Museum Management: A Case Study of the...

รายงานการวจย

การบรหารจดการพพธภณฑ: กรณศกษามวเซยมสยาม และพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน

Museum Management: A Case Study of the Museum Siam and the Jim Tompson House

กานตรว ชมเชย

Karnrawee Chomchoei

งานวจยนไดรบงบประมาณสนบสนนจากเงนรายไดมหาวทยาลย (แผนงานอนรกษ สงเสรมและพฒนาศาสนาและศลปวฒนธรรม ผลผลต: ผลงานทานบารง

ศลปวฒนธรรม) ประจาปงบประมาณ 2557 สถาบนวฒนธรรมและศลปะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ The Institute of Culture and Arts, Srinakharinwirot University

บทคดยอ

งานวจยนเปนการศกษาวเคราะหการบรหารจดการพพธภณฑ กรณศกษามวเซยมสยาม และพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน เพอประมวลผลองคความรทไดออกมาเปนตวแบบ (Model) การบรหารจดการพพธภณฑภมปญญาไทย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ อาเภอองครกษ จงหวดนครนายก โดยใชวธการวจยเชงคณภาพ เกบขอมลโดยการสมภาษณผบรหาร ผปฏบตงานและผ เยยมชมพพธภณฑทง 2 แหงดงกลาว ผลการศกษาพบวา มวเซยมสยามเปนพพธภณฑแนวใหม คอ แนว discovery museum ทเนนการสรางประสบการณสดใหมใหแกผ เยยมชม ใหเกดการเรยนรผานประสบการณอยางสนกสนาน มวเซยมสยามไดประยกตใชหลกการตลาดในการบรหารจดการ เชน การสารวจความตองการของ ผ เยยมชมกอนการจดทานทรรศการ การจดกจกรรมเพอดงดดความสนใจ การพฒนาการดาเนนงานโดยใชการวเคราะหสถานการณ (SWOT) และการสรางแบรนด เปนตน สวนพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ซงเปนพพธภณฑเอกชน มจดเดนตรงทมตวอาคารเปนบานทรงไทยทมความรมรนมชวตชวา อกทง สถานทตงสะดวกแกการเดนทางมาเยยมชมของนกทองเทยว และมการบรหารจดการทเนนการใหบรการเปนเลศ สวนตวแบบหรอโมเดลพพธภณฑภมปญญาไทย ทไดจากการประมวลองคความร คอ มรปแบบนทรรศการในแนว discovery museum เพอใหเปนทดงดดใจและทาใหเกดประสทธภาพในการเรยนรของผ เยยมชมมากขน มการประยกตใชหลกการตลาดในการบรหารจดการ และเนนการสรางความพงพอใจดานการใหบรการแกผ เยยมชม

ค

สารบญ

หนา บทคดยอ ก กตตกรรมประกาศ ข สารบญ ค สารบญภาพประกอบ ช บทท 1 บทนา 1 1.1 ความเปนมาและความสาคญของการวจย 1 1.2 วตถประสงคการวจย 6 1.3 ขอบเขตการวจย 6

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 7 2.1 กรอบคดและทฤษฎ 7

2.1.1 แนวคดเกยวกบพพธภณฑ 7 2.1.1.1 ความหมายและหนาทของพพธภณฑ 7 2.1.1.2 รปแบบของพพธภณฑ 9 2.1.1.3 การจดแสดงในพพธภณฑ (Exhibition) 11 2.1.2 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการพพธภณฑ 12 2.1.3 แนวคดเกยวกบการตลาดของพพธภณฑ 16 2.1.3.1 คาจากดความของคาวา การตลาด 16 2.1.3.2 การตลาดกบพพธภณฑ 17 2.1.3.3 การพฒนาพพธภณฑในปจจบนทสมพนธกบทฤษฎและภาคปฏบตทางการตลาด 18 2.1.3.4 การผสมผสานทางการตลาด 18 2.1.3.5 กลยทธการวางแผนการตลาด 20 2.1.3.6 การสงเสรมการขาย (Promotion) 21 2.1.3.7 การสรางแบรนดพพธภณฑ 21

2.2 งานวจยทเกยวของ 22 บทท 3 วธดาเนนการวจย 24 3.1 การกาหนดแบบแผนการวจย 24 3.2 การกาหนดประชากร 24

ง

สารบญ(ตอ)

หนา 3.3 การจดทาเครองมอและการศกษาคณภาพของเครองมอ 24 3.4 การเกบรวบรวมขอมล 25 3.5 การวเคราะหขอมล 25

บทท 4 การวเคราะหขอมล 26 4.1 การบรหารจดการมวเซยมสยาม 26 4.1.1 ขอมลเบองตน 26 4.1.2 การบรหารและการจดการมวเซยมสยาม 28 4.1.2.1 นโยบาย ปรชญา วสยทศนและพนธกจของมวเซยมสยาม 28 4.1.2.2 วสยทศนในการบรหารจดการของผบรหาร 29 4.1.2.3 โครงสรางการบรหารจดการ 30 4.1.2.4 งานบคคล 31 4.1.2.5 การเงนและงบประมาณ 31 4.1.2.6 การประยกตใชหลกการตลาด 31 4.1.2.7 การประเมนคณภาพ 32 4.1.2.8 แนวทางการพฒนาปรบปรง 32 4.1.2.9 ความรบผดชอบตอสงคม 33 4.1.2.10 อปสรรคและการแกไขในการบรหารจดการ 33 4.1.3 การอนรกษและการจดแสดง 34 4.1.3.1 งานดานเนอหา การจดนทรรศการและการออกแบบ 34 4.1.3.2 งานดานการคดเลอกวตถ เกบรกษา ซอมแซมและทาทะเบยนวตถ 55 4.1.3.3 กลมเปาหมาย 58 4.1.3.4 ชองทางการเผยแพรความร 59 4.1.3.5 การรกษาความปลอดภย 60 4.1.3.6 อาคารสถานท 60 4.1.3.7 สงอานวยความสะดวก 64

4.2 การบรหารจดการพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน 66 4.2.1 ขอมลเบองตน 66 4.2.2 การบรหารและการจดการพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน 73

จ

สารบญ(ตอ)

หนา 4.2.2.1 นโยบาย วสยทศนและพนธกจของพพธภณฑ 73 4.2.2.2 โครงสรางการบรหารจดการ 74 4.2.2.3 งานบคคล 75 4.2.2.4 การเงนและงบประมาณ 76 4.2.2.5 การประยกตใชหลกการตลาด 77 4.2.2.6 การประเมนคณภาพ 77 4.2.2.7 แนวทางการพฒนาปรบปรง 77 4.2.2.8 ความรบผดชอบตอสงคม 77 4.2.2.9 อปสรรคและการแกไขในการบรหารจดการ 78 4.2.3 การอนรกษและการจดแสดง 78

4.2.3.1 งานดานเนอหา การจดนทรรศการและการออกแบบ 78 4.2.3.2 งานดานการคดเลอกวตถ เกบรกษา ซอมแซมและทาทะเบยนวตถ 86 4.2.3.3 กลมเปาหมาย 86 4.2.3.4 ชองทางการเผยแพรความร 86 4.2.3.5 การรกษาความปลอดภย 86 4.2.3.6 อาคารสถานท 86 4.2.3.7 สงอานวยความสะดวก 87

4.3 การวเคราะหตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย 90 4.3.1 ปรชญาและพนธกจ 91 4.3.2 การประยกตใชหลกการตลาด 92 4.3.3 แนวทางการปรบปรงพพธภณฑ 95 4.3.4 ความรบผดชอบตอสงคม 97 4.3.5 เนอหาและการออกแบบ 98 4.3.6 วตถทใชในการจดแสดง 100 4.3.7 กลมเปาหมาย 101 4.3.8 ชองทางการเผยแพรความร 102 4.3.9 การรกษาความปลอดภย 103 4.3.10 สงอานวยความสะดวก 104

ฉ

สารบญ(ตอ) หนา 4.3.11 อาคารและสถานท 106 4.3.12 การจดเกบรายได 107

4.4 สรปตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย 108 4.4.1 ปรชญาและพนธกจ 108 4.4.2 การประยกตใชหลกการตลาด 108 4.4.3 แนวทางการปรบปรงพพธภณฑ 109 4.4.4 การมความรบผดชอบตอสงคม 109 4.4.5 เนอหาและการออกแบบ 110 4.4.6 วตถทใชในการจดแสดง 110 4.4.7 กลมเปาหมาย 110 4.4.8 ชองทางการเผยแพรความร 110 4.4.9 การรกษาความปลอดภย 111 4.4.10 สงอานวยความสะดวก 111 4.4.11 อาคารและสถานท 111 4.4.12 การจดเกบรายไดเพอเปนคาบารงพพธภณฑ 112

4.5 พพธภณฑในอดมคต : ความคดเหนและขอเสนอแนะของผ เยยมชมพพธภณฑ 112 บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ 114

5.1 สรป 114 5.2 อภปรายผล 116 5.3 ขอเสนอแนะ 117

บรรณานกรม 118 ภาคผนวก 121 ประวตโดยยอผวจย 133

ช

สารบญภาพประกอบ

หนา ภาพประกอบท 1 มวเซยมสยาม 2 ภาพประกอบท 2 คนกบแดง สญลกษณของมวเซยมสยาม 3 ภาพประกอบท 3 พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 3 ภาพประกอบท 4 พพธภณฑภมปญญาไทย เรอนไทยหม ธ ทลกระหมอมแกว 5 ภาพประกอบท 5 มวเซยมสยาม 27 ภาพประกอบท 6 สญลกษณของมวเซยมสยาม 27 ภาพประกอบท 7 หองท 1 เบกโรง 34 ภาพประกอบท 8 หองท 2 ไทยแท 35 ภาพประกอบท 9 หองท 3 เปดตานานสวรรณภม 35 ภาพประกอบท 10 หองท 4 สวรรณภม 35 ภาพประกอบท 11 หองท 5 พทธปญญา 36 ภาพประกอบท 12 หองท 6 กาเนดสยามประเทศ 36 ภาพประกอบท 13 หองท 7 สยามประเทศ 37 ภาพประกอบท 14 หองท 8 สยามยทธ 37 ภาพประกอบท 15 หองท 9 แผนทความยอกยอนบนกระดาษ 37 ภาพประกอบท 16 หองท 10 กรงเทพฯภายใตฉากอยธยา 38 ภาพประกอบท 17 หองท 11 ชวตนอกกรงเทพฯ 38 ภาพประกอบท 18 หองท 12 แปลงโฉมสยามประเทศ 39 ภาพประกอบท 19 หองท 13 กาเนดประเทศไทย 39 ภาพประกอบท 20 หองท 14 สสนตะวนตก 39 ภาพประกอบท 21 หองท 15 เมองไทยวนน 40 ภาพประกอบท 22 หองท 16 มองไปขางหนา 40 ภาพประกอบท 23 หองท 17 ตกเกาเลาเรอง 41 ภาพประกอบท 24 บอรดนทรรศการเกยวกบไทยแท 42 ภาพประกอบท 25 รานขายสมตาจาลองในนทรรศการ 42 ภาพประกอบท 26 เดกซงเปนผ เยยมชมพพธภณฑกบหาบเรผลไม 43

ซ

สารบญภาพประกอบ (ตอ)

หนา ภาพประกอบท 27 ชาวตางชาตกาลงเลนเกมสงครามในนทรรศการ 43 ภาพประกอบท 28 โตะอาหารในนทรรศการทตกแตงดวยบรรยากาศแบบไนทคลบ 44 ภาพประกอบท 29 ผ เยยมชมนงเลนทบารและเปดเพลงทต เพลง 44 ภาพประกอบท 30 สอมลตมเดยทเปนภาพเคลอนไหวและมป มกดบางป มชารด 45 ภาพประกอบท 31 โปสเตอรประชาสมพนธนทรรศการ “เรองหนกหว” 46 ภาพประกอบท 32 ลอมพอกทจดแสดงในนทรรศการ 47 ภาพประกอบท 33 หมวกแบบยคมาลานาไทยทจดแสดงในนทรรศการ 47 ภาพประกอบท 34 ชฎาทจดแสดงในนทรรศการ 48 ภาพประกอบท 35 โปสเตอรประชาสมพนธนทรรศการ “มองใหมดายไหม” 48 ภาพประกอบท 36 นทรรศการหมนเวยน “มองใหมดานไหม” 49 ภาพประกอบท 37 นทรรศการหมนเวยน “มองใหมดานไหม” 49 ภาพประกอบท 38 โปสเตอรประชาสมพนธนทรรศการ “ห ลงรก” 50 ภาพประกอบท 39 ภาพเขยนลายไทย ลงรกปดทอง 51 ภาพประกอบท 40 โปสเตอรมวเซยมตดลอ จงหวดสตล 52 ภาพประกอบท 41 โปสเตอรมวเซยมตดลอ จงหวดรอยเอด 53 ภาพประกอบท 42 นทรรศการ “ดอกไมกลางไฟใต” 54 ภาพประกอบท 43 กจกรรมในพธเปดนทรรศการและมอบรางวล 54 ภาพประกอบท 44 โปสเตอรนทรรศการ “มาเลนกนเถอะ” 55 ภาพประกอบท 45 ผงขยายพนทขดคนทางโบราณคดทลานมวเซยมสยาม 57 ภาพประกอบท 46 พพธภณฑเสมอน 59 ภาพประกอบท 47 พพธภณฑเสมอน 60 ภาพประกอบท 48 อาคารมวเซยมสยาม 60 ภาพประกอบท 49 ภายในอาคารมวเซยมสยาม 61 ภาพประกอบท 50 ภายในอาคารมวเซยมสยาม 61 ภาพประกอบท 51 แผนทมวเซยมสยาม 63 ภาพประกอบท 52 รานอาหารภายในบรเวณมวเซยมสยาม 64 ภาพประกอบท 53 ลานจอดรถของมวเซยมสยาม 65 ภาพประกอบท 54 ทางเขาพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 66

ฌ

สารบญภาพประกอบ (ตอ)

หนา ภาพประกอบท 55 พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 67 ภาพประกอบท 56 จม ทอมปสน 67 ภาพประกอบท 57 จม ทอมปสนกบผาไหม 70 ภาพประกอบท 58 สมเดจพระนางเจาสรกตในฉลองพระองคไหมไทย คอลเลคชนไหมไทย ฝมอปแอร บลแมง ทออกแบบถวายโดยเฉพาะ 71 ภาพประกอบท 59 บานไทยจม ทอมปสน 73 ภาพประกอบท 60 พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 78 ภาพประกอบท 61 เรอนไทยทแยกออกมาจากตวพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 79 ภาพประกอบท 62 เรอนไทยทแยกออกมาจากตวพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 79 ภาพประกอบท 63 ภายในพพธภณฑ สวนทเปนเรอนใหญ 79 ภาพประกอบท 64 สวนทเปนหองนอน 80 ภาพประกอบท 65 สวนทเปนหองรบประทานอาหาร 80 ภาพประกอบท 66 หนงในของสะสมทเปนพระพทธรป 81 ภาพประกอบท 67 หนงในของสะสมทเปนเครองถวยเบญจรงค 81 ภาพประกอบท 68 ศาลพระภมทพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 82 ภาพประกอบท 69 การสาธตการสาวไหม 82 ภาพประกอบท 70 นทรรศการแสดงกระบวนการผลตเสนไหม 83 ภาพประกอบท 71 การแสดงในนทรรศการ แคนลองคะนองลา 83 ภาพประกอบท 72 ผลงานศลปะในนทรรศการ TRANSMISSION 85 ภาพประกอบท 73 พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 87 ภาพประกอบท 74 รานอาหารในพพธภณฑ 88 ภาพประกอบท 75 หองสมดของพพธภณฑ 88 ภาพประกอบท 76 รานขายผาไหมจม ทอมปสน 89 ภาพประกอบท 77 รถรบ-สงของพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 89

1

บทท 1 บทนา

1.1 ความเปนมาและความสาคญของการวจย

พพธภณฑเปนสถาบนถาวรทใหบรการแกสงคมและมสวนในการพฒนาสงคม (ICOM, 2010 : 43) ทาหนาทอนรกษ คนควาวจย เผยแพรความร และจดแสดงมรดกทางวฒนธรรม ทงทเปนรปธรรม และนามธรรม (ICOM, 2010 : 36) ไดแก วตถตางๆ เชน ผาทอมอ เครองป นดนเผา หรอนามธรรม เชน ประเพณ พธกรรม ความเชอ เปนตน พพธภณฑจงไมเพยงแตมงทาหนาทในการเกบรวบรวม อนรกษและจดแสดงเทานน แตตองมเปาหมายทแทคอการเปนสอนาความรสสงคมอยางมประสทธภาพ ในขณะทพพธภณฑเองกตองสามารถพงพาตนเองใหดารงอยได รวมทงมความนาสนใจมากพอทจะดงดดผคน เขามาเรยนรอยางไมขาดสาย

ดงนน ในกระบวนการทจะทาใหพพธภณฑทาหนาทดงกลาวไดอยางมประสทธภาพ กตองอาศยรปแบบการบรหารจดการทดมาใชในการจดการพพธภณฑอนมลกษณะเฉพาะ โดยมสวนสาคญทควรกลาวถง ไดแก 1) การเกบสะสม รวบรวมวตถ (Collection) 2) การอนรกษ (Preservation) 3) การศกษาคนควาวจย (Research) 4) การเผยแพรความรและการจดแสดง (Communication and Exhibition) และ 5) การบรหารจดการ (Management)

การจดตงพพธภณฑทางวฒนธรรมมวตถประสงคเพอเผยแพรความรดานมรดกทางวฒนธรรม ภมปญญา ผานการจดแสดงวตถ ภาพถาย บอรดเนอหา หนจาลอง ฯลฯ เพอใหผ เขาชมนทรรศการสามารถเรยนรดวยตนเอง โดยจะไดรบแรงบนดาลใจและเกดจนตนาการจากสงทนาเสนอ หรอจดแสดง สงผลใหไดรบความเพลดเพลนและความรไปพรอมๆกน

ในปจจบนในประเทศไทยมพพธภณฑทางวฒนธรรมจานวนหลายแหง มตงแตการจดแสดงเนอหาทเกยวกบภมปญญาทองถน หรอเจาะจงภมปญญาบางอยางโดยเฉพาะ เชน พพธภณฑผา พพธภณฑ หนงใหญ พพธภณฑขนมไทย เปนตน หรอจดแสดงมรดกทางวฒนธรรมไทยทมทงนทรรศการถาวร และนทรรศการหมนเวยนตามแตภณฑารกษจะกาหนด พพธภณฑแตละแหงมความแตกตางกนออกไป ในแงของวธการเกบรวบรวมวตถและอนรกษ กขนอยกบประเภทและชนดของวตถ การศกษาคนควาวจย กมการตความหมายวตถและผกโยงเขากบอตลกษณสงคมนนๆ การนาเสนอวตถกมการจดทาในรปแบบทหลากหลายขนอยกบเนอหา เทคนคทใชในการสอสารและงบประมาณ ความแตกตางดานการบรหารจดการ กขนอยกบนโยบาย แนวทางการบรหารจดการและงบประมาณ

มพพธภณฑทางวฒนธรรมหลายแหงทอาจกลาวไดวาประสบความสาเรจในการทาหนาทพพธภณฑไดเปนอยางด กลาวคอ มผ ใหความสนใจเขาชมเปนจานวนมาก เปนท รจกกวางขวาง และกลายเปนแหลงทองเทยวทเปนทนยมแหงหนง ทงยงสามารถบรหารจดการไดดและดารงอยมาอยาง

2

ตอเนอง ในงานวจยน ผวจยเลอกศกษาพพธภณฑ จานวน 2 แหง ไดแก มวเซยมสยาม และพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ดวยเหตผลดงตอไปน

มวเซยมสยาม พพธภณฑแหงการเรยนร ตงอย ทถนนพระบรมมหาราชวง เขตพระนคร กรงเทพมหานคร อยในความดแลของสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต (สพร.) เปนพพธภณฑทเนนการสรางประสบการณสดใหมในการชมพพธภณฑ เปนตนแบบของแหลงการเรยนรททาใหเกดความเพลดเพลนบนเทงใจ มวตถประสงคในการยกระดบมาตรฐานการจดการเรยนรในรปแบบใหมใหกบประชาชน โดยเฉพาะเดกและเยาวชน มวเซยมสยามไดสรางภาพลกษณใหมใหแกพพธภณฑ ดวยเทคโนโลยใหมๆและกจกรรมสรางสรรค เพอใหเกดการเรยนรประวตศาสตรอยางสนกสนานมากขน ประกอบดวยนทรรศการถาวร นทรรศการหมนเวยน และกจกรรมการเรยน รอยางสรางสรรค (มวเซยมสยาม, 2557)

ภาพประกอบท 1: มวเซยมสยาม ทมา : http://travel.edtguide.com

ผวจยสนใจทจะศกษามวเซยมสยามเปนกรณศกษา เนองจากพพธภณฑแหงนเปนภาพลกษณ

ใหมของพพธภณฑในประเทศไทย สงทเหนไดอยางเดนชดคอ มความตงใจทจะใหเกดการเรยนรไปพรอมๆกบการรวมกจกรรมอยางสนกสนาน ดงปรชญาของพพธภณฑทวา Play+learn = เพลน แมแตขาวของ ทจดแสดงกเปนสงทจบตองได เพอสอความหมายในการเลาเรองและเชอมตอสงตางๆไดอยางสมบรณ

นอกจากน ยงมการใชกาหนดโลโกทางการตลาด คอ สญลกษณ คนกบแดง หรอรปคนทาทาเปนกบ กบเปนสตวศกดสทธทแสดงถงความอดมสมบรณ เปนทเคารพบชาของผ คนทวเอเชยตะวนออก เฉยงใต

3

ภาพประกอบท 2 : คนกบแดง สญลกษณของมวเซยมสยาม ทมา : https://www.facebook.com/museumsiamfan

มขอบงชวา มวเซยมสยามเปนพพธภณฑทเปนทนยมของผ คน คอ การไดรบรางวล 2013

Traveller’s ChoiceTM จาก เวบไซตทองเทยวชอดงของโลก www.tripadvisor.com รางวลดงกลาวเปนเครองยนยนถงการเปนพพธภณฑทตดอนดบ 1 ใน 10 พพธภณฑยอดนยมของนกทองเทยว (มวเซยมสยาม, 2557) ซงจดอนดบจากคะแนนโหวตของผ ใชเวบไซต จงนาสนใจวา การใชเทคนคการตลาด และการมจดเนนทการสรางความเพลดเพลนไปพรอมๆกบการใหบรการความรอยางแยบยล โดยอาศยการจดกจกรรมบนเทงและเทคโนโลยอนทนสมย นาจะเปนจดสาคญททาใหมวเซยมสยามเปนพพธภณฑทมผ ใหความสนใจเยยมชมเปนจานวนมาก

พพธภณฑทเปนกรณศกษาอกแหงหนง คอ พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ตงอยในซอยเกษมสนต 2 ถนนพระราม 1 กรงเทพมหานคร มโครงสรางเปนบานเรอนไทยหม ลอมรอบดวยสวนอนรมรน เปนมรดกตกทอดจาก จม เอช. ดบบลว. ทอมปสน นกธรกจชาวอเมรกน ซงเปนผ กอตงบรษทอตสาหกรรมผาไหมไทย จม ทอมปสน ซงสรางกระแสความนยมผาไหมไทยไปทวโลก หลงจากทเขาหายสาบสญไปในป พ.ศ.2510 บานกยงคงไดรบการดแลรกษา ป พ.ศ.2519 ผจดการมรดกของจม ทอมปสน ไดรบอนมตจากทางการไทยใหกอตงมลนธภายใตชอ จม ทอมปสน บานและศลปวตถไดรบการขนทะเบยนเปนวตถ จดแสดงในพพธภณฑ

ภาพประกอบท 3 : พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ทมา : http://travel.truelife.com/detail/2390612

4

สงทนาสนใจกคอ นอกจากการจดแสดงศลปวตถทเปนของสะสมของจม ทอมปสนแลว ยงมการ

จดแสดงนทรรศการหมนเวยนดานศลปวฒนธรรมจากทวโลก และจดการแสดงทางศลปวฒนธรรมอยอยางตอเนอง ผวจยยงสนใจในแงทพพธภณฑแหงนมเรองราวชวประวตของเจาของบานซงสรางความประทบใจแกผ เขาชม ตวบานทเปนเรอนไทยหมทสวยงามดมชวตชวาและยงเปนแหลงเรยนรดานสถาปตยกรรมไทยในตวของมนเอง นอกจากน พพธภณฑแหงนยงเปนทรจกอยางกวางขวาง ทงชาวไทยและชาวตางชาต และมผ เขาเยยมชมอยอยางตอเนอง

ผวจยคดวาลกษณะของการมสถาปตยกรรมทเปนแหลงเรยนรในตวของมนเองของพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ซงเปนการใหความรดานสถาปตยกรรมไทย รวมทงการสรางบรรยากาศแบบไทยๆและ รมรน รวมทง ชวประวตของผ เปนเจาของบาน ไดทาใหผ ทกาวยางเขามาในพพธภณฑเกดความประทบใจ เปนสวนหนงทดงดดใหมผ เขาชมอยางตอเนอง นอกจากน การใชเทคนคทางการตลาดเขามาใชในการบรหารจดการพพธภณฑ เชน การจดกจกรรมดานศลปะการแสดง การแสดงผลงานศลปะหมนเวยน การสรางแบรนดและผลตสนคาเพอจาหนายในแบรนดของตวเอง โดยมการสรางความนาเชอถอใหแกผซอสนคาวาผลงานการผลตมคณภาพสง เชน ผาไหมจม ทอมปสน กเปนสวนททาใหพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ดารงอยไดดวยตวเองเปนอยางด

ผ วจยมความตงใจจะนาผลการวจยในครงนมาใชเปนแนวทางในการบรหารจดการพพธภณฑ ภมปญญาไทย เรอนไทยหม ธ ทลกระหมอมแกวซงตงอยท มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ อาเภอองครกษ จงหวดนครนายก และอยในความดแลของสถาบนวฒนธรรมและศลปะ

พพธภณฑภมปญญาไทย เรอนไทยหม ธ ทลกระหมอมแกวเปนกลมอาคารเรอนไทยภาคกลางเกาชดทสวยงาม ออกแบบและคมงานกอสรางโดยรองศาสตราจารย ดร.ภญโญ สวรรณคร ราชบณฑต ศลปนแหงชาต สาขาสถาปตยกรรมไทย มวตถประสงคเพอใหเปนสถานททเปนสญลกษณของความตระหนกในวฒนธรรมไทย เปนหองสมดภมปญญาไทย เปนสถานทจดกจกรรมดานภมปญญาไทย เชน นทรรศการ การประชมสมมนา งานพธการงานประเพณไทย และทสาคญคอมงเนนใหเปนแหลงเรยนรทางวฒนธรรม คอ เปน “พพธภณฑภมปญญาไทย” แหลงเรยนรภมปญญาไทยทง 9 ดาน ไดแก

1. ภมปญญาดานภาษาและวรรณกรรมไทย 2. ภมปญญาการศกษาไทย 3. ภมปญญาสถาปตยกรรมและงานชางไทย 4. ภมปญญาศลปกรรมและหตถกรรมไทย 5. ภมปญญาเกษตรกรรมไทย 6. ภมปญญาแพทยแผนไทยและสมนไพรไทย 7. ภมปญญาอาหารไทย

5

8. ภมปญญาการละเลนและกฬาไทย 9. ภมปญญาวทยาศาสตรและเทคโนโลยไทย

ภาพประกอบท 4 : พพธภณฑภมปญญาไทย เรอนไทยหม ธ ทลกระหมอมแกว

ทมา : https://www.facebook.com/Thaiwisdommuseum

สงทนาสนใจกคอ พพธภณฑภมปญญาไทยนนมจดเดนในดานสถานท เนองจากลกษณะอาคารเปนเรอนไทย 9 หมทงดงาม ดาเนนการออกแบบ และจดสรางโดยศลปนแหงชาตผ เชยวชาญในดานสถาปตยกรรมไทย ในแงนตวอาคารมความพเศษอยางยงในการเปนสอสาหรบเรยนรภมปญญาไทยดานสถาปตยกรรมไทยดวยตวของมนเอง ทงยงมสวนชวยในการกระตนจนตนาการ แรงบนดาลและใฝเรยนรของผ เยยมชมเมอผ เยยมชมยางกาวเขามายงเรอนไทยทงดงามแหงน สอดคลองกบท ICOM ไดกลาวถงสถาปตยกรรมของพพธภณฑวามนเปนสวนหนงทสาคญของพพธภณฑ มหนาทในการชวยสอสารไดเปนอยางด ทงในแงของการออกแบบการจดวาง การอนรกษวตถ การบรหารจดการ และการตอนรบผ เยยมชม (ICOM, 2010 : 23) นบวาเปนจดเดนอยางยงในการจะพฒนาพพธภณฑใหเปนพพธภณฑภมปญญาไทย 9 ดานทประสบความสาเรจ

การนาองคความรดานการบรหารจดการพพธภณฑทไดจากผลการวจยครงน มาเปนแนวทาง ในการบรหารจดการพพธภณฑภมปญญาไทย เรอนไทยหม ธ ทลกระหมอมแกว เพอทจะผลกดนใหพพธภณฑแหงนดาเนนไปอยางประสบผลสาเรจ ถอเปนการตอยอด ตอบสนองนโยบายของมหาวทยาลย ทเนนการใหบรการแกสงคมทงในดานการใหความรวฒนธรรมภมปญญาไทย และการทานบารงวฒนธรรมและศลปะ มงสเปาหมายสาคญคอการเปนแหลงเรยนรภมปญญา 9 ดานทมพลงในการขบเคลอนสงคม ใหสมกบทพพธภณฑเปนสถาบนถาวรทสรางขนเพอสงคมมนษยอยางแทจรง

6

1.2 วตถประสงคการวจย 1.2.1 เพอศกษาวเคราะหการบรหารจดการพพธภณฑ กรณศกษา มวเซยมสยามและพพธภณฑ

บานไทยจม ทอมปสน 1.2.2 เพอประมวลผลองคความรทไดจากการศกษาวเคราะหการบรหารจดการมวเซยมสยาม

และพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ออกมาเปนตวแบบ (Model) การบรหารจดการพพธภณฑ ภมปญญาไทย ของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ อาเภอองครกษ จงหวดนครนายก

1.3 ขอบเขตการวจย

ผวจยจะศกษาการบรหารจดการพพธภณฑ กรณศกษาพพธภณฑจานวน 2 แหง ไดแก มวเซยมสยามและพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน

7

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการวจยครงน ผ วจยไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ และไดนาเสนอตามหวขอดงตอไปน 2.1 กรอบคดและทฤษฎ 2.2 งานวจยทเกยวของ 2.1 กรอบคดและทฤษฎ 2.1.1 แนวคดเกยวกบพพธภณฑ 2.1.1.1 ความหมายและหนาทของพพธภณฑ พพธภณฑ (Museum) หมายถง สถาบนถาวรทใหบรการแกสงคมและมสวนรวมในการพฒนาสงคม (ICOM,2010 : 43) ทาหนาทอนรกษ คนควาวจย เผยแพรความร และจดแสดงมรดกทางวฒนธรรม ทงท เปนรปธรรมและนามธรรม (ICOM, 2010 : 36) รวมถงการจดแสดงสงท เกยวกบสภาพแวดลอมของมนษย เชน ความรทางวทยาศาสตร นเวศวทยา เปนตน

พพธภณฑมหนาทสาคญ 8 ประการ ทงทเปนหนาทเบองหนาและเบองหลง ดงท จรา จงกล (2532 : 33-45) กลาวไว ดงน

1) การรวบรวมวตถ (Collecting) หนาทประการแรกของพพธภณฑสถานนน แนนอนทสดวาจะตองรวบรวมวตถ ถาไมมการรวบรวมกไมเกดเปนพพธภณฑสถานขนได การรวบรวมวตถนนทาไดหลายทาง ไดแก

1.1) การรบบรจาควตถจากประชาชน ประเทศพฒนาทมพพธภณฑสถานจานวนมาก และจาแนกเปนประเภทตางๆอยแลว การเลอกรวบรวมวตถจากผบรจาคยอมทาได แตประเทศทกจการพพธภณฑสถานยงไมพฒนา และมจานวนนอยยอมปฏบตไดยาก ปญหาเรองการรวบรวมวตถจากผ บ รจาคจงไม มทางเลอก จะตองรบทกสงทกอยางทมผ มอบให ซงโดยหลกการแลวในปจจบนพพธภณฑสถานจะตองเลอกรบบรจาค หากไมเลอกยอมเกดปญหาภายหลง

1.2) การรวบรวมวตถเกดขนจากผลการขดคนทางโบราณคด เมอมการขดคนแหลงโบราณสถาน กจะขดพบศลปโบราณวตถจานวนมาก กนาเขาเกบรกษาในพพธภณฑสถาน หรอ นกชาตพนธวทยาออกสารวจคนควาชนเผาพนธกลมใดกรวบรวมวตถสงของเครองใชแสดงวฒนธรรมกลมชน และเกบรกษาในพพธภณฑสถาน

1.3) การรวบรวมวตถโดยการจดซอ พพธภณฑสถานใหญๆจะตองตงงบประมาณไวคอนขางสง สาหรบการจดซอวสดทมคณคาสาคญเกบเขาพพธภณฑสถาน แตพพธภณฑสถานขนาดเลกทวไปจะขดสนงบประมาณสาหรบการจดซอวตถ ในตางประเทศมนโยบายลดภาษเงนไดแกผซอวตถใหแกพพธภณฑสถาน

8

2) หนาทตรวจสอบ จาแนกแยกประเภทและศกษาวจย (Identifying, Classifying, Research) เมอพพธภณฑสถานเกบรวบรวมวตถใดเขาพพธภณฑสถาน จะตองตรวจสอบ บอกไดวาเปนอะไร สามารถจาแนกแยกประเภท กาหนดอาย แบบสมย ทมาของวตถ จะตองรวาเปนศลปวตถอะไร กาหนดแบบศลป อาย สมยได ในพพธภณฑสถานธรรมชาตวทยาศาสตรกตองรวาดน หน แร สตว พช ทรวบรวมคออะไร แหลงกาเนดทไหน หากรวบรวมวตถไดแลวยงไมสามารถตรวจสอบจาแนกตามลกษณะวตถได กจะตองทาการศกษาวจย คนควาใหไดแบบสมย อาย โดยวธการศกษาเปรยบเทยบและวธทดลอง ตรวจสอบหรอพสจนอายทางวทยาศาสตร เพอใหไดขอมลเรองราวทแนนอน

3) การทาบนทกหลกฐาน (Recording) การบนทกหลกฐานกคอการจดทาทะเบยนวตถทกชนทรวบรวมเกบรกษาไวในพพธภณฑ เปนหลกฐานไมใหเกดสญหายหรอทจรตจากเจาหนาท และเปนหลกฐานทางวชาการ เพราะเปนทะเบยนประวตหลกฐานแนนอนในเรองทมาของวตถ การตรวจสอบ จาแนกแยกประเภท กาหนดอาย สมย ซงมความสาคญสาหรบการศกษาคนควา วตถใดทไมมประวตเปนหลกฐานจะไมมคณคาทางวชาการ ไมสามารถใชอางองเปนหลกฐานได

4) หนาทซอมสงวนรกษาวตถ (Conservation and preservation) งาน “เกบรกษา” ไดพฒนาไปมากในปจจบน และถอเปนหนาทสาคญทพพธภณฑสถานจะตอง “สงวนรกษา” วตถทรวบรวมไวใหคงทนถาวร ไมมการเสอมสภาพ ในปจจบนความรทางวทยาศาสตรกาวหนามาก การดแลรกษาวตถของพพธภณฑสถานจงใชหลกการและเทคนคทางวทยาศาสตรทจะทางาน “สงวนรกษา” และ “ซอมรกษา” วตถทกประเภทใหคงสภาพดตลอดไป

5) หนาทรกษาความปลอดภย (Museum Security) พพธภณฑสถานทกแหงจะตองมเจาหนาทฝายรกษาความปลอดภยเปนผ รบผดชอบโดยตรงและมระบบการรกษาความปลอดภยททนสมย (Security system) งานรกษาความปลอดภยตองวางแผนตงแตเรมสรางอาคารทเดยว พพธภณฑสถานทกแหงโดยเฉพาะประเภทศลปะตองเนนหนกเรองการรกษาความปลอดภยเปนพเศษกวาประเภทอนๆ พพธภณฑสถานจะตองมนคง ปลอดภยเชนเดยวกบธนาคาร เปนทไววางใจเชอถอของประชาชน

6) การจดแสดง (Exhibition) งานในหนาททกลาวมาขางตนเปนงานเบองหลง งานจดแสดงเปนงานเบองหนา พพธภณฑสถานแหงใดจดแสดงไดด ดงดดความสนใจของประชาชนไดมากกมกจะไดรบการยกยองสรรเสรญวาทนสมย นาชม ในสมยกอนไมไดมการใหความสาคญถงเทคนคจดแสดงมากนก แตเมอแนวคดของพพธภณฑสถานเปลยนไป พพธภณฑสถานตองเปนสถานททใหทงความรและความเพลดเพลนแกประชาชน ทกประเภท ทกวย ทกระดบการศกษา และแนวคดนไดเปลยนแปลงงานจดแสดงพพธภณฑสถานใหม พพธภณฑสถานจะตองจดแสดงดวยเทคนคทดงดดความสนใจผชม การจดแสดงจะตองใหทงความรทงความเพลดเพลนดวย

