227

YAPILARIN ONARIMI VE GÜÇLENDİRİLMESİ

İnş. Müh. Salih KİBARİnş. Müh. Vural TURAN

İnş. Müh. Vural TURAN

228 229

YAPILARIN ONARIMI VE GÜÇLENDİRİLMESİ

İnş. Müh. Salih KİBAR, İnş. Müh. Vural TURAN

1.1. GİRİŞSosyal hayatımızı devam ettirebilmek ve edinimlerimizi gelecek zaman dilimlerine iletebilmek

için binalara ihtiyaç duyar ve yaparız. Bu yapılar. Bir şekilde, zaman içersinde zamana bağlı olarak veya doğal olaylar nedeniyle zarar görebilir hasara uğrayabilirler. Bu yapılar yanlış projelendirilip, kötü de imal edilmiş olabilirler. Diğer bir durum ise; yapıyı kullanma maksadımız değişir. Yeni bir yapı yapmaya gücümüz yetmeyebilir. İşte bu yapıları güvenli bir şekilde tekrar kullanabilir hale getirmek için; ya onarırız veya güçlendiririz.

Mevcut yapı stoğunun içinde mutlaka güçlendirilmesi gereken tarihsel özelliği olan veya işlev olarak önemli olan yapılar vardır. Bu yapılar mutlaka güçlendirilmelidir. Ekonomik ömrünü tamamlamış fonksiyonunu yitirmiş yapıların onarılmasına da güçlendirilmesine gerek yoktur. Bu yapıların fonksiyonel hale getirilmesi ve güçlendirilmesi maliyetleri yeni maliyetlerin yüzde kırkını aşması nedeniyle de ekonomik değildir.

Yapı stokumuz içinde 7.5 milyon yapının yenilenmesi gerektiğini söyleyen yetkililer, aynı zamanda şunu da söylemek durumundadır. Geri kalan en az 5 milyon yapıda performans analizine tabi tutulup güçlendirilmelidir. Bu 5 milyon yapıda yaşayan 25 milyon insan vardır. Ve bu yapıların yüzde 95 i deprem riski altındadır.

1.2 ONARIM:Yapıdaki taşıyıcı elemanların kendisinden beklenen dayanımı sağlamasına ve güvenli hale

getirilmesine, şekil ve görüntü bozukluğunun giderilmesine onarım diyoruz.

1.2.1 YIĞMA VE KAGİR YAPILARIN ONARIMI

Taşıyıcı sistemleri taş tuğla ahşap malzemelerinin biri veya hepsi ile birlikte yapılan yapıların onarımı. Bu yapılar, duvarlarının yatay yükler altında stabil kalması, deplasman yapmaması esasına göre boyutlandırılırlar. Bu yapıların bütün taşıyıcı duvarları yatay yükler altında bünyelerinde oluşacak kesme kuvvetlerini karşılayacak nitelikte olmalı . Eğer taşıyıcı duvarlar ilk yapılış özelliklerini yitirmişse, o elemanların onarılması güvenlik gereği yapılmalıdır. Bu yüzden duvarların çatlak olanları sürekliliği kaybolmuş, yanlış boyutlandırılmış olanlar onarılmalı.

1.2.2 ÇELİK YAPILARIN ONARIMITaşıyıcısı sistemi çelik elemanlardan oluşan yapıların onarımı. Bu yapıların taşıyıcı elemanları

zaman içinde fiziksel özelliklerini yitirmiş (paslanma vs) olabilir. Yapıldığı dönemin şartlarındaki emniyet kat sayıları ve malzeme özellikleri günümüz koşullarına uygun olmayabilir. Bu yapıların uygun olmayan, paslanmış, sökülmüş elemanları değiştirilerek onarılmalı.

12.3 BETONARME YAPILARIN ONARIMI.Taşıyıcı sistemi betonarme olan yapıların onarımı. Bu yapıların taşıyıcı elemanları ya bir

deprem sonrası veya zaman içinde kendiliğinden taşıma özelliklerini kaybetmiş olabilir. İşte bu tür yapılarda, kolon kiriş ve döşemelerin lokal olarak tamirine de onarım diyoruz.

229

YAPILARIN ONARIMI VE GÜÇLENDİRİLMESİ

İnş. Müh. Salih KİBAR, İnş. Müh. Vural TURAN

1.1. GİRİŞSosyal hayatımızı devam ettirebilmek ve edinimlerimizi gelecek zaman dilimlerine iletebilmek

için binalara ihtiyaç duyar ve yaparız. Bu yapılar. Bir şekilde, zaman içersinde zamana bağlı olarak veya doğal olaylar nedeniyle zarar görebilir hasara uğrayabilirler. Bu yapılar yanlış projelendirilip, kötü de imal edilmiş olabilirler. Diğer bir durum ise; yapıyı kullanma maksadımız değişir. Yeni bir yapı yapmaya gücümüz yetmeyebilir. İşte bu yapıları güvenli bir şekilde tekrar kullanabilir hale getirmek için; ya onarırız veya güçlendiririz.

Mevcut yapı stoğunun içinde mutlaka güçlendirilmesi gereken tarihsel özelliği olan veya işlev olarak önemli olan yapılar vardır. Bu yapılar mutlaka güçlendirilmelidir. Ekonomik ömrünü tamamlamış fonksiyonunu yitirmiş yapıların onarılmasına da güçlendirilmesine gerek yoktur. Bu yapıların fonksiyonel hale getirilmesi ve güçlendirilmesi maliyetleri yeni maliyetlerin yüzde kırkını aşması nedeniyle de ekonomik değildir.

Yapı stokumuz içinde 7.5 milyon yapının yenilenmesi gerektiğini söyleyen yetkililer, aynı zamanda şunu da söylemek durumundadır. Geri kalan en az 5 milyon yapıda performans analizine tabi tutulup güçlendirilmelidir. Bu 5 milyon yapıda yaşayan 25 milyon insan vardır. Ve bu yapıların yüzde 95 i deprem riski altındadır.

1.2 ONARIM:Yapıdaki taşıyıcı elemanların kendisinden beklenen dayanımı sağlamasına ve güvenli hale

getirilmesine, şekil ve görüntü bozukluğunun giderilmesine onarım diyoruz.

1.2.1 YIĞMA VE KAGİR YAPILARIN ONARIMI

Taşıyıcı sistemleri taş tuğla ahşap malzemelerinin biri veya hepsi ile birlikte yapılan yapıların onarımı. Bu yapılar, duvarlarının yatay yükler altında stabil kalması, deplasman yapmaması esasına göre boyutlandırılırlar. Bu yapıların bütün taşıyıcı duvarları yatay yükler altında bünyelerinde oluşacak kesme kuvvetlerini karşılayacak nitelikte olmalı . Eğer taşıyıcı duvarlar ilk yapılış özelliklerini yitirmişse, o elemanların onarılması güvenlik gereği yapılmalıdır. Bu yüzden duvarların çatlak olanları sürekliliği kaybolmuş, yanlış boyutlandırılmış olanlar onarılmalı.

