I r--- Novembru 11 ! Dicembru 1 2~ 1997 I Numru ..;;) J

-

n26

n135 Utru Umau. f'nifs wiehed !n

kilometru ... f'sitt xhur!"

h r,··"lkel, xorb, loghob, daqq, • .f, •. rehn, briju, pjacir, rigali.~. ·~ fsaghtejn

iJiargerita Salvagga

R N l 8 u R a j R s l w y R

N E R T E u 0

G c c N l R T

u s G l. G u w M M A z z 0 l y s A R G u a t N E 0 D a s p N t't A M I E

v 0 p A T T 0 N

T y M 0 R ! N

A X z M X M p R R

u K u K t X

A c c R s X

K A l

M A p

p s N p, J D

Novemt)ru Dicembru 1997 @ IL-Muttafa 23

L-ere ita rega' nstab! Xi sena ilu {ara 11-liuttafa 16) semmej- -­na i-Velleran tal-

__s:::--:-1,.·

Sibu 20 liuta moliblja. Jistgnu jkunu mimdudin, weqfin jew imxattrin, bil- GRINGU

p quddiem jew b'lura. lmmarkawl1om, fludu lAMPUKA

v fotokopja tat-tanbila u ibagntuha, flimkien LA CCI ma' isimkom u Hndirizz, Iii MAZZOLA

B MORIN A

T Klabb Muttaf- BlrdUfe Malta PIXXITONDU

F (Kompetizzjoni 23). SALLURA P0Box498 ~· .• - · :ty S .•. ?.: . . . . SARDINA

r Valletta CMR 01 · _ -;:"-_-~f: . · . ~ SARGU

J ··-. SAWRELlA

lr-rebbiefl jittella' bil-polza fost it-tajbin. lr- SKALM M rebbietl jingtlata CD gentllment mogflti SPARLU y minn The Scorpion. Tinsewx: SPNOTIA

TQASQSUX 11-rtuttafa! VOPA s HAMIEMA p ~mien ~fn~ndkom sal-31 Dicembru 199~

!r-rebbien ta' Kompetizzjoni 22 Stephen Borg rnis-Siggiewi. Stephen jista' jigbor is-CD li rebafl The Scorpion (ara isfel}. !mportanti li jieflu miegflu !-membership

- ----------··-------·-

r I KRJl'- Martial Arts, Keep ... fit i I Soorts and Music

lstoRJ'JOIV Scorpion, Sir Paul Boffa Ave.,Paola PLA 19 Tel 691957 • Fax 686943 • Mobile 0972284

ll-Kuttafa

',_·:~--~F;-::-_;;;::::.-,

. 1////,­F'Malta narawtlietspeci ta' Blongos. j///;;~ · 11-Biongun Prim u 1-Biongun igf'lir . · < · . 1 ( I I i • ......... - ~--,..:::._:::-)_-· huma kemmxejn skarsi filwaqt li 1- ri; rr • ' . · ---:? ' • · . -Blongun Sekond jldher aktar spiss. · <; --~

....,, '-:.:

'~ ... ) .. ::~-~:..:-- ~

L-ispeCi kollha huma adattati gnall-flajja 1-ilma. lr-rix ikun miksi b'i:ejt specjali biex ma jixxarrabx, saqajhom magnmulin apposta biex jgflumu, u gnonqhom twil u munqar mislut biex jaqbdu 1-flut u annimali oflra fi-ilma.

Malti: Blongun Sekond lngliz: Black~necked grebe Xjentifiku: Podiceps nigricollis

Minbarra 1-Biongun Sekond,

~jid!.A ~r~u wkoll ...

' 1,1 - ;;::::::;::::--

~~ U~Biongun Zgliir

~--=--

--=-;=~-:~S-:-11-Biongun Prim

11-Biongos jidher ta' spiss fil-portijiet, bajjiet u xi wied fejn jin~abar !­ilma tax-xita. L-afljar post biex narawh huwa r-riserva naturali ta' 1-Gfladira fejn gieli jkun hemm g!loxrin Blongos jew anke lzjed. Dawn jaslu ghall-anliar ta' Settembru u jibqgnu magnna sa Marzu biex imbagflad jerggnu jpassu lura lejn 1-Ewropa biex ibejtu. Fix-xitwa fi­Gnadira dejjem ikun hemm x'tara peress li 1-Biongos huwa gnasfur fidilli ma jiddejjaqx jersaq iejn xi flajd ippakkjata bil-berdwocers! U f'Marzu, meta 'jbiddel' ir-rix u jilbes il-kuluri tas-sajf (iswed, anmar u deheb) ikun verament fih x'tara.