7) หนาทใหการศกษา (Museum Education)เมอสงคมเปลยนแปลง กมการเรยกรองใหพพธภณฑสถานมบรการเพอการศกษาแกคนทกระดบ ทกประเภท ทกวย จะมการปรบปรงกนอยาง

9

กวางขวาง โดยเฉพาะการจดแสดงทจะตองใหทงความรและความเพลดเพลนและเหมาะสมแกคนทกระดบการศกษา จะตองมกจกรรมและบรการดานการศกษา มเจาหนาทการศกษาเปนผ รบผดชอบ ดาเนนกจกรรมการศกษาแกประชาชนทกประเภท พพธภณฑสถานไดพฒนาถงขนเปนศนยบรการศกษา (Educational Center)

8) หนาททางสงคม (Social Function) เมอกลาววาพพ ธภณฑสถานมหนาทรบผดชอบตอสงคม หมายความวาพพธภณฑสถานจะตองเปนสถาบนทเปลยนแปลงปรบตวไปตามสภาพความเปลยนแปลงของสงคม ดาเนนกจกรรมตามความตองการของสงคม

2.1.1.2 รปแบบของพพธภณฑ มการจดแบงรปแบบของพพธภณฑไดหลายลกษณะ เชน แบงตามผ เปนเจาของ

(พพธภณฑของรฐและเอกชน) แบงตามการจดแสดงและวตถประสงค หรอแบงตามวตถทจดแสดง ICOM อางถงใน กรมศลปากร, 2536 : 14-21) จดแบงรปแบบของพพธภณฑตามการจด

แสดงและวตถประสงคการจดแสดง ดงน 1) พพธภณฑศลปะ (Museum of Arts) 2) พพธภณฑศลปะรวมสมย (Gallery of Contemporary Arts) 3) พพธภณฑธรรมชาตวทยา (Natural History Museum) 4) พพ ธภณ ฑทางวทยาศาสตรและเค รองจกรกล (Science and Technology

Museum) 5) พพธภณฑทางมานษยวทยาและชาตพนธวทยา (Museum of Anthropology and

Ethnology) ประกอบดวย พพธภณฑชาตพนธวทยา (Ethnology Museum) พพธภณฑศลปะพนเมอง (Folk Arts Museum)

6) พ พ ธภณ ฑ ท างป ระวต ศ าสต รและ โบ ราณ ค ด (Museum of History and Archaeology) ซงสามารถแยกออกเปน 3 ประเภท ดงน พพธภณฑทางโบราณคด (Archeological Museum) พพธภณฑทางประวตศาสตร (Historical Museum) พพธภณฑประจาโบราณสถาน (Site Museum)

7) พพธภณฑประจาเมองหรอทองถน (Regional Museum/City Museum) 8) พพธภณฑแบบพเศษ (Specialized Museum) 9) พพธภณฑของมหาวทยาลยและสถาบนการศกษา (University Museum)

องคการยเนสโกไดจดแบงประเภทของพพธภณฑไว (UNESCO อางถงใน Hagedorn-Saupe, Monika and Emert, Axel. 2004 : 69 ) ดงน

1) พพธภณฑทางศลปะ โบราณคด และประวตศาสตร

10

1.1) พพธภณฑศลปะ คอ พพธภณฑ ทจดแสดงผลงานภาพจตรกรรมและศลปะประยกต พพธภณฑประตมากรรม พพธภณฑภาพถาย พพธภณฑภาพยนตร พพธภณฑสถาปตยกรรม รวมไปถงนทรรศการงานศลปะถาวรทจดแสดงผลงานศลปะทประกอบดวยหองสมดและหอจดหมายเหต

1.2) พพธภณฑโบราณคดและประวตศาสตร จดมงหมายของพพธภณฑทางประวตศาสตรคอการนาเสนอววฒนาการทางประวตศาสตรของภมภาค ประเทศ หรอจงหวด อาจจากดแคยคใดยคหนงหรอมากกวาหนงศตวรรษ พพธภณฑทางโบราณคดนนจะรวมไปถงพพธภณฑทเกบรกษาวตถทางประวตศาสตร พพธภณฑทเปนอนสรณ หอจดหมายเหต พพธภณฑทางการทหาร พพธภณฑเกยวกบบคคลทางประวตศาสตร พพธภณฑโบราณคด พพธภณฑทจดแสดงโบราณวตถ เปนตน

2) พพธภณฑทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย และพพธภณฑทางชาตพนธวทยา 2.1) พพธภณฑประวตศาสตรทางธรรมชาตและวทยาศาสตรธรรมชาต คอ

พพธภณฑทเกยวกบสาขาใดสาขาหนงหรอหลากสาขาทเกยวของกบชววทยา ธรณวทยา พฤกษศาสตร สตววทยา สตวและพชดกดาบรรพ และนเวศวทยา

2.2) พพธภณฑวทยาศาสตรเทคโนโลย พพธภณฑกลมนจะเกยวกบศาสตรแขนงใดแขนงหนงทเกยวของกบวทยาศาสตรและเทคโนโลย เชน ดาราศาสตร คณตศาสตร ฟสกส เคม การแพทย ทองฟาจาลอง รวมทงศนยวทยาศาสตร

2.3 ) พพธภณฑทางชาตพนธ และมานษยวทยา จดแสดงเกยวกบวตถทางวฒนธรรม โครงสรางทางสงคม ความเชอ ศลปะดงเดม เปนตน

3) พพธภณฑผสมผสาน 3.1) พพธภณฑเฉพาะทาง เปนพพธภณฑทศกษาคนควาและจดแสดงในเรองใด

เรองหนงเพยงเรองเดยว ทไมอยในหมวดทกลาวมาแลวขางตน 3.2) พพธภณฑทองถน เปนพพธภณฑทอธบายเกยวกบทองถนอยางกวางๆ เปน

การจดแสดงเกยวกบอตลกษณทางประวตศาสตรและวฒนธรรม ซงอาจรวมไปถงชาตพนธ เศรษฐกจและสงคมดวย เปนการจดแสดงวตถจากทองถนนนๆ มากกวาจะจดแสดงแบบเจาะจงไปทเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะ

3.3) พพธภณฑทวไป เปนพพธภณฑทมของสะสมหลากหลายผสมกน ไมใชการสะสมเฉพาะอยาง มการสะสมวตถหลายประเภท และไมสามารถจะจดกลมใหอยในพพธภณฑประเภทใดประเภทหนงขางตนได

3.4) พพธภณฑอนๆ คอพพธภณฑทไมไดอยในหมวดหมทกลาวมาแลวขางตน

11

2.1.1.3 การจดแสดงในพพธภณฑ (Exhibition) ปจจบนพพธภณฑตางๆไดนาเทคนคอนทนสมยมาใชในการจดแสดงในพพธภณฑ โดยม

วตถประสงคเพอใหเปนทสนใจของผ เขาชม ซงสามารถเรยนรไปพรอมๆกนกบการไดรบความสนกสนานเพลดเพลน และเปนสถานทใหความรแกผคนทกเพศทกวยและทกประเภท

ICOM (2010 : 36) ไดใหความหมายของ นทรรศการ (Exhibition) วาเปนสวนหน งของพพธภณฑ ทาหนาทมากกวาการสอสาร คอ มหนาทเปนแหลงศกษาเรยนรและมหนาททางสงคมดวย จากมมมองน การจดนทรรศการเปนลกษณะพนฐานของการเปนพพธภณฑ ซงไดผานการพสจนมาอยางยาวนานวาเปนสถานททเยยมยอดสาหรบการรบรทางประสาทสมผส โดยการนาเสนอวตถทจดแสดงใหรบชม การสาธต การนาวตถทมคณคาทางจตใจ เชน ศาสนวตถ มาจดแสดง เปนตน ในการนาเสนอ ผ เยยมชมสามารถเขาถงเนอหาสาระสาคญไดดวยตนเอง หรอเกดแนวคดบางประการขน

ถาเรานยามพพธภณฑวาเปนแหลงเรยนรและเปนสถานทแหงการรบรทางประสาทสมผส นทรรศการกจะอยในฐานะการสอสารโดยการสรางมโนภาพของสงทไมไดมอยจรงในขณะนน ผานวตถหรอกระบวนการ หรอสญลกษณ

ตกระจกและบอรดนทรรศการในพพธภณฑเปนกลวธทจะเชอมโลกแหงความจรงกบโลกแหงจนตนาการเขาไวดวยกน สงเหลานเปนไปโดยมวตถประสงคเพอทจะยนยนถงความหางไกลของชวงเวลา แลวปลอยใหเราเขาไปอยในอกโลกหนงซงกคอโลกจาลองและโลกแหงจนตนาการ

เมอผ เยยมชมเขาใจในวตถทจดแสดงครบถวน ซงหมายรวมถงวตถพพธภณฑ ทงทเปน “วตถจรง” และ “วตถจาลอง” (เชน หน เอกสารสาเนา ภาพถาย ฯลฯ) และสงทเปนขอมล (เชน ขอความ ภาพยนตร หรอมลตมเดย) และปายขอมล จากมมมองดงกลาวน งานนทรรศการ คอ ระบบการสอสารทมลกษณะพเศษ มพนฐานของการจดแสดง “วตถจรง” รวมไปถงสงจาลองอนๆ ซงไดใหผ เยยมชมไดแยกแยะและเขาถงนยสาคญของวตถไดดขน ตามบรบทน กลาวไดวา การทแตละสวนประกอบ เชน วตถพพธภณฑ วตถจาลอง ขอความ ฯลฯ ไดรบการนาเสนออยในนทรรศการ เราเรยกวา เปนการจดนทรรศการ

จรา จงกล (2532 : 180-183) กลาววา การจดนทรรศการแบงเปน 2 ประเภท คอ การจดแสดงถาวรและการจดแสดงชวคราว

1) การจดแสดงถาวร (Permanent Exhibition) ไดแก การจดหองแสดงแตละหองเปนการถาวร หรอเปนการตงแสดงไวเปนประจา โดยพจารณาถงประโยชนของนกเรยน นกศกษา และประชาชน โดยทางปฏบตพพธภณฑสถานจะคดเลอกวตถทมความสาคญ มคณคา จดแสดงเปนการถาวรสาหรบผเขาชม การจดแสดงถาวรไมไดหมายความวาจะไมมการเปลยนแปลงเลย แตจะมการแกไขปรบปรง ตกแตงใหม ใชเทคนคใหมเปนครงคราว แตละหองจดแสดงไมตากวา 5 ป จงปรบปรงใหมครงหนง

2) การจด แสดงช วค ราว (Temporary Exhibition) ห รอการจด แสดงหมน เวยน (Changing Exhibition) เปนหองจดแสดงทจดไวชวคราว แตละเรอง ชวระยะเวลาสนๆ แลวเปลยนเรองอน

12

ใหมหมนเวยนกนไป เพอชกจงความสนใจแกชมชน โดยทวไปพพธภณฑสถานจะเลอกเรองตางๆแลวจดแสดงชวคราวแกประชาชน ในกรณทพพธภณฑสถานไดรวบรวมสงของเขาใหมเปนจานวนมาก กนาออกจดแสดงชวคราวเราความสนใจและใหความรในเรองวตถทไดมาใหม

หลกการจดแสดงถาวรและจดแสดงชวคราว จงอยทวตถประสงคสาคญคอ การจดแสดงถาวรจะตองใหผ ชมมาดแลวมาดอกไดหลายครงโดยไมเบอ สามารถดวตถไดชดเจน ไมอยในแสงสลวๆทประทบใจแตมองเหนลางเลอน สวนการจดแสดงชวคราวนนกประสงคใหดกนเพยงครงสองครงเทานน เปนการฉาบฉวยระยะสน

2.1.2 แนวคดเกยวกบการบรหารจดการพพธภณฑ ICOM (2010 : 45) กลาวถงการจดการพพธภณฑวา ในปจจบนการจดการพพธภณฑเปนการกระทาทสรางความมนใจในการบรหารงานพพธภณฑและกจกรรมทงหมดทเกยวของกบงานดานพพธภณฑ (การอนรกษ การคนควา และการสอสาร) เมอพจารณากจะเหนวาการจดการพพธภณฑนนเกยวของกบการเงนและการบญช (การบญช การบรหารจดการและการเงน) กฎหมาย การรกษาความปลอดภย และคาใชจายในการบารงรกษา การบรหารงานบคคล และการตลาด ตลอดจนยทธศาสตรและแผนเกยวกบกจกรรมของพพธภณฑ ในหนงสอคมอการจดการพพธภณฑ “Running a Museum: A Practical Handbook” ของ ICOM (2004 : 133) ไดกลาวถงการจดการพพธภณฑวา พพธภณฑสวนใหญเกดขนเพอสาธารณประโยชนและประสบความสาเรจ พพธภณฑควรมลกษณะทตอบสนองความตองการของสงคม การบรหารจดการเพอกอประโยชนแกสงคมจะตองมการจดการอยางเหมาะสม พพธภณฑอยในฐานะผดแลสงทเกยวกบวฒนธรรม ธรรมชาตและมรดกของผคนและมรดกทางธรรมชาต และมความรบผดชอบในกรณทเกดขอผดพลาด พพธภณฑดาเนนงานในฐานะเปนสวนหนงของการจดการทด ดงนน ผ จดการพพธภณฑควรมความเปนผ นา วสยทศน และม การแนะแนวทาง ในวฒนธรรมของบางประเทศ ผ ทจะตดสนใจเรองสาคญๆในการบรหารจดการพพธภณฑคอ ผ มอานาจรฐ หรออผ ทเปนหวหนาสงสดของพพธภณฑ เชน ผ อานวยการ หรอผบรหารระดบสง ซงจะตดสนใจเกยวกบแนวทางการบรหารจดการพพธภณฑ การบรการและใหความรแกประชาชน ในบางวฒนธรรมการบรหารจดการจงอาจมความจาเปนอยางมาก และไมใชวาจะจาเปนสาหรบผบรหารระดบสง ผ อานวยการ ใครคนใดคนหนง หรอเพยงหนงหรอสองหนวยงาน เชน การเงนและฝายบคคลเทานน ตวอยางเชนในสหราชอาณาจกร คนทางานรอยละ 30 ของประเทศ ตองมความรเกยวกบการบรหารจดการ มการอบรมการจดการอยางเปนทางการใหแกภณฑารกษในพพธภณฑตางๆ ตงแตป 1964 ซงถอวาเปนสวนสาคญของโครงสรางทมคณภาพของชาต

13

ในการบรหารจดการพพธภณฑ มสงทตองดาเนนการใหเกดขน 9 ประการ (ICOM : 2004) ดงน

1) โครงสรางการจดการ (Management Structure) สงสาคญในการจดการกคอการจดทาเอกสารเกยวกบโครงสรางของพพธภณฑ ภายใตการอนมตและการสนบสนน กระบวนการพนฐานน เปนสงทมประโยชนมากเชนเดยวกบการจดทารปแบบของพพธภณฑใหม โครงสรางการบรหารจดการมกเปนพนฐานของการลงมอปฏบต เชน แผนผงงายๆ หรอ ชารตการบรหารจดการทแสดงลาดบการมอบหมายหนาทและการแลกเปลยนหรอสงตอขอมล พพธภณฑสวนใหญมโครงสรางการบรหารจดการซงประกอบดวยองคประกอบ 3 สวน ไดแก ผปฏบตงาน กระบวนการอนรกษ และวธการหรอขนตอนการปฏบตงาน สวนประกอบทงหมดของพพธภณฑอาจจะอยภายใตความรบผดชอบของบคคลจานวน 1 คนหรอหลายคนกได

เจาหนาทรฐ/ผ มอานาจรฐ

ผ อานวยการพพธภณฑ

เกยวกบการอนรกษ เกยวกบการปฏบตงาน

ภณฑารกษ ดานงานศลปะ

ภณฑารกษ ดานมานษยวทยา

ภณฑารกษ ดานประวตศาสตร

สวนงานการศกษา

สวนงานดาน การรกษาความปลอดภย

สวนการจดแสดงนทรรศการ

ผจดการดาน การสะสม



เจาหนาทนาชม

เจาหนาทรกษาความปลอดภย

เจาหนาทจดนทรรศการ

เลขานการ

14

2) การทางานเปนทม (Team Work) ระบบการบรหารจดการพพธภณฑและโครงสรางมงท

จะทาใหเกดผลการดาเนนงานทเปนไปตามกฎหมาย เกดหลกการบรหารจดการ แนวคดทางธรกจและเกด

การพฒนา อยางไรกตาม กเปนทเขาใจกนโดยกวางขวางวานอกจากความสนใจในการบรหารจดการและ

โครงสรางการบรหารของพพธภณฑแลว การสงเสรมทศนคตดานการทางานเปนทม สนบสนนใหมการ

สอสารระหวางกนในองคกรและยอมรบในเปาหมายเดยวกนของคนในองคกรนนเปนสงจาเปน ดงนน การ

บรหารจดการพพธภณฑทดจะตองมการทางานเปนทม การพฒนาวสยทศนของสถาบนและการจดใหม

บรรยากาศทเออตอการทางานเปนทมจะทาใหการดาเนนการเปนไปอยางมประสทธภาพและบรรล

เปาหมาย

3) ความรบผดชอบตอสงคม (Public Responsibility) พพธภณฑควรมการจดทาเอกสาร

โดยบางสวนอาจมาจากกฎขอบงคบหรอเอกสารอนๆเพอแสดงวาพพธภณฑดาเนนไปอยางถกกฎหมาย

และดารงสถานภาพทางการเงนทด และควรยนยนดวยวาพพธภณฑไมไดเกดขนเพอทจะแสวงหาผลกาไร

ใหแกเจาของพพธภณฑ (ยกเวนพพธภณฑเอกชน) แตเปนไปเพอการบรการแกสงคม

4) พนธกจ (Mission Statement) เปนทเขาใจกนโดยทวไปวาสงทจะเปนพนฐานของพนธกจ

ของพพธภณฑอาจมาจากชอของพพธภณฑเอง โดยทวไปพพธภณฑสะสมวตถและมบทบาททถกกาหนด

โดยรฐหรอผ มอานาจ อาจกลาวไดวาภารกจพนฐานของพพธภณฑเกยวของกบประวตศาสตร ศลปะ หรอ

วทยาศาสตรซงเกยวของกบวตถ อยางไรกตาม กเปนทเขาใจกนวาภารกจของพพธภณฑจาเปนตองมการ

จากดความถงขอบเขตของสงทสะสมและการวเคราะหพรรณนาบทบาทและลกษณะเฉพาะของพพธภณฑ

พนธกจของพพธภณฑควรจะเรยบงาย อธบายวาเปนพพธภณฑเกยวของกบอะไร ทาอะไรบาง บรหาร

จดการอยางไร สะสมอยางไร ดาเนนงานทไหน สะสมทไหนและเหตใดจงสะสม พนธกจควรมการทบทวน

และรบรองอยางเปนทางการ และสามารถปรบปรงแกไขไดในภายหลง

5) นโยบาย (Policies) พนธกจเปนเอกสารพนฐานของทกพพธภณฑในฐานะเปนการ

ประกาศวตถประสงค แตกมความสาคญมากขนอกหากพจารณาการใหคาจากดความของทง 2 สวน คอ

นโยบายการดาเนนงานและนโยบายระยะยาวหรอแผนการพฒนา นโยบายไดทาใหเกดกรอบหรอ

โครงสรางการทางาน เพอใหบรรลเปาหมายขององคกรซงกคอภารกจนนเอง นโยบายขององคกรจานวน

มากอาจถกวางไวอยางหลวมๆ เชน รฐบาลหรอมหาวทยาลยถกวางนโยบายโดยรฐ (ในกรณของ

พพธภณฑของรฐหรอของมหาวทยาลย)

15

6) การบรหารจดการทางการเงน (Financial Management) พพธภณฑสวนใหญเกยวของ

กบการเงนของรฐและมกฎหมายการบญชคอยควบคมใหอยในขอบเขตทเหมาะสม และมผ มอานาจของรฐ

เปนผตดสนใจการปฏบตงานดานการเงนใหเปนไปตามกฎหมาย ผ มอานาจอาจจะมวสยทศนทางการเงนท

แตกตางกน มพพธภณฑจานวนไมมากนกทสามารถดาเนนงานควบคมทศทางทางการเงนไดดวยตนเอง

หากไมไดคานงถงความแตกตางของจานวนเงนงบประมาณและทมาของงบประมาณ พพธภณฑทงหมด

ตางกมภาระทางการบญชในการคานวณงบประมาณทไดรบการจดสรร กระบวนการพฒนางบประมาณ

การจดการกองทน แผนทางการเงนไดถกนามาใชกนโดยทวไปในการจดการทางการเงน ในขณะทแนวทาง

ถกสรางหรอถกกาหนดโดยผ มอานาจรฐ การดาเนนงานกตองอาศยผ จดการพพธภณฑและเจาหนาท

ผปฏบตงาน

7) จรยธรรมกบการบรหารจดการพพธภณฑ (Museum Ethics and Management) ม

ประเดนทางจรยธรรมบางประการทเกยวของกบนโยบายของพพธภณฑ การจดการและการบรหารเงน

งบประมาณ รวมทงทรพยากร เชน การสะสม แนนอนวามกฎหมายมารองรบใหมการรบผดชอบดงกลาว

อยางไรกตาม ประเดนความรบผดชอบทางจรยธรรมกไมไดถกจากดวาจะทาแคในประเทศใดประเทศหนง

เพอทจะใหพพธภณฑแตละแหงเปนทยอมรบวาเปนหนวยงานทมจรยธรรม ทกๆพพธภณฑควรมนโยบาย

การบรหารจดการทางการเงน ซงถกกาหนดขนโดยผ มอานาจรฐ ในการนาเงนงบประมาณมาใช วตถทาง

ธรรมชาต วตถซงสามารถซอ-ขายได และกระบวนการควบคมงบประมาณ ควรเกบรกษาบนทกการใชจาย

ทรพยากร งบประมาณและปรบปรงงบประมาณทกครงดวยความโปรงใส สงเหลานเปนแนวทางทดทสดท

จะหลกเลยงไมใหเกดปญหาและขอเคลอบแคลงสงสย

8) การวางแผน (Planning) การวางแผนพพธภณฑทมประสทธภาพควรจะเปนกจกรรมแบบ

องครวม ซงรวมเอาภาพรวมของประวตศาสตรพพธภณฑ ภารกจ การสะสม เจาหนาท สงอานวยความ

สะดวก งบประมาณ การสนบสนน สงคม/ชมชน ผ เยยมชม สถานะทางสงคม ทองถนและอปสรรคภายใน

และสงแวดลอมตางๆ รวมทงศกยภาพทางสงคมในการทจะตดสนใจเกยวกบแนวทางของพพธภณฑใน

อนาคต กระบวนการวางแผนนไดใหพพธภณฑประเมนคา นยามใหมและดาเนนภารกจใหสาเรจ วาง

วธการจดแสดงนทรรศการและใหบรการผ เยยมชม มความเชอมโยงกนอยางแนบแนนระหวางกระบวนการ

วางแผนกบการตลาด เพราะวาการวางแผนจะตองมากอนการตลาดและการวเคราะหการตลาดของ

พพธภณฑเปนสวนหนงของกระบวนการวางแผน

16

9) การสรปความเหน (Concluding Comments) งานพพธภณฑเปนการทางานทไดรบ

มอบหมายจากสาธารณะ ผกโยงอยกบความรบผดชอบอนมากมาย ผบรหารระดบสงรวมถงผ จดการ

พพธภณฑตองมความรบผดชอบในงานพพธภณฑทดาเนนการอย ความไมไววางใจอาจเกดขนไดโดยม

สาเหตมาจากหนาทการบรหารจดการทมขอบเขตกวางขวางและกจกรรมทางพพธภณฑทหลากหลาย

เทคโนโลย การเมอง กจกรรมทางสงคมมความจาเปนในฐานะทสามารถใชเปนแนวทางการจดการ

พพธภณฑตามทมการเรยกรอง ผ จดการพพธภณฑจะตองเปนตวแทนสาธารณะ สนบสนนใหเกดการ

บรการ ควรเปนผ เชยวชาญดานพพธภณฑและสามารถรกษาทรพยากรอนสาคญไดโดยเฉพาะพพธภณฑท

เกบรกษาวตถจานวนมาก ผ ดาเนนงานพพธภณฑจาเปนจะตองมทกษะทางวชาการและการจดการในการ

สนบสนนภารกจของพพธภณฑ ในขณะทตองมทกษะทางการสอสารทเยยมยอด รบผดชอบหนาทในการ

อธบายเนอหาหลก เนอหารองในเชงวเคราะหซงเปนทเขาใจยากสาหรบคนทวไป ใหเขาใจไดงายขน

การจดการพพธภณฑเปนสงทาทาย ผลทจะไดรบนนคอเปนทสนใจของสาธารณชน ปกปอง

สาธารณะประโยชนและสนบสนนใหเกดความเปนมตรและความเขาใจ การจดการทดนนเกยวของกบการ

พฒนาอยางยงยน การมจรยธรรมอยางมออาชพ เคารพใหเกยรต ซอสตย จรงใจและอทศตน ผ อานวยการ

พพธภณฑ ผ เชยวชาญ รวมทงเจาหนาทบรหารงานทรบผดชอบการบรหารจดการ จะตองดาเนนงานดวย

ความซอสตยและสอดคลองกบหลกจรยธรรมอยางเครงครดทสดเชนเดยวกบการมงไปสเปาหมายทสงทสด

2.1.3 แนวคดเกยวกบการตลาดของพพธภณฑ 2.1.3.1 คาจากดความของคาวา การตลาด ในหนงสอ Core concepts of Marketing ของ John Bernett (2008) กลาววา โนเทด ฮาวารด อาจารยแหง Business Theodore Levitt กลาววา จดมงหมายของทกธรกจคอ “การหาลกคาและรกษาฐานของลกคา” นอกจากน หนทางเดยวทจะสามารถบรรลเปาหมายนนคอ การสรางความไดเปรยบในการแขงขน กลาวคอ จะตองโนมนาวใจลกคา (หรอผ ทอาจเปนลกคา) วาอะไรทคณจะมอบใหแกเขา ใหเขาไดมาพบสงทเขาจาเปนตองใช หรอตองการในขณะนน ดวยความหวงวาคณจะสามารถมความไดเปรยบอยางตอเนอง หากเปนดงนน ทายทสดแลว ลกคาจะไมพจารณานานเพอหาทางเลอกอน และยอมจายเงนเพอซอสนคาของคณดวยความเคยชนและไมเปลยนใจ ลกษณะเชนนเกดขนในผ คนทขบแตรถ Fords แปรงฟนดวย Chest เทานน ซอคอมพวเตอร Dell เทานน หรอซอมทอประปาดวย “แซมสน ปมบลง สายดวนไดตลอด 24 ชวโมง ทกวน” เทานน การสรางภาวะผกพนอยางไมลมหลมตา ปราศจากการพจารณาทางเลอกอน ไปสการเจาะจงการซอสนคาแบรนดนนๆใหเกดแกลกคา เปนความฝนของธรกจทกประเภท มนอาจจะไมเกดขนหากไมมการใชวธทางการตลาดทมประสทธภาพ ในความเปนจรง บทบาทเฉพาะของ

17

การตลาดกคอ ใหความชวยเหลอในการพจารณา สรางความพงพอใจและการรกษาลกคา (John Bernett, 2008 : 3) ในหน ง ส อ Official American Marketing Association (1988) น ย าม ค าว า “การตลาด ” ว า “การตลาดหมายถงกระบวนการวางแผนและดาเนนความคด ในการกาหนดราคา สงเสรมการขาย การกระจายความคด กระจายสนคาและบรการ ทาใหเกดการแลกเปลยน ซงทาใหเกดความพงพอใจแกลกคารายบคคลและองคกร” (John Bernett, 2008 : 4) ซงสามารถขยายความเพมเตมเพอใหเกดความเขาใจในคาจากดความดงกลาวใหชดเจนยงขนได ดงน 1) แนวทางสาหรบสถานประกอบการ คอ พนธกจ ซงเปรยบไดกบเปาหมายขององคกร สะทอน

ปรชญาทางธรกจทแทจรงของสถานประกอบการ 2) ทกสถานประกอบการ ประกอบดวยสวนงานในสาขาตางๆ เชน การบญช การผลต การเงน การ

ประมวลผลขอมล การตลาด ซงมความจาเปนในการทาใหเกดการดาเนนกจการและประสบความสาเรจ สวนงานสาขาตางๆเหลานจะตองไดรบการจดการเพอใหมการดาเนนงานทมประสทธภาพ

3) ทกๆสวนงาน มแนวทางการดาเนนงานเดยวกน คอ ปรชญา (มาจากพนธกจหรอเปาหมายของบรษท) ซงจะทาใหมการดาเนนงานทสอดคลองไปในแนวทางเดยวกนทสด

4) การตลาดแตกตางจากสาขาอนๆ ในเบองตนเกยวของกบการแลกเปลยน ซงอาศยตลาดเปนสถานทแลกเปลยน

5) การตลาดจะสาเรจไดตอเมอ ปรชญา ภาระหนาทและลกษณะการดาเนนงานเปนไปอยางสอดคลองกนและมความสมบรณ

2.1.3.2 การตลาด กบ พพธภณฑ Paal Mork (2004 : 161-175) อธบายการใชหลกการตลาดในการบรหารจดการพพธภณฑใน

หนงสอ Running a Museum : A Practical Handbook วา ไมกทศวรรษทผานมาน พพธภณฑไดใหความสนใจในการดงดดความสนใจผ เยยมชมมากขน และการตลาดกไดกลายเปนเครองมอในการบรหารจดการพพธภณฑในพพธภณฑหลายแหงเปนจานวนมากขนเรอยๆในหลายประเทศ เหตผลสาคญคอ การสนบสนนดานการเงนจากรฐบาลลดนอยลง ในขณะทมการแขงขนกนระหวางพพธภณฑเขมขนขน โดยเฉพาะชวงเวลาพกผอนทองเทยว รวมทงสงคมในปจจบนกาลงเผชญหนากบกระแสของขอมลขาวสาร กยงทาใหเกดความทาทายมากขนไปอก

พพธภณฑซงมงเนนไปทจานวนผ เยยมชม ทาใหเกดการทางานทมงเนนการสรางผ เขาชมหนาใหม การสอสารกบผชมไมใชการสอสารทางเดยว พพธภณฑทจะประสบความสาเรจอยางแทจรงจะตองไม

18

สอสารเพยงทาตามหนาททมตอผ เยยมชม แตจะตองคอยรบฟงผลตอบรบจากผชมและใชผลตอบรบนนเปนขอมลในการปรบปรงโดยใหผ เยยมชมเขามามสวนรวมในการปรบปรงดวย

2.1.3.3 การพฒนาพพธภณฑในปจจบนทสมพนธกบทฤษฎและภาคปฏบตทางการตลาด

ดวยการพฒนาการตลาด ลกคาไดกลายเปนจดทตองใหความสนใจแทนการมงความสนใจไปทการผลตเพอการขายอยางแตกอน ผผลตจะพจารณาสงทจาเปนและเปนทตองการของลกคา และผลตสนคาเพอความพงพอใจของลกคา การผลตอยบนฐานของความจาเปนของตลาด การพฒนาการตลาดไมไดเปนเพยงแคกระบวนการสงเสรมการผลตสนคาเพอลกคาเทานน แตรวมไปถงการสอสาร การคนควาวจยเพอหาความจาเปนตองการของลกคาดวย การพฒนาลกษณะเฉพาะดงกลาวนเปนการตลาดแบบสมยใหมทสด

พพธภณฑหลายแหงทยงคงเนนการปรบปรงในดานการผลต เชน การเลอกจดนทรรศการ จะมภณฑารกษตดสนใจแตเพยงผ เดยว ซงกจะเกยวกบความสนใจสวนตวและหวขอทกาลงศกษาวจยอย การบรการสงอานวยความสะดวกแกผชมถกละเลย เชน หวหนาภณฑารกษอาจจะไมเคยลงพนทและแทบไมเคยพบปะกบผ เยยมชมเลย และการจดโปรแกรมนทรรศการตางๆมกจะถกวางแผนในระยะยาว ซงใชปจจยภายในเทานนในการพจารณาในการวางแผน เมอมาดทผลลพธจากการบรหารจดการดงกลาว กจะเหนวาจานวนผ เขาเยยมชมลดลง แมวาจะจางผ จดการฝายการตลาดมาโปรโมทนทรรศการเกาๆตามหลกการขาย แตกยงประสบปญหา เพราะบอยครงพบวา ปญหาทแทจรงนนคอ นทรรศการขาดความนาสนใจ ดงนนความพยายามดานการขายกไมไดสามารถแกไขได

พพธภณฑทประสบความสาเรจจะตองมองเนอหาทจะนาเสนอในพพธภณฑในฐานะทเปนสนคาทจะขาย เชอมโยงประสานงานกบการตลาด นาไปสการวางแผนทางสถตและกระบวนการดานงบประมาณ การปรบปรงดานจานวนผ เยยมชมตองพยายามทาใหเขาถงความรสกหรอจตใจของผ เยยมชม และสงทผ เยยมชมตองการ จาเปนและพฤตกรรม จากนนจงคอยสรางโปรแกรมการจดแสดง

2.1.3.4 การผสมผสานทางการตลาด

การตลาดพฒนาปรบปรงโดยขนอยกบตวแปรในกระบวนการ เรมตงแตการผลต การออกแบบ ไปสการขาย ตวแปรเหลานเรยกวา การผสมผสานทางการตลาด แนวทางทวไปทจะจาแนกการตลาดแบบนออกจากการตลาดทวไป ไดแก การตลาดแบบ 4P ของ E.Jerome McCharty ไดแก 1) สนคา 2) ราคา 3) การสงเสรมการขาย 4) สถานท

1) สนคาหรอผลตภณฑ (Product) ผลตภณฑ คอ วตถหรอบรการทลกคาตองการหรอจาเปน เปนสวนทสาคญของการผสมผสาน

ทางการตลาด ถาผลผลตไมเปนทตองการหรอไมจาเปนกจะขายไมออก จากมมมองของผ เยยมชม

19

พพธภณฑทวไป สนคาหรอผลตภณฑทวานกคอแกลอรหลก นทรรศการพเศษและสวนอนๆของพพธภณฑทเปดใหสาธารณชนเขาชม แตสาหรบผ เยยมชมอนๆมนอาจหมายถงการอานวยความสะดวกดานการคนควา พนททใหบรการพบปะเพอนฝง เชน พพธภณฑทเปนรานกาแฟและรานอาหารดวย พนททงหมดน ตองคานงถงความพงพอใจของผ เขาเยยมชม เพราะวาถาพพธภณฑไมเปนทดงดดใจ กจะไมเปนทนยม แมวาจะเสนอใหบรการฟรและโฆษณาวามชงโชคกตาม ปญหาความผดพลาดทเหมอนๆกนในพพธภณฑหลายแหงทวโลก คอการจดนทรรศการนนอยบนพนฐานของการผลต ไมไดอยบนพนฐานของความพงพอใจ ความตองการหรอความสนใจของผชม ในกรณนแมวาจะใชกจกรรมทางการตลาดกไมไดชวยแตอยางใด หากมการสารวจและสมภาษณกลมเปาหมายทคาดวาจะกลายมาเปนผ เยยมชมกอนการวางแผนจดนทรรศการและพฒนาพพธภณฑ ผลลพธทเกดขนนนกคอจะสามารถเชอมโยงไปสผชมไดเปนอยางด

2) ราคา (Price) ในการผลตทางอตสาหกรรม ราคาสนคาเปนเครองมอสาคญทจะชนะการแขงขนทางธรกจและทา

กาไร ราคาเปนเครองมอทาใหเกดกลมเปาหมาย และไมควรจะเกบคาเขาชมทกคน ถาพพธภณฑตองการจะหารายไดในอตสาหกรรมทางทองเทยว กสามารถเลอกวธทฉลาดคอการเสนอขายใหแกตวแทนจาหนายหรอบรษททวรเพอสรางมลคา สปอนเซอรและผ บรจาคจะมความพงพอใจมากหากไดรบตวเขาชมพพธภณฑฟรในฐานะนายจางหรอผตดตอรายสาคญ หรออาจจะเปนไปไดทจะรวมมอกบพพธภณฑอนๆในการจดทาตวทวรชมพพธภณฑหลายๆแหงในคราวเดยวกน ในยโรปกลยทธในการใหเขาชมพพธภณฑฟรเปนการสรางผลลพธทดทเปนทนยมมาก ความคดนสงเสรมใหมกลมทโดยปกตแลวไมเขาชมพพธภณฑหรอไมสามารถจายคาเขาชมไดมโอกาสเขาชม

3) การสงเสรมการขาย (Promotion) ความจาเปนในการจดกจกรรมสงเสรมการขายเปนสงทสามารถปรบเปลยนไดอยางหลากหลาย

พพธภณฑทแสดงสมบตทมชนเดยวในโลกสามารถทาใหมผ เขาชมไดอยางตอเนอง โดยไมตองมกจกรรมสงเสรมแตอยางใด ในขณะทพพธภณฑอนๆทมของสะสมทมความนาสนใจนอยกวาตองพยายามเพอใหมผ เขาชมตอเนอง

4) สถานท (Place) สาหรบอตสาหกรรมทมการพฒนาการผลต การจดสถานทและการกระจายสนคาเปนสงจาเปน

