BELGIË - BELGIQUEP.B.

Gent X 3/5377

2

5

9

Winter 2013Jaargang 20 nr.4 (december - januari - februari)DriemaandelijksV.U.: Koen Martens, p.a. K. Astridplein 1, 9900 EekloAfgiftekantoor 9099 Gent X - Erkenningsnummer P902047Prijs losse nummers: € 3

20 jaar NLM/NPM

Natuur enlandschapMEETJESLAND

Natuurafbraakpolitiek Vlaamse Regering komt tot zeldzaam hoogtepunt

Afval mag geen afval zijn

Interview met Carry Goossens

Natuur enlandschap Meetjesland

ColofonNatuurpunt en Partners Meetjesland vzw is een er-kende regionale natuur- en milieuvereniging met als voornaamste doel bescherming, behoud, valorisatie en herstel van leefmilieu, landschap, natuur- en cul-tuurpatrimonium in het Meetjesland. De vereniging is werkzaam in Aalter, Assenede, Eeklo, Evergem, Kaprijke, Knesselare, Lovendegem, Maldegem, Ne-vele, Sint-Laureins, Waarschoot, Wachtebeke, Zel-zate en Zomergem.Ben je lid van Natuurpunt Aalter of Natuurpunt Eek-lo-Kaprijke-Evergem? Dan vind je in het midden van dit tijdschrift een afdelingskatern. Is dat niet het ge-val, breng ons dan op de hoogte!

NPM werkt samen met haar lidverenigingen:• Ginkgo Biloba•GroencomitéMaldegem•GroeneBeukAalter•ImkersgildeSint-AmbrosiusLembeke•InteressegroepNatuurSleidinge•JNMPoekebeek•JNMEeklo•JNMKrekenland•NatuurpuntAalter•NatuurpuntEeklo-Kaprijke-Evergem•NatuurpuntLovendegem•NatuurpuntMaldegem-Knesselare•NatuurpuntMeetjeslandseKreken•NatuurpuntDeRatel-Nevele•NatuurpuntWaarschoot•NatuurpuntZomergem•NatuurpuntNatuurhistorische Werkgroep Meetjesland•VeltVeldgebied•VeltKrekengebied•VeltMeetjesland•VogelwerkgroepNoord-Oost-Vlaanderen

NPM is aangesloten bij

Dagelijks bestuurKoen Martensvoorzitter@NPMeetjesland.be09 375 01 88Wim Slabbaertsecretaris@NPMeetjesland.be09 378 52 66Steven DegraerS.Degraer@mumm.ac.be09 236 32 09

Ontmoetingscentrum en maatschappelijke zetel: Stationsgebouw, K. Astridplein 1 9900Eeklo•093779300 info@NPMeetjesland.be

Openingsuren secretariaat en documentatiecentrum:Dinsdag t.e.m. vrijdag 10 - 12.30u en 13 - 17u

EindredactieLindsay De Decker, Sebastiaan Hanoulle, Koen Martens en GaeaRysselaere

De eindredactie behoudt zich het recht voor om artikels te wij-zigen en in te korten.

Auteurs kunnen een standpunt in eigen naam publiceren, dat daarom niet altijd wordt gedragen door de vereniging. In dat geval wordt dit vermeld bij het artikel.

Werkten mee aan dit nummerDaniel AckeGuido SteenkisteDominique VerleyeFranky VandyckePaul SchollaertChris BruggemanKoen CornelisLindsay De DeckerRobertDeLustLudo GoossensHendrik HaersKoen MartensLindsay De DeckerSebastiaan HanoulleGaeaRysselaereWim SlabbaertStijn VanderheidenFilip Van den BosscheChristine De BieWim SlabbaertCarry Goossense.a.

Technische gegevensLay-out:de Zetterij, EekloDrukkerij:Ecodrukkerij, Beernem(gedrukt op recyclage-papier en metplantaardige inkten)Oplage:2.800 exemplaren

Foto coverAfval in het meetjesland (Ludo Goossens)

Dit tijdschrift driemaandelijks ontvangen?Word lid van Natuurpunt: 24 euro / IBAN: BE17 2300 0442 3321 BIC: GEBABEBB / vermelding ‘nieuw lid Meetjesland’ (= abonnement Natuur en landschap Meetjesland + Natuur.blad + nieuwsbrief afdeling)OFLos abonnement op dit tijdschrift: 10 euro (buitenland: 15 euro)IBAN: BE96 8902 0402 7205 / BIC: VDSPBE91 / vermelding ‘abonnement’

Bezoek onze website www.NPMeetjesland.be

Volg ons op Facebook

Inhoudstafel

1 Voorwoord

Reservatenhoek 2 Natuurafbraakpolitiek van de Vlaamse regering komt tot een zeldzaam hoogtepunt

Actueel: afval 5 Afval mag geen afval zijn 8 Zorgt Cradle to Cradle voor einde afvalprobleem? 9 Carry Goossens, de acteur die rust vindt in onze streek 11 Voedsel, te veel of te weinig? 12 Transitie, een bevlieging of de sleutel tot een duurzame toekomst?12 RuiltjesLETSen13 Roddelenaandecompostbak14 Sorteren en recycleren voor dummies

15 Groene agenda 14 Een prachtige foto voor elke maand

Verenigingsnieuws19 Boerderijen, geen veefabrieken20 Koop (e)en plant

Natuurstudie22 Natuurportret: Leven in afval?23 Ludo drukt af: Grote Geul24 Nieuws over het vogelringwerk in het Meetjesland

Te velde25 Stijn kijkt omhoog 26 Eenzame knotwilg Zomergem27 In het voetspoor van Casimir

Reservatenhoek 28 Genieten tijdens Proef van de Natuur28 Steun onze projecten 29 Bomen in de polders: waar zijn ze gebleven?

31 Geboekstaafd

32 Nieuw leven

1

VOORWOORD

Van afvalbeleid naar kringloopbeleidDe manier waarop we met afval omgaan heeft de laatste decenia een heel parcours afgelegd. Vanaf de jaren ‘60-‘70 werd dui-delijk dat afval een belangrijk probleem was. Eerst werd alle afval gestort. De hoeveelheid afval nam toe, de ruimte om te storten nam af. Daarna kozen we voor verbranden. Maar ook dat leverde heel wat problemen op, zoals de dioxine-uitstoot van afvalverbrandingsovens. Gelukkig werd toen ook een preventief beleid ont-wikkeld. Vlamingen werden sorteerkampi-oenen. Meer en meer afval werd gerecy-cleerd. De hoeveelheid restafval nam af, in het Meetjesland jammer genoeg iets min-der snel dan in de rest van Vlaanderen. De verbrandingsovens werden vernieuwd: er was minder uitstoot van ongewenste stof-fen en het aspect energierecuperatie werd ingevoerd. Ook al hebben we nu minder afval en verwerken we dat afval milieu-vriendelijker dan vroeger, toch blijft de uitdaging groot.

Want wat we niet meer kunnen (her)ge-bruiken, afval dus, betekent een verlies aan grondstoffen en energie. En hier zijn we best spaarzaam mee. Afvalverwerking kost bovendien hopen geld en is een zwa-re dobber voor gemeentes. Het ‘vervuiler-betaalt-principe’ zorgt er ook voor dat de consument en bedrijven voor hun afval moeten betalen. Ook economisch is hetbijgevolg belangrijk om afval te voorko-men.Omdieredenenmoetenweernaarstrevenom geen afval meer te produceren. Het is de uitdaging om producten te ontwikkelen die veilig en gezond zijn voor mens en milieu, en die bovendien na gebruik vol-ledig tot waardevolle grondstoffen te ont-mantelen zijn of juist afbreekbaar zijn in de biosfeer. Geen afval meer, maar een kringloop. De verantwoordelijkheid bij de producenten is bijgevolg zeer groot. Door producten aan te bieden die geen afval be-vatten wordt afval het best voorkomen.

Als consument kiezen we welk product in welke verpakking we aankopen en na-tuurlijkookhoeveelwekopen.Ookonzeverantwoordelijkheid blijft dus zeer groot. Schrijnend is bijvoorbeeld dat volgens de FAO (Food and Agriculture Organisationvan de Verenigde Naties) in de wereld 1,3

miljard ton of ongeveer 1/3 van het voed-sel verloren gaat. Voor groenten en fruit is dit zelfs bijna de helft. Voor iedere krop sla die wordt gegeten, wordt er ook een weggegooid. In Vlaanderen wordt het to-tale voedselverlies geschat op bijna 2,3 miljoen ton. Dat is goed voor meer dan 370 kilogram per Vlaming per jaar. Voed-sel kost enorm veel: energie, water, grond, … Voedselverspilling zorgt niet alleen voor veel afval, het is vooral een enorme ver-spilling van de schaarse natuurlijke hulp-bronnen.

De ecologische kringloop brengt ons bij de succesfilm ‘De Nieuwe Wildernis’. Deze Nederlandse film werd gedraaid inde Oostvaardersplassen. De hoofdrol-spelers zijn geen acteurs maar dieren: de extraverte konikpaarden, oogverblindende ijsvogels en een jong vossengezin. Soms aangrijpend maar ook vertederend en op andere momenten humoristisch en ontroe-rend. Zij worden door de seizoenen heen gevolgd op hun levenspad. Je kunt deze schitterende film het komende voorjaarop verschillende plaatsen in het Meetjes-land gaan bekijken. Al meer dan 400.000 natuurliefhebbers gingen kijken in Vlaan-

deren en Ne-derland. Ho-pelijk kan je er ook bij zijn.

Tot slot nog een op-roep om massaal deel te nemen aan onze 3de plantenverkoopactie. We hopen dat er ook in jouw tuin nog ruimte is voor een houtkant of een fruit-boom. Het komende jaar willen we de ‘bij’ in de kijker zetten. We namen dan ook heel wat bijvriendelijke planten op in hetaanbod.Ookeenbijenhotelof een bijenbloemenmengsel kan je via de actie bestellen. De bij doet het niet goed; acties zijn dan ook hoognodig. In ons volgende nummer verneem je er meer over. Tot dan.

Koen MartensVoorzitter Natuurpunt en Partners Meetjesland vzw

ACTUEEL

2

Natuurafbraakpolitiek van de Vlaamse regering komt tot een zeldzaam hoogtepuntTerug naar af20 jaar geleden werd met veel enthousi-asme NPM opgericht. Onze verenigingtelt ondertussen 2750 leden in het Mee-tjesland.

OokNatuurpuntmaaktedelaatste20jaareen ongelooflijke groei door. Van tweekleine verenigingen voor natuurbehoud en natuurstudie tot de grootste vzw van Vlaanderen. Politici verwijzen graag naar ‘maatschappelijk draagvlak’. Wel, er is overduidelijk draagvlak voor meer natuur in Vlaanderen. En toch wil het maar niet lukken.Ofbetergezegd:depolitiekvolgtniet. Wij denken de laatste tijd vaak aan ‘vroe-ger’. En niet uit nostalgie. Het tempo van de reservaatsuitbreiding in Vlaanderen is teruggevallen tot die van 20 jaar geleden. Zoiets krijg je ons al lang niet meer uitge-legd. Ook niet met ‘het is economischecrisis’.

Het is bedroevend om vast te stellen. Vroeger kochten we nog regelmatig een stukje kreek of bos met 90% subsidie en 10% giften. Nu komt vaak meer dan de helft van onze donateurs en leden. Terwijl vele duizenden vrijwilligers zich geweldig inzetten, blijft deze regering schromelijk in gebreke.Gelukkig blijft een vrijwilligersvereniging als de onze er aan sleuren. Zelfs al wordt ze daarvoor maar heel karig ondersteund. Wat ook voor het beheer van onze Vlaam-se topnatuur geldt . We feliciteerden in vo-rig nummer minister Schauvliege voor de geplande 1000 ha extra erkenning van re-servaatspercelen. Maar eigenlijk gaat dit over het wegwerken van de opgebouwde historische achterstand.

Ter vergelijking: met het geld dat Natuur-punt jaarlijks krijgt voor reservaatsuitbrei-ding of beheer leg je ocharme riolering in éénstraat,200mautostradeof20mkaai-muur in een havendok. Terwijl Vlaanderen zowat de rijkste regio is van Europa. Met een bevolking die zo duidelijk laat blijken dat ze meer en betere natuur wil. ‘Indig-niez vous’!

Poldergraslanden nog steeds vogelvrijDe afgelopen jaren is Vlaanderen een slechte leerling gebleken. Hoe valt anders te verklaren dat onze prachtige poldergras-landen nog steeds aan hoog tempo ver-dwijnen? 99% van alle oud poldergrasland wereldwijd ligt in Vlaanderen. Een beetje zoals de piramiden nu eenmaal in Egypte liggen. We hebben daarom een verplette-rende internationale verantwoordelijkheid. De Vlaamse belforten zijn al lang Unesco-werelderfgoed, idem onze begijnhoven. Maar de poldergraslanden zijn nog steeds vogelvrij (dat ‘vogel’vrij mag u vrij letterlijk nemen). Op een paar snippers na. Diewaren eerder al beschermd via de gewest-plannen of omwille van de internationaal belangrijke aantallen vogels. In dit regeer-akkoord zitten nochtans harde afspraken om dit werelderfgoed te beschermen. Niets daarvan is uitgevoerd. Ze worden verder in hoog tempo vernietigd.

Europese verplichtingen voor meer natuur als aanleiding om nóg minder te doen daarbuitenDe kers op de taart van deze regering is de geplande verminking van het decreet na-tuurbehoud. Dit is de wettelijke basis voor natuurbescherming in Vlaanderen. Het is waar, dat een paar kleine wijzigingen noodzakelijkzijn.Omtegemoettekomenaan de eisen die Europa ons stelt.

Europa verplicht haar lidstaten om de na-tuur van Europees belang te beschermen. Dit is verankerd in twee belangrijke richtlij-nen: de vogel- en habitatrichtlijn. Vlaande-ren moet die omzetten en uitvoeren.

Onzeverwachtingenwarenhooggespan-nen voor deze grote sprong voorwaarts. Zou de druk van Europa ervoor zorgen dat er eindelijk schot in de zaak komt?

Helaas. De regering Peeters plooit zich te-rug op het minimum minimorum van wat Europees moet. En schrapt zowat alle inspanningen buiten de (al zeer minimaal afgebakende) Europese aandachtszo-

nes. Vele van onze reservaatsprojecten dreigen te worden drooggelegd. Sterke wettelijk instrumenten zoals het ‘recht van voorkoop’ worden zo goed als op-gedoekt. Even verduidelijken. Via dit recht van voorkoop kan de overheid bij een verkoop van grond die zelf aanko-pen (aan de zelfde prijs en voorwaarden) ten behoeve van natuurherstel. Niet dat die (zo goed als) afschaffing nog veelverschil maakt. Het recht van voorkoop werd onder deze regering al nauwelijks meer uitgeoefend. Met als resultaat, dat de versnippering van de natuur blijft. Dat natuurbeheer enkel op perceelsniveau plaatsvindt, in plaats van op landschaps-niveau.Het weinige geld dat beschikbaar is voor natuurbeheer moet voortaan worden ge-deeld met grootgrondbezitters en boe-ren. Dat worden zonder enige scholing en kennis de natuurbeheerders van de toekomst in een versnipperd landschap. Zijn wij er dan tegen dat ook anderen hun steentje bijdragen in het natuurbeheer? Zijn de natuurverenigingen de enige die voor meer bos en natuur kunnen zorgen?