1.2.2 ÇELİK YAPILARIN ONARIMITaşıyıcısı sistemi çelik elemanlardan oluşan yapıların onarımı. Bu yapıların taşıyıcı elemanları

zaman içinde fiziksel özelliklerini yitirmiş (paslanma vs) olabilir. Yapıldığı dönemin şartlarındaki emniyet kat sayıları ve malzeme özellikleri günümüz koşullarına uygun olmayabilir. Bu yapıların uygun olmayan, paslanmış, sökülmüş elemanları değiştirilerek onarılmalı.

12.3 BETONARME YAPILARIN ONARIMI.Taşıyıcı sistemi betonarme olan yapıların onarımı. Bu yapıların taşıyıcı elemanları ya bir

deprem sonrası veya zaman içinde kendiliğinden taşıma özelliklerini kaybetmiş olabilir. İşte bu tür yapılarda, kolon kiriş ve döşemelerin lokal olarak tamirine de onarım diyoruz.

1.3.GÜÇLENDİRME

Muhtemel bir depremde Kendilerinden beklenen HEMEN KULLANIM ve/veya CAN GÜVENLİĞİ özelliğini sağlayamayan yapılar ve taşıyıcı elemanlar mutlaka güçlendirilmelidir. Güçlendirme bir yapının tamamının veya taşıyıcı elemanların bir kısmının veya tamamının dış kuvvetler altında bütünlüğünü ve stabilitesini koruması amacıyla onarmak ve takviye etmekdemektir. 2017 DBYBHY yönetmenliğin 7. Maddesi yapıların nasıl güçlendirmesi gerektiği standartlarını belirlemiştir.

1.3.1 YIĞMA VE KAGİR YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

Bu tip yapılarda en belirgin eksiklik, duvarlarının yeterli kesme dayanımına sahip olamamaları. Yani yeterli taşıyıcı duvar alanı olmaması. İkinci ve önemli bir konu da temel sistemi ve temel zemininin taşıma kabiliyeti ve stabilitesinin yeterli olmaması. Duvarların birlikte hareket etmesini sağlayacak ve bir bütünlük oluşturacak kat ve temel seviyesinde hatılların olmayışı, yığma yapıların en büyük zafiyetidir.

Taş yapıların moloz taşla ve tekniğine uygun olmadan yapılması binanın ağır hantal ve o derecede güvensiz olması demektir. Taş duvarla yapılmış tekniğine uygun olmayan ve moloz taşla yapılmış yapılar acilen yıkılılıp yeniden ya tekniğine uygun taşduvar veya yığma tuğla ile kagir sistemde veya betonarme sistemde yapılmalıdır.

Bu yapılarda duvarların köşe birleşim yerlerinde eğik oturma ve kesme çatlakları vardır. Pencere ve kapı üstlerinde oturma çatlakları vardır. Bu çatlakların önlenmesi için köşe ankrajları koymak, köşeye en yakın boşluğun 1.5 metreden fazla olması sağlanmalıdır.

Yığma ve kagir ve taş duvarlı binalar birinci etapta yer altı su etkisinden kurtarılması gerekir. Yamaç bir yerde yapılmış iseler; Zeminin yatay öteleme yapmasının önüne geçilmelidir. Ötelenme özellikle kazık istinatlarla yapılmalıdır. Gerektiği hallerde zemin iyileştirmesi yapılmalıdır. İkinci olarak. Bağlayıcı derz harçlarının döküntüleri kazınmalı sonra tekrar özgün malzemesi ile doldurulmalıdır. Duvarların yarılma ve Ayrışma görülen yerlerinde karbon veya polyester lifler derzlere yerleştirilerek bu ayrışma ve yarılmalar önlenmelidir.

Ayrışmış ve çatlamış duvarlara harç enjekte edilmelidir. Yığma yapı analizi yapılarak. Duvarların yanal kuvvetlerden dolayı oluşacak kesme gerilmelerinini duvarların karşılayıp karşılamadığı görülmeli. Karşılamıyorsa duvar kalınlıkları artırılmalı. Kapı pencere boşluklar azaltılmalıdır.

Birde bu gurup içinde değerlendirilmesi gereken tarihi ve kültürel değeri olan yapılar vardır. Bu yapılar, kültür varlıkları koruma kurullarının talebi ve ilkeleri gereği; kendi özgün malzemeleri ile güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu yapılar taş tuğla ve ahşap ın ayrı ayrı veya birlikte kullanıldığı yapılardır. Güçlendirilmeleri ayrı bir bilgi ve beceri gerektirir. Bu yapılar kesme ve basınç dayanımları irdelenerek güçlendirilmelidir.

1.3.2 ÇELİK YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ.

Çelik yapılar, güçlendirilecek yapılar içinde en kolay olanlarıdır. Çelik yapıyı meydana getiren tüm elemanlar yerinde bütün özellikleriyle tespit edilmeli, analiz ortamına aktarılmalıdır. 2017 DBYBHY yönetmenliğine göre tekrar analiz edilmeli, kesiti yetersiz elemanlar belirlenmeli, bu elmanlar yerine yeni elemanlar ilave edilmelidir veya ilave elemanlarla desteklenmelidir. Yapı kumlama yapılarak tüm pas ve kirlerden arındırılmalı. Tekrar epoksi boyalarla boyanmalıdır.

230 231

Binada yatay deplasmanlar fazla ise. Bu deplasmanları en aza indirmek için çapraz bağlantılı sistemler veya betonarme perdeler kullanılmalıdır.

1.3.3 BETONARME YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

Yurdumuzda binaların yüzde 75 i Betonarme veya betonarme gibi imal edilmiştir. Betonarme yapılar tüm düşey ve yanal yükleri çerçeve sistemiyle karşılayan yapılardır. Yani sistem kolon kiriş perde ve döşemeden oluşmaktadır. Bu tür yapıların güçlendirilmesi 2017 DBYBHY yönetmenliğin 7. Maddesi ne göre yapılmak zorundadır. Bu doğrultuda şunları söyleyebiliriz.

Bir yapıyı güçlendirmeye karar verdiğimiz zaman:

1- Bu yapıların zeminini iyi tanımak gerekir. Jeoteknik ve jeofizik çalışma yapmak gerekir. Zemin parametreleri belirlenmelidir. Özellikle killi zeminler üzerinde oturmuş yapılar yer altı suyuna maruz kaldığında temel stabilitesini kaybeder. O halde yer altı suyu problemi çözülmelidir. Temel kapasitesi artırılmalı ve bu yönde güçlendirilmelidir.

2- Bütün çerçeve elemanlarının malzeme ve kesit değerleri çok iyi tespit edilmelidir. Elemanların donatıları aralıkları, donatı çap ve kalitesi tespit edilmelidir.

