MUNICIPAKITY SHEKI

32
ВЯТЯНИМИЗИН ВЯТЯНИМИЗИН ГАНЛЫ ГАНЛЫ ТАРИХИ ТАРИХИ ИШЬАЛ ЕДИЛМИШ ИШЬАЛ ЕДИЛМИШ ТОРПАГЛАРЫМЫЗ ТОРПАГЛАРЫМЫЗ ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН декабр, 1988 ХАНКЯНДИ 26.12.1991 ХОЪАЛЫ ХОЪАЛЫ 26.02.1992 26.02.1992 ШУША 08.05.1992 ЛАЧЫН 18.05.1992 ХОЪАВЯНД 02.10.1992 КЯЛБЯЪЯР 02.04.1993 АЬДЯРЯ 07.06.1993 АЬДЯРЯ 07.06.1993 АЬДАМ АЬДАМ 23.07.1993 23.07.1993 ФЦЗУЛИ 23.08.1993 ЪЯБРАЙЫЛ 23.08.1993 ГУБАДЛЫ 31.08.1993 ЗЯНЭИЛАН 29.10.1993 УНУТМАЙАГ! УНУТМАЙАГ! n n e e w w s s p p a a p p e e r r о о ф ф S S H H E E K K I I M M U U N N I I C C I I P P A A L L I I T T Y Y Á Á ß ß Ë Ë ß ß Ä Ä È È É É É É ß ß Ñ Ñ È È Ø Ø ß ß Ê Ê È È МЯН ЙАНМАСАМ, СЯН ЙАНМАСАН, НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАР АЙДЫНЛЫЬА?! 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 Шяки Бялядиййясинин органы Шяки Бялядиййясинин органы www.issuu.com/shekibelediyyesi ФЦЗУЛИ, ЪЯБРАЙЫЛ ФЦЗУЛИ, ЪЯБРАЙЫЛ ГУБАДЛЫ вя ЗЯНЭИЛАНЫН ГУБАДЛЫ вя ЗЯНЭИЛАНЫН ИШЬАЛЫНДАН ИШЬАЛЫНДАН 19 ИЛ КЕЧДИ 19 ИЛ КЕЧДИ Ш Ш Я Я К К И И Н Н И И Н Н 2 2 7 7 0 0 0 0 Й Й А А Ш Ш Ы Ы Т Т А А М М А А М М О О Л Л Д Д У У Азярбайъан Президенти Илщам Ялийев дащи драматург Мирзя Фятяли Ахундзадянин абидяси юнцндя (Ятрафлы сящифя 2-дя) ТАРИХЯ ТАРИХЯ ЧЕВРИЛЯН ЧЕВРИЛЯН 40 ИЛ 40 ИЛ Шяki Regional Elmi Mяrkяziнин 40 йашы тамам олур Yubileyini гейд едян Шяki Regio-nal Elmi Mяrkяzi (ШРЕМ) 1972-ъи илдя АМЕА Ря- йасят Щейятинин гярары иля йарадылмышдыр. Вя бу Шяki-Zaqatala iqtisadi zonasыnыn elmi яsaslar- la inkiшafыna qayьыnыn ifadяsi idi. Яdalяt nami- nя sюylяmяk лазымдыр ки, ШREM bu diqqяtя vя etimada layiq elmi-struktur kimi юzцnц tяsdiq- lяyя bilmiшdir. Qыrxillik fяaliyyяti dюvrцndя ШREM-in яmяkdaшlarы чoxшaxяli elmi-tяdqiqatla mяшьul olaraq dяyяrli nяticяlяr яldя etmiшlяr. Mяrkя- zin яmяkdaшlarыnыn yerli bitki vя heyvanat alяmi ehtiyatlarыnыn юyrяnilmяsi vя istifadя edilmяsi, tяbiяt abidяlяrinin bяrpasы, torpaq- larыn mяhsuldarlыьыnыn yцksяldilmяsi vя onla- rыn eroziyadan qorunmasы, meшя bitkilяrinin inkiшaf etdirilmяsi, sel axыnlarы ilя mцbarizя, zonanыn becяrilяn vя perspektiv bitkilяri цzrя genetika-seleksiya iшlяri, biogeokimya яyalя- tin юyrяnilmяsi, tibbi bioloji tяdqiqatlar aparыl- masы цчцn xяtti tяcrцbi heyvanlarыn yetiшdi- rilmяsi mяqsяdilя pitomnik yaradыlmasы, zona- nыn xalq tяsяrrцfatы ilя яlaqяli bцtцn effektif sahяlяrinin inkiшaf perspektivlяrinin iqtisadi vя coьrafi imkanlarыnыn юyrяnilmяsi Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacы zonasыnыn yeraltы sяr- vяtlяrinin sonrakы perspektivlяrinin aшkar edil- mяsi, elяcя dя sяnayedя istifadя olunmasы цчцn yerli xammal ehtiyatlarыnыn юyrяnilmяsi, tut ipяkqurdunun mяhsuldar cinslяrinin alыn- masыnыn kompleks fiziki metodlarыnыn tяdqiqi heyvandarlыq vя quшчuluqda шцalandыrmanыn stimullaшdыrыlmasы, folklor, memarlыq vя el sя- nяti nцmunяlяrinin юyrяnilmяsi vя s. Prob- lеmlяrin araшdыrыlmasы yюnцmцndя elmi nяti- cяlяri xцsusi dяyяrя malikdir. Sevindirici haldыr ki, ШREM яldя etdi- yi nяticя vя цmumilяшmяlяrin istehsalata tяt- biqinя vя elmi ictimaiyyяt arasыnda yayыlmasы- na da diqqяtlя yanaшыr. Fяaliyyяt gюstяrdiyi 40 il яrzindя Elmi Mяrkяzin яmяkdaшlarы mцx- tяlif sяviyyяli elmi, elmi-texniki vя elmi praktik konfrans, simpozium vя mцшavirяlяrdя fяal iшtirak etmiшlяr. Konfrans, seminar vя mцшa- virяlяrdя ШREM-in яmяkdaшlarы hяm yeni el- mi mяlumatlar юyrяnmяklя hazыrlыq sяviy- yяlяrini artыrmыш, hяm dя яldя etdiklяri nailiy- yяtlяrlя mцxtяlif юlkяlяrin alimlяrini tanыш etmiш, tяcrцbя mцbadilяsi aparmышlar. Elmi Mяrkяzdя aparыlan elmi tяdqiqat iшlяri nяticяsindя цч elmlяr doktoru vя sяkkiz elm- lяr namizяdi dissertasiya mцdafiя etmiшdir. Elmi Mяrkяzdя yцzlяrlя чap vяrяqi hяcmindя elmi dяyяri vя praktik яhяmiyyяti yцksяk qiymяtlяndirilяn kitablar чap olunmuш, respublikamыzыn vя xarici юlkяlяrin nцfuzlu jur- nallarыnda mяrkяz яmяkdaшlarыnыn mяqalяlяri dяrc olunmuшdur. П.С. ШREM-in yubileyi иля ялагядар silsilя tяdbirlяr hяyata keчirilмиш вя бу йа- хынларда 40 иллик мунасибятиля Шяkidя кonf- rans keчirilmяsi nяzяrdя tutulur. Konfran- sа hazыrlыq mяqsяdilя Mяrkяzdя hesabat- kitab, buklet, стендляр вя с. hazыrlanmышdыr. (Гязетимизин бу сайында ШРЕМ-ин фяалиййяти иля чохсайлы мягалялярдян даща йахындан таныш ола билярсиниз) Шяki шяhяr bяlяdiyyяsi ilя Tцrkiyяnin Шяki шяhяr bяlяdiyyяsi ilя Tцrkiyяnin Mяram bяlяdiyyяsi arasыnda qardaш шяhяr Mяram bяlяdiyyяsi arasыnda qardaш шяhяr vя яmякdaшlыq haqqыnda protokol imzalanыб vя яmякdaшlыq haqqыnda protokol imzalanыб "Шяhяr gцnц"nя hяsr olunmuш bayram tяdbirlяri чяrчivяsindя sentyabrыn 23-dя "Шяki-Saray" otelindя Шяki шяhяri ilя Tцrkiyяnin Konya шяhяrinin Meram bяlяdiyyяsi arasыnda qardaшlыq mцnasibяtlяrinin yaranmasы mцnasibяtilя mяrasim keчirilmiшdir. Qardaшlaшmaya dair sяnяdlяri Шяki шяhяr bяlяdiyyяsinin sяdri Fikrяt Cяfяrov vя Konya шяhяrinin Meram bяlяdiyyяsinin baшqanы Sяrdar Kalaycы imza- lamышlar. Sonra Шяki Шяhяr Иcra hakimiyyяti ilя Mяram bяlяdiyyяsi adыndan qarшыlыqlы шяkildя xatirя hяdiyyяlяri tяqdim olunmuшdur. 1r:Layout 1 23.10.2012 18:21 Page 1

description

No 08-10 (97-99)

Transcript of MUNICIPAKITY SHEKI

Page 1: MUNICIPAKITY SHEKI

В Я Т Я Н И М И З И Н В Я Т Я Н И М И З И Н Г А Н Л ЫГ А Н Л Ы

Т А Р И Х ИТ А Р И Х И

И Ш Ь А Л Е Д И Л М И ШИ Ш Ь А Л Е Д И Л М И Ш

Т О Р П А Г Л А Р Ы М Ы ЗТ О Р П А Г Л А Р Ы М Ы З

ГЯРБИ АЗЯРБАЙЪАН декабр, 1988

ХАНКЯНДИ 26.12.1991

ХОЪАЛЫ ХОЪАЛЫ 26.02.199226.02.1992

ШУША 08.05.1992

ЛАЧЫН 18.05.1992

ХОЪАВЯНД 02.10.1992

КЯЛБЯЪЯР 02.04.1993

АЬДЯРЯ 07.06.1993АЬДЯРЯ 07.06.1993

АЬДАМ АЬДАМ 23.07.199323.07.1993

ФЦЗУЛИ 23.08.1993

ЪЯБРАЙЫЛ 23.08.1993

ГУБАДЛЫ 31.08.1993

ЗЯНЭИЛАН 29.10.1993

У Н У Т М А Й А Г !У Н У Т М А Й А Г !

nn ee ww ss pp aa pp ee rr оо фф SS HH EE KK II MM UU NN II CC II PP AA LL II TT YY

ÁÁßß ËËßßÄÄ ÈÈ ÉÉ ÉÉßß ÑÑ ÈÈ

ØØ ßßÊÊ ÈÈМЯН ЙАНМАСАМ,СЯН ЙАНМАСАН,

НЕЪЯ ЧЫХАР ГАРАНЛЫГЛАРАЙДЫНЛЫЬА?!

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 Шяки Бяляд иййяс ин ин органы Шяк и Бяляд иййяс ин ин органы www.issuu.com/shekibelediyyesi

ФЦЗУЛИ, ЪЯБРАЙЫЛФЦЗУЛИ, ЪЯБРАЙЫЛГУБАДЛЫ вя ЗЯНЭИЛАНЫНГУБАДЛЫ вя ЗЯНЭИЛАНЫН

ИШЬАЛЫНДАН ИШЬАЛЫНДАН 19 ИЛ КЕЧДИ19 ИЛ КЕЧДИ

ШШЯЯККИИННИИНН 22770000 ЙЙААШШЫЫ ТТААММААММ ООЛЛДДУУ

Азярбайъан Президенти Илщам Ялийев дащи драматург Мирзя Фятяли Ахундзадянин абидяси юнцндя (Ятрафлы сящифя 2-дя)

ТАРИХЯТАРИХЯЧЕВРИЛЯН ЧЕВРИЛЯН

40 ИЛ40 ИЛШяki Regional Elmi Mяrkяziнин

40 йашы тамам олур

Yubileyini гейд едян Шяki Regio-nalElmi Mяrkяzi (ШРЕМ) 1972-ъи илдя АМЕА Ря-йасят Щейятинин гярары иля йарадылмышдыр. Вя буШяki-Zaqatala iqtisadi zonasыnыn elmi яsaslar-la inkiшafыna qayьыnыn ifadяsi idi. Яdalяt nami-nя sюylяmяk лазымдыр ки, ШREM bu diqqяtя vяetimada layiq elmi-struktur kimi юzцnц tяsdiq-lяyя bilmiшdir.

Qыrxillik fяaliyyяti dюvrцndя ШREM-inяmяkdaшlarы чoxшaxяli elmi-tяdqiqatla mяшьulolaraq dяyяrli nяticяlяr яldя etmiшlяr. Mяrkя-zin яmяkdaшlarыnыn yerli bitki vя heyvanatalяmi ehtiyatlarыnыn юyrяnilmяsi vя istifadяedilmяsi, tяbiяt abidяlяrinin bяrpasы, torpaq-larыn mяhsuldarlыьыnыn yцksяldilmяsi vя onla-rыn eroziyadan qorunmasы, meшя bitkilяrinininkiшaf etdirilmяsi, sel axыnlarы ilя mцbarizя,zonanыn becяrilяn vя perspektiv bitkilяri цzrяgenetika-seleksiya iшlяri, biogeokimya яyalя-tin юyrяnilmяsi, tibbi bioloji tяdqiqatlar aparыl-masы цчцn xяtti tяcrцbi heyvanlarыn yetiшdi-rilmяsi mяqsяdilя pitomnik yaradыlmasы, zona-nыn xalq tяsяrrцfatы ilя яlaqяli bцtцn effektifsahяlяrinin inkiшaf perspektivlяrinin iqtisadivя coьrafi imkanlarыnыn юyrяnilmяsi BюyцkQafqazыn cяnub yamacы zonasыnыn yeraltы sяr-vяtlяrinin sonrakы perspektivlяrinin aшkar edil-mяsi, elяcя dя sяnayedя istifadя olunmasыцчцn yerli xammal ehtiyatlarыnыn юyrяnilmяsi,tut ipяkqurdunun mяhsuldar cinslяrinin alыn-masыnыn kompleks fiziki metodlarыnыn tяdqiqiheyvandarlыq vя quшчuluqda шцalandыrmanыnstimullaшdыrыlmasы, folklor, memarlыq vя el sя-nяti nцmunяlяrinin юyrяnilmяsi vя s. Prob-lеmlяrin araшdыrыlmasы yюnцmцndя elmi nяti-cяlяri xцsusi dяyяrя malikdir.

Sevindirici haldыr ki, ШREM яldя etdi-

yi nяticя vя цmumilяшmяlяrin istehsalata tяt-biqinя vя elmi ictimaiyyяt arasыnda yayыlmasы-na da diqqяtlя yanaшыr. Fяaliyyяt gюstяrdiyi40 il яrzindя Elmi Mяrkяzin яmяkdaшlarы mцx-tяlif sяviyyяli elmi, elmi-texniki vя elmi praktikkonfrans, simpozium vя mцшavirяlяrdя fяaliшtirak etmiшlяr. Konfrans, seminar vя mцшa-virяlяrdя ШREM-in яmяkdaшlarы hяm yeni el-mi mяlumatlar юyrяnmяklя hazыrlыq sяviy-yяlяrini artыrmыш, hяm dя яldя etdiklяri nailiy-yяtlяrlя mцxtяlif юlkяlяrin alimlяrini tanышetmiш, tяcrцbя mцbadilяsi aparmышlar. ElmiMяrkяzdя aparыlan elmi tяdqiqat iшlяrinяticяsindя цч elmlяr doktoru vя sяkkiz elm-lяr namizяdi dissertasiya mцdafiя etmiшdir.

Elmi Mяrkяzdя yцzlяrlя чap vяrяqihяcmindя elmi dяyяri vя praktik яhяmiyyяtiyцksяk qiymяtlяndirilяn kitablar чap olunmuш,respublikamыzыn vя xarici юlkяlяrin nцfuzlu jur-nallarыnda mяrkяz яmяkdaшlarыnыn mяqalяlяridяrc olunmuшdur.