11-Blongos huwa famuz gnall-mod kif jogndos biex jaqbad ll-nut. Meta jkun tant 1-ilma kapa6i jgnum b'fleffa kbira kif ukol! jiftan gliajnejn biex jar a 1-prli:a~ Gnajnejh fil-fatt gnandhom bnal gilda rqiqa trasparenti li sservi ta' protezzjoni. ·

Tridu tkunu tafu kemm idum tant i-ilma B!ongos, kemm jirnexxie!u jaqbad f1ut? FaCii: Agflmlu esperiment. Morru sar-riserva ta' 1-Gnadira, li tkun miftufla s-Sibtijiet u 1-Ftdud, u fludu magflkom !apes, karta u arlogg (jekk gnandkom stopwoc an jar). Gfloddu (a) kemm­ii darbajogndos Blongos u (b) zommu 1-Tiin kemm idum b'kollox taflt Hima. Meta tixbgflu, agnmlu b divixin by a, u r-rizultat ikun kemm bejn wiened u ieflor idum tant l-ilma Biongos. Tistgflu wkoll tgnoddu kemm-il darb a jimexxilu jaqbad Tiuta, u kern m-il darba ma jimexxilux! Cert li 1-Editur taH=tuttafa jienu gost jekk tibagfltulu r-rizultati.

U li!I-Biongos ma ddejquhomx

Mark Falzon

Sur Editur, Jlsimnl

James u gliandi5 snln. Ma

tis tax tghini. Nixtieq

naf

'\;.

f\iovembru- Ditembru 1997 @ lL-HuHafa 23 11 James,

f'Malta sen a jkollna 1-ajkll, tanseb li huma komuni. F'Malta 1-Ajkla Bajda (short-toed u tigi fil-11arifa waqt li tkun qed tpassi mili-Ewropa gfla!I­Afrika. L -ajkli majbejtux f'Ma!ta: dan gflaliex 1-ajkli jridu wesgna kbira art tein jikkaccjaw bla ma jtellifhom U

postijiet hekk, f'Malta gnandna flafnakawbojs Mvvatu

li kull li jisparawlu!

Birdlife Malta • K!abb POBox 498

.,.,

""

V:··

f"'\""·~,

.. ~y~' ~

(~

f.;;•

cS'

II membru fi Klabb Huttaf

ll-HuHafa 23 • Novembru- Dicembru i997 7

Matthew Borg ( 11) :;:::;:::::.:·:-···· Matthew Grech ( 12)

a[{erij~1: Patrick Tabone (1

8 Novembru- Dicembru 1997 .. IL-ffuttafa 23

IHiokkijiet nergin qishom pastizzi! Ui kulfiadd gfmgob. S'issa nadu sehem xi mitt membru, u nafna marru jigbru Hlokk li nadmu gnalih! Grazzi nafna, nbieb. Gllad hemm xi flokkijiet li gnadhom ma ngabrux, u hemm ofirajn ghai min gfladu jixtieq jieflu sehem. Min irid karta biex jigbor, kemm icempei 230684 jew

. 250229. Ftakm li dawn il~flokkijietsaruAPPOST gtml din il~kampanja. Gflalhekk huma specjaiL

~"'Ill> - } I

~7;/!J!:!!;. ~ _/ f I ~

~ ·~ '-..~' """'" • • _ _ -- •• _ 1 Min jaf kemm-il darba smajt u qrajtkif 1-annima!i hum a adattati ezatt · ~

t:/f:fr.:J(:( 1'ff1 6}er-d \~if ran (xsr~D ~Ti~il-am_bjent_ li jgni~u fih. l.ssa gfia~l-ewwel darba f'najtek se jkollok ;~ . .zmnre:A-er b.ex txomm !-rk:ei IC-ca·ns tlkkreja anmmal! K1f? Ara x tagnmei. ..

t.-< d-dPi-n-hPn-fi

1J:Jwr tehes ~?t bti)( j ifla_lf ~­sPranct -1~.ecf. b/ex d'\anjri . m~ lr,;:IM "mk frn1 u b'hekk. 1-11-a. -!¥ahx ! ~

~/w!L fe/e;>kcptku, br/-P?_nlo.. /U.-­fav{ bl'-t',K jinrrM d-brti, lA. +-~ btex

jJrda • t.-g.ewWt'ertL' bnln !

qaww1. Da.YL

JiYJI:J;;.f/ bt:0 x'IV.Y\11-fom U:.IA/1 ettCJ<£LtA. ;-'11'JA­

-:>Olftcmx sew, hie,x ~·KMIIL 00.'