3- Malzeme değerlerini her kat için ayrı ayrı belirlemelidir. Standart sapmayı artıran küçük ve büyük değerler kullanılmamalıdır. Standart sapmayı artıran değerler varsa ; gerektiğinde yeni değerler için yeni testler yapmak gerekir.

4- Katlarda farklı beton değerleri bulunduysa; her kat için ayrı elastiside değeri hesaplamak ve kullanmak gerekir.

5- Bina ilk önce betonarme perdelerle, çelik çapraz sistemlerle takviye edilerek, periyod ve ötelenmeyi azaltmak gerekir. Yeterli perde koyarak söüm değerlerini düşürdüysek; kolonların mantolamasını yaparak binanın düşey taşıyıcı sistemini güvenli hale getirmeliyiz. Bu yapılan değişikliğin fayda sağlayabilmesi için binanın rijitlik merkezi ile ağırlık merkezini birbirine yakınlaştıracak şekilde tasarlanmalıdır.

6- Kirişlerin eğilme ve kesme dayanımlarını artırmalıyız. Genelde kiriş etriyeleri yetersizdir. Ve genelliklede kesme çatlakları söz konusudur.

1.3.3.1 PREFABRİK BETON YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

Genellikle sanayi tipi yapılarımız prefabrik tek veya iki katlıdır. 99 depreminde gördüğümüz en çarpıcı hata, temel göçmeleri ve dönmeleri neticesinde yapıların göçmesidir. Bu yapıların özellikle temel sistemleri zemine bağlı olarak temel dönmelerine ve göçmelerine karşı iyi projelendirilmelidirler. Bu tür yapıların güçlendirilmesine zemin ıslahıyla başlayıp temel zemin gerilmelerini en aza indirgeyecek şekilde temel alanlarını artırmak gerekir.

4.1 GÜÇLENDİRME TEKNİKLERİ

• Bina zeminin güçlendirilmesi

• Yer altı suyunun sıvılaşma etkisinin azaltılması için su bacaları veya taş kolonlar yapılması

• Binaya duvar ilavesi

231

Binada yatay deplasmanlar fazla ise. Bu deplasmanları en aza indirmek için çapraz bağlantılı sistemler veya betonarme perdeler kullanılmalıdır.

1.3.3 BETONARME YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

Yurdumuzda binaların yüzde 75 i Betonarme veya betonarme gibi imal edilmiştir. Betonarme yapılar tüm düşey ve yanal yükleri çerçeve sistemiyle karşılayan yapılardır. Yani sistem kolon kiriş perde ve döşemeden oluşmaktadır. Bu tür yapıların güçlendirilmesi 2017 DBYBHY yönetmenliğin 7. Maddesi ne göre yapılmak zorundadır. Bu doğrultuda şunları söyleyebiliriz.

Bir yapıyı güçlendirmeye karar verdiğimiz zaman:

1- Bu yapıların zeminini iyi tanımak gerekir. Jeoteknik ve jeofizik çalışma yapmak gerekir. Zemin parametreleri belirlenmelidir. Özellikle killi zeminler üzerinde oturmuş yapılar yer altı suyuna maruz kaldığında temel stabilitesini kaybeder. O halde yer altı suyu problemi çözülmelidir. Temel kapasitesi artırılmalı ve bu yönde güçlendirilmelidir.

2- Bütün çerçeve elemanlarının malzeme ve kesit değerleri çok iyi tespit edilmelidir. Elemanların donatıları aralıkları, donatı çap ve kalitesi tespit edilmelidir.

3- Malzeme değerlerini her kat için ayrı ayrı belirlemelidir. Standart sapmayı artıran küçük ve büyük değerler kullanılmamalıdır. Standart sapmayı artıran değerler varsa ; gerektiğinde yeni değerler için yeni testler yapmak gerekir.

4- Katlarda farklı beton değerleri bulunduysa; her kat için ayrı elastiside değeri hesaplamak ve kullanmak gerekir.

5- Bina ilk önce betonarme perdelerle, çelik çapraz sistemlerle takviye edilerek, periyod ve ötelenmeyi azaltmak gerekir. Yeterli perde koyarak söüm değerlerini düşürdüysek; kolonların mantolamasını yaparak binanın düşey taşıyıcı sistemini güvenli hale getirmeliyiz. Bu yapılan değişikliğin fayda sağlayabilmesi için binanın rijitlik merkezi ile ağırlık merkezini birbirine yakınlaştıracak şekilde tasarlanmalıdır.

6- Kirişlerin eğilme ve kesme dayanımlarını artırmalıyız. Genelde kiriş etriyeleri yetersizdir. Ve genelliklede kesme çatlakları söz konusudur.

1.3.3.1 PREFABRİK BETON YAPILARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

Genellikle sanayi tipi yapılarımız prefabrik tek veya iki katlıdır. 99 depreminde gördüğümüz en çarpıcı hata, temel göçmeleri ve dönmeleri neticesinde yapıların göçmesidir. Bu yapıların özellikle temel sistemleri zemine bağlı olarak temel dönmelerine ve göçmelerine karşı iyi projelendirilmelidirler. Bu tür yapıların güçlendirilmesine zemin ıslahıyla başlayıp temel zemin gerilmelerini en aza indirgeyecek şekilde temel alanlarını artırmak gerekir.

4.1 GÜÇLENDİRME TEKNİKLERİ

• Bina zeminin güçlendirilmesi

• Yer altı suyunun sıvılaşma etkisinin azaltılması için su bacaları veya taş kolonlar yapılması

• Binaya duvar ilavesi

• Sandoviç duvar yapılması

• Mevcut duvarların kalınlaştırılması

• Binaya temel ilavesi

• Binaya kolon ilavesi

• Binaya perde ilavesi(7.10.5.1 çerçeve içine yeni betonarme perde eklenmesi: betonarme sisteme eklenecek çerçeve aksının içinde düzenlenecek, temelden başlayarak perde üst kotuna kadar sürekli olacaktır)

• Binaya çelik çapraz ilavesi

• Binaya çerçeve ilavesi

• Binaya kiriş ilavesi

• Mevcut elemanların mantolanması

• Mevcut elemanların epoksi enjeksiyonu ile güçlendirilmesi

• Mevcut elemanların groud harcı ile güçlendirilmesi.

• Mevcut elemanların karbon lifli kumaşlarla güçlendirilmesi

• Mevcut elemanların karbon şeritlerle güçlendirilmesi

• Duvarların çelik hasır ve püskürtme betonla güçlendirilmesi

• Döşemelerin eğilme moment kapasitelerinin artırılması.

• Döşemenin rijit diyafram özelliğinin sağlanması.

• Binanın yüklerinin azaltılması

• İzalatörler eklenmesi.

• Binanın atıl yüklerinin azaltılması.( kalın ve hantal duvarlar yerine hafif duvarlar yapılması, kat azaltılması, ağır dış cephe kaplamalarının kaldırılması)

• 5.1 GÜÇLENDİRMEDE KULLANILAN MALZEMELER.

