nana ioseliani sofio qeburia ˜˚˛˝˙ˆ˚ˇ˘ - sulakauri.edu.ge · 2020. 7. 22. · mazaCo,...
Transcript of nana ioseliani sofio qeburia ˜˚˛˝˙ˆ˚ˇ˘ - sulakauri.edu.ge · 2020. 7. 22. · mazaCo,...
ხელოვნებამოსწავლის წიგნი
grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebis, mecnierebis, kulturisa da sportis saministros mier 2020 wels.
ნაწილი II
8nana ioseliani sofio qeburia
სარჩევი 2 ადამიანი ხელოვნებაში
ადამიანი სამყაროს ცენტრში 117
1. ადამიანი ჰუმანისტი 118
2. ვინ დაუბრუნა ადამიანს მოცულობა? 122
3. ადამიანი აღორძინების ხანის ქანდაკებაში 128
4. მაღალი აღორძინება 134
5. დასასრულის დასაწყისი 146
6. ადამიანი ჩრდილოევროპულ რენესანსში 156
7. ხელოვნება უგუნურების წინააღმდეგ 162
8. გრძნობა და ემოცია 170
9. ხასიათი და მიმიკა 180
10. ფსიქოლოგიური პორტრეტი 184
11. კამერული და საზეიმო პორტრეტი 196
12. ბაროკოს ეპოქის ადამიანი 210
13. ჯგუფური პორტრეტი 214
14. ავტოპორტრეტი 224
15. ადამიანის ყოფა 236
16. რას გვიამბობს კოსტიუმი 250
leonardo da vinCi, `vitruvianeli adamiani~, 1490-1492 w.
3 გარემო და ხელოვნება
სამყარო ჩვენ გარშემო 261
1. ნატურმორტი ანუ გარემო ახლო ხედით 262
2. პეიზაჟი ანუ გარემო შორი ხედით 269
3. პერსპექტივა 274
4. ხსნა ბუნებაშია 280
5. არქიტექტურა 284
6. ხუროთმოძღვრება და გარემო 292
7. კლიმატი და არქიტექტურა 296
8. არქიტექტურის მხატვრული ენა 300
ეპილოგი 306
ლექსიკონი 307
anri matisi, naturmorti fanjarasTan. 1922 w.
leonardo da vinCi, `vitruvianeli adamiani~, 1490-1492 w.
ადამიანი ხელოვნებაში2
1161
y rogor iyeneben adamianebi
xelovnebas TviTgamoxatvisTvis?
y rogor asaxavdnen sxvadasxva epoqis
xelovnebaSi adamians?
y rogor Seicvala droTa
ganmavlobaSi saxviTi xerxebi
adamianis garemomcveli
samyarosadmi damokidebulebis,
garegnobis, ideebis, gancdebis,
xasiaTis, interesebis, misi
socialuri mdgomareobis,
samyofeli garemosa da
yoveldRiuri cxovrebis
gadmosacemad?
y rogor SemiZlia saxviTi
saSualebebisa da xerxebis
gamoyeneba Cemi ideebis, gancdebis,
xasiaTis, interesebis, socialuri
mdgomareobis, samyofeli garemosa
da yoveldRiuri cxovrebis
gadmosacemad?
ადამიანი სამყაროს ცენტრში
`adamiani yvelafris sazomia~
Zveli berZeni mecnieri protagora
adamianis erT-erTi pirveli gamosa-
xuleba winaistoriuli xanis laskos
gamoq vabulSia aRmoCenili. iq martivad,
ubralo xazebiT, bizonis rqebiT gan-
gmiruli monadirea gamosaxuli. mas Sem-
deg ususuri adamiani uamrav gamowvevas-
Tan brZolaSi gamoibrZmeda da TandaTano-
biT, samyaros mbrZaneblad iqca. adamiani
sakuTar Tavs Seimecnebs, mudam viTarde-
ba, srulyofisken iswrafvis.
rogori iyo adamiani adre? rogo-
ria dRevandeli adamiani? amis Sesaxeb
xelovneba gviambobs.
xelovneba is iaraRia, romliTac SegiZ-
lia adamians kidec mouwono saqcieli,
kidec usayveduro, kidec Seaqo da kidec
gaakritiko, misi faruli grZnobebi
gamoaaSkaravo pirdapir an iribad. modi
vnaxoT, rogor akeTebdnen amas Cveni wina-
pari xelovanebi.
1172
`adamis Seqmna~, miqelanjelo, siqstes kapela, 1512 w.
1. ადამიანი ჰუმანისტი
adamianis Sexedulebebi drosTan erTad icvleba. adamiani
TandaTanobiT Seimecnebs samyaros da sakuTar adgils am
samyaroSi. is xan harmoniaSia garemomcvel samyarosTan,
xan – konfliqtSi. saxviTi xelovneba am rTul gzas asaxavs.