Natuurlijk niet. Maar we hebben in het verleden wel gezien waar dit doorgaans toe leidt. Er blijkt een groot verschil te be-staan. Het verschil tussen een erkende terreinbeherende vereniging als de onze (waarbij de leden zich in hun vrije tijd onbetaald inzetten voor een mooi resul-taat) en mensen die het vooral voor het geld doen. Bovendien hebben eerdere pogingen in die zin (denk maar aan de beheersovereenkomsten met de boeren) geen enkel duurzaam resultaat opgele-verd. Maar wel schandalig veel geld ge-kost.

Een voorbeeld. De meeste van onze bloemrijke hooilanden behoren tot het type van de Dotterhooilanden. Dit zijn re-latief voedselrijke systemen. Als het mee-zit met de grondwaterhuishouding zijn ze dus nog relatief makkelijk herstelbaar vanuit normaal landbouwgebruik met bij-horende bemesting. Toch is voor herstel van dit ‘relatief makkelijke type’ grasland

3

ACTUEEL

ongeveer 30 jaar volgehouden beheer nodig. Dat is niet onlogisch, noch onre-delijk: een vers aangeplant bos staat ook niet meteen vol dikke bomen. Als zelfs dit ‘makkelijke’ graslandtype zo lang herstel nodig heeft en zo snel terug vernietigd wordt. Hoe denkt deze regering dan om met een kortstondig subsidietje op indi-vidueel perceelsniveau hier en een sub-sidietje daar onze kwetsbare topnatuur veilig te stellen?

Al was het maar omdat de waterhuishou-ding zo cruciaal is bij het herstel van top-natuur. Natuurpunt koopt grond in losse snippers. Omdat we alleenmaar kopenwat vrijwillig te koop komt. Maar metter-tijd breiden we die stukjes aaneen tot een samenhangend geheel. Zoals bv. in het Maldegemveld ondertussen is gebeurd. Dan pas zijn we in staat de waterhuishou-ding aan te pakken en onze topnatuur te herstellen.

Duurzame reservaten uitbouwen in sa-menhangende complexen, die bovendien wel opengesteld zijn voor het publiek, dat is de methode die echt werkt. De mensen krijgen in ruil daarvoor ook heel wat te-rug.Opbasisvaneenbeperktaandeelinde kosten door de Vlaamse overheid (de rest komt uit giften van onze leden) heeft Natuurpunt zo heel wat mooie gebieden geherwaardeerd en opengesteld. Daarin gesteund door een aantal gemeentes zo-als Assenede. De resultaten daarvan zijn vooriedereentezienentegenieten.Ookbij ons in de streek.De teksten van deze decreetswijziging zijn daarom op vele vlakken onbegrijpe-lijk. In het ontwerp decreet worden de erkende terreinbeherende verenigingen (Natuurpunt dus) gewoon afgeschaft als erkende beheerder. Het reservaatssta-tuutstaatookopdehelling.Omhetwei-nige geld dat in Vlaanderen voor natuur beschikbaar is op een versnipperende wijze tekunnenuitdelenaanprivé-eige-naars. En dit voor vage en lage resulta-ten. De lat wordt natuurlijk bewust heel laaggelegd.Ofomhetmeteensprekendvoorbeeld te zeggen: elk golfterrein zal voortaan in aanmerking komen om geld uit de natuurpot te krijgen. Ze zullen bo-vendien betaald worden voor het ‘beheer’ niet voor het ‘resultaat’. Zonder enige lan-ge termijngarantie. ‘Indigniez vous’!

Een dotterhooiland, in slechts 30 jaar terug te herstelen. Als zelfs dit ‘makkelijke’ graslandtype zo lang herstel nodig heeft en zo snel terug vernietigd wordt, hoe denkt deze regering dan om met een kortstondig subsidietje op individueel perceelsniveau hier en een subsidietje daar onze kwetsbare topnatuur veilig te stellen?

Trop is teveelDeVlaamseRegeringmoetwetendatnajaren van stilstand en achteruitboeren voor ons de maat nu vol is. Bij de vele vrijwilli-gers die zich dag in dag uit inzetten heerst hetzelfde gevoel. Al die jaren hebben we ons positief opgesteld. Geprobeerd om vooral het positieve te benadrukken en niet te zeuren. Vele slagen zonder morren te incasseren. Wetende dat politici ieder-een wat moeten bedienen. Al werd dit op de duur wel heel erg moeilijk. Trop is te-veel.

Wij willen meer natuur. Betere natuur. Na-tuur die open staat en toegankelijk is voor alle Vlamingen. . En we willen duurzame natuur. We willen dat de inzet en het werk van al die vrijwilligers die concreet aan duurzame natuur bouwen gewaardeerd w ordt. En niet met een pennetrek vernietigd. Wevindenhetnietkunnendateenprivé-eigenaar jarenlang subsidies opstrijkt en uiteindelijk toch gewoon de boel omploegt en opnieuw mais zet.

Meneer Peeters, mevrouw Schauvliege, de instandhoudingsdoelstellingen en een

Om het met een sprekend voorbeeld te zeggen: elk golf-terrein zal voortaan in aanmerking komen om geld uit de

natuurpot te krijgen.

aangepast decreet hadden al enkele ja-ren goedgekeurd moeten zijn van Europa. Na jaren van geduld en goede wil, kunnen we alleen maar vaststellen dat Uw nieuwe ontwerpdecreet al wat goed werkt (zoals de reservaatsuitbouw door vrijwilligers) op de helling zet, de natuur terugdringt tot de zoekzones in de Europese Habitat-gebieden en dat de natuur hierbuiten nog zwaarder onder druk komt. Zodat dit de-creet de afbraak van natuur in Vlaanderen niet zal tegengaan. Het tegendeel lijkt de bedoeling.

Hetontwerp-decreetendeuitgangsfiloso-fiedieerachtersteektisvooronsfunda-menteel fout. Dat kunnen we niet zomaar laten voorbijgaan. Wat nu voorligt kan niet.

Het is echter nog niet te laat. Dit decreet is nog niet gestemd. Er rest deze regering nog een half jaar. Nog juist de tijd om te bewijzen dat natuur voor de regering Pee-ters-II wel belangrijk is.

Dedefinitievegoedkeuringvanditdecreetis een zaak van het Vlaams Parlement. We zagen in de regering al de zeer ge-waardeerde tussenkomsten van ministers Lieten en Bourgeois. Nu is het aan de parlementsleden. Om te zorgen dat hetnieuwe decreet extra kansen schept voor natuur in Vlaanderen.

NPM wwwwwwwwwwww

4

ACTUEEL

kauwenpraat kakeldruk van nergens naar de overkant zwalkt de bende ongeregeld winter met zich dragend naar het mastwerk van de bomen waarin ze toevlucht zoeken als de avond valt

kraaien zegt de volksmond maar kauwen zijn voornamer in hun kleed vangitengrijsfluweelvrijpostig jolig onbeschaamd als ze stelen en de schouwen kraken zonder om te zien

eerder dan hun zomers doen prentten ze mij winters in met akkers onder sneeuw met ooit nog jongvolk op het buitenijs met jagers en hun schalkse honden en de houtomrande velden

roeiend op geduld en scherpe blik struinen ze de dag voorbij protesterend als betogen ze tegen altijd bloter land en de kaalslag die niet stopt argeloos als vogels zijn

kauwen dragen weten mee van voorbije jaren en verhalen over hoe het destijds was toen we voeder strooiden en verzwakten huistoe namen in een doos vol dromen

robert de lust oktober 2013

Kauw (foto: Ludo Goossens)

Raad van State is akkoord met plannen voor ringweg aan Het LeenStad Eeklo wil een weg aanleggen van op de N9 ter hoogte van Het Leen richting Tieltsesteenweg (langs het Leiken). Het stadsbestuur meent dat daarmee heel wat verkeer uit het centrum van Eeklo wordt geweerd.

Natuurpunt en Partners Meetjesland is samen met het comitéEeklotegenderingvanmeningdatdezezoge-naamde‘Ring’hetverkeersprobleeminEeklonietop-lost. Studies wezen immers uit dat slechts 30% van het verkeer op de N9 niet in Eeklo zelf moet zijn.

Wij vinden dat de stad beter iets zou doen aan de verkeersveiligheid van de doortocht, in plaats van bij-komende problemen te creëren door de aanleg van een nieuwe weg. Gezien de geplande ring in de na-bije omgeving van het Leen komt is de verwachting dat de ringweg een negatieve impact zal hebben op de natuurkwaliteit van het gebied. Na de goedkeuring vanhetRuimtelijkUitvoeringslan(RUP)voorditprojecttekendenweberoepaanbijdeRaadvanState.Onzebelangrijkste argumenten waren dat er geen afdoende alternatievenonderzoekgevoerdwerdendathetRUPnietkaderdebinnendebeleidsoptiesvanhetRuimtelijkStructuurplanVlaanderenenhetProvinciaalRuimtelijkStructuurplan.

De Raad van State verwierp onze argumenten. HetRUPisnudefinitiefgoedgekeurd.Volgendefasesvoorhet project zijn de onteigeningen en de aanvraag van een stedenbouwkundige vergunning. Natuurpunt en Partners zal het project blijven opvolgen. We blijven onder meer pleiten voor een leefbaar, aangenaam en veilig centrum voor Eeklo. Dat kan ondermeer door de Eeklose doortocht opnieuw in te richten met aandacht voor trage weggebruikers, het omleiden van vracht-verkeer langs de Expresweg en het inzetten van meer openbaar vervoer in het centrum.

N9: 2 rijstroken met een brede middenberm (foto: Gaea Rysselaere)

5

ACTUEEL

Afval mag geen afval zijnMet afval wordt best zo milieuvriendelijk mogelijk omge-gaan. In Vlaanderen is al een lange weg afgelegd. De hoe-veelheid restafval daalde intussen sterk. Hoe ver staan we in het Meetjesland?

De eerste laddersportOns afvalbeleid moet prioriteit geven aan de meestmilieuvriendelijke manieren van verwerking. Die werk-wijze noemt men de ‘ladder van Lansink’. Daarbij is voorkomen prioritair, daarna komen hergebruiken, re-cycleren, verbranden en storten.

Zolang we afval blijven produceren, blijven we ook grondstoffen en energie verspillen. Afval voorkomen is de absolute prioriteit, maar is ook het moeilijkste om aan te pakken. In onze consumptiemaatschappij is af-val namelijk een ingrediënt van ons koopgedrag. Ge-meentes kunnen meewerken aan het voorkomen van afval door afvalarm winkelen te stimuleren. Afvalarm winkelen betekent dat je afval voorkomt door bewust te kiezen voor producten met zo weinig mogelijk of zelfs geen verpakkingen zoals vers, los aangeboden groen-ten en fruit. Koop liever geen individueel verpakte pro-ducten en waarom neem je niet gewoon je brooddoos mee naar school of het werk?

De verbrandingsoven als veelvraatIn Vlaanderen zijn er voldoende verbrandingsovens om naar hartenlust ons afval in te doen verdwijnen. Daardoor wordt dan ook heel wat verbrand dat eigen-lijk gerecycleerd kan worden. Een voorbeeld: 60% van ons plastiek verpakkingsmateriaal wordt momenteel verbrand.

Maar ook recycleren staat ter discussie. De recyclage-doelstellingen van verpakkingsmateriaal moeten om-hoog. Hergebruik, waarrond bijna geen beleid is, moet ernstig worden uitgebouwd. Verpakkingen waarvoor

Gemeente restfractie grofvuil totaal 2012 (ton) inwoners 2012 kg/inw 2012 kg/inw 2011 Evergem 4.449,82 1.026,32 5.476,14 33.692 163 164 Eeklo 3.221,66 702,06 3.923,72 20.274 194 188 Maldegem 2.987,80 521,06 3.508,86 23.126 152 176 Aalter 2.486,92 928,60 3.415,52 19.860 172 189 Assenede 1.820,04 441,60 2.261,64 13.942 162 164 Lovendegem 1.147,22 533,68 1.680,90 9.469 178 174 Nevele 1.354,48 323,40 1.677,88 11.908 141 140 Waarschoot 1.042,72 524,84 1.567,56 7.980 196 196 Zomergem 1.042,60 242,58 1.285,18 8.214 156 160 Knesselare 1.160,18 103,54 1.263,72 8.216 154 151 Sint-Laureins 893,54 156,32 1.049,86 6.640 158 155 Kaprijke 837,66 101,16 938,82 6.318 149 148

Tabel: afval in de Meetjeslandse gemeentes (bron: IVM, jaarverslag 2012)

geen hervulbare alternatieven bestaan (zoals boter-vlootjes) en waarvoor selectieve inzameling en recy-clagejuistzinvolzoukunnenzijn,wordendoorFOST-Plusnietgerecycleerd.FOST-Pluslegtzichveelaltoeopdeverpakkingenzoalsdrankflaconswaarweleenalternatief voor is.

Ophalen of brengen? Gluren bij de buren...Dat het beter kan in het Meetjesland blijkt uit de cijfers van ons restafval. Slechts twee gemeenten slagen er in om onder de beoogde 150 kg restafval per inwoner te blijven. In 2011 hadden vier gemeenten een restaf-valcijfer dat hoger ligt dan 170 kg per inwoner.

Kijken we even over het muurtje, dan zien we dat een gemeentealsRijkevorseldriejaaroprijdebesteleer-ling van de klas was: deze gemeente scoort ongeveer de helft per inwoner. Daar kunnen we nog iets van le-ren.Rijkevorselhaaltdanookveelopnaastrestafval,

6

ACTUEEL

Een Meetjeslandse intercommunaleIn 1980 beslisten 12 Meetjeslandse gemeen-tes om het afvalprobleem samen aan te pakken. Wachtebeke en Zelzate deden niet mee en zijn nu aangesloten bij IDM, de Intercommunale Durme-Moervaart. Ze richtten samen de Intercommunale Vereniging voor Huisvuilverwerking Meetjesland op; IVM was geboren. Ze werd in 1986 uitgebreid met Deinze, De Pinte, Gavere, Merelbeke, Na-zareth, Sint-Martens-Latem en Zulte. Sinds 2003 heetdeverenigingofficieel‘Intergemeentelijkeop-drachthoudende Vereniging voor huisvuilverwer-king Meetjesland’ (I.V.M. o.v.).

Lange tijd focuste IVM zich alleen op afvalver-branding. De laatste jaren heeft IVM haar doelstel-lingen verruimd. In de visie is nu opgenomen dat gemeenten-deelnemers proactief en maximaal on-dersteund worden zowel op het vlak van preventie, inzameling en verwerking van afval als op het vlak van duurzaam productbeleid.