П.С. ШREM-in yubileyi иля ялагядарsilsilя tяdbirlяr hяyata keчirilмиш вя бу йа-хынларда 40 иллик мунасибятиля Шяkidя кonf-rans keчirilmяsi nяzяrdя tutulur. Konfran-sа hazыrlыq mяqsяdilя Mяrkяzdя hesabat-kitab, buklet, стендляр вя с. hazыrlanmышdыr.

(Гязетимизин бу сайында ШРЕМ-инфяалиййяти иля чохсайлы мягалялярдян дащайахындан таныш ола билярсиниз)

Шяki шяhяr bяlяdiyyяsi ilя TцrkiyяninШяki шяhяr bяlяdiyyяsi ilя TцrkiyяninMяram bяlяdiyyяsi arasыnda qardaш шяhяrMяram bяlяdiyyяsi arasыnda qardaш шяhяr

vя яmякdaшlыq haqqыnda protokol imzalanыбvя яmякdaшlыq haqqыnda protokol imzalanыб

"Шяhяr gцnц"nя hяsr olunmuш bayram tяdbirlяri чяrчivяsindя sentyabrыn23-dя "Шяki-Saray" otelindя Шяki шяhяri ilя Tцrkiyяnin Konya шяhяrinin Merambяlяdiyyяsi arasыnda qardaшlыq mцnasibяtlяrinin yaranmasы mцnasibяtilя mяrasimkeчirilmiшdir. Qardaшlaшmaya dair sяnяdlяri Шяki шяhяr bяlяdiyyяsinin sяdri FikrяtCяfяrov vя Konya шяhяrinin Meram bяlяdiyyяsinin baшqanы Sяrdar Kalaycы imza-lamышlar. Sonra Шяki Шяhяr Иcra hakimiyyяti ilя Mяram bяlяdiyyяsi adыndan qarшыlыqlышяkildя xatirя hяdiyyяlяri tяqdim olunmuшdur.

1r:Layout 1 23.10.2012 18:21 Page 1

Page 2: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.2 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Иlham Яliyev Шяkidя Heydяr Яliyev

Mяrkяzinin tяmяlqoyma mяrasimindя

iшtirak etmiшdir

Dюvlяtimizin baшчыsыmяrkяzin layihяsini яks etdirяnstendlяrя baxdы.

Mяlumat verildi ki, mяr-kяzin tikintisi ulu юndяrin xatirя-

sinin яbяdilяшdirilmяsi mяqsяdi-ni daшыyыr. Burada dahi rяhbяrinirsinin юyrяnilmяsinя vя tяbliьinяgeniш yer ayrыlacaqdыr. Mяrkяzinцmumi sahяsi 5 min 629 kvad-ratmetr olacaqdыr. Яrazidя Hey-dяr Яliyev Parkы, Bayraq Mey-danы vя Шяki Шяhяr Иcra Haki-miyyяti цчцn yeni bina da inшaolunacaqdыr. Цч mяrtяbяdяnibarяt olacaq Heydяr ЯliyevMяrkяzindя ulu юndяrin hяyat vяfяaliyyяtindяn bяhs edяn muze-yin, 230 nяfяrlik akt zalыnыn, k-itabxananыn, sяrgi zalыnыn, top-lantы vя tяdris otaqlarыnыn, linqa-fon kabinetinin, hяmчinin digяrtяyinatlы bюlmяlяrin yaradыlmasыnяzяrdя tutulur.

Orijinal memarlыq цslu-bunda inшa olunacaq HeydяrЯliyev Mяrkяzi 1969-cu ildяnbaшlayaraq Heydяr Яliyevin ha-

kimiyyяtdя olduьu dюvrlяrdяAzяrbaycanыn keчdiyi inkiшaf yo-lunu tam mяnasы ilя sяrgilяyя-cяkdir. Bu mяrkяz Heydяr Яli-yev irsinin tяbliьindя mцhцm roloynamaqla yanaшы, gяnc nяslindцnyagюrцшцnцn, bilik vя ba-carыьыnыn artыrыlmasыna hяrtяrяfliimkan yaradacaqdыr.

Prezident Иlham ЯliyevHeydяr Яliyev Mяrkяzinin tяmli-ni qoyмуш вя tikinti iшlяrinin yцk-sяk sяviyyяdя gюrцlmяsi ilяbaьlы mцvafiq tapшыrыqlarыnы ver-мишdiр.

АзярбайъанПрезиденти Шяkidя

M.F.Axundzadя adыnamяdяniyyяt vя

istirahяt parkыnda aparыlmыш

yenidяnqurma iшlяriilя tanыш olmuшdur

Dюvlяtimizin baшчыsыAzяrbaycan milli dramaturgiya-sыnыn banisi, bюyцk mцtяfяkkirM.F.Axundzadяnin parkda ucal-dыlmыш abidяsinin юnцnя gцl dяs-tяsi qoydu.

Шяki Шяhяr Иcra Haki-miyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovmяlumat verdi ki, Шяki ШяhяrИcra Hakimiyyяtinin daxili imkan-larы hesabыna aparыlmыш yenidяn-qurma iшlяrindяn sonra яrazi ta-

mamilя simasыnы dяyiшmiшdir.Burada шяhяr sakinlяrinin isti-rahяti цчцn hяr cцr шяrait yara-dыlmышdыr. Цmumi sahяsi 7 hektarolan parkыn 35 min kvadratmetrяrazisindя yaшыllыq iшlяri gюrцl-mцш, mцxtяlif dekorativ aьaclarvя gцl kollarы яkilmiшdir. Parkdauшaqlarыn da istirahяtlяrini ma-raqlы keчirmяlяri цчцn lazыmi шя-rait yaradыlmышdыr. Burada iki fяv-varя, sцni шяlalя vя gюl yaradыl-mышdыr.

Prezident Иlham Яliyevparkda gюrцlmцш iшlяrdяn razыlы-

ьыnы bildirмишdiр.

Президент dюrdulduzlu "Shаki

Palace" otelininaчыlышыnda iшtirak

etmiшdir

Otelin kollektivi vя in-шaatчыlar dюvlяtimizin baшчыsыnыhяrarяtlя qarшыlaмышlar.

Azяrbaycan Prezidentiotelin rяmzi aчыlышыnы bildirяn lentikяsмишдир.

Президентя Mяlumat ve-rilмишдир ki, цmumi sahяsi 8 minkvadratmetr olan "Shаki Palace"otelinin tikintisinя 2007-ci ilinmayыnda baшlanmышdыr. Otelinbinasы iki hissяdяn - aшaьы vя yu-xarы korpuslardan ibarяtdir. Mцa-sir havalandыrma sistemi ilя tяc-hiz edilmiш otel kompleksinineyni vaxtda 100 nяfяrя xidmяtgюstяrmяsi nяzяrdя tutulmuш-dur. Oteldя 40-аdяk iшчi чalышa-caqdыr.

Иki mяrtяbяdяn ibarяt

birinci korpusda 7 otaq qяdimsяnяtkarlыq nюvц ilя mяшьul olansяnяtkarlar цчцn emalatxana-larыnыn yaradыlmasы vя istehsalolunmuш mяhsullarыn satышы цчцnxidmяt obyektlяri kimi nяzяrdяtutulmuшdur. Burada ailя цчцnnяzяrdя tutulan 11 xцsusi nюm-rя, eyni zamanda, fitnes mяrkяzиdя fяaliyyяt gюstяrir. Korpusunцst hissяsinin meydanчasыndaqыш mюvsцmц цчцn restoran vяqarшыsыnda yay mюvsцmц цчцn100 yerlik aчыq terras vardыr.Burada, hяmчinin konfrans-sяrgi

zalы vя чay evi dя yaradыlmышdыr.Цч mяrtяbяdяn ibarяt яsas kor-pusda isя цmumilikdя 34 nюmrяfяaliyyяt gюstяrяcяkdir ki, bun-lardan ikisi цчotaqlы vя dюrdotaqlыolmaqla VИP, ikisi ikiotaqlы, qa-lanlarы isя standart nюmrяlяrdir.Oteldя 40 vя 50 yerlik restoran-lar да fяaliyyяt gюstяrяcяkляr.

Belяliklя, "Shаki Pala-ce" oteli Шяkinin turizm poten-sialыnыn gюstяricisi olmaqla ya-naшы, bu bюlgяnin imkanlarыnы birdaha nцmayiш etdirir.

Prezident Иlham Яliyevoteldя yaradыlmыш шяraiti yцksяkqiymяtlяndirdi.

Otelin kollektivi vя in-шaatчыlar dюvlяtimizin baшчыsы ilяxatirя шяkli чяkdirdilяr.

Шяkidя йени taxыlanbarы vя dяyirman

kompleksi истифадяйяверилди

Prezident Иlham ЯliyevШяkiyя sяfяri чяrчivяsindя taxыl

anbarы vя dяyirman komplek-sinin aчыlышыnda iшtirak etmiшdir.

Sahibkarlыьa KюmяkMilli Fondunun icraчы direktoruШirzad Abdullayev mяlumat ver-мишдир ki, regionlarыn 2009-2013-cц illяrdя sosial-iqtisadi inkiшafыDюvlяt Proqramыna uyьun ola-raq, Шяki rayonunun Gюybulaqkяndindя цч hektar яrazidя taxыlmяhsullarыnыn tяdarцkц, saxlan-masы vя emalы kompleksi inшaedilmiшdir.

(Арды 3-ъц сящифядя)

АЗЯРБАЙЪАН ПРЕЗИДЕНТИPrezident Иlham Яliyev 2012-ъи ил sentyabrыn 9-da Qax rayonuna sяfяrini baшa чatdыrыгдан сонра Шяki шяhяrinя gяlmiшdir.Dюvlяtimizin baшчыsы Шяki шяhяrinin mяrkяzindя xalqыmыzыn цmummilli lideri Heydяr Яliyevin abidяsini ziyarяt etмиш вя абидянин юnцnя

gцl dяstяsi qoyмушдур. Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov Prezident Cяnab Иlham Яliyevя son dюvrlяrdя ulu юndяrinabidяsinin яtrafыnda, цmumiyyяtlя Шяkidя hяyata keчirilяn abadlыq-quruculuq iшlяri barяdя mяlumat verмишдир.

Президент Илщам Ялийев Цмуммилли Лидер Щейдяр Ялийевин абидяси юнцндя

Щейдяр Ялийев Мяркязинин инша едиляъяйи яразидя

M.F.Axundzadя adыna mяdяniyyяt vя istirahяt паркындан эюрцнцш

Щейдяр Ялийев Мяркязинин тямялгоймя мярасими

1r:Layout 1 23.10.2012 18:21 Page 2

Page 3: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.3

(Яввяли 2-ъи сящифядя)

Respublikanыn яn iri taxыlчыlыq ra-yonlarыndan olan Шяkidя yara-dыlan bu kompleksя taxыl anbarыvя un dяyirmanы daxildir. Komp-leksin цmumi layihя dяyяri 4,5milyon manatdыr. Bu layihяninicrasыna Иqtisadi Иnkiшaf Nazirliyi-

nin Sahibkarlыьa Kюmяk MilliFondu tяrяfindяn 700 min manatgцzяшtli kredit verilmiшdir.

Prezident Иlham Яliyevdяyirmanыn iш prosesindяn bяhsedяn filmя baxdы. Dюvlяtimizinbaшчыsыna "Karat Holdinq"in nяz-dindя fяaliyyяt gюstяrяn mцяs-sisяlяrdя istehsal olunan mяh-sullar barяdя dя mяlumat verildi.Bildirildi ki, burada яsasяn dцyц,un, makaron, qarabaшaq vяdigяr mяhsullar istehsal olunur.

Azяrbaycan Prezidentikompleksi iшя saldы.

Dюvlяtimizin baшчыsыnыndiqqяtinя Sahibkarlыьa KюmяkMilli Fondu tяrяfindяn Шяki-Za-qatala iqtisadi rayonunda veril-miш gцzяшtli kreditlяr barяdя dяmяlumat чatdыrыldы. Bildirildi ki,indiyяdяk Fond tяrяfindяn Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonu цzrя1239 sahibkara 69,3 milyon ma-nat, o cцmlяdяn 950 kiчik hяcm-li layihяyя 6,9 milyon manat gц-zяшtli kredit verilmiшdir. Bu kre-ditlяr hesabыna 7 min 800-я ya-xыn yeni iш yeri yaradыlmышdыr.2012-ci ilin юtяn dюvrц яrzindяisя Шяki-Zaqatala iqtisadi rayonuцzrя 108 sahibkara 23,3 milyonmanat, o cцmlяdяn 101 kiчikhяcmli layihяyя 1,3 milyon ma-nat gцzяшtli kredit verilmiшdir. Bukreditlяr hesabыna 390-dan чoxyeni iш yerinin aчыlmasы nяzяrdяtutulmuшdur. Иndiyяdяk Fond tя-rяfindяn Шяki rayonu цzrя 290-

dяk sahibkara 15,3 milyon ma-nat gцzяшtli kredit verilmiшdir. Bukreditlяr hesabыna 2 min 20-dяnчox yeni iш yeri yaradыlmышdыr.

Diqqяtя чatdыrыldы ki, iqti-sadi rayon цzrя aparыlan tяhlillяrperspektiv inkiшaf meyilli sa-hяlяri dя mцяyyяn etmiшdir.Bunlar mцasir heyvandarlыq

komplekslяrinin, quшчuluq tяsяr-rцfatlarыnыn, meyvя-tяrяvяz ema-lы mцяssisяlяrinin, iri taxыlчыlыq,чayчыlыq vя цzцmчцlцk tяsяrrц-fatlarыnыn, чюrяk zavodlarыnыn ya-radыlmasыnы nяzяrdя tutur.

Bildirildi ki, layihяnin ic-rasыna 2010-cu ilin sonundabaшlanыlmыш, 2012-ci ilin avqus-tunda baшa чatdыrыlmышdыr.

Mяlumat verildi ki, taxыlanbarы xarici texnologiya яsasыn-da qurulmuшdur. On dюrd mintonluq taxыl anbarы hяr birinintutumu 3,5 min ton olmaqla 4silodan ibarяtdir. Mцasir texno-logiyaya яsaslanan taxыl anbarыШяki vя яtraf rayonlarda fяa-liyyяt gюstяrяn fermerlяrin is-tehsal etdiyi taxыl mяhsullarыnыnuzun mцddяtя itkisiz saxlan-masыna imkan verir. Burada,eyni zamanda, taxыlыn qяbulu,tяmizlяnmяsi vя qurudulmasыprosesi dя hяyata keчirilir. Layi-hяnin icrasы respublikada taxыl-чыlыьыn inkiшafыna tяkan vermяklяyanaшы, яhalinin il boyu key-fiyyяtli buьda ilя tяmin olunmasы-na шяrait yaradыr.

Kompleksin tяrkibindяkiun dяyirmanы da xaricdя istehsalolunan avadanlыqla tяchiz edil-miшdir. Dяyirmanыn gцndяlik is-tehsal gцcц 220 tondur. Buradayцksяk keyfiyyяtli un istehsaledilir vя qablaшdыrыlыr. Layihяlяrinicrasы nяticяsindя 170 nяfяr yeniiш yeri ilя tяmin olunmuшdur.

Dюvlяtimizin baшчыsыkompleksdя yaradыlmыш шяrait-dяn razыlыьыnы bildirмишdiр.

Шяkidя 423 mяcburikючkцn ailяsi цчцn

yeni qяsяbясалынмышдырPrezident Иlham Яliyev

Шяkiyя sяfяri чяrчivяsindяШякидя 423 mяcburi kючkцnailяsi цчцn salыnmыш yeni qя-sяbяnin aчыlышыnda да iшtirak et-miшdir.

Гясябяйя эялян dюvlя-timizin baшчыsы яввялъя Шuшadanolan mяcburi kючkцn Vaqif Hц-seynovun evindя olду.

Bu ailяdяn olan iki uшaqdюvlяtimizin baшчыsыna Xalq ШairiSяmяd Vurьunun "Azяrbaycan"шerini sюylяdilяr.

Azяrbaycan Prezidentievdя yaradыlmыш шяraitlя tanышoldu. Mяlumat verildi ki, ailяцzvlяrinin sayы altы nяfяrdяn iba-rяt olan Vaqif Hцseynovun evidюrdotaqlыdыr. Burada ailяninrahat yaшamasы цчцn hяr cцrшяrait yaradыlmышdыr.

