëpas filtrat pastrohen dhe mbeturinat zhduken.

Ndryshimi i modeleve të motorave të makinave është një nga mënyrat e mundshme,që mund të reduktojë shkarkimet por shumë motorë nuk mund të reduktojnë monoksidin e karbonit, oksidet e azotit dhe hidrokarburet në nivelet e pranueshme.

Faleminderit për vëmendjen