Uw vakantie bij Vlamingen in midden Frankrijk?Op slechts 600 km van Gent,gelegen in het‘Parc Naturel Régional de la Brenne’

www.pellebuzan.comChambres d’hôtes en vakantiewoningenContacteer Carlo Vincent op0033 254 37 24 17 - info@pellebuzan.com

En de winnaar isIn2011wasRijkevorselvoorhetderdejaaroprijdege-meente met het laagste restafvalcijfer van heel Vlaan-deren. Met 72,64 kg restafval per inwoner mogen ze in Rijkevorselbijzondertrotszijnophunsorteerprestatie.

UitonderzoekvanOVAMblijktdatgemeentenmeteengeslaagd gemeentelijk huishoudelijk afvalstoffenbeleid een proactief beleid voeren met volgende kenmerken:

•nadrukophetafvalpreventiebeleid (thuiscomposte-ren, stickeracties om ongewenst reclamedrukwerk te weren, acties m.b.t. afvalarm winkelen of preventie in samenwerking met de lokale middenstand, pro-motie van herbruikbare materialen,…)

•duidelijke communicatie naar de burger, in het bij-zonder over de selectieve inzameling in de gemeen-te

zoals groenten-, fruit- en tuinafval, oude metalen en klein gevaarlijk afval. Het is geweten dat de ophaal-methode veel beter werkt dan de breng-methode. Hoe meer men selectief ophaalt, hoe minder restfractie er over blijft.

… en dan naar de eigen boezemIVM, de Meetjeslandse intercommunale, haalt huisvuil, PMD, grof vuil en papier en karton op. Bovendien valt op dat maar enkele gemeenten GFT en snoeihout op-halen.

IVM heeft een aantal voorstellen rond afvalbeperking: •composteer,zowelthuisalsviadecompostinstallatie•tuinier afvalarm door minder te bemesten, te mul-

chen en te snipperen•koopnietsdatnietnodigis,koopduurzaam,winkel

afvalarm, breng naar de Kringwinkel wat nog bruik-baar is

•kiesvoorherbruikbareluiersenweigerniet-geadres-seerd drukwerk

Goede tips, maar is er nood aan actievere ondersteu-ning van gemeentes en burgers. We hopen dan ook dat IVM en de gemeentes in de toekomst actiever in-zetten op een afvalpreventiebeleid in het Meetjesland (zie kader).

Een degelijke aanpak werkt…OVAM(deOpenbareVlaamseAfvalstoffenMaatschap-pij) werkte een samenwerkingsverband uit met de stad Eeklo. In 2008 produceerde de Eeklonaar gemiddeld nog183,06kgrestafval.OVAMenstadEeklomaakteneen stappenplan op maat van de stad. Het plan omvat zowel sensibilisatie als concrete acties rond afval. Het principe ‘de vervuiler betaalt’ wordt zo goed mogelijk toegepast. Zo kon de hoeveelheid grofvuil gehalveerd worden, waardoor het restafvalcijfer daalde van 183,06 kg (2008) naar 162,58 kg (2011) per inwoner. Met an-dere woorden: een daling van meer dan 10% op 3 jaar tijd. Nog veel te veel afval maar toch een positief re-sultaat.

7

ACTUEEL

•selectieveinzamelingvanGFT-afval•toepassingvanhet‘devervuilerbetaalt-principe’via

diftar-systemen

Afval is duurAfvalbeleid is vaak de grootste uitgavenpost op de mi-lieubegroting van de gemeente. De voorbije jaren werd het principe ‘de vervuiler betaalt’ geïntroduceerd. NPM pleitvooréénduurzaamprijzenbeleidinhetMeetjes-land . Nu rekent Maldegem voor een gewone resthuis-vuilzak 0,90 euro aan, Eeklo 0,75 euro, Aalter 1,125 euro en Kaprijke 1 euro. Een PMD-zak kost in Eeklo iets meer dan in de andere drie gemeentes. Maldegem geeft een krediet van 25 euro op de ‘brengkaart’ van het containerpark. Kaprijke en Sint-Laureins laten voor ieder bezoek betalen. Eeklo geeft inwoners 12 beurten gratis en laat hen daarna betalen. Aalter heeft een gra-tis containerpark. Door te opteren voor een duurzaam prijsbeleid voor het Meetjesland kan verder gestuurd wordenopafvalvoorkoming.Ookafvaltoerismewordtmaximaal voorkomen.

Kan het ook zonder?RecentmaakteOVAMhaar nieuwe langetermijnvisieop huishoudelijk afval bekend.DeOVAMkiest reso-luut voor een Vlaanderen dat in 2050 geen restafval meer produceert en dus ook geen verbrandingsovens meernodigheeft.Omdit terealiseren,wordt ingezetop recepten als duurzaam design, recyclage in geslo-ten kringlopen… Nieuw is het oog voor het potentieel van gedeelde consumptie en de deeleconomie in het sluiten van kringlopen en het terugdringen van afval-productie.

We willen dan ook besluiten dat het afvalbeleid onge-twijfeld op goede weg is. In het Meetjesland hebben we nog een achterstand in vergelijking met de gemiddelde cijfers in Vlaanderen. De nodige inspanning is groot, maar wel haalbaar.

Guido Steenkiste, Gaea Rysselaere en Koen Martens

Koop wijzerMeer inspanningen voor een duurzamer koopge-drag, waarbij het voorkomen van afval een belang-rijke factor is, zijn cruciaal. www.milieukoopwijzer.be van Bond Beter Leefmilieu wijst je de weg naar milieuverantwoorde aankopen. Het is een helder, toegankelijk en onafhankelijk instrument gericht op de consument.

Gebruik nen KABAS

Ookhetafvalarmwinkelenvraagtomnieuweiniti-atieven.Hetiséénvandetipsvanderetro-getintewebsite www.verdien1000euro.be. Daar vind je tips om afval te voorkomen, maar ook om milieu-vriendelijk te leven. Wil je geen papieren telefoon-boek meer, vul dan je gegevens in op http://optout.truvo.be/nc/nl/opt-out-form/.

De Kringwinkel is hip

De Kringwinkel wordt ook door IVM gepromoot als plaats waar bruikbare goederen een nieuw leven kunnen krijgen. Tweedehandswebsites zijn even-eens initiatieven die leiden tot het voorkomen van nieuwe aankopen.

Groene energie uit je tuinSommige gemeentes halen tuinafval op. Ande-re laten het naar het containerpark brengen. In Duitsland wekken verschillende zogeheten ‘bio-energiedorpen’ zeer rendabel hun eigen energie op door vergisting, het omzetten van lokaal be-schikbare biomassa in energierijk gas. Bond Beter Leefmilieu ging samen met enkele commerciële partners en overheden op zoek naar de ecologisch en maatschappelijk beste manier om te vergisten in Vlaanderen. Iedere burger produceert biomassa, dus kan ie-dereen grondstoffen leveren om te vergisten. Wanneer de vrijgekomen warmte gebruikt wordt voor een warmtenet of voor de verwarming van publieke gebouwen (bijvoorbeeld een zwembad), kunnen diezelfde burgers mee genieten van de opgewekte groene energie.

(Foto: Fostplus)

8

ACTUEEL

Zorgt Cradle to Cradle voor einde afvalprobleem?De centrale gedachte van de cradle to cradle (wieg tot wieg) filosofie, is dat alle gebruikte materialen na hun leven in het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product. Het verschil met conventioneel hergebruik is dat er geen kwaliteitsverlies is, en geen restproducten die als-nog gestort worden. De principes zijn verrassend eenvou-dig: ontwerp producten en omgevingen zodanig dat alles voedingsstof wordt (de natuur kent geen afval), gebruik de zon als energiebron en stimuleer diversiteit.

Cradle to Cradle vraagt om een geheel nieuwe samen-werking tussen leverancier, producent, gebruiker en verwerker. Een intensieve samenwerking tussen deze partijen is nodig om tot betere producten te komen. Cradle to Cradle is bijgevolg een strategie voor pro-duct- en procesinnovatie waarbij het sluiten van mate-

riaalkringlopen centraal staat. Het is de uitdaging om producten te ontwikkelen die veilig en gezond zijn voor mens en milieu, en die bovendien na gebruik volledig tot waardevolle grondstoffen te ontmantelen zijn of juist afbreekbaar zijn in de biosfeer.

Een mooie theorie denk je wellicht. Maar lukt dit ook in de praktijk? Ecover, pionier in de ontwikkeling van ecologischereinigingsmiddelenenéénvanonzespon-sors, toont aan dat dit praktisch haalbaar is. Voor de verpakking van het Ecover Professional gamma, zijn deflessennuvolledigvervaardigduit ‘plantastic’.DitPolyEthyleen (PE) is een revolutionair ‘groen’ plastic dat 100% hernieuwbaar, herbruikbaar en recycleerbaar is – en vervaardigd op basis van suikerriet in plaats van aardolie. De verpakking behaalde het Cradle to Cradle Certifiedcm Gold niveau in de categorie hergebruik van materialen.

Ook Igepa, een Aalters bedrijf, probeert materialen-kringlopen te sluiten. Met het Ecobuddy project streeft het bedrijf naar een betere papierrecuperatie. De Eco-buddy is een speciaal ontworpen doos waarin mede-werkers van de bedrijven waar Igepa aan levert hun oud papier kwijt kunnen. Via het systeem van de Eco-buddy wil Igepa zoveel mogelijk van het gebruikte kan-toorpapier terug ophalen bij zijn klanten. De ophaling gebeurt gelijktijdig met nieuwe leveringen. Het papier wordt vervolgens door Igepa gestockeerd en periodiek vervoerd naar de fabriek, waar het verwerkt wordt tot nieuw milieuvriendelijk papier. Zo helpt Igepa zijn klan-ten recycleren zonder extra vrachtwagenkilometers, en duszonderCO2-uitstoot. Koen Martensbronnen:- http://www.c2cplatform.be/news/ecover-lanceert-professione-le-schoonmaakproducten-cradle-cradle-certified-silver-label

- http://www.igepa.be/nl/milieu/ecobuddy

9

ACTUEEL

Carry Goossens, de acteur die rust vindt in onze streekTe gast mogen zijn bij Carry was echt een verademing. Zijn woning is overigens heel smaakvol en warm ingericht. Na een vlotte babbel keerde ik erg tevreden terug naar huis.

Carry is acteur en weet als geen ander mensen te boeien met zijn talent. Zijn jeugdjaren bracht hij door in Mechelen, om nadien naar Antwerpen te verhui-zen. Carry is een stadsmens die het stadsleven in 1995 ruilde voor een pittoreske hoeve in Wachtebe-ke,vlakbij‘deOverslag’,eengehuchtjeaandegrensmet Nederland.

Vanwaar jouw belangstelling voor de natuur?“Het begon allemaal toen ik het drukke leven wat wou ontvluchten en in 1981 begon met paardrijden als ontspanning. In Stekene heb ik de knepen van het vak geleerd en voor mij was dit de ideale manier om rust te vinden na het soms drukke acteerleven.” Met paarden bezig zijn is voor Carry meer dan een ritje maken in de natuur. “Door buiten te zijn kan ik de drukte die eigen is aan de theaterwereld voor een stuk ontvluchten,” verklaart hij. “Op zoek naar eenbetaalbare woning kwamen we terecht in Wachte-beke.” Over deze beslissing heeft Carry geen spijtgehad.OndertussenwoonthetgezinGoossenshierbijna twintig jaar.

Hoe ben je acteur geworden?“Ik studeerde plastische kunsten aan de Hogeschool Sint-Lukas in Brussel en werkte vervolgens drie jaar in de reclamewereld. Pas op mijn zesentwintigste ging ik van start met een theateropleiding. De stiel heb ik echter geleerd bij het reizend volkstheater.” Wij kennen Carry vooral van ‘FC De Kampioenen’ maar hij had ook een rol in de serie ‘Lily en Marleen’. “Daar-aan beleefde ik tot nu toe het meeste plezier,” be-aamt hij, “ik krijg er nog steeds lofbetuigingen voor.” Momenteel speelt hij een zelf geschreven Cowboy ConférenceindeZwarteZaalvanhetfakkeltheaterte Antwerpen, in samenwerking met enkele muzikan-ten van de Bobby Setter Band.

Wat vind je van onze streek?“Door hier te komen wonen vond ik de rust die ik daar-voormiste,” verteltCarry. “Omde twee jaar reis iknaar Amerika, naar Wyoming en de omliggende deel-staten. Als paardenliefhebber heb je er de weidsheid van de prairie, terug naar de tijd van de cowboys. Die ruimte vind je niet bij ons, maar in het Meetjesland en het Waasland heb je toch hier en daar nog de open-heid van dit vlakke noordelijke Oost-Vlaanderen”.Vooral bij mistig weer of in de vroege ochtend ervaart Carry het ietwat mystieke van deze streek.

“De wisselingen van de seizoenen waar ik vroeger geen oog voor had, boeien mij enorm. Mentaal heeft het buitenleven in deze streek mij goed gedaan. Het meer persoonlijke karakter van ‘den buiten’ waar de mensen meer met elkaar leven spreekt me wel aan.”

Jaren geleden werd Carry lid van Natuurpunt. ”Het tijdschrift is voor mij echt ontspannende lectuur boor-devol natuurweetjes. Sommige artikels bewaar ik in een speciale kaft.” Noot van de redactie: dit artikel is er alvast eentje om te bewaren, Carry!(Foto: Carry Goossens)

10

ACTUEEL

Dit nummer heeft als thema ‘afval’, we kennen jou als iemand die met deze problematiek enorm begaan is.“Jazeker, in de loop der jaren zijn er al heel wat cam-pagnes rond afval geweest waar ik mijn schouders onder zette. Mijn eerste campagne dateert van toen ikvoordeprovincieOost-VlaanderenmeewerkteaaneenpromotiefilmpjeomhetDiftar-systeem(nvdr:dekost voor afval laten afhangen van de hoeveelheid afval die je produceert) van huisvuilophaling aan te prijzen.” Een tiental jaar geleden werkte Carry mee aan een actie die mensen ervan moest overtuigen om kippen te houden om hun afval te verminderen.

Carry engageerde zich ook voor een naaktkalender-project en bijhorend promotiefilmpje. “Voormij wasdit het mooiste project: hierin vertelden we hoe recy-clageparken in elkaar zitten en wat mogelijk is in zo’n ‘afvalpark’. We hadden het ook over composteren en het belang van de Kringwinkel,” vertelt hij. “Ik heb hier met veel voldoening en enthousiasme aan meege-werkt en ik laat me graag voor de kar spannen voor natuur en milieu.” Dat horen we graag!

Wat is jouw bijdrage voor het milieu?“Onzebescheidenboerderijverbouwdenwetoteeneigen plek. Vloerverwarming en een houtkachel hou-den onze kleine ruimtes op temperatuur. In een nieuw bijgebouwtje recupereren we ons regenwater en ko-zen we voor waterzuivering met een kokosveld.” Van zonnepanelen is Carry echter geen voorstander. “In een reportage zag ik dat men opmetingen deed in een ouder zonnepanelenpark. Bleek dat ze al heel wat minder rendeerden dan bij installatie,” verduide-lijkt hij. “En dan hebben we het nog niet gehad over de beperkte recycleerbaarheid.“

Heb je tot slot nog een boodschap aan de lezer?“Waar ik het al eens moeilijk mee heb, is de manier waarop in onze streek nogwordt gejaagd.Ook dewielertoeristen die de rustige wegen met hun ge-jaagdheid en snelheid koloniseren ten koste van de ‘zachte weggebruiker’, kunnen mijn irritatie opwek-ken. Bij deze een oproep aan de lezers van dit tijd-schrift.”