Sonra Prezident ИlhamЯliyev qяsяbяdя tikilяn 360 шa-gird yerlik Aьdam 29 nюmrяlikючkцn tam orta mяktяbinя gяl-di.

Burada qяsяbя sakin-lяri dюvlяtimizin baшчыsыnы hяra-rяtlя qarшыladыlar.

Prezident Иlham Яliyevbяdii юzfяaliyyяt dяrnяklяri цzv-lяrinin чыxышыnы dinlяdi.

Sonra dюvlяtimizin baш-чыsы mяcburi kючkцnlяrlя gю-rцшdц.

Mяktяbin mцяllimяsiAysel Mustafayeva, Шяki шяhяr20 nюmrяli mяktяbin direktoruMais Sяlimov, Milli Mяclisin de-putatы Yaqub Mahmudov mяc-buri kючkцn ailяlяrinя vя Шяkinininkiшafыna gюstяrdiyi diqqяt vяqayьыya gюrя Azяrbaycan Pre-zidentinя tяшяkkцr etdilяr.

Daha sonra Илщам Яли-йев 29 nюmrяli tam orta mяk-tяbindя yaradыlmыш шяraitlя tanышoldu.

Baш nazirin mцavini,Qaчqыnlarыn vя MяcburiKючkцnlяrin Ишlяri цzrя DюvlяtKomitя-sinin sяdri Яli Hяsяnovmяlumat verdi ki, yцksяk шяraitiilя se-чilяn, mцasir tяlim-tяdrisava-danlыьы ilя diqqяti cяlb edяnbu mяktяbdя mцяllim vя шagirdkollektivi цчцn hяr cцr шяrait ya-radыlmышdыr. Bu, bir daha tяsdiq-lяyir ki, Azяrbaycan zяngin tяbiisяrvяtlяrdяn sяmяrяli istifadяyolu ilя insan kapitalыnыn daha dainkiшaf etdirilmяsini prioritetistiqamяt seчmiшdir. PrezidentИlham Яliyevin tяhsilin inkiшafыnagюstяrdiyi diqqяt vя qayьы tяs-diqlяyir ki, bu mцhцm amil sondюvrlяrdя dюvlяt siyasяtininvacib prinsiplяri sыrasыna daxil

edilmiшdir. Bu proses tяkcя pay-taxtla mяhdudlaшmыr, bюlgяlяridя яhatя edir, doьma yurdlarыn-dan didяrgin dцшяn soy-daшlarыmыzыn tяhsilinin yцksяksяviyyяdя qurulmasыna xidmяtedir. Юlkяmizdя heч bir dюvrdяolmayan qяdяr mяktяb binasы ti-kilmiш, bir чox mяktяb цчцn yenikorpuslar inшa olunmuшdur. Buproses яn ucqar bюlgяlяrimizi dяяhatя etmiшdir.

Mяktяblяrin maddi-tex-niki bazasыnыn gцclяndirilmяsi

istiqamяtindя dя mцhцm iшlяrgюrцlmцшdцr. Bцtцn orta tяhsilmцяssisяlяrindя kompyuter sini-flяri yaradыlmыш, internetя qoшul-muшdur. Heydяr Яliyev Fondu-nun dюvlяt sяviyyяsindя hяyatakeчirilяn bu fяaliyyяt proqramыnaverdiyi dяstяk isя юz nadirxцsusiyyяti ilя seчilir.

Diqqяtя чatdыrыldы ki, qя-sяbяdя 50 yerlik uшaq baьчasыda inшa olunmuшdur. Baьчadabalacalarыn tяlim-tяrbiyяsi цчцnbцtцn tяlяblяr nяzяrя alыnmышdыr.Яrazidя klub-icma mяrkяzi, inzi-bati bina, ambulatoriya vя poчtbinalarы da inшa edilmiшdir. Buqяsяbя Шяki rayonunun Kiш bя-

lяdiyyяsinin яrazisindя Prezi-dent Иlham Яliyevin 2004-cц il 1iyul tarixli Sяrяncamы ilя tяsdiqedilmiш "Qaчqыnlarыn vя mяcburikючkцnlяrin yaшayыш шяraitininyaxшыlaшdыrыlmasы vя mяшьulluьu-nun artыrыlmasы цzrя DюvlяtProqramы"na Azяrbaycan Res-publikasы Prezidentinin 2007-ci il31 oktyabr tarixli Sяrяncamы ilяtяsdiq edilяn яlavяlяrin mцvafiqbяndlяrinя яsasяn inшa olun-muшdur. Yeni qяsяbяyя Шяkirayonundakы fin tipli qяsяbяdя

mяskunlaшan 372 ailя vя ya1551 nяfяr, o cцmlяdяn mяktяbbinasыnda yerlяшяn 51 ailя vя ya209 nяfяr, цmumilikdя 423 ailяvя ya 1760 nяfяr kючцrцlяcяkdir.Mяcburi kючkцn ailяlяrindяn149-u Aьdamdan, 168-i Laчыn-dan, 53-ц Kяlbяcяrdяn, 44-цШuшadan, 9-u isя Xocalыdandыr.Qяsяbяnin яrazisi 84 hektardыrvя buradakы evlяrdяn 17-si biro-taqlы, 211-i ikiotaqlы, 175-i цч-otaqlы, 20-si isя dюrdotaqlыdыr.Yeni qяsяbя Dюvlяt Neft Fon-dundan ayrыlan 33 milyon 227min manat vяsait hesabыnaMяcburi Kючkцnlяrin SosialИnkiшaf Fondu tяrяfindяn tikil-miшdir. Qяsяbяnin elektrik, su vяqaz tяchizatы шяbяkяlяri Шяkirayonunun kommunikasiya sis-teminя qoшulmuшdur.

Azяrbaycan Prezidentimяktяbin idman zalыnda шa-girdlяrin nцmunяvi чыxышlarыnabaxdы, onlarla xatirя шяkli чяkdir-di.

Mяktяbin ikinci mяrtя-bяsindя ulu юndяr Heydяr Яli-yevin vя Prezident Иlham Яliye-vin mяcburi kючkцnlяrя diqqяtvя qayьыsыnы яks etdirяn stendlяryaradыlmышdыr.

Dюvlяtimizin baшчыsыmяktяbin eyvanыndan яtrafы seyretdi.

Prezident Иlham Яli-yev qяsяbяdя yaradыlmыш шя-raiti yцksяk qiymяtlяndirdi.

ИЛЩАМ ЯЛИЙЕВИН ШЯКИ СЯФЯРИ

"Shаki Palace" otelinin ачылыш мярасими

Президент йени taxыl anbarы vя dяyirman kompleksinдя

"Sheki Palace" oteliЙени гясябянин сакинляри иля эюрцш

Мяcburi kючkцn ailялярi цчцn yeni салынмыш qяsяbядян бир эюрцнцш

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 3

Page 4: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.4 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Prezident ИlhamЯliyev vя xanыmы MeribanЯliyeva, Baш nazir RяcяbTayyib Яrdoьan vя xanыmыЯminя Яrdoьan ШяkininOrta Zяyzid kяndi яrazи-sindя tцrk яsgяrinin abidяkompleksini ziyarяt etdi-lяr.

Dюvlяt baшчыsы vя qar-daш юlkяnin Baш naziri Qafqaz

Иslam Ordusunun 1918-ci ildяAzяrbaycandakы vя Daьыstan-dakы hяrяkяt marшrutlarыnы, hяm-чinin respublikamыzdakы tцrk шя-hid mяzarlыqlarыnыn yerlяшdiyimяkanlarы яks etdirяn stendяbaxdыlar.

Bildirildi ki, bu abidя XXяsrin яvvяllяrindя xalqыmыzы er-mяni-bolшevik qяsbkarlarыndanxilas etmяk mяqsяdi ilя Azяr-baycana gяlmiш tцrk ordusununшяhid яsgяrlяrinin шяrяfinя ucal-

dыlmышdыr. Abidяnin яtrafыnda ge-niш abadlыq iшlяri gюrцlmцш,2002-ci ildя mяzarцstц abidяkompleksi yaradыlmышdыr.

Prezident Иlham Яliyevvя xanыmы, Baш nazir Rяcяb Tay-yib Яrdoьan vя xanыmы abidяninюnцnя gцl dяstяlяri qoydular.

Азярбайъан Прези-денти вя Туркийянин БашНазири Шяki Xan sarayы ilяtanыш olдулar.

Prezident Иlham Яliyev,xanыmы Mehriban Яliyeva vя Baшnazir Rяcяb Tayyib Яrdoьan,xanыmы Яminя Яrdoьan Шяkiхanларынын sarayы ilя tanыш olдулar.

Иурада Mehriban xanыmЯliyevaya vя Яminя xanыmЯrdoьana gцl dяstяlяri tяqdimolundu.

Яvvяlcя Шяki Xan sara-yыnыn юnцndя xatirя шяkli чяkdiril-di.

Sarayla tanышlыq zamanыmяlumat verildi ki, XVЫЫЫ яsrя aidolan bu nadir tarixi-memarlыqabidяsi шяhяrin yuxarы hissя-sindя, "Yuxarы baш" Tarix-Me-marlыq Qoruьunun яrazisindяyerlяшir. Шяrq memarlыьыnыn nadirincisi hesab olunan bu sarayAzяrbaycanda ilk mцstяqil xan-lыьыn яsasыnы qoyan Hacы Чяlяbixanыn nяvяsi, "Mцшtaq" tяxяllцsцilя шeirlяr yazan Hцseyn xanыndюvrцndя, tяqribяn 1762-ci ildяtikilmiшdir. Иnшaat texnologiyasы-na gюrя Xan sarayыnыn dцnyadabяnzяri yoxdur.

Tikinti zamanы mismarvя yapышqandan istifadя olun-mamышdыr. Hяr kvadratmetr шя-bяkя bir-birinя geydirilяn 5 minhissяdяn ibarяtdir. Saray 1300metr uzunluьunda qala divarlarыilя яhatя olunmuшdur. Цч yцzkvadratmetr яrazisi olan ikimяr-tяbяli sarayda 6 otaq, 4 dяhlizvя 2 gцzgцlц eyvan vardыr.Sarayda xalq tяsviri sяnяtinin birчox nюvlяri, xцsusilя XVЫЫЫ-XЫXяsrlяrя aid maraqlы divar rяsm-lяri diqqяti cяlb edir. Bu rяsmlяrяsasяn hяndяsi, nяbati, habelяsцjetli vя quшlarыn tяsviri hяkkolunmuш naxышlardan ibarяtdir.Sarayыn ikinci mяrtяbяsinin di-varlarыnda tяsvir olunan dюyцшvя ov sяhnяlяri xцsusilя maraqdoьurur. Шяki Xan sarayы indiyя-dяk beш dяfя яsaslы bяrpa edil-miшdir.

Diqqяtя чatdыrыldы ki, buil iyulun 4-dя Шяki шяhяrindяШяrq memarlыьыnыn яn nadirincilяrindяn hesab edilяn Xansarayыnыn 250 illik yubileyi bюyцktяntяnя ilя qeyd olunmuшdur.

Azяrbaycan Prezidentivя Tцrkiyяnin Baш naziri sarayыneyvanыndan Шяkinin qяdim mя-hяllяlяrini seyr etdilяr.

Baш nazir Rяcяb TayyibЯrdoьana vя xanыmыna Xan sa-rayыnыn 250 illik yubileyi mцnasi-bяtilя hazыrlanmыш gцmцш sikkя-lяr hяdiyyя edildi.

Prezident Иlham Яliye-vя, xanыmыna vя Baш nazir Rя-cяb Tayyib Яrdoьana, xanыmыnasarayыn 250 illik yubileyi mцnasi-bяtilя nяfis tяrtibatda nяшr edil-miш kitablar tяqdim olundu.

Dюvlяtimizin baшчыsы,xanыmы vя Tцrkiyяnin Baш naziri,xanыmы kitablarы imzalayaraq bir-birinя tяqdim etdilяr.

Prezident Иlham Яliyevvя Baш nazir Rяcяb TayyibЯrdoьan Шяkinin qяdim sяnяt-karlыq nцmunяlяrinя baxdыlar.

Azяrbaycan Prezidentivя Tцrkiyяnin Baш naziri шяkiligяnclяrlя gюrцшцb sюhbяt etdi-lяr. Sonra xatirя шяkli чяkdirildi.

Daha sonra Prezident

Иlham Яliyev, xanыmы MehribanЯliyeva vя Baш nazir RяcяbTayyib Яrdoьan, xanыmы ЯminяЯrdoьan чay sцfrяsinя qonaqoldular.

Иlham Яliyev vя Rяcяb Tayyib Яrdoьan

XЫX яsrin tarixi-memarlыqabidяsi olan Шяki

Cцmя mяscidinя дя baш

чяkдиlяr

Azяrbaycan Prezidenti-nя vя Tцrkiyя Baш nazirinя Cц-mя mяscidi vя burada fяaliyyяtgюstяrяn Шяki Иslam Mяdrяsяsibarяdя mяlumat verildi.

Bildirildi ki, шяhяrin mяr-kяzindя yerlяшяn Cцmя mяsci-dinin hяyяtyanы sahяsi 700kvadratmetrdir. Mяscidin tikin-tisindя yerli inшaat materiallarыn-dan - чaylaq daшы vя biшmiш kяr-picdяn istifadя edilmiшdir. Mina-

rяsinin hцndцrlцyц 24 metr olanmяscidin taxtadan dцzяldilmiшon pillяli minbяri шяbяkя ilя iш-lяnmiшdir. Иbadяt zalыnыn цч giriшqapыsы vя 44 pяncяrяsi vardыr.

Hцndцrlцyц iki metr olan mehrabnяbati ornamentlяrlя iшlяnmiшdir.Иkinci mяrtяbяdя isя qadыnlarцчцn ibadяt zalы fяaliyyяt gюs-tяrir. Mяscidin nяzdindя fяa-liyyяt gюstяrяn mяdrяsяdя hяmyerli, hяm dя Tцrkiyяdяn dяvяtolunmuш mцяllimlяr dяrs deyir-lяr.

Prezident Иlham Яliyevvя Baш nazir Rяcяb TayyibЯrdoьan mяdrяsяnin tяlяbяlяriilя gюrцшцb sюhbяt etdilяr.

Шяki Cцmя mяscidi ilяtanышlыqdan sonra Baш nazir Rя-cяb Tayyib Яrdoьana Qurani-Kяrim hяdiyyя olundu.

Tцrkiyяnin Baш naziridя Cцmя mяscidinя Qurani-Kя-rim hяdiyyя etdi.

(Арды 5-ъи сящифядя)

Prezident Иlham Яliyev vя Азярбайъанда iшgцzar sяfяrdя olan гардаш Tцrkiyя Республикасынын Baш naziri Rяcяb Tayyib Яrdoьan шящяримиздя гонаг олмушлар

ГАРДАШ ТЦРКИЙЯНИН

Prezident Иlham Яliyev vя Baш nazir Rяcяb Tayyib Яrdoьan тцрк ясэяринин абидя комплексиндя

Гонаглар Шяки Хан сарайында

Хан сарайынын гаршысында чякилмиш хатиря шякли

Ъцмя мясъидиндя чякилмиш хатиря шякли

Шяки Ъцмя мясъидиндя

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 4

Page 5: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.5

(Яввяли 4-ъц сящифядя)

lham Яliyev vя Baш nazirRяcяb Tayyib ЯrdoьanШяkinin Kiш kяndindяkiAlban mяbяdi ilя tanыш

olдуlar

Prezident Иlham Яliyevvя xanыmы Mehriban Яliyeva,Tцrkiyяnin Baш naziri RяcяbTayyib Яrdoьan vя xanыmы Яmi-nя Яrdoьan Шяkinin Kiш kяn-dindяki Alban mяbяdi ilя tanышolmuшlar.