การโฆษณาสนคาซงขาดตลาดอาจทาใหลกคาเสยความรสกได พพธภณฑควรปรบปรงสถานท สถานทในพพธภณฑในเชงการตลาดอยในลกษณะของการขนสงผ เยยมชมมาเขาชมพพธภณฑ ถาพพธภณฑตงอยในบรเวณทหางไกลชมชน การเดนทางไมสะดวก หรอเปนสถานททตงอยในบรเวณทไมปลอดภย กนาจะเปนแนวคดทดทจะจดการเรองการขนสงใหแกผ เขาเยยมชมพพธภณฑ เชน Getty Los Angeles และ The Zuider Zee Museum มการเดนทางฟรโดยรถรางหรอโดยเรอ การบรการรถบสพพธภณฑ (หรอเรอเฟอรร

20

ในอมสเตอดม)ซงจอดใหลงทหนาพพธภณฑ ถาพพธภณฑรบคณะทวรหรอคณะศกษาดงานกจาเปนตองมทจอดรถ

2.1.3.5 กลยทธการวางแผนการตลาด การตลาดแบบผสมผสานกลายเปนสวนหนงของปรชญาพพธภณฑและเปาหมายในระยะยาวใน

การวางแผนกลยทธอยางหลกเลยงไมได การวางแผนกลยทธแตกตางจากจดการโดยทวๆไป แตเปนกจกรรมทงหมดสาหรบพพธภณฑ การวางแผนกลยทธตองมการประเมนผลอยางตอเนองและมการปรบปรงเปลยนแปลงใหเขากบสถานการณแวดลอม พพธภณฑทมการปรบปรงดานจานวนผ เขาชม จะมงไปทการวางแผนกลยทธทมเปาหมายทอางองไปถงสาธารณชน และแผนจะตองมการปรบปรงดานการตลาดดวย พพธภณฑสามารถพฒนาโดยแยกการวางแผนการตลาดกบการวางแผนกจกรรมของพพธภณฑออกจากกน

1) ภารกจและวสยทศน (Mission and Vision) ภารกจ เปนเปาหมายของการบรหารจดการ สวนเปาหมายหลกของพพธภณฑ คอ สะสม อนรกษ

ศกษา เผยแพร ซงลวนแลวแตมความสาคญเทาเทยมกน โดยทวไปภารกจทถกกาหนดในแตละวนของพพธภณฑไมไดสงเสรมใหเกดการพฒนาตอไป ถาพพธภณฑตองการจะมความชานาญพเศษในสาขาใดสาขาหนงทแนนอนหรอเคลอนไหวตามความตองการของตลาด กควรจะมภารกจในการปฏรปหรอปรบปรงพพธภณฑ ในกระบวนการปฏรปพพธภณฑ การบรหารจดการจะทาใหมองเหนไดชดเจนยงขนวาอะไรคอวตถประสงคและอนาคตอนเปนเปาหมายของพพธภณฑ

วสยทศน สะทอนการใหความสาคญกบสงใดสงหนงเปนอนดบแรกๆของพพธภณฑ ในการอธบายอดมการณซงจะใชเปนวสยทศนควรแสดงใหเหนสงทพพธภณฑตองการจะเปนมากทสด เชน เปนพพธภณฑศลปะสมยใหมแหงชาต หรอเปนสถานททเหมาะทสดทจะมาเรยนรประสบการณทางโบราณคดแหงชาต เปนตน

2) การวเคราะหสถานการณ (Situation Analysis) พพธภณฑจะประสบความสาเรจไดขนอยกบปจจยภายในและภายนอก ในกระบวนการวางแผน

กลยทธทจาเปนมากคอการทจะตองรขอจากดและความเปนไปไดในดานการจดการและในบรบทโลก ปจจยเหลานสามารถแบงออกตาม SWOT ซงประกอบดวยการวเคราะห จดแขง จดออน โอกาสและอปสรรค ซงเกดจากตวพพธภณฑเองและสภาพแวดลอมภายนอก

ปจจยภายใน ปจจยภายนอก จดออนและจดแขง โอกาสและอปสรรค

21

2.1.3.6 การสงเสรมการขาย (Promotion) การสงเสรมการขายหรอการโปรโมทเปนการเผยแพรขอมลเกยวกบสงทพพธภณฑมใหแกผชม โดย

ควรตระหนกอยเสมอวามนคอกระบวนการสอสาร 2 ทาง คอ ผสงสารและผ รบสาร ขณะทพพธภณฑเปน ผสงสารผานชองทางทถกเลอก ผ รบสารตองรบสารไดอยางสะดวกและเกดการกระทาตอบกลบ

การสอสารโดยทวไปประกอบดวย การโฆษณา การสรางความสมพนธกบสาธารณะ การขายตรงและการขายในชองทางตางๆ เชน อนเตอรเนต

2.1.3.7 การสรางแบรนดพพธภณฑ (Building a Museum “Brand”)

แบรนดเปนชอของผลตภณฑ แตแบรนดเปนมากกวาปาย ชอหรอแพคเกจทพเศษ แบรนดทาใหโลกจดจาหรอนกถงสนคา แบรนดเสรมคณคาใหแกสนคา เชน เมอรซเดส เบนซ ไมไดเปนแครถ แตมนมความหรหราและคณมงหวงวาจะไดขบมนฝาพายหมะ หรอฝาทะเลทรายและไปถงทหมายอยางปลอดภย ผคนจานวนมาก เขามามสวนรวมในการเสรมสรางความหมายใหกบแบรนดทยงใหญ ความหมายนจะเชอมโยงกลบไปสผคนทใชแบรนดนดวย ถาคณขบเมอรซเดส เบนซ ผคนจะสนนษฐานวาคณรวย และมตาแหนงทดเยยม การสรางคณคาของแบรนดเปนอะไรททาใหเกดการสรางความหมายใหแกแบรนด แบรนดมคณคามากมายแกผผลตและมความหมายตอการจดลาดบผลตภณฑ แตผผลตจะไมสามารถควบคมคณคาของแบรนดไดทงหมด เชน Coca-Cola ถกกาหนดวาเปนสญลกษณของความเปนอเมรกน อะไรกตามทสหรฐอเมรกาเปน กดเหมอนจะมอทธพลตอภาพลกษณของบรษท ไมวาเขาจะชอบหรอไมกตาม การสรางแบรนดเปนกลยทธทจาเปนตอธรกจในองคกรตางๆทวโลกมาอยางยาวนาน ในปจจบนกลายเปนประเดนสาคญในภาควฒนธรรมและการจดองคการไมแสวงหากาไรดวย

โมเดลกระบวนการสอสาร

การใสรหสทรพยากร ← ← ↑

↓ ↑

ขอความ ผลตอบกลบ ↓

ชองทาง ↑

↓

ผ รบรหส → → ↑

22

2.2 งานวจยทเกยวของ ผวจยไดสารวจงานวจยในดานการบรหารจดการพพธภณฑ มทงทเปนการศกษาเปรยบเทยบการบรหารจดการพพธภณฑของรฐและเอกชน และการบรหารจดการหอศลปของรฐ งานวจยหวขอ การเปรยบเทยบรปแบบการจดการพพธภณฑทางวฒนธรรม ระหวางพพธภณฑวงสวนผกกาดและพพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร ของสรลกษณ กลยา (2553) เปนการศกษาทรพยากรการทองเทยวและสงอานวยความสะดวกของพพธภณฑวงสวนผกกาด และพพธภณฑสถานแหงชาต เพอนามาเปรยบเทยบรปแบบการจดการพพธภณฑ รวมทงศกษาระดบความคดเหนตอการจดการพพธภณฑของนกทองเทยวและมคคเทศก เพอจดทาแนวทางในการจดการพพธภณฑทางวฒนธรรม งานวจยนใชการวเคราะหคาสถตพนฐานในการวเคราะหขอมลเชงปรมาณ ผสมผสานการวเคราะหเนอหาในขอมลเชงคณภาพ ผลการศกษา ผ วจยพบวาทงสองพพธภณฑมนโยบายสนบสนนบคลากรใหไดรบการพฒนาศกยภาพในการทางาน มการกาหนดภาระงานและหนาทรบผดชอบเปนลายลกษณอกษร มการจดพนทเปนสวนตางๆเพอประโยชนในการใชสอย แตพพธภณฑวงสวนผกกาดไมมพนทสวนบรหารจดการ การวจยและหองสมด มระบบแจงเตอนอคคภยแตไมมแผนอพยพผคน มระบบการทาบญชและบนทกหลกฐานของวตถดวยโปรแกรมคอมพวเตอร ผวจยพบวาปจจยดานเจาหนาทและภณฑารกษเปนปจจยสาคญในการบรการและถายทอดความร ทงรฐบาลและเอกชน แนวทางทผวจยไดจากการศกษาพพธภณฑทงสองแหงไดแก 1) การจดแสดงและการจดกจกรรมเพอดงดดความสนใจและเพมพนประสบการณความร และปรบเปลยนทศนคตใหแกผชม ซงทาใหตองการกลบมาชมพพธภณฑอก 2) การบรการและสงอานวยความสะดวก เปนสงชกจงใหมผ สนใจเขามาเยยมชม 3) การประสานงานเพอความรวมมอกบหนวยงานภายนอกและภายใน เพอใหเกดประโยชนแกนกทองเทยวและผ เขาชม และประสานกบสถาบนการศกษาเพอใหเปนแหลงทองเทยวเพอการเรยนร งานวจยนเนนดานการสารวจทรพยากรและความคดเหนของผปฏบตงานและนกทองเทยวเปนหลก ทาใหเมอสรปแนวทางในการบรหารจดการไมไดครอบคลมถงกระบวนการของการบรหารจดการทงหมด แตไดเสนอแนะแนวทางจานวน 3 ดาน ไดแก การจดแสดงและการจดกจกรรม การบรหารและสงอานวยความสะดวก และการประสานงานเพอความรวมมอกบหนวยงานภายนอกและภายใน ผวจยคดวาหากมการใชแนวทางในการบรหารจดการพพธภณฑ รวมถงการวเคราะห SWOT ดวย กนาจะทาใหเหนแนวทางในการบรหารจดการทชดเจนขน งานวจยหวขอ การบรหารจดการหอศลปของรฐในประเทศไทย ของ กมลวรรณ จนทวร (2555) เปนการศกษาการบรหารจดการหอศลปของรฐ มงเนนไปทการศกษารปแบบการจดตงองคการ รปแบบบรหาร การใหบรการและกจกรรม ลกษณะทางกายภาพและปญหาหรออปสรรคในการดาเนนงาน และวเคราะหสถานการณปจจบนและหาแนวทางหรอขอเสนอแนะสาหรบหอศลปของรฐในอนาคต ผวจยไดสารวจหอศลปของรฐทเปนกรณศกษา จานวน 8 แหง ไดแก พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป

23

มหาวทยาลยศลปากร หอศลปจามจร หอศลปวทยนทรรศน หอศลปะและวฒนธรรมภาคตะวนออก หอศลปมหาวทยาลยนเรศวร พเอจ อารตแกลอร และหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร โดยการสมภาษณผปฏบตงาน ผบรหารหอศลป ผ เชยวชาญ และศลปน และสารวจความคดเหนและความพงพอใจของผ รบบรการหอศลปของรฐเพอนามาประกอบการวเคราะหขอมล ผลจากการสารวจพบวา มรปแบบการจดตงจานวน 3 รปแบบ ไดแก 1.หอศลปทจดตงโดยองคการปกครองสวนทองถน ผลการวจยในแงความคดเหนของผ เขาชมทมตอหอศลปคอ สงทหอศลปของรฐควรใหความสาคญ คอ การสรางความเขาใจและเผยแพรองคความรดานศลปะ และใสใจการบรหาร เพอสรางสมพนธทมนคงระหวางหอศลปและสงคม จะเปนสวนชวยใหหอศลปประสบความสาเรจและมคณคาตอสงคม สวนขอเสนอแนะในการบรหารจดการหอศลปในอนาคต แบงเปน 3 ดาน ไดแก การบรหารจดการองคการ ซงตองมความคลองตวในทกดาน และควรตงในรปแบบองคการมหาชน ลกษณะทางกายภาพ ควรเขาถงงาย สวยงามและสะดวกสบาย การใหบรการและกจกรรม ควรมการสรางการมสวนรวมระหวางผ เขาชมและหอศลป เปนตน งานวจยการบรหารจดการหอศลปของรฐในประเทศไทยน นาสนใจตรงททาใหเหนถงรปแบบของหอศลปของรฐทมอยในปจจบน การสารวจความพงพอใจของผ ใชบรการหอศลป ทาใหเหนสงทหอศลปควรพฒนา สาหรบการสรปแนวทางการบรหารจดการมความครอบคลมทกสวนของพพธภณฑ รวมทงใหความสนใจภารกจของพพธภณฑในการใหบรการความรดานศลปะ จงเปนงานวจยทใหแนวทางแกผวจยในการวจยนไดเปนอยางด

24

บทท 3 วธดาเนนการวจย

ในงานวจยน ผวจยไดดาเนนการวจยตามขนตอน ดงน 3.1 การกาหนดแบบแผนการวจย 3.2 การกาหนดประชากร 3.3 การจดทาเครองมอและการศกษาคณภาพเครองมอ 3.4 การเกบรวบรวมขอมล 3.5 การวเคราะหขอมล 3.1 การกาหนดแบบแผนการวจย งานวจยน ผ วจยจะดาเนนการวจยในเชงคณภาพ โดยผ วจยจะเกบขอมลโดยการสมภาษณ ผบรหารพพธภณฑ ผปฏบตงานพพธภณฑและผ เยยมชมพพธภณฑ การสงเกตอยางมสวนรวมและการสมภาษณอยางไมเปนทางการกบผ เขาเยยมชมพพธภณฑ แลวนาขอมลทไดมาวเคราะหตอไป 3.2 การกาหนดประชากร ในงานวจยนผวจยจะศกษาการบรหารจดการของพพธภณฑ จานวน 2 แหง ไดแก มวเซยมสยาม และพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ดงนน ประชากรทผวจยจะเกบขอมลคอ ผบรหาร ผปฏบตงาน และผ เยยมชม ของพพธภณฑจานวน 2 แหงดงกลาว 3.3 การจดทาเครองมอและการศกษาคณภาพของเครองมอ 3.3.1 การจดทาเครองมอ

ผวจยจดทาแบบสมภาษณ จานวน 3 ชด ไดแก 3.3.1.1) แบบสมภาษณสาหรบผบรหารพพธภณฑ 3.3.1.2) แบบสมภาษณสาหรบเจาหนาทพพธภณฑ 3.3.1.3) แบบสมภาษณสาหรบผ เยยมชมพพธภณฑ

3.3.2 การศกษาคณภาพของเครองมอ ผ วจยนาแบบสมภาษณไปใหผ เชยวชาญตรวจสอบขอคาถามดวยวธการหาคาความตรงของ

เครองมอเชงเนอหา (Content Validity) วามความตรงตามเรองทตองการวเคราะหหรอไม โดยหากขอคาถามใดมคา IOC 0.5-1.00 ผวจยจะถอวาเปนขอคาถามทใชได แตหากขอคาถามใดมคา IOC ตากวา 0.5 ผวจยจะตดขอคาถามนนออก หลงจากปรบแกแลว จะนาแบบสมภาษณทไดไปใชในการเกบขอมล

25

3.4 การเกบรวบรวมขอมล ผ วจยเกบขอมลเบองตนจากเวบไซตของพพธภณฑจานวน 2 แหง ไดแก มวเซยมสยามและพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน จากนนผ วจยไดลงพนทเกบรวบรวมขอมลในพพธภณฑทง 2 แหงดงกลาว โดยการสมภาษณโดยใชแบบสมภาษณจานวน 3 ชด ไดแก แบบสมภาษณสาหรบผ บรหารพพธภณฑ แบบสมภาษณสาหรบผปฏบตงานพพธภณฑ และแบบสมภาษณสาหรบผ เยยมชมพพธภณฑ นอกจากนยงมการเกบขอมลโดยการสงเกตแบบมสวนรวมและการสมภาษณอยางไมเปนทางการกบผเยยมชมพพธภณฑดวย พรอมทงจดบนทก 3.5 การวเคราะหขอมล

ผวจยดาเนนการวเคราะหขอมลของพพธภณฑ จานวน 2 แหง ไดแก มวเซยมสยามและพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน โดยการแบงการวเคราะหออกเปนหวขอดงตอไปน

3.5.1 การบรหารจดการมวเซยมสยาม 3.5.1.1 ขอมลเบองตน 3.5.1.2 การบรหารจดการพพธภณฑ 3.5.1.3 การอนรกษและจดแสดง

3.5.2 การบรหารจดการพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 3.5.2.1 ขอมลเบองตน 3.5.2.2 การบรหารจดการพพธภณฑ 3.5.2.3 การอนรกษและจดแสดง

3.5.3 ตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย

26

บทท 4 การวเคราะหขอมล

ในงานวจยน ผ วจยไดดาเนนการศกษาวเคราะหการบรหารจดการของพพธภณฑ 2 แหง ไดแก มวเซยมสยาม และพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน แลวนาองคความรทไดมาเปนแนวทางในการจดทา ตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย โดยการแบงเปนหวขอ ดงน

4.1 การบรหารจดการมวเซยมสยาม 4.1.1 ขอมลเบองตน

4.1.2 การบรหารและการจดการมวเซยมสยาม 4.1.3 การอนรกษและจดแสดง 4.1.4 ความคดเหนของผ เยยมชมทมตอพพธภณฑ 4.2 การบรหารจดการพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน 4.2.1 ขอมลเบองตน 4.2.2 การบรหารและการจดการพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน 4.2.3 การอนรกษและจดแสดง 4.2.4 ความคดเหนของผ เยยมชมทมตอพพธภณฑ 4.3 การวเคราะหตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย 4.4 สรปตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย 4.5 พพธภณฑในอดมคต : ความคดเหนและขอเสนอแนะของผ เยยมชมพพธภณฑ 4.1 การบรหารจดการมวเซยมสยาม

4.1.1 ขอมลเบองตน มวเซยมสยาม พพธภณฑแหงการเรยนร ตงอย ทถนนพระบรมมหาราชวง เขตพระนคร กรงเทพมหานคร อยในความรบผดชอบของสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต (สพร.) เรมเปดใหบรการเมอวนท 2 เมษายน 2551

ลกษณะของพพธภณฑเปนพพธภณฑทเนนการสรางประสบการณสดใหมในการชมพพธภณฑ และเปนตนแบบของพพธภณฑแนว discovery museum (MDM) ซงเนนใหผ เยยมชมเกดการเรยนรดวยตนเอง เกดความเพลดเพลนบนเทงใจไปพรอมๆกบการเรยนร พพธภณฑมวตถประสงคในการยกระดบมาตรฐานการจดการเรยนรในรปแบบใหมใหกบประชาชน โดยเฉพาะเดกและเยาวชน มการสรางภาพลกษณใหมใหแกพพธภณฑโดยทาใหพพธภณฑไมใชเรองทนาเบอ หากแตเตมไปดวยความ

27

สนกสนานเพลดเพลน ดวยการใชเทคโนโลยใหมๆและกจกรรมสรางสรรคทสลบสบเปลยนหมนเวยนเปนประจา

ภาพประกอบท 5 : มวเซยมสยาม

ทมา : ภาพถายโดยผวจย สญลกษณของพพธภณฑ คอ คนกบแดง หรอ รปคนททาทาเปนกบ โดยกบเปนสตวศกดสทธทแสดงถงความอดมสมบรณ เปนทเคารพบชาของผคนทวเอเชยตะวนออกเฉยงใต

ภาพประกอบท 6 : สญลกษณของมวเซยมสยาม

ทมา : http://www.facebook.com/museumsiamfan มวเซยมสยามเปดใหเขาชมวนองคาร-วนอาทตย เวลา 10.00 – 18.00 น. (ปดใหบรการทกวนจนทร) อตราคาบตรเขาชม - นกเรยน นกศกษา อาย 15 ปขนไป 50 บาท - ผใหญคนไทย 100 บาท - ผใหญชาวตางชาต 300 บาท - เขาชมเปนหมคณะ (5 คนขนไป) นกเรยน นกศกษา 15 ปขนไป คนละ 25 บาท , ผใหญคนไทยคนละ 50 บาท, ผใหญชาวตางชาต คนละ 150 บาท

28

4.1.2 การบรหารและการจดการมวเซยมสยาม 4.1.2.1 นโยบาย ปรชญา วสยทศนและพนธกจของมวเซยมสยาม มวเซยมสยามเปนหนวยงานทอยในความรบผดชอบของสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต (สพร.) ซงอยภายใตสานกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน) สงกดสานกนายกรฐมนตร สพร.ไดรบการจดตงขนเมอวนท 18 มถนายน 2547 เพอกากบดแลการจดตงพพธภณฑการเรยนรแนวใหมใหเปนแหลงเรยนรอยางรนรมยทเนนการพฒนาความคด เพมความรและสรางสรรคภมปญญา พรอมสนบสนนและรวมมอกบเครอขายพพธภณฑอนทวประเทศ เพอรวมสรางมาตรฐานกระบวนการเรยนรและการบรหารจดการพพธภณฑใหมคณภาพและประสทธภาพมากขน และเสรมสรางความรดาน พพธภณฑวทยาทเหมาะสมแกสงคมไทย

1) นโยบายของผบรหาร นายราเมศ พรหมเยน ผ อานวยการสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต (สถาบนพพธภณฑการ

เรยนรแหงชาต, 2557: แผนพบ) กลาววา สพร.เปนหนวยงานในสงกดสานกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน) ซงมบทบาทหนาทในการนาเสนอประวตศาสตรสงคมไทย โดยถายทอดเรองราวของชมชน ภมปญญา วถชวต คตความเชอและศลปวฒนธรรม ผานนวตกรรมใหมเพอการเรยนรอยางรนรมย นโยบายหลกของเราคอ มงเนนการเผยแพรปรชญา แนวคดและองคความรของพพธภณฑการเรยนรสสงคมไทยเพอสงเสรมใหสงคมไทยเปน “สงคมแหงการเรยนรตลอดชวต” อนจะนาไปสการพฒนาทยงยน รวมไปถงการมงมนขยายพนทพพธภณฑการเรยนรบรเวณเกาะรตนโกสนทรใหเปนยานพพธภณฑมชวต (Living museum) ใหทดเทยมกบนานาอารยประเทศ โดยการสรางความรวมมอและพฒนาเครอขายพพธภณฑ แหลงเรยนรประเภทอนๆ ทงในและตางประเทศเพอการพฒนาใหพพธภณฑในประเทศไทยมมาตรฐาน มคณภาพ และกอใหเกดการเรยนรอยางรนรมย ปรชญา

Play + Learn = เพลน เปนหวใจสาคญของสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต โดยมจดมงหมายในการปฏรปพพธภณฑทกอใหเกดประโยชนอยางสงสด นาเสนอดวยรปแบบทสรางสรรคและสนกสนาน โดยใชกจกรรมตางๆ เปนตวขบเคลอนทสาคญ ฉะนนการจดแสดงภายในพพธภณฑจะตองเปนสงทสามารถสรางปฏสมพนธกบผ ชมเพอสอความหมายในการเลาเรองและเชอมตอสงตางๆไดอยางสมบรณ (สถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต, 2557: แผนพบ)

2) วสยทศน คนไทยมการตอยอดความรอยางตอเนองผานทางพพธภณฑการเรยนร

3) พนธกจ พนธกจของมวเซยมสยามเปนพนธกจเดยวกบ สพร. ซงเปนหนวยงานทดแลรบผดชอบมวเซยม

สยาม พนธกจมดงตอไปน

29

4.1) สงเสรมใหเดก เยาวชน และประชาชนทวไปมโอกาสแสวงหาความรและตอยอดความรอยางตอเนองผานพพธภณฑการเรยนร

4.2) สรางพพธภณฑตนแบบและเผยแพรองคความรทเกยวของกบพพธภณฑการเรยนร 4.3) สงเสรม สนบสนน และสรางความรวมมอกบเครอขายพพธภณฑเพอยกระดบมาตรฐานการ

จดตงและมาตรฐานการจดการ 4.4) เผยแพรวฒนธรรมสรางสรรคทปรากฏในประวตศาสตร วถชวต ความเชอ คตนยม ศลปะ

และความหลากหลายของผคนและดนแดนจากทกแหลงอารยธรรม 4.1.2.2 วสยทศนในการบรหารจดการของผบรหาร คณสขมาล ผดงศลป (2558 : สมภาษณ)ผ อานวยการสานกงานผ อานวยการสถาบนพพธภณฑ

การเรยนรแหงชาต ใหสมภาษณวาวสยทศนในการทางานระยะยาว จะมการปรบแผนการทางานหรอแผนยทธศาสตรของสถาบนฯทก 5 ป โดยแผนทไดวางเอาไวนน มแนวทางการทางานทจะพฒนาใน 2 สวนงาน ซงไดดาเนนการไปแลว และจะพฒนาอยางตอเนอง ไดแก 1) การจดตงและพฒนาพพธภณฑตนแบบในแนวทาง discovery museum (MDM) หรอ พพธภณฑการเรยนร ททนสมยและไดมาตรฐาน ตนแบบทเราจดตงกคอ มวเซยมสยาม นอกจากนนในดานองคความร กมการพฒนาองคความรดานประวตศาสตร วฒนธรรม ประวตศาสตรสงคม วถชวต คานยม คตความเชอตางๆทนาเสนอผานพพธภณฑ 2) หลงจากททาตนแบบแลว กขยายผลสงานดานเครอขายพพธภณฑ โดยจะขยายผลทงในเชงกวางและเชงลก เชน การจดทาองคความรตางๆทเกยวของกบการบรหารจดการพพธภณฑไปเผยแพร การนารปแบบของการจดทามวเซยมสยามไปเผยแพร กจกรรมทผานมา คอ มวสโมบาย คอ การนานทรรศการลงไปจดแสดงในภมภาคตางๆ และยงมกจกรรมแลกเปลยนตางๆทรวมมอกบพพธภณฑในภมภาค เพอยกระดบพพธภณฑในประเทศไทยใหอยในแนวทางของ discovery museum

30

4.1.2.3 โครงสรางการบรหารจดการ

สถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต (สพร.)

ผ อานวยการ คณะอนกรรมการ

รองผ อานวยการ

ฝายมวเซยมสยาม ฝายวชาการ ฝายเครอขาย พพธภณฑ

สานกงานผ อานวยการ ฝายอานวยการ ฝายสอสาร และการตลาด

ฝายเทคโนโลย และบรหารงานพนท

-แผนกมวเซยมสยาม -แผนกพฒนาและบรหารงานนทรรศการ -แผนกกจกรรมการเรยนร

-แผนกวจยและพฒนาองคความร -แผนกการศกษาและสอการเรยนร -แผนกคลงความร (Learning Center)

-แผนกจดตงและการจดการพพธภณฑ (Discovery Museum) -แผนกพฒนาเครอขายและกจกรรมสรางสรรค -แผนกคลงโบราณวตถและงานอนรกษ

-แผนกการบรหารยทธศาสตร -แผนกแผนงานและงบประมาณ -งานเลขานการ

-แผนกการเงนและบญช -แผนกงานพสด -งานบรหารทวไป

-แผนกพฒนาธรกจและการตลาด -แผนกสอสารและประชาสมพนธ -แผนกงานบรหารงานรานคา (Museshop/Kitchen) -แผนกสอสารและสงพมพ

-แผนกบรหารพนท -แผนกบรหารและพฒนาระบบเทคโนโลยสารสนเทศ -แผนกพพธภณฑเสมอน (Virtual Museum)

31

4.1.2.4 งานบคคล เนองจาก สพร. เปนหนวยงานภายใตการกากบดแลของหนวยงานภาครฐ ดงนน การรบบคคลเขาปฏบตงานจะเปนไปตามกระบวนการของรฐ รวมถงคาตอบแทนบคลากรกมาจากงบประมาณอดหนนจากรฐดวย สงทมวเซยมสยามใหความสาคญเปนอนดบตนๆ กคอ ดานการพฒนาบคลากร ผ บรหารมความเหนวาการพฒนาบคลากรเปนกลไกหนงทจะผลกดนใหงานประสบผลสาเรจ การสนบสนนใหเกดการพฒนาบคลากรนน เปนไปในทกสายงาน สวนวธการพฒนาบคลากรกมตงแตหวหนางานหรอผบงคบบญชาใหคาแนะนาระหวางปฏบตงาน การจดอบรมใหแกบคลากรโดยเฉพาะ และการสงเสรมใหบคลากรเขาอบรมกบหนวยงานภายนอก เชน การสนบสนนใหบคลากรอบรมเรองการใชภาษาเพอการสอสาร การอบรมเทคนคการซอมแซมวตถโบราณดวยวธการใหมๆ การศกษาดงานเฉพาะดาน เปนตน 4.1.2.5 การเงนและงบประมาณ แหลงทมาของงบประมาณของมวเซยมสยาม มาจาก 3 ทาง ไดแก 1) เงนสนบสนนจากรฐบาล 2) เงนรายไดจากการเกบคาเขาชมและรานขายของทระลก 3) เงนสนบสนนจากเอกชน ซงมทงทมาจากการใหการสนบสนน กบมวเซยมสยามเสนอขอใหเปนสปอนเซอร ซงขนอยกบแตละกจกรรม รายจายของมวเซยมสยามจะควบคมโดยสวนนโยบายและแผนใหมการดาเนนงานและเบกจายตามสวนงานหรอกจกรรม โดยหลกเกณฑตางๆทางการเงนใชหลกเกณฑเดยวกบรฐบาล จงมมาตรฐานและตรวจสอบได ดานอปสรรคดานการเงนและงบประมาณ มวเซยมสยามไมไดมอปสรรคใหญถงขนทจะกระทบตอการดาเนนงาน เพราะวาจะม action plan ทวางไวแลว ซงจะมการกาหนดแผนกจกรรมและงบประมาณไว แตหากไดรบงบประมาณไมเปนไปตามแผน กจะมการปรบแผนการดาเนนงานเพอใหสอดคลองกบงบประมาณทไดรบมา กลาวคอ จะตองทาใหแผนการดาเนนงานและงบประมาณมความสอดคลองกนมากทสด อปสรรคประการหนงกคอ งบประมาณไมเพยงพอ ซงเปนผลพวงมาจากการทรฐบาลสนบสนนดานการศกษาของประเทศไมมากเทาทควร วธการแกไขกคอตองดาเนนการหารายไดเพมเตมดวยตวเอง รวมทงการหาแหลงงบประมาณสนบสนนจากภาคเอกชน เพอใหการดาเนนการบรรลเปาหมาย ดานการตรวจสอบการเบกจายงบประมาณ กเชนเดยวกบหนวยงานของรฐบาลทวไป คอไดรบการตรวจสอบโดย สตง. หรอ สานกงานการตรวจเงนแผนดน 4.1.2.6 การประยกตใชหลกการตลาด

คณสขมาล อดมศลป (2558 : สมภาษณ)กลาววา ในการดาเนนงานมวเซยมสยาม มการใชเทคนคการตลาดมาชวยทาใหมผ เยยมชมสนใจเขามายงมวเซยมสยามมากขนเรอยๆ ซงมนเปนสวนหนง

32

ของการสงเสรมใหผคนสนใจทจะเขามาเรยนร ประการแรก คอ การใชแบรนด มวเซยมสยามใชแบรนดหรอสญลกษณ คอ คนกบแดง เมอคนเหนสญลกษณนบอยๆเขาในการประชาสมพนธกจะจดจาวานคอ มวเซยมสยาม เมอเขาไดเขามาชมแลว หลงจากนนเมอมการประชาสมพนธกจกรรมตางๆ คนกจะจดจาและรบรไดวานคอมวเซยมสยาม สวนนกจดการเรยนร คณเพญประภา เกอชาต (2558 : สมภาษณ) กลาววา คนจดจามวเซยมสยามไดจากทเขาเคยเขาชมแลวเหนวากจกรรมรวมทงนทรรศการมความสนกสนาน มคณภาพ มคณคา เมอมการจดกจกรรมครงตอๆไป แลวประชาสมพนธออกไป เมอเขาเหนแบรนดหรอโลโก คนกบแดง เขากจะเชอมนและตองการจะมาอก กลยทธการตลาดทสาคญอกประการหนงกคอ การประชาสมพนธ โดยการสรางกระแสสงคมผานสอตางๆ ผานตวงานทมคณภาพ ทาใหผ คนสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนร กทาใหเขาจดจาเรา และอยากมารวมกจกรรม การประชาสมพนธมการดาเนนการผานสอโทรทศน เวบไซต โซเชยลเนตเวรคเกอบทกประเภท เชน อนสตาแกรม เฟสบค ทวตเตอร เพอใหเขาถงผคนมากทสด โดยเฉพาะคนรนใหมซงเปนกลมเปาหมายในขณะน โดยทโซเชยลเนตเวรคเหลานเปนสอทเขาถงกลมเปาหมายไดดมากและประหยดงบประมาณ นอกจากน ยงมการจดทาโปรโมชนตางๆ เพอกระตนใหคนสนใจเขามาเทยวชมมวเซยมสยาม แมวามวเซยมสยามจะไมไดมการตงเปาหมายดานจานวนผ เยยมชมวาในแตละปตองมผ เขาชมจานวนเทาใด แตกมงเนนทจะกระตนใหผคนเขาเยยมชมเปนจานวนมาก ซงผลทไดรบนนไมไดเพยงคาดหวงวาจะใหคนมายงมวเซยมสยาม หากแตมงหวงวาจะกระตนใหเกดกระแสสงคมหรอวฒนธรรมการชมพพธภณฑหรอแหลงเรยนรขนในสงคมไทย ตวอยางกจกรรม เชน โปรโมชน บตรเทยวชมมวเซยมสยามและพพธภณฑเครอขายเพยง 199 บาท (เพญประภา เกอชาต, 2558: สมภาษณ) 4.1.2.7 การประเมนคณภาพ ดานการประเมนคณภาพมวเซยมสยาม จะมหนวยงาน ก.พ.ร. หรอ สานกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ เขามาประเมนคณภาพหนวยงาน พจารณาทงประสทธภาพและประสทธผลในการดาเนนงาน โดยหนวยงานดงกลาวมหนาทหลกในการสนบสนนใหเกดการพฒนาระบบราชการและงานของรฐ โดย สพร. ซงเปนหนวยงานทรบผดชอบดแลมวเซยมสยามนน เปนสวนหนงของสานกงานบรหารและพฒนาองคความร ซงจดเปนองคการมหาชนทรฐจดตงขนเพอรบผดชอบดานบรการสาธารณะทางสงคมและวฒนธรรม เปนหนวยงานทไดรบเงนอดหนนจากรฐและไมแสวงหาผลกาไร 4.1.2.8 แนวทางการพฒนาปรบปรง สถาบนพพธภณฑการเรยนรซงรบผดชอบดแลมวเซยมสยาม มการปรบแผนการทางานทก 5 ป ซงเปนการวางกรอบการทางานหรอยทธศาสตรของการดาเนนงานทจะใชรวมกนในหนวยงานในรอบ 5 ป โดยเปาหมายของการพฒนา กคอ การพฒนาตนแบบพพธภณฑ หรอ มวเซยมสยาม ใหมคณภาพมากขน

33

เรอยๆ รวมทงพฒนาองคความรดานประวตศาสตร วฒนธรรม คานยม คตความเชอตางๆ และขยายผลไปสเครอขายพพธภณฑ ใหมการพฒนาไปในแนวทาง discovery museum เชนเดยวกน ในดานการพฒนาตนแบบพพธภณฑนน มวเซยมสยามมแผนทจะปรบปรงทงในดานตวอาคารเพอใหสามารถรองรบเทคโนโลยมลตมเดยในการจดนทรรศการถาวรมากขน และจะพฒนาใหมพพธภณฑทมโบราณวตถทอยระหวางการขดคน ณ บรเวณพนทพพธภณฑมาจดแสดงดวย 4.1.2.9 ความรบผดชอบตอสงคม ดานความรบผดชอบตอสงคมมวเซยมสยามนนมอยอยางชดเจน เหนไดจากวตถประสงคการจดตงพพธภณฑ ปรชญาและพนธกจของหนวยงาน ทมงเนนในการสนบสนนสงเสรมการเรยนรอยางตอเนองผานแหลงเรยนรหรอพพธภณฑ โดยการจดตงพพธภณฑตนแบบ discovery museum ทผ เยยมชมสามารถเรยนรดวยตนเองพรอมๆกบการไดรบความสนกสนานเพลดเพลน ดงปรชญาของมวเซยมสยามทวา play + learn = เพลน นนเอง นอกจากนนในดานพนธกจ มวเซยมสยามกมงเนนการสนบสนน สงเสรมและสรางองคความรในการยกระดบมาตรฐานการจดการพพธภณฑใหเปนไปในแนวทางทเหมาะสม เชน การจดอบรมใหความรเกยวกบการบรหารจดการพพธภณฑ การอนรกษวตถพพธภณฑประเภทตางๆโดยผ เขารบการอบรมไมเสยคาใชจาย รวมทงการกระตนใหเกดกระแสในสงคมโดยเฉพาะในกลมคนรนใหมใหเขาเรยนรในแหลงเรยนรตางๆ กลาวไดวา มวเซยมสยามนนดาเนนงานดวยความตระหนกถงความรบผดชอบตอสงคมเปนอยางยง 4.1.2.10 อปสรรคและการแกไขในการบรหารจดการ คณสขมาล อดมศลป (2558 : สมภาษณ)กลาววา อปสรรคในการดาเนนงานนนเปนเรองเลกนอยทแกไขได แตอปสรรคทสาคญในภาพรวมนน กคอ สงคมไทยยงไมเกดความสนใจทเรยนรผานพพธภณฑหรอแหลงเรยนรมากนก ทงๆทกมพพธภณฑหรอแหลงเรยนรในประเทศไทยเปนจานวนมาก ประเดนสาคญทควรจะนกถงกคอ ทาอยางไรใหประเทศไทยเกดวฒนธรรมหรอคานยมในการเรยนรผานพพธภณฑขน อปสรรคจงเกยวของกบการสรางการรบรแกผคนภายในงบประมาณทไดรบการจดสรร และหากมองในภาพใหญมากไปกวานน กจะเหนวารฐบาลตองเขามามสวนรวม มาใหความสนใจในดานแหลงเรยนรมากขน ประการหนงทรฐบาลควรทา กคอ การสรางหนวยงานกลางในการทจะรวบรวมกลมงานพพธภณฑทวประเทศเขาไวดวยกน เปนผประสานงาน เชอมตอทกพพธภณฑเขาดวยกน อาจจดตงเปนกระทรวง ทบวง กรมหรอหนวยงานใดกไดทชดเจน ดงนน เราจงเหนวาในปจจบนพพธภณฑไมไดสงผลกระทบตอสงคมมากเทาใดนก