Omderustterugtevinden,heeftCarrygraagdierenrondom zich. “Paarden hebben mij geleerd om rus-tig te worden: het vertrouwen van een paard kan je enkel winnen door zelf rustig met hen om te gaan. Ik kan enorm genieten van een toevallige ontmoeting met een vos, een eekhoorn, een ree. Mijn kleinkinde-ren zijn stadsmussen die opgegroeid zijn met com-puter en games. Het doet dan ook deugd te zien dat ze met plezier een handje toe steken bij de paarden. Laat kinderen terugkeren naar de natuur, het zal hen weerbaarder maken.” Een wijze raad.

Carry vraagt ons om zoveel mogelijk de kleine open stukjes die er nog zijn te bewaren. “Gelukkig zijn er al heel wat tekenen van natuurbesef, zo waakt men ervoor geen KMO-zones in landbouwgebied in teplannen. Soms een druppel op een hete plaat, maar ik blijf geloven in een betere toekomst voor mens en natuur.”

Daniel Acke

(Foto’s: Carry Goossens)

11

ACTUEEL

Voedsel, te veel of te weinig?We worden elke dag opnieuw geconfronteerd met het schrij-nend voedselprobleem in de wereld. Je hoeft nog maar een krant open te slaan of de tv aan te zetten om beelden te zien van kinderen die honger lijden. De huidige toestand in de Filipijnen is daar een pijnlijk voorbeeld van. Maar je hoeft de oorzaak niet altijd te zoeken in natuurrampen. Cijfers to-nen aan dat er ruim voldoende voedsel op de wereld is om iedereen te voeden. Denk maar aan ‘Ik kook van woede’, de recente campagne van 11.11.11.

We produceren anderhalve keer meer voedsel dan no-dig is. Een schandalige hoeveelheid daarvan komt op de afvalberg terecht… Met de huidige westerse land-bouwtechnieken worden ongekend hoge oogsten ge-haald. Je zou verwachten dat iedereen in onze omge-ving aan voldoende (gezonde) voeding geraakt. Niets is minder waar. Naar schatting komt 30-50% of 1,2 tot 2 biljoen ton van het geproduceerde voedsel nooit in een maag terecht. Dit verlies is verspreid over alle fasen in het produc-tieproces: inefficiënt oogsten, verliezen bij stockeringen transport, verspilling in de winkel of bij de eindver-bruiker. Deze problematiek wordt op verschillende be-leidsniveaus aangeklaagd. Zowel de Verenigde Naties, de Europese Unie als de Vlaamse regering zetten pro-jecten op poten om, in samenwerking met de gehele voedingsketen, deze verspillingen in te perken.

Uiteraard kan je zelf ook heel wat voedselafval vermij-den. Een onderzoek van de universiteit Wageningen bij 62 huishoudens zag een reductie van 20% voedsel-verspilling tijdens een drie weken durende test. Deze huishoudens werden aangespoord om enkele (een-voudige) tips te volgen die hen zonder in te boeten aan luxe een hoop afvalverspilling bespaarden. Er waren vier uitgangspunten voor de consument: te veel eten kopen, het eten te lang van te voren kopen, een te grote hoeveelheid bereiden en het voedsel niet goed of te lang bewaren.

De gezinnen kregen volgende tips:

• plan je inkoophoeveelheden met een lijstje en ga niet winkelen als je honger hebt

• bereken de kookhoeveelheden en weeg ze af

• bewaar je restjes en verwerk ze tijdig

• ga niet te kritisch om met ‘tenminste houd-baar tot’ door eerst te proeven en te ruiken, maar respecteer wel zeker ‘tenminste goed tot’, omdat hierbij voedselveiligheid al snel-ler in gedrang komt

• hou eens een week je afvalvoedsel bij en maak jezelf bewust van de hoeveelheid voed-sel die je weggooit

Zoals je ziet zijn dit tips die iedereen kan toepassen. Zonder grote inspanningen kan je je eigen portemon-nee en het milieu deze verspilling besparen.

Tot slot nog een zeer frappant citaat:“In een wereld met 7 miljard mensen, met een voorspelde groei tot 9 mil-jard mensen in 2050, heeft voedsel verspillen geen zin – economisch, ecologisch en ethisch worden, los van de kosten, al het land, het water, de meststoffen en de arbeid die nodig zijn om dat voedsel te telen verspild – en dan spreken we nog niet over de productie van broeikasgassen die vrijkomen bij het ontbinden van voedsel op stortplaatsen en het transport van voedsel dat uiteindelijk wordt weggegooid.”Achim Steiner, UN Under-Secretary-General en UNEP Executive Director (eigen vertaling)

Lindsay De Decker (inleiding) en Sebastiaan Hanoulle

Bronnen:- http://www.lne.be/themas/beleid/milieuverantwoord- omgaan-met-voeding- http://www.11.be- pdf: FoodBattle Reductie milieudruk voedselverspilling op

het snijvlak van supermarkt & consument, Food & biobased research, Wageningen

12

ACTUEEL

Transitie, een bevlieging of de sleutel tot een duurzame toekomst?De transitiebeweging probeert de klimaats-, mobiliteits- en sociale uitdagingen aan te pakken met een gemotiveerde groep lokale vrijwilligers. Naar opvolging van Rob Hopkins zijn project in Totnes (Verenigd Koninkrijk) schieten transi-tieprojecten overal op de wereld als paddenstoelen uit de grond.

Transitie omvat de overgang naar hernieuwbare ener-gie, lokale economie, verantwoord omgaan met voed-sel en hulpbronnen, duurzame mobiliteit en een sterk sociaal luik. Daardoor worden deze principes ontwik-keld en gedragen door lokale gemeenschappen op straat-, wijk-, dorps- of zelfs stadsniveau. Transitie-werkgroepen kenmerken zich door een grote zelfstan-digheid. Los van subsidiëringen of sponsoring zoeken zeeenwegnaarde toekomstzonderhierbijgrotefi-nanciële lasten op te stapelen.

Ook voor de afvalproblematiek moeten we op zoekgaan naar duurzame alternatieven. In het vorige tijd-schrift kon je al een aantal voorbeelden lezen van men-sen die er bewust voor kiezen om ‘anders’ te leven, zoals de bewoners van het cohousingproject in Vinder-houte. Maar ook met kleine inspanningen kunnen we het verschil maken. Er zijn tal van goede voorbeelden. In dit artikel geven we er twee voor het Meetjesland.

Lindsay De Decker en Sebastiaan Hanoulle

> Ruil je sLETSenIlse poetst mijn ramen, ik maai het gras bij Greta, Karen knipt het haar van Mar-leen en Geert rijdt naar het containerpark voor Rob. We hebben allemaal wel klus-jes die we niet zelf kunnen of willen doen en talenten die we graag delen met ande-ren. Daarvoor kan je bij LETS terecht, het ‘Local Exchange and Trading System’. Dit is een ruilsysteem, waarbij mensen goederen of diensten uitwisselen en te-gelijkertijd een netwerk van kennissen en vrienden uitbouwen. Solidariteit, co-operatie en duurzaamheid zijn belang-rijke waarden voor LETS-groepen. Door goederen te delen wordt het milieu ge-spaard.

LETS Aalter ging begin 2011 van start en het leden-aantal blijft stijgen. Zeven enthousiaste stuurgroep-leden leiden alles in goede banen. Ze stellen een contactlijst op, verwelkomen nieuwe leden en zor-gen voor de administratie.

Het bijzondere aan het systeem is dat LETS’ers elkaar niet in euro betalen, maar wel in een virtu-ele munteenheid. Bij LETS Aalter zijn dat Sletsen. Voor 10 euro per jaar krijg je een startkapitaal van 120 Sletsen en toegang tot een digitaal registratie-

systeem. Hier worden alle vragen en aanbiedingen gebundeld en je transacties worden er bijgehouden. Eenmaal aangesloten, kan je beroep doen op het aanbod van anderen en je eigen diensten en goe-deren aanbieden. Voor een dienst van 60 minuten betaal je 60 Sletsen, voor goederen wordt de ‘prijs’ in onderling overleg bepaald. Wie dringend op zoek is naar hulp of materiaal kan dat ook via mail vragen. De mailadressen zijn enkel zichtbaar voor de aange-sloten LETS’ers.De Aalterse leden zijn van alle leeftijden. Wie moei-lijk overweg kan met een pc krijgt een meter toege-wezen die je wegwijs maakt in het systeem. Elke maand wordt een LETS-babbel georganiseerd, waar je in een gemoedelijke sfeer met de andere leden kan kennismaken en allerlei materiaal kan aanbieden. Geïnteresseerden zijn altijd welkom. De eerstvolgende babbel gaat door op vrijdag 27 december in het Gemeentelijk ontmoetingscentrum, Bellemdorpweg 5A in Bellem. Er worden ook regel-matig andere activiteiten georganisseerd, zoals een boekenruil.

Binnenkort heeft LETS Aalter een eigen web-site, maar tot dan kan je alle informatie vinden op www.facebook.com/LetsAalter, letsaalter@hotmail.com of 0496 10 04 58. Woon je in een andere ge-meente? Kijk op www.letsvlaanderen.be of er ook in jouw buurt een LETS-afdeling actief is.

Dominique Verleye

13

ACTUEEL

> Roddelen aan de compostbakSinds 2005 is er een centrale composteerplaats in het ge-meentelijke Sint-Annapark in Maldegem. Inwoners uit het centrum kunnen er terecht met hun composteerbaar groen-te- en fruitafval. Om praktische redenen wordt groenafval uit de tuin niet aanvaard, dit kunnen ze thuis composteren of naar het recyclagepark brengen.

De composteerplaats is drie halve dagen per week open.OpwoensdaghoudenmedewerkersvandevzwOranje de composteerplaats open. Door vzwOranjein te schakelen zorgt het gemeentebestuur er voor dat drie mensen met een beperking onder begeleiding van een coach deze taak kunnen uitvoeren. Dit betekent een grote meerwaarde voor zowel de mensen met een beperking,vzwOranjealshetgemeentebestuurendebezoekers.

Een groenarbeider staat op vrijdag in voor het toezicht en op zaterdag neemt een vrijwilliger uit de buurt of een compostmeester deze taak op zich.

De laatste jaren is er een grote toename van het aantal bezoekers en de hoeveelheid aangebracht groente- en fruitafval.Omditvolumevlottekunnenverwerken,ishet aantal compostbakken verdrievoudigd: van 6 bak-ken bij de start in 2005 naar 18 in 2013. Elke bak heeft een inhoud van ongeveer 1 m³.

Deze composteerplaats is meer dan enkel een inza-melplaats voor groente- en fruitafval. Het is ook een ontmoetingsplek. Inwoners slaan er een praatje en le-ren er elkaar kennen. Ze vervult een sociale functie in Maldegem.

tekst en foto’s Franky Vandycke

14

VERENIGINGSNIEUWS

UITNEEMBARE

KATERN

Geef je afval een tweede leven!

Sorteren en recycleren voor dummiesVolgens OVAM zet elke Vlaming jaarlijksgemiddeld meer dan een halve ton afval op straat. Een groot deel daarvan bestaan uit verpakkingen:dozen,blikken,flessen,boka-len, plastics, ribbelkarton, schaaltjes, spuit-bussen, … Zelfs als je afvalarm winkelt (een goede zaak!), blijft sorteren en recycleren van essentieel belang om duurzaam om te gaan met natuurlijke grondstoffen, energie te be-sparen, minder te vervuilen en de klimaatver-andering tegen te gaan.

Ook Natuurpunt en Part-ners Meetjesland draagt zijn steentje bij om de afvalberg te beperken.

Breng je gebruikte kurken, postzegels, toners en inktcartridges binnen in ons secretariaat om ze een nieuw leven te geven.De kurken worden verwerkt in Mariënstede vzw (Dadizele, West-Vlaanderen) door volwassenen met een verstandelijke handicap, waarna ze gebruikt worden als isolatiemateriaal van gebouwen. Per kilogram postze-gels en per ingezamelde toner gaat een bescheiden bijdrage naar de aankoop van nieuwe natuur in het Meetjesland. Lees meer op www.NPMeetjesland.be.

Lindsay De DeckerBronnen:- http://www.ovam.be/jahia/Jahia/pid/841- http://www.fostplus.be/sorting_and_recycling/Pa-

ges/Why_sort_and_recycle.aspx

Een prachtige foto voor elke maandAan goede tradities komt geen einde. De Natuurpuntkalender 2014 is er eentje om bij te houden. Dertien adembenemende natuurfoto’s van Wouter Pattyn, bekend natuur- en landschapsfotograaf. Voor de fans brengen Natuurpunt, Wou-ter Pattyn en uitgeverij Lannoo in 2014

het boek ‘ Natuur vanuit de hemel’ uit met unieke luchtfoto’s van Vlaamse natuurge-bieden. In de kalender krijg je alvast een voorproefje en een kortingsbon van 5 euro voor het boek. Haal snel jouw exemplaar (10 euro) in het NPM secretariaat.

- Vulling in jassen of slaapzakken- Tapijten- Fleece kleding

- Klasseerbakken- Prullenmanden- Kabelomhulsels- Buizen en pijpen

- Conservenblikken- Spuitbussen- Industriële vaten- Auto-onderdelen- Enorme energiebesparing:

70 tot 85%

- Bepaalde machineonderdelen

- Bouwmaterialen- Enorme

energiebesparing: 95%

Karton- Verschillende papiersoorten

PET-fles

HDPE-verpakking

Staal

PMD

Aluminium

Drank-karton

Plastics

Polyethyleenplastic- Energiebron in cementfabrieken

Aluminium- Bindmiddel in de cement

Metalen

GROENE AGENDAUITNEEMBARE

KATERN

Onze activiteiten op de voet volgen?www.NPMeetjesland.be/groeneagenda

Leren vogelen in 4 lessen Vogels observeren wordt pas boeiend wanneer we meer weten over hun levenswijze. Waarom gaan sommige soorten op trek en andere niet? Waarom eet de ene vogel muizen en pikt de andere graantjes? We gaan samen op zoek naar de antwoorden op deze en nog veel meer vragen tijdens twee theorielessen waarna we op twee excursies het veld in trekken. Hou alvast volgende data vrij en schrijf je snel in.

Vrijdag 14 maart: biologie van de vogels.Vrijdag 21 maart: herkennen van vogels in de omge-vingInfo: 20u in het NPM-ontmoetingscentrum, stationsge-bouw, Koningin Astridplein 1 in Eeklo

Zondag 13 april en zondag 11 mei zijn er twee och-tendexcursies gepland. Meer informatie volgt later.

Lesgevers: Jan Versigghel en Piet SmessaertOrganisatie: Natuurpunt Eeklo-Kaprijke-Evergem, VogelwerkgroepNoord-OostVlaanderen en Natuurpunt en Partners MeetjeslandDeelname: 7,50 euro (leden Natuurpunt) / 15 euro (niet-leden)Inschrijven: via info@NPMeetjesland.be, 09 377 93 00 of christinedebie@skynet.be, 09 377 68 73. Na onze bevestiging van je inschrijving betaal je op rekeningnummer 890-2040272-05 van Natuurpunt en Partners Meetjesland of contant bij de eerste les.