Mяlumat verildi ki, bumяbяd eramыzыn birinci яsrindяQafqaz Albaniyasыnda geniшyayыlan Ay mяbяdinin юzцlц цzя-rindя qurulmuшdur. Яhяng da-шыndan tikilяn bu abidя erkяnorta яsrlяrdя yaranan ilk gцnbя-zli, zal tipli mяbяddir. 2001-ciildя abidяdя "Kiш" layihяsi цzrяbяrpa iшlяrinя baшlanыlmыш, 2003-cц ilin sentyabrыnda mяbяdinaчыlышы olmuшdur. Layihя mяшhurnorveчli alim vя sяyyah TurHeyerdalыn dяstяyi ilя hяyatakeчirilmiшdir.

Bildirildi ki, Kiш kяndininMaflar mяhяllяsindя yerlяшяnmяbяdin яrazisini яhatя edяndivarlarыn qalыqlarы bяzi yerlяrdяindi dя qalmaqdadыr. Bu divarqalыqlarы mяbяdin юzцnцn azqala Maflar mяhяllяsi boyda birяraziyя malik olduьunu gюstяrir.Mяbяdin hяyяtindя uzunluьu 2metrя qяdяr, eni 1 metrdяn чoxolan yastы tava daш vardыr. Butarixi abidяnin qцllяsi, ona bitiшikdivarlar yerli materialla - шыrыmdaшla hюrцlmцш vя kirяclя su-vanmышdыr.

Diqqяtя чatdыrыldы ki,1981-ci ildя Azяrbaycan MilliElmlяr Akademiyasыnыn TarixИnstitutu tяrяfindяn aparыlan arx-eoloji qazыntы mяbяdin bцnюv-rяsinin kasa шяklindя olduьunusцbut etmiшdir. Misir ehramlarыda mяhz bu cцr bцnюvrя цzя-rindя qurulmuшdur.

Qeyd edildi ki, Kiш mя-bяdi nяinki Qafqaz Albaniyasыn-da, elяcя dя bцtцn Qafqazdatяqribяn iki min il bundan яvvяlxristianlыьыn yayыldыьыnы rяmzlяш-dirяn mяшhur tarixi abidяdir.Hazыrda mяbяd tarixi-memarlыqabidяsi kimi dюvlяt tяrяfindяnqorunur.

Prezident Иlham Яliyevvя xanыmы Mehriban Яliyeva,Baш nazir Rяcяb Tayyib Яrdo-ьan vя xanыmы Яminя Яrdoьanmяbяdin ilkin orta яsrlяrя aidsяrdabяlяrыnя baxdыlar.

Azяrbaycan PrezidentiИlham Яliyev, xanыmы vя Tцrki-yяnin Baш naziri Rяcяb TayyibЯrdoьan, xanыmы Kiшdяn qayы-darkяn yolцstц kяnd sakinlяriИsmayыl Иlyasovun, Иlyas Sцley-manovun vя Яnvяr Sцleyma-novun evlяrindя oldular, ailяцzvlяri ilя sяmimi sюhbяt etdilяr,onlarla xatirя шяkli чяkdirdilяr.

lham Яliyev vя Baш nazirRяcяb Tayyib ЯrdoьanШяkiнин Йuxarы вя Ашаьы

Karvansara kompleksлярi ilя дя tanыш

olдуlar

Комплексдя Mяlumatverildi ki, Шяki sяnяtkarlыq vяticarяt шяhяri olduьundan XVЫЫЫ-XЫX яsrlяrdя burada чoxlu saydabazar vя karvansaralar tikilmiш-di. Azяrbaycana gяlяn tacir vяsяyyahlarыn qaldыqlarы vя яsasяnticarяtlя mяшьul olduqlarы bu kar-vansaraylar шяhяr hяyatыndamцhцm rol oynayыrdы. Karvansa-ralar hяm dя ticarяt saziшlяrininbaьlanыlmasы цчцn xцsusi yerhesab olunurdu. Яvvяllяr Шяkidяbeш karvansara binasы mюvcudolmuшdur. Onlardan yalnыz ikisi -Yuxarы vя Aшaьы karvansaralarindiyяdяk qalmышdыr.

Цmumi sahяsi altы minkvadratmetr, hцndцrlцyц 14 metrolan kompleks 300-dяn artыqotaq vя zirzяmidяn ibarяtdir.Yuxarы Karvansaray юz юlчцlяrivя hяcminя gюrя Azяrbaycanяrazisindя mюvcud olan яnbюyцk karvansaraylardan hesabedilir.

Bu karvansaraya birqayda olaraq Tцrkiyя, Rusiya vяИrandan tacirlяr gяlmiш, buradauzun mцddяt ticarяtlя mяшьulolmuшlar. Hazыrda bu tarixi abidяmehmanxana kimi fяaliyyяtgюstяrir. Karvansaraныn яsasfasadы чaya baxыr. Яsas giriшinzяngin naxышlarla iшlяmяli arx-itekturasы insanы valeh edir.

Sonra Yuxarы Karvansa-ra mehmanxana kompleksininhяyяtindя xatirя шяkli чяkdirildi.

Yuxarы Karvansara meh-manxana kompleksi ilя tanышlыq-dan sonra Prezident Иlham Яli-yev, xanыmы Mehriban Яliyeva vяTцrkiyяnin Baш naziri RяcяbTayyib Яrdoьan, xanыmы ЯminяЯrdoьan birgя nahar etdilяr.

Birgя nahardan sonraAzяrbaycan Prezidenti, xanыmыvя Tцrkiyяnin Baш naziri, xanыmыШяkinin Aшaьы Karvansara meh-manxana kompleksinя gяldilяr.

Mяlumat verildi ki, Aшa-ьы Karvansara da Yaxыn Шяrqdяbu qяbildяn яn bюyцk tikililяrdяnbiridir. Hazыrda kompleksdяяsaslы tяmir vя bяrpa iшlяrigюrцlцr. Bu, dюvlяtimizin tarixikeчmiшimizin qorunmasыna olanhяssas mцnasibяtindяn qay-naqlanыr. Шяkinin юzцnяmяxsusmemarlыq цslubunu яks etdirяn

vя 8 min kvadratmetr яraziniяhatя edяn bu tarixi binada 200-dяn чox otaq vardыr. Burada

tacirlяrin mallarыnы saxlamasы,alver etmяlяri, rahat yaшamalarыцчцn hяr cцr шяrait olmuшdur.

Aшaьы Karvansaray юzцndя Шяrqmemarlыq цslubunu qoruyubsaxlaya bilmiшdir.

Diqqяtя чatdыrыldы ki,Aшaьы Karvansara funksional xц-susiyyяtlяrinя gюrя baшqalarыn-dan seчilir. Bюyцklцyц, rahatlыьы,sяfalы bir mяkanda yerlяшmяsinяgюrя Cяnubi Qafqazda tayы-bя-rabяri yoxdur. Tikintidя Шяki me-marlыьыnыn яsasыnы tяшkil edяnbiшmiш kяrpicdяn, чay daшыndan,kirяmitdяn, vя digяr yerli materi-allardan mяharяtlя istifadя olun-masы binaya xцsusi gюzяllikverir. Burada taьbяndlяrdяn isti-fadя edilmяsi bu gюzяlliyi dahada artыrыr. Yolцstц karvansaray-lardan fяrqli olaraq burada isti-rahяt otaqlarы ilя yanaшы, mцxtяlifgюrцшlяrin keчirilmяsi, mцqav-ilяlяrin baьlanmasы vя sair цчцnxцsusi otaqlar da inшa edilmiшdir.Bildirildi ki, Aшaьы Karvansarayыndюrd tяrяfdяn giriш qapыsы vardыr.Bu qapыlar baьlandыqda kar-vansaray alыnmaz qalaya чevrilirki, bu da Шяki sяnяtkarlarыnыnyцksяk dцnyagюrцшцnя vя me-marlыq bacarыьыna malik olduq-larыnы gюstяrir.

Karvansara kompleksiilя tanышlыqdan sonra xatirя шяkliчяkdirildi.

БАШ НАЗИРИ ШЯКИДЯ

Киш Албан мябядиндя

Шящяр иътимаиййяти иля чякилмиш хатиря шякли

Карвансара комлексиндя

Шякинин бир щалва сехиндя

Президент вя Баш Назир кишлилярин гонаьы олдулар

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 5

Page 6: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.6 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Dцnya Bankыnыn Azяr-baycanda sяfяrdя olan nц-mayяndя heyяti avqustun 10-da Шяkidя olмушдур. Sяfяrproqramыna uyьun olaraq qo-

naqlar bankыn maliyyя vяsaitihesabыna inшa edilяn ШяkiRayon Mяrkяzi Xяstяxanasы-nыn yeni binasыna baxыш ke-чirib. Baxыш zamanы qonaqlarышяhяr icra hakimiyyяtinin baш-чыsы Elxan Usubov vя digяr vя-zifяli шяxslяr mцшayiяt ediblяr.

Qonaqlara buradagюrцlяn iшlяr vя yaradыlan шя-rait barяdя mяlumat verilib.Elxan Usubov Dцnya Bankы-nыn hяyata keчirdiyi яhяmiy-yяtli layihяlяrя gюrя minnяt-darlыьыnы bildirib.

Qonaqlara hяmчininШяkidя aparыlan abadlыq-quru-culuq iшlяri barяdя dя mя-lumat verilib. Rayonun sя-naye, kяnd tяsяrrцfatы sahя-sindя яldя etdiyi uьurlar ba-rяdя danышыlыb vя Dцnya Ban-kыnыn bu sahяyя dя diqqяtyetirmяsinin faydalы ola bilя-cяyi vurьulanыb.

Nцmayяndя heyяtinin baшчыsы,Dцnya Bankыnыn CяnubiQafqaz цzrя regional direk-toru Henri Kerali sяmimiqяbula vя isti mцnasibяtя gю-

rя minnяtdarlыq edяrяk hяminsяfяrdя mяqsяdin bank tяrя-findяn ayrыlan vяsaitin tяyinatauyьun xяrclяnmяsi barяdяhesabat hazыrlamaq olduьunubildirib.Henri Kerali orada sяs-lяnяn tяkliflяr barяdя dя bankrяhbяrliyi qarшыsыnda mяsяlяqaldыracaьыnы vurьulayыb vя

sяhiyyя kimi, digяr sahяlяrdяdя яmяkdaшlыьыn gцclяnяcяyi-nя яminliyini ifadя edib. Qo-naq hяmчinin Шяkidя yol inkf-rastrukturu, su tяchizatы vя di-gяr sahяlяrя dя bank tяrяfin-dяn vяsait ayrыldыьыnы vя buяmяkdaшlыqda mяqsяdin in-sanlarыn rifah halыnыn yцksяl-dilmяsi olduьunu bildirib.

Qonaqlar Шяkinin tari-xi yerlяri ilя dя tanыш olaraq vяbu sяfяrdяn mяmnun qaldыq-larыnы bildirmiшlяr. "YuxarыKarvansarada" keчirilяn gюrц-шцn sonunda qonaqlara xatirяhяdiyyяsi tяqdim edilmiшdir.

2012-ci il avqustун 11-дя Шяkidяki "Yuxarы Karvan-sara" mehmanxana komplek-sindя Aьdam vя Шяki Иcra Ha-

kimiyyяtlяrinin birgя tяшkilat-чыlыьы ilя rayon rяhbяrliyinin Шя-kidя mцvяqqяti mяskunlaшmышaьdamlы mяcburi kючkцnlяrlя

gюrцшц vя "Aьdam gцnlяri"nяhяsr olunmuш konsert olmuш-dur.

Aьdam Rayon ИcraHakimiyyяtinin baшчыsы NizamiSadыqov tяdbir iшtirakчыlarыnыsalamlayaraq hяmyerlilяrinяson dюvrlяrdя rayonda hяyatakeчirilяn sosial-iqtisadi, mя-dяni-kцtlяvi tяdbirlяr barяdяmяlumat vermiш vя Aьdamdan

kяnarda - Шяkidя yaшayanmяcburi kючkцnlяrin problem-lяrinя bюyцk diqqяt vя qayьы ilяyanaшdыьыna gюrя Шяki Шяhяr

Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы cя-nab Elxan Usubova vя bцtцnШяki camaatыna minnяtdarlыьыnыbildirmiшdir.

ШЯKИDЯ ШЯKИDЯ "AЬDAM"AЬDAM

GЦNLЯRИ"GЦNLЯRИ"

HENRИ KERALИ: “MЯQSЯD MЯQSЯD ИNSANLARЫN RИFAH HALЫNЫNИNSANLARЫN RИFAH HALЫNЫNYЦKSЯLDИLMЯSИNЯ NAИLYЦKSЯLDИLMЯSИNЯ NAИLOLMAQDЫR” OLMAQDЫR”

"Yaшыl Azяrbaycan naminя" "Yaшыl Azяrbaycan naminя" layihяsinin iшtirakчыlarы layihяsinin iшtirakчыlarы Шяkiдя olmuшlarШяkiдя olmuшlar

Heydяr Яliyev Fondunun vitse-prezi-denti Leyla Яliyeva tяrяfindяn 2011-ci il iyulun11-dя baшlaнmыш Яtraf Mцhitin Mцhafizяsi цzrяBeynяlxalq Dialoq Tяшяbbцsц - ИDEA Kampa-niyasы tяrяfindяn юlkя miqyaslы ekoloji maarif-lяndirmя layihяsi чяrчivяsindя hяyata keчirilяn"Yaшыl Azяrbaycan naminя" layihяsinin iшti-rakчыlarы sentyabrыn 28-dя Шяki шяhяrindя ol-muш vя nюvbяti tяdbirlяrini keчirmiшlяr. Шяhяr-dяki 10 vя 20 nюmrяli tam orta mяktяblяrdяVЫЫЫ vя ЫX sinif шagirdlяri цчцn tяшkil olunanekoloji maariflяndirmя seminarlarыna цmumi-likdя 120 шagird cяlb olunmuшdur. Seminar-larda шagirdlяrя dцnyada baш verяn ekoloji fя-lakяtlяr, Yer kцrяsinin, o cцmlяdяn Azяrbayca-nыn ekoloji vяziyyяti, Шяkinin tяbiяti, zяnginfauna vя florasы barяdя яtraflы mяlumat ver-ilmiш, ekoloji mцhitin qorunmasыnыn zяruriliyi, buiшdя hяr kяsin цzяrinя dцшяn mяsuliyyяtbarяdя geniш danышыlmышdыr. Dцnyada baш verяnekoloji fяlakяtlяr, onlarыn yaranma sяbяblяri

шagirdlяrя monitor vasitяsilя яyani olaraqgюstяrilmiшdir. Dinlяyicilяrя яtraf mцhitlя baьlычoxsaylы suallar verilяrяk onlarыn biliyi yoxla-nыlmыш, шagirdlяri maraqlandыran suallar cavab-landыrыlmышdыr.

Seminarlarda, hяmчinin ИDEA Kampa-niyasыnыn humanist mяqsяdlяrindяn, getdikcяdaha чox insanыn, xцsusяn yeniyetmя vя gяn-clяrin bu kampaniyanыn hяyata keчirdiyi ekolojilayihяlяrdя iшtirakыndan geniш bяhs olunmuш-dur.