• Harçlar(hidrolik harçlar)

• Kendiliğinden yerleşen akıllı betonlar

• Genleşme özelliği olan çimentolu harçlar

• Polimer katkılı betonlar

• Reçine katkılı betonlar

232 233

• Püskürtme betonlar

• Su çimento enjeksiyonları

• Su kireç enjeksiyonları

• Polimer karbon ürünleri, karbon lifler, karbon lifli kumaşlar.

• Polyester ürünleri, polyester lifler, polyester kumaşlar.

• Mikronize polyester malzemeler.

• Graud harçları

• İnşaat çeliği

• Saç levhalar, profiller.

• Ahşap

6.1 GÜÇLENDİRME PROJELERİNDE AŞAMALAR VE YAPILACAKLAR.

• Güçlendirilecek yapının zemin parametrelerinin belirlenmesi

• Yer altı suyu ve ya akifer tabakaların tespiti.

• Varsa tüm projelerinin temin edilmesi

• Binanın mevcut durumunun projelendirilmesi

• Tüm taşıyıcı sistemin belirlenmesi

• Bitişik binalar ile ilgili özellikleri

• Bütün taşıyıcı elemanların fiziksel özelliklerinin belirlenmesi

• Taşıyıcı elemanların kesitlerinin tespiti

• Taşıyıcı elemanların beton kalitesinin belirlenmesi

• Taşıyıcı elemanların donatı kalite ve adetlerinin belirlenmesi

• Kolon donatı bindirme boylarının tespiti.

• Taşıyıcı elemanlarda paslanma ve donatı kaybının tespiti.

• Binada varsa yapısal çatlaklar ve oturmaların tespiti.

• Analiz yapılacak uygun bir programın seçimi

• Elde edilen bilgilerin tamamını kullanılacak olan programa girilmesi

233

• Püskürtme betonlar

• Su çimento enjeksiyonları

• Su kireç enjeksiyonları

• Polimer karbon ürünleri, karbon lifler, karbon lifli kumaşlar.

• Polyester ürünleri, polyester lifler, polyester kumaşlar.

• Mikronize polyester malzemeler.

• Graud harçları

• İnşaat çeliği

• Saç levhalar, profiller.

• Ahşap

6.1 GÜÇLENDİRME PROJELERİNDE AŞAMALAR VE YAPILACAKLAR.

• Güçlendirilecek yapının zemin parametrelerinin belirlenmesi

• Yer altı suyu ve ya akifer tabakaların tespiti.

• Varsa tüm projelerinin temin edilmesi

• Binanın mevcut durumunun projelendirilmesi

• Tüm taşıyıcı sistemin belirlenmesi

• Bitişik binalar ile ilgili özellikleri

• Bütün taşıyıcı elemanların fiziksel özelliklerinin belirlenmesi

• Taşıyıcı elemanların kesitlerinin tespiti

• Taşıyıcı elemanların beton kalitesinin belirlenmesi

• Taşıyıcı elemanların donatı kalite ve adetlerinin belirlenmesi

• Kolon donatı bindirme boylarının tespiti.

• Taşıyıcı elemanlarda paslanma ve donatı kaybının tespiti.

• Binada varsa yapısal çatlaklar ve oturmaların tespiti.

• Analiz yapılacak uygun bir programın seçimi

• Elde edilen bilgilerin tamamını kullanılacak olan programa girilmesi

• Girilen bilgiler içinde her katın beton değerleri ve elastikiyet değerleri. Donatı durumları, sıklaştırmaların varlığı yokluğu veya aralık ve çaplarının belirlenmesine dikkat edilmeli.

• Elli yılda gelme olasılığı yüzde on ve yüzde iki olan depremlere göre performans analizinin yapılarak. Binanın periyot ve deplasmanları hesaplanır. Olumsuz elemanlar tespit edilir.

• Binanın durumuna göre binaya perdeler ilave edilir. Ve performans tekrarlanır.

• Perdeler yeterli gelmiş ise kesiti yetersiz ve güçlendirme gerektiren kiriş ve kolonlar mantoloma ve ya başka tür sistemlerle bilgisayar ortamında düzenlenir ve performans tekrarlanır. İstenilen netice alınırsa, işlem bitirilir.

• Yapılan analiz sonucunda istenilen sonuç alınmış ise; güçlendirme projesi hazırlanır.

• Güçlendirme projesi sonrası maliyet analizi yapılır. Maliyet analizi sonucu güçlendirme işlerinin maliyeti yeni yapım maliyetinin % 40 nı aşıyorsa binaya yıkım raporu verilebilinir.

• Maliyet analizi sonucunda yıkım düşüncesi binanın ekonomik ömrüyle birlikte düşünülür.

• Tarihi özelliği olan ve kültür varlıkları envanterine giren binalar istense de yıkılamaz. Bubinalar mutlaka özgün malzemeleriyle güçlendirilerek ayakta tutulmalıdırlar.

7.1 GÜÇLENDİRMEDE ÖNCELİKLİ BİNALAR

• Nükleer tesisler

• Afet yönetim merkezleri

• Önemli köprüler

• Kimyasal zehirli gaz üreten tesisler

• Hastaneler

• Trafolar

• Barajlar

• Tüneller

• Radyo tv binaları

• İtfaiye merkezleri

• Devlet yönetim binaları

• Emniyet binaları

• Okullar

• Yurtlar, pansiyonlar

234 235

• Askeri kışlalar, ceza evleri, müzeler

• Terminaller

• Su, kanalizasyon pompa istasyonları

• Büyük kalabalıkların uzun süre olduğu yerler.

• Stadyumlar, spor salonları, hava alanları

• Önemli sanayi yapıları

• Konutlar

• İş yerleri

• Oteller

8.1 GÜÇLENDİRME DÜZEYİ

Güçlendirilecek binaların ehemniyetine göre güçlendirme düzeyi de belirlenir. Gönül isterki bütün yapılar deprem sonrası da kullanılır vaziyette olsun. Bu elbette mümkündür. Fakat bunun bir maliyeti vardır. Bu maliyeti karşılamak toplumlar için büyük bir yüktür. Bu yükün azlatılması düşüncesiyle bazı yapılar ve özellikle de konutlar, İçinde yaşayan insanların can güvenliğini sağlayacak şekilde güçlendirilmesi öngörülmüştür. 2007 DBYBHY nin 7. Maddesinin 7.7 tablosunda hangi yapılar için hangi deprem olasılıklarına göre irdelenmesini belirtmektedir.