. #rcj (tisien.

e .Agflze! wiel"'ed milluf'labitati strambi li flsibna fi e lxgtlel il-magna ta' imimmagina:zzjoni! 8 lvvinta annimal biex jgliix f'dan ilg1iabitat! e Pingih u ibg1'1atulna

lmportanti li dan I-anni mal ikun frott snifl ta' 1-immaginazzjoni tiegnek, jigifieri ma tistaxtpingi annimali li dig a jeiistu (dawk ,flallihom gnaii­Gallerija!). Gnalhekk aktar ma jkun stramb, originali uta'barraminn hawn, tant an jar! Ftakar ukoilli trid tgnidi!na x'jiekol u kif jieko! 1-annimal tiegnek, juzax kamuflax (kulur jew forma li jaqblu rna' 1-ambjent) biex jinneba, kif jimxi jew jiccaqlaq (jekk jiccaqlaq!) ecc. lmsomma spjegalna kollox! L­anjar annimali ngibuhom fil-f1uttafa.

e Magna ta' karo:zza e Frigg e Forn • But ta' gakketta e Barmil taz-zibel e Kitarra

The LACE for ~ toys Ill games ~ hobbies *

@ crafts $ stationery ~ • souvenirs e gifts ~sports •

73 StR.ita Street, Rabat MALTA Tel450610

• camping/beach • etce

IL-Muttafa 23 • Novembru- Dicembru 1997

Audrey Chetcuti !Ill

Dawra mad- r e arJu b'notba wanda jissejjall Dromedarju. IHiotba hija

riserva gnax-xanam u mhux gfia!l-ilma, jansbu fiafna. id-Dromedarju jgf1ix eluf tas-snin fid-dezert ta' 1-Arabja, u adatta

tajjeb dan diffitli. Widnejh u flugbejh humasufin flafna, u t'gflajnejh twil biexjipprotegih mix-xemx u

tar-ramel. !-annimal ta' 1-gfmgeb jista' joqgnod xitwa snina bla ma jixrob; mbagnad kapaCi jtella' 135 lima

normalment huwa vegetarjan, u vera mejjet ~-~ ~~t.,; 'I jiekol il<el ecc. Gnandu wkol! drawwa li jekk xi ___________ - :~' i: ----- idejqu, ma gfiandu fl-istonku u jobzqu fuq ikun! U s'intendi

- _- \ i!-'minestra' rna tkunx ezattament tfufl! - -~1 \\~ ld-Dromedarju magnruf bnala l-"vapur tad-dei:ert". Mr1ux biss u)\\- - ---.\ ·~ jitbandal biex jimxi, imma anke gnax huwa 1-aktar mezz

~.W!Z£22~ ""'rr'ambjent kiefer ,au-·u"'''-"'

l .·.·,·,·,··:·:·:·:::::::::;.;:::·:···

"\·

Novembru- Dicembru 1997 " 1!.-Muttafa 23 ·······•·• ~~

jgnixu eluf ta' pjanti u annima!i. F'biccaartzghirastudjuzi gf1addew

!-2250 speci ta' pjanti, u xi 0 spec! ta' annima!l! Hafna minn dawn 1-ispeci gfiad iridu jigu studjati, u · x'unud minnhom gnad forsi jgninuna nizviluppaw mediCini godda. kollox, il-foresti diga pprovdewna b'iktar minn nofs il-medicini li nuzaw

Pen) t-tragedja hi !i siegfla dawn i-ispeci jinqerdu gnal koliox.

!s-sigar jipprovdu 1-ossignu li lkoi! nefitiegu 11lt. ;.fl:>r.;::s'ri . '""' ,.~ t !' , b CQ ( b d' h\ll. lillllt'rop•¥i>.h ngn1xu, 111Waq 11 jassor us- 2 car on 1- [________-~~.:__...._- *' --"'~-~-~

oxide) li gnalina huwa ve!enuz. lktar majonqsu s-sigar, iktar jizdied 1-ammont ta' C02 fl-atmosfera. Dan iwassal biex tognla t-temperatura ta' !-atmosfera, minfiabba li s-CO~ ikabbar 1-effett serra. !r-rata ta' global warming bnalissa ta' madwar 1 oc fis-sena, imma x-xjenzati jgflidu li jekk il-foresti jkomplu bHstess rata, it­

temperatura se togfiia 2-6°C fis-sena! F'xi nflawi tad-dinja, il~-toresti jipprotegu mill-gnarar billi kienu

jassorbu flafna mix-xita. lssa li nqatgnulhom il-foresti, pajjizi bllal Panama u Bangladesh qed illabbtu wicchom kull sena ma' gharar li jiswihom vittm! u miljuni ta' iiri fi nsarat, biex ma nsemmux mard, faqar F'postijiet

it~tnefillija tant naqqset l-umdita i!li fejn kienet tagfune! ix-sar dezert. tat-Tunezija u

N!rricik:!aw u !I nuiaw karta ricildata. VenJ n l· karta ma minn foresti waflda minn foresti II . Nixtru kartolini mlnn ditti li foresti fejn

·-------------------------·-----------------

ll-Mutlafa 23 <~~ ~~ovemtmJ- Di(~E,mbru 1997

Mamnm/Marsa Leaders: Caldon M'Attard

Agnes Scicluna Naxxar/G1'1arg1'1ur Leaders: Aloisio, Valerie Gat.~c.i .~ Justin Vassallo.