2012-ci il sentyabrыn 9-da sяhяr tezdяn Шяkidя bayram-sayaьы bir canlanma var idi. Hamыbilirdi ki, Respublikanыn Prezidenticяnab Иlham Яliyev Шяkiyя gяlя-cяk. Ona gюrя dя Шяkidя gюrцlяniшlяr цчцn cяnab Prezidentя min-nяtdarlыq яlamяti olaraq hamыkцчяlяrя чыxmышdы. Doьrudan dahяmin gцn cяnab Иlham Яliyevxanыmы Mehriban Яliyeva ilя bir-likdя respublikamыzыn шimal-qяrbbюlgяsindя Azяrbaycan dюvlяtчi-liyinin яn qяdim mяrkяzlяrindяnbiri olan Шяkiyя gяldi vя bu sяfяrчяrчivяsindя o, Шяkinin яn gюr-kяmli yerlяri vя hяmin yerlяrdяgedяn quruculuq iшlяri ilя tanышoldu. Cяnab Prezidentin чыxышlarыvя ayrы-ayrы adamlarla olan sюh-bяtlяrindяn aydыn hiss edilirdi ki, oqяdim sяnяt vя ticarяt mяrkяziolan Шяkidя gedяn quruculuq vяabadlыq iшlяrindяn чox mяmnun-dur. Bu mяmnunluq onunla яlaqя-dardыr ki, abadlыq vя quruculuqiшlяri gedяrkяn Шяkinin tarixiliyinяzяrrя qяdяr dя toxunulmayыb, яk-sinя o qorunub. Hяm tarixilik, hяmdя mцasirlik nяzяrя alыnыb. Onagюrя dя bцtцn Шяki sakinlяri qя-dim kюklяri olan bu cцr abadlыq iш-lяrindяn sevinir vя юz Prezident-lяrinя - cяnab Иlham Яliyevя min-nяtdar olduqlarыnы bildirirlяr.

Aчыьыnы deyim ki, bir neчяil bundan яvvяl Шяkinin gюrkяmibelя deyildi. Ayrы-ayrы bюlgяlяrdяn,o cцmlяdяn xarici юlkяlяrdяnШяkiyя qonaqlar gяlяndя bizutanыrdыq. Kцчяlяr bяrbad idi.Шяhяrin arxitekturasы pozulmuш-du. Respublikanыn digяr bюlgяlяriilя mцqayisяdя sanki Шяki geridяqalыrdы. Bцtцn bunlar isя bizi nara-hat edirdi. Ancaq cяnab Preziden-tin son illяrdя tez-tez Шяkiyя tяшrifbuyurmasы gюstяrdi ki, Шяki diqqяt

mяrkяzindяdir. Doьrudan da qыsamцddяtdя Шяkinin abadlaшdыrыl-masы цчцn 5 milyon manat bir,sonradan isя 2 milyon manat daяlavя vяsait ayrыldы. ArdыncaS.Rяhman adыna Шяki dюvlяtdram teatrыnыn yenidяn qurulmasыцчцn vяsait ayrыldы. Lap bu yaxыn-larda Aшaьы Kцngцt - Aydыnbulaqyolunun яsaslы tяmiri цчцn 2 mil-yon manat vяsait ayrыldы. Bцtцnbu sяrяncamlar cяnab Preziden-tin Шяkiyя olan diqqяt vя qayьы-sыnыn bariz nцmunяsidir.

Mяnя elя gяlir ki, bu qя-dяr vяsaiti ayыrmaqla yanaшыonun necя xяrclяnmяsinя nяzarяtetmяk ayrыlmыш vяsaitin tяyinatыnauyьun yюnяltmяk яn яsas шяrtlяr-dяn biridir. Gюrцnцr ki, cяnabPrezident bunu da яvvяldяn nя-zяrя alaraq Шяkiyя яn layiqli, ba-carыqlы, iшgцzar, insanpяrvяr, яnbaшlыcasы isя adamlara mцsbяtenerji verяn bir insan - cяnabElxan Usubovu Иcra baшчыsы tяyinetmiшdir. Шяxsяn mяn harada biriш gedirsя, Elxan mцяllimi oradagюrmцшяm. O hяr zaman iшчilяrlяqaynayыb-qarышыr, onlara aьыllыmяslяhяtlяr verir vя ruhlandыrыr.Шяkidя hamы cяnab Prezidentisevdiyi kimi юzцnцn icra baшчыsыElxan mцяllimi dя sevir. Mяhzcяnab Prezidentin qayьыsы vя Шя-kinin icra baшчыsы cяnab ElxanUsubovun rяhbяrliyi ilя Шяki artыqюz simasыnы bцsbцtцn dяyiшmiшdir.Artыq bura gяlяnlяr hяr yanda gю-zяllik gюrцrlяr. Daьlar qoynundagюzяllяшяn Шяki bu gцn hяr kяsя"gяl-gяl" deyir. Elя bunun nяticя-sidir ki, cяnab prezidentin Шяkiyяgяliшindяn sonra яn яziz qona-ьыnы - Tцrkiyя CumhuriyyяtininBaш Naziri Rяъяб Tаййиб Яrdoьa-nы vя onun xanыmы Яminя xanыmЯrdoьanы Шяkiyя dяvяt etmiшdir.

Bu яziz qonaqlar Шяkinin яn gю-zяl yerlяri ilя tanыш olmuш, Шяkisakinlяri ilя sюhbяt etmiш vя xoшduyьularla Шяkidяn ayrыlmышdыr.

Bu gцn hяr bir шяkili daь-lar qoynunda yerlяшяn юz doьmaшяhяri ilя, burada gedяn abadlыq,quruculuq iшlяri ilя fяxr edir vяцrяkdяn deyir: "Cяnnяt gюrmяkistяyяn Шяkiyя gяlsin!"

Яn nяhayяt sonda daь-lar qoynunda yerlяшяn, юz gюzяl-liyi ilя hamыnы юzцnя cяlb edяn,hяmiшя olduьu kimi bu gцn dяшimal-qяrb bюlgяsindя bir qalakimi Azяrbaycan dюvlяtчiliyininkeшiyindя dayanan Шяkiyя yцksяksяviyyяdя diqqяt vя qayьы gюstяr-diyinя gюrя cяnab Prezident Иl-ham Яliyevя vя onun xanыmы Meh-riban xanыm Яliyevaya чoxsaylыmцяllim kollektivi адындан vя шяx-sяn юz adыmdan dяrin minnяtdar-lыьыmы bildirir uzun юmцr vя cansaьlыьы arzu edirяm.

ЪЪЯЯННННЯЯТТ ЭЭЮЮРРММЯЯКК ИИССТТЯЯЙЙЯЯНН ШШЯЯККИИЙЙЯЯ ЭЭЯЯЛЛССИИНН

Бяшарят ЙУСИФОВ,Республиканын ямякдар

мцяллими

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 6

Page 7: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.7

Xalq Шairi Bяxti-yar Vahabzadяnin ana-dan olmasыnыn 87-ci il-dюnцmц mцnasibяtilяШяkidя xatirя tяdbiri ke-чirilmiшdir.

Шяki Шяhяr ИcraHakimiyyяtinin baшчыsыElxan Usubov baшda ol-maqla шяhяr rяhbяrliyi,ictimaiyyяtin nцmayяn-dяlяri vя шairin ailя цzv-lяri яvvяlcя unudulmazшяxsiyyяtin шяhяrin mяr-

kяzi parklarыndan birindяqoyulmuш bцstц юnцnяtяr чiчяklяr dцzmцш, xa-tirяsini ehtiramla yadetmiшlяr.

Azяrbaycan Mц-яllimlяr Иnstitutunun Шяkifilialыnda keчirilяn "Poe-ziyamыzыn Bяxtiyarы" adlыxatirя gecяsinin яvvя-lindя unudulmaz шairinhяyat vя fяaliyyяtindяnbяhs edяn "Bu dцnyadanbir bяxtiyar keчdi" filmi

nцmayiш etdirilmiшdir.Xatirя gecяsini

Bakы Dюvlяt Universite-tinin professoru FяrmanИsmayыlov aчaraq Bяx-tiyar Vahabzadяni zяma-nяmizin bюyцk filosof-шairi, Azяrbaycan xalqыnыXX яsrdя bцtцn dцnyayatanыtdыran, юz poeziyasы,шяxsiyyяti, azadlыq uьrun-da mцbarizяsi ilя xalqы-mыzыn qяlbindя dяrin izburaxmыш bюyцk tarixi

шяxsiyyяt kimi dяyяrlяn-dirmiш, bяxtiyarsevяrlяriшairin doьum gцnц mц-nasibяtilя tяbrik etmiшdir.Natiq 2009-cu ilin яvvя-lindя яbяdiyyяtя qovuш-muш Bяxtiyar Vahabza-dяnin яziz xatirяsininhяmyerlilяri tяrяfindяndaim яziz tutulduьunu,шairin doьum gцnц mц-nasibяtilя hяr il avqustun16-da Шяkidя silsilя tяd-birlяrin, xatirя gecяlяrininkeчirildiyini diqqяtя чat-dыrmышdыr.

AMEA Tarix Иns-titutunu direktoru, MilliMяclisin deputatы YaqubMahmudov Bяxtiyar Va-habzadяnin Tцrk dцnya-sыnыn dцnya poeziyasыnabяxш etdiyi nadir tarixiшяxsiyyяt olduьunu bil-dirmiшdir. Qeyd etmiшdirki, bu шяxsiyyяt daimxalqыnыn dцшцncя vяarzularы, hiss vя duyьu-larы, istяk vя maraqlarы ilяyaшamыш, onun zяnginyaradыcыlыьы poeziyamыzыn,шeirimizin cюvhяri olmuш-dur.

Xatirя gecяsindяAMEA Шяki Regional El-mi Mяrkяzinin direktoru,

professor Zяkяriyyя Яli-zadя, шair Vaqif Aslan vяbaшqalarы чыxыш edяrяkXalq Шairi Bяxtiyar Va-habzadяnin Azяrbaycan

sюz sяnяtinin inkiшafыn-dakы xidmяtlяrindяn da-nышmыш, шairlя baьlы xa-tirяlяrini bюlцшmцшlяr.

XALQ ШAИRИ BЯXTИYARXALQ ШAИRИ BЯXTИYARVAHABZADЯNИNVAHABZADЯNИN

XATИRЯSИ ANЫLMЫШDЫRXATИRЯSИ ANЫLMЫШDЫR

Гафгаз Университетинин бюлмя мцдири, педа-гожи елмляр доктору, профессор Яждяр Аьайевдяналдыьымыз мялумата эюря, 2012-ъи ил декабрын 13-дян15-дяк Хырдалан шящяриндя Азярбайъан ГафгазУниверситети шящяръийиндя халг шаири Б.Ващабзадянинхатирясиня щяср едилмиш Ы Бейнялхалг Бяхтийар Ва-щабзадя Симпозиуму кечириляъякдир.

БИЛДИРИШ

ABШ-ыn юlkяmizdяki sяfiriRiчard Morninqstar

Azяrbaycanыn шimal-qяrb bюl-gяsinя sяfяri чяrчivяsindя

oktyabrыn 5-dя Шяkiyяgяlmiшdir. Sяfяr proqramыna

uyьun olaraq sяfir RiчardMorninqstar шяhяr icra

hakimiyyяtindя шяhяr rяhbяr-liyi ilя gюrцшmцшdцr.

Gюrцшdя ABШ sяfirliyi ilяШяki шяhяri arasыnda яlaqяlяrindaha da geniшlяnmяsindя belяgюrцшlяrin яhяmiyyяti xцsusivurьulanmышdыr. Sяfirя Шяkinintarixi, mяdяniyyяti, iqtisadiyyatы,kяnd tяsяrrцfatы, яhalinin яsasmяшьuliyyяti, turizm potensialыbarяdя яtraflы mяlumat ver-ilmiшdir.

Diqqяtя чatdыrыlmышdыr ki,bir neчя gцn яvvяl Шяkinin ya-

ranmasыnыn 2700 illiyi bюyцk tяn-tяnя ilя qeyd olunmuшdur. Шя-hяrdя fяaliyyяt gюstяrяn "Шяki-Иpяk" ASC regionun яn bюyцksяnaye mцяssisяlяrindяndir.Mцяssisяdя istehsal olunan ipяkmяmulatlarы dцnyanыn bir sыraюlkяlяrinя ixrac olunur. Шяki,hяm dя dцnya яhяmiyyяtli tarix-memarlыq abidяlяri ilя mяшhur-

dur. Sяfir Riчard Morninqstar

Azяrbaycanda fяaliyyяtя baш-ladыьы gцndяn Шяkiyя sяfяr et-mяk arzusunda olduьunu, hazыr-da bu шяhяrdя olmaьыndanmяmnunluьunu bildirmiшdir. Qo-naq bu bюlgяyя sяfяrin 4 gцndavam edяcяyini diqqяtя чatdыr-mышdыr. Bildirilmiшdir ki, bu sяfяrqяdim Шяki, elяcя dя bu bюlgяilя daha yaxыndan tanыш olmaq

mяqsяdi daшыyыr. Sяfir ABШ-ыn юlkяmizdя-

ki Sцlh Korpusu kюnцllцlяrininfяaliyyяtinя gюstяrdiyi dяstяyяgюrя шяhяr rяhbяrliyinя minnяt-darlыьыnы bildirmiшdir.

Gюrцшцn sonunda sяfirRiчard Morninqstara xatirя hя-diyyяsi tяqdim edilmiшdir.

Sяfяr чяrчivяsindя ABШsяfiri regionda fяaliyyяt gюstяrяnSцlh Korpusunun kюnцllцlяri ilяgюrцшяcяk, Чingiz Mustafayevadыna klubda gяnclяrlя mцza-kirяlяr aparмыш, sяnяtkarlыqemalatxanalarыna baш чяkмиш,Шяki halvasыnыn hazыrlanmasыprosesini izlяyямиш, habelяШяkinin tarixi-memarlыq abidяlяriilя tanыш olмушдур.

ABШ-ыn Azяrbaycandakы sяfiri Шяkiyя sяfяr etmiшdirABШ-ыn Azяrbaycandakы sяfiri Шяkiyя sяfяr etmiшdir

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 7

Page 8: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.8 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Yubiley tяdbirlяrinя дра-матургун ev-muzeyinin aчыlышыilя baшlanmышdыr.

Respublikanыn tanыnmышelm vя mяdяniyyяt xadimlяrinin,Milli Mяclisin deputatlarыnыn, zi-yalыlarыn, xarici юlkяlяrdяn dяvяtolunmuш qonaqlarыn iшtirak etdik-lяri mяrasimi шяhяr icra haki-miyyяtinin baшчыsы Elxan Usubovaчaraq bюyцk Azяrbaycan mц-tяfяkkiri, milli dramaturgiyamыzыnbanisi, ictimai xadim Mirzя FяtяliAxundzadяnin yubiley tяdbir-lяrinin onun vяtяni Шяkidя ke-чirilmяsinin шяhяrin mяdяni hя-yatыnda чox яlamяtdar hadisяolduьunu bildirmiшdir.

Qeyd olunmuшdur ki,Azяrbaycan, bцtюvlцkdя Yaxыnvя Orta Шяrq яdяbiyyatыnыn in-kiшafыnda юzцnяmяxsus rol oy-nayan M.F.Axundzadя bцtцnюmrц boyu humanist ideyalarыncarчыsы olmuш, шяrяfli hяyat yolukeчmiшdir. 1812-ci ildя Шяkidяanadan olan bюyцk mцtяfяkkirinяdяbi yaradыcыlыьы onu юz dюv-rцndя vя sonralar mяшhurlaшdыr-mыш, zяngin vя coxшaxяli irsiAzяrbaycan яdяbiyyatыnыn gяlя-cяk inkiшafыna яhяmiyyяtli шяkil-dя tяsir gюstяrmiшdir.

Diqqяtя чatdыrыlmышdыr ki,Azяrbaycan Prezidenti ИlhamЯliyev 2010-cu il aprelin 13-dяbюyцk яdibin 200 illik yubileyininkeчirilmяsi haqqыnda Sяrяncamimzalamыш, hяmin sяnяddяAzяrbaycan яdяbiyyatыnыn inki-шafыnda parlaq sяhifя aчanM.F.Axundzadяnin yubileyinintяntяnяli surяtdя keчirilmяsinitяmin etmяk цчцn aidiyyяtistrukturlara lazыmi tapшыrыqlar ve-rilmiшdir. Юtяn mцddяtdя Шяkiшяhяrindя yubileylя baьlы geniшhazыrlыq iшlяri gюrцlmцшdцr.

Bildirilmiшdir ki, 2012-ci

il TЦRKSOY tяrяfindяn hяm dя"M.F.Axundzadя ili" elan olun-muшdur. Bu sяbяbdяn dя яdibinbugцnkц yubiley tяdbirlяrindя

TЦRKSOY-a цzv olan юlkяlяrin,o cцmlяdяn Tцrkiyя, Qazaxыstanvя Rusiya Federasiyasы Baшqыr-dыstan Respublikasыnыn, habelяюlkяmizdя fяaliyyяt gюstяrяntцrkdilli юlkя sяfirliklяrinin nцma-yяndяlяri iшtirak edirlяr.