De Nieuwe Wildernis,Grote natuur in een klein landMeer dan 400.000 natuurliefhebbers in Vlaanderen zagen deze filmtopper al op groot scherm. Ook wij willen u deze unieke beelden in aangenaam gezelschap tonen. Op 3 verschillende data en 3 verschillende locaties krijgt u de kans om het verhaal van de koninkpaarden, ijsvogels en ande-re bewoners van de Oostvaardersplassen te ervaren.

25/01/2014 Den Hoogen Pad, Adegem-Dorp 16B, Adegem01/02/2014 Auditorium Gemeentehuis, Europalaan 22, Aalter07/02/2014 CC de Bijenkorf, Sportstraat 4, 9960 AssenedeDefilmbeginttelkensom19u30.

Toegangsprijs: vvk €6, €20 per gezin / add €8, € 25 per gezinVoorverkoop: bij Natuurpunt en Partners Meetjesland, via mail info@NPMeetjesland.be of bel 09 377 93 00.Na onze bevestiging van je inschrijving betaal je op rekeningnum-mer IBAN BE96 8902 0402 7205 BIC VDSPBE91 van Natuurpunt en Partners Meetjesland.

Het Grote Vogel-weekend 2014

1&2 februari 2014

De koude winterdagen zijn weer daar. Tijd om de vogels in onze tuin te helpen met zelfgemaakte vetbol-len, lekkere nootjes of geschilde appels. Zo ben je verzekerd van heel wat vogelgekwet-ter tijdens Het Grote Vogelweekend op 1 en 2 februari 2014. Tel de mezen, mussen en lijs-ters in je tuin en geef je resultaten online door.

Schrijf je nu alvast in op vogelweekend.be enprofiteervangratisextra’s• 15%kortingindewebshopvanNatuurpunt• handigetipsomjetuininterichten• hetlaatstevogelnieuws• ontvangalseerstederesultaten

van Het Grote Vogelweekend 2014

GROENE AGENDA

Koenraad Van Eykeren Oudemansdijk 1 A - 9988 Watervliet

09 379 84 91 - 0476 63 37 99Fax. 09 379 77 02

Koenraad.van.Eykeren@telenet.beBiogarantieBE-BIO-02

Controle BLIK

Vrijdag 13 decemberProjectieavond: op tocht door EthiopiëNatuurpunt Eeklo-Kaprijke-EvergemInfo: Vorig jaar ging Arseen op reis naar het Oost-AfrikaanseEthiopië.Kommeegenietenvan de prachtige beelden op 13 december! Toegang gratis, iedereen welkom.Spreker: Arseen Van VerdeghemTrefpunt: 20u, NPM-ontmoetingscentrum, stationsgebouw, K. Astridplein 1 in EekloContact: Christine De Bie, eeklo-kaprijke-evergem@NPMeetjesland.be, 09 377 68 73

Gezond met kruiden en etherische oliën (theorie en praktijk, Immuniteit) les 2 van 3Velt MeetjeslandTrefpunt: Sint Franciscusinstituut Doornzeledries 55, 9940 Evergem-Doornzele, om 19u 30 Prijs: Veltlid: € 45; koppel Veltlid: € 80; niet lid: € 60; koppel niet lid: € 105. De benodigdheden voor de praktijklessen worden ter plaatse betaald volgens verbruik. Beperkte deelname.

Zaterdag 14 decemberCursus inlandse bomen les 3 van 3Natuurpunt en Partners MeetjeslandVolzet

Beheerdag in het MaldegemveldNatuurpunt Maldegem-KnesselareInfo: Een ideale gelegenheid voor wie de natuur eens op een andere manier wil beleven en graag de handen uit de mouwen steekt.Ookwiemaarenkeleuurtjeskanis van harte welkom. Voor werkgerief en

boterhammen wordt gezorgd. Graag een berichtje vooraf.Trefpunt: 9u (gelieve de pijlen te volgen bij laattijdige aankomst), loods Natuurpunt, (GPS: N 51.155117, E 3.47198), Urselweg 81 B, Maldegem-KleitContact: maldegemveld@natuurpuntmaldegemknesselare.be; Kurt De Kesel, 09 374 71 16; Karel Tack, 0499 52 53 85

Zondag 15 decemberWinterwandeling in het krekengebiedNatuurpunt WaarschootInfo:Boerenkreek,Oostpolderkreek,Bentillekreek, Masurekreek, Blokkreek, Hollands Gatkreek… ze passeren allemaal de revue. Het wordt een wandeling zonder gids. De bedoeling is om een leuke winterse wandeling te maken in het vlakke polderland. We houden wel de ogen open voor eventuele vogels die als wintergast in de polders of op de kreken overwinteren.Trefpunt: Waarschoot Dorp (13u) of kerk Sint-Jan-in-Eremo (13u30)Contact: Natuurpunt Waarschoot, NPwaarschoot@gmail.com, 09 330 60 32

Zaterdag 21 decemberHanden uit de mouwen voor bos en heiNatuurpunt AalterInfo: Een dag bosbeheer in het Ganzeveld. We verdelen op het einde van de dag het brandhout onder de deelnemers. We voorzienkoffie,soepeneenversnapering.Indien je interesse hebt om mee te werken, kun je dit per mail melden.Trefpunt: 9u en 13u30, ingang GanzeveldContact: natuurpuntaalter@skynet.be

Zondag 22 decemberEcobowlingVelt MeetjeslandInfo: in een ontspannen sfeer met drankje en ecohapje brengen we een gezellige namiddag door. Kinderen ook welkom! Inschrijven verplicht.Prijs: 8 euro per persoon (incl. hapjes en schoenen) ter plaatse te betalenTrefpunt:15u,OverpoortBowl, Overpoort38,GentContact en inschrijven:RegineMasson, 09 258 16 53

Zaterdag 18 januariHanden uit de mouwen voor bos en heiNatuurpunt AalterInfo: Een dag bosbeheer in het Ganzeveld. We verdelen op het einde van de dag het brandhout onder de deelnemers. We voorzienkoffie,soepeneenversnapering.Indien je interesse hebt om mee te werken, kun je dit per mail melden.Trefpunt: 9u en 13u30, ingang GanzeveldContact: natuurpuntaalter@skynet.be

Nieuwjaarsreceptie Velt MeetjeslandVelt MeetjeslandInfo: Nieuwjaarsreceptie,algemene ledenvergadering en lezing Licht- en kleurtherapie Trefpunt: Lindenlaan 33, 9940 Ertvelde, om 19u 30

Zaterdag 25 januariDe Nieuwe Wildernis, AdegemMeer info: zie bovenstaande aankondiging

Koenraad Van Eykeren Oudemansdijk 1 A - 9988 Watervliet

09 379 84 91 - 0476 63 37 99Fax. 09 379 77 02

Koenraad.van.Eykeren@telenet.beBiogarantieBE-BIO-02

Controle BLIK

Vrijdag 31 januariGezond met kruiden en etherische oliën (theorie en praktijk, Huid) les 3 van 3Velt Meetjesland

Meer info: zie vrijdag 13 december

Zaterdag 1 februari De Nieuwe Wildernis, AalterMeer info: zie bovenstaande aankondiging

Zondag 2 februariVriezeganzen en wilde zwanen in de Sentse polderNatuurpunt Meetjeslandse KrekenTrefpunt: 14u, Kerk St-Jan-in-EremoInfo: Bart Vandevoorde, 0472 47 26 63, meetjeslandsekreken@NPMeetjesland.be

Zaterdag 15 februariHanden uit de mouwen voor bos en heiNatuurpunt AalterInfo: In het Ganzeveld organiseren we regelmatig beheerdagen. Iedereen is steeds welkom om een handje te helpen. We plannen een dag bosbeheer en verdelen op het einde van de dag het brandhout onder dedeelnemers.Wevoorzienkoffie,soepen een versnapering. Indien je interesse hebt om mee te werken kun je dit per mail melden.Trefpunt: 9u en 13u30, ingang GanzeveldContact: natuurpuntaalter@skynet.be

Vrijdag 7 februari Tomatenzorg binnen en buiten Velt MeetjeslandTrefpunt: Parochiezaal, Koning Albertstraat 1,Oosteekloom19u30Prijs: lid Velt en KWB € 3 niet lid € 5

drukkerij

Sint-Amanduslaan 8, 8730 Beernem T +32(0)50 54 29 65 F +32(0)50 79 01 81 info@ecodrukkerij.be www.ecodrukkerij.be

OMDAT WE ONS GROEN STEENTJE

WILLEN BIJDRAGEN!

uw partner voor handelsdrukwerk,gelegenheidsdrukwerk en zoveel meer...

De Nieuwe Wildernis, AssenedeMeer info: zie bovenstaande aankondiging

Zondag 8 februariPaddenoverzetactieNatuurpunt Meetjeslandse KrekenPlaatsen van de schermenTrefpunt:9u,kruispuntOudeMolenstraatenSmoutersdijk, AssenedeInfo: Hendrik Haers, hendrikhaers@hotmail.com

Zaterdag 22 februari Plantenverkoop NPMZie middenpagina

Afhalen bestelde biozaden en hulpmiddelen Velt MeetjeslandTrefpunt: Kalestraat 41 vanaf 9u tot 12u, Evergem

Zaterdag-Zondag 1-2 maart Beheeractiviteit: Knotweekend Grote Geul Natuurpunt Meetjeslandse Kreken i.s.m. JNM Eeklo en Krekenland. Trefpunt: Afrit tegenover Hollekenstraat 18, Assenede Info: Philippe Grambras, 0476/511.510, philippe.grambras@telenet.be

Vrijdag 14 maart: Vogelcursus te Eeklo, biologie van de vogels theorieles 1 van 2 + 2 excursiesZie voorgaande aankondiging

Zaterdag 15 maartZwerfvuilactie St.-LaureinsTrefpunt: 9u Taverne Draaiput, Vlamingstraat 98, St.-Laureins Info: Bart Vandevoorde, 0472/472.663, Meetjeslandsekreken@NPMeetjesland.be

Vrijdag 21 maartVogelcursus te Eeklo, theorieles 2 van 2 + 2 excursiesZie voorgaande aankondiging

Zaterdag 22 maartEen ecologische tuin inrichten – cursus voor beginners: les 6 van 7Volzet

Zaterdag 29 maartBijvriendelijk Meetjesland, film ‘More than Honey’RaadzaalErtvelde,meerinformatieinhetvolgende tijdschrift

Zondag 13 aprilVogelcursus te Eeklo, excursie 1 van 2 Zie voorgaande aankondiging

Zondag 20/04/2014Gruttowandeling Trefpunt: 14u Kerk St.-Jan-in-Eremo Info: Bart Vandevoorde, 0472/472.663, Meetjeslandsekreken@NPMeetjesland.be.

Zaterdag 26 aprilEen ecologische tuin inrichten – cursus voor beginners: les 7 van 7Volzet

Zondag 11 meiVogelcursus te Eeklo, excursie 2 van 2 Zie voorgaande aankondiging

19

VERENIGINGSNIEUWS

Boerderijen, geen veefabrieken

‘Stop de industrialisatie van het Vlaamse platteland’ De boer als kleine vleesproducent is bijna verdwenen. Multinationals nemen de hoofdrol nu op zich, zonder rekening te houden met de rechten van het dier, de mens en de natuurlijke omgeving. Diepgevroren var-kens worden ingezet om de wereldmarkt te manipu-leren. Handelsverdragen beïnvloeden niet alleen de commerciële belangen van landen, maar geven ook voorrang aan een vleesindustrie waar dieren enkel nog producten zijn: van kuiken tot plofkip in anderhalve maand.OokVlaanderenenhetMeetjeslandontsnapter niet aan: boeren worden managers en wereld- handelspelers. Meerdere aanvragen voor megastallen en mestverwerkingsinstallaties in het Meetjesland wer-den de voorbije maanden ingediend.

De problemen zijn legio: overbemesting met slechte waterkwaliteit en verzurende emissies tot gevolg, het overgrote deel van de dieren ziet de buitenlucht enkel op weg naar het slachthuis, het antibioticagebruik in

de veehouderij scheert hoge toppen, steeds grotere veefabrieken palmen het platteland in, de natuurkwali-teit van het platteland gaat er op achteruit, uitstoot van broeikasgassen door de agro-industrie zorgt ervoor dat dezesectorwereldwijdéénvandedriegrootsteoorza-ken is van klimaatverandering,…

Het kan ook anders. Vlaanderen moet de gezondheid van haar voedsel, haar leefomgeving en haar bevol-king beter beschermen. Daarom pleit een platform van organisaties, waaronder NPM, voor een afbouw van de veestapel en vleesconsumptie, een leefbaar en ge-zond platteland, meer aandacht voor bio-landbouw en korte keten. Meer info vind je op www.NPMeetjesland.be/boerderijen_geen_veefabrieken

Je kan deze actie steunen door de petitie te tekenen: http://www.petities24.com/boerderijen_geen_veefa-brieken

Situatie MeetjeslandIn het noorden van het Meetjesland, in Bassevelde bij Assenede, werden op korte tijd twee aanvragen tot de bouw van een megastal ingediend.

Opamperenkelekilometersafstandzijnerplannenomeen megastal te bouwen die respectievelijk meer dan 20.000 (Schare) en 14.000 (Oude Boekhoutestraat)varkens zullen huisvesten. In het eerste geval is zelfs sprake van een open mestlagune. De buurt- en vele andere plattelandsbewoners zien dit met lede ogen aan,enstarttenspontaaneenbuurtcomitéenpetitiesom deze evolutie tegen te gaan. Zo werden respec-tievelijk 133 en 169 bezwaarschriften ingediend tegen de milieuvergunningsaanvraag, waarin bedenkingen geformuleerd werden betreffende transport, (nacht)la-waai, geurhinder, ammoniakuitstoot, landschapsbederf, waardeverlies eigendom en zomeer. Het gemeentebe-

stuur van Assenede volgde en adviseerde negatief. He-laas werd voor de stal op Schare, ondanks een negatief adviesdoorProvincieOost-Vlaanderen,doorministerSchauvliege in april toch een milieuvergunning afgele-verd.DegemeenteAssenedestaptenaardeRaadvanState en hoopt op die manier de komst van de megastal te voorkomen. IndeOudeBoekhoutestraat is het af-wachten wat de Provincie zal beslissen.

De komst van megastallen van dergelijke omvang in Vlaanderen is nieuw. In Nederland was deze tendens al langer bezig. Meerdere provincies (Utrecht, Brabant,…) stelden al eenmoratorium in opmegastallen.Ook inVlaanderen is dringend nood aan een streng beleids-kader.