Yönetmelik bu yapıları dört katagoriye ayırmıştır

1- DEPREM SONRASI KULLANILMASI GEREKEN YAPILAR

2- İNSANLARIN UZUN SÜRELİ VE YOĞUN OLARAK BULUNDUĞU YAPILAR

3- İNSANLARIN KISA SÜRELİ VE YOĞUN OLARAK BULUNDUĞU YAPILAR

4- TEHLİKELİ MADDE İÇEREN YAPILAR

5- DİĞER BİNALAR

9. ELEMANLARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

9.1- DÖŞEMELERİN GÜÇLENDİRİLMESİ

Döşemenin eğilme momenti kapasitesi artırılmak isteniyorsa; döşeme alt yüzeyi bütün yüzeyi düzgün ve prüzsüz hale getirlmelidir. Sonra da karbon şeritlerle takviye edilmelidir. Beton kalitesi c 14 ten düşükse bu işlem geçersiz olur. Bunun yerine döşeme alt yüzeyi paspayına kadar taranır, alttan donatı yan kirişlere ankre edilerek döşenir 5 veya 7 cm kalınlıkta beton olacak şekilde kalıp yapılır, ve döşeme üstünden açılan deliklerden kyb ile betonlanır. Eğer döşeme çok kötü bir durumda ise döşeme komple kırılır. Donatısı aynen bırakılır, kalıbı yapılır, yeni donatı ile filizlenerek takviye edilir ve betonlanır. Bazen binanın fonksiyonu açısından betonarme olarak yapılmasında sakınca olduğunda, bu

235

• Askeri kışlalar, ceza evleri, müzeler

• Terminaller

• Su, kanalizasyon pompa istasyonları

• Büyük kalabalıkların uzun süre olduğu yerler.

• Stadyumlar, spor salonları, hava alanları

• Önemli sanayi yapıları

• Konutlar

• İş yerleri

• Oteller

8.1 GÜÇLENDİRME DÜZEYİ

Güçlendirilecek binaların ehemniyetine göre güçlendirme düzeyi de belirlenir. Gönül isterki bütün yapılar deprem sonrası da kullanılır vaziyette olsun. Bu elbette mümkündür. Fakat bunun bir maliyeti vardır. Bu maliyeti karşılamak toplumlar için büyük bir yüktür. Bu yükün azlatılması düşüncesiyle bazı yapılar ve özellikle de konutlar, İçinde yaşayan insanların can güvenliğini sağlayacak şekilde güçlendirilmesi öngörülmüştür. 2007 DBYBHY nin 7. Maddesinin 7.7 tablosunda hangi yapılar için hangi deprem olasılıklarına göre irdelenmesini belirtmektedir.

Yönetmelik bu yapıları dört katagoriye ayırmıştır

1- DEPREM SONRASI KULLANILMASI GEREKEN YAPILAR

2- İNSANLARIN UZUN SÜRELİ VE YOĞUN OLARAK BULUNDUĞU YAPILAR

3- İNSANLARIN KISA SÜRELİ VE YOĞUN OLARAK BULUNDUĞU YAPILAR

4- TEHLİKELİ MADDE İÇEREN YAPILAR

5- DİĞER BİNALAR

9. ELEMANLARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

9.1- DÖŞEMELERİN GÜÇLENDİRİLMESİ

Döşemenin eğilme momenti kapasitesi artırılmak isteniyorsa; döşeme alt yüzeyi bütün yüzeyi düzgün ve prüzsüz hale getirlmelidir. Sonra da karbon şeritlerle takviye edilmelidir. Beton kalitesi c 14 ten düşükse bu işlem geçersiz olur. Bunun yerine döşeme alt yüzeyi paspayına kadar taranır, alttan donatı yan kirişlere ankre edilerek döşenir 5 veya 7 cm kalınlıkta beton olacak şekilde kalıp yapılır, ve döşeme üstünden açılan deliklerden kyb ile betonlanır. Eğer döşeme çok kötü bir durumda ise döşeme komple kırılır. Donatısı aynen bırakılır, kalıbı yapılır, yeni donatı ile filizlenerek takviye edilir ve betonlanır. Bazen binanın fonksiyonu açısından betonarme olarak yapılmasında sakınca olduğunda, bu

döşeme çift yönde profil kostriksiyonla oluşturulabilinir. Burada dikkat edilecek husus döşemenin rijit diyafarm özelliğini taşımış olmasıdır.

9.2- KİRİŞLERİN GÜÇLENDİRİLMESİ

Kirişler güçlendirilerek eğilme ve kesme kapasiteleri artırılır. Kirişler ya yanlarına veya alt ve üstlerine kiriş ilaveleriyle veya profil ve karbon lifli kumaşlar ve şeritlerle eğilme ve kesme kapasiteleri artırılır.

9.2.1 KESME KAPASİTESİNİN ARTIRILMASI

KARBON LİFLİ KUMAŞLAR İLE: Kirişin kesme kuvvetinin değişkenlik gösterdiği noktasından kiriş yüksekliğinin yarısını geçecek sekilde yüzeyi temizlenir ve kuvvetlendirilir, sonra bu yüzeye karbon lifli kumaşlar ile uygulama yapılır. ( bu uygulama c 14 ten düşük betonlarda uygulanmaz) c14 ten düşük betonlu kirişlerde şöyle bir uygulama daha doğrudur. Kiriş yüzeyi yine kesme kuvvetinin değişiklik gösterdiği yeri kiriş yüksekliğinin yarısı kadar geçtiği yere kadar paspayına kadar sıyrılır, yapılan hesaplama ile nekadar etriye eklenecekse, bu etriyeler firkete şeklinde aşağıdan yukarıya doğru geçirilir üstten lamalar ile kapatılır, bu yapılırken bulonlar iyice sıkılmalıdır, sonra bu sisteme kalıp yapıp genleşen çimentolu harçla doldurulmalıdır. Kiriş mesnetlerine yakın yerlerde beton değerleri düşükse, bu bölgelere graud harcı veya veya mikronize edilmiş polyester bileşikleri enjekte edilerek kesme dayanımını artırmak mümkündür.

Bir başka metod ise kirişin her iki yanına yeni bir kiriş çifti ilave etmek. Burada da dikkat edilmesi gereken nokta; bu kirişin yanal kuvvetlerden oluşan momentleri de karşılaması isteniyorsa,yeni kiriş çiftinin her iki ucu kolona ankre edilmelidir. Kolona değilde kolon dışına(kirişe) denk geliyor veya boşa çıkıyorsa; ancak kesme dayanımı için düzenlenmiş olur.

Çelik levhalarlada kesme kapasitesi artırılabilinir. Bu işlem kesme bölgesini tamamen saracak şekilde yapılmalıdır. Kesme bölgesi sarıldıktan sonra, kirişin enerji yutma kapasitesini artırmak ve kirişin bu sargı elemenıyla birlikte hareket etmesi için; kirişle saç levha arasına genleşen beton enjekte edilmesi gerekir.