34

4.1.3 การอนรกษและการจดแสดง 4.1.3.1 งานดานเนอหา การจดนทรรศการและการออกแบบ 1) นทรรศการถาวร เนอหาหลกในมวเซยมสยามอยในนทรรศการถาวร ทมชอวา “เรยงความประเทศไทย” เปนการ

บอกเลาเกยวกบพฒนาการดานตางๆของอษาคเนย ตงแตสมยแผนดนสวรรณภม หรอ 3,000 ปกอน ซงประกอบดวยอารยธรรมตางๆกอนการรบวฒนธรรมจากอนเดยและจน เรอยมาจนถงกาเนดสยามประเทศ และกาวเขาสประเทศไทยในปจจบน การนาเสนอแบงออกเปน 3 ชวง ไดแก

ชวงท 1 สวรรณภม นาเสนอเรองราวของดนแดนสวรรณภมและประเทศไทยในปจจบน โดยยอนกลบไปเมอ 3,000 ปกอนการรบพระพทธศาสนาและศาสนาฮนด จนกระทงกลายเปนศาสนาหลกในปจจบน

ชวงท 2 สยามประเทศไทย นาเสนอเรองราวการสถาปนากรงศรอยธยา ซงถอเปนอาณาจกรใหญทครอบคลมดนแดนทเปนประเทศไทยในปจจบนเกอบทงหมด อกทงยงเปนจดเปลยนผานสาคญในการกาเนดขนของสยามประเทศไทย

ชวงท 3 ประเทศไทย นาเสนอพฒนาการของดนแดน ผคน และสงคมจากแบบจารตมาสสงคมสมยใหมในปจจบน

ทง 3 ชวงดงกลาว นาเสนอโดยอธบายลกลงไปถงรายละเอยด ผานหองนทรรศการจานวน 17 หอง ในเวบไซตมวเซยมสยาม (2558) กลาวถงรายละเอยดของนทรรศการถาวรโดยสงเขป ดงน

หองท 1 เบกโรง (Immersive theatre) เปนการเบกตวละครทง 7 ทจะพาผชมยอมกลบไปสเรองราวอนเปนตนกาเนด จากสวรรณภมสสยามประเทศ ถงประเทศไทย เพอคนหาคาตอบวาเราคอใครและอะไรคอไทย

ภาพประกอบท 7 : หองท 1 เบกโรง

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php หองท 2 ไทยแท (Tropically Thai) เปนหองททาใหเกดความอยากรวาไทยแทคออะไร และเปนอยางไรจงเรยกวาไทยแท

35

ภาพประกอบท 8 : หองท 2 ไทยแท

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php หองท 3 เปดตานานสวรรณภม (Introduction Suvarnabhumi) เปนหองทแสดงถงววฒนาการสงคมกอนจะมาเปนบรรพบรษชาวสวรรณภม ซงมใจความสาคญวา “สวรรรภม” คอทชาวโลกเมอประมาณ 3,000 ปกอน ใชเรยกดนแดนแหงความอดมสมบรณทางทศตะวนออกของอนเดย สวนหนงของพนทแหงน มกรงเทพฯ ทยงนอนสงบนงอยใตทะเล ซงการศกษาโครงกระดก หลมฝงศพและอารยธรรมทฝงอยใตดนทาใหรจกดนแดนแหงนมากขน

ภาพประกอบท 9 : หองท 3 เปดตานานสวรรณภม ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php

หองท 4 สวรรณภม (Suvarnabhumi) เปนหองททาใหรจกสวรรณภม ดนแดนแหงความมงคงผานผคน การเกษตร การคา การสรางเมอง เทคโนโลยแหงแหงโลหะ และความเชอ (ผ-พราหมณ-พทธ) ซงจะทาใหรวาสวรรณภม คอ รากเหงาของประเทศไทย

ภาพประกอบท 10 : หองท 4 สวรรณภม

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php

36

หองท 5 พทธปญญา (Buddhism) สรางความเขาใจเกยวกบหวใจของพระพทธศาสนา ซงมคาถา เย ธมมา แปลวาสงทงหลายมเหตเปนแดนเกด คาถายอดนยมแหงสวรรณภม มลเหตแหงความใจกวางและสนต

ภาพประกอบท 11 : หองท 5 พทธปญญา

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php หองท 6 กาเนดสยามประเทศ (The Founding of Ayutthaya) นาเสนอดวยเทคนคทหลากหลาย เพอใหเหนนานาแวนแควนตางๆ ทเรมกอตวขนเปนนครรฐ และสบสานเรองราวของวรบรษผ สถาปนา กรงศรอยธยาจากตานานทาวอทอง เรองเลาทแสดงใหเหนถงการผสมผสานทางเชอชาตและวฒนธรรม

ภาพประกอบท 12 : หองท 6 กาเนดสยามประเทศ ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php

หองท 7 สยามประเทศ (Siam) กรงศรอยธยามสภาพภมศาสตรทเหมาะสม ทงยงมความอดมสมบรณทางธรรมชาต และดวยอานาจทางการเมองทกวางไกล ทาใหสามารถควบคมการผลตภายในราชอาณาจกรได นอกจากนกรงศรอยธยายงเปนอาณาจกรทอยใกลทะเล จงพฒนาตวเองขนเปนศนยกลางการคาทางทะเลของภมภาค และสบเนองจากการตดตอคาขายนเอง ททาใหเกดการผสมผสานระหวางผคนและวฒนธรรม เกดเปนความรงเรองทางวฒนธรรมทหลากหลายขนในแผนดน ไมวาจะเปนการเมอง การทหาร ภาษา และสถาปตยกรรม

37

ภาพประกอบท 13 : หองท 7 สยามประเทศ

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php หองท 8 สยามยทธ (The War room) สงครามในสมยกรงศรอยธยา มมลเหตใหญๆ คอ ความตองการแสดงพระองคของกษตรย ในฐานะ “พระจกรพรรด” เหนอพระเจาแผนดน และเพอกวาดตอน “คน” อนเปนแรงงานและกาลงรบ รวมถงการครอบครองสนคาสาคญของรฐอน สงครามจงไมใชเรองของรฐตอรฐ หากเปนเรองของพระมหากษตรยรฐหนงกบพระมหากษตรยอกรฐหนง และนอกจากการส รบแลว ยงมการแสดงถงภมปญญา การวางกลยทธ กลมชาตพนธ และศลปกรรมอกดวย

ภาพประกอบท 14 : หองท 8 สยามยทธ

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php หองท 9 แผนทความยอกยอนบนกระดาษ (The Map Room) ผนดนตามธรรมชาต คงไมมเสนแบงใดๆ มาขวางกนผคน แตเสนพรมแดนกถกสรางขนโดยผลาอาณานคมเพอแบง “เขา” สราง “เรา” และรวมไปถงการสราง “ชาต” ใหมตวตนขนมาจรงๆ มลเหตททาใหเกดการตดแบงชมชนเชอชาตญาตพนองออกจากกน

ภาพประกอบท 15 : หองท 9 แผนทความยอกยอนบนกระดาษ


38

หองท 10 กรงเทพฯ ภายใตฉากอยธยา (Bangkok : New Ayutthaya) เรองราวเมอครงสนกรงศรอยธยา ชาวกรงศรฯกสรางเมองของพวกเขาขนมาใหม บนผนดน “บางกอก” ซงพวกเขาไดจาลองแนวคดและสบสานวฒนธรรมมาจากเมองเกามากมาย อกทงเมอเรมสรางกรงใหม จงไดเกณฑผคนหลากหลายเชอชาตมาชวยกน จนเมอสรางเสรจจงลงหลกปกฐาน กลายเปนชาวกรงเทพในทสด

ภาพประกอบท 16 : หองท 10 กรงเทพฯ ภายใตฉากอยธยา

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php หองท 11 ชวตนอกกรงเทพฯ (Village Life) สอใหเหนถงภมปญญาทองถน และความฉลาดหลกแหลม ไมวาจะเปนของเลน อปกรณการดกสตว เครองมอทากน ความเชอ และพธกรรม ทแสดงใหเหนถงอจฉรยะแหงการสรางสรรค และ วถเกษตรทผกพนกบชาวสยามมาจนถงทกวนน

ภาพประกอบท 17 : หองท 11 ชวตนอกกรงเทพฯ ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php

หองท 12 แปลงโฉมสยามประเทศ (Changes) การตดตอกบโลกตะวนตก ทาใหเกดปรากฏการณใหมๆ ในสงคมสยามหลายดาน การเรมสรางถนน ไมเพยงแตเปลยนวธการคมนาคมเทานน หากยงเปลยนวถชวตของผคนทคนชนกบสายนาและความแชมชา นบจากน ถนนจะเรงกงลอแหงความเปลยนแปลงใหสยามเปลยนโฉมไปตลอดกาล

39

ภาพประกอบท 18 : หองท 12 แปลงโฉมสยามประเทศ ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php

หองท 13 กาเนดประเทศไทย (Politics & Communications) จากสยาม ทาไมกลายเปนไทย หองนจะกระตนใหเกดการคนหาคาตอบวา “วนเกดประเทศไทยคอวนทเทาไหร” และ “กรมโฆษณาการมาเกยวอยางไร”

ภาพประกอบท 19 : หองท 13 กาเนดประเทศไทย ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php

หองท 14 สสนตะวนตก (Thailand and the World) เปนหองทแสดงใหเหนถงประวตศาสตรโลกใหมทเกดขนอยางมชวตชวา ภายหลงความบอบชาจากสงครามโลกครงท 2 ในทศวรรษ 1940 เศรษฐกจทกาลงรงเรอง ผคนยมแยมแจมใส เสยงเพลงแหงความหวง และสนกสนาน กลอมใหผคนลมความเจบปวดจากสงครามไปไดหมดสน และประเทศไทยกโกย “ดอลลาร” จากการเปดอารบวฒนธรรมอเมเรกนอยาง เปนลาเปนสน

ภาพประกอบท 20 : หองท 14 สสนตะวนตก


40

หองท 15 เมองไทยวนน (Thailand Today) ผานกาลเวลามากวา 3,000 ป มสงใดบางทสบทอดจากรนสรน จนฝงตรงเปน “ดเอนเอ” ของความเปนไทย มสงดๆ ใดบางทยงอยกบเรา และมสงดๆ ใดบางท หลนหายไปอยางนาเสยดาย ภาวะอนสบสนของคนรนปจจบนนาจะแกไขได หากทกคนเรยนร “ความเปนไทยทแทจรง” “ความเปนไทยทอยบนพนฐานของความหลากหลาย” “ความเปนไทยทรจกเลอกรบและ ปรบใช” นนคอ การผสมผสานสงดงามจนกลายเปนเอกลกษณของเรา

ภาพประกอบท 21 : หองท 15 เมองไทยวนน

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php หองท 16 มองไปขางหนา (Thailand Tomorrow) เปนหองทตอกยาวา “วนพรงนของประเทศไทยจะเปนเชนไร คนรนปจจบนเทานนทจะใหคาตอบได”มวเซยมสยามเปนสวนหนงของพนทบนเกาะรตนโกสนทรชนใน อนเปนเมองมรดกทมชวตของไทย และเปนศนยกลางของจตวญญาณคนไทย เพอสอถงการนาภาพลกษณแหงอดตมาใชสอถงอนาคต เราจงนาเสนอโดยอธบายลกลงไปถงรายละเอยด ผานหองนทรรศการตอไปน

ภาพประกอบท 22 : หองท 16 มองไปขางหนา ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php

หองท 17 ตกเกาเลาเรอง (Building exhibition) ผชมสามารถเรยนรทกอยางในมวเซยมสยาม นบตงแตความเปนมาและพฒนาการของพนทในบรเวณน แมกระทงตวอาคารนทรรศการ เนองจากตอนบรณะ “อาคารสานกงานปลดกระทรวงพาณชย (เดม)” ซงสรางขนในสมยรชกาลท 6 เพอเปนอาคารพพธภณฑนน

41

ไดมการคนพบความเกงกาจของสถาปนกและชางในสมยกอน นอกจากนยงจดใหมการขดคนทางโบราณคดในพนท ซงนาไปสการคนพบรากฐานของวงในสมยรชกาล ท 3 และรชกาลท 5 ทมงานผจดสรางพพธภณฑจงอยากชกชวนใหผชมมาสวมวญญาณเปน “นกโบราณคดสมครเลน” และคนหาอดตของพนทแหงน

ภาพประกอบท 23 : หองท 17 ตกเกาเลาเรอง

ทมา : http://www.museumsiam.org/hall1.php ในสวนของเนอหาทางประวตศาสตร จะสงเกตไดวาบางประเดน มความคดหรอเรองเลาตานานท

แตกออกเปนหลายเรองเลา มวเซยมสยามไมไดยดเยยดความคดในความคดหนงใหแกผ เยยมชม หากแตนาเสนอทกเรองเลา แลวใหผ เยยมชมเรยนร แลวครนคดตดสนใจดวยตนเองวา ความคดใดนาจะเปนความคดทเขาคดวาถกตองทสด เชน ประวตของพระเจาอทอง มวเซยมสยามนาเสนอไวทงหมด 5 ประวต นอกจากน การจดเนอหา จะมการตงตนทคาถาม หรอประเดนใหคนอยากร แลวหาคาตอบดวยตนเองในนทรรศการ ตวอยางเชน ประเดนเกยวกบรากเหงาของความเปนไทย ความเปนไทยแทนนคออะไร นทรรศการกจะตงเปนประเดนคาถามชวนใหคด สงสยและหาคาตอบในนทรรศการ

42

ภาพประกอบท 24 : บอรดนทรรศการเกยวกบไทยแท

ทมา : ภาพถายโดยผวจย

ดวยความทมวเซยมสยามจดตงขนเพอใหเปนตนแบบพพธภณฑในแนว discovery museum ดงนน ความพเศษของพพธภณฑนกคอใหผ เขาชมสามารถจบตอง สมผสวตถ ใชประสาทสมผสทง 5 สามารถมปฏสมพนธกบวตถจดแสดงตางๆได โดยนทรรศการนนไดใชเทคโนโลยมลตมเดยในการนาเสนอเนอหา ผ เขาชมสามารถเลน สมผส ฟง ด และอนญาตใหถายรปในนทรรศการไดอยางอสระ ตวอยางเชน หองไทยแท ผ เยยมชมสามารถเลนขายของ ขายสมตา ไกยาง และผลไมหาบเรได สามารถหยบจบวตถ ถายรปเลนได

ภาพประกอบท 25 : รานขายสมตาจาลองในนทรรศการ


43

ภาพประกอบท 26 : เดกซงเปนผ เยยมชมพพธภณฑกบหาบเรผลไม

ทมา : ภาพถายโดยผวจย หรอหองสยามยทธ มเกมทาสงคราม โดยใชปนใหญยงการตนเคลอนไหวในหนาจอ ซงจาลองเปนสงครามในอดต

ภาพประกอบท 27 : ชาวตางชาตกาลงเลนเกมสงครามในนทรรศการ

ทมา : ภาพถายโดยผวจย หรอในหองสสนตะวนตก ผ เยยมชมสามารถเขาไปนงเลนในคลบบาร ซงในนทรรศการกลาวถงวาเปนวฒนธรรมทรบมาจากตะวนตก

44

ภาพประกอบท 28 : โตะอาหารในนทรรศการทตกแตงดวยบรรยากาศแบบไนทคลบ


ภาพประกอบท 29 : ผ เยยมชมนงเลนทบารและเปดเพลงทต เพลง


นอกจากผ เยยมชมจะสามารถมปฏสมพนธกบนทรรศการไดอยางอสระ สนกสนานพรอมๆกบการเรยนรแลว ยงสามารถใชเวลาอยในนทรรศการไดทงวน โดยไมจากดชวโมงอกดวย

ขอสงเกตอกประการหนงคอ เมอพพธภณฑเปดโอกาสใหผ เยยมชมมปฏสมพนธกบนทรรศการอยางอสระจงตองเตรยมรบปญหาทจะเกดขนตามมาเกยวกบนทรรศการชารด เชน ป มกดตางๆมการชารดเสยหาย ซงมวเซยมสยามกมแผนทจะตรวจเชคและซอมแซมอยเปนระยะ โดยทไมไดคดวาเปนปญหา หากแตเปนขอดเพราะการทวตถหรอสอชารดนนแสดงถงความสนใจในนทรรศการของผ เยยมชม

45

ภาพประกอบท 30 : สอมลตมเดยทเปนภาพเคลอนไหวและเสยง มป มกดบางป มชารด


คณเพญประภา เกอชาต นกจดการความร (2558 : สมภาษณ)ใหสมภาษณวา มวเซยมสยามเนนการใหผ เยยมชมเกดการเรยนรดวยตนเอง ดงนน จะไมมเจาหนาทพพธภณฑคอยเดนตาม หากแตจะประจาจดเพอใหผ เยยมชมทมขอสงสย ตองการคาแนะนาสามารถเขามาซกถามได แตหากผ เยยมชมทมาเปนกลม เชน นกเรยนนกศกษา หรอมาศกษาดงานแลวตองการผ นาชม ทางพพธภณฑกสามารถจดผ นาชมใหได ไมนานมานกเรมมแนวความคดทจะเปดบรการนาชมเปนรอบๆ รอบละ 90 นาท ซงอาจจะเปดใหบรการในอนาคต 2) นทรรศการหมนเวยน มวเซยมสยามมการจดนทรรศการหมนเวยนเปนประจาอยางตอเนอง ดวยเหตผลทอยากจะใหผ เยยมชมหมนเวยนเขามาชมนทรรศการอยางสมาเสมอ มาแลวมาอก และมาเรยนรในหวขอเนอหาทหลากหลาย ไมใชเฉพาะในนทรรศการถาวร โดยหวขอทนามาจดนทรรศการมาจากการสารวจความคดเหนของผ เยยมชมโดยการจดทาแบบสอบถามสารวจความคดเหนวาตองการจะชมนทรรศการเกยวกบอะไรบาง ซงอาจเปนไดทงวฒนธรรมไทยทสบทอดมาแตโบราณ หรอวฒนธรรมรวมสมย วฒนธรรมเอเชยหรอวฒนธรรมสากล หรอสงทอยในกระแสสงคม เชน ความนยมในการทาศลยกรรมเพอความงาม มงกฎและชฎา อาหารหมกดอง เปนตน แลวนามาศกษาคนควา จดทาเนอหา แมวาการจดแสดงจะนาเสนอเนอหาทเนนความเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนร แตเนอหากคอนขางจะเปนเนอหาเชงลก เฉพาะดาน ตองอาศยผ เชยวชาญเฉพาะทางกจะเชญผ เชยวชาญในหวขอนนๆมาเปนทปรกษา สวนภณฑารกษทเปนผ จดนทรรศการกมหนาทในการเรยนรอยางเขมขน เพอคดเลอกสวนสาคญๆมา

46

นาเสนอดวยเทคนคตางๆอยางนาสนใจ รวมทงมหนาทใหคาแนะนาระหวางจดแสดงดวย สงทนาสงเกตประการหนงคอ การตงหวขอจะใชคาถาม หรอวล ประโยคทชวนใหสนใจ เชนเดยวกบการจดนทรรศการถาวร ซงเปนการกระต นใหสนใจ ใหคดหรอเกดการตงคาถาม เพอทตองการจะเขามาหาคาตอบในนทรรศการ ตวอยางนทรรศการหมนเวยนทมวเซยมสยามจดไปแลว เชน 2.1) นทรรศการ “เรองหนกหว” จดแสดงเมอวนท 28 สงหาคม – 9 ธนวาคม 2555

ภาพประกอบท 31 : โปสเตอรประชาสมพนธนทรรศการ “เรองหนกหว”

ทมา : http://www.museumsiam.org/

นทรรศการนเปนการนาเสนอเรองราวของ “หมวก” “เครองศราภรณ” และ “เครองประกอบศรษะ” เพอถายทอดเรองราวและความเปนมาของผคนทอาศยในดนแดนสวรรณภม เครองประกอบศรษะทสวมใสอยบนหวไดเขาไปมบทบาทและความสาคญในแงมมตาง ๆ ตงแตยคอดตจนถงปจจบน เปนนทรรศการรปแบบใหม ทจะแทรกเขาไปอยในนทรรศการถาวร “เรยงความประเทศไทย” ในหองตาง ๆ ภายในมวเซยมสยามอยางกลมกลน และสอดคลองกบชวงยคสมยนน ๆ อาท หองเปดตานานสวรรณภม จะนาเสนอเรองของหนากากทใชในพธกรรมขอฝนของคนยคกอนประวตศาสตรผานหลกฐานภาพเขยนสบนผนงถาทพบไดในสถานทตาง ๆ ทวประเทศ และการนาเสนอเรองของ “ลอมพอก” หมวกของขนนางในสมยกรงศรอยธยาทรบอทธพลมาจากเปอรเซย ทถกจดแสดงในหองสยามประเทศ

47

ภาพประกอบท 32 : ลอมพอกทจดแสดงในนทรรศการ

ทมา : www.manager.co.th

นอกจากนใน หองกาเนดประเทศไทย ยงนาเสนอเรองราวของ “มาลานาไทย” ในยค “รฐนยม” ของ จอมพล ป.พบลสงคราม ทมการนาหมวกมาใช ในการสรางความศวไลซใหกบสยามประเทศ

ภาพประกอบท 33 : หมวกแบบยคมาลานาไทยทจดแสดงในนทรรศการ


นทรรศการนยงชชวนใหผสนใจเขามาหาคาตอบเกยวกบทมาของ “มงกฎ” และ “ชฎา” วาสงเหลานเปนสญลกษณของความเปนไทยจรงหรอไม และเพราะอะไร “เลดกากา” ทใสชฎาเลนคอนเสรต

48

ในประเทศไทยจงถกตาหน แตโขน และนางละครราแกบนกลบสวมใสไดอยางเปนเรองธรรมดา (มวเซยมสยาม, 2558 )

ภาพประกอบท 34 : ชฎา ทจดแสดงในนทรรศการ


2.2) นทรรศการ “มองใหมดายไหม” จดแสดงเมอวนท 14 กมภาพนธ – 29 มถนายน 2557

นทรรศการนไดรบความรวมมอจากหนวยงานภาคเอกชน นาเสนอเรองราวเกยวกบไหม ซงเปนวสดธรรมชาต พฒนาจากภมปญญาทองถน ตอยอดจนเกดเปนนวตกรรมและผลตภณฑทม มลคาสงและสวยงาม โดยจดเปน นทรรศการรปแบบ Lifestyle Shop ภายใตแบรนด “Cocoon & Co” ทเลาเรองราวตงแตการคนพบคณสมบตพเศษของ ‘ไหม’ ทาใหเกดแรงบนดาลใจในการนา ‘ไหม’ มาใชใหเกดประโยชนในแงมมตางๆ มากวา 4,000 ป กระตนความคดของคนรนใหมใหคดคนนวตกรรมจาก เสนไหมและรงไหมตอไป

ภาพประกอบท 35 : โปสเตอรประชาสมพนธนทรรศการ “มองใหมดายไหม”


49

ภายในนทรรศการมกจกรรมหลากหลาย ไมใชมเพยงบอรดความร แตมการจดแสดงวตถ

การขายสนคาผลตภณฑจากเสนไหม การแสดงมนคอนเสรตจากศลปนดง และการเสวนาเกยวกบไหมและผลตภณฑ

ภาพประกอบท 36 : นทรรศการหมนเวยน “มองใหมดายไหม”

ทมา : www.springnews.co.th

ภาพประกอบท 37 : นทรรศการหมนเวยน “มองใหมดายไหม”

ทมา : www.thairath.co.th

50

2.3) นทรรศการ “ห ลงรก” จดแสดงเมอวนท 3 มนาคม – 28 มถนายน 2558 เนอหาของนทรรศเกยวกบวฒนธรรมการลงรก ซงแพรหลายอยในกลมประเทศในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงเรยนรและตอยอดวฒนธรรมรวมกน และพฒนาตอยอดจนกลายเปนเอกลกษณเฉพาะของในแตละพนท

“ห ลงรก” นทรรศการประสานอาเซยน ไดหยบยกเรองราวของ “วฒนธรรมรก” ทไดจาก “ตนรก” พชไมใหญในวงศเดยวกบมะมวง มะปราง มะกอกปา มาเปนตวอยางการเชอมตอกนระหวางพนท ผานการคาขายหรอแมการทาสงคราม และยงเปดมมมองใหม

ภาพประกอบท 38 : โปสเตอรประชาสมพนธนทรรศการ “ห ลงรก”


ในนทรรศการยงกลาวอกดวยวา “รก” เตบโตและเบงบานไดดในแถบน จนเกดเปนวฒนธรรมลง “รก” ขนทจนและญป น กอนจะแพรหลายมายงเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะแถบคาบสมทรซงลมหลงใน “รก” ไมแพกน เมอ “รก” เดนทางจากปาลกผกพนสายใยวฒนธรรมรดรงยดโยงไปทวเอเชย คนบนดอยเกบ “รก” ปอนเขาสหวเมอง คนเมองสงขายตอเปนสนคามคา เพราะเปนทตองการของผคนใกลไกล บางสงเปนสวยบรรณาการแดเมองหลวง ฝายชางฝมอจากตางสานกและชาตพนธ กถายเทเทคนค ถายทอดทกษะการทาเครอง “รก” กนไปมา อยางไมรจบ เปนเชนนมาตอเนองยาวนาน กลาวไดวา วฒนธรรมลง “รก” ชวยประสานผคนในประชาคมอาเซยนใหเขามา “รก” กน (มวเซยมสยาม, 2558)

51

ภาพประกอบท 39 : ภาพเขยนลายไทยลงรก ปดทอง

ทมา : www.oknation.net 3) นทรรศการเคลอนท มวเซยมสยามมนทรรศการเคลอนท หรอโครงการมวเซยมตดลอ “Muse Mobile” ซงเปนนทรรศการทนาเอานทรรศการถาวรมายอสวน และนทรรศการทเกยวกบประวตศาสตร ภมปญญาทองถน แลวนาไปใสไวในตคอนเทนเนอรซงสามารถขบเคลอนไปยงจงหวดตางๆทวประเทศ เขาถงประชาชนทกภมภาค โดยจะมการประสานไปยงหนวยงานทองถนหรอเทศบาลเพอขอพนททจะนารถไปจอด และจดตงนทรรศการ รวมทงจดกจกรรมตางๆใหแกเยาวชนและประชาชนผสนใจเขามาชมไดสะดวก วตถประสงคทจดใหมโครงการมวเซยมตดลอน นอกจากจะเปนการนาความรเกยวกบประวตศาสตร วฒนธรรมไทยไปเผยแพรเขาถงผคนในภมภาคตางๆแลว ยงนาความรเกยวกบพพธภณฑแบบ discovery museum ไปเผยแพร ทงยงทาใหผคนรจกมวเซยมสยามมากขน และในบางนทรรศการยงมการเพมความรเกยวกบประวตศาสตรและวฒนธรรมทองถนนนๆลงไปดวย ใหผ เยยมชมไดเหนคณคา ภาคภมใจในวฒนธรรมของตนมากขนดวย มวเซยมโมบายไดหมนเวยนจดแสดงมาแลวหลายจงหวด เชน มกดาหาร กระบ กาฬสนธ ระนอง เพชรบร สตล รอยเอด ฯลฯ

ตวอยางเชน 3.1) มวเซยมตดลอ จงหวดสตล จดเมอวนท 2 เมษายน – 30 พฤษภาคม 2556 ณ ลานจอดรถขางอทยานการเรยนร Tk Park เทศบาลเมองสตล อาเภอเมอง จงหวดสตล เปดใหเขาชมฟร นอกจากจะมการนานทรรศการถาวรทยอสวนไปจดแสดงแลว ยงมการจดนทรรศการภาพถาย “รกจงสตล” เพอบอกเลาวถชวตของผ คนในจงหวดสตล และมกจกรรมตางๆเชน การขดคนโบราณวตถ ซงมวเซยมสยามไดจดกจกรรมดงกลาวรวมกบคนในชมชนและพพธภณฑเครอขาย

52

ภาพประกอบท 40 : โปสเตอรมวเซยมตดลอ จงหวดสตล

ทมา : http://www.museumsiam.org

3.2) มวเซยมตดลอ จงหวดรอยเอด จดเมอวนท 31 กรกฎาคม – 31 ตลาคม 2557 ณ ศนยวทยาศาสตรและวฒนธรรมเพอการศกษารอยเอด อาเภอธวชบร จงหวดรอยเอด เปดใหเขาชมฟร เปนนทรรศการหวขอ “อจฉรยภาพตวตนคนอสาน” ซงเลาถงประวตศาสตรของคนอสานดวยการนาเสนอรปแบบใหมในตคอนเทนเนอรขนาดใหญ 4 ต ต ท 1 จงซละอสาน เลาถงภมประเทศของภาคอสาน ต ท 2 หมองนดคก เลาถงอาหารการกนอสาน ต ท 3 ฮตสบสองคองสบส เลาถงฮต มาจากคาวาจารต หมายถงสงทปฏบตสบตอกนมาจนกลายเปนประเพณทดงาม และต ท 4 ออนซอนอสาน เลาถงอสานในยคกอนประวตศาสตร นอกจากนยงมกจกรรมใหรวมสนกจานวนมาก

53

ภาพประกอบท 41 : โปสเตอรมวเซยมตดลอ จงหวดรอยเอด

ทมา : http://www.museumsiam.org

4)นทรรศการพเศษ นทรรศการพเศษของมวเซยมสยาม จะเปนนทรรศการหวขอพเศษทหลากหลาย ดาเนนการรวมกบ

หนวยงานอนๆ เชน UN, สสส. , องคการออกแฟม ประเทศไทย รวมกบมลนธยนลเวอร,พพธภณฑเครอขาย เปนตน เนอหากขนอยกบวาดาเนนการจดรวมกบหนวยงานใด บางหนวยงานมเนอหาแตไมมความเชยวชาญและไมมพนทในการจดนทรรศการ กมารวมมอกบมวเซยมสยาม ตวอยางนทรรศการพเศษทจดแสดงไปแลว เชน

4.1) นทรรศการ “ดอกไมกลางไฟใต” จดเมอวนท 1 มนาคม – 13 เมษายน 2557 ณ มวเซยมสยาม

นทรรศการดงกลาวน องคการออกแฟม ประเทศไทย รวมกบมลนธยนลเวอร และมวเซยมสยาม จดขนเพอฉลองหนงศตวรรษวนสตรสากลในนทรรศการ “ดอกไมกลางไฟใต” (Deep South Insight: Women Across Barriers) โดยจดแสดงรวมภาพถายสะทอนวถชวตอนเรยบงาย และงดงามของผคนใน 3 จงหวดชายแดนภาคใต โดยชางภาพสารคดชอดงจากกลม สห+ภาพ และมกจกรรมการแสดง และมอบรางวลใหแกสตรตนแบบจากชายแดนใตดวย

54

ภาพประกอบท 42 : นทรรศการ “ดอกไมกลางไฟใต”

ทมา : http://www.deepsouthwatch.org/

ภาพประกอบท 43 : กจกรรมในพธเปดนทรรศการและมอบรางวล

ทมา : http://www.deepsouthwatch.org/ 4.2) นทรรศการพเศษ “มาเลนกนเถอะ” จดเมอวนท 17 มถนายน – 13 กรกฎาคม 2557 ณ มวเซยมสยาม นทรรศการพเศษมาเลนกนเถอะเปนนทรรศการทมวเซยมสยาม รวมกบพพธภณฑพนบานจาทว จากจงหวดพษณโลก นาเสนอนทรรศการเกยวกบภมปญญาการเลนของไทยทเปนทนยมในอดต นทรรศการมกจกรรม work shop การทาของเลนพนบาน ไดแก รถหลอดดาย กงหนลม และตะแลบแกบ

55

ภาพประกอบท 44 : โปสเตอรนทรรศการ “มาเลนกนเถอะ”


4.1.3.2 งานดานการคดเลอกวตถ เกบรกษา ซอมแซม และการทาทะเบยนวตถ สวนงานทดาเนนการดานการคดเลอกวตถ การเกบรกษา ซอมแซม และทาทะเบยนวตถ

ในมวเซยมสยาม คอ หองคลงโบราณวตถและหองปฏบตการ ซงมแผนผงการดาเนนงาน ดงน

56

หนาทของหองคลงฯ ม 2 สวน คอ สวนทเกยวกบวตถพพธภณฑ และสวนทเปนการบรการ

ความรดานโบราณคดและการจดการพพธภณฑ สวนทเกยวกบวตถพพธภณฑ การรวบรวมและคดเลอกวตถ วตถทจดแสดงในมวเซยมสยาม แบงเปน 4 ประเภท คอ วตถทไดจากการขดคนในบรเวณพนท

พพธภณฑ วตถทไดจากการรบบรจาค วตถทยมมาจดแสดง และวตถทจดซอหามาเอง 1) วตถทไดจากการขดคน วตถสวนหนงทรวบรวมจดเกบไวในพพธภณฑนน เปนวตถทไดจากการ

ขดคนทางโบราณคด เชน บรเวณลานมวเซยมสยามภายในพนทพพธภณฑ และบรเวณทกอสรางสถานรถไฟฟา สายสนาเงน หวลาโพง – บางแค ทอยบรเวณรอบๆพพธภณฑ บรเวณลานมวเซยมสยามจะมการแสดงพนทขดคนทางโบราณคด สวนบรเวณทกอสรางสถานรถไฟฟา ตามกฎหมายจะตองมการขดคนทางโบราณคดกอนการกอสราง ดงนน กรมศลปากรจงเขามาขดคนกอนสรางสถานรถไฟฟา และพบวามโบราณวตถจานวนมาก อายราวสมยรตนโกสนทรตอนตน เชน รชกาลท 4-5 โดยวตถทพบนน

ผ อานวยการ สพร.