Hendrik Haers en Koen Martens

20

ACTUEEL

Koop (e)en plantIn februari kan je terug de spade boven halen om onze bomen en struiken in je tuin te planten. Het vertrouwde aanbod wordt dit jaar aangevuld met een assortiment voor bijen. We bieden zowel fruitbomen (hoogstam en halfstam), bosgoed, bessenstruiken als bloemen-weidemengsels en nestkasten voor solitaire bijen aan. Zo willen we deze bedreigde insecten een duwtje in de rug geven. De bomen en struiken zijn inheems (ze komen hier van nature voor) en zo veel mogelijk autochtoon (met gecertifieerde afkomst). Met afhaalpunten verspreid over het hele Meetjesland vind je ons op 22 februari zeker er-gens in je buurt.

Potpourri in de tuin: bloemenmengselsMet ons aanbod bloemenzaad hebben we voor elke tuin wat wils. Het ‘Tübingermengsel’ is gericht op het aantrekken van bijen en hommels. In het ‘akkerbloem-mengsel’ zitten kleurrijke eenjarigen en aan het ‘vlin-der- en bijenmengsel’ beleef je jaren insectenplezier.

Zaai de mengsels tussen april en juni en geniet enkele weken later al van geur, kleur en het gezoem van de insecten die erop afkomen. De mengsels komen best tot hun recht op een droge, zonnige hoek in je tuin.

Bomen voor bijenSommige boomsoorten verdienen wat extra aandacht: tamme kastanje, hazelaar, zoete kers, Europese vo-gelkers, wilde liguster, sporkehout, winterlinde en zo-merlinde. Ze doen misschien niet direct een belletje rinkelen, maar voor onze bedreigde (honing)bijen kun-nen deze planten veel betekenen. Waar het voedsel-

aanbod voor bijen steeds meer achteruit gaat en ver-vangen wordt door smakeloze monoculturen, zijn deze planten bronnen van kwalitatief stuifmeel en nectar, waarmee bijen zich voeden. Geef deze planten dan ook de kans om uit te groeien en snoei ze pas na de bloei.

CombineerOmbijenenandereinsectenhethelejaardoortehel-pen plant je best een combinatie van bomen en strui-ken, want elk heeft zijn eigen bloeitijd. Zo levert de ha-zelaar al aan het einde van de winter (februari-maart) stuifmeel, dat gretig gebruikt wordt door bijenvolken die net een lange winter op hun voorraden moesten teren. Fruitbomen en hun wilde voorouders zorgen aan het begin van de lente niet alleen voor kleur in het land-schap, maar zijn ook een welkome bron van voedsel voor allerhande bijensoorten. De zomervakantie begint dan weer met de bloei van de wilde liguster, die met zijn witte bloemen een zomers terrasje voor bijen biedt. De linde is gekend voor zijn rijkelijke nectar en doet bijenkasten aan het begin van de zomer vol lopen met heerlijke honing.

21

ACTUEEL

Overtroef je buren met een struiken- of haagpakketHet struikenpakket ‘Kleurrijke minituin’ zorgt voor kleur in je tuin zonder dat je veel plaats moet opofferen. ‘Vogelnest’ wordt in mei-juni een kwetterende takken-bos. Het haagpakket ‘Inlands’ bestaat uit een aantal robuuste plantensoorten die probleemloos het grillige Belgische weer doorstaan en je afschermen van wind, een lelijke wand of een kijklustige buurman. Als je ech-ter opziet tegen het stekelige karakter van deze plan-ten, kan je met het haagpakket ‘Doornloos’ kiezen voor een zacht groen scherm. Met haagpakket ‘Mix’ haal je een bont pallet van bloemen en bladvormen naar je tuin en ziet je haag er elk moment van het jaar anders uit. Nieuw dit jaar is het pakket ‘Zoemende houtkant’, waarmee je de insecten in je tuin een duwtje in de rug geeft.

Insectenhotel met half of vol pension?Naast het voedselaanbod, is het voor insecten ook be-langrijk om een goed nestaanbod te hebben. In ons aanbod vind je twee types insectenhotels. Er werden verschillende materialen en diameters gebruikt, zodat er voor elke soort solitaire bij wel een holletje te vinden is. Hang deze nestkasten gericht naar het zuiden, liefst onder een afdak. Solitaire bijen zullen de gaatjes ge-bruikenomhuneitjesinteleggen.Ooksluipwespen,oorwormen en nog een heleboel nuttige diertjes zullen de weg naar dit hotel snel vinden. Laat de nestkasten de hele winter hangen, zodat je het komende voorjaar de bijtjes uit kunt zien komen. Wil je weten welke soor-ten in jouw kraamhotel logeren? Bestel dan meteen ook de ‘zoekkaart wilde bijen’ mee.

PraktischHet volledige aanbod met meer informatie vind je op onze website. Bestellen doe je bij voorkeur met het bestelformulier op www.NPMeetjesland.be/plantenver-koop of via ons secretariaat (stationsgebouw Eeklo, 09 377 93 00).Bestellen kan tot zaterdag 1 februari. Je bestelling af-halen doe je op zaterdag 22 februari op het afhaalpunt in Aalter, Assenede, Evergem , Hansbeke, Maldegem, Sint-Laureins of Maldegem).

De opbrengst gaat naar de aankoop van meer na-tuur in het Meetjesland. De volledige lijst vind je op www.NPMeetjesland.be/plantenverkoop.

Lees ook onze praktische tips en plantengids op de website.

Boomplant-actie in het MaldegemveldOp zaterdag 15 maart 2014 organi-seren Natuurpunt Maldegem-Knes-selare en Natuurpunt en Partners Meetjesland een boomplantactie in het Maldegemveld. Iedereen, jong en oud, is van harte welkom om mee het bos te versterken in dit uniek stuk natuur in uw buurt!

Het natuurgebied Maldegemveld vormt een mooi vlekkenpatroon van heide, struweel en bosfragmenten. Dit weerspiegelt het vroegere historische veldgebied. Natuurpunt maakt er werk van om dit oude landschap te herstellen. Monotone naaldhoutpercelen worden gekapt en geplagd, de heide wordt gemaaid en be-graasd, struweel en streekeigen bos groeien spontaan of worden aangeplant. Zo krijgen heel wat bedreigde planten en dieren terug een kans om er zich optimaal te ontwikkelen.

Opdeakkersenweilandenwaardekiemkan-sen voor heide verwaarloosbaar zijn, laten we het natuurlijk bos ontwikkelen. Dit gebeurt ech-ter niet zo snel, waardoor het bos onze actieve steun best kan gebruiken. Door het planten van inheemse struiken en bomen zoals zomereik, lijsterbes, spork en meidoorn, geven we op 15 maart 2014 samen een aanzet voor deze bosontwikkeling.

Samen maken we er werk van! Breng je laarzen en indien mogelijk een spade mee. Met vele handen slagen we er in om 2 hectare bos aan te planten. Meer gedetailleer-de info vind je binnenkort op www.natuurpunt-maldegemknesselare.be.

Wiljedezeplantactieookfinancieelondersteu-nen? Dit kan door 4 euro te storten op rekening-nr. IBAN BE96 8902 0402 7205 - BIC VDSBE91 met vermelding “plantactie 2014 Maldegem-veld”. Met dit bedrag kunnen we 1 m² bos aan-planten in het Maldegemveld.

Alvast bedankt!

Bij-vriendelijk MeetjeslandKomendelenteslaanRegionaalLandschapMeetjeslandenNatuurpunten Partners Meetjesland de handen in elkaar om de bijenproblematiek aan te kaarten. Na de plantenverkoop van NPM met een accent op bijen, volgennogheelwatactiviteiten.Verwacht jemaaraandefilmFilm ‘More Than Honey’, een lezing over ‘Bij-zonder landschap’, een bijenroute op de Meetjeslandse Gordel en nog veel meer. We gaan uit-gebreid in op het thema in het volgende tijdschrift van NPM.

NATUURSTUDIE

22

Natuurportret

Leven in afval?Heb je een eigen tuin, dan produceer je jaarlijks wellicht nogal wat groenafval. Met de hulp van natuurlijke organis-men wordt het omgezet tot een waardevol product: com-post.

Goede hoop doet levenIn een goede composthoop van zit heel wat leven. Voor het blote oog onzichtbare organismen, zoals bacteriën en schimmels zetten het plantaardig materiaal om in waardevolle voedingsstoffen. Ze krijgen hierbij de hulp van allerlei beestjes die het plantaardig materiaal ver-kleinen en zelf als voedingsbron gebruiken. Het is voor de micro-organismen trouwens een goede zaak dat mijten, miljoenpoten en andere knabbelaars met hun stevige monddelen het afval in kleine stukjes snippe-ren. Zo krijgen ze er zelf beter toegang toe. Zowel bac-teriën als schimmels hebben heel wat vocht nodig om optimaal te kunnen werken. Ze zijn erg goed bestand tegen hoge temperaturen. Zij zijn het trouwens die door hun intense activiteit de temperatuur in de com-post hoog doen oplopen. Ze vormen op hun beurt de voedselbron van andere organismen. Zo is een com-posthoop een ecosysteem op zichzelf.

De (juiste) wormVan alle compostorganismen springen de wormen het meest in het oog. Als liefhebbers van vochtig en voedselrijk materiaal leven en vermenigvuldigen ze zich precies onder die omstandigheden die ook voor de meeste andere afbraakorganismen ideaal zijn. De kleine rode compostworm komt van nature voor in de strooisellaag van onze bossen, parken en tuinen. Maar

hij heeft zich uitstekend aangepast aan het leven in de composthoop. Dit in tegenstelling tot de regenworm, die als diepgraver zelden of nooit in de composthoop voorkomt. Het heeft dan ook geen zin om regenwor-men uit de grond te halen en in het compostvat te bren-gen. Ze duiken zo snel mogelijk terug de bodem in.

Springstaarten als kleine grazersDeze kleine, primitieve insecten voeden zich met afge-storven plantaardig en dierlijk materiaal. Ze spelen een belangrijke rol in de afbraak van het organisch materi-aal en in de voedselkringloop door het ‘begrazen’ van schimmels en hun sporen. Schimmels zijn in staat om voedingsstoffen te onttrekken aan moeilijk afbreekbare materialen zoals hout. Door zich met de schimmels te voeden, brengen de springstaarten de voedingsstoffen via hun uitwerpselen in de compost. Mijten allerhande in uitverkoopDeze spinachtigen hebben een lengte van 0,1 tot 3 mm en acht poten. Sommige soorten mijten vermalen bla-deren, rot hout en ander organisch afval. Andere eten Springstaart (foto: Henk Wallays)

Pissebed (foto: Henk Wallays)

23

NATUURSTUDIE

schimmels en bacteriën, nog andere zijn roofmijten en voeden zich met insecteneieren, insectenlarven, an-dere mijten en springstaarten.

Pissebedden, onze compostkreeftjesDit zijn de enige op het land levende kreeftachtigen, maar ze zijn net iets kleiner dan hun eetbare stamge-noten: 1 tot 2 cm. Ze ademen via sterk vertakte adem-buisjes die uitmonden in een soort kieuwen.

Die zijn als witte vlekjes herkenbaar tussen het laatste paar poten. De kieuwen en de ingeademde lucht moe-ten steeds vochtig zijn. Geen toeval dus dat we pis-sebedden terugvinden op vochtige plaatsen en dat ze vooral ‘s nacht tevoorschijn komen. In de composthoop zitten ze aan de buitenkant van het composterend ma-teriaal. Pissebedden kunnen zich met hun log pantser immers moeilijk als een worm binnen in de vochtige compost wringen. Ze voeden zich met rottende planten of ander organisch materiaal zoals hout, dat ze kunnen verteren met behulp van een speciaal enzym dat cel-lulose afbreekt.

Miljoenpoten: vele poten maken het werk lichtDeze afvaleters hebben een gesegmenteerd lichaam. De segmenten zijn twee aan twee vergroeid en bevat-ten daardoor elk twee paar poten. De miljoenpoot kan zich als een worm in de bodem graven. De vele kleine pootjes onderaan het lichaam helpen bij het wegwer-ken van de grond.

Duizendpoten, een roversbendeDeze uitgesproken jagers bewegen zich snel en kron-kelend doorheen de bovenste centimeters van de bodem, tussen afgevallen bladeren en andere afge-storven plantendelen in de strooisellaag. Hun afgeplat lichaam komt hen daarbij goed van pas. Het laat hen toe weg te kruipen of achter een prooi aan te gaan on-der een steen of een stuk loszittende schors. De dui-zendpoten vervullen als rovers een belangrijke functie in de voedselketen van bodem en compost. Ze eten kleine ongewervelden als insecten, slakken, wormen, pissebedden en spinnen. Door andere afbraakorganis-men te verorberen brengen ze de voedingsstoffen via hun uitwerpselen opnieuw in omloop.

Chris Bruggeman

Ludo drukt af: Grote Geul

Deze foto werd genomen in Assenede met op de voorgrond de Grote Geul. Ganzen slapen ’s winters op de Grote Geul. Bij het krieken van de dag verlaten ze hun slaapplaats om in de polder voedsel te zoeken. De kleuren van de ochtendschemer zijn dikwijls zeer zacht. De kerk van Assenede op de achtergrond is een belangrijk punt in de compositie. Door de lange sluitertijd staan de ganzen bewogen op het beeld, dit suggereert beweging en maakt van deganzenalshetwareschimmenindeduisternis.Omgebruiktekunnenmakenvaneenlangesluitertijdwerddefotogenomenop een statief.

Van op statief, diafragma f10, sluitertijd 1/13 sec, iso 250, brandpuntsafstand 85 mm. Ludo Goossens

NATUURSTUDIE

24

Nieuws over het vogelringwerk in het MeetjeslandHet is volop herfst. Er is veel waar te nemen in het luchtruim. Vogels van allerlei pluimage passeren ons land op zoek naar warmere oorden. Daar maakt de vogelringer gretig gebruik van om ze te vangen en te voorzien van een ring. Al die vogels, van waar komen ze en waar gaan ze heen? Het antwoord op die vraag vinden, dat is het eigenlijke doel van elke vogelringer.

Hierbij nog enkele mooie terugmeldingen:

KBIN Brussel 12 904 557 PimpelmeesGeringd op 20/01/2013 in Stekene als tweedejaarsvogel, vrouwtje. Gecontroleerd dooreenringerop9/04/2013inRotenburgan der Wümme, Nedersaksen, DuitslandAfstand: 424 km op 2 maanden en 20 dagen.

KBIN Brussel R 54 472 Halsbandparkiet Geringdop1/11/2011inRelegem,Vlaams-Brabant als volgroeide vogel. Gekooid op 25/03/2012 in Amsterdam, NederlandAfstand: 170 km op 4 maanden en 23 dagen

Hiddensee N.A. 96 872 Spreeuw Geringd op 26/09/2004 in Wilmersdorf, Brandenburg, Duitsland als eerstejaarsvogel, mannetje. Geschoten op 1/11/2004 in Sint-MargrieteAfstand: 738 km in 4 maanden en 5 dagen

Arnhem Y 97 316 FitisGeringd op 16/07/2011 in Rokel,Tjeukemeer, Friesland, Nederland als eerstejaarsvogel. Gecontroleerd door een ringer op 3/08/2011 in Sint-LaureinsAfstand: 243 km op 18 dagen

Ringers, wat?Ringers zijn vrijwilligers die na eenintensieve opleiding een ‘ringbrevet’ ontvingen. Zij hebben toestemming om (onder strikte voorwaarden) vo-gels te vangen, te voorzien van een pootring en direct terug vrij te laten. Dit gebeurt in het kader van wetenschap-pelijk onderzoek naar het gedrag en de levenswijze van onze vogels

Zelf een (vogel met) ring gevonden?