Cveni istoriis dasabamidan dRemde
mxolod or epoqaSi moiazreboda adami-
ani samyaros centrSi. es aris antikuri
saberZneTi da humanisturi renesansi.
saukuneebi aSorebs am or epoqas. Sualed-
Si sruliad gansxvavebuli Sexedulebebi
mefobda. bolos mainc gaimarjva adamianis
ltolvam Tavisufali Semoqmedebisken.
XIII-XIV ss.protorenesansi
XV s-is II nax.maRali aRorZineba
XV s-is I nax. adreuli aRorZineba
XVI s. gviani aRorZineba
აღორძინების ხანის პირობითი პერიოდიზაცია
1183
sityva `renesansi~ frangulad xelaxla
dabadebas niSnavs. maS, ratomRa daerqva
italiaSi Casaxul movlenas franguli
saxelwodeba da ara italiuri `rinaSimen-
to~? imitom, rom epoqis `naTlia~, XIX s-is
istorikosi Jiul miSle, frangi gaxldaT.
aRorZineba italiaSi daiwyo da amas
mravali mizezi aqvs.
1. 1453 wels bizantiis imperiis dacemis
Sedegad bizantiidan evropaSi ltol-
vilma berZnebma Tan gaiyoles wignebi
da TavianTi kulturis Rrma codna.
2. italiis qalaqebi, florencia da vene-
cia axal mniSvnelovan savaWro pun-
qtebad iqcnen da ekonomikurad daw-
inaurdnen.
3. florenciis warCinebulma sagvareu-
lom, mediCebma aq pirveli banki da aar-
ses. isini didZal fuls xarjavdnen,
rom sakuTari yofa fufunebis sag-
nebiT gaelamazebinaT. mediCebis karze
saukeTeso xelovanebi moRvaweobdnen.
italia gamdidrda da ganaTlebas
daewafa. msoflios uZveles, boloniis
universitetSi berZnuli ena iswavleboda.
boloniis universiteti
italielebma Zvel berZen filosofos-
Ta naazrevis dedanSi wakiTxva SeZles
da laTinurad Targmnes. am faqtma didi
roli Seasrula renesansuli humanizmis
CasaxvaSi.
italielebma Zvel berZen da romael
mecnierTa naazrevisa da xelovanTa miR-
wevebis xelaxla gaazreba daiwyes. adamian-
isadmi antikuri samyaros damokidebuleba
renesansulTan axlos aRmoCnda. berZeni
gmiri, romelic sakuTari qalaq- polisis
sakeTildReod, diliT pales traze navar-
jiSevi, saRamos filosofias swavlobs da
qalaqis bed-iRblis gadawyvetaSi monaw-
ileobs, Tavs Rirseul moqalaqed grZnobs.
Sua saukuneebSi italiis msxvi li qalaqebi
romisgan damoukidebel qalaq-respub-
likebs warmoadgendnen. damoukideblo-
bis gancdiT ganmsWvaluli universaluri
adamiani, romelic erTdroulad arqiteq-
toricaa, inJineric, gamomgonebeli, mxat-
vari, moqandake, mwe rali da mkvlevari,
aseve sakuTari cxovrebis baton-patro-
nad grZnobs Tavs. Tavisi codnis wyalo-
biT mas uamravi sakiTxis mogvareba Seu-
Zlia. renesansuli humanizmi adamianis
XV s-is II nax.maRali aRorZineba
XVI s. gviani aRorZineba
1194
pirovnul Tavisuflebas mTavar Rire-
bulebad acxadebs. antikuri xanis Semdeg
adamianma kvlav irwmuna Tavisi gonebri-
vi, SemoqmedebiTi da fizikuri SesaZle-
blobebi.
religiur scenebSi italieli dam-
kveTi ise Tamamad, Tavdajerebulad da
arxeinad dgas qristes gverdiT, rogorc
kargi nacnobi! maT Soris masStabSi ara-
nairi gansxvaveba ar aris. is ki ara, male
macxovarsa da wmindanebs Saravandedic
uqrebaT da Cveulebriv adamianebad war-
mogvidgebian. sanacvlod, uCndebaT iseTi
ram, rac aqamde qristianul xelovneba-
Si arasodes yofila – miwaze dacemuli
Crdili. mxatvrebma religiur scenebSi
avtoportretebis CarTvac gabedes. Tu
rogor Seicvala axleburi azrovnebis
Tanaxmad saxviTi saSualebebi da xerxebi,
amas Semdgom Seityob.
mazaCo, `saswauli statiriT~, brankaCis kapela,1425 w., detali
leonardo da vinCi, `saidumlo seroba~, 1490-iani ww.
1 იმსჯელე
y rogor aisaxeba xelovnebaSi
adamianis rwmena da warmodgena
samyaroze?
y risi mauwyebelia miwaze dacemuli
Crdili?
y ratom ar uxatavdnen Sua
saukuneebSi renesansis epoqamde
wmindanebs Crdilebs?
y ras niSnavs Saravandedi an misi
ararseboba?
y rogor Seicvala adamianisadmi
damokidebuleba renesansis
epoqaSi?
y rogor fiqrob, rogori saxviTi
saSualebebi da xerxebi `ergeba~
Tanamedrove samyaros asaxvas?