Mяrasimdя mяdяniyyяtvя turizm nazirinin mцavini VaqifЯliyev чыxыш edяrяk M.F.Axund-zadяnin yubiley tяdbirinin tяkcяonun vяtяni Шяkidя deyil, elяcяdя bцtцn respublikada яdяbiyy-at, poeziya vя sюz bayramы ol-duьunu bildirmiшdir. Шяki diya-rыnыn чox tanыnmыш insanlar yetiш-dirdiyini nяzяrя чarpdыran natiqШяrqin dahi mцtяfяkkiri, millidramatirgiyamыzыn Мирзя Фятяли-нин onlarыn iчяrisindя юz yara-dыcыlыьы vя fяaliyyяti ilя hяmiшяseчildiyini xцsusi vurьulamышdыr.

Azяrbaycan Milli ElmlяrAkademiyasыnыn prezidenti, aka-demik Mahmud Kяrimov bil-dirmiшdir ki, M.F.Axundzadяninyubileyinin geniш sяviyyяdяqeyd edilmяsi bir daha Azяr-baycan xalqыnыn bu bюyцk шяx-siyyяti чox yцksяk dяyяr-lяndirdiyini sцbut edir.

Milli Mяclisin elm vяtяhsil komitяsinin sяdri, Azяr-baycan Dюvlяt Иqtisad Universi-tetinin rektoru Шяmsяddin Hacы-yev M.F.Axundzadяnin yalnыzШяkiyя, elяcя dя Azяrbaycanamяxsus olmadыьыnы, onun yara-dыcыlыьыnыn vя шяxsiyyяtinin юlkя-mizin hцdudlarыndan чox-чoxkяnara чыxdыьыnы diqqяtя чatdыr-mышdыr. Qeyd etmiшdir ki, dra-maturq dцnyяvi bir insan olmuш-dur. Onun yazdыьы яsяrlяr dцn-yanыn sяnяt incilяri sыrasыndadыr.

Azяrbaycan Milli Elmlяr

Akademiyasыnыn (AMEA) MilliAzяrbaycan Tarixi Muzeyinindirektoru, AMEA-nыn vitse-prezi-denti akademik Nailя Vяlixanlы

bildirmiшdir ki, bu gцn doьrudanda son dяrяcя яlamяtdar birgцndцr. Чцnki biz elя bir mцqяd-dяs ocaьa qяdяm qoyuruq ki, oocaьыn sяdasы bцtцn tцrk dцn-yasыna чatыr. Qяdirbilяn xalqыmыzюzцnцn bюyцk шяxsiyyяtinin 200illiyini qeyd edir. M.F.Axund-zadяnin hяyatы bu gцn dя hяr

birimiz цчцn юrnяkdir.Azяrbaycanыn Яmяkdar

Rяssamы Teymur Rzayev mцяlli-fi olduьu M.F.Axundzadяninportretini шяhяr rяhbяrliyinя tяq-dim etmiшdir.

Sonra muzeyin yeni in-шa edilmiш ekspozisiya binasыnыnaчыlышыnы bildirяn rяmzi qыrmыzыlent kяsilmiш vя mяrasim iшti-rakчыlarы ekspozisiya zalы ilя tanышolmuшlar. Mяlumat verilmiшdir ki,2011-ci ilin yanvarыnda Mяdя-niyyяt vя Turizm Nazirliyi tяrя-findяn baшlanыlan tяmir-bяrpaiшlяrindяn sonra ev-muzeyiяsaslы шяkildя yenidяn qurulmuш,burada ekspozisiya zalы, fond vяinzibati otaqlardan ibarяt yeniinzibati bina inшa edilmiшdir.Ekspozisiya zalыnda M.F.Axund-zadяnin hяyat vя yaradыcыlыьыnaaid 300-я yaxыn eksponat nц-mayiш etdirilir.

Daha sonra yubiley tяd-biri M.F.Axundzadяnin adыnыdaшыyan, яsaslы шяkildя yenidяnqurulmuш mяdяniyyяt vя isti-rahяt parkыnda davam etdiril-miшdir.

Yubiley tяdbirinin iшti-rakчыlarы яvvяlcя dahi mцtяfяk-

kirin burada ucaldыlmыш abidяsiюnцnя gцl-чiчяk dяstяlяri dцz-mцшlяr.

Mяrasimdя AMEA TarixИnstitutunun direktoru, Milli Mяc-lisin deputatы Yaqub Mahmudov,Azяrbaycan MцяllimlяrИnstitutunun rektoru, MilliMяclisin deputatы AqiyяNaxчыvanlы, Milli Mяclisin depu-tatы Cavanшir Fey-ziyev,Avrasiya Yazarlar Birliyi-ninцzvц, Tцrkiyяdя M.F.Axund-zadя irsinin tяdqiqatчыsы ИmdadAvшar vя baшqalarы чыxыш edяrяktяdbir iшtirakчыlarыnы яlamяtdarbayram mцnasibяtilя tяbriketmiш, bюyцk dramaturqun ya-radыcыlыьыnыn яn юnяmli mяqam-larыna toxunmuшlar.

Sonra tяdbir iшtirakчыlarыparkda tяшkil olunmuш kitab sяr-gisinя baxmыш, Qazaxыstan Res-publikasы Karakanda DюvlяtDram Teatrы kollektivinin qazaxdilindя sяhnяlяшdirdiyi "MцsyюJordan vя dяrviш Mяstяli шah",Шяki Dюvlяt Dram Teatrыnыn ha-zыrladыьы "Hacы Qara" tamaшasыn-dan sяhnяciklяrя tamaшa et-miшlяr.

ММ..ФФ..ААХХУУННДДЗЗААДДЯЯ -- 220000Шяkidя Mirzя Fяtя l i Axundzadяnin 200 i l l i k Шяk idя Mirzя Fяtя l i Axundzadяnin 200 i l l i k

yubi ley i geniш qeyd o lunmuшduryubi ley i geniш qeyd o lunmuшdur

Тядбир иштиракчылары M.F.Axundzadя adыna mяdяniyyяt vя istirahяt parkыnda

M.F.Axundzadянин анадан олдуьу ев (мяркяздя), йени инша едилмиш музей (солда)

Sentyabrыn 22-dя Шяkidя gюrkяmli maarifчi vя ictimai xadim, milli dra-maturgiyamыzыn banisi Mirzя Fяtяli Axundzadяnin 200 illik yubileyinя hяsrolunmuш bayram tяdbirlяri keчirilmiшdir.

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 8

Page 9: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.9

Dahi mцtяfяkkir MirzяFяtяli Axundzadяnin 200 illiyinяhяsr olunmuш yubiley tяdbir-lяrinin proqramыna uyьun olaraqsentyabrыn 22-dя Шяki шяhяrindяyeni tikilmiш 600 yerlik yarыm-юrtцlц yay teatrыnda AzяrbaycanMilli Elmlяr Akademiyasыnыn

A.A.Bakыxanov adыna TarixИnstitutu vя Шяki Шяhяr ИcraHakimiy-yяtinin birgя tяшki-latчыlыьы ilя "Mirzя FяtяliAxundzadя-200" mюvzusundaBeynяlxalq elmi simpozium

keчirilmiшdir.Tяdbirdяn яvvяl Azяr-

baycan Prezidenti Иlham Яli-yevin bilavasitя tapшыrыьы яsasыn-da dahi яdibin yubileyi яrяfя-sindя tikilmiш yay teatrыnыn rяsmiaчыlышы olmuшdur.

Azяrbaycanыn gюrkяmli

alimlяrinin, elm vя mяdяniyyяtxadimlяrinin, Milli Mяclisin depu-tatlarыnыn, Tцrkiyя, Qazaxыstanvя digяr юlkяlяrdяn gяlmiш elmadamlarыnыn, ziyalыlar vя шяhяrictimaiyyяti nцmayяndяlяrinin

iшtirak etdiklяri simpoziumdaшяhяr icra hakimiyyяtinin baшчыsыElxan Usubov dahi mцtяfяkkirin200 illik yubileyi яrяfяsindя Шя-kidя gюrцlmцш iшlяr, hяyata ke-чirilmiш tяdbirlяr barяdя mяlumatvermiшdir. Bildirilmiшdir ki, 2011-ci il noyabrыn 17-dя PrezidentИlham Яliyev Шяkidя olarkяndahi яdibin 200 illik yubileyininyцksяk sяviyyяdя keчirilmяsinitяmin etmяk цчцn yay teatrыnыninшasы ilя baьlы mцvafiq tap-шыrыqlar vermiшdir. Tяdbirin keчi-rildiyi bu gюzяl mяkanыn Azяr-baycan Prezidentinin дащи дра-матургун yubileyinя, шяkililяrяяn gюzяl hяdiyyя olduьu xцsusivurьulanmышdыr.

AMEA-nыn prezidenti,akademik Mahmud Kяrimov Mir-zя Fяtяli Axundzadяnin Azяr-baycan яdяbiyyatы tarixinя bюyцkbir sяnяtkar, milli dramatur-giyanыn vя realist bяdii nяsrinbanisi kimi daxil olduьunu diq-qяtя чatdыrmышdыr. Bildirilmiшdirki, Yaxыn Шяrq bяdii fikrinin tar-ixindя XЫЫ яsr Nizami Gяncяvi,XVЫ яsr Mяhяmmяd Fцzulidюvrц kimi tanыnыrsa, XЫX яsr, ilknюvbяdя, M.F.Axundzadяnin adыvя imzasы ilя baьlanыr. Bu dюvrdяbцtцn islam vя Шяrq hцdudlarыn-da M.F.Axundzadя qяdяr ge-niшmiqyaslы bяdii-estetik, яdяbi-ictimai problemlяr qaldыran vя buproblemlяri yцksяk sяnяtkarlыqla

hяll edяn ikinci bir yazычыya tя-sadцf edilmir.

Qeyd olunmuшdur ki,Mirzя Fяtяli Axundzadя milliяdя-biyyatыn inkiшaf tarixindя,hяmчinin fяlsяfi publisistikanыn,яdяbi tяnqidin, yeni яlifba ide-yalarыnыn bayraqdarы kimi ucalыr.

Simpoziumda AMEA-nыn mцxbir цzvц, TarixИnstitutunun direktoru YaqubMahmudov "Mirzя FяtяliAxundzadя - milli istiqlalыmыzыndan ulduzu", AMEA-nыn mцxbirцzvц Teymur Kяrimli "MirzяFяtяli Axundzadя vя klassikяdяbiyyat", hяmчinin AMEA-nыn

alimlяrinin hazыrla-dыqlarы "MirzяFяtяli Axumdzadя - bюyцk яdibvя mцtяfяkkir","M.F.Axundzadяnin vяhdяt fяl-sяfяsi" vя digяr mюvzularda mя-ruzяlяr sяslяnmiш, чыxышlar ol-muшdur.

Yubiley tяdbiri M.Maqo-mayev adыna Azяrbaycan DюvlяtFilarmoniyasыnыn xalq чalьы alяt-lяri ansamblыnыn ifasыnda maraqlыkonsert proqramы ilя baшa чat-mышdыr. Sonda bayram atяшfя-шanlыьы olmuшdur.

Йусиф РЯЩИМОВ

Bu gцn qяdirbilяn Azяrbaycan xalqыюzцnцn bюyцk bir шяxsiyyяtinin - Mirzя FяtяliAxundzadяnin anadan olmasыnыn 200 illiyini tяn-tяnя ilя qeyd edir. Bayrama чox gюzяl birhяdiyyя hazыrlanmышdыr. Bu, M.F.Axundzadяninev-muzeyinin bяrpa vя yenidяnqurmadan sonraaчыlышыdыr. Muzeydя olan яшyalarыn hamыsы bubюyцk шяxsiyyяtin yaradыcыlыьыndan, hяyatыndanxяbяr verir. Burada elя qiymяtli яшyalar vardыr ki,biz hяr dяfя onlara baxanda sanki яdibi yanыmыz-da hiss edirik. M.F.Axundzadя irsinin, onun hяy-atыnыn юyrяnilmяsi bu gцn hяr bir azяrbaycanlыцчцn vacibdir. Bu, eyni zamanda, bюyцk tцrkdцnyasыna vacibdir. Чцnki яdib tцrk dцnyasыцчцn bюyцk iшlяr gюrmцшdцr.

Bu fikirlяri Шяkidя M. F. Axundzadяninanadan olmasыnыn 200 illiyinя hяsr olunmuш yubi-ley tяdbirindя iшtirak edяn Azяrbaycan MilliElmlяr Akademiyasыnыn Milli Azяrbaycan TarixiMuzeyinin direktoru, AMEA-nыn vitse-prezidenti,akademik Nailя Vяlixanlы юz mцsahibяsindяbildirmiшdir.

Muzeyin direktoru daha sonra demiшdir:"M. F. Axundzadя tяkcя komediyalarы, чoxmaraqlы hekayяlяri, fяlsяfi яsяrlяri ilя deyil, hяmdя ictimai xadim kimi, dюvrцnцn яn gюrkяmliinsanlarыndan biri kimi tanыnыrdы. Onun tяkcя яlif-banы dяyiшdirmяk arzusu xalqыna baьlыlыьыnы birdaha nцmayiш etdirir. Tяsяvvцr edin, min beшyцz ildяn artq idi ki, яlifbamыz dilimizя uyьunolmayan яrяb яlifbasы idi. M.F.Axundzadя чoxyaxшы baшa dцшцrdц ki, xalqыn savadlanmasы,maariflяnmяsi цчцn bu яlifbanы mцtlяq dяy-

iшdirmяk lazыmdыr. Yalnыz uzun illяr sonra яdibinbu arzusu reallaшmышdыr. Bяlkя dя o vaxtlar tцrkdцnyasы M.F.Axundzadяnin яlifbasыnы qяbuletsяydi, xalqыmыz daha maarifpяrvяr, dahasavadlы, mяdяniyyяtimiz daha yцksяk olardы.Чцnki чox яsяrlяrimizi xalq oxuya bilmirdi. Bugцn яlifbanыn dяyiшmяsi, tцrk dцnyasыnыn eyniяlifbanы iшlяtmяsi Axundzadя ideyalarыnыn, arzu-larыnыn reallaшmasы demяkdir. Ev-muzeyiM.F.Axundzadяnin heч vaxt yaddan чыxmamasыцчцndцr. Onun keчirdiyi hяyat, yaшadыьы mцhit,olduьu yer bizim hamыmыz цчцn doьmadыr,яzizdir".

Nailя Vяlixanlы:Nailя Vяlixanlы: “Mirzя Fяtяli Axundzadяnin irsinin, hяyatыnыn юyrяnilmяsi hяr bir azяrbaycanlы цчцn vacibdir”

Mirzя FяtяliMirzя FяtяliAxundzadяnin Axundzadяnin

200 illik yubileyinя200 illik yubileyinяhяsr olunmuшhяsr olunmuш

Beynяlxalq simpoziumBeynяlxalq simpoziumkeчirilmiшdirkeчirilmiшdir

Йeni mяktяb binalarыЙeni mяktяb binalarыBilik Gцnцndя Шяkiнин мцяллим вя мяктяблиляриня

gюzяl bayram hяdiyyяsi

Sentyabrыn 15-dя Шorsu kяndinдя dюvlяt vяsaiti hesabыna inшaedilmiш 360 шagird yerlik yeni mяktяb binasы юz qapыlarыnы mцяllim vя шa-girdlяrin цzцnя aчmышdыr.