Contacteer het Museum voor Natuur-wetenschappen via ring@natuurwe-tenschappen.be of Vautierstraat 29, 1000 Brussel. Bezorg de gegevens die op de ring staan (of stuur de ring op). Doe dit samen met de gegevens van de vindplaats, de status van de vogel (bijvoorbeeld raamslachtoffer, verkeersslachtoffer, met verrekijker af-gelezen van levende vogel, …) en an-dere bijzonderheden. De wetenschap is jou daar bijzonder dankbaar voor!

KBIN Brussel 22 Z 65 545 ZanglijsterGeringd op 31/07/2011 in Ursel als eerstejaarsvogel. Geschoten op 17/10/2011 in Saint-Martin-De-Seignanx, Landes, FrankrijkAfstand: 922 km in 2 maanden en 18 dagen

Stavanger 8 H 27 406 RietzangerGeringd op 17/08/2009 in Smukkevatnet, Rogaland, Noorwegen alseerstejaarsvogel. Gecontroleerd door een ringer op 22/08/2011 in AssenedeAfstand: 841 km op 2 jaar en 5 dagen

Londen L 854 285 PutterGeringd op 03/04/2011 in Harlesthorpe, Clowne, Derby, Groot-Brittanië als tweedejaarsvogel, mannetje. Gecontroleerd door een ringer in Assenede op 22/02/2012Afstand: 413 km op 10 maanden en 20 dagen.

Stavanger ED 50 521 RietgorsGeringd op 10/09/2011 in Grimstadvatnet, Møre og Romsdal, Noorwegen alseerstejaarsvogel. Gecontroleerd door een ringer op 01/11/2011 in Sint-LaureinsAfstand: 1.600 km in 1 maand en 21 dagen

Paul Schollaert

Putter (foto: Ludo Goossens)

25

TE VELDE

Stijn kijkt omhoogAfval vind je niet alleen op de aarde. Ook in de ruimte heeft de mens al heel wat achtergelaten. Zwerfvuil (of zweefvuil) is heel letterlijk te nemen en moet ook serieus in het oog gehouden worden.

Zwevend vuilSatellieten die niet meer functioneren, onderdelen van raketten, vuilnis van de astronauten, satellieten, bouten, verfpartikels, gereedschap en een handschoen van astronauten, … Er zweeft van alles in de ruimte dat niet meer functioneert en niet meer bestuurd of gestuurd kan worden vanop de aarde.

Alles wat onbestuurbaar is, blijft maar rond de aarde zweven. Uiteindelijk, na vele omwentelingen, valt veel van dat afval terug naar de aarde, maar afhankelijk van de snelheid en de hoogte van het ruimteafval boven het oppervlak van de aarde kan dat tientallen jaren duren.

Ramkoers vermijdenSinds de lancering van de eerste satelliet in 1957, werd door de verschillende ruimtevaartnaties al heel wat afval achtergelaten. Schattingen spreken van meer dan 300.000 stuks afval (groter dan 1 cm) die zweven tot op een hoogte van 1.000 km. Binnen die zone zweven heel wat werkende satellieten en ook het Internationaal Ruimtestation (ISS). Grote radarinstallaties opaardehoudenaldezebrokstukkeninhetoogenalsééndaarvanop ramkoers zit met het ISS, moet het ruimtestation verplaatst worden om de kans op een botsing te verkleinen. De inslag van een klein brokstuk kan in de ruimte door de geringe wrijving en grote snelheden zeer grote gevolgen hebben. Nieuwe satellieten zijn intussen uitgerust met speciaal materiaal aan de ‘voorkant’ om te voorkomen dat de botsing de satelliet doet stukgaan. Andere satellieten zijn zo geconstrueerd dat een botsing delen van de satelliet uitschakelt, maar dat de andere delen kunnen blijven functioneren.

Vallende afvalsterrenOok op een grotere hoogte dan 1.000 km boven hetaardoppervlak cirkelen satellieten en heel wat puin rond de aarde. De afstand tussen de satellieten en het puin is er echter veel groter. Hierdoor is de kans op een botsing veel kleiner. Kleine brokstukken branden op in de atmosfeer en zouden zichtbaar kunnen zijn als een vallende ster. Grotere brokstukken kunnen tot op de aarde terugvallen. Hiervan zijn al verschillende voorbeelden bekend. De meeste stukken vallen in de zee, maar af en toe valt er een brokstuk in de bewoonde wereld.

Niet alleen onbestuurbare brokstukken vallen terug naar de aarde. Vele ruimtevaartnaties kiezen ervoor om satellieten en raketten op lage hoogte boven de aarde terug te laten vallen naar de aarde. Deze branden op of vallen in zee. Zo blijven er geen brokstukken achter in de ruimte die later problemen kunnen opleveren met andere werkende ruimtetuigen.

Tot voor kort werd niet omgekeken naar al dat afval. Nu het afval wel degelijk gevaarlijk wordt voor het ruimteverkeer, wordt ruimteafval toch een belangrijk onderwerp. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA onderzoekt de mogelijkheid om een satelliet te ontwikkelen die een deel van het afval kan opruimen. Het opruimen kan erin bestaan dat het afval gevangen wordt door de satelliet en nadien gecontroleerd naar de aarde wordt teruggestuurd, waarbij het verbrandt in de atmosfeer…

Stijn Vanderheidenstijn.vanderheiden@gmail.com

Op bovenstaande tekening zie je de spreiding van het ruimteafval rond de aarde, de stippen staan (gelukkig) niet in verhouding met de grootte van de aarde. (foto: ESA)

Merkwaardige bomen

Eenzame knotwilg in ZomergemEeuwenlang bepaalden knotwilgen – in onze regio ook aan-geduid als tronken – het Meetjeslandse landschap. Door de grote verdampingscapaciteit van deze bomen waren knotwilgen de bondgenoten van landbouwers op water-zieke gronden. Knotwilgen lieten hen immers toe om ook in vochtige valleigebieden aan landbouw te doen.

Al geruime tijd worden deze natuurlijke waterpompen vervangen door mechanische bemalinginstallaties die overtollig water in landbouwgebieden wegpompen. Toch vervullen de bomen vandaag nog een belangrijke landschappelijke en ecologische functie. Ze dragen in grote mate bij tot de biodiversiteit in het agrarische

landschap door de talrijke planten en dieren die ze in hun kruin dragen. Ook maken ze ontegensprekelijkdeel uit van ons historische erfgoed. Het is dan ook jammer dat er de laatste jaren heel wat voor de bijl moesten gaan.

OpMeirlareinZomergemvondenwenogeenprachtigen eenzaam exemplaar met een stamomtrek van maar liefst 7,40 meter, gemeten op anderhalve meter hoog-te. Gelukkig zijn er nog mensen die bekommerd zijn om deze monumentale boom. Hij kreeg in de voorbije winter een deskundige knotbeurt door Stefaan Vanda-ele. De kerngezonde boom is dus opnieuw goed voor de komende decennia; zijn ‘kapsel’ staat er intussen frisgroen bij.

Filip Van den Bossche

(foto: Filip Van den Bossche)

26

TE VELDE

TE VELDE

27

In het voetspoor van Casimir

Er is afval en... afval. De afvalberg bij het Zuidfranse Istres die in mijn geheugen gegrift staat, was afschrikwekkend groot, zelfs onoverzienbaar. Maar de wiebelende driewiel-kar die in de vijftiger jaren en wat later nog wekelijks door mijn dorp reed, typeerde de toenmalige huisvuilophaling als een bijna pittoresk gebeuren. Als jonge natuurvriend werd ik door die kar met schuddekoppend paard gecon-fronteerd met het probleem van de afvalruiming. Zo werd de dubbele grachtengordel omheen een historische hoe-veplek jarenlang opgevuld met de rommel die de dorpsbe-woners kwijt moesten. Die grachten waren meters breed, helder en de kweek- en leefplaats van amfibieën, visjes, ke-vers, vogels, libellen enz. Tegen het storten was toen niets in te brengen.

Na die desastreuze demping verschoof het wekelijkse storten naar een kreekarm en later dreigden zeldzame moerasbosjes eraan te moeten geloven. We waren jong en stout en een tikkeltje overmoedig. Maar die laatste aanval konden we afslaan. In navolgende jaren dook plots het spook op van industriële afvaldumping in een laag moerasweiland tussen Assenede en Boek-houte. De nieuwsmedia gebruikten ondertussen de af-valconflictendieherenderontvlamdenalsdankbareitems en ook die dreiging sloegen we tot onze eigen verbazing af. Dat belette de sluikse storting van che-mische afval op een andere plaats niet, die ons pas ter hore zou komen nadat het kwaad gebeurd was.

Ondertussenzijniniederegemeentedezogenaamdemilieuparken opgericht en blijkt de werking ervan niets dan waardering te verdienen. Sluikstorters van klein kaliber ontwijken weliswaar regelmatig de geldende voorschriften. Het fenomeen van stapels snoeiafval, tuin- en keukenrommel, afgedankte metalen, houten en plastiek spullen op dijkkanten, in grachtjes en ber-men die we aantreffen op groene stilteplekken, is ons afdoend bekend. Het zijn vaak plekken waar nog iets boeiends te vinden is qua planten- of dierleven. Jam-mer toch. Maar wat baten kaars en bril als de uil niet zienen wil.

Laat ik mijn beetje overschot aan energie vandaag dus wijden aan het ‘tuinafval’ dat ik zelf maai, knip en hak. Aan het skelet van een Amerikaanse vogelkers bijvoorbeeld, die ruim dertig jaar groeide en bloeide, zelfs nog jaren nadat elk voorjaar grote bonte spech-ten hun holte erin kapten, opgevolgd door spreeuwen die ‘swinters indie ‘gaten’sliepen.Opeenbepaaldmoment zwol een knoert van een zwavelzwam uit de boomschors en dat was het signaal van de nabije dood. Ik velde de vogelkers met de spijt van de oude planter die weet dat hij tegelijk een band doorsnijdt met het verleden dat nooit meer terugkeert.

Die vogelkers ligt daar nog altijd op zijn zij, morsdood echt wel, verrot en vermolmd tot op de draad maar bijlange nog niet verzwonden. Inktzwammen en helm-mycena’s hebben hem al danig gekoloniseerd. De laatste resten lignine moeten allang benut zijn door de zwammen en wat overblijft zijn roodbruine hout-brokken die gebarsten, doorboord en gekloven zijn tot een uitgemergeld boomskelet dat eigenlijk geen naam meer heeft. Ik denk dat die dode sculptuur mij nog ‘overleeft’. Daarom ga ik dit najaar iedere och-tend kijken welke veranderingen daar nog te noteren zijn. Een berijpte russula vlakbij bijvoorbeeld of spitse vlekplaatjes op verterende snippers, of...

Grasmaaisel en snoeihout pleeg ik te composteren, niet altijd met evenveel succes omdat de totale om-zetting naar donkere, heerlijk geurende aarde vaak tijd eist en het omkeren ervan veel werk vraagt. Terwijl de totale ‘afval’-berg op onze blauwe planeet op tal van plaatsen een gigantische omvang krijgt, mag ik dan toch de geneugte ervaren van volkomen natuur-lijke processen die zich onder mijn ogen afspelen. Er is afval en... afval. Maar hoe we ermee omgaan is van wezenlijk belang. Boeiend gegeven is alleszins het feit dat schimmels zoals bekerzwammen, hout-zwammen e.a. dergelijk ‘afvalprobleem’ tot een intens gebeuren kleuren: het einde dat de start is van een nieuw begin.

Robert De Lust

Genieten tijdens Proef van de Natuur

Niet minder dan 621 deelnemers genoten van een smaakvolle herfstwandeling door het kasteeldomein van Poeke. Onderweg werden alle deelnemers ver-wend met lekkere soep van vergeten groenten, een toast met biologische eiersalade en kiemen, sterren-brood met jam, een hapje van de Wereldwinkel en lek-kere oesterzwammen. Koen Martens

RESERVATENHOEK

28

Natuurgebieden van Natuurpunt in het Meetjesland:

steun onze projecten Meetjeslandse Kreken (Maldegem, Sint-Laureins en Assenede) projectnr. 6634 Torrebos (Maldegem) projectnr. 6639 Maldegemveld (Maldegem) projectnr. 6627 OudeKalevallei(NeveleenLovendegem) projectnr.6617 Kiekebossen (Evergem) projectnr. 6673 Holeinde (Evergem) projectnr. 6676 Kanaalberm (Aalterbrug en Bellem) projectnr. 6659 Zouter (Sint-Maria-Aalter) projectnr. 6663 Ganzeveld (Aalter) projectnr. 6687 Poekebeekvallei(AalterenRuiselede) projectnr.6671 Keigatbos (Maldegem en Zomergem) projectnr. 6684 Kanaalreservaat (Knesselare) projectnr. 6685 Beleidswerking Natuurpunt en Partners Meetjesland projectnr. 3625

Dankzij jouw steun kunnen deze natuurgebie-den verder ontwikkeld en beschermd worden. Stort je bijdrage op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen met vermel-ding van het projectnummer naar keuze.Vanaf40eurowordteenfiscaalattestafge-leverd, waarmee je (afhankelijk van je inko-men) tot 40% belastingskorting kan krijgen op je gift.

Lees meer over deze natuurgebieden op www.NPMeetjesland.be/natuurgebieden.

Steun één van de Meetjeslandse natuurgebieden!

(foto’s Henk Wallays)

29

RESERVATENHOEK

Bomen in de polders: waar zijn ze gebleven?

Natuurpunt doet er iets aan

Vroeger was alles beter…Langs de meeste polderwegen stonden vroeger bo-men. Veelal olmen (= iepen). Hoofdzakelijk de wilde ’steenolm’ (= veldiep) en cultuurvariëteiten. Na 1918 veegde de iepenziekte onze olmen van de kaart. De laatste dode boomvormige olm is vorige winter op de Boeredijk geveld. Deze slachting veranderde de aan-blik van ons landschap totaal. De polder werd veel opener.

De laatste 150 jaar kwam populier steeds meer op de voorgrond, ook al voor de ravage onder de iepen. Aan-vankelijk gebruikte men bomen met een mooi silhouet. Die leveren hoogwaardig meubelhout. De laatste de-

cennia werden dit soort populieren vervangen door zogenaamde ‘UNALS’. Die ‘klonen’ groeien zeer snel (soms zijn ze al kaprijp na 12 jaar), maar ze hebben een veel ‘saaier’ silhouet: recht en glad. En tegenwoordig zijn de meeste bomenrijen in de pol-der gewoonweg verdwenen. Het landschap is uitge-kleed en het blijkt niet zo simpel daar iets aan te doen.

Waarom koopt Natuurpunt de Hoogstraat in Sint-Jan-In-Eremo?De Hoogstraat ligt net achter het stemmige kerkje van Sint-Jan-In-Eremo.Opheteerstezicht isditeenge-woon betonweggetje. Vreemd genoeg wel met typi-schedijkfloraindeberm.Eenopvallendverschilmetandere polderbaantjes.