2 შეკითხვები
y ra `daibada xelaxla~ aRorZinebis
epoqaSi?
y rogoria adamianis ZvelberZnuli
ideali?
y ras gulisxmobs renesansuli
humanizmi?
y ra faqtorebma ganapiroba
italiaSi humanizmis Casaxva?
1205
botiCeli, mediCebis ojaxi, `mogvTa Tayvaniscema~, 1475 w.
3 ცნობა ისტორიიდან
florencia aRorZinebis epoqis
kulturuli aRmavlobis erT-erTi
umniSvnelovanesi centria. amaSi
didi wvlili mediCebis sagvareulos
miuZRvis. mediCebi iyvnen mecenatebi.
isini mfarvelobdnen mxatvrebs,
poetebs, filosofosebs da sxv. am
bankirebis gavlenis qveS moeqca qalaqis
samxedro, ekonomikuri da kulturuli
cxovreba. mediCebis Zalaufleba
florenciis farglebsac gascda.
sagvareulos oTxi warmomadgeneli
romis papi gaxda, ekaterina da maria
mediCebi ki safrangeTis dedoflebi
iyvnen.
ლექსიკონიduCento, treCento da a.S. – Cento italiurad 100-s niSnavs. duCento – 1200-ian, treCento – 1300-ian, kvatroCento – 1400-ian, xolo CinkveCento – 1500-ian wlebs.
humanizmi – mimdinareoba da SexedulebaTa sistema XIV-XVI ss-is italiaSi, romlis mixedviT, adamianis bunebis daxvewa SesaZlebelia antikuri kulturis Seswavlis gziT. humanistebi Tanabrad dainteresdnen adamianis sulieri da xorcieli moTxovnilebebiT.
1216
2. ვინ დაუბრუნა ადამიანს მოცულობა?
protorenesansi jer kidev mWidrodaa dakavSirebuli Sua
saukuneebis ikonografiul tradiciebTan.
jotos xati, `madona onisanti~, 1310 w.
joto di bondone,
ioakimes sizmari
Cimabues (1240-1302) `maestasa~ da joto
di bondones (1267-1337) `madona onisantis~
erTmaneTisgan mokle dro aSorebs. Cima-
bue jotos maswavleblad iTvleba. iseve
rogorc protorenesansis sxva mxatvre-
bi, Cimabue bizantiuri ikonografiuli
tradiciebis erTgulia.
Cimabues xati `maesta~, uficis galerea, florencia, XIII s.
joto di bondone renesansis pirve-
li mercxali, ferweris novatori da
reformatoria. man mxat vrobaSi namdvili
gadatrialeba moaxdina. marTalia, misi
personaJebi jer kidev miwaze dacemuli
Crdilebis gareSe gamoisaxebian, magram
figuram ukve moculoba SeiZina, `xorci
Seisxa~, wona daido, damZimda. samosis
plastikuri nakecebis qveS sxeulis rbili,
mkvrivi formebi igrZnoba. jotos `madona
onisanti~ ukve realuri qalia.
1 იმსჯელე
gaixsene bizantiuri saxviTi niSnebi
da daaxasiaTe Cimabues „maesta“.
1227
jotos figurebi myarad dganan miwaze.
peizaJic gamoCnda. Tumca, kldec, xeca da
buCqic jer kidev sasceno dekoraciasaviT
xelovnuria. garemo ki ukve samganzomilebi-
ani sivrcea.
joto, „ierusalimad Sesvla“, kapela skroveni, freska, padua
joto, „iudas ambori“, kapela skroveni, fres ka, padua
1238
joto religiuri Sinaarsis epizodebs
ise warmogvidgens, TiTqos sakuTari
TvaliT enaxos, Tavad yofiliyos qristes
dabadebis, saswaulTa Tu vnebaTa momswre.
moqmedeba Teatris scenis msgavs viwro
monakveTze iSleba. xatwerisTvis damaxa-
siaTebeli, oqrosferi an sxva feris foni
mTebis, qalaqisa da cis xedma Secvala.
personaJebi realuri, miwieri, dama-
jerebeli da saxasiaTo gaxda – iseTi,
rogorebsac joto yoveldRiurad xvde-
boda quCebSi. gaCnda gulwrfeli, adami-
anuri emocia, naoWebi xnieri adamianebis
saxeze, mayureblisken zurgiT mdgomi
figurebi. zustad ise, rogorc Cven vxe-
davT Tvalwin `gaTamaSebul~ situacias.
gaCnda realuri, miwieri cxovrebisadmi
interesi.
kapela skroveni, padua (detali)
florencia, santa kroCes eklesia, bardis kapela, detali
jotos ar hyofnis anatomiis cod-
na, rom figurebi da maTi moZraobebi
gamarTulad gadmogvces, magram mis mier
mignebuli siaxleebi sakmarisi iyo, rom
mZlavri biZgi mieca momavali xelovaneb-
isTvis. jotos kolegebi samyaros real-
isturad gadmocemis mxatvruli xerxebis
Ziebas Seudgnen.
1249