·(.)

'9 (/)

~ l!!

Rabat!Mad-Ding!i

~ I::~:~:::~::IIJII~Jj:'i!llil 1 . ._

.-w ~a 1 lndirizz :E­o~ (IJ(j) =0 .!! o.._ iii:$ >­llO(IJ

~~I Data tat-Twelid O....l

~~ Telefon n. s o; ::!!! .S! ::1..><: "C..><: ._(I) ·-·0 oo .... '!i·!!t :=1ij ::;,• J:-;­J:i!CU ..o­(IJ(j)

2~ .:::5

gbama Lm35. Baqaghlna Lm15 biex nghaqqdu I-Lm50.

t• _I Ia u LILEK nibaglltuleku.

•~ 3 PITAZZI ta' Bird life Malta u

»SliKER (bil-kulur) ta' gliasfur

Huttaf

Hajjar nabib jew nabiba jidlilu fi Klabb ftuttaf, tihom jimiew kopja ta' dil-formola, imla isfel id-dettalji tiegnek stess, u ibghathomlna, flimkien ma!-Lm1.50c tal~membru 1-gdid. !1-pitazzi u Hstiker jaslulek bil­posta f'temp ta' ftit granet. Garanzija!

Postcode

lsem u Kunjom

lndirizz

Postcode

l l

12 .. · .. · .• · .••• ·.·.·.·,·,··.·:;:;::.::::::::::::;:::·:-··· ·.•.·,·,·,·,·.·,·,·,·,·,·,·,·,·,·.:·>.·.·.<·.·:·.·:·:·:·:·:·:·:;.;.:::::·:·:-:-::::·:·.·:·:·::-:;::::::::::.:::;::-· .. >·

\·· Novembru- Dicembru 1997 .. ll-Muffafa 23 ..}-~

r:~~

lash' 1-~ brex fh~Jcxrax l-r'kd rna' !-r'ii:en i~~ n'h, #aJ~· j~fj'u {"M/ x4er brex frx·)Ctia. i­brrd-IWe htCJr. :%Mekx f1r'Xxr'w:t!

~.fa • xkupa. Il-farf fa' rsrei iilxjk"" sewwa u. aePhu .H 7-­

fJ,'@ .fdvl:& 30X20cm

- xr'clf:tcp; ad-~1a. L -af!;i::r.r fuio.. ~art'n-e p(Jwc~ yhat J )P/ov-ft1.·

8})[).)!.- Xtfa.

~ Ghammiel tai .. Bejt @ Bufu Sewda i:iJ Pitirross ~ Kudirross lswed

. .. h Xor'tik Yet~

@sturnell {iJSponsun

(litO

u~U·f~ \\

tramrrja. (/ . CA ~ Vjolin tax .. Xitwa

Y!Jarllo.- ~ Zakak Ab ~la'Pt'ktWJ f;:J.-pfui·ik. Vc.tn brex ~o.jit(~li tdel:;x bebbux (LALf. tj- Girr;{-fable {>aken:~ Wl ti11'W ~&( -/iffYOVO. ff?~ L-im /(evez - eur1a 'cretibek ! !).

!!-Birdwatchers Club twaqqaf is-sena 1-oflra gflal dawk il-membri ta' Birdlife uta' Klabb Huttaf li jnobbu 1-berdwocing. Dawn jo'l'lorgu fil-kampanja armati biHrombi, u .ifittxu postijiet tajbin gnall-gflasafar. 1!-klabb jonrog magai:in jismu Woodchatu jorganizza attivitajiet gliall-membrl. Sflubija fii-Birdwatchers Club hija Lm1.50 fis-sena, u !-membri jkunu 1-10 Min huwa interessat jikteb Iii:

Birdlife Malta • Club • POBox498 •

Sadattant jekk hemm xi membri Huttaf !i jmorru berdwocing fi grupp berdwocers ta' 1-esperjenza, jistgflu !ii !an Balzan (tel 225229).

< c;· Q ~ N 0 ::>