Jezouhetnietzometeenzeggen,maarditiséénvande oudste dijken in de Meetjeslandse polders. Het dijk-je lag er al, voor deze polder in 1377 door de zee werd verzwolgen. Bijna alle dijken in de omgeving dateren van daarna. Dit oude dijkje loopt dwars doorheen de (toennogonbestaande)Oostpolderkreek.

Net omdat het zo’n oud dijkje is, steekt het niet te ver boven het landschap uit. En relatief onzichtbaar en duskwetsbaar.DerestvanhettracétenzuidenvandeHoogstraatisingeploegdenverdwenen.Onlangsnog,werden de overblijfselen bedolven onder een laag bag-gerspecie.

Dankzij de aankoop door Natuurpunt is 500 meter van dit dijkje nu gevrijwaard voor de toekomstige genera-ties.

Terugkeer van de eerste olmendreef in honderd jaar Natuurpunt grijpt de gelegenheid aan om hier een unieke olmendreef aan te leggen. We kiezen niet voor devroegergebruikte’steenolm‘.Weldefladderolmoffladderiep,eenandereinheemsesoort.Dezezeldza-me olm is wel resistent voor de iepenziekte. Dat deze fladderolmenveelouderwordendanpopulierismooimeegenomen.

Momenteelwordendezeuniekefladderolmenspeciaalvoor ons opgekweekt. Tot ze groot genoeg zijn, om in 2014-2015 als laanboom aan te planten. We hopen daarvoor nog een groot event te kunnen organiseren. Deze winter kappen we alvast de versleten beplanting, waar al serieuze gaten in zijn gevallen.

Enkel met jullie steun gaat ons dit lukken!We hopen dit project samen te kunnen doen met het gemeentebestuur van Sint-Laureins (bv. onder de vorm van een geboortedreef).

Bomen en dijken: geen simpel verhaalDe overgebleven populieren staan meestal op dijken. Daar streeft Na-tuurpunt naar herstel van de typische warmteminnende bloemendijken met wilde marjolein en orchideetjes. ‘Warmteminnend’ en ‘schaduw’ gaan niet goed samen. We lossen dit op, door onze populieren op te kronen (de schaduw valt dan ‘over’ de dijk) en door een ijler plantver-band toe te passen. Net zoals vroeger, toen er nog schaapskuddes rondliepen in de polder.

Kaart van voor 1843 (primitief kadaster). Het kerkje van “Tsjie-tsjan” staat in het kruis. Het tracé van het grotendeels verdwenen dijkje is eveneens aangegeven (dikke zwarte lijn). Het Leopoldskanaal is nog niet aangelegd. Bemerk hoe de grens tussen Sint-Jan-in-Eremo en Watervliet dit eeuwenoude tracé volgt. En hoe rondom de Oostpolder-kreek de vorm van percelen langs de dijk afwijkt van het gewone patroon. De donkere vlekjes op de kaart zijn (voormalige) hooilanden.

RESERVATENHOEK

30

Maar de eerste grote uitdaging is om de aankoop van de grond betaald te krijgen. Met de gemeente Sint-Laureins wordt mo-menteel gepraat over de zó belangrijke aankoopsubsidies. Er is al een gemeente-lijk subsidiereglement waardoor dit relatief eenvoudig kan worden opgestart.

Ondertussenzijnwevolledigaangewezenop de vrijgevigheid van onze eigen leden en sympathisanten om dit project te doen slagen. We hopen 11.000 euro bij elkaar te krijgen. Uw giften maken het verschil!

Wim Slabbaert, Conservator Meetjeslandse Kreken, 19 november 2013

Stort jouw bijdrage op IBAN BE56 293021207588 BIC GEBABEBB en vermeld project 6634. Een gift van 40 euro en meer kan je fiscaal aftrekken, je ontvangt automatisch een fiscaal attest.

31

GEBOEKSTAAFD

De moestuin nieuwe stijl‘In den hof’ stond er op het kartonnetje dat tussen de achterdeur bij mijn grootouders zat. In de zomer moes-ten we bij ons zondags bezoek namelijk meestal er-gens achteraan, tussen de tomaten en de sla, op zoek gaan naar pepe.“Dedjuu,” zou hij zeggen, moest hij nu dit boek onder ogen krijgen. Vergeten groenten zoals snijbiet zal hij wellicht gekend hebben. Maar de variëteiten in soorten, kleuren en grootte die we tegenwoordig bij tomaten of bonen vinden, zouden hem een prevelende vloek heb-ben laten ontglippen.

Dit boek vermeldt een heleboel minder gekende groen-ten en is dan ook een inspiratiebron voor wie op zoek is naar meer uitdaging in de moestuin. Het lijkt mij moei-lijker voor een beginner, omdat het boek nogal over-weldigt en te beknopt is om te verduidelijken. Eerst wordt zeer kort wat basiskennis over een groentetuin

meegegeven. Vervolgens worden verschillende groen-ten uitgebreid opgesomd. Handig zijn de voorbeelden van thematuinen, waarbij ook telkens een grondplan is opgenomen. Daarop worden niet alleen groenten vermeld, maar er werd ook gezorgd voor ideeën wat betreft esthetische vormen en kleur in de tuin.

Het boek is smaakvol geïllustreerd met sobere foto’s: de planten worden telkens zonder achtergrond of sto-rende elementen getoond, wat een mooie focus geeft op de verschillende soorten. Het lijkt wel een culinair spektakel. Alleen de tekst leest hier en daar wat slordig of is moeilijk leesbaar gelay-out, maar dat houdt mij niet tegenhouden om het boek aan te schaffen.

De nieuwe moestuin / Peter Bauwens . – Utrecht: Tirion, 2013 . – 160 p. – ISBN 978 90 5210 9138 . – 24,95 euro

Gaea Rysselaere

Gerieflijke brolOm indesfeer teblijven,gaanwedannu ‘upcyclen’.Wat aanvankelijk lijkt op afgedankt materiaal, kan im-mers vaak nog een tweede leven aan als kunstwerk of gebruiksvoorwerp. Het is vooral bedoeld als inspiratie-boek. “Het begon met een kapotte wekker,” aldus de auteur.

Verschillende ‘recyclagekunstenaars’ passeren de re-vue. Even verder zien we wat je kunt doen met bijvoor-beeld oude vlaggen en komen enkele projecten aan bod waarbij gewerkt wordt met tweedehands materialen.

Precies omdat de lay-out van het boek wat chaotisch overkomt, blijven de plaatjes elke keer opnieuw een ontdekkingstocht vol inspiratie voor kunstenaars en knutselaars. Voortaan loop je niet zo gauw meer naar het containerpark met je afval…

Schitterende rotzooi. Een inspiratieboek over het boeiende tweede leven van gevonden en gerecycleerde objecten / Jan Van Craesbeeck . – Gent: Drukkerij Sint-Joris, 2013 . - 256 p. – ISBN 9789490738112 . – 23,95 euro

Gaea Rysselaere

Er is een inkijkexemplaar van alle boeken aanwezig in ons NPM-documentatiecentrum inhet stationsgebouw van Eeklo. De meeste boeken kan je bestellen via www.natuurpunt.be/winkel.

Lees al onze recensies na op www.NPMeetjesland.be/geboekstaafd.

Het verleden door een nieuwe bril bekekenIn dit boek neemt archeoloog Sam De Decker je mee naar verschillende geschiedkundige gebeurtenissen en stromingen die Assenede maakten tot wat het nu is. Met aanstekelijke teksten en boeiende feiten neemt Sam je mee langs stormvloeden, fortengordels en smokkelaars. Zo beschrijft hij met vloeiende pen de problemen en uitdagingen langs de turbulente grens.

De foto’s van Ludo Goossens (onze huisfotograaf) brengen gekende, maar ook minder merkbare en ver-borgen historische elementen mooi in beeld. Zo maak-te Ludo unieke beelden waarvoor hij letterlijk over As-senede vloog.

Dit boek werd niet chronologisch maar thematisch opgebouwd, wat bij het lezen wel wat concentratie vergt. Dit bederft echter de pret niet en maakt het een leuk werk dat niet in het boekenrek van een Meetjes-landse natuurliefhebber of geschiedenisfanaat mag ontbreken.

Onvoltooid verleden tijd. Verhalen over landschap en erfgoed van en in de gemeente Assenede / Sam De Decker, Ludo Goossens. – Gemeente Assenede, 2013 . - 144p. – ISBN 978 90 9027 6373 - 30 euro

Sebastiaan Hanoulle

32

NIEUW LEVEN

Wordt het buiten koud, dan houden wij het binnen warm.

Inbouwhaarden en tegelkachels met of zonder watertechniekVan modern tot klassiek

Ecologische dak- en wandisolatie

www.dewaele-tegelkachels.be

Beeweg 42 – 9080 Lochristi Tel. 09 355 17 61

Nieuw leven bij NPMHet is ondertussen een half jaartje geleden dat onze coördinatorGaeaRysselaereonsmetbollebuik‘totziens’ wuifde in het NPM-secretariaat. Niet met tra-nen, maar met vreugde, want héél binnenkort zouhaar gezin een kindje rijker zijn. Enige tijd later kon-den Gaea, Wolf en Miro op maandag 24 juni 2013 eindelijk hun dochter en zusje in de armen sluiten. Wie ‘De Aardkinderen’ van J. M. Auel heeft gelezen zal meteen een belletje horen rinkelen bij de naam: Ayla! Langs deze weg wil ik het gelukkige gezin uit naam van het tweekoppige personeel en alle vrijwil-ligersvanNPMnogmaalsvanharteproficiatwensen.

We hebben Gaea een tijdlang moeten missen, maar achter de schermen bleef ze NPM steeds met raad en daad bijstaan. Een welgemeende dankjewel! Half december vliegt ze er weer met goede moed in. Je kunt haar van dinsdag t.e.m. vrijdag terugvinden aan haar vertrouwde bureau in het NPM-secretariaat in Eeklo. Spring zeker eens binnen om bij te babbelen.

Lindsay De Decker

Als u spaargeld aan uw bank toevertrouwt, weet u niet altijd hoe die bank daarmee omgaat. Misschien worden uw spaarcenten wel ge-bruikt om activiteiten of sectoren te financieren waar u bedenkin-gen bij hebt. Met de SpaarPlus Rekening van VDK Spaarbank krijgt u de garantie dat uw spaargeld door VDK wordt aangewend voor duurzame ini-tiatieven. Voor microfinanciering bijvoorbeeld, of voor projecten in de sociale economie, in milieuvriendelijke technologie, in sociale wo-ningbouw, in onderwijs of gezondheidszorg.Uw spaargeld geniet een faire intrestvergoeding. 0,65% basisintrest en 0,25% getrouwheidspremie. Maar daarnaast betaalt VDK op ba-

sis van de globale SpaarPlus inlage elk jaar opnieuw een bijdrage van 0,05% aan 7 partnerorganisaties die elk op hun specifieke manier een solidaire samenleving nastreven: Trias, Hefboom, Wereldsolidari-teit, Incofin, Broederlijk Delen, Welzijnszorg en FairFin. Op die manier realiseert u met de SpaarPlus Rekening bovenop uw fi-nancieel rendement ook een sociaal-maatschappelijke meerwaarde, hier bij ons of in het Zuiden. Een document met essentiële spaarders-informatie over deze gereglementeerde spaarrekening is beschikbaar in elke VDK-vestiging en op www.vdk.be. Voor bijkomende informa-tie over de SpaarPlus Rekening kunt u terecht in elke VDK-vestiging of op de website www.vdk.be.

Spaarmet uw hart

Ethisch sparen met VDK

SpaarPlus Rekening

www.vdk.beBankier van mens tot mens

Kernmodaliteiten SpaarpluS reKening / gereglementeerde spaarrekening van VdK Spaarbank nv, een Belgische financiële instelling met hoofdzetel op het Sint-michielsplein 16 in 9000 gent • tarieven op jaarbasis geldig op 1 juli 2013: 0,65% basisintrest vanaf de dag na storting tot de dag van afhaling en 0,25% getrouw-heidspremie voor bedragen die 12 opeenvolgende maanden behouden blijven • intresten zijn vrij van 15% roerende voorheffing als ze voor het inkomstenjaar 2013 niet hoger zijn dan 1.880 euro • Basisintrest en getrouwheidspremie kunnen aangepast worden. dit wordt meegedeeld via de rekeninguittreksels en via de VdK-website • een document met essentiële spaardersinformatie over de Spaarplus rekening is beschikbaar in elke VdK-vestiging en op www.vdk.be.

Geo

grap

hics

.be

Nieuw leven bij NPM

Doe mee aan onze plantenverkoop

Loofbomen en bosgoed

Struiken en hagen

Fruitbomen & klein fruit

Bloemenweidemengsels en

nestkasten voor solitaire bije

n

Bestellen kan tot vrijdag 1 februarivia het bestelformulier op

www.NPMeetjesland.be/plantenverkoop,via ons secretariaat

(stationsgebouw Eeklo, 09 377 93 00).

De opbrengst gaat naar de aankoopvan meer natuur in het Meetjesland.

De volledige lijst vind je opwww.NPMeetjesland.be/plantenverkoop.

Meer info op blz. 20

fotografi e RUBEN SMIT geluid HENK MEEUWSEN montage NIELS ROZAproductie EMS FILMS TON OKKERSE uitvoerend producent IGNAS VAN SCHAICK regie MARK VERKERK

Vlaamse versie ASSOCIATE DIRECTORS i.s.m. NATUURPUNT INFO en FILMBOEKINGEN INFO@ADIRECTOR.BE

MET DE STEM VAN JOHAN HELDENBERGHTITELSONG DOOR FLOAT FALL

Natuur van bij ons, zoals u ze nooit eerder zag

De Nieuwe Wildernis

De Nieuwe Wildernis is een adembenemend natuurspektakel, een fi lm voor het hele gezin. De fi lm gunt je een unieke blik op de wonder-mooie natuur in de Nederlandse Oostvaarders-plassen. De hoofdrolspelers zijn geen acteurs, maar dieren van bij ons: extraverte konikpaarden, oogverblindende ijsvogels en een jong vossen-gezin. Je volgt hen door de vier seizoenen terwijl ze aangrijpende, vertederende, maar vaak ook humoristische momenten beleven.

Als beheerder van Vlaamse natuurgebieden vindt Natuurpunt het belangrijk om de natuur in de schijnwerpers zetten. De winst van de fi lm in Vlaanderen gaat naar de ontwikkeling van het Grote Netewoud, een verzameling van natuurgebieden in het hart van de Kempen. Ze vormen een thuis voor otters, bevers en zwarte ooievaars. Kortom, een Vlaams stukje wildernis.

www.denieuwewildernis.be

filmbegintom19u30€ 6 vvk, € 8 add,gezinnen € 20 vvk, € 25 addreservatie via info@npmeetjesland.beof via 09 377 93 00

Deze film mag je niet missen25 januari 2014

Den Hoogen Pad, Adegem-Dorp 16B in Adegem

1 februari 2014Auditorium Gemeentehuis, Europalaan 22 in Aalter

7 februari 2014CC de Bijenkorf, Sportstraat 4 in Assenede

Meer info op blz.15