หวหนาฝายเครอขาย

พพธภณฑ

ผ เชยวชาญดานงานอนรกษ ผจดการหองคลงฯ

(นกจดการความรอาวโส)

นกจดการความร

ผชวยปฏบตงาน [รบผดชอบดแลเรองการซอมแซมวตถ]

57

กรมศลปากรไดนามาจดเกบไวทมวเซยมสยาม ซงมผ เชยวชาญดานการกาหนดอาย การซอมแซมและการดแลรกษา กอนทจะนาไปจดแสดงตอไป

ภาพประกอบท 45 : ผงขยายแสดงพนทขดคนทางโบราณคดทลานมวเซยมสยาม

ทมา : ภาพถายโดยผวจย 2) วตถทไดจากการรบบรจาค เนองจากมวเซยมสยามมการจดนทรรศการหมนเวยนอยางตอเนอง

ในหวขอทหลากหลาย ดงนน เมอมผ มความประสงคจะบรจาควตถ ทางมวเซยมสยามจงรบไวทกชน ไมไดมการคดเลอกวารบหรอไมแตอยางใด ผ ทบรจาคสวนใหญจะเปนผ ทไววางใจมวเซยมสยามวาจะดแลรกษาวตถนนได และเปนผ นาไปเผยแพรใหความรแกสาธารณชน ทาใหเกดประโยชนแกสงคมมากกวาทเจาของเกบไวเอง

3) วตถทยมมาจดแสดง ในการจดนทรรศการหมนเวยน บางครงหวขอมความเฉพาะดาน และ มวเซยมสยามไมไดมวตถเหลานน กจะมการยมวตถจากบคคล หนวยงานหรอพพธภณฑเครอขายทมวตถ เพอนามาจดแสดง โดยทจะมการจดทารายงานวตถทเปนสภาพลาสดของวตถทจะยม มการระบตาหน ลกษณะ รายละเอยดตางๆอยางชดเจน บางชนทยมเปนวตถทตองซอมแซม ทางมวเซยมสยามกมผ เชยวชาญดาเนนการซอมแซมวตถ นอกจากน ทกชนทยมมา ตองมการทาประกนวตถ เปนการคมครองวตถตงแตวนทจดแสดง โดยคมครองในกรณทวตถมการชารด เสยหาย หรอภยธรรมชาต

4) วตถทจดซอหามาเอง ในบางครง พพธภณฑมการจดนทรรศการเฉพาะเรองทวตถสามารถหาซอมาจดแสดงได กจะมการจดซอไวเปนวตถของพพธภณฑ เชน เครองปนดนเผา

58

การเกบรกษาวตถ การซอมแซมและการทาทะเบยนวตถ วตถตางๆจะถกเกบรกษาในหองคลงฯ ซงจะมระบบการเกบรกษาทไดมาตรฐาน โดยมการ

คานงถงสภาพแวดลอม มการควบคมอณหภมและความชนภายในหอง แสงสวาง การถายเทอากาศ เปนตน เชน การเปดเครองปรบอากาศในอณหภมคงทตลอดเวลา การตดตงเครองควบคมความชน เปนตน สวนการจดเกบวตถกจะจดจาแนกวตถออกเปนหมวดหม โดยพจารณาจากทวาเปนวตถอะไร อายสมย การใชงาน ทมา เปนตน มการจดทาทะเบยนวตถทกชนตามมาตรฐาน ตรวจสอบได มการจดทาทะเบยนโดยระบทมา ภาพถาย ตาหน รายละเอยดของวตถทมทกชน

ในสวนของงานซอมแซมวตถ จะมเจาหนาทตาแหนงงาน ผ ชวยปฏบตงานเปนผ ดาเนนการซอมแซม ภายใตคาแนะนาของผ เชยวชาญดานงานอนรกษ

สวนทเกยวกบงานบรการความรดานโบราณวตถและการจดการพพธภณฑ สวนงานหองคลงฯ นอกจากจะมหนาทดานการคดเลอกวตถ การซอมแซม ดแลรกษาและจดเกบ

วตถแลว ยงมหนาทใหบรการความรดานโบราณคดและพพธภณฑดวย โดยงบประมาณทนามาใชในการบรการความรเปนงบประมาณทไดรบการจดสรรมาโดยเฉพาะ จงเปดใหผ เขารบการอบรมไดโดยไมเสยคาใชจาย งานดานนจะสนบสนนพนธกจของ สพร. ทจะสงเสรมศกยภาพของเครอขายพพธภณฑใหเปนพพธภณฑแหงการเรยนร โดยมมวเซยมสยามเปนตนแบบนอกจากน หองคลงฯยงไดจดทาจดหมายขาวงานอนรกษ ราย 3 เดอน ดวย

4.1.3.3 กลมเปาหมาย คณเพญประภา เกอชาต (2558 : สมภาษณ) นกจดการความร กลาววา แตเดมกลมเปาหมาย

หลกของมวเซยมสยามคอเยาวชน แตปจจบน กลมเปาหมายไดขยายมากขน เปนกลม เยาวชน วยรน วยทางาน เนองจากเนอหาของนทรรศการมความหลากหลาย ไมไดมเพยงนทรรศการถาวร แตมนทรรศการหมนเวยนทสบเปลยนหวขอไปเรอยๆ ปหนงๆจะมประมาณ 2-3 นทรรศการ และมกจกรรมสรางสรรคอยอยางตอเนอง

คณสขมาล ผดงศลป (2558 : สมภาษณ) ผ อานวยการสานกงานผ อานวยการ กลาววา มวเซยมสยามไมไดมการตงเปาหมาย หรอเนนการทาสถตจานวนผ เขาเยยมชม แตกมการกาหนดจานวนเปาหมายไวอยางหลวมๆ แนนอนวากมการคานงถงจานวนผ เขาเยยมชมดวย แตกไมไดตงเปาหมายแบบลอยๆ จะมการสารวจความคดเหน วเคราะหจดออน จดแขง โอกาส อปสรรคของพพธภณฑ เพอทจะนามาใชในการวางแผนการทางานของปตอๆไป

59

4.1.3.4 ชองทางการเผยแพรความร คณเพญประภา เกอชาต (2558 : สมภาษณ) นกจดการความร กลาววา นอกจากการเผยแพร

ความรผานนทรรศการตางๆ ทงทเปนนทรรศการถาวร นทรรศการหมนเวยน นทรรศการพเศษ นทรรศการเคลอนทแลว มวเซยมสยามยงเผยแพรความร รวมถงประชาสมพนธผานสอออนไลน เชน โซเชยลเนตเวรค ไดแก เฟสบค ทวตเตอร อนสตาแกรม ซงถอวาประสบความสาเรจมาก เนองจากมผตดตามและเขามาแสดงความคดเหนเปนจานวนมาก และเมอสารวจความคดเหนผ เขาชมพพธภณฑพบวากวา 90% รจก มวเซยมสยามและรบรขาวประชาสมพนธผานเฟสบค สวนในเวบไซต กมการนาขอมลตางๆลงเผยแพร รวมทงประชาสมพนธดวย ทางหนวยงานจะม 2 เวบไซต ไดแก เวบไซตทเปนของสถาบนการเรยนรแหงชาต กบ เวบไซตของพพธภณฑ นอกจากสอออนไลนแลว ยงมสอทเปนจลสารดวย กจะมเนอหาเกยวกบขาวประชาสมพนธ ตารางกจกรรมและคอลมนตางๆ สงทนาสนใจกคอ มวเซยมสยามเผยแพรพพธภณฑในรปแบบ Visual Exhibition 360 องศา หรอทเรยกวา พพธภณฑเสมอน โดยคณเพญประภา เกอชาต (2558 : สมภาษณ) นกจดการความร กลาววา มวเซยมสยามเปนพพธภณฑเผยแพรออนไลนททาใหรสกเหมอนไดมามวเซยมจรงๆ คอเหนภาพทงหมด 360 องศา มคนเคยกลาววาวาการเผยแพรในรปแบบนจะทาใหคนไมมาพพธภณฑ แตอนทจรงไมใชเลย คนกลบอยากมาเหนของจรงเพมมากขนเสยอก เพราะพอเหนในคอมพวเตอรแลวนาสนใจกทาใหเขาอยากมา และยงมขอดสาหรบคนทอยหางไกล อยตางจงหวดหรอตางประเทศทหาโอกาสมาชมพพธภณฑดวยตนเองยาก นกถอวาเปนอกชองทางหนงทจะเขาถงผ เยยมชมไดมากขน

ภาพประกอบท 46 : พพธภณฑเสมอน

ทมา : http://www.museumsiam.org/virtualexhibition/accountofthailand/

60

ภาพประกอบท 47 : พพธภณฑเสมอน

ทมา : http://www.museumsiam.org/virtualexhibition/accountofthailand/

4.1.3.5 การรกษาความปลอดภย ระบบรกษาความปลอดภยในมวเซยมสยามกมมาตรฐานเชนเดยวกบทอนๆ คอม

เจาหนาทรกษาความปลอดภย มกลองวงจรปด มการตดตงถงดบเพลง ตงแตกอตงพพธภณฑกยงไมพบวามปญหาทเกดจากความบกพรองของระบบรกษาความปลอดภยแตอยางใด

4.1.3.6 อาคารสถานท อาคารของมวเซยมสยาม เปนอาคารเกาทเคยเปนกระทรวงพาณชยเดม อาคารหลงนไดรบรางวล

อาคารอน รกษศลปะสถาปตยกรรมด เดน ประจาป 2549 จากคณะกรรมาธการอน รกษศลปะสถาปตยกรรม สมาคมสถาปนคสยามในพระบรมราชปถมภ

ภาพประกอบท 48 : อาคารมวเซยมสยาม


61

ภาพประกอบท 49 : ภายในอาคารมวเซยมสยาม


ภาพประกอบท 50 : ภายในอาคารมวเซยมสยาม


62

ปยะพร ประจกษทพย (มวเซยมสยาม, 2555) วเคราะหลกษณะตวอาคารของมวเซยมสยามใน

มมมองของสถาปนควา ตวอาคารตงอยในพนทของเกาะรตนโกสนทร กยงคงรปแบบสถาปตยกรรมสมยเกา

ไว ตวอาคารยงคงรปแบบเดมทมเอกลกษณรวมสมยแบบสถาปตยกรรมตะวนตกผสมผสานอยดวย อาคารจงมความกลมกลนกบพนทบรเวณนน เพราะพนทโดยรอบสวนยงคงเปนตกเกา โดยหากเรามองจากภายนอกอาคารอาจจะดเปนอาคารเกาเหมอนอาคารบรเวณรอบเกาะรตนโกสนทรโดยทวไป แตหากเราไดเขาไปยงอาคารและพนทโดยรอบจะทาใหเรารสกเหมอนเปนพนททมการพกผอน โดยดานหนามการออกแบบอาคารโดยเนน sculpture บรเวณทางเขาอาคารมการจด landscape ใหเขากบบรเวณโดยรอบของตวอาคาร เมอไดเขาไปยงตวอาคารแลวจะทาใหรสกเหมอนอยในยคสมยเกาเนองจากตวอาคารเปนอาคารเกาปรบปรงเพยงในสวนของสถาปตยกรรมภายในอาคารใหมความนาสนใจในการเรยนร และมการใชระบบการเรยนรเกยวกบเทคโนโลยททนสมย มาใชรวมกบการผสมผสานกบตวอาคารแบบเกาไดอยางกลมกลน พพธภณฑหลงนจงเปนพพธภณฑทไดรบความสนใจจากบคคลจานวนมาก........

การทสถาปนกเลอกทจะนาตวอาคารมาทาการปรบปรงใหสามารถใชงานและทาใหดเขากบสภาพแวดลอมโดยรอบอาคารในสมยน สถาปนกเลอกเพยงทจะนาอาคารเกาเพยงอาคารเดยวทสามารถจะดดแปลงจากอาคารราชการในสมยเกาจนเปลยนเปนอาคารสาธารณะ โดยตวอาคารตดทางดานหนาถนน สามารถเขาถงไดโดยงายและสงเกตเหนอยางเดนชด สวนเรองโครงสรางทใชคอ ระบบเสาคานซงอาคารเกาสถาปนกจงไมอยากใหมการปรบปรงโครงสรางใหมจงใชโครงสรางทมอย เพยงแคปรบปรงโครงสรางเพมความแขงแรงโดยเพม “ตง” เขาไปชวยรบนาหนก แลวหลอคอนกรตกนความชนใหกบไม เนองจากตองการทจะใชวสดเดมแสดงความเปนมาของชนชาตไทย จงใชวสดทรวมสมยและเปนเอกลกษณ เปน concept ของอาคาร ชองเปดของอาคารตางๆกคงเดมไมมการเปลยนแปลง ในเรองของ circulation สถาปนกกไดใชบนไดเดมโดยแบงออกเปน 3 สวนคอ บนไดรม 2 ฝง และมบนไดสวนกลางเปนบนไดหลกทใชในการลงทะเบยนและเยยมชมงาน ในเรองของหองนากมการแบงเปน 2 ฝงตรงบนไดรมแยกหองนาชายและหองนาหญงคนละฝงออกจากกน ตวอาคารใชหลกระบายความรอนม 2 วธคอ การใชลมธรรมชาตและเครองปรบอากาศ การจดวางหองจะมประตเชอมกนในแตละหองทาใหการชมนทรรศการมความตอเนองและทาใหผเขาชมสามารถชมนทรรศการโดยไดเรองราวทตอเนองและนาสนใจ

63

ดวยลกษณะอาคารทเปนอาคารสมยเกา รวมทงบรรยากาศทรมรนเหมาะแกการพกผอน รวมทงมบรเวณโดยรอบทกวางขวางพอสมควร จงเปนสถานททดงดดความสนใจและเหมาะแกการจดกจกรรมสรางสรรค นอกจากน ในเรองของตาแหนงทตงมวเซยมสยามกมความเหมาะสมเปนอยางยง เนองจากนนอยในบรเวณรอบเกาะรตนโกสนทร ไมไกลจากพระบรมมหาราชวง วดพระแกว วดโพธ ฯลฯ ซงมสถานททองเทยวทสวยงามและนาสนใจมากมาย ทาใหมผคนทแวะเวยนมายงบรเวณนเขามายงมวเซยมสยามดวย

ภาพประกอบท 51 : แผนทมวเซยมสยาม

ทมา : http://www.museumsiam.org/map.html

64

4.1.3.7 สงอานวยความสะดวก มวเซยมสยามมสงอานวยความสะดวกพนฐาน เชน หองสขา ทนงพกผอน และยงมสงอานวย

ความสะดวกอนๆ ดงตอไปน 1) บรการรถรบ-สง ในชวงทมกจกรรมทมวเซยมสยาม เปนรถรบ-สงระหวางมวเซยมสยามกบ

สถานรถไฟฟา เนองจากในชวงเวลาทมกจกรรม ทจอดรถไมเพยงพอ ดงนน เพออานวยความสะดวกแกผ เยยมชม จงไดจดใหมรถรบ-สงในชวงเวลาดงกลาว

2) รานอาหารและรานกาแฟ มวเซยมสยามมรานกาแฟ รานอาหารอยในบรเวณพพธภณฑ

ภาพประกอบท 52 : รานอาหารภายในบรเวณพพธภณฑ

ทมา : ภาพถายโดยผวจย 3) ทจอดรถ บรเวณพพธภณฑมพนทสาหรบจอดรถ ในเวลาปกต ทจอดรถนบวาเพยงพอตอการ

ใหบรการ แตในกรณทมาเปนหมคณะดวยรถบส ไมสามารถจอดภายในพพธภณฑ รวมทงบรเวณรอบๆดวยเปนเขตเขมงวด ใกลกบพระบรมมหาราชวง รถบสจะจอดรบ-สงผ โดยสาร แลวตองไปหาทจอดรถทไกลออกไป มวเซยมสยามคดคาบรการทจอดรถ 15 นาทแรกฟร หากจอดนานกวานนคดชวโมงละ 30 บาท

65

ภาพประกอบท 53 : ลานจอดรถของมวเซยมสยาม

ภาพ : www.bluerollingdot.org

มวเซยมสยามเปนพพธภณฑทเปนตนแบบของพพธภณฑแนวใหม คอ discovery museum ทมลกษณะสรางความเพลดเพลนใหแกผชมไปพรอมๆกบการเรยนร เปลยนโฉมพพธภณฑในรปแบบเดมๆจากทเคยมเพยงแควตถจดวาง ปายขอมล และบอรดนทรรศการ มาเปนพพธภณฑทสรางประสบการณการเรยนรทสนกสนาน กระตนใหเกดและเกดการเรยนรดวยตนเอง การปรบปรงพฒนาอยางตอเนองและการจดนทรรศการหมนเวยนทาใหผ เยยมชมพพธภณฑสามารถกลบเขามาเรยนรไดอกอยางไมรเบอ รปแบบของพพธภณฑยงมมากไปกวานทรรศการถาวร และนทรรศการหมนเวยน ยงมนทรรศการพเศษทรวมกบหนวยงานอนๆจดนทรรศการ นทรรศการเคลอนททไมเพยงแตรอใหผคนเขามาเรยนร แตพพธภณฑกลบเคลอนทไปหาผคน นทรรศการเสมอนเปนนทรรศการ 360 องศา ทเผยแพรในหนาเวบไซต ทาใหผคนทอยหางไกลไดเรยนรอยางไมมขอจากด สวนในดานการบรหารจดการพพธภณฑ มวเซยมสยามมโจทยสาคญคอทาอยางไรใหผคนเขามาเยยมชมพพธภณฑเปนจานวนมากและตอเนอง รวมทงทาอยางไรทจะสรางกระแสการเรยนรในแหลงเรยนรอยางพพธภณฑเกดขนในสงคมไทย

ผ วจยเหนวามวเซยมสยามประสบความสาเรจเปนอยางดยงในแงททาใหผ คนเขามาเยยมชมพพธภณฑแหงนเปนจานวนมากและไมขาดสาย และหลงจากผ เยยมชมเยยมชมแลวกกลบไปพรอมกบประสบการณความร ความสนกสนานและประทบใจ มการบอกตอ ชกชวนใหมาชมกนทงโดยปากตอปากและการเผยแพรโดยสอตางๆ

ปจจยทสงเสรมใหประสบความสาเรจกคอการประยกตใชหลกการตลาดในการบรหารจดการพพธภณฑนนเอง ทเหนไดอยางชดเจนกคอ การวเคราะหสถานการณเพอนาไปสการวางแผนและปรบปรง

66

แผนการดาเนนงานในแตละป การใชกลยทธการตลาดและการขาย เชน การมองผ เยยมชมวาเปนเสมอนผมาซอสนคาซงกคอนทรรศการ ดงนน จงมการสารวจความตองการของผ เยยมชมกอนการจดนทรรศการ วาผ เยยมชมตองการจะรเรองอะไร จงจดนทรรศการตามความตองการนน ตางจากพพธภณฑหลายแหงทยงดาเนนการในรปแบบเกา คอ ไมไดคานงวาผ เยยมชมอยากรหรอไม หรอตองการพพธภณฑรปแบบใด แตเอาความคดเหนของภณฑารกษเปนทตง มวเซยมสยามยงมการจดกจกรรมสงเสรมการขาย การโฆษณาประชาสมพนธ การใชแบรนดพพธภณฑเปนตวสอสารและสรางความรสกทดตอผ เยยมชมอกดวย

4.2 การบรหารจดการพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน 4.2.1 ขอมลเบองตน พพ ธภณ ฑ บานไทย จม ทอมปสน ตงอย ในซอยเกษมสน ต 2 ถนนพระราม 1 กรงเทพมหานคร มโครงสรางเปนบานเรอนไทยหม ลอมรอบดวยสวนอนรมรน เปนมรดกตกทอดจาก จม เอช. ดบบลว. ทอมปสน นกธรกจชาวอเมรกน ซงเปนผ กอตงบรษทอตสาหกรรมผาไหมไทย จม ทอมปสน ซงสรางกระแสความนยมผาไหมไทยไปทวโลก หลงจากทเขาหายสาบสญไปในป พ.ศ.2510 บานกยงคงไดรบการดแลรกษา ป พ.ศ.2519 ผจดการมรดกของจม ทอมปสน ไดรบอนมตจากทางการไทยใหกอตงมลนธภายใตชอ จม ทอมปสน บานและศลปวตถซงเปนของสะสมของจม ทอมปสน ไดรบการขนทะเบยนเปนวตถจดแสดงในพพธภณฑ

พพธภณฑเปดใหเขาชมทกวน 9.00-17.00 น. กาหนดเวลาเขาชมทมมคคเทศกนาชม รอบสดทายเวลา 17.00 น. ราคาบตรเขาชมผใหญ 100 บาท นกเรยน 50 บาท

ภาพประกอบท 54 : ทางเขาพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน


67

ภาพประกอบท 55 : พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน

ทมา : http://travel.truelife.com ประวตของจม ทอมปสน เจาของบานไทยและของสะสม ในเวบไซตของพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน (“ชวตและตานานของจม ทอมปสน, 2547”) กลาวถงประวตของจม ทอมปสนวา จม ทอมปสนหรอเจมส แฮรสน วลสน ทอมปสนเกดทเมองกรนวลล รฐเดลาแวร เมอ ค.ศ. 1906 (พ.ศ. 2449) เขาเรยนทโรงเรยนรฐทเมองวลมงตน ไปอยโรงเรยนประจาทเซนตปอลส และเขาศกษาในมหาวทยาลยพรนซตน ซงเปนมหาวทยาลยประจาตระกล ระหวางป ค.ศ. 1924 – 1928 (พ.ศ. 2467 – 2471) จม ทอมปสนมใจรกในเรองศลปะอยางมาก แตเขากเลอกอาชพสถาปนก โดยเขาศกษาสาขาวชาสถาปตยกรรมศาสตรทมหาวทยาลยเพนนซลเวเนย เขาทางานเปนสถาปนกอยทนครนวยอรกจนถง ค.ศ. 1940 (พ.ศ. 2483)

ภาพประกอบท 56 : จม ทอมปสน

ทมา : http://www.jimthompsonhouse.com/

68

เมอสงครามในยโรปทวความรนแรงขนในชวงตนทศวรรษ 1940 (พ .ศ. 2483 – 2472) จม ทอมปสน สมครเขาเปนทหารในกองทพสหรฐฯ ซงนบเปนจดผนแปรครงสาคญในชวตของเขา ระหวางสงครามโลกครงท 2 จม ทอมปสนไดรบมอบหมายใหประจาการทสานกงานงานดานยทธศาสตร (Office of Strategic Services หรอ OSS) งานทนเปดโอกาสใหเขาทองไปในตางแดนและเปดหเปดตาเขาสโลกกวาง หนวยงานโอเอสเอสทจม ทอมปสนสงกดอยมอบหมายภารกจใหเขาไปทางานรวมกบกองกาลงของฝรงเศสใน แอฟรกาเหนอ นอกจากนน เขายงไดรบมอบหมายใหไปปฏบตงานในอตาล ฝรงเศสและเอเชย จม ทอมปสนเขารบการฝกอยางทรหดในวชาการเอาชวตรอดในปา เพอเตรยมการสาหรบภารกจทเขาจะตอง ปฏบตตอไป เขาผานการอบรมนนดวยผลสาเรจดยง

แตแลวสงครามกยตลงอยางไมไดคาดคดขณะทจม ทอมปสนกบเจาหนาทโอเอสเอสคนอนๆกาลงเดนทางมากรงเทพฯอยแลว ไมกสปดาหหลงจากนน เขาไดรบแตงตงใหเปนหวหนาหนวยประจาการในทองถนของโอเอสเอส ในชวงปลายป ค.ศ. 1946 (พ.ศ. 2489) เขาไดรบคาสงใหเดนทางกลบสหรฐฯเพอปลดประจาการจากกองทพ

จม ทอมปสนเชอมนวาเมอเกดสนตภาพขนแลวและการเดนทางดวยเครองบนขยายตวแพรหลายขน จะตองมผคนเดนทางมาทองเทยวในตะวนออกไกลเพมมากขนแนนอน และยามทนกทองเทยวเดนทางมาถงเมองหลวง พวกเขากจะตองการทพกดๆทสะดวกสบาย ขณะนนยงแทบจะไมมโรงแรมใดในกรงเทพฯทจดอยในระดบมาตรฐานสากลเลย มเพยงแหงเดยวทตงอยในทาเลดเยยมคอ โรงแรมโอเรยนเตลเดม ซงดดแปลงจากวงเกาทาเลทตงอยรมแมนาเจาพระยาทไหลผานนครหลวงแหงน ทนเปนแหลงพบปะของนกเดนทางทองเทยวและเปนจดพบปะสงสรรคของชมชนชาวตางชาตในกรงเทพฯ ชารล แชปลน โนเอล เคาเวรดและซอมเมอรเซต มอหมอยในรายชอของบรรดาคนเดนคนดงจานวนมากมายทเคยมาพานกอยทน จม ทอมปสนนกตนเตนกบโอกาสอนสวยงามทรอคอยอยเบองหนา เขาเรมเขาไปมสวนรวมในการปรบปรงโรงแรมโอเรยนเตลอยางเตมตว ณ จดน จม ทอมปสนเกดความรสกผกพนกบประเทศไทยและคนไทยเสยแลว เขาเรมคดจะลงหลกปกฐานทนและดาเนนธรกจในประเทศไทย เขาวาดฝนสวยหรถงอนาคตอนรงเรองของประเทศไทยและประสงคจะมสวนรวมอยในอนาคตอนสวยงามนน เขาตดสนใจวาเมอไดรบการปลดประจาการแลว เขาจะกลบมาอยเมองไทยเปนการถาวร ปลายป ค.ศ. 1946 (พ.ศ. 2489) จม ทอมปสนเดนทางกลบสหรฐฯเพอรบการปลดประจาการ

จม ทอมปสน กบบทบาทผฟนฟอตสาหกรรมผาไหมไทย ในเวบไซตของพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน (“จม ทอมปสน นกธรกจผประสบความสาเรจเปนอยางยง, 2547”) ยงกลาวถงบทบาทของจม ทอมปสนทมตอการพฒนาอตสาหกรรมผาไหมไทยวา

ไมนานหลงจากทจม ทอมปสนเดนทางกลบมายงประเทศไทย เขากเรมสนใจเรองไหมไทย จม ทอมปสนมนยนตามองเหนศลปะ เขารสกทงและหลงใหลในความงามสะดดตาและคณสมบตโดดเดนของ

69

ผาไหมไทยตามขนบดงเดม การสาวไหมดบเปนแหลงรายไดเสรมสาหรบชาวบานหลายตอหลายครอบครวในภาคอสาน โดยทชาวบานสวนใหญจะมอาชพทานาเปนหลก หลงจากนนไหมดบทสาวไวแลวจะสงมาถงมอชางทอในกรงเทพฯเพอทอเปนผา แตเมอมาถง ค.ศ. 1946 (พ.ศ. 2489) การทอผาไหมไทยดวยมอไดกลายเปนอตสาหกรรมในครวเรอนทใกลจะสาบสญแลวคนไทยจะเกบผาไหมไวสวมใสในงานสาคญๆหรอพธรตองเทานน ดงนนความตองการใชผาไหมจงมอยนอยมาก การทอผาไหมเปนกระบวนการทตองอาศยทงเวลาและความพากเพยรมากเพอใหนาผาไหมททอขนไปนงหรอตดเปนชดไทย ตามประเพณ แมวาไหมไทยจะมสสนสดใส แตสกจะตกซดจาง หายไปอยางรวดเรวหลงจากนาไปซกไมกครง เนองจากใชสยอมททาจากพชธรรมชาต เมออตสาหกรรมการผลตเรมแพรขยายเขามาในชวงตนของครสตศตวรรษท 20 (พ.ศ. 2443-2542) ผาททอดวย เครองจกรซงมราคายอมเยากวาและผลตจากโรงงานในยโรปและ ญป นเขามาตตลาดจนทาใหการทอผาไหมแบบดงเดมตองประสบปญหาจนแทบจะไมมใครสนใจจะทอผาไหมกนอกแลว

ครวเรอนตางๆยงคงทอผาไหมกนอยบาง แตกทอสาหรบใชเองเปนสวนใหญ และแทบไมมใครสนใจในเรองคณภาพของผาไหมเลย ครวเรอนททอผาไหมมจานวนลดนอยลงทกท และความหายนะของอตสาหกรรมทอผาไหมกดเหมอนวาจะหลกเลยงไมไดและไมมทางพลกฟนกลบขนมาไดอก

แมจะตองเผชญกบสภาพยาแยทเปนอย แตจม ทอมปสนกเชอมนวาความงดงามสดใสและคณสมบตโดดเดนของ ไหมไทยจะตองสะดดตาตลาดตางประเทศไดอยางมาก เขาสงใหทอผาไหมไทยหลากสหลายพบตามสสนทเขาเจาะจงเลอก และออกเดนทางไปนวยอรกเพอทาการสารวจตลาดไหมไทยและเสาะหาผซอทมรสนยมหรหราเลศวไลสาหรบสนคาทโดดเดนของเขา เพอเปนการประเมนศกยภาพของไหมไทยในตลาดโลก

จม ทอมปสนรจกเพอนชอแฟรงค คราวนนชลด อดตบรรณาธการของนตยสารแวนตแฟร ระหวางทเขาไปนวยอรก คราวนนชลดเปนบคคลผ เดยวทเปนชองทางนาใหเขาเขาสโลกของแฟชน คราวนนชลดมบทบาทสาคญในการจดการใหจม ทอมปสนไดเขาพบเอดนา วลแมน เชสซงขณะนนเปนบรรณาธการของนตยสารโวกและเปนบคคลทมบทบาทสาคญและเปนผ ทชนาทศทางวงการแฟชนชนสง ของอเมรกา เชสรสกพศวงงงงวยกบความงามของผาไหมแวววาวระยบพาดอยทโตะทางาน เธอพดถงผาไหมไทยวาเปน "การคนพบสงสดสวยครงใหม" ความชนชมจากนตยสารโวกซงเปนทศนะทมนาหนกตอผคนในวงการแลว เปนนมตหมายวาไหมไทยไดเปดตวเองเขาสโลกแฟชนแลว ไมนานจากนน ดไซเนอรชอวาเลนตนา กมภาพลงในนตยสารโวกในชดผาไหมไทย โดยมชอของจม ทอมปสนปรากฏอยในคาบรรยายภาพดวย ผลสาเรจน สรางกาลงใจให จนจม ทอมปสนเดนทางกลบเมองไทยดวยความมนใจเรองศกยภาพของตลาดตางประเทศสาหรบไหมไทย

70

ภาพประกอบท 57 : จม ทอมปสนกบผาไหม

ทมา : www.cpamedia.com

ตนป ค.ศ. 1948 (พ.ศ. 2491) จม ทอมปสนเปดรานจาหนายผาไหม ไมใชในรปของบรษทตามความหมายทแทจรง แตดาเนนงานผานรานคาปลกอสระชอราน "ลา-วน" ซงเปนรานจาหนายของทระลกหลากหลายนอกเหนอไปจากไหมไทยดวย

ในชวงปลายป ค.ศ. 1948 (พ.ศ. 2491) จม ทอมปสนกอตงบรษทอตสาหกรรมผาไหมไทยจากดขน เขาเลงเหนความสาคญทจะใหคนไทยถอหนสวนใหญในบรษท ขณะทกอตงบรษทขนบรษทขายหนจานวน 500 หน ในราคาหนละ 50 ดอลลารสหรฐฯ เพอระดมทนจดทะเบยนแรกเรมเปนเงน 25,000 ดอลลาร จากหนทงหมดทขายไป มคนไทยเปนเจาของหนอยรอยละ 51 สวนอกรอยละ 49 เปนของชาวตางชาต มลคาผลกาไรทงหมดของบรษทมประมาณ 1.5 ลานดอลลารในป ค.ศ. 1967 (พ.ศ. 2510)

ใน ค.ศ. 1949 (พ.ศ. 2492) ชาลส บาสเกอรวลล ซงเปนเพอนของพชายของจม ทอมปสนและเปนจตรกรชอดงจากนวยอรกมาเยอนกรงเทพฯในฐานะเปนแขกของจม ทอมปสน บาสเกอรวลลมเพอนฝงมากมายในแวดวงคนใหญคนโตและคนสาคญซงหลายคนเปนคนดงระดบนานาชาตรวมทงไดอานา วรแลนด ซงเปนบรรณาธการหนงสอแฟชน ในตอนทเขาเดนทางกลบจากประเทศไทย บาสเกอรวลลขนผาไหมไทยกลบไปดวยเปนจานวนมาก

ผาไหมไทยเปนทรจกแพรหลายมากขนทกท กตตศพททแพรกระจายไปอยางกวางขวางหลงจากทชาวตางชาตได "คนพบ" ความงามของไหมไทย เปนผลใหมการซอเขามาอยางทวมทน

เมอถงตนทศวรรษ 1950 (พ.ศ. 2493-2502) จม ทอมปสนไดเปดรานเลกๆของตวเองทถนนสรวงศและธรกจไหมไทยไดกลายเปนเรองทจม ทอมปสน ใหความสนใจอยางสมาเสมอ เมอชางทอผาไหมไดเหน

71

ความมานะพากเพยรทลงทนลงแรงลงไปสงผลเปนรปธรรม จงเกดกาลงใจทจะทอผาไหมเพมมากขนกวาแตกอนทาใหผลผลตแตละเดอนสงขนมาก

ในชวงตนทศวรรษ 1960 (พ.ศ. 2503) ขณะสมเดจพระนางเจาสรกตเสดจพระราชดาเนนเยอนสหรฐอเมรกาอยางเปนทางการ พระบรมราชนนาถทรงสรางความตนตาตนใจไปทวอเมรกาดวยพระสรโฉม ในฉลองพระองค ไหมไทยอนงามตระการตาทปแอร บลแมงออกแบบถวายและใชไหมหลายชนดของทอมปสนตดเยบ

ภาพประกอบท 58 : สมเดจพระนางเจาสรกตตในฉลองพระองคผาไหมไทยคอลเลคชนไหมไทย

ฝมอปแอร บลแมง ทออกแบบถวายโดยเฉพาะ ทมา : http://www.jimthompsonhouse.com/thai/life/index.asp

จม ทอมปสนยงสงทอผาไหมยกทองลวดลายละเอยดประณตหลายชนขนทลเกลาฯถวายสมเดจ

พระนางเจาฯโดยเฉพาะนบแตนนมา สมเดจพระนางเจาฯกทรงมบทบาทสาคญในการพลกใหไหมไทยกลบมชวตขนอกครง

ตลอดเวลาทเขาพากเพยรอตสาหะสรางเนอสรางตวขนมาจม ทอมปสนยดถอหลกการขอหนงไวอยางมนคง ไมวาเขาจะประสบความสาเรจใดๆในประเทศไทย ผลสาเรจนนจะตองอานวยประโยชนใหแกคนไทยดวยเขาเลอกใชแรงงานของคนไทยในทองถนและยนกรานใหผลกาไรสวนใหญทเกดจากธรกจของเขาแมจะไมใชทงหมดกลบคนสมอคนไทยดวยกนเอง เนองมาจากธรกจของเขาไดมาจากฝมอและนาพกนาแรง ของชาวบานทงสน

ในทศนะของจม ทอมปสน สงทบงบอกความสาเรจทแทจรงของอตสาหกรรมไหมไทยนนไมไดอยทผลกาไรทเกดจากบรษทบรษทอตสาหกรรมผาไหมไทยทเขากอตงขน แตอยทจานวนของบรษทคแขงทผดขนราวดอกเหด

72

เมอป ค.ศ. 1962 (พ.ศ. 2505) รฐบาลไทยกราบบงคมทลขอพระราชทานเครองราชอสรยาภรณประถมาภรณชางเผอกแกจม ทอมปสน เพอเปนการประกาศเกยรตคณในคณปการทเขาสรางใหแกประเทศไทย

ดวยใจทชนชอบการออกแบบและสสนผนวกกบความอตสาหะวรยะทตองการ จะฟนฟศลปะดานน ภายในเวลาไมนานจม ทอมปสนกไดรบการยอมรบไปทว โลกดวยความสาเรจในการสรางอตสาหกรรมไหมใหกลบมาแพรหลายอกครง ดวยการสรางตลาดไหมไทยใหเปนทตองการไปทวโลก และดวยการเสรมสรางใหอตสาหกรรมไหมไทยเจรญเตบโตและแพรหลายไปทว

ในชวงสดสปดาหของเทศกาลอสเตอรใน ค.ศ. 1967 (พ.ศ. 2510) จม ทอมปสนหายสาบสญไปอยางไรรองรอยระหวางทไปพกผอนกบมตรสหายอยทแคมเมอรอนไฮแลนดส ซงเปนแหลงตากอากาศในประเทศมาเลเซยทางภาคเหนอ มการจดทมคนหารองรอยการหายตวไปครงนอยางจรงจงและยาวนาน แตกไมปรากฏเงอนงาทนาไปสการทเขาหายสาบสญไปอยางลกลบเลย นบถงเวลานนจม ทอมปสนมาอยเมองไทยแลวนานถงเกอบ 22 ป

นบถงเวลาทเขาหายสาบสญไปใน ค.ศ. 1967 (พ.ศ. 2510) มบรษทกวารอยแหงทแขงขนกนแยงสวนแบง ตลาดของธรกจไหมไทย ปจจบนน ธรกจผาไหมไทยสรางงานสรางอาชพใหแกครอบครวของชางทอผา ประมาณ 20,000 ครอบครว

จม ทอมปสน กบบานไทย จม ทอมปสนเปนทรจกอกครงหลงจากการกอสรางบานไทย ซงประกอบดวยไมสก 6 หลงทมความงดงามทางสถาปตยกรรมไทย บานสวนใหญอายไมตากวา 200 ป ซงถกรอถอนและนามาปลกไวในบรเวณทเปนพพธภณฑในปจจบน โดยบางหลงมาจากอยธยาซงเปนเมองหลวงเกา ในความชอบสบเสาะคนหาสงทเปนแกนแทของคณจม ทอมปสน ทาใหคณจมยดตดกบสงทเปนธรรมเนยมของผ สรางคนกอนดวยความนบถออยางมาก ตวบานถกยกขนหนงขนเหนอพนดนเพอการปองกนนาทวมในชวงหนาฝน และยงไดใชกระเบองหลงคาซงเปนทนยมมากในสมยอยธยาและเปนทหายากในทกวนน การทาสแดงบนกาแพงดานนอกเปนการบารงรกษาซงพบไดทวไปตามตกไทยเกาแก ในดานของแสงสวางโคมระยาถกนามาใชโดยปรบรปแบบใหเหมาะสมกบการใชงานในปจจบน แมวาจะเปนของยคกอนในชวงศตวรรษท 18 และ 19

73

ภาพประกอบท 59 : บานไทยจม ทอมปสน

ทมา : http://www.artbangkok.com/?p=3287

ในระหวางการสรางบานไดทาตามขนตอนพธการธรรมเนยมทางศาสนาทงหมด วนหนงซงถอเปนฤกษงามยามดตามโหราศาสตร คณจมไดยายเขาอยบานใน พ.ศ. 2502 ตอมาบานและการสะสมศลปะกลายเปนจดทนาสนใจทาใหเขาตดสนใจเปดใหสาธารณชนเขาชมโดยนาเงนทไดไปบรจาคใหการกศลและโครงการตางๆ ทเกยวของกบการรกษาวฒนธรรมไทย เมอวนท 26 มนาคม พ.ศ. 2510 คณจมไดหายสาบสญไปในปา บรเวณคาเมอรอน ไฮแลนด ทางตอนเหนอของประเทศมาเลเซย ขณะเดนทางไปทองเทยวพกผอน ไมเคยมผ ใดทราบถงสงทเกดขนกบคณจม อยางไรกตาม บานไทย จม ทอมปสน ยงคงเปนสงราลกถงความสามารถในการสรางสรรคและความรกทมตอประเทศไทยอยางลกซง (“สงทบงบอกในเรองผาไหมไทย”, 2547)

สญลกษณหรอโลโกของพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน จะเนนตวอกษรทพเศษ ไมไดใชรปแทนความหมายแตอยางใด แตเปนตวอกษรเดยวกบทใชกบบรษทผาไหมและรานอาหารภายใตชอจม ทอมปสน

4.2.2 การบรหารจดการพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน 4.2.2.1 นโยบาย วสยทศนและพนธกจของพพธภณฑ

นโยบายและพนธกจ พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ดาเนนงานอยภายใตการดแลของ มลนธเจมส เอช. ดบเบลย. ทอมปสน ในพระราชปถมภ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร โดยในป ค.ศ.