Шяhяr icra hakimiyyяti rяhbяrliyinin, Milli Mяclisin deputatla-rыnыn, ziyalыlarыn vя kяnd sakinlяrinin iшtirak etdiklяri mяrasimdя юlkяmizdяelm vя tяhsilin inkiшafыna gюstяrilяn yцksяk dюvlяt qayьыsыndan da-nышыlmышdыr. Шяki Шяhяr Иcra Hakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov чыxышedяrяk bildirilmiшdir ki, Azяrbaycan dюvlяtinin iqtisadi qцdrяtinin ildяn-ilяartmasы юlkяmizdя tяhsilin davamlы inkiшafы цчцn mюhkяm zяmin yarat-mышdыr. Son illяrdя Azяrbaycanda 2 minя yaxыn yeni mяktяb binasы tikilibistifadяyя verilmiш, yцzlяrlя mяktяb binasы яsaslы tяmir olunmuш, tяhsilinmaddi-texniki bazasы daha da mюhkяmlяndirilmiшdir.

Diqqяtя чatdыrыlmышdыr ki, hazыrda Шяkidя 8 yeni mяktяb binasы,bir neчя mяktяb цчцn яlavя tяdris korpuslarы tikilir, bir mяktяb binasыяsaslы tяmir olunur. Юtяn tяdris ilinin yekunlarы Шяki rayonu цчцn dя ol-duqca uьurlu olmuш, mяzunlardan 2 nяfяri mяktяbi qыzыl, bir nяfяr gцmцшmedalla bitirmiшdir. Ali mяktяblяrя sяnяd vermiш mяzunlardan 587 nяfяritяlяbя adыnы qazanmыш вя гяbul imtahanlarыnda 35 mяzun 600 baldanyuxarы nяticя gюstяrmiшdir.

Чыxыш edяnlяr tяhsilin inkiшafыna gюstяrilяn diqqяt vя qayьыyagюrя Azяrbaycan dюvlяtinin baшчыsы Иlham Яliyevя, Heydяr Яliyev Fon-dunun prezidenti, UNESCO-nun vя ИSESCO-nun xoшmяramlы sяfiri, MilliMяclisin deputatы Mehriban xanыm Яliyevaya dяrin minnяtdarlыqlarыnыbildirmiшlяr.

Rяmzi qыrmыzы lent kяsildikdяn sonra mяktяb binasыna baxышolmuшdur. Bildirilmiшdir ki, tikintisinя bir il яvvяl, 2011-ci ilin sentyabrыndabaшlanan bu mяktяb binasы istifadяyя yararsыz vяziyyяtdя olan kюhnяmяktяbin yerindя inшa edilmiшdir. Иkimяrtяbяli mяktяb binasыnda 18 sinifotaьы, 2 laboratoriya, kompyuter otaьы, kitabxana, yemяkxana, tibb otaьы,akt vя idman zallarы yerlяшir. Mяktяbin hяyяtindя hяr birinin tutumu 100kubmetr olan 2 яdяd su anbarы, qazanxana inшa edilmiш, binada mцasiristilik sistemi quraшdыrыlmышdыr.

Yeni tяdris ilindя kяnd mяktяbindя 320 шagird tяhsil alacaqdыr.Onlardan 29 nяfяri ilk dяfя mяktяbя qяdяm qoyacaqdыr.

Hяmin gцn rayonuмузуn Чяlяbixan qяsяbяsindя dюvlяt vяsaitihesabыna inшa edilmiш 180 шagird yerlik yeni mяktяb binasыnыn da aчыlышmяrasimi olmuшdur.

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 9

Page 10: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.10 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Dahi Mirzя Fяtяli Axund-zadя tяkcя Azяrbaycan xal-qыnыn юvladы olmaqla qalmayыb,bцtцn bяшяriyyяtя mяxsusdur.Onun 19-cu yцzildя qoyub get-diyi mяnяvi irs bцtцn bяшяriy-yяtin ortaq sяrvяtidir. Onunyazdыьы яsяrlяr nя qяdяr Azяr-baycan Tцrkцnя aiddirsя, oqяdяr dя vaxtilя istibdad girda-

bыnda boьulmuш Шяrqin bцtцnbaшqa mцsяlman xalqlarыnayюnяlikdir. Ancaq burasы var ki,Mirzя Fяtяlini iчяridяn gюy-nяdяn, onu яlinя qяlяm alma-ьa vadar edяn hяr шeydяnqabaq onun юz xalqыnыn, юzvяtяninin acыnacaqlы durumu,xalqыnы vя vяtяnini yцksяlяn,чiчяklяnяn gюrmяk istяyi idi.Onu яsяrlяrinin hяlledici qismi

mяhz Azяrbaycan Tцrkцnцndilindя yazыldыьыna gюrя onunyazdыqlarыnыn ruhu hamыdanчox xalqыmыza daha yaxыn,daha doьma, daha anlaшыqlыdыr. Bu gцn hяr birimiz baшыmыzыnцstцndя bюyцk qцrur hissi ilяцчrяngli mцqяddяs bayraьы-mыzы dalьalandыrыr, BMT-dя,dцnyanыn baшqa яn nцfuzluqurumlarыnda layiqincя tяmsilolunan mцstяqil Azяrbaycanы-mыzыn uьurlarыndan iftixarduyur, "azadlыq", "demokra-tiya", "яdalяt", "insan haqlarы","parlament"... kimi terminlяri

gцndяlik hяyatыmыzыn tяlяbiolaraq яn adi sюzlяr kimi iшlя-dir, bu zaman heч aьlыmыza dagяtirmirik ki, xalqыmыzыn qazan-dыьы bu tarixi nailiyyяtlяrdяbizdяn iki яsr юncя yaшamышdahi Mirzя Fяtяli Axundza-dяnin dя bюyцk яmяyi var.

Шяrqin bюyцk fяlsяfiabidяsi olan "Avesta"nыn anaxяtti budur: xeyir dцшцncя,xeyir sюz, xeyir iш. Demяli, hяr

bir xeyirli iш юncя onu dцшцn-mяkdяn, sonra dilя gяtir-mяkdяn vя daha sonra яmяlячevirmяkdяn keчir. Bяli, bugцn gerчяklяшdirdiyimiz azad-lыq vя mцstяqilliyimiz, яldяetdiyimiz demokratiya mяhzMirzя Fяtяlinin dцшцncяlяrin-dяn, onun dilя gяtirяrяk yazыyakючцrdцyц яsяrlяrindяn qay-naqlanыr. Tam cяsarяtlя demяkmцmkцndцr ki, bu dahi шяx-siyyяt Azяrbaycanыmыzda de-mokratik cяmiyyяtin yaradыl-masыnыn memarыdыr. Mяn bufikrin tяsdiqi olaraq hansыsanяшrlяrя цz tutmaьa ehtiyacgюrmцrяm, чцnki sevimli oxu-cularыmыza tяqdim edilяn bu ki-tab elя baшdan-ayaьa MирзяФятялинин tяkcя Azяrbaycandayox, bцtцn Шяrqdя insan haq-larы, demokratiya, azadlыq haq-qыnda чoxillik чarpышmasыna,hяyatыnы hяsr etdiyi mцcadilяs-inя hяsr edilib.

M.F.Axunzadя deyirdi:"Mяnim mяqsяdim islam xalq-larыnы sarsыdan cяhalяti aradanqaldыrmaq, elmi, sяnяti inkiшafetdirmяk, xalqlarыmыzыn azad-lыьы, rifahы vя sяrvяtinin artыrыl-masы цчцn, vяtяnin abadlaш-dыrыlmasы цчцn, babalarыmыzыnmalik olduьu шan-шюhrяtin bяr-pa edilmяsi цчцn яdalяtя rя-vac vermяkdir". Bunlar boьaz-dan yuxarы deyilmiш gяliшigюzяlsюzlяr olmayыb, bцtцn hяyatыnыhяsr etdiyi mцbarizяsinin mя-ramnamяsidir. Bu mцbarizяdяo bяzяn yorulub, bяzяn ruh-dan dцшцb, bяzяn hяtta tяn-tiyяrяk yolda qalыb, ancaq heчzaman geri dюnmяk fikrinяdцшmяyib, indiyяdяk apardыьыmцcadilяdяn peшman olmayыb.Elя bunun nяticяsidir ki, onunшяxsiyyяtinя dяrindяn bяlяdolan vя ideyalarыnы sevя-sevяmяnimsяyяn Hяsяn bяy Zяr-dabi, Mirzя Яbdцrrяhim Talыb-zadя, Яbdцrrяhim bяy Haqver-diyev, Яhmяd bяy Aьayev, Яlibяy Hцseynzadя, Nяcяf bяyVяzirov, Mяhяmmяdяmin Rя-sulzadя, Яlimяrdan bяy Top-чubaшov, Nяsib bяy Yusif-bяyli... kimi onlarca яn gюr-kяmli millяt xadimimiz onunalovlandыrdыьы mяшяli sюnmяyяqoymadы vя son nяticяdяbugцnkц azad Azяrbaycanы-mыzыn tarix sяhnяsindя lяya-qяtli yer tutmasыnы gerчяklяш-dirdilяr.

Mirzя Fяtяli haqqыndaчox yazыlыb, чox deyilib. Ancaqona nя qяdяr kitablar hяsrolunsa da hяyat vя fяaliyyя-tinin bцtцn incяliklяrini ortayaqoymaьa yetяrli deyil. Hяrkitabda, hяr yazыda yeni birdцшцncя irяli sцrцlцr, yeni-yeni

faktlar цzя чыxa-rыlыr, buna gюrя dяondan hяr zamanyazmaьa ehtiyacvar.

Biz dяAMEA Шяki Re-gional Elmi Mяr-kяzi (ШREM) ola-raq Шяki Шяhяr Иc-ra Hakimiyyяti ilяbirgя Mirzя Fяtя-linin anadan olma-sыnыn 200 illik yubi-leyinя юz tюhfяmi-zi vermяk qяrarы-na gяldik. Ancaqчalышdыq ki, oxucu-lara elя bir kitabtяqdim edяk ki, ohяm mяzmuncatam yeni olsun,hяm Mirzя Fяtяlinioxuculara tanыdavя sevdirя bilsin.

Hяr шeydяnюncя, akademikЧingiz Qacar'ыnrusca nяшr edilmiшчox qiymяtli "Tif-lis, Vorontsov kц-чяsi, 53 vя55" ki-tabыnыn M.F.Axundzadяilя dя baьlы xeyli yeni faktlarыяhatя edяn giriш hissяsini vя ilkiki fяslini ana dilimizя tяrcцmяetdirdik. Bu iшin юhdяsindяnШREM-nin elmi iшчisi YaшarMяmmяdov bacarыqla gяldi.

Daha sonra яmяkdaшы-mыz gюrkяmli iqtisadчы alim pro-fessor Qцdrяt Яbdцlsяlimzadяilя mяslяhяtlяшdik. Hюrmяtliprofessor Mirzя Fяtяlinin iqti-sadi-ictimai gюrцшlяri haqqыndaчox geniш bir tяhlili yazы hazыr-ladы. Hяmin mяqalяnin Azяr-baycan elmindя bu mюvzudaindiyяdяk yazыlmыш яn sanballыelmi яsяr olduьunu desяk ya-nыlmarыq.

Bunlardan baшqa, Qцd-rяt mцяllim M.F.Axundza-dя-nin hяyat vя yaradыcыlыьыnыnbaшlыca anlarыnы tarixi ardыcыllыqlasistemlяшdirdi vя bu dahi шяx-siyyяtin яsяrlяrindяn onun dц-шцncяlяrini, hikmяtlяrini яksetdirяn яn dяyяrli sitatlarы se-чяrяk чox dяyяrli bir fikirtoplusu yaratdы.

Profессор Яdalяt Ta-hirzadя'nin 2009-cu ildя ШREMxяttiylя Tiflisdя ezamiyyяtdяolarkяn bu шяhяrdяki mцsяl-man qяbiristanlыьыnda gюrdцyцiшlяrin nяticяsi dя bu kitabцчцn maraqlы olduьuna gюrяmцяllifin "Tiflis mцsяlman qя-biristanlыьыndakы mяzarцstцabidяlяr kompleksi" adlы mя-qalяsini bu nяшrя daxil etmяyifaydalы saydыq. Fikrimizcя,hяmin mяqalяdя Mirzя Fяtяlivя onun qohumlarыnыn mяzar-

цstц yazыlarыyla baьlы elmiяdяbiyyatda indiyяdяk mюvcudolan qarmaqarышыqlыьa bu mя-qalя ilя birdяfяlik son qoyula-caqdыr. Mяqalяyя aid mцяllifinюzцnцn чяkdiyi fotoшяkillяr dяelmi baxыmdan чox dяяyrlidir.

Vaxtilя Mirzя FяtяlininTiflisdя yaшadыьы evdя bu gцnonun adыnы daшыyan Azяrbay-can Mяdяniyyяti Muzeyi yer-lяшir. Hяmin muzeyin elmiяmяkdaшы Mirzя Mяmmяdoь-lu'nun yazdыьы "M.F.Axundzadяailяsinin taleyi haqqыnda" mя-qalяdя dя bir чox yeni faktlarюz яksini tapыb. Hяmin yazыnыda kitaba daxil etdik.

Яlbяttя, hяr bir ciddinяшri sяnяdli fotolar daha daqiymяtli edir. Buna gюrя dя bizAMEA M.Fцzuli adыnaЯlyazmalar ИnsitutunundaAxundza-dяnin шяxsi arxivindяsaxla-nыlan nadir fotolarыnяsllяrini bu kitab цчцn seчяrяkonlarыn su-rяtini чыxardыq.Akademik Чin-giz Qacarыnkitabыndakы bir sыra fotolardanda yararlandыq.

Mяn hяm юz adыmdan,hяm dя Шяki шяhяr rяhbяrliyiadыndan bцtцn oxucularы MirzяFяtяlinin шanlы 200 illik yubileyimцnasibяtilя tяbrik edir, eynizamanda, яsяrin araya-яrsяyяgяtirilmяsindя яmяyi olanlarыnhamыsыna, o sыradan kitabы diq-qяtlя oxuyaraq yaradыcыlыqla re-daktя etmiш professor ЯdalяtTahirzadяyя dяrin minnяtdar-lыьыmы bildirirяm!

Zякяриййя ЯЛИЗАДЯ,Шяки Реэионал ЕлмиМяркязин direktoru,э-м.е.д., профессор

ММЯЯНН ББЯЯШШЯЯРР ДДООССТТУУ ББИИРР ИИННССААННААММ

Мирзя Фятялинин Тифлисдяки евиндяки барелйефи

АМЕА Шяки Реэионал Елми Мяркязинин 2012-ъи илдя нашр етдийиМ.Ф.Ахундов щаггында йазылар топлусу

"Xidmяti"Xidmяtifяaliyyяtinfяaliyyяtin

qiymяtlяndirilmяsiqiymяtlяndirilmяsivasitяsilя dюvlяtvasitяsilя dюvlяt

qulluьundaqulluьundasяmяrяliliyin sяmяrяliliyin artыrыlmasы"artыrыlmasы"

2012-ci il октйабрын 10-даBakыda keчirilяn Azяrbaycan Res-publikasыnыn Prezidenti yanыndaDюvlяt Qulluьu Mяsяlяlяri цzrяKomissiyanыn vя Almaniya Fede-rativ Respublikasыnыn ИqtisadiЯmяkdaшlыq vя Иnkiшaf Nazirliyiadыndan Almaniya BeynяlxalqЯmяkdaшlыq Cяmiyyяtinin birgяtяшkilatчыlыьы ilя "Xidmяti fяaliyyяtinqiymяtlяndirilmяsi vasitяsilя dюv-

lяt qulluьunda sяmяrяliliyin artыrыl-masы" mюvzusunda beynяlxalqkonfransda iшtirak edяn Tцrki-yяdяn olan 6 nяfяr nцmayяndя(Adяm Dinч, Шaban Talaш vяdigяrlяri) 12 oktyabr 2012-ci il ta-rixdя Шяkiyя sяfяr etmiшlяr.