9.2.2 EĞİLME KAPASİTESİNİN ARTIRILMASI

Kirişin eğilme kapasitesini artırmak için; kirişin alt yüzeyi iyice temizlenir ve düzeltirilir, çatlak patlak vs. varsa onarılır. Sonra bu yüzeye moment diyagramının değişiklik gösterdiği yeri en az kiriş yüksekliğinin yarısı kadar geçecek şekilde karbon lifli şeritler yerleştirilir. bu uygulama c 14 tendüşük betonlarda uygulanmaz) c14 ten küçük değerli kirişlerde kesme kapasitesinin artırılması için yaptığımız işlemde yapılanın kiriş boyunca aynı yapılacak ve alt yüze ihtiyaç halinde üst tarafa da eğilme donatısı koyulacak, etriyeler iyice sıkılıp tüm kiriş kalıp içine alınacak, genleşen çimentolu harçlarla doldurulacaktır. Kirişin bu şekilde hem kesme dayanımı hem de eğilme kapasitesi artırılmış olacaktır. Ayrıca eğilme kapasitesini artırmak için profillerle yapılan düzenlemelerde vardır. Fakat budüzenlemelerde, mevcut kirişle yeni oluşturulan profil düzenlemesi kuvvetler altında aynı anda çalışması sağlanmalıdır. Kuvveti ilk karşılayan mevcut kiriş ise, kuvvet daha sonraki aşamada güçlendirme elemanına geliyorsa, bu güçlendirme işe yaramaz.

Kirişin eğilme kapasitesi çelik levhalarla da sağlanabilir. Burada kiriş tamamen çelik levhalarla sargılanır, kesme güvenliğini artırmak için yapılan işlem burada da yapılmalıdır.

NOT: BU TÜR İŞLEMLER YAPILIRKEN KİRİŞ ÜST TARAFI TABLİYEDEN DOLAYI SARGILANAMAYABİLİNİR. BU TAKTİRDE; SARGI DÖŞEME ALT YÜZÜNE KADAR

236 237

GETİRİLİR VE DEĞİŞİK ARALIKLARLA BULONLAR KOYARAK SABİTLENİR. BU KARBON LİFLİ KUMAŞLARDA DA, ÇALİK SARGILARDA DA YAPILMALIDIR. AKSİ TAKTİRDE TEKRARLANAN HER İKİ YÖNLÜ HAREKETLERDE SİSTEM DEVRE DIŞI KALABİLİR.

9.3 KOLONLARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

9.3.1 Kolonların kısmi olarak güçlendirilmesi doğru değildir. Kesme dayanımını artırılmış bir kolon yanal kuvvetler etkisinde kalındığında kuvvetin ötelenmesinden dolayı bu kere kolonun ortasından kırılmasına bozulmasına sebep olabilir. Bu yüzden kolon dipten en üst noktaya kadar kesme basınç ve eğilme gerilmelerini karşılayacak şekilde güçlendirilmelidir. Yani eğer kolonun donatı bindirme boyunda problem varsa; sadece o özelliğini iyileştirmek. Kolonun orta ve üst bölgelerinde problemi artıracaktır. Sadece eğilme dayanımını artıracaksak; bu kere de kesme kuvvetleri artacak ve kesme dayanımı yeterli olmayacaktır. Bu yüzden kolonlar bir bütün halinde güçlendirilmelidir.

9.3.2 Karbon lifli kumaşlarla güçlendirmede, kolon yüzeyi tamir harçları ile iyileştirilmelidir. Köşeler yuvarlatılmalıdır. Bütün kolon yüzeyi yapılan hesaplara göre bir veya iki kat olarak bindirmeli olarak kaplanmalıdır.

9.3.3Beton mantolama: kolonum yüzeyi temizlenmeli ve prüzlendirilmelidir. Bazı kolonların paspayları dağılmış olabilir bu pas payları sıyırılıp alınmalı. Kolon boy donatıları üst kata devam edeceği için döşemede delikler açılmalı. Kirişe denk gelen donatılar için kiriş kırılmamalı. Etriyeler dış yüzeyler için ayrı ayrı yapılmalı ve birleşim noktalarında bindirmelerin içinden boy donatıları geçirilmeli. Kirişe denk gelen donatılar kirişlere filizler bırakılarak devamlılık sağlanmalı. Bu şekilde dizayn edilen kolon betonlanmalı.

9.3.4 Çelik mantolama: kolonlar çelik levha ve profillerle güçlendirilecekse; kolon yüzü tamir edilerek komple düzeltilecek, çelik levhalar, en alttan başlayıp en üst noktaya kadar kolon yüzünü örtecek şekilde kaplanacak. Saçın birleşim noktaları çok iyi kaynak yapılarak bir bütünlük sağlanacak. Daha sonra çelik ve betonun birlikte çalışabilmesi ve enerji yutabilmesi için çelik levhalar ile betonun arasına genleşen çimentolu bileşikler enjekte edilecektir. Bu işlem yapılmadığı taktirde, yük altında çerçeve zorlanacak ilk gelen yükleri çerçeve karşılayacak asıl ihtiyaç duyulduğu zaman diliminde beton kesitinin yanında olmayan bu çelik levhalar kolonu kurtaramayacaktır.

Bazen kolonların yanına çelik kolonlar yapılarak güçlendirme yapılmak istenmektedir. Bu doğru bir yaklaşım değildir. Fiziksel özellikleri farklı iki elemanın birlikte görev yapmaları mümkün değildir. Elastikiyet özellikleri farklı iki eleman asimetrik bir oluşumdan dolayı farklı gerilmelere maruz kalacak ve birbirlerini deforme edeceklerdir. Bu tür güçlendirme yapmaktan kaçınılmalıdır.

9.3.5 Kolonlara kolon eklenmesi veya kolonun perdeye dönüştürülmesi: bazı hallerde kolonlar yanlarına ilave edilecek kolonlarla daha büyük bir kolona veya perdeye dönüştürülebilinir. Burada eski ve yeni elemanın birlikte çalışabilmesi için çok iyi kenetlenmesi gerekir. Bunun için hem mevcut kolona ve kolona birleşen kirişe çok iyi kenetlenme detayları yapılmalıdır.

9.4 DUVARLARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

9.4.1 DONATILI DUVAR BUmetod da çerçeve arasındaki tuğla duvar alnır. Onun yerine donatılı betonarme bir duvar yapılır. Bu işlem yapılırken duvarın oturacağı yüzeyler iyice temizlenir ankraj elamanları yeterince kiriş ve kolonlara yerleştirilir. Donatısı bağlanır, kalıbı yapılır ve akıllı betonla doldurulur. Bu işlemlerde yeni beton kalitesi eski beton kalitesinden daha iyi olmalı fakat çok fazla olmamalı. C20 den düşük te olmamalı. Bu düzenleme bütün katlarda yapılmalıdır.

237

GETİRİLİR VE DEĞİŞİK ARALIKLARLA BULONLAR KOYARAK SABİTLENİR. BU KARBON LİFLİ KUMAŞLARDA DA, ÇALİK SARGILARDA DA YAPILMALIDIR. AKSİ TAKTİRDE TEKRARLANAN HER İKİ YÖNLÜ HAREKETLERDE SİSTEM DEVRE DIŞI KALABİLİR.