74

1976 (พ.ศ. 2519) ผจดการกองมรดกของจม ทอมปสนซงแตงตงโดยอานาจศาล ไดรบอนมตจากทางการไทยใหกอตงมลนธภายใตชอ จม ทอมปสน ศาลมคาสงใหโอนทรพยสนตางๆใหเปนทรพยสนของมลนธบานและศลปวตถ ตางๆจงไดรบการขนทะเบยนเปนพพธภณฑ ดาเนนงานตามเจตนารมณของจม ทอมปสนทมงจะธารงรกษาและอนรกษมรดกทางศลปวฒนธรรมของประเทศไทย ใหคงอยตราบนานเทานาน และใหเปนไปตามขอบงคบแหงกฎหมายในการบรหารจดการทรพยสนทขนทะเบยนเปนวตถพพธภณฑ วสยทศนในการบรหารจดการพพธภณฑ คณนทธรา อยมงคล (2558 : สมภาษณ)ผ จดการพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน กลาววา พพธภณฑแหงนพฒนาจากพพธภณฑเลกๆ เงยบๆ มาเปนพพธภณฑทเปนทรจก เรมจากเปดใหเขาชมฟร ตอจากนนกมนตยสารทองเทยว รายการโทรทศนประเภททองเทยวมาถายทารายการ ทาใหพพธภณฑเปนทรจกมากขน ตอนนพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสนกเปนทนยมของนกทองเทยวชาวตางชาตเปนอยางมาก นกทองเทยวชาวไทยยงนอยอย พพธภณฑกมงเนนทจะสนบสนนดานศลปวฒนธรรมอยแลว เหนไดวา เรากมการพฒนาจากเดม คอมสวนของ Art Center ทจะเปนพนทจดแสดงนทรรศการผลงานศลปะ เปลยนทก 4 เดอน ในอนาคตจะไมมการขยายพนทแลว เพราะพนทจากด อาจจะมการพฒนาในสวนของการใหบรการแกผ เยยมชมมากกวา เพราะวาการใหบรการเปนสงทสาคญมากสาหรบพพธภณฑซงเปนองคกรทใหบรการความร 4.2.2.2 โครงสรางการบรหารจดการ พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน แบงการบรหารจดการออกเปนสวนงานตามลาดบ ดงน

75

แผนผงการบรหารจดการพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน

4.2.2.3 งานบคคล พพธภณฑแหงนเปนพพธภณฑขนาดเลก สถานะของพพธภณฑเปนพพธภณฑเอกชน จดทะเบยนเปนมลนธเจมส เอช ดบเบลย ทอมปสน ในพระบรมราชปถมภสมเดจพระเทพรตนฯ การดาเนนงานพพธภณฑจะมผบรหารทเปนประธานกรรมการ ตอจากนนกจะเปนกรรมการ ถดจากนนกจะเปนผจดการแบงเปน 3 ฝาย ไดแก ผจดการพพธภณฑ 2 คน และผจดการ Art Center หรอแกลอรจานวน 1 คน ในสวนของพพธภณฑจะแยกออกจากการบรหารจดการแกลอร ถงแมวาแกลอรจะตงอยในบรเวณเดยวกบพพธภณฑแตแกลอรขนอยกบบรษทแม คอ บรษท อตสาหกรรมไหมไทย จากด (จม ทอมปสน) แกลอรมผจดการเปนอาจารยทางดานศลปะ จากจฬาลงกรณมหาวทยาลย ในสวนของพพธภณฑผปฏบตงานจะทาหนาทตามทไดรบมอบหมายตามตาแหนงงานจากผ จดการ แบงเปน 6 ฝาย ไดแก senior 4 ตาแหนง สวนน จะดแลเรองการจดควการนาชมเปนภาษาตางประเทศตางๆ ไดแก ภาษาฝรงเศส ภาษาองกฤษ ภาษาญป น และภาษาจน อกสองฝาย ไดแก แคชเชยร ซงจะดแลเรองการจาหนายตวเขาชม และสวนตอนรบซงจะดแลเรองการตอนรบผ เยยมชมรวมทงการดแลอาคารสถานท เชน พอบาน และคนสวน สวนเจาหนาทรกษาความปลอดภยจะมาจากสวน

ประธานกรรมการ

กรรมการ กรรมการ กรรมการ

ผจดการพพธภณฑ ผจดการพพธภณฑ ผจดการพพธภณฑ

Senior French

Senior English

Senior Japanese

Senior Chinese

Senior Cashier

Senior Reception

Guides Guides Guides Guides Cashier พอบาน, คนสวน, นกแสดงสาวไหม

76

ของบรษทแม ซงไดมาจดตงรานอาหารไทยและรานขายผาไหมจม ทอมปสนในบรเวณเดยวกบพพธภณฑ พพธภณฑจงไดใชเจาหนาทรกษาความปลอดภยรวมกบบรษทแม ขอนาสงเกตคอ ไมมพนกงานททาหนาทดานการเงน พสด หรอฝายบคคลโดยเฉพาะ เนองจากการดาเนนงานในสวนนไปขนอยกบบรษทแม ดงนน การบรหารจดการพพธภณฑจงดเรองงานการเงนและบคคลไมมากนก โดยผ ทดาเนนงานสวนนคอตาแหนง Senior และผ จดการชวยกนดแลประสานงานกบบรษทแม การพจารณารบคนเขาทางานจะขนอยกบบรษทแม บรษทแมจะเปนผประกาศรบสมคร และพจารณาในเบองตน จากนนจะสงคนมายงพพธภณฑ เพอใหผ จดการพพธภณฑคดเลอกอกครงวาเหมาะสมกบตาแหนงงานหรอไม ดานกลยทธการพฒนาบคลากร พพธภณฑมการจดอบรมโดยบรษทแม และอบรมโดยผ จดการพพธภณฑ โดยผ จดการพพธภณฑจะเนนการอบรมดานการใหบรการและทกษะการใชภาษาตางประเทศ สวนในการปฏบตงาน พพธภณฑมการสนบสนนใหบคลากรทางานเปนทม ซงถอวาเปนสงสาคญอยางยง เนองจากในการทางานบคลากรตองประสานงานกน เชน ในสวนของมคคเทศก ตองมการนดหมายกนถงจดเรมนาชมและการเคลอนกลมนาชมไปยงจดตางๆ เพอไมใหกลมเคลอนทมาเจอกน ซงจะทาใหเกดความสบสนวนวายและเสยงบรรยายจะดงแขงกน ปญหาและอปสรรคดานงานบคคลใหญๆไมม มเพยงปญหาเลกนอยทเกดไดทวไปในทตางๆเชน มคนเขา-ออก โดยเฉพาะงานมคคเทศกนาชม เนองจากเปนงานประเภททเหมาะสาหรบนกศกษาจบใหม มาเรยนร ฝกทกษะและเกบเกยวประสบการณ จงมการลาออกหลงจากทางานไดระยะหนงเพอมองหางานทมการใชทกษะทมากขน เพอความเตบโตกาวหนา มนคงในสายงาน จงทาใหตองมการอบรมกนบอยครงเมอมคนเขามาทางาน

4.2.2.4 การเงนและงบประมาณ งบประมาณทใชหมนเวยนในพพธภณฑมาจากการจาหนายตวเขาชม ราคาใบละ 150 บาท รายไดจากการจาหนายตวเขาชมจะใชเปนคาใชจายดานเงนเดอนพนกงาน สวนวสดสานกงานตางๆสงซอเบกจายจากบรษทแม สวนการเบกจายกมหลกเกณฑเชนเดยวกบหนวยงานอนๆ เชน หากมการสงซอวสดกตองรวบรวมใบเสรจรบเงนสงไปเบกจาย หรอถายรปสงไปใหตรวจสอบไดวาเงนทไดเบกมาใชจายไดนามาซอจรงและจดวางไวหรอใชงานในสวนใด สวนปญหาและอปสรรคดานการเงนและงบประมาณไมม

77

4.2.2.5 การประยกตใชหลกการตลาด คณนทธรา อยมงคล (2558 : สมภาษณ) กลาววา พพธภณฑไดรบผลพลอยไดดานการประชาสมพนธจากรานผาไหมของจม ทอมปสน บางครงคนรจกผาไหมจม ทอมปสนกอน แลวผคนกเกดความสนใจวาคณจมเปนใคร จงเขามาชมพพธภณฑ นอกจากนสอตางๆกเขามาเอง โดยททางพพธภณฑไมตองซอสอเพอมาใชในการประชาสมพนธเลย กลยทธทางการตลาดอนๆกคอการจดนทรรศการหมนเวยน และการแสดง เปนสวนหนงทดงดดใหผคนหมนเวยนเขามาเยยมชมพพธภณฑครงแลวครงเลา 4.2.2.6 การประเมนคณภาพ คณนทธรา อยมงคล (2558 : สมภาษณ) กลาววา เนองจากพพธภณฑแหงนเปนของเอกชน การประเมนคณภาพจงดาเนนการโดยผ บรหารทงระดบสงและระดบปฏบตงาน “ผบรหารใหญและพประเมนจากความรและประสบการณทม การประเมนจะทาอยตลอดเวลา เมอเหนอะไรทควรแกไขกจะบอกใหแกไขเลย เชน ไกดนาชมไมแตงหนา หนาตาไมยมแยมแจมใส หรอแตงตวไมเรยบรอย พกจะบอกตรงนนเลย เพราะนเปนสวนหนงของการสรางความประทบใจใหแกผเยยมชม สวนการประเมนจากหนวยงานอนไมม กอนหนานมกรมศลปากรพยายามจะเขามา แตเราคดวาเราบรหารจดการเองได”

4.2.2.7 แนวทางการพฒนาปรบปรง การพฒนาปรบปรงพพธภณฑจะเนนไปในแนวทางของการพฒนาการใหบรการเปนหลก

เนองจากการพฒนาสวนอนไมสามารถทาไดแลว เชน พนทจากด สวนวตถจดแสดงกจดแสดงเทาทเปนของสะสมของคณจม ทอมปสน ดงนนการพฒนาการใหบรการจงเปนสวนททาได

คณนทธรา อยมงคล (2558 : สมภาษณ) กลาววา ในอนาคตจะมการเพมมคคเทศกนาชมอก 1 ภาษา จากเดมม 4 ภาษา ไดแก จน ฝรงเศส องกฤษ ญป น ในอนาคตอาจจะเพมภาษาเกาหล นอกจากน กจะพฒนาดานบคลากรเพมเตม โดยเฉพาะเทคนคการใหบรการ

4.2.2.8 ความรบผดชอบตอสงคม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ตงขนตามเจตนารมณของคณจม ทอมปสน ทตองการทจะ

อนรกษศลปวฒนธรรมของไทยเอาไวตราบนานเทานาน ดงนน พพธภณฑจงไดแสดงถงความรบผดชอบตอสงคมอยางชดเจน ดงจะเหนไดวา ตวบานเรอนไทยทเคยเปนบานของคณจม และขณะนกลายเปนอาคารพพธภณฑกไดกลายเปนแหลงเรยนรสถาปตยกรรมไทย สวนของสะสมทจดแสดงอยภายในบาน กเปนพวกศลปวตถจากในประเทศไทยและประเทศอนๆในเอเชย ผ เยยมชมกไดเขามาสมผส เรยนร ศลปวฒนธรรมไทย นอกจากน พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ยงเปดใหผ เยยมชมสามารถเขาชมนทรรศการหมนเวยน

78

หรอหอศลปฟร รวมทงสามารถเขาไปคนควาในหองสมดของมลนธไดฟรอกดวย ซงหนงสอทมอยในหองสมดกมความหลากหลาย รวมทงหนงสอทเกยวกบศลปวฒนธรรมไทยและเอเชยดวย

4.2.2.9 อปสรรคและการแกไขในการบรหารจดการ คณนทธรา อยมงคล (2558 : สมภาษณ) กลาววา “อปสรรคใหญๆของพพธภณฑไมม เทาทพบกจะ

เปนปญหาทเกยวกบการไมเคารพกฎกตกาของผเยยมชมบางคน ซงตองใชความอดทนและเจรจาโดยใชเหตผลอยางนมนวล ในขณะทตองคงไวซงกฎอยางเขมงวด เพราะมนเกยวของกบความปลอดภยดวย เชน ผเยยมชมไมยอมฝากกระเปา เรากตองอธบายเหตผลวาทาไมจงตองใหฝากกระเปา แตหากเขาไมยอม เรากตองบอกวาจะคนเงนใหเขา เพราะไมสามารถอนญาตใหเขาชมภายในได สดทายแลวเขากตองยอมฝากกระเปาแตโดยด”

4.2.3 การอนรกษและการจดแสดง 4.2.3.1 งานดานเนอหา การจดนทรรศการและการออกแบบ 1) นทรรศการถาวร

เนอหาหลกของพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน คอ บานทรงไทยซงเคยเปนทอยอาศยของจม ทอมปสน และวตถสะสมของจม ทอมปสน ซงเปนพวกศลปวตถ บานไทยจม ทอมปสน ม 2 ชน ชนบนมหองอาหาร หองนงเลน หองอานหนงสอ หองนอนสาหรบแขก และหองนอนของจม ทอมปสน ในแตละหองจดแสดงดวยศลปวตถ สวนชนลางเปนหองจดแสดงเครองถวยเบญจรงค เครองเคลอบดนเผาของจน ศตวรรษท 13-17 และภาพเขยนสะสมทเปนภาพวาดพทธประวต ซงเรยกวา ผาพระบฏ

ภาพประกอบท 60 : พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน

ทมา : www.truelife.com

79

ภาพประกอบท 61 : เรอนไทยทแยกออกมาจากตวพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน


ภาพประกอบท 62 : เรอนไทยทแยกออกมาจากตวพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน


สวนทเกาแกทสดของเรอนใหญเปนเรอนสมยตนครสตศตวรรษท 19 ซงไดมาจากหมบานชางทอผาไหมบานครว ทตงอยรมฝงคลองฟากตรงขาม สวนนนามาใชทาเปนหองนงเลน

ภาพประกอบท 63 : ภายในพพธภณฑ สวนทเปนเรอนใหญ


80

มคคเทศนเลาวาโคมไฟครสตลทเหนในหองนงเลนนเปนของจากตะวนตก จม ทอมปสนได

นามาประดบตกแตงเขากบเรอนไทยไดอยางลงตว สวยงาม สงทนาสงเกตคอ เรอนไทยหลงนมการปรบประยกตระหวางตะวนตกกบตะวนออก ดงเหนไดจากเพดานทมฝาปด ซงแตกตางจากเรอนไทยตามขนบ ทตองเปนเพดานเปดโลง เพอใหลมโกรก

ภาพประกอบท 64 : สวนทเปนหองนอน

ทมา : ภาพถายโดยผวจย สวนทเปนหองนอน เบาะนอนเปนผาไหมลายวถชวตไทย การจดวางสวนใหญยงคงวางเหมอนในครงทคณจม ทอมปสนยงอาศยอย

ภาพประกอบท 65 : สวนทเปนหองรบประทานอาหาร

ทมา : ภาพถายโดยผวจย สวนของหองรบประทานอาหาร มการจดวางโตะเกาอรบประทานอาหาร ซงเปนงานไมแกะสลกและประดบมก มชดถวยชามลงยาสวยงาม

81

ภาพประกอบท 66 : หนงในของสะสม ทเปนพระพทธรป

ทมา : www.truelife.com แมวาการกาหนดอายสมยของวตถยงเปนไปโดยคราวๆ ไมไดมการจดหมวดหมหรอมขอมลเกยวกบวตถแสดงใหเหน แตมคคเทศกจะเปนผอธบาย บางชนผ เยยมชมสามารถรวมถกหรอรวมอภปรายเกยวกบลกษณะหรออายสมยกบมคคเทศกไดอยางเปดกวาง เพราะบางชนสวนชารดแตกหกไปบาง จงพอจะกาหนดอายไดเพยงคราวๆจากทเหนเทานน

ภาพประกอบท 67 : หนงในของสะสม ทเปนเครองถวยเบญจรงค

ทมา : www.truelife.com สงทนาประทบใจคอ จม ทอมปสนไดดาเนนการสรางบานตามขนบไทย คอ มการดฤกษยามเพอความเปนสรมงคล โดยพระจะดฤกษดยามตามโหราศาสตรโดยใชวนเดอนปเกดของเจาของบานโยงเขากบลคนาราศ วนท 1กนยายน ค.ศ. 1958 (พ.ศ. 2501)เวลา 09.00 น.เปนวนและเวลาทเปนมงคลฤกษ

82

ในการกอสรางบานของจม ทอมปสนตามโหราศาสตร และวนท 3 เมษายน ค.ศ. 1959 (พ.ศ. 2502) การกอสรางเสรจสนสมบรณอยางเปนทางการ (“การกอสรางเรอนไทย”, 2547) และนยงมจดตงศาลพระภมไวบรเวณทางเขาบานอกดวย

ภาพประกอบท 68 : ศาลพระภม ทพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน


นอกจากนยงมการสาธตการสาวไหม และจดแสดงกระบวนการผลตเสนไหมบรเวณดานหนารานขายผาไหมจม ทอมปสน ซงเปนทสนใจของนกทองเทยวเปนอยางมาก

ภาพประกอบท 69 : การสาธตการสาวไหม


83

ภาพประกอบท 70 : แสดงกระบวกการผลตเสนไหม

ทมา : ภาพถายโดยผวจย 2) นทรรศการหมนเวยน พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน จะมสวนของนทรรศการหมนเวยน ทเรยกวา Art Center จะเปดใหเขาชมฟร โดยมการผดเปลยนนทรรศการทก 4 เดอน เนนการจดแสดงผลงานศลปะ ทมทงทเชญศลปนมาจดแสดง กบมศลปนขอมาจดแสดงผลงาน โดยทจะม Art director ซงเปนผ เชยวชาญดานงานศลปะ เปนอาจารยจากจฬาลงกรณมหาวทยาลย เปนผพจารณาในการอนมตใหนาผลงานตางๆมาจดแสดง ตวอยางเชน 2.1) นทรรศการแคนลองคะนองลา เปนนทรรศการเกยวกบการแสดงหมอลาและวฒนธรรมบนเทงจากแดนอสาน คดสรรโดย กฤตยา กาววงศ, โสมสดา เปยมสมฤทธ และภณฑารกษรบเชญ อาทตย มลสาร และสราวฒ สหาโคตร ศลปนรบเชญ ทรงวทย พมพะกรรณ, ปยะรศม ปยะพงศววฒน, จอหน คลเลย(ดเจพอใหญ) และดเจมาฟไซ สดแรงมา ออกแบบนทรรศการโดย จโร เอนโดะ จดแสดงเมอ วนท 18 ตลาคม 2557 – 31 มนาคม 2558

ภาพประกอบท 71 : การแสดงในนทรรศการแคนลองคะนองลา

ทมา : http://www.jimthompsonhouse.com

84

หอศลปบานจม ทอมปสน รวมกบจม ทอมปสน ฟารม รเรมจดนทรรศการหมอลาเพอมงหวงจะใหเปนโครงการเรมตนทเปนการสบคนและทบทวนววฒนาการของหมอลาทมมตเชอมโยงกบประวตศาสตรสงคมไทยและสะทอนกบการเปลยนแปลงของโลกในมตทางสงคม วฒนธรรม การเมอง และเศรษฐกจ โดยหลงจากนนทรรศการมแแผนจะสญจรไปแสดงตอยงจงหวดอนๆในภาคอสาน อาทเชนจงหวดขอนแกนและจงหวดอบลราชธานโดยความรวมมอกบองคกรทองถน และ สถาบนการศกษา รวมถงการมสวนรวมจากปราชญหมอลาในชมชนอสาน กอนทจะนาไปตดตงเปนนทรรศการถาวรทพพธภณฑหมอลา จม ทอมปสน ฟารม อาเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา ในอนาคต ในนทรรศการครงน ประกอบดวย อปกรณทใชในการแสดงหมอลา ตงแตอดตจนถงปจจบน เชนเครองดนตร กลอนลา ผลงานภาพถาย และวดโอ รวมทงเสยงดนตร และ เทป ซด และแผนเสยง ในวธการเลาเรอง ไดแบงหมอลาออกเปน 3 สวน ตามประวตศาสตรของหมอลาและบรบทของสงคมไทยทไดอทธพลมาจากการสถานการณทางสงคมและการเมองในระดบโลก โดยนอกจากนทรรศการแลวยงมกจกรรมการเสวนาในประเดนตางๆเกยวกบหมอลาหลากมตและบรบทจากนกวชาการ หมอลา และบคคลากรดานหมอลาทานอนๆ ทกเดอน ตลอดชวงการจดแสดงนทรรศการ(“กจกรรมพเศษ”, 2547) 2.1) นทรรศการ TRANSMISSION เผยใหเหนเสยวหนงของความเปนไทยกอนการเปนรฐชาตผานสายตาของศลปะรวมสมย โดยศลปน รวมสมย 7 ทาน จากประเทศไทยและประเทศตางๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ไดตความงานสะสมของพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ในรปแบบของตน ผลงานของพวกเขาไมเพยงแสดงใหเหนวาอดตจะเปนแรงบนดาลใจไดอยางไร หากยงใหเหนวาอดตยงสามารถเปนคาทาทายไดเชนกน เมอ “ประเพณ” ไมใชเพยงแคมรดกตกทอดในเชงรปลกษณหรอกลวธ หากคอกระบวนการอนมชวต ของการตความและปรบแปลง ซงเตมเตมประสบการณความเปนสมยใหมใหสมบรณ นทรรศการ TRANSMISSION เสนอแนะวา “มรดกทางวฒนธรรม” มคามากกวาเปนไดเพยงแคอตลกษณ หากยงเปนองคความรทงในเชงแนวคด แกน และสาระสาคญอนใชไดจรง รวมถงเปนทรพยากรใหเราไดใชครนคด รสก และสรางสรรคไดอยางไมมวนหมดสน

85

ภาพประกอบท 72 : ผลงานศลปะในนทรรศการ TRANSMISSION

ทมา : http://www.jimthompsonhouse.com ดวยงานศลปะใหมๆ ในสอตางๆ หลากหลาย ตงแตงานไม งานจตกรรม ไปจนถงงานศลปะจดวางวดโอและเสยง นทรรศการครงน จะตงคาถามวามการสงผานองคความรกนอยางไรทงระหวางผคนและระหวางกลมคน วฒนธรรมสามารถกาวขามพนทและเวลา ไดอยางไร อะไรคอปจจยททาใหวฒนธรรมหนงๆ ไมเคยแปรเปลยนหรอเปลยนแปลงไปเรอยๆ และเหตใดวฒนธรรมบางอยางยงคงอย ในขณะทอกหลายสวนกไดสญสลายไปกบการเวลา โดยมศลปนทเขารวม ไดแก โสเพยพ พช อลเบรต โยนาธาน เซตยาวน เดอะ โพรเพลเลอร กรป นค ชาน สวชชา ดษฎวนช สาครนทร เครอออน และถกล ขาวสะอาด คดสรรโดยภณฑารกษเดวด เทห และผชวยภณฑารกษแมร ปานสงา จดแสดงเมอวนท 21 มนาคม – 30 สงหาคม 2557 (“กจกรรมพเศษ”, 2547) 3) กจกรรมการแสดงและงานเสวนา พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ไดจดใหมกจกรรมการแสดง และงานเสวนาเกยวกบศลปวฒนธรรมไทยดวย ตวอยางเชน

3.1) การแสดงสาธตการขบเสภาประกอบการบรรยายเรอง “ขนชางขนแผนออกตว ตอนขนแผนพานางวนทองหน” โดย อาจารยนพคณ สดประเสรฐ (อาจารยคตศลปไทย วทยาลยนาฎศลป) และ อาจารยวาทตต ดรยองกร (หวหนางานทานบารงศลปวฒนธรรม สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเอเชย มหาวทยาลยมหดล) เมอวนท 11 มถนายน 2554 เวลา 14.00-15.30 น.

3.2) ศลปนเสวนา “การตความขนชางขนแผน (ใหม) ในมมมองฝรง” ในวนเสารท 25 มถนายน 2554 เวลา14.00-15.00น.

86

4.2.3.2 งานดานการคดเลอกวตถ เกบรกษา ซอมแซมและการทาทะเบยนวตถ วตถทจดแสดงในพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสนเปนของสะสมของจม ทอมปสน ขนตอนของการคดเลอกวตถจงไมม สวนการเกบรกษา วตถตางๆจะถกจดแสดงไวในพพธภณฑทงหมด ยกเวนชนทตองซอมแซมจะถกนาไปยงสวนงานซอมแซม ซงเปนผ เชยวชาญจากตางประเทศททางมลนธตดตอกนโดยสวนตว สวนการทาทะเบยนตองดาเนนการอยแลว เนองจากของสะสมของคณจมทกชนจะตองขนทะเบยนกอนนาไปจดแสดง โดยปจจบนผ ทปฏบตงานในพพธภณฑไมสามารถใหขอมลในรายละเอยดไดเนองจาก เปนขนตอนทดาเนนการในชวงกอนการกอตงพพธภณฑ 4.2.3.3 กลมเปาหมาย คณนทธรา อยมงคล (2558 : สมภาษณ) กลาววา กลมเปาหมายของพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน คอ นกทองเทยวทงชาวไทยและชาวตางชาต แตปจจบนจะเหนไดวานกทองเทยวทมาทนรอยละ 90 เปนชาวตางชาต อาจเนองดวยเนอหาของพพธภณฑเปนบานไทยและศลปวตถของไทย จงเปนทสนใจของชาวตางชาตเปนอยางมาก สวนคนไทยทมาเยยมชม สวนใหญจะเปนพวกนกศกษาศลปะ ดไซเนอร ทรจกคณจม ทอมปสน จากผาไหมจม ทอมปสน 4.2.3.4 ชองทางการเผยแพรความร ชองทางการเผยแพรความรหลกๆกคอทพพธภณฑ ซงจะมมคคเทศกนาชมและใหขอมล นอกจากน ยงมขอมลทเผยแพรอยในหนาเวบไซตของพพธภณฑ และขอมลผานโซเชยลเนตเวรคอยาง เฟสบคดวย 4.2.3.5 การรกษาความปลอดภย การรกษาความปลอดภยของพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน มมาตรฐานเชนเดยวกบทอนๆ ไดแก มเจาหนาทรกษาความปลอดภยซงจะประจาอยตรงทางเขา ภายนอกบาน และภายในบาน เพอคอยดแลความปลอดภยแกทรพยสนและผ เยยมชม จะมอยทงในเวลากลางวนและกลางคน มกลองวงจรปด มถงดบเพลง และมกฎเพอความปลอดภย เชน การใหฝากสมภาระไวในต เกบของกอนการเขาชมภายในพพธภณฑ และการหามถายรปภายในพพธภณฑ 4.2.3.6 อาคารสถานท ดงทไดกลาวมาแลวขางตนวา จดเดนของพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสนกคอลกษณะของตวอาคาร ซงเปนสถาปตยกรรมแบบไทย ลอมรอบดวยพนธ ไมดอกไมประทบไทยเขยวขจและรมรน พพธภณฑจงดงดดนกทองเทยวเขามาชมอยางไมขาดสาย

87

ตวอาคารเรอนไทยไดรบรางวลอาคารอนรกษดเดน ประจาป พ.ศ. 2539 จากสมาคมสถาปนกสยาม ในพระบรมราชปถมภ ลกษณะบานไทยจม ทอมปสน เปนสถาปตยกรรมแบบไทย ม 2 ชน โดยแรกเรมนน จม ทอมปสนสงเกตเหนวาบานไทยโบราณทสวยงามหลายหลงยงคงอยในสภาพดเยยม แมจะเกาแกนบรอยปหรอเกากวานนอก เขาจงตดสนใจซอเรอนเกาหลายหลงไดมาจากทตางๆกนทวประเทศ จานวน 6 หลง และขนยายมายงทตงปจจบน และนามาประกอบเปนเรอนหมหลงใหญ บางหลงกใชชนสวนทกชน และ บางหลงกเลอกมาใชเฉพาะบางชน (“การกอสรางเรอนไทย”, 2547)

ภาพประกอบท 73 : พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน

ทมา : http://www.artbangkok.com/?p=3287 ดวยบรรยากาศทรมรนและตวบานทเปนบานไมทรงไทย ทาใหผ เยยมชมรสกผอนคลายขณะเดนชมพพธภณฑ ทงยงสมผสไดถงความรกความผกพนทจม ทอมปสนมตอประเทศไทยและวฒนธรรมไทย และดวยการจดวางวตถตางๆในพพธภณฑทเออตอการเดนชมเปนหมคณะ ในขณะทยงคงลกษณะเดมใหเหนถงการใชชวตในบานเรอนไทยหลงนของจม ทอมปสน กทาใหพพธภณฑดมชวตชวา ไมนาเบอหรอดรกราง 4.2.3.7 สงอานวยความสะดวก ภายในพพธภณฑมสงอานวยความสะดวกพนฐาน เชน สขา พนทนงพกผอน แตกยงมสงอานวยความสะดวกอนๆเพมเตม ไดแก

1) ลานจอดรถ แมลานจอดรถจะไมไดอยภายในตวพพธภณฑ แตกไมหากจากพพธภณฑ สามารถจอดรถแลวเดนมายงพพธภณฑไดอยางสะดวกรวดเรว สวนพนทดานหนากมบรเวณสาหรบรบ-สง ผ โดยสาร

2) รานอาหาร ซงเปดไวรบรองนกทองเทยวทมาเยยมชมพพธภณฑและอยากชมอาหารไทย รานตงอยบรเวณดานหนาของพพธภณฑ

88

ภาพประกอบท 74 : รานอาหารภายในพพธภณฑ

ทมา : http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=tui14&month=10-2014&date=15&group=17&gblog=87

3) หองสมด เปดใหเขาฟร แตหากจะยมหนงสอตองสมครสมาชก

ภาพประกอบท 75 : หองสมดของพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน


4) รานขายของทระลก 5) รานผาไหม จม ทอมปสน

89

ภาพประกอบท 76 : รานขายผาไหมจม ทอมปสน


6) รถรบ-สงไป ระหวางพพธภณฑกบปากซอย ซงใกลกบสถานรถไฟฟา

ภาพประกอบท 77 : รถรบ-สงของพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน


7) พนทสบบหร พพธภณฑมพนทสบบหร อยบรเวณทางเขาพพธภณฑ 8) ต เกบของและชนวางรองเทา

พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน เปนพพธภณฑเอกชนทมการบรหารจดการทนาสนใจมาก

สงทผ วจยคดวาปจจยททาใหพพธภณฑแหงนประสบความสาเรจ กมาจากจดเดน 4 ประการ ไดแก 1) อาคารเปนเรอนไทย เปนทสนใจแกนกทองเทยวเปนอยางยง โดยเฉพาะนกทองเทยวชาวตางชาต 2) ทาเลทตง ตงอยใกลสถานรถไฟฟา 3) เนนการใหบรการเปนเลศ ดงจะเหนวา มการบรหารจดการทเนนการใหบรการ เชน การจดใหมมคคเทศกนาชมถง 4 ภาษา จดแบงการนาชมเปนรอบๆ มคคเทศกแตงกายดวยผาไหม ยมแยมแจมใส มการอานวยความสะดวกแกผ เขาชมดานตางๆ เชน บรการรถรบ-สง แมวา

90

ระยะทางระหวางปากซอยถงพพธภณฑนนไมไกล สามารถเดนเทาได แตกจดใหมบรการรถรบ-สง มพนทนงพกผอนภายใตบรรยากาศรมรน 4) การใชแบรนดหรอโลโกทสรางความนาเชอถอ ซงมผลพลอยไดมาจากแบรนดผาไหมจม ทอมปสน ซงเปนทรจกในระดบสากล

ผจดการพพธภณฑกลาววาพพธภณฑแหงนไมไดซอสอเพอประชาสมพนธแตอยางใดเลย มนเปนเพราะผคนทมาแลวกบอกตอๆกนไป หรอไดรบการเผยแพรในเวบไซตทองเทยว ในหนงสอและคมอทองเทยว ดวยภาพทเปนบานทรงไทยทสวยงามและรมรน ประกอบกบทาเลทตงอยในยานนกทองเทยว เดนทางไปไมยากลาบาก จงเปนทสนใจของนกทองเทยวชาวตางชาตอยางมาก พพธภณฑนจงยงคงเปนแหลงเรยนรทางศลปวฒนธรรมไทยอยางตอเนองยาวนานสมดงเจตนารมณของคณจม ทอมปสน เจาของบาน 4.3 การวเคราะหตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย ผ วจยไดนาเอาผลการศกษาแนวทางการบรหารจดการพพธภณฑ จานวน 2 แหง ไดแก มวเซยมสยาม และพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน มาวเคราะหและจดทาเปนตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย ทงน ตวแบบทไดจดทาขนนเปนเพยงแนวทางทผวจยไดวเคราะหจากจดเดนและขอดของพพธภณฑทง 2 แหงขางตน เพอนาไปประยกตใชในการพฒนาพพธภณฑภมปญญาไทย เรอนไทยหม ธ ทลกระหมอมแกว มศว องครกษ จงหวดนครนายก ผ ทจะตวแบบนไปใชประโยชนกบการพฒนาพพธภณฑแหงอนๆกสามารถนาไปประยกตใชไดตามความเหมาะสม

91

4.3.1 ปรชญา และพนธกจ

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน - Play+learn = เพลน เปนหวใจสาคญ มจดมงหมายในการปฏรปพพธภณฑทกอใหเกดประโยชนสงสด นาเสนอดวยรปแบบทสรางสรรคและสนกสนาน โดยใชกจกรรมตางๆเปนตวขบเคลอนสาคญ - จดตงพพธภณฑแนวใหม หรอ discovery museum ใหเปนพพธภณฑตนแบบ และเผยแพร สนบสนนแนวคดวธการบรหารจดการพพธภณฑแนวนใหแกพพธภณฑทวประเทศ

- พฒนาองคความรดานประวตศาสตร วฒนธรรม วถชวต คานยม คตความเชอตางๆ นาเสนอผานนทรรศการ

- ดาเนนงานตามเจตนารมณของจม ทอมปสน คอ มงธารงรกษาและอนรกษมรดกทางศลปวฒนธรรมของไทย -เผยแพรมรดกทางศลปวฒนธรรมไทยผานพพธภณฑ

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ - เพอใหอาคารเรอนไทย 9 หม ธ ทลกระหมอมแกว เปนสญลกษณของความตระหนกในวฒนธรรมไทย และเปนแหลงเรยนรภมปญญาไทย 9 ดาน ไดแก ดานภาษาและวรรณกรรมไทย การศกษาไทย สถาปตยกรรมและงานชางไทย ศลปกรรมและหตถกรรมไทย แพทยแผนไทยและสมนไพรไทย อาหารไทย การละเลนและกฬาไทย และภมปญญาวทยาศาสตรและเทคโนโลยไทย

- จดตงและพฒนาพพธภณฑภมปญญาไทยใหเปนไปในแนว discovery museum เพอใหผ เยยมชมมความสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนรดวยตวเอง พพธภณฑแนวใหมน จะเปนสวนหนงทจะสนบสนนสงคมไทยใหเกดการเรยนรอยางยงยน ผคนจะมองพพธภณฑในมมมองใหม ทไมใชเพยงแคมาเดนอานบอรดนทรรศการและชมวตถ แตจะเปนการเรยนรอยางสนกสนาน และมาแลวมาอกไดอยางไมรเบอ

- รวบรวมและพฒนาองคความรดานภมปญญาไทย 9 ดาน เพอเผยแพรในนทรรศการ โดยหนงในภมปญญา 9 ดานทจะตองนาเสนออยในนทรรศการถาวร คอ ภมปญญาดานสถาปตยกรรมไทย ดวยตวอาคารคอเนอหาอยแลวในตวของมนเอง

92

4.3.2 การประยกตใชหลกการตลาด

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน - ในการจดทานทรรศการหมนเวยน มวเซยมสยามไมไดมงทจะนาเสนอเนอหาหรอสอสารเนอหาไปยงผ เยยมชมเทานน หากแตวาพจารณาวาผ เยยมชมตองการจะรเกยวกบเรองอะไร โดยการสารวจความคดเหนของผ เยยมชมกอน จากนนมวเซยมสยามจงลงมอจดทานทรรศการ และพยายามทาเนอหาและรปแบบการนาเสนอทดงดดใจผ เยยมชม เชน นาประเดนทกาลงเปนกระแสสงคมในขณะนนมาจดนทรรศการ เปนตน พรอมๆกบการทาใหผ เยยมชมสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนรดวยตวเองในพพธภณฑ รวมถงการปรบปรงกลยทธทางการตลาด มวเซยมสยามกดาเนนการอยางตอเนอง มการวเคราะหสถานการณ (SWOT) ของพพธภณฑทกป กอนจะนาไปปรบแผนการดาเนนงานในปตอๆไป - การใชแบรนดหรอโลโก คนกบแดง เพอใหเปนทจดจาและเสรมคณคาใหกบพพธภณฑ - การสงเสรมการขาย จดโปรโมชน Muse Pass ตวเดยว 199 บาท เทยวฟร 20 พพธภณฑ เปนตน - การประชาสมพนธ มวเซยมสยามมการประชาสมพนธอยางตอเนอง และถอเปนสงทสาคญมากเพอใหเกดผ เยยมชมหนาใหม และผ เยยมชมหนาเกาทมาแลวมาอก การประชาสมพนธของมวเซยมสยาม ดาเนนการทงในรปแบบประชาสมพนธในสอโทรทศน เวบไซต นตยสาร โซเชยลเนตเวรค เชน เฟสบค ทวตเตอร อนสตาแกรม รวมทงการจดกจกรรมนอกสถานท เชน Muse Mobile ท