Qonaqlar sяfяr чяrчivя-sindя шяhяr Иcra Hakimiyyяtininbaшчыsы ilя gюrцшmцш, Шяkinin me-marlыq, tarixi vя mяdяniyyяt abi-dяlяrini ziyarяt etmiшlяr. Qonaq-lara Шяkinin iqtisadiyyatы, hяyatakeчirilяn layihяlяr, gюrцlяn vя gю-rцlяcяk iшlяr barяsindя яtraflы mя-lumat verilmiшdir. Nahar fasilя-sindяn sonra qonaqlar Шяki Mяr-kяzi Cцmя mяscidindя namazqыlmыш, daha sonra Шяki Юzяl TцrkLiseyindя olmuш, liseyin fяaliyyяtiilя maraqlanmышlar.

Qonaqlar Шяkidяn xoш tяяs-sцratlarla ayrыlmышlar.

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 10

Page 11: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (98-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.11

Мялумат цчцн билдиририк ки,ЪОРЛЕАП-ын ясас мягсяди тяряфдашюлкялярин йерли вя реэионал щакимиййят-ляр арасында ямякдашлыьын эцъляндирил-мяси цчцн имканлар йаратмаг, тяърцбямцбадиляси апармаг, бу ямякдашлы-ьын Шярги Авропа Тяряфдашлары иля Ав-ропа Иттифагы ялагяляринин ясас тяркибщиссясиня чеврилмясини тямин етмяк,ялагялярин сонракы мярщяляляриндя дяинкишаф етдирилмяси вя тяряфдашлыг сащя-синдя эюрцлян ишлярин еффективлийининартырылмасы цчцн стратеэийа мцяййян-ляшдирмякдян ибарятдир.

Мцзакирялярдя ясас йери йерли

вя реэионал щакимиййятлярин демок-ратийанын инкишафы иля ялагядар эюрдцк-ляри ишлярдян, щяйата кечирдикляри януьурлу лайищялярдян сюз ачылмышдыр.

Тяряфдашлыг лайищясинин гаршы-сында дуран мягсядляря наил олунма-сында вя Йол хяритясинин мониторинги-нин щяйата кечирилмясиндя ЪОРЛЕАП-ын чох бюйцк рол ойнайаъаьы эюзлянилир.

Тядбирдя Азярбайъан нц-майяндя щейятинин тяркибиндя ШякиБялядиййяси сядринин биринъи мцавиниЭцлназ ханым Саламова иштиракетмишдир.

МОЛДОВАДА ЭЮРЦШМОЛДОВАДА ЭЮРЦШ2012 ил сентйабрын 17-дя Молдованын пайтахты Кишнйов шящяриндя

Авропа Иттифагынын Шярг Тяряфдашлыьы (ЪОРЛЕАП) цчцн Реэионал вяЙерли Щакимиййятляр Конфрансынын ЫЫ иллик иъласы кечирилмишдир.

YAP rayon tяшkilatыnыn fяallarыvя qonaqlar яvvяlcя partiyanыn memarыvя yaradыcыsы, цmummilli liderimiz Hey-dяr Яliyevin abidяsi юnцnя gцl-чiчяkdцzmцш, xatirяsini ehtiramla yad et-miшlяr.

Tяdbiri YAP Шяki rayon tяшki-latыnыn sяdri Hяsяn Hяsяnov aчaraq iq-tidar partiyasыnыn yaranma tarixinяgeniш nяzяr salmыш, zamanыn чяtin sы-naqlarыndan чыxmыш Yeni AzяrbaycanPartiyasыnыn bu gцn юlkяmizdя яn gцclцvя nцfuzlu siyasi qцvvяyя чevrildiyini,юz яtrafыnda cяmiyyяtimizin intellektualtяbяqяlяrini birlяшdirdiyini xцsusi vur-ьulamышdыr.

Qeyd olunmuшdur ki, Yeni Azяr-baycan Partiyasыnыn siyasi yюnцmцAzяrbaycan dюvlяtчiliyinя, цmummilliliderimiz, partiyanыn yaradыcыsы HeydяrЯliyevя, onun siyasi ideyalarыnыn tяn-tяnяsinя vя respublikamыzыn tяrяqqis-inя sяdaqяtdir. Иqtidar partiyasы olaraqYAP юz fяaliyyяtinin baшlыca mяnasыnыxalqa xidmяtdя gюrцr.

Diqqяtя чatdыrыlmышdыr ki, YeniAzяrbaycan Partiyasыnыn яn fяal vяsadiq dяstяsi olan Шяki tяшkilatы 1993-cц ilin martыnda tяsis edilmiшdir. 102яrazi ilk partiya tяшkilatыnы юzцndя bir-lяшdirяn tяшkilatыn 9660 nяfяr цzvцvardыr. Цzvlяrin 4562 nяfяrini qadыn,3870 nяfяrini isя gяnclяr tяшkil edirlяr.Tяшkilatыn nяzdindя qadыnlar шurasы vяgяnclяr birliyi fяaliyyяt gюstяrir. YAPцzvlяri rayonun sosial-iqtisadi vя icti-mai-siyasi hяyatыnda olduqca fяal roloynayыrlar. YAP-ыn 20 illiyi яrяfяsindя

partiyaya axыn daha da чoxalmышdыr.Son vaxtlarda partiya sыralarыna 500nяfяrя yaxыn gяnc daxil olmuшdur.

Yubiley tяdbirindя AMEA TarixИnstitutunun direktoru, YAP SiyasiШurasыnыn цzvц, Milli Mяclisin deputatыYaqub Mahmudov vя шяhяr icra ha-kimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov чыxышedяrяk юlkяmizdя яn gцclц siyasi qцv-vяyя чevrilяn Yeni Azяrbaycan Parti-yasыnыn Azяrbaycan dюvlяtчiliyi qarшы-sыndakы tarixi rolundan bяhs etmiш,qazanыlan uьurlarda partiyanыn yara-dыcыsы, цmummilli liderimiz Heydяr Яli-yevin яvяzsiz xidmяtlяrini xцsusi vur-ьulamышlar. Qeyd olunmuшdur ki, mцs-tяqil Azяrbaycan dюvlяtinin son 20 illikinkiшaf tarixindя Yeni Azяrbaycan Par-tiyasыnыn rolu danыlmazdыr. Bu gцn юzsыralarыnda 550 mindяn artыq цzvц bir-lяшdirяn YAP ulu юndяrin parlaq ide-yalarыnыn daшыyыcыsы kimi, cяmiyyяtdя юzaparыcы rolunu gцndяn-gцnя mюhkяm-lяndirmяkdяdir. Yeni Azяrbaycan Par-tiyasыnыn sяdri, Prezident Иlham Яliye-vin yorulmaz fяaliyyяti iqtidar partiyasы-na olan цmumxalq inamыnы daha da ge-niшlяndirmiш, onu цmumxalq partiyasы-na чevirmiшdir.

Sonra YAP Шяki tяшkilatыnыn fяal-larыna yubileylя baьlы xatirя hяdiyyяlяri,hяmчinin partiya sыralarыna yeni daxilolan gяnclяrя цzvlцk vяsiqяlяri tяqdimolunmuшdur.

Yubiley mяrasimi respublika-nыn tanыnmыш incяsяnяt ustalarыnыn rяn-garяng konsert proqramы ilя davametmiшdir.

YYAAPP -- 2200 ии ллШяki шяhяrindя Yeni Azяrbaycan Partiyasыnыn (YAP)

yaradыlmasыnыn 20-ci ildюnцmцnя hяsr olunmuш tяntяnяli mяrasim keчirilmiшdir.

Bakы Beynяlxalq HumanitarBakы Beynяlxalq HumanitarForumunun iшtirakчыlarы ШяkiдяForumunun iшtirakчыlarы Шяkiдя

Иkinci Bakы Beynяlxalq Humanitar Forumunun iшtirakчыlarыnыn bir qrupuoktyabrыn 7-dя Шяki шяhяrindя olmuшdur.

130 nяfяrlik qrupun tяrkibinя dцnyanыn bir sыra юlkяlяrini, beynяlxalqqurumlarы tяmsil edяn tanыnmыш ictimai-siyasi xadimlяr, elm adamlarы daxil idilяr.

Шяkiyя sяfяrlяri чяrчivяsindя qonaqlar шяhяrin gюrmяli yerlяrinigяzmiш, tarixi-memarlыq abidяlяri ilя tanыш olmuшlar.

Azяrbaycan memarlыьыnыn шah яsяrlяrindяn olan Шяki xanlarыnыn sarayыilя tanышlыq Forum iшtirakчыlarыnыn xцsusilя bюyцk maraьыna sяbяb olmuшdur.Qonaqlarыn diqqяtinя чatdыrыlmышdыr ki, Шяrq memarlыьыnыn nadir incisi hesab olu-nan bu saray XVЫЫЫ яsrя aid dцnya яhяmiyyяtli nadir-tarixi-memarlыq abidяsidir.Saray 1761-1762-ci illяrdя tikilmiшdir. Иnшaat texnologiyasыna gюrя dцnyadabяnzяri olmayan bu sarayыn tikintisindя mismar vя yapышqandan istifadя olun-mamышdыr. Цч yцz kvadratmetr яrazisi olan ikimяrtяbяli sarayda 6 otaq, 4 dяh-liz vя 2 gцzgцlц eyvan vardыr. Sarayыn divar rяsmlяri яsasяn hяndяsi vя nяbatinaxышlardan ibarяtdir. Иkinci mяrtяbяdяki otaqlarыn tavan vя divarlarыnы bяzяyяndюyцш vя ov sяhnяlяri xцsusilя diqqяti cяlb edir.

Qonaqlar sarayыn eyvanыndan Шяkinin qяdim mяhяllяlяrini seyr etmiш,sarayыn юnцndя xatirя шяkillяri чяkdirmiшlяr.

Sarayыn hяyяtindяki yaшы 500-я чatan qoшa Xan чinarlarы qonaqlardabюyцk maraq doьurmuшdur. Onlarыn diqqяtinя чatdыrыlmышdыr ki, bu il iyulunяvvяllяrindя Шяki xanlarы sarayыnыn 250 illik yubileyi bюyцk tяntяnя ilя qeyd olun-muшdur.

Forum iшtirakчыlarы sarayыn hяyяtindя Шяki шirniyyatlarы ilя bяzяdilmiшчay sцfrяsinя qonaq edilmiшlяr.

Шяkiyя sяfяrlяri чяrчivяsindя Forum iшtirakчыlarы Kiш kяndindяki qяdimalban mяbяdini dя ziyarяt etmiшlяr. Qonaqlarыn diqqяtinя чatdыrыlmышdыr ki,mяbяd eramыzыn Ы яsrindя Qafqaz Albaniyasыnda geniш yayыlan Ay mяbяdininюzцlц цzяrindя qurulmuшdur. Яhяng daшыndan tikilяn bu abidя erkяn orta яsr-lяrdя yaranan ilk gцnbяzli, zal tipli mяbяddir. 2001-2003-cц illяrdя mяbяddяAzяrbaycan-Norveч birgя layihяsi цzrя bяrpa iшlяri aparыlmышdыr. Layihя mяшhurnorveч alimi Tur Heyerdalыn dяstяyi ilя hяyata keчirilmiшdir. Alimin xatirяsiniяbяdilяшdirmяk mяqsяdi ilя mяbяdin yanыnda onun bцstц qoyulmuшdur. Mяbяdtarixi-memarlыq abidяsi kimi dюvlяt tяrяfindяn qorunur.

Mяbяdin iчяrisindяki Yaloylutяpя mяdяniyyяtinя aid nцmunяlяr, ortatunc-antik dюvrцnя aid saxsы qablar, hяyяtindяki ilkin orta яsrlяrя aid sardabalarqonaqlarыn maraьыna sяbяb olmuшdur.

Forum iшtirakчыlarы daha sonra XVЫЫЫ яsrin sonu - XЫX яsrin яvvяllяrindяinшa edilmiш "Yuxarы Karvansaray" mehmanxana kompleksi ilя tanыш olmuшlar.

Mяlumat verilmiшdir ki, Шяrq memarlыьы цslubunda tikilmiш bu kar-vansaray шяhяrin "Yuxarы baш" Tarix-Memarlыq Qoruьunun яrazisindя yerlяшir.Цmumi sahяsi 6 min kvadratmetr olan bu kompleks 300-я yaxыn otaq vяzirzяmidяn ibarяtdir. Hazыrda bu abidя mehmanxana kimi fяaliyyяt gюstяrir.Шяhяrin qonaqlarы burada qalmaьa daha чox цstцnlцk verirlяr.

Daha sonra Forum iшtirakчыlarы karvansarayыn hяyяtindя Шяki MusiqiKollecinin kamera ansamblыnыn ifasыnda maraqlы konsert proqramыnы izlяmiшlяr.

Qяdim Шяki ilя tanышlыq Bakы Beynяlxalq Humanitar Forumunun iшti-rakчыlarыnыn цrяyincя olmuшdur. Qonaqlar Шяkidяn xoш tяяssцratlarla ayrыlmышlar.

Sinan Oьan: “Humanitar ForumAzяrbaycanыn beynяlxalq sяviy-yяli tяdbirlяri yцksяk sяviyyяdяkeчirmяk imkanыnы bir daha tяsdiqetdi”

Иkinci Bakы Beynяlxalq HumanitarForumunda iшtirak etmяk цчцn Azяrbaycanagяlmiшik. Bu mюtяbяr toplantыnыn яhяmiyyяtini birdaha hiss etdik. Tяdbirdя dцnyanыn 60-dan artыqюlkяsindяn gяlmiш Nobel mцkafatчыlarы, dюvlяt rяs-milяri, deputatlar, tanыnmыш elm xadimlяri iшtiraketmiшlяr. Bu forum bir daha Azяrbaycanыn beynяlx-alq sяviyyяli tяdbirlяri, yцksяk sяviyyяdя keчirmяkiqtidarыna malik olduьunu sцbut etdi vя gюstяrdi ki,Bakы artыq Davos kimi iri beynяlxalq tяdbirlяri чox asanlыqla tяшkil edir.

AzяrTAc xяbяr verir ki, bu fikirlяri Bakы Beynяlxalq Humanitar Forumununiшtirakчыsы, Tцrkiyя parlamentinin deputatы Sinan Oьan Шяki xanlarыnыn sarayы ilяtanышlыqdan sonra jurnalistlяrя verdiyi mцsahibяsindя demiшdir.

S.Oьan bildirmiшdir ki, baшqa юlkяlяrdяn gяlяnlяr Azяrbaycanыn sadяcяBakыdan ibarяt olduьunu zяnn edirlяr. Hesab edirlяr ki, Azяrbaycanыn yalnыz pay-taxtы Bakы шяhяri inkiшaf etmiшdir. Bu, doьru deyildir. Dцnяn biz Qяbяlяdя olduq.Burada Azяrbaycanыn sяnayesinin nя qяdяr inkiшaf etdiyini gюrdцk. Bu gцn isя bizШяkidяyik. Шяhяrin tarixi yerlяri ilя tanышlыqdan sonra biz Azяrbaycan mяdяniyyя-tinin sadяcя 20-30 illik, 50 illik mяdяniyyяt olmadыьыnы gюrdцk. Azяrbaycanыnmяdяniyyяt tarixinin qяdimliyi vя zяnginliyinin bir daha шahidi olduq. Bu gцn biz-imlя bяrabяr bu abidяlяri ziyarяt edяnlяrin hяr biri юz юlkяlяrindя, Azяrbaycanыnmяdяniyyяtini, inkiшafыnы, iqtisadiyyatыnы geniш tяbliь edяcяklяr. Bu baxыmdanburaya gяlяn insanlarыn hяr biri artыq Azяrbaycanыn kюnцllц elчilяri olmuшdur.

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 11

Page 12: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.12 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Nazirlяr Kabinetinin 2012-ci ilindoqquz ayыnыn sosial-iqtisadi

inkiшafыnыn yekunlarыna vя qarшы-da duran vяzifяlяrя hяsr olun-

muш iclasыnda AzяrbaycanPrezidenti Иlham Яliyevin

nitqindяn irяli gяlяn mяsяlяlяrvя cari ilin 9 ayыnda rayonda

gюrцlmцш iшlяr Шяki Шяhяr ИcraHakimiyyяtindя keчirilяn fяallar

yыьыncaьыnda geniш mцzakirяolunmuшdur.

Шяhяr icra hakimiyyяti-nin baшчыsы