9.3 KOLONLARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

9.3.1 Kolonların kısmi olarak güçlendirilmesi doğru değildir. Kesme dayanımını artırılmış bir kolon yanal kuvvetler etkisinde kalındığında kuvvetin ötelenmesinden dolayı bu kere kolonun ortasından kırılmasına bozulmasına sebep olabilir. Bu yüzden kolon dipten en üst noktaya kadar kesme basınç ve eğilme gerilmelerini karşılayacak şekilde güçlendirilmelidir. Yani eğer kolonun donatı bindirme boyunda problem varsa; sadece o özelliğini iyileştirmek. Kolonun orta ve üst bölgelerinde problemi artıracaktır. Sadece eğilme dayanımını artıracaksak; bu kere de kesme kuvvetleri artacak ve kesme dayanımı yeterli olmayacaktır. Bu yüzden kolonlar bir bütün halinde güçlendirilmelidir.

9.3.2 Karbon lifli kumaşlarla güçlendirmede, kolon yüzeyi tamir harçları ile iyileştirilmelidir. Köşeler yuvarlatılmalıdır. Bütün kolon yüzeyi yapılan hesaplara göre bir veya iki kat olarak bindirmeli olarak kaplanmalıdır.

9.3.3Beton mantolama: kolonum yüzeyi temizlenmeli ve prüzlendirilmelidir. Bazı kolonların paspayları dağılmış olabilir bu pas payları sıyırılıp alınmalı. Kolon boy donatıları üst kata devam edeceği için döşemede delikler açılmalı. Kirişe denk gelen donatılar için kiriş kırılmamalı. Etriyeler dış yüzeyler için ayrı ayrı yapılmalı ve birleşim noktalarında bindirmelerin içinden boy donatıları geçirilmeli. Kirişe denk gelen donatılar kirişlere filizler bırakılarak devamlılık sağlanmalı. Bu şekilde dizayn edilen kolon betonlanmalı.

9.3.4 Çelik mantolama: kolonlar çelik levha ve profillerle güçlendirilecekse; kolon yüzü tamir edilerek komple düzeltilecek, çelik levhalar, en alttan başlayıp en üst noktaya kadar kolon yüzünü örtecek şekilde kaplanacak. Saçın birleşim noktaları çok iyi kaynak yapılarak bir bütünlük sağlanacak. Daha sonra çelik ve betonun birlikte çalışabilmesi ve enerji yutabilmesi için çelik levhalar ile betonun arasına genleşen çimentolu bileşikler enjekte edilecektir. Bu işlem yapılmadığı taktirde, yük altında çerçeve zorlanacak ilk gelen yükleri çerçeve karşılayacak asıl ihtiyaç duyulduğu zaman diliminde beton kesitinin yanında olmayan bu çelik levhalar kolonu kurtaramayacaktır.

Bazen kolonların yanına çelik kolonlar yapılarak güçlendirme yapılmak istenmektedir. Bu doğru bir yaklaşım değildir. Fiziksel özellikleri farklı iki elemanın birlikte görev yapmaları mümkün değildir. Elastikiyet özellikleri farklı iki eleman asimetrik bir oluşumdan dolayı farklı gerilmelere maruz kalacak ve birbirlerini deforme edeceklerdir. Bu tür güçlendirme yapmaktan kaçınılmalıdır.

9.3.5 Kolonlara kolon eklenmesi veya kolonun perdeye dönüştürülmesi: bazı hallerde kolonlar yanlarına ilave edilecek kolonlarla daha büyük bir kolona veya perdeye dönüştürülebilinir. Burada eski ve yeni elemanın birlikte çalışabilmesi için çok iyi kenetlenmesi gerekir. Bunun için hem mevcut kolona ve kolona birleşen kirişe çok iyi kenetlenme detayları yapılmalıdır.

9.4 DUVARLARIN GÜÇLENDİRİLMESİ

9.4.1 DONATILI DUVAR BUmetod da çerçeve arasındaki tuğla duvar alnır. Onun yerine donatılı betonarme bir duvar yapılır. Bu işlem yapılırken duvarın oturacağı yüzeyler iyice temizlenir ankraj elamanları yeterince kiriş ve kolonlara yerleştirilir. Donatısı bağlanır, kalıbı yapılır ve akıllı betonla doldurulur. Bu işlemlerde yeni beton kalitesi eski beton kalitesinden daha iyi olmalı fakat çok fazla olmamalı. C20 den düşük te olmamalı. Bu düzenleme bütün katlarda yapılmalıdır.

9.4.2 SONDOVİÇ DUVAR Özellikle yığma veya takoz tuğla dediğimiz duvarlarda sıvalı her iki yüzey kazınır, bu yüzeye çelik hasırlar döşenir. Duvarın her m2 sinde en az 5 adet delik açılarak her iki çelik hasırı tutacak çirozlar koyulur. Kalıp yapılır ve kyb ile betonlanır. Püskürtme peton ilede kaplanabilir.

9.4.3 KARBON VE ELYAF LİFLİ KUMAŞ VE ŞERİTLERLE düzgün ve sağlam yüzeyli duvarlar iyice kumlama ile temizlenir. Bu yüzeylere çift yönlü karbon lifli kumaşalar, polyester lifli kumaşlar yapıştırarak duvarların rizit olması sağlanabilir. Bu yönde kullanılmak üzere üretilmiş boyalarda söz konusudur.

238 239

9.5.TEMELLERİN ELEMANLARININ GÜÇLENDİRİLMESİ

Zemin binayı emniyetle taşıyamıyorsa, temel kirişlerine kiriş ilave edilerek. Kirişlerin pabuç yüzeylerini genişleterek, hatılları kirişe dönüştürerek. Elemanlar güçlendirilebilinir. Plak kalınlığı yeterli gelmeyen yerlerde ikinci bir plak uygulanabilir. Özellikle perde ilave edilen sistemlerde temelleri plak temele dönüştürmek gerekir.

10. BİNANIN GÜÇLENDİRİLMESİ

10.1 ÇAPRAZ BAĞLANTILAR. çelik çapraz bağlantılarla güçlendirilmek istenirse kolon ve kirişlerin arasındaki duvarların kaldırılması ve bu düzleme kiriş ve kolonların düğüm noktaları ekseninden geçen çelik elemanlar koyulmalı. Elemanlar moment almayacak, sadece çubuk eksenine paralel kuvvetler gelecek şekilde modellenecektir. Ayrıca düğüm noktalarının gelen yükler altında dağılmaması ve yükün bütün yüzeye homojen dağılması için düğüm noktalarının çok iyi bohçalanması gerekir.

10.2 PERDELER Bir binanın güçlendirilmesi perdeler vasıtasiyle olur. Perde yaptığımızda binanın periyodunu ve deplasmanlarını azaltmış oluyoruz. Buna bağlı olarak ta elemanlara gelen yükleri de azaltmış oluyoruz. Diğer uygulamalar ikincil durumdadır. Binanın uygun yerlerine eksantriteyi bozmayacak, hatta bozuksa düzeltecek şekilde perdeler yerleştirilir. Bu perdeler temelden en üst kat kotuna veya en üst kat kiriş kotunun altına kadar devam ettirilir, kirişe filizlerle ankre edilir. Perdenin donatıları kadar temele filiz ekilir katlardaki kirişler kırılır donatıları tamamlanarak perdenin içinde kalması sağlanır. Döşeme donatıları kesilmez, perde üstü gusseli yapılarak döşemeye mesnet oluşturulur. Döşeme donatısı eksik görülürse filiz ekilir. Perdeler her iki yandaki kolonlara ekilen filizler vasıtasıyla ankraj yapılır. Kolonlardaki demirler perde başlığı göremeyecek kadar az ise yeni perdenin içinde gizli kolon oluşturulur. Bu şekilde binaya yeni ve güçlü bir eleman kazandırılmış olunur.

239

9.5.TEMELLERİN ELEMANLARININ GÜÇLENDİRİLMESİ

Zemin binayı emniyetle taşıyamıyorsa, temel kirişlerine kiriş ilave edilerek. Kirişlerin pabuç yüzeylerini genişleterek, hatılları kirişe dönüştürerek. Elemanlar güçlendirilebilinir. Plak kalınlığı yeterli gelmeyen yerlerde ikinci bir plak uygulanabilir. Özellikle perde ilave edilen sistemlerde temelleri plak temele dönüştürmek gerekir.

10. BİNANIN GÜÇLENDİRİLMESİ

10.1 ÇAPRAZ BAĞLANTILAR. çelik çapraz bağlantılarla güçlendirilmek istenirse kolon ve kirişlerin arasındaki duvarların kaldırılması ve bu düzleme kiriş ve kolonların düğüm noktaları ekseninden geçen çelik elemanlar koyulmalı. Elemanlar moment almayacak, sadece çubuk eksenine paralel kuvvetler gelecek şekilde modellenecektir. Ayrıca düğüm noktalarının gelen yükler altında dağılmaması ve yükün bütün yüzeye homojen dağılması için düğüm noktalarının çok iyi bohçalanması gerekir.

10.2 PERDELER Bir binanın güçlendirilmesi perdeler vasıtasiyle olur. Perde yaptığımızda binanın periyodunu ve deplasmanlarını azaltmış oluyoruz. Buna bağlı olarak ta elemanlara gelen yükleri de azaltmış oluyoruz. Diğer uygulamalar ikincil durumdadır. Binanın uygun yerlerine eksantriteyi bozmayacak, hatta bozuksa düzeltecek şekilde perdeler yerleştirilir. Bu perdeler temelden en üst kat kotuna veya en üst kat kiriş kotunun altına kadar devam ettirilir, kirişe filizlerle ankre edilir. Perdenin donatıları kadar temele filiz ekilir katlardaki kirişler kırılır donatıları tamamlanarak perdenin içinde kalması sağlanır. Döşeme donatıları kesilmez, perde üstü gusseli yapılarak döşemeye mesnet oluşturulur. Döşeme donatısı eksik görülürse filiz ekilir. Perdeler her iki yandaki kolonlara ekilen filizler vasıtasıyla ankraj yapılır. Kolonlardaki demirler perde başlığı göremeyecek kadar az ise yeni perdenin içinde gizli kolon oluşturulur. Bu şekilde binaya yeni ve güçlü bir eleman kazandırılmış olunur.

NOT: ÇELİK ÇAPRAZ BETONARME DUVAR VE PERDE OLUŞTURULAN SİSTEMLERDE DÖNMELERİ SIFIRLAYACAK ŞEKİLDE TEMEL OLUŞTURMAK GEREKİR.

10.3 MANTOLOMA Binaya perde koymak çözüm olmayabilir, perdelere rağmen bazı kolonlarında güçlendirildikten sonra bina güvenli hale gelecektir. Bu yüzden en iyi uygulama kolonları mantolamaktır.

10.4 SİSTEME YENİ ÇERÇEVE EKLENMESİ Binanın taşıyıcı sisteminde bazı kolonların arasında kiriş olmayabilir. Bu kolonlara kiriş ekleyerek sisteme çerçeve kazandırılabilinir. Binanın dışından temele bağlı olarak çerçeve oluşturulabilinir.

10.5 BİNA AĞIRLIĞINI AZLTILMASI Bazı binalarda dış cephe kaplamaları güneş kesiciler, dış cephe kaplamaları ağır malzemeden olabilir. Bunlar kaldırılarak, içerdeki ağır duvarlar sökülüp hafif duvarlar yapılarak bina güvenliğine katkı yapılabilinir. Bina ne kadar hafif olursa yanal ötelenme de o kadar az olacaktır.

11-DEPREM ODASI

Bu başlık anlamı ne güçlendirme ne de onarım anlamını taşımaktadır. Fakat bunu bu ortamda dile getirmek ve hatırlatmak istiyorum. Çok katlı ve çok daireli yapılar istense de ne yenilenebiliyor ne de güçlendirilebiliyor. Binanın sahipleri arasında çoğu zaman gelir darlığı ve farklılığı yüzünden anlaşma sağlanamıyor. Peki kendini güvende hissetmeyen bu insanlar kaderinemi terk edilecek. İşte bu tür yapılarda isteyen kat maliki kendi dairesinin bir odasını deprem sığınak odası haline getirerek hayatta kalma şansını çok üst seviyeye çıkarabilir. Bu bir güçlendirme değildir, fakat güçlendirmenin amacına yönelik bir uygulamadır. Yani insanların can güvenliğini sağlamak için bir uygulamadır. Güçlendirmeyle uğraşan ve uğraşmak isteyen arkadaşların bu konuya eğilmelerini yeğlerim.

240 241

KAYNAK:

1-2007 DEPREM BÖLGELERİNDE YAPILACAK BİNALAR HAKKINDA YÖNETMENLİK-İMO-2009

2-BETONARMA YAPILARIN ONARIM VE GÜÇLENDİRİLMESİ.-Prof. Dr. İnş. Y.Müh. HALİT DEMİR.1999

3-BETONARME YAPILARIN ONARIM VE GÜÇLENDİRİLMESİ–1999 TÜBİTAK-İMO

4-DEPREME DAYANIKLI BETONARME VE YIĞMA YAPI TASARIMI- NEJAT BAYÜLKE İnş. Y. Müh. 1998

5-Depreme Dayanıklı Yapı Tasarımı ve Onarım/Güçlendirme Teknikleri-Joseph Kubinİnşaat Yük. Mühendisi, ODTÜ-2000