- การใชแบรนด หรอ โลโก จม ทอมปสน พพธภณฑไดผลพลอยไดจากแบรนดผาไหม จม ทอมปสน เพราะเมอคนรจกผาไหม กอยากรวาจม ทอมปสนเปนใครกตองการมาชมพพธภณฑ - การประชาสมพนธ พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ไมไดซอสอเพอประชาสมพนธ แตวาสอตางๆ เชน รายการโทรทศนทองเทยว นตยสารทองเทยว มาเกบขอมลไปลง พพธภณฑจงไดรบการประชาสมพนธไปดวยในตว ชาวตางชาตกแนะนากนปากตอปาก หรอเผยแพรในเวบไซตทองเทยววาเปนอกหนงสถานททนกทองเทยวในประเทศไทยควรมา - เนนการสรางความประทบใจในบรการ ผจดการพพธภณฑเนนยาวาการใหบรการแกนกทองเทยวเปนสงทสาคญทสด จงเหนไดวามคคเทศกทน จะแตงตวสวยงามดวยผาไทย แตงหนาทาผมสวยงาม หนาตายมแยมแจมใสและเปนมตร ทาใหบรรยากาศของการเยยมชมเปนไปอยางรนรม ผอนคลาย การนาชมกอานวยความสะดวกใหแกนกทองเทยวทใชภาษาตางๆ เชน องกฤษ ฝรงเศส จน ญป น และไทย - จดขายคอความเปนไทย สงทนกทองเทยวสนใจทมาเยยมชมทน กคอความเปนไทย จากการสมภาษณนกทองเทยวชาวตางชาตสวนหนงไมรจกจม ทอมปสน แตมาเนองจากเหนวาเปนบานทรงไทย มความรมรนสวยงาม และมศลปวตถทนาสนใจ นกทองเทยวยงมโอกาสเลอกซอผาไหมไทย รวมทงรบประทานอาหารไทย ทมรานคาเปดใหบรการภายในบรเวณ

93

มรถเคลอนทนานทรรศการไปจดแสดงยงสวนภมภาค สงทนาสนใจทมวเซยมสยามทาคอ การพยายามสรางกระแสการเทยวพพธภณฑหรอแหลงเรยนรใหเกดในหมเยาวชนคนรนใหม และพยายามทาใหการเทยวพพธภณฑไมใชเรองนาเบอ ดงเหนไดจากการผสมผสานกจกรรมตางๆเขากบการนาเสนอเนอหาในนทรรศการ เชน การจดมนคอนเสรต การจดกจกรรมขดคนโบราณวตถ เปนตน

พพธภณฑ โดยทความเปนไทยทถกนาเสนอผานพพธภณฑ เปนความเปนไทยผานมมมองของชาวตางชาตหรอจม ทอมปสน ผ เปนเจาของบาน ทรกและประทบใจในความเปนไทยอยางมาก ดงนน พพธภณฑจงสรางความประทบใจใหแกนกทองเทยวชาวชาตทมาเยยมชมไดมากเชนเดยวกน นอกจากน พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสนยงเปดใหเชาสถานทเพอจดงานมงคล งานเลยง รวมทงถายพรเวดดงดวย ซงกถอวาเปนการโปรโมทสถานทและหารายไดในการบารงพพธภณฑเพมอกทางหนงดวย

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ - กอนทจะกาหนดประเดนเนอหาและรปแบบของนทรรศการ ควรมการสารวจความคดเหนของผ ทคาดวาจะเปนผ เยยมชมในเบองตนกอนวาเขาตองการเรยนรเรองอะไร ในลกษณะใด หากเปรยบผลงานนทรรศการวาเปนผลตภณฑทขาย กตองมการสารวจความตองการของตลาดหรอความตองการของลกคากอนนนเอง ดงท คณสขมาล อดมศลป (2558 : สมภาษณ) ผบรหารของมวเซยมสยามกลาววา การจดตงพพธภณฑเปนเรองงาย เพยงแคมเงน และกาลงคน แตการทจะทาใหมผมาเยยมชมพพธภณฑอยางตอเนองนน ทาไดยาก และเปนสงทสาคญ ในประเทศไทยมพพธภณฑอยจานวนมาก แตคนมาเยยมชมนอยมาก มนจงเปนโจทยทผจะจดตงพพธภณฑตองคดมาตงแตแรกเรมเลยวา จะทาอยางไรใหเมอกอตงพพธภณฑไปแลว มคนมาเยยมชมอยางตอเนองและประทบใจถงขนทวาเขามาแลวและอยากมาอก และมผ เยยมชมหนาใหมเขามาชมมากขน สวนสาคญสวนหนงทตองพจารณาใหดกคอ กลมเปาหมายทเราตองการใหเขามาเปนใคร เขาตองการรเรองอะไร ในลกษณะใด การดาเนนงานกอาจจะงายขน

- การสรางแบรนดหรอโลโก เปนสวนหนงทควรจะมเพอใหเปนสญลกษณทคนจดจาและสรางความนาเชอถอ - การประชาสมพนธ เปนสวนสาคญททาใหผคนรวามพพธภณฑนอย มเนอหาทนาสนใจและมกจกรรมทเขาสามารถเขามารวมได การประชาสมพนธทาไดหลายชองทาง แตจะเนนชองทางใดกขนอยกบกลมเปาหมายทเราตองการจะเขาถงและใหเขามา เชน หากเปนกลมเยาวชนคนรนใหมและวยทางาน อาจเนนโซเชยลเนตเวรค และจดกจกรรมบนเทงไปพรอมๆกบการนาเสนอเนอหานทรรศการ หากเปนกลมนกทองเทยวตางชาตกตองเนนไปทเวบไซตทองเทยวสาหรบตางชาตและนตยสารทองเทยว หรอแผนททองเทยวของ ททท เปนตน ในระยะแรกๆควรมการซอสอเพอประชาสมพนธใหมาก สงทควรมอยางยงคอเวบไซตของพพธภณฑเพอใหผ ทจะมาชมพพธภณฑไดสบคนขอมลกอนมา เชน พพธภณฑตงอยทไหน มเนอหาเกยวกบอะไรบาง เดนทางอยางไร เวลาเปด-ปด ราคา

94

บตรเขาชม เปนตน - การสงเสรมการขาย การจดกจกรรมกระตนและสงเสรมใหมผมาเยยมชมพพธภณฑมากขนเปนสงทนาสนใจ เพอเพมจานวนผ เยยมชมพพธภณฑใหมากขน - การสรางความประทบใจในบรการ เราอาจกลาวไดวา พพธภณฑเปนแหลงใหบรการความร ดงนน ในการบรการความรกควรสรางความประทบใจใหแกผเยยมชมในดานตางๆ เชน สงอานวยความสะดวก การมจตใจรกการบรการของเจาหนาท เปนตน

- จดขาย หากเปรยบเทยบกบพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสนแลว อาคารเรอนไทย 9 หม ธ ทลกระหมอมแกว ทเปนทตงของพพธภณฑภมปญญาไทย กมจดเดนไมแพกน รวมทงเรามจดเดนทเปนเรอนไทยทสวยงาม ถกตองตามแบบสถาปตยกรรมไทย ผลงานออกแบบโดยศลปนแหงชาต ตวอาคารจงเปนเนอหาของพพธภณฑโดยตวของมนเอง กนาจะเปนจดขายหนงททาใหมผสนใจเขามาเยยมชมพพธภณฑ หากปรบปรงดานความรมรนของสถานท ทาใหรสกวาเปนเรอนไทยทมชวตชวากนาจะสรางความประทบใจไดไมนอย

95

4.3.3 แนวทางการปรบปรงพพธภณฑ

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน - ตวอาคารของมวเซยมสยามเปนอาคารเกาทเคยเปนกระทรวงพาณชยเดม เปนอาคารอนรกษ ดงนนการจะปรบเปลยนตวอาคารในการจดตงนทรรศการคอนขางทาไดยาก การปรบปรงพฒนาของมวเซยมสยามทจะดาเนนการตอไปในอนาคตคอ ปรบปรงภายในอาคารใหเหมาะสาหรบการตดตงสอมลตมเดยสาหรบนทรรศการ เพอใหสามารถรอถอนนทรรศการภายหลงไดโดยทไมทาลายตวอาคาร - การปรบปรงดานเนอหา มวเซยมสยามดาเนนการอยางตอเนองไมหยดยง ดวยเปนหนงในพนธกจของพพธภณฑ ซงรวมไปถงการจดใหมสวนของการจดแสดงโบราณวตถทขดคนไดจากบรเวณพพธภณฑและบรเวณโดยรอบ - ใชการประเมนสถานการณ (SWOT) เพอชวยในการวางแผนเพอพฒนาปรบปรง

- ดงทกลาวมาแลวขางตนวาพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสนมพนททจากดไมสามารถขยายไดอก ดงนน สวนทพพธภณฑบานไทยเนนในการปรบปรงพฒนา คอ สวนของการใหบรการ เชน การเพมมคคเทศกนาชมอก 1 ภาษา คอ ภาษาเกาหล

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ - จากการพจารณาแนวทางการพฒนาปรบปรงพพธภณฑมวเซยมสยามและพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสนขางตน กพบวา สวนทพพธภณฑภมปญญาไทยสามารถปรบปรงพฒนาในแนวทางทเหมาะสมคอ การพฒนาปรบปรงตวอาคารใหเหมาะสาหรบการเดนชม การจดแบงสวนหองตางๆใหเหมาะสมกบเนอหาทจะจดแสดง การปรบปรงหองใหเหมาะสาหรบตดตงสอมลตมเดย ระบบไฟ รวมทงปรบปรงหองทจะใชเพอจดเกบวตถพพธภณฑใหมอณหภมเหมาะสมและปลอดภยสาหรบโบราณวตถ ปรบปรงพฒนาสวนทเปนสงอานวยความสะดวกของผ เยยมชม เชน สขา ทนงพกผอน ทฝากกระเปาและชนวางรองเทา การตดเครองปรบอากาศหรอพดลม จดตดกลองวงจรปด เปนตน

- การพฒนาปรบปรงดานการใหบรการ เชน จานวนเจาหนาทใหบรการ พฒนาเทคนคการสรางความประทบในการใหบรการ - การพฒนาปรบปรงดานเนอหาพพธภณฑ เชน การพฒนาองคความรภมปญญาไทยในแตละดาน แลวนามาจดเปนนทรรศการถาวร หรอหมนเวยนไปในแตละดาน เปนตน

96

- ใชการประเมนสถานการณ (SWOT) เพอชวยในการวางแผนเพอพฒนาปรบปรง

97

4.3.4 ความรบผดชอบตอสงคม

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน - มวเซยมสยามแสดงความรบผดชอบตอสงคมโดยเนนทการพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเรยนร สนบสนนสงเสรมใหเกดการเรยนรในแหลงเรยนร เชน พพธภณฑ พฒนาตนแบบพพธภณฑแนว discovery museum และเผยแพรใหความรดานการบรหารจดการพพธภณฑในแนวใหมดงกลาวนรวมทงการใหความรดานการอนรกษวตถพพธภณฑ

- พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสนม งมนในการเปนแหลงเรยนรดานศลปวฒ นธรรม ไทย ด านต างๆ เชน สถาปตยกรรมไทย ศลปวตถ ศลปะการแสดง เปนตน

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ - พพธภณฑภมปญญาไทย ไดรบการกอตงขนโดยมวตถประสงคเพอใหเปนแหลงเรยนรดานภมปญญาไทยทง 9 ดาน ไดแก ภาษาและวรรณกรรมไทย ภมปญญาการศกษาไทย สถาปตยกรรมและงานชางไทย ศลปกรรมและหตถกรรมไทย เกษตรกรรมไทย แพทยแผนไทยและสมนไพรไทย อาหารไทย การละเลนและกฬาไทย วทยาศาสตรและเทคโนโลยไทย และยงเปนสถานทจดกจกรรมทางศลปวฒนธรรมและภมปญญาไทย และหองสมดภมปญญาไทยดวย

98

4.3 เนอหาและการออกแบบ

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน นทรรศการถาวร - เนอหาเกยวกบความเปนไทยในเชงลก ตงแตอดตจนถงปจจบน นาเสนอเปนเรองราวผานตวละคร 7 ตว สอดแทรกความตลกขบขนในบางชวงตอน เนนให ผ เยยมชมเกดความสนกสนานเพลดเพลน - มการตงประเดนคาถามในแตละหองเพอใหผ เยยมชมครนคดตาม สนใจใหรและเขาไปหาคาตอบในนทรรศการดวยตนเอง โดยนทรรศการจะไมยดเยยดความคด แตจะกระตนใหผ เยยมชมคดและไดคาตอบดวยตนเองผานการเรยนร - การนาเสนอเนนใหเกดการเรยนรดวยตนเอง (self-learning) โดยใชประสาทสมผสทงหาในการเรยนรจากการปฏสมพนธผานสอมลตมเดยของนทรรศการ ผ เยยมชมจงเกดความสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนร สอมลตมเดยทใชมความหลากหลาย เชน ภาพยนตรสน เกมส เสยง ภาพเคลอนไหว ของเลน ฯลฯ พพธภณฑเปดโอกาสใหผ ชมสามารถเลนและสมผสวตถในพพธภณฑได ถายรปได และใชเวลาอยในพพธภณฑไดไมจากดชวโมง ในประเดนนพพธภณฑกตองเตรยมพรอมรองรบในกรณทมสอบางอยางชารดเสยหาย นทรรศการหมนเวยน - เนอหาจะเกยวของกบศลปวฒนธรรมไทย วถชวตของคนไทยทงในอดตและ รวมสมย บางหวขอจะอยในกระแสสงคม การจดนทรรศการเฉพาะเรองดาเนนการโดยภณฑารกษ แตจะมการเชญผ เชยวชาญเฉพาะเรองนนๆมาเปนทปรกษา สาหรบวตถทจดแสดงกมทงมวเซยมสยามซอหามาเอง รบบรจาค ขดคนพบ และ

นทรรศการถาวร - ไมมการใชสอมลตมเดย จดแสดงเฉพาะศลปวตถทเปนของสะสมของจม ทอมปสน - ใชตวอาคารหรอตวบานเปนแหลงเรยนร -มเนอหาเกยวกบผาไหมเลกนอย เชน ทมาของเสนไหม กรรมวธการผลตเสนไหม การสาวไหม เปนตน นทรรศการหมนเวยน -เนอหาเกยวกบศลปวฒนธรรมไทยและอาเซยนทหลากหลาย ไมจากดประเภท รปแบบและหวขอนาเสนอ แตจะมผ เชยวชาญดานศลปะเปนภณฑารกษในการคดเลอกผลงาน และจดรปแบบการแสดงผลงาน

99

ยมมาจากทตางๆ บางครงกรวมมอกบหนวยงานตางๆในการจดนทรรศการ -รปแบบกจกรรมจะผสมผสานกบกจกรรมสรางสรรคตางๆ จะไมมเพยงบอรดนทรรศการหรอเนอหาในนทรรศการเทานน เชน มมนคอนเสรต การเสวนา การแสดงตางๆ รานคา เปนตน นทรรศการเคลอนท -นาเอาเนอหาของนทรรศการถาวรมายอสวนแลวนาไปจดแสดงในภมภาคตางๆ เพมเตมเนอหาศลปวฒนธรรมของทองถนนนๆลงไป เพอใหผ เยยมชมในทองถนนนๆเกดความภาคภมใจในศลปวฒนธรรมทองถนของตน พรอมทงมกจกรรมสรางสรรคตางๆใหเกดความนาสนใจ และเกดความสนกสนานเพลดเพลน นทรรศการพเศษ - จดนทรรศการรวมกบหนวยงานอนๆ ทมเนอหาและงบประมาณ แตไมมพนทและไมไมผ เชยวชาญในการจดนทรรศการ เชน UN, สสส. เปนตน

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ

- ควรมการใชสอมลตมเดย เพอใหผ เยยมชมมปฏสมพนธกบสอ เกดการเรยนรอยางสนกสนานเพลดเพลน - การเรยนรดวยตนเองเปนวธการทเหมาะทจะใชในพพธภณฑปจจบน เพอใหผ เยยมชมเกดความสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนร - เนอหาของพพธภณฑ แนนอนวายอมตองเกยวของกบภมปญญาไทย หากไมสามารถจดนานทรรศการเพอนาเสนอทง 9 ภมปญญาไดในคราวเดยว สามารถใชวธจดแสดงเปนนทรรศการหมนเวยน โดยสามารถจดรวมกบหนวยงานหรอพพธภณฑเฉพาะทางอนๆได เชน หากจดนทรรศการเกยวกบผา อาจเชญกรมหมอนไหมมารวมจด หากจดนทรรศการเกยวกบสมนไพรไทยและการแพทยแผนไทย อาจประสานงานเชญพพธภณฑเจาพระยาอภยภเบศรและสมาคมแพทยแผนไทยมารวม เปนตน โดยทตวอาคารเรอนไทยกสามารถนาเสนอเนอหาดานสถาปตยกรรมไทยอยแลว อาจเพมปายหรอวดทศนเกยวกบสถาปตยกรรมไทยเพอสรางความเขาใจใหกบผเยยมชมงายขน เปนตน

100

4.3.6 วตถทใชในการจดแสดง

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน - มวเซยมสยามรวบรวมวตถทใชในการจดแสดงดวยวธการตางๆ ไดแก 1)การรบบรจาค เมอมผ มความประสงคจะบรจาควตถ มวเซยมสยามจะรบไวทงหมด เนองจากหวขอทจดแสดงมความหลากหลาย อาจจะจาเปนตองใชวตถตางๆเหลานนในอนาคต จงรบไวทงหมด 2)การยม ในการจดนทรรศการหมนเวยน หลายครงมวเซยมสยามไมมวตถทจาเปนตองใช กใชวธยมจากหนวยงานหรอบคคล โดยมการจดทาบนทกรายละเอยดของวตถตามหลกการทางโบราณคด และจดทาประกนวตถกบบรษทประภย เผอไวในกรณวตถถกขโมยหรอเกดอคคภยหรอภยธรรมชาต 3)การซอหา มวเซยมสยามดาเนนการจดซอวตถบางอยางเพอจดแสดงโดยเฉพาะ 4)การขดคน มวเซยมสยามมพนทในการขดคน ดงนน เมอขดพบวตถไดกจะนามาซอมแซมและเกบไวในพพธภณฑ

- พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ใชวตถทเปนของสะสมของจม ทอมปสนเทานน ซงไดขนทะเบยนเปนวตถพพธภณฑเรยบรอยแลว

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ - วตถทจะนามาจดแสดงสามารถใชวธการตางๆได เชน การรบบรจาค สามารถประกาศรบบรจาควตถภมปญญาจากบคลากร ศษยเกาหรอบคคลทวไป การยม

สามารถใชวธยมวตถมาจดแสดงได ไมจาเปนตองซอหาทงหมด แตควรทาบนทกรายละเอยดของวตถและทาประกนวตถเผอกรณวตถชารดหรอเสยหาย การซอหา วตถบางอยางพพธภณฑซอหามาไวแลวสามารถนามาใชจดแสดงได เชน ตกตาดนเผาการละเลนไทย หรอซอหามาเพม เชน ผาทอของทองถนตางๆ เปนตน การสรางสรรค เชน ของเลนโบราณบางชนสามารถประดษฐขนเองได เชน ตะแลบแกบ

101

4.3.7 กลมเปาหมาย

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน - เดกและเยาวชน วยรน วยทางาน - นกทองเทยวชาวตางชาตและชาวไทย


- พพธภณฑภมปญญาไทยสามารถมกลมเปาหมายไดทงทเปนเดกและเยาวชน วยรน เนองจากตวพพธภณฑตงอยในพนทของสถานศกษา รวมทงสามารถมกลมเปาหมายรองทเปนกลมนกทองเทยวทมาทองเทยวจงหวดนครนายก พพธภณฑภมปญญาไทยสามารถเปนแหลงทองเทยวทนาสนใจแหงหนงของนครนายกได

102

4.3.8 ชองทางการเผยแพรความร

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน - นทรรศการ -เวบไซตของพพธภณฑ -โซเชยลเนตเวรค เชน เฟสบค ทวตเตอร อนสตาแกรม -จลสาร -พพธภณฑเสมอน (Visual Museum)

- นทรรศการ -เวบไซตของพพธภณฑ -โซเชยลเนตเวรค เชน เฟสบค

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ ชองทางการเผยแพรความรหลกๆทควรม ไดแก

- นทรรศการ - เวบไซตของพพธภณฑ - โซเชยลเนตเวรค สวนจลสารและพพธภณฑเสมอนสามารถดาเนนการพฒนาใหมขนภายหลงได

103

4.3.9 การรกษาความปลอดภย

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน - เจาหนาทรกษาความปลอดภย ภายนอกและภายในพพธภณฑ -กลองวงจรปด -ถงดบเพลง

- เจาหนาทรกษาความปลอดภย ทงภายนอกและภายในพพธภณฑ -กลองวงจรปด -ถงดบเพลง -จดรบฝากกระเปา -นโยบายไมอนญาตใหถายภาพภายในพพธภณฑ

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ การรกษาความปลอดภยภายพพธภณฑภมปญญาไทยหลกๆทควรม ไดแก -เจาหนาทรกษาความปลอดภย ควรเพมใหมภายในพพธภณฑดวย -กลองวงจรปด ครอบคลมทกจดทงภายนอกและภายในพพธภณฑและหองตางๆ -ถงดบเพลง -จดรบฝากกระเปา -นโยบายหามนาอาหารและเครองดมเขามาในพพธภณฑ เปนตน

104

4.3.10 สงอานวยความสะดวก

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน -หองสขา -รถรบ-สง ระหวางพพธภณฑไปยงสถานรถไฟฟา (ใหบรการเฉพาะชวงทมกจกรรม) -รานอาหารและรานกาแฟ -ทจอดรถ (คดคาบรการรายชวโมง) -หองสมด -รานขายของทระลก -พนทนงพกผอน

-หองสขา -รถรบ-สงระหวางพพธภณฑไปยงหนาปากซอย -ทจอดรถ -รานอาหาร -รานผาไหม -รานขายของทระลก -หองสมด -พนทสบบหร -ต เกบของและชนวางรองเทา -พนทนงพกผอน

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ สงอานวยความสะดวกทพพธภณฑภมปญญาไทยควรม ไดแก -หองสขา -ทจอดรถ -ต เกบของและชนวางรองเทา -พนทนงพกผอน -รานขายของทระลก

105

-รานกาแฟ/รานอาหาร -หองสมดภมปญญาไทย -พนทจอดรถ -รถรบ-สง พพธภณฑภมปญญาไทยอยไกลจากแหลงชมชน ดงนน เพอเปนการอานวยความสะดวกและเพมจานวนผ เยยมชม ควรจดใหมรถมนบสสาหรบรบ-สง เชน รบ-สงจากฟวเจอรพารค รงสต ไปยงพพธภณฑ หรอ รบ-สงจากตวเมองนครนายกไปยงพพธภณฑ ตามรอบเวลาทกาหนด เชน รอบ 9.00 น. , 12.00 น., 14.00 น. เปนตน

106

4.3.11 อาคารและสถานท

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน จดเดนดานอาคารและสถานทของมวเซยมสยาม คอ - อาคารอนรกษ มความสวยงาม -มความรมรน มตนไมใหญ -ตงอยในบรเวณแหลงทองเทยวรอบเกาะรตนโกสนทร ตดกบวดโพธ -มรถประจาทางผาน ใกลกบสถานรถไฟฟาสายสนาเงน หวลาโพง-บางแค ซงอยระหวางการกอสราง

จดเดนดานอาคารและสถานทของพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน คอ -เปนบานทรงไทย มความสวยงาม -มความรมรน ลอมรอบดวยตนไมใหญ ไมดอกและไมประดบ -ตงอยในบรเวณแหลงทองเทยวของชาวตางชาต -อยใกลกบสถานรถไฟฟาบทเอส สายสลม สถานสนามกฬาแหงชาต สามารถเดนเทาจากสถานไปยงพพธภณฑได หรอใชบรการรถรบ-สงของพพธภณฑจากปากซอยไปยงพพธภณฑ

ตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ จดเดนของพพธภณฑภมปญญาไทย -เปนบานทรงไทยทสวยงามสมบรณ ขอควรปรบปรงในความคดเหนของผวจยคอ ควรเพมความรมรนใหมากเชนเดยวกบพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน สวนการเดนทางยงลาบาก จงควรมบรการรถรบ-สง

107

4.2.12 การจดเกบรายได

มวเซยมสยาม พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน

แหลงรายไดของมวเซยมสยาม ไดแก - การเกบคาเขาชม - การขายของทระลก - การขายอาหารและกาแฟ - การเกบคาทจอดรถ

แหลงรายไดของพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ไดแก -การเกบคาเขาชม -การใหเชาสถานทจดงานเลยง งานมงคลและถายพรเวดดง -การขายของทระลก (สวนรายไดของรานอาหารและรานขายผาไหมเปนของบรษทแม ไมไดเปนรายไดของพพธภณฑ)


แมวาพพธภณฑจะเปนหนวยงานไมมงหารายได แตการเกบรายไดเพยงเลกนอยกสามารถนามาใชเปนคาซอมแซมและพฒนาในบางสวนได ดงนน หากพพธภณฑภมปญญาไทยจะดาเนนการหายรายไดเลกนอยเปนคาบารงรกษา สามารถทาไดดงน -การเกบคาเขาชม -การขายของทระลก -การขายกาแฟ นาดม/อาหาร หรออาจจดใหมบรการดานอนๆตามความเหมาะสม เชน การใหเชาสถานทจดงานตางๆ หรอเกยวของกบนทรรศการ เชน เมอมการจดนทรรศการเกยวกบการแพทยแผนไทย อาจใหบรการนวดแผนไทย และเกบคาใชบรการตามความเหมาะสม เปนตน

108

4.4 สรปตวแบบ (Model)พพธภณฑภมปญญาไทย จากการวเคราะหขางตน ผวจยสามารถสรปเปนตวแบบพพธภณฑภมปญญาไทยได ดงน 4.4.1 ปรชญาและพนธกจ 4.4.1.1 เพอใหอาคารเรอนไทย 9 หม ธ ทลกระหมอมแกว เปนสญลกษณของความตระหนกในวฒนธรรม

ไทย และเปนแหลงเรยนรภม ปญญาไทย 9 ดาน ไดแก ดานภาษาและวรรณกรรมไทย การศกษาไทย สถาปตยกรรมและงานชางไทย ศลปกรรมและหตถกรรมไทย แพทยแผนไทยและสมนไพรไทย อาหารไทย การละเลนและกฬาไทย และภมปญญาวทยาศาสตรและเทคโนโลยไทย

4.4.1.2 จดตงและพฒนาพพธภณฑภมปญญาไทยใหเปนไปในแนว discovery museum เพอใหผ เยยมชมมความสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนรดวยตวเอง พพธภณฑแนวใหมน จะเปนสวนหนงทจะสนบสนนสงคมไทยใหเกดการเรยนรอยางยงยน ผคนจะมองพพธภณฑในมมมองใหม ทไมใชเพยงแคมาเดนอานบอรดนทรรศการและชมวตถ แตจะเปนการเรยนรอยางสนกสนาน และมาแลวมาอกไดอยางไมรเบอ

4.4.1.3 รวบรวมและพฒนาองคความรดานภมปญญาไทย 9 ดาน เพอเผยแพรในนทรรศการ โดยหนงในภมปญญา 9 ดานทจะตองนาเสนออยในนทรรศการถาวร คอ ภมปญญาดานสถาปตยกรรมไทย ดวยตวอาคารคอเนอหาอยแลวในตวของมนเอง

4.4.2 การประยกตใชหลกการตลาด 4.4.2.1 กอนทจะกาหนดประเดนเนอหาและรปแบบของนทรรศการ ควรมการสารวจความคดเหนของผ ท

คาดวาจะเปนผ เยยมชมในเบองตนกอนวาเขาตองการเรยนรเรองอะไร ในลกษณะใด หากเปรยบผลงานนทรรศการวาเปนผลตภณฑทขาย กตองมการสารวจความตองการของตลาดหรอความตองการของลกคากอนนนเอง ดงท คณสขมาล อดมศลป (2558 : สมภาษณ) ผบรหารของมวเซยมสยาม กลาววา การจดตงพพธภณฑเปนเรองงาย เพยงแคมเงน และกาลงคน แตการทจะทาใหมผมาเยยมชมพพธภณฑอยางตอเนองนน ทาไดยาก และเปนสงทสาคญ ในประเทศไทยมพพธภณฑอยจานวนมาก แตคนมาเยยมชมนอยมาก มนจงเปนโจทยทผจะจดตงพพธภณฑตองคดมาตงแตแรกเรมเลยวา จะทาอยางไรใหเมอกอตงพพธภณฑไปแลว มคนมาเยยมชมอยางตอเนองและประทบใจถงขนทวาเขามาแลวและอยากมาอก และมผ เยยมชมหนาใหมเขามาชมมากขน สวนสาคญสวนหนงทตองพจารณาใหดกคอ กลมเปาหมายทเราตองการใหเขามาเปนใคร เขาตองการรเรองอะไร ในลกษณะใด การดาเนนงานกอาจจะงายขน

4.4.2.2 การสรางแบรนดหรอโลโก เปนสวนหนงทควรจะมเพอใหเปนสญลกษณทคนจดจาและสรางความนาเชอถอ

4.4.2.3 การประชาสมพนธ เปนสวนสาคญททาใหผคนรวามพพธภณฑนอย มเนอหาทนาสนใจและมกจกรรมทเขาสามารถเขามารวมได การประชาสมพนธทาไดหลายชองทาง แตจะเนนชองทางใดกขนอยกบกลมเปาหมายทเราตองการจะเขาถงและใหเขามา เชน หากเปนกลมเยาวชนคนรนใหมแลวยทางาน อาจเนน

109

โซเชยลเนตเวรค และจดกจกรรมบนเทงไปพรอมๆกบการนาเสนอเนอหานทรรศการ หากเปนกลมนกทองเทยวตางชาตกตองเนนไปทเวบไซตทองเทยวสาหรบตางชาตและนตยสารทองเทยว หรอแผนททองเทยวของ ททท. เปนตน ในระยะแรกๆควรมการซอสอเพอประชาสมพนธใหมาก สงทควรมอยางยงคอเวบไซตของพพธภณฑเพอใหผ ทจะมาชมพพธภณฑไดสบคนขอมลกอนมา เชน พพธภณฑตงอยทไหน มเนอหาเกยวกบอะไรบาง เดนทางอยางไร เวลาเปด-ปด ราคาบตรเขาชม เปนตน

4.4.2.4 การสงเสรมการขาย การจดกจกรรมกระตนและสงเสรมใหมผมาเยยมชมพพธภณฑมากขนเปนสงทนาสนใจ เพอเพมจานวนผ เยยมชมพพธภณฑใหมากขน

4.4.2.5 การสรางความประทบใจในบรการ เราอาจกลาวไดวา พพธภณฑเปนแหลงใหบรการความร ดงนน ในการบรการความรกควรสรางความประทบใจใหแกผ เยยมชมในดานตางๆ เชน สงอานวยความสะดวก การมจตใจรกการบรการของเจาหนาท เปนตน

4.4.2.6 จดขาย หากเปรยบเทยบกบพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสนแลว อาคารเรอนไทย 9 หม ธ ทลกระหมอมแกว ทเปนทตงของพพธภณฑภมปญญาไทย กมจดเดนไมแพกน รวมทงเรามจดเดนทเปนเรอนไทยทสวยงาม ถกตองตามแบบสถาปตยกรรมไทย ผลงานออกแบบโดยศลปนแหงชาต ตวอาคารจงเปนเนอหาของพพธภณฑโดยตวของมนเอง กนาจะเปนจดขายหนงททาใหมผสนใจเขามาเยยมชมพพธภณฑ หากปรบปรงดานความรมรนของสถานท ทาใหรสกวาเปนเรอนไทยทมชวตชวากนาจะสรางความประทบใจไดไมนอย 4.4.3 แนวทางการปรบปรงพพธภณฑ 4.4.3.1 สวนทพพธภณฑภมปญญาไทยสามารถปรบปรงพฒนาในแนวทางทเหมาะสมคอ การพฒนา

ปรบปรงตวอาคารใหเหมาะสาหรบการเดนชม การจดแบงสวนหองตางๆใหเหมาะสมกบเนอหาทจะจดแสดง การปรบปรงหองใหเหมาะสาหรบตดตงสอมลตมเดย ระบบไฟ รวมทงปรบปรงหองทจะใชเพอจดเกบวตถพพธภณฑใหมอณหภมเหมาะสมและปลอดภยสาหรบโบราณวตถ ปรบปรงพฒนาสวนทเปนสงอานวยความสะดวกของผเยยมชม เชน สขา ทนงพกผอน ทฝากกระเปาและชนวางรองเทา การตดเครองปรบอากาศหรอพดลม จดตดกลองวงจรปด เปนตน

4.4.3.2 การพฒนาปรบปรงดานการใหบรการ เชน จานวนเจาหนาทใหบรการ พฒนาเทคนคการสรางความประทบในการใหบรการ

4.4.3.3 การพฒนาปรบปรงดานเนอหาพพธภณฑ เชน การพฒนาองคความรภมปญญาไทยในแตละดาน แลวนามาจดเปนนทรรศการถาวร หรอหมนเวยนไปในแตละดาน เปนตน 4.4.4 การมความรบผดชอบตอสงคม 4.4.4.1 พพธภณฑภมปญญาไทยเปนแหลงเรยนรดานภมปญญาไทยทง 9 ดาน ไดแก ภาษาและ

วรรณกรรมไทย ภมปญญาการศกษาไทย สถาปตยกรรมและงานชางไทย ศลปกรรมและหตถกรรมไทย เกษตรกรรมไทย แพทยแผนไทยและสมนไพรไทย อาหารไทย การละเลนและกฬาไทย วทยาศาสตรและเทคโนโลย

110

ไทย และยงเปนสถานทจดกจกรรมทางศลปวฒนธรรมและภมปญญาไทย และหองสมดภมปญญาไทยทเปดใหผสนใจไดเขามาศกษาคนควา 4.4.5 เนอหาและการออกแบบ 4.4.5.1 ใชสอมลตมเดย เพอใหผ เยยมชมมปฏสมพนธกบสอ เกดการเรยนรอยางสนกสนานเพลดเพลน 4.4.5.2 รปแบบนทรรศการเนนใหผ เยยมชมเกดการเรยนรดวยตนเอง ซงเปนวธการทเหมาะทจะใชใน

พพธภณฑปจจบน เพอใหผ เยยมชมเกดความสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนร 4.4.5.3 เนอหาของพพธภณฑ แนนอนวายอมตองเกยวของกบภมปญญาไทย หากไมสามารถจดนา

นทรรศการเพอนาเสนอทง 9 ภมปญญาไดในคราวเดยว สามารถใชวธจดแสดงเปนนทรรศการหมนเวยน โดยสามารถจดรวมกบหนวยงานหรอพพธภณฑเฉพาะทางอนๆได เชน หากจดนทรรศการเกยวกบผา อาจเชญกรมหมอนไหมมารวมจด หากจดนทรรศการเกยวกบสมนไพรไทยและการแพทยแผนไทย อาจประสานงานเชญพพธภณฑเจาพระยาอภยภเบศรและสมาคมแพทยแผนไทยมารวม เปนตน โดยทตวอาคารเรอนไทยกสามารถนาเสนอเนอหาดานสถาปตยกรรมไทยอยแลว อาจเพมปายหรอวดทศนเกยวกบสถาปตยกรรมไทยเพอสรางความเขาใจใหกบผ เยยมชมงายขน เปนตน 4.4.6 วตถทใชในการจดแสดง 4.4.6.1 วตถทจะนามาจดแสดงสามารถใชวธการตางๆได เชน การรบบรจาค สามารถประกาศรบบรจาค

วตถภมปญญาจากบคลากร ศษยเกาหรอบคคลทวไป การยม สามารถใชวธยมวตถมาจดแสดงได ไมจาเปนตองซอหาทงหมด แตควรทาบนทกรายละเอยดของวตถและทาประกนวตถเผอกรณวตถชารดหรอเสยหาย การซอหา วตถบางอยางพพธภณฑซอหามาไวแลวสามารถนามาใชจดแสดงได เชน ตกตา ดนเผาการละเลนไทย หรอซอหามาเพม เชน ผาทอของทองถนตางๆ เปนตน การสรางสรรค เชน ของเลนโบราณบางชนสามารถประดษฐขนเองได เชน ตะแลบแกบ 4.4.7 กลมเปาหมาย 4.4.7.1 พพธภณฑภมปญญาไทยสามารถมกลมเปาหมายไดทงทเปนเดกและเยาวชน วยรน เนองจาก

ตวพพธภณฑตงอยในพนทของสถานศกษา รวมทงสามารถมกลมเปาหมายรองทเปนกลมนกทองเทยวทมาทองเทยวจงหวดนครนายก พพธภณฑภมปญญาไทยสามารถเปนแหลงทองเทยวทนาสนใจแหงหนงของนครนายกได 4.4.8.ชองทางการเผยแพรความร

ชองทางการเผยแพรความรหลกๆทควรม ไดแก 4.4.8.1 นทรรศการ

111

4.4.8.2 เวบไซตของพพธภณฑ 4.4.8.3 โซเชยลเนตเวรค

สวนจลสารและพพธภณฑเสมอนสามารถดาเนนการพฒนาใหมขนภายหลง 4.4.9 การรกษาความปลอดภย

การรกษาความปลอดภยภายพพธภณฑภมปญญาไทยหลกๆทควรม ไดแก 4.4.9.1 เจาหนาทรกษาความปลอดภย ควรเพมใหมภายในพพธภณฑดวย 4.4.9.2 กลองวงจรปด ครอบคลมทกจดทงภายนอกและภายในพพธภณฑและหองตางๆ 4.4.9.3 ถงดบเพลง 4.4.9.4 จดรบฝากกระเปา 4.4.9.5 นโยบายหามนาอาหารและเครองดมเขามาในพพธภณฑ

เปนตน 4.4.10 สงอานวยความสะดวก

สงอานวยความสะดวกทพพธภณฑภมปญญาไทยควรม ไดแก 4.4.10.1 หองสขา 4.4.10.2 ทจอดรถ 4.4.10.3 ต เกบของและชนวางรองเทา 4.4.10.4 พนทนงพกผอน 4.4.10.5 รานขายของทระลก 4.4.10.6 รานกาแฟ/รานอาหาร 4.4.10.7 หองสมดภมปญญาไทย 4.4.10.8 พนทจอดรถ 4.4.10.9 รถรบ-สง พพธภณฑภมปญญาไทยอยไกลจากแหลงชมชน ดงนน เพอเปนการอานวยความ

สะดวกและเพมจานวนผ เยยมชม ควรจดใหมรถมนบสสาหรบรบ-สง เชน รบ-สงจากฟวเจอรพารค รงสต ไปยงพพธภณฑ หรอ รบ-สงจากตวเมองนครนายกไปยงพพธภณฑ ตามรอบเวลาทกาหนด เชน รอบ 9.00 น. , 12.00 น., 14.00 น. เปนตน 4.4.11 อาคารและสถานท

จดเดนของพพธภณฑภมปญญาไทย 4.4.11.1 เปนบานทรงไทยทสวยงามสมบรณ

112

ขอควรปรบปรงในความคดเหนของผวจยคอ ควรเพมความรมรนใหมากเชนเดยวกบพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน สวนการเดนทางยงลาบาก จงควรมบรการรถรบ-สง 4.4.12 การจดเกบรายไดเพอเปนคาบารงพพธภณฑ แมวาพพธภณฑจะเปนหนวยงานไมมงหารายได แตการเกบรายไดเพยงเลกนอยกสามารถนามาใชเปนคา

ซอมแซมและพฒนาในบางสวนได ดงนน หากพพธภณฑภมปญญาไทยจะดาเนนการหายรายไดเลกนอยเปนคาบารงรกษา สามารถทาไดดงน

4.4.12.1 การเกบคาเขาชม 4.4.12.2 การขายของทระลก 4.4.12.3 การขายกาแฟ นาดม/อาหาร

หรออาจจดใหมบรการดานอนๆตามความเหมาะสม หรอเกยวของกบนทรรศการ เชน เมอมการจดนทรรศการเกยวกบการแพทยแผนไทย อาจใหบรการนวดแผนไทย และเกบคาใชบรการตามความเหมาะสม เปนตน 4.5 พพธภณฑในอดมคต : ความคดเหนและขอเสนอแนะของผเยยมชมพพธภณฑ นอกจากน ในสวนของความคดเหนของผ เยยมชม กเปนสงทนาสนใจทผ ทจะนาตวแบบพพธภณฑ ภมปญญาไทยไปใชประโยชนอาจนาไปประยกตใชเพมเตม โดยผ วจยไดสรปความคดเหนของผ เยยมชมทมตอพพธภณฑวา พพธภณฑในอดมคตควรมลกษณะ ดงน 4.5.1 มการจาลองวถชวตของผคนในยคสมยใดสมยหนงของไทยใหเหนเปนแบบมชวต ตวอยางเชน เมอผ

เยยมชมเดนเขาไปในพพธภณฑทกลาวถงวถชวตของชาวบานไทยทมการทอผาเพอสวมใสเองในครอบครว กมคนใสผาไทยนงทอผาใหเหน เมอเดนตอไปอกหอง เปนหองทกลาวถงอาหารไทย กจะเหนคนจรงๆนงทาอาหารไทยอย โดยทผ เยยมชมสามารถเขาไปยนด สงเกตวธการทาได พพธภณฑในประเทศไทยมเปนจานวนมาก แตยงไมมพพธภณฑทแสดงใหเหนถงวถชวตทสมจรงไดมากดงทกลาวนเลย

4.5.2 ใชสอมลตมเดย สอปฏสมพนธ มากกวาใชบอรดนทรรศการและหนจาลอง ผ เยยมชมสวนหนงมองวาพพธภณฑทยงมการนาเสนอเนอหาดวยบอรดนทรรศการทมเพยงขอความและรป รวมทงหนจาลองนนเปนพพธภณฑรปแบบเกาทนาเบอ ปราศจากแรงกระตนใหผ เยยมชมเกดความสนใจในนทรรศการ และไมทาใหสนกสนานเพลดเพลน

4.5.3 พพธภณฑทมการปรบปรงพฒนาทงรปแบบและเนอหาอยเสมอ ผ เยยมชมสวนหนงเหนวาถงแมวาจะเปนนทรรศการถาวรกตาม กควรมการปรบปรงพฒนาใหมอะไรใหมๆ อยเสมอ เพอทวาเมอมาเยยมชมครงหนงแลวกอยากจะกลบมาอก ดวยเพราะเหนวาพพธภณฑจะมการปรบปรงเปลยนแปลงอยอยางตอเนอง หากพพธภณฑไมมการปรบปรงใดๆเลย หรอนานๆทจงจะปรบปรงครงหนง ผคนกจะมาแคครงเดยวแลวไมอยากมาอก เพราะไมมอะไรใหม

113

4.5.4 พพธภณฑควรเปนแหลงเรยนรทมความสะดวกสบายเหมอนอยทบาน กลาวคอ ตองมทกอยางครบครนใหบรการ เพอทผ เยยมชมจะรสกสะดวกสบายและใชเวลาอยไดนาน เชน มพนทนงเลน นงพกผอนทมหนงสอหรอคอมพวเตอรใหคนควาในเนอหาทเกยวของกบนทรรศการ มอนเตอรเนตฟร มรานอาหาร รานกาแฟรอบๆบรเวณ เจาหนาทเปนกนเอง ยมแยมแจมใส ทาใหผ เยยมชมรสกสบายใจทจะเขามาใชพนทไดทกเวลาทตองการ เชนเดยวกบหองสมด ทผคนเขามานงอานหนงสอ ยมหนงสอ หรอมาคนควาตามสะดวก

การจะทาใหพพธภณฑเปนพพธภณฑตามแบบในอดมคตดงกลาวอาจเปนเรองยาก แตหากสามารถ

นาไปประยกตใชไดในบางสวน กถอวาเปนสงทดทจะทาใหพพธภณฑสรางความดงดดใจ กระตนความสนใจและสรางความพงพอใจใหเกดแกผ เยยมชมไดบาง เพอในทสดแลวพพธภณฑจะไมใชเปนเพยงแคแหลงเรยนรทคนเขามาเพอเรยนรเพยงอยางเดยว แตจะตองเกดการเรยนรอยางสนกสนานเพลดเพลนและกลบไปดวยความประทบใจ แลวอยากกลบมาเรยนรอะไรใหมๆ อยางไมรจบ

114

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

5.1 สรปผลการวจย จากทผ วจยไดศกษาวเคราะหการบรหารจดการพพธภณฑ จานวน 2 แหง ไดแก มวเซยมสยาม และพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ผลการศกษาวจยพบวา มวเซยมสยามเปนพพธภณฑรปแบบใหมทเปนในแนว discovery museum ซงเนนใหผชมเกดประสบการณการเรยนรทสนกสนาน คอ เกดการเรยนรไปพรอมๆกบการไดรบความสนกสนานเพลดเพลน โดยผ เขาเยยมชมสามารถเรยนรดวยตนเอง และมปฏสมพนธกบสอมลตมเดย จนเกดการเรยนรดวยตนเองในทสด ซงแตกตางจากพพธภณฑรปแบบเดม ทผ เยยมชมจะเดนชมวตถและอานปายและบอรดนทรรศการเทานน ขอดของพพธภณฑรปแบบใหมนกคอ เมอผ เยยมชมไดลงมอปฏบต มปฏสมพนธกบสอ ใชประสาทสมผสทง 5 ในการเรยนร กระตนใหเกดการ ตงคาถามและเรยนรหาคาตอบดวยตนเอง เปดโอกาสใหเลน ใหถายรปและใชเวลาอยในพพธภณฑไดเทาทตองการ จะไมมเจาหนาทเดนตามตลอดเวลาเชนพพธภณฑหลายๆแหง ระหวางทเรยนรอยางอสระ กเกดความสนกสนานเพลดเพลน ผ เยยมชมกจะเกดความประทบใจและมความตองการทจะมาพพธภณฑอก

สงทนาสนใจคอ มวเซยมสยามไดมการบรหารจดการทนาเอาหลกการตลาดมาประยกตใช เชน ในการจดนทรรศการหมนเวยน หวขอทจดกไมไดเกดขนจากความตองการของภณฑารกษหากแตเกดขนจากความตองการของผ เยยมชม ซงมวเซยมสยามไดดาเนนการสารวจกอนจะจดนทรรศการ วาผ เยยมชมตองการรเรองอะไรบาง หรอประเดนใดกาลงอยในกระแสสงคม จากนนจงนาเอาประเดนเหลานนมาจดนทรรศการ เฉกเชนเดยวกบการผลตสนคาทตอบสนองความตองการของตลาดหรอลกคานนเอง การประยกตใชหลกการตลาดน กทาใหผ เยยมชมเกดความอยากรและอยากเขาชมนทรรศการ

ในการจดนทรรศการเคลอนทนน กเปนการประยกตใชหลกการตลาดอยางหนง แตเดมพพธภณฑอยกบทและรอคอยผคนเขามาชม แตนทรรศการเคลอนทนเปนการนาเอานทรรศการเคลอนทไปหาผคน นอกจากจะเปนประโยชนในแงทไดนาเอาความรไปเผยแพรใหแกผ ทไมมโอกาสทจะมาชมพพธภณฑ เชน ผ ทอาศยอยหางไกล แลวยงเปนการประชาสมพนธใหคนไดรจกมวเซยมสยาม ซงเมอคนเหลานรจกและเหนผลงานบางสวน เขากจะเดนทางมาชมดวยตนเองในอนาคต สวนพพธภณฑเสมอนกเชนเดยวกน ผคนทไมมโอกาสหรออยระหวางตดสนใจจะมาชมพพธภณฑ เมอไดชมพพธภณฑเสมอนจากหนาเวบไซตกเกดความตองการทจะมาเยยมชมดวยตนเอง และยงเปนประโยชนตอผ ทอยากจะมาชมแตไมมโอกาสทจะมา เปนการเผยแพรความรไปสผคนทอยหางไกลจากพพธภณฑอกชองทางหนงดวย

กลมเปาหมายของมวเซยมสยามคอ เยาวชน วยรนและวยทางาน โดยมวเซยมสยามนนมกลยทธทางการตลาดทจะทาใหเกดกระแสนยมการเรยนรในแหลงเรยนรอยางพพธภณฑขนในกลมเปาหมาย

115

เหลาน ดงนน รปแบบของการจดนทรรศการและกจกรรมสรางสรรค กจะมรปแบบทเจาะจงไปทกลมเหลาน เชน การประชาสมพนธทใชสอโซเชยลเนตเวรคตางๆ เชน เฟสบค อนสตาแกรม เปนตน การจดกจกรรมทเนนความสนกสนานควบคไปกบการเรยนร เชน จดใหมมนคอนเสรตทมศลปนดงมาแสดง เกมส มวเซยมสยามจงเปนทสนใจและมผคนเขามาเยยมชม มารวมกจกรรมจานวนมาก

สวนพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ซงเปนพพธภณฑเอกชนทมชอเสยงและมผ เขาเยยมชมอยางตอเนอง จดเดนของพพธภณฑนเปนสงททาใหผ เยยมชมตองการจะเขามาชมเปนอนดบแรกคอ ตวอาคารทเปนบานทรงไทย และมบรรยากาศทรมรน มชวตชวา ผ เยยมชมรอยละ 90 เปนชาวตางชาต จากการสารวจความคดเหนของผ เยยมชมพพธภณฑแหงน กพบวา นกเทยวเทยวชาวตางชาตสวนใหญตองการจะชมบานทรงไทย จงมาทน แลวกยงไดชมศลปวตถทเปนของสะสมของจม ทอมปสน ผ เปนเจาของบานดวย

เหตผลอก 2 ประการ ทนกทองเทยวชาวตางชาตนยมมาทน คอ 1) สถานทตงของพพธภณฑ อยใกลรถไฟฟา สะดวกตอการเดนทางมาชมพพธภณฑมาก และ 2) มการใหบรการมคคเทศกนาชมในภาษาตางๆ ถง 4 ภาษา ไดแก องกฤษ จน ฝรงเศส และญป น

ผวจยพบวา สงทพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน เนนในการบรหารจดการ คอ การใหบรการผเยยมชม ตงแตการจดสถานทใหเหมาะแกการเดนชม การตกแตงสถานทใหรมรนสวยงาม การใหมคคเทศกแตงกายสวยงามและยมแยมแจมใส การพฒนาปรบปรงทเนนการพฒนาดานการใหบรการเปนหลก การจดใหมมคคเทศกนาชม 4 ภาษา เปนตน

จากการศกษาวเคราะหการบรหารจดการมวเซยมสยามและพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน ทาใหผ วจยไดนาแนวทางการบรหารจดการของพพธภณฑทงสองแหงนมาจดทาเปนตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย เพอเปนแนวทางในการพฒนาพพธภณฑภมปญญาไทย เรอนไทย 9 หม ธ ทลกระหมอมแกว มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ อาเภอองครกษ จงหวดนครนายก ซงมจดเดนทจะทาใหเปนทของผ เยยมชมคอตวอาคารเปนเรอนไทยเกาหมทงดงามสมบรณตามแบบสถาปตยกรรมไทย ซงตวอาคารนนเปนเนอหาของนทรรศการในตวของมนเอง เพยงแตควรปรบปรงใหมความรมรนและมชวตชวาเชนเดยวกบพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน รวมทงปรบปรงใหพรอมสาหรบการใหบรการ เชน การเพมจดฝากกระเปารองเทา การปรบปรงหองใหเหมาะสาหรบจดนทรรศการ ปรบปรงระบบไฟใหรองรบการตดตงสอมลตมเดย เปนตน สวนดานเนอหาและรปแบบนทรรศการ นทรรศการถาวรควรใหเปนรปแบบ discovery museum เชนเดยวกบมวเซยมสยาม เพอใหผ เยยมชมมความสนใจและเกดการเรยนรอยางสนกสนานเพลดเพลน ซงจะเกดประสทธภาพในการเรยนรและเปนทสนใจของผ เยยมชมนทรรศการ นอกจากนควรจดใหมนทรรศการหมนเวยน พรอมๆกบการจดกจกรรมสรางสรรคอยางตอเนอง เพอกระตนใหมผ เขามเยยมชมอยตลอดเวลา ในขณะทตองประชาสมพนธเจาะจงไปยงกลมเปาหมายใหมากทสด

116

จดออนของพพธภณฑเทาทพบคอ ทาเลทตงทหางไกลจากแหลงชมชนใหญๆ ดงนน ควรจดใหมรถรบ-สงจากยานชมชนไปยงพพธภณฑ เพออานวยความสะดวกและเพมจานวนผ เยยมชมใหมากขน 5.2 อภปรายผล งานวจยนเปนงานวจยเชงคณภาพ เกบขอมลโดยการสมภาษณผบรหารพพธภณฑ ผปฏบตงานพพธภณฑในสวนงานตางๆ และผ เยยมชมพพธภณฑ รวมทงสงเกตอยางมสวนรวมและสมภาษณอยางไมเปนทางการกบผ เยยมชมพพธภณฑ จากการสมภาษณผบรหาร ทาใหไดทราบเกยวกบแนวนโนบาย วสยทศน พนธกจ และแนวทางการพฒนาปรบปรงพพธภณฑ ซงถอเปนกรอบสาคญในการดาเนนงานพพธภณฑ ผวจยพบวาผบรหารพพธภณฑทง 2 แหง ตางใหความสาคญกบการบรหารทมงเนนใหมจานวนผ เขาเยยมชมพพธภณฑจานวนมากและเนนใหผ เยยมชมไดความรและเกดความประทบใจ โดยทมวเซยมสยามจะเนนใหพพธภณฑทาหนาทเปนตนแบบพพธภณฑในรปแบบใหมหรอ discovery museum อยางดทสด และเนนใหมผ เยยมชมมาชมพพธภณฑไดอยางไมรเบอ สามารถมาแลวมาอกได สนบสนนใหเกดกระแสความนยมในการทองเทยวและเรยนรในแหลงเรยนรเกดขนในสงคมไทย โดยเฉพาะในกลมคนรนใหม ในขณะทผบรหารพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน เนนใหผ เยยมชมซงสวนใหญเปนชาวตางชาตเกดความประทบใจพพธภณฑและการใหบรการ จนกระทงนาไปบอกตอและทาใหมนกทองเทยวหนาใหมเขามาชมเพมขนเรอยๆ พพธภณฑทงสองแหงไดทาหนาทเปนแหลงเรยนรทมความรบผดชอบตอสงคม เปนสวนหนงททาใหสงคมเกดความตระหนกและรกในศลปวฒนธรรมไทย เขาใจรากเหงาและความเปนตวตนของคนไทย ตลอดจนเผยแพรความเปนไทยใหเปนทรจก จากการสมภาษณผปฏบตงานพพธภณฑทงสองแหง ผวจยพบวา เมอสงคมเกดการเปลยนแปลงพพธภณฑในฐานะทเปนสถาบนทางสงคมทมหนาทเปนแหลงเรยนรของคนในสงคม กตองมการปรบเปลยนพฒนาใหสอดคลองกบสภาพสงคม เพอตอบสนองความตองการของสงคมดานการเรยนรใหมากทสดและทาหนาทเปนสวนหนงของการพฒนาสงคมใหมากทสด การบรหารจดการพพธภณฑในปจจบนจงไดพฒนา จากทเคยเปนพพธภณฑทรอใหผคนเขามาชม โดยมเพยงวตถจดแสดง ปายขอมล บอรดนทรรศการหรอหนจาลอง กไดเปลยนโฉมมาเปนแหลงเรยนรทนาสนใจ ดงดดใจ และสรางความสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกบการเรยนร พพธภณฑไดใชหลกการตลาดมาประยกตใชในการบรหารจดการ ซงเปนไปตามทผ วจยไดตงสมมตฐานในเบองตน ในการบรหารจดการลกษณะน จะมองวานทรรศการเปนสนคาและบรการ สวนผ เยยมชมกคอลกคา เพยงแตไมเนนการหารายได มการสรางแบรนดพพธภณฑใหเปนทจดจา สรางคณคาและสรางความนาเชอถอ มการประชาสมพนธโปรโมทนทรรศการ ดงดดความสนใจและชกชวนผคนมาเขาชม การสรางความประทบใจในบรการ เปนตน กลยทธการตลาดเหลานไดมสวนททาใหพพธภณฑเปลยนรปโฉมไปอยางมาก และทาใหพพธภณฑไมใชเปนเพยงแคแหลงเรยนรอกตอไป หากแตกลายเปนแหลงทองเทยวทสนกสนานดวย

117

และจากการสมภาษณผ เยยมชมพพธภณฑ ตางกมความประทบใจในพพธภณฑ สงสาคญททาใหผ เยยมชมสนใจเขามาเยยมพพธภณฑกคอ การมาชมพพธภณฑไมใชเรองนาเบอ หากแตไดรบความสนกสนานเพลดเพลนไปพรอมๆกน อกทงพพธภณฑยงมอาคารสถานททสวยงาม ทาใหผ เยยมไดมาผอนคลายและไดถายภาพสวยๆอกดวย และผ วจยยงพบวา พพธภณฑในอดมคตของคนสวนใหญ กคอ พพธภณฑทมชวตชวา มการจาลองทสมจรง ใชสอมลตมเดยจานวนมาก และทาใหพพธภณฑเปนสถานททเมอกาวเขามาแลวรสกผอนคลาย ไดพกผอนหยอนใจและมสงอานวยความสะดวกตางๆ เชน พนทนงเลน ฟรอนเตอรเนต หองสมด รานกาแฟ รานอาหาร รถรบ-สง เปนตน จากการเกบขอมลดงกลาว ทาใหผวจยไดแนวทางในการบรหารจดการพพธภณฑและนาไปสการจดทาตนแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทย ทเปนพพธภณฑรปแบบใหม เหมาะสมกบสงคมยคปจจบน และใชหลกการตลาดมาประยกตใชในการบรหารจดการ 5.3 ขอเสนอแนะ ตวแบบ (Model) พพธภณฑภมปญญาไทยในงานวจยนไดมาจากการศกษาพพธภณฑท ประสบความสาเรจจานวน 2 แหง คอ มวเซยมสยามและพพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน ซงผ สนใจสามารถนาตวแบบนไปประยกตใชกบการบรหารจดการพพธภณฑอนๆไดตามความเหมาะสม และหากมการศกษาวจยการบรหารจดการพพธภณฑแหงอนๆ เชน นทรรศรตนโกสนทร พพธภณฑเจาพระยา อภยภเบศร ฯลฯ เพอนาขอมลทไดมาปรบปรงตวแบบพพธภณฑนกจะไดตวแบบพพธภณฑทมประสทธภาพและเปนประโยชนมากขน

118

บรรณานกรม

กรมวชาการ. (2545). “แหลงการเรยนรและศนยการเรยนร”, วารสารการศกษา. 25(6) : 4-11.

กรมศลปากร. (2536). พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวกบการพพธภณฑไทย. กรงเทพฯ :

รงศลปการพมพ.

“การกอสรางเรอนไทย”. 2547. พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน. สบคนเมอวนท 8 มกราคม 2558, จาก

http://www.jimthompsonhouse.com/thai/museum/index.asp

“กจกรรมพเศษ”. 2547. พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน. สบคนเมอวนท 8 มกราคม 2558, จาก

http://www.jimthompsonhouse.com/thai/events/index.asp

คลงปญญาไทย. (2551). พพธภณฑ. สบคนเมอวนท 20 กมภาพนธ 2557, จาก www.panyathai.or.th

คณาพจน แกวกง. 2558. ผชวยปฏบตงาน, มวเซยมสยาม. สมภาษณ. 26 มนาคม.

จรา จงกล. (2521). พพธภณฑสถาน. กรงเทพฯ : กรมศลปากร กระทรวงศกษาธการ.

________.(2532). พพธภณฑสถานวทยา. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

________.(ม.ป.ป.). พพธภณฑสถานวทยา. กรงเทพฯ : กรมศลปากร กระทรวงศกษาธการ.

“ชวตและตานานของจม ทอมปสน”. 2547. พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน. สบคนเมอวนท 8 มกราคม

2558, จาก http://www.jimthompsonhouse.com/thai/life/index.asp

ณฐพงศ ถอดา และสมหมาย ปนพทธศลป. (2550). ระบบการจดการพพธภณฑ โบราณสถาน

ศาสนสถาน ใหเปนแหลงทองเทยวทางวฒนธรรมอยางยงยน. ภเกต :

มหาวทยาลยราชภฏภเกต.

ธวชชย ผลเพม. (2553). แบบจาลองการจดตงพพธภณฑการศกษาจงหวด. วทยานพนธ ค.ม.

(โสตทศนศกษา). กรงเทพฯ : กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ถายเอกสาร.

นทธรา อยมงคล. 2558. ผจดการพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน. สมภาษณ. 17 มนาคม.

นคม มสกะคามะ กลพนธาดา จนทรโพธศร และมณรตน ทวมเจรญ. (2521). วชาการพพธภณฑ.

พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โรงพมพไทยวฒนาพานช.

นคม มสกะคามะ. (2540). ระบบการบรหาร-การจดการวฒนธรรม. กรงเทพฯ :

สานกโบราณคดและพพธภณฑสถานแหงชาต กรมศลปากร.

119

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2533). การพฒนาและการใชแหลงวชาการในชมชน หนวยท 1-8.

กรงเทพฯ : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

มวเซยมสยาม. (2557). รจกมวเซยมสยาม. สบคนเมอวนท 15 กมภาพนธ 2557, จาก

www.mudeumsiam.com

พพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน. (2557). พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน. สบคนเมอวนท 15

กมภาพนธ 2557, จาก http://www.jimthompsonhouse.com/thai/museum/

เพญประภา เกอชาต. 2558. นกจดการความร, มวเซยมสยาม. สมภาษณ. 26 มนาคม.

วรรณวษา วรวาท. 2558. นกจดการความร, มวเซยมสยาม. สมภาษณ. 26 มนาคม.

ศรดา เฑยรเดช. 2558. นกจดการความรอาวโส, มวเซยมสยาม. สมภาษณ. 26 มนาคม.

สถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต (NDMI). 2557. แผนพบ. NDMI สถาบนพพธภณฑการเรยนร

แหงชาต. กรงเทพฯ: สถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต.

สวรรค ตงตรงสทธกล. (2540). การเสนอโครงการออกแบบพพธภณฑกรงเทพฯ. กรงเทพฯ :

สานกงานกองทนสนบสนนงานวจย.

“สงทบงบอกในเรองผาไหมไทย”. 2547. พพธภณฑบานไทยจม ทอมปสน. สบคนเมอวนท 8 มกราคม

2558, จาก http://www.jimthompsonhouse.com/thai/life/index.asp

สขมาล ผดงศลป. 2558. ผ อานวยการสานกงานผ อานวยการสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต.

สมภาษณ. 26 มนาคม.

สจตต วงษเทศ. (2527, กมภาพนธ). “ไปดพพธภณฑทยโรป”, ศลปวฒนธรรม. 5(4): 52-61.

สมาล สงขศร. (2548). พพธภณฑในอนาคต. รายงานการวจย การจดการเรยนรของแหลงการเรยนร

ตลอดชวต: พพธภณฑ. กรงเทพฯ : หางหนสวนจากด ภาพพมพ.

Ambrose, T. and Paine, C. (1993). Museum Education Service : Within/outside The

Museum. Museum Basics. USA & Canada University of New Mexico’s Art Education,

May 1985

Edson, G. and D,d. (Ed.). (1994). The Handbook for Museum. London : Routledge.

ICOM. (2004). Running a Museum : Practical Handbook. Paris : ICOM.

_____. (2010). Key Concepts of Museology. Paris : Armand Colin.

John Burnett. 2008. Core Concepts of Marketing. Switzerland : A Global Text.

120

Monika Hagedorn-Saupe and Axel Emert, edited. (2004). A guide to European Museum

Statistic. Berlin : The Network of European Museum organizations.

Paal Mork. 2004. “Marketing”, Running a Museum : A Practical Handbook. France : ICOM.

121

ภาคผนวก

แบบสมภาษณชดท 1 สาหรบผบรหาร

โครงการวจยการบรหารจดการพพธภณฑ :กรณศกษามวเซยมสยามและพพธภณฑบานไทย จม ทอมปสน สาหรบพพธภณฑ � มวเซยมสยาม � บานไทย จม ทอมปสน คาชแจง

1. แบบสมภาษณนมวตถประสงคเพอศกษาแนวคดการบรหารจดการพพธภณฑในมมมอง ของผบรหารพพธภณฑ

2. แบบสมภาษณนเปนคาถามแบบปลายเปด เปนขอคาถามทผ วจยจะนาไปใชในการสมภาษณผบรหารพพธภณฑ

3. แบบสมภาษณนแบงเปน 2 สวน ไดแก 1) ขอมลทวไปของผ ใหสมภาษณ 2) ขอคาถามเกยวกบ การบรหารจดการพพธภณฑ

สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ

1. ชอผ รบการสมภาษณ.............................................................................................................. 2. ตาแหนงบรหารในพพธภณฑ................................................................................................... 3. ประสบการณในการบรหารงานพพธภณฑ

..............................................................................................................................................

..............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................

สวนท 2 ขอคาถามเกยวกบการบรหารจดการพพธภณฑ 1. ผบรหารมวสยทศนในการบรหารงานพพธภณฑอยางไร (เปาหมายในระยะยาวคออะไร)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

122

2. พพธภณฑแหงนมแนวทางในการพฒนาอยางไร (ทอยระหวางการพฒนาหรอคาดวาจะพฒนา) ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 3. ในการบรหารจดการพพธภณฑ ทานใหความสาคญหรอเนนหลกการอะไรเปนพเศษหรอไม

อยางไร (เชน การทางานเปนทม การพฒนาบคลากร เปนตน) ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. ทานมความคดเหนอยางไรตอประเดนเกยวกบ “พพธภณฑกบความรบผดชอบตอสงคม”

…………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. พพธภณฑแหงนมการประเมนคณภาพหรอไม หากมดาเนนการอยางไร เปนไปตามหลกเกณฑใด ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6. ทานคดวาอะไรคออปสรรคในการบรหารงานพพธภณฑแหงน และทานมแนวทางแกไขหรอไม

อยางไร ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

123

แบบสมภาษณชดท 2 สาหรบผเยยมชม


1. แบบสมภาษณนมวตถประสงคเพอศกษาความคดเหนของผ เยยมชมทมตอพพธภณฑ 2. แบบสมภาษณนเปนคาถามแบบปลายเปด เปนขอคาถามทผวจยจะนาไปใชในการสมภาษณ

ผ เยยมชมพพธภณฑ 3. แบบสมภาษณนแบงเปน 2 สวน ไดแก 1) ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ 2) ขอคาถามเกยวกบ

ความคดเหนทมตอพพธภณฑ สวนท 1 ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ

1. เพศและอาย......................................................................................................................... 2. อาชพ................................................................................................................................... 3. เหตผลทเขาเยยมชมพพธภณฑแหงน......................................................................................

สวนท 2 ขอคาถามเกยวกบความคดเหนทมตอการบรหารจดการพพธภณฑ

1. ทานรสกอยางไรตอพพธภณฑแหงน (มความประทบใจหรอไม อยางไร) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. หากพพธภณฑแหงนจะพฒนา ตองการใหพฒนาปรบปรงอะไรบาง ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

124

3. ทานเคยเขาเยยมชมพพธภณฑทอนๆมากอนหรอไม มพพธภณฑใดบาง และคดวาพพธภณฑ แหงนมลกษณะเหมอนหรอแตกตางจากพพธภณฑทอนๆอยางไร กรณาเปรยบเทยบความประทบใจหรอความรสกทมตอพพธภณฑแตละแหง ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. ลกษณะของพพธภณฑในอดมคตของทานเปนอยางไร (เชน ตองการใหมสงอานวยความสะดวกอะไรบาง อยางไร ตองการใหนาเสนอเนอหาในลกษณะใด จดแสดงนทรรศการในรปแบบใด ฯลฯ) …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

125

แบบสมภาษณชดท 3 สาหรบผปฏบตงานพพธภณฑ


1. แบบสมภาษณนมวตถประสงคเพอศกษาการบรหารจดการพพธภณฑ 2. แบบสมภาษณนเปนคาถามแบบปลายเปด เปนขอคาถามทผวจยจะนาไปใชในการสมภาษณ

ผปฏบตงานพพธภณฑ 3. แบบสมภาษณนแบงเปน 3 สวน ไดแก 1) ขอคาถามเกยวกบงานบคคล 2) ขอคาถามเกยวกบงาน

ดานการเงนและงบประมาณ 3)ขอคาถามเกยวกบงานเฉพาะดานพพธภณฑ

สวนท 1 ขอคาถามเกยวกบงานบคคล

ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ 1. เพศ หญง ชาย 2. อาย ........................... ป 3. ตาแหนงงาน .......................................................................................................................... 4. ประสบการณในการปฏบตงานในพพธภณฑแหงนและพพธภณฑอนๆ (หากทานเคยปฏบตงาน

ลกษณะเดยวกนนทพพธภณฑแหงอนๆ ทานคดวาการบรหารงานบคคลของพพธภณฑแหงน เหมอนหรอแตกตางจากแหงอนๆหรอไม อยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

126

ขอคาถาม 1. โครงสรางการบรหารจดการ การแบงสวนงานและการมอบหมายหนาทของพพธภณฑแหงนม

ลกษณะอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

2. พพธภณฑแหงนมกลยทธการพฒนาบคลากรอยางไร ..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. พพธภณฑแหงนมการประสานงานภายในองคกรอยางไร มการสนบสนนการทางานเปนทมหรอไมอยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. พพธภณฑแหงนประสบปญหาหรออปสรรคในการบรหารงานบคคลหรอไม อยางไร และทานคดวาควรมแนวทางในการแกไขปญหาอยางไร ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

127

สวนท 2 ขอคาถามเกยวกบงานการเงนและงบประมาณ ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ 1. เพศ � หญง � ชาย 2. อาย ........................... ป 3. ตาแหนงงาน .......................................................................................................................... 4. ประสบการณในการปฏบตงานในพพธภณฑแหงนและพพธภณฑอนๆ (หากทานเคยปฏบตงานลกษณะเดยวกนนทพพธภณฑแหงอนๆ ทานคดวาการบรหารจดการดานการเงนและงบประมาณ ของพพธภณฑแหงนเหมอนหรอแตกตางจากแหงอนๆหรอไม อยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ขอคาถาม 1. แหลงทมาของงบประมาณในการบรหารจดการของพพธภณฑแหงน มาจากแหลงใดบาง (เชน งบประมาณจากรฐ-เอกชน, การหารายได, การรบบรจาค เปนตน)

…………………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… 2. พพธภณฑแหงนมการบรหารจดการการเงนและงบประมาณอยางไร (รายรบ-รายจาย, การจดสรรแบงสวนงบประมาณ) .................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

128

3. พพธภณฑแหงนใชระเบยบหรอหลกเกณฑใดในการเบกจายและตรวจสอบการเบกจายงบประมาณ

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. ทานคดวาอะไรคอปญหาและอปสรรคในดานงบประมาณและการเงนของพพธภณฑ และทานคดวาควรดาเนนการแกไขอยางไร …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

129

สวนท 3 ขอคาถามเกยวกบงานเฉพาะดานพพธภณฑ ขอมลทวไปของผใหสมภาษณ 1. ชอผ รบการสมภาษณ............................................................................................................ 2. ตาแหนงงาน......................................................................................................................... 3. ประสบการณในการปฏบตงานในพพธภณฑแหงนและพพธภณฑอนๆ (หากทานเคยปฏบตงาน

ลกษณะเดยวกนนทพพธภณฑแหงอนๆ ทานคดวาการบรหารจดการงานเฉพาะดานพพธภณฑ ของพพธภณฑแหงนเหมอนหรอแตกตางจากแหงอนๆหรอไม อยางไร

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ขอคาถาม 1. เนอหาทนาเสนอในเพพธภณฑเกยวของกบอะไรบางและวธการคนควาวจยเพอใหไดมาซงเนอหา

ดงกลาว ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 2. การคดเลอกวตถและการรบบรจาควตถพพธภณฑมวธการและหลกการอยางไร .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. การจดทาทะเบยนวตถมหลกเกณฑหรอวธการอยางไร ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

130

4. พพธภณฑมวธการเกบรกษาและการซอมแซมวตถอยางไรบาง .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 5. ใครคอกลมเปาหมายของพพธภณฑ .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6. ทานมการใหบรการความรในชองทางใดบาง เชน การนาชมพพธภณฑ การเผยแพรความรผาน

เวบไซต โซเชยลเนตเวรค จลสาร เปนตน .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 7. ในการจดนทรรศการ ทานมหลกในการออกแบบหรอไม และมการใชเทคนคอะไรบางในการจด

นทรรศการ (ทงนทรรศการหมนเวยนและนทรรศการถาวร)แตละเทคนคมขอดขอเสยอยางไรบาง ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

131

8. ทานมการประชาสมพนธเกยวกบพพธภณฑในชองทางใดบาง และทานมเทคนคในการเพมจานวนผ เยยมชมหรอไม อยางไร

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................... 9. พพธภณฑมระบบการรกษาความปลอดภยหรอไม อยางไร .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 10. พพธภณฑแหงนมสงอานวยความสะดวกแกผ เยยมชมหรอไม ไดแกอะไรบาง (รวมทงการอานวย

ความสะดวกเรองการเดนทาง) .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 11. ลกษณะอาคารสถานทของพพธภณฑเปนอยางไรบาง มจดเดนหรอไมอยางไร ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

132

12. ทานคดวาพพธภณฑมปญหาหรออปสรรคในการจดการพพธภณฑหรอไม อยางไร และทานคดวานาจะมวธการแกไขอยางไร

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................

133

ประวตโดยยอผวจย

ชอผวจย นางสาวกานตรว ชมเชย ตาแหนง นกวจยศลปวฒนธรรม สงกดหนวยงาน สถาบนวฒนธรรมและศลปะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ คณวฒ - ศศ.บ. (เกยรตนยมอนดบ 1) สาขาวชาภาษาและวรรณคดไทย มหาวทยาลยสงขลานครนทร - ศศ.ม. สาขาวชาภาษาไทย(วรรณคด) มหาวทยาลยสงขลานครนทร สาขาทชานาญ ภาษาและวรรณคดไทย, ภาษาศาสตร ประวตการรบทนวจย - หวหนาโครงการวจย “ภาษาไทยเนต : ภาษาเฉพาะกลมของคนไทยรนใหม ในการสอสารทางอนเตอรเนต” ทนวจยเงนรายไดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ป 2556

- ผ รวมวจยในโครงการเมธวจยอาวโส “สถานะและบทบาทของการวจารณ ในการศกษาวรรณคดไทย” จากสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) รวมกบสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.)

- ผ รวมวจยในโครงการวจย “เครองรางศลปะเขมรในอสานใต: รองรอยของคตดงเดมและการดารงอยในวฒนธรรมรวมสมย” จากสานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

Museum Management: A Case Study of the...

Documents

Transcript of Museum Management: A Case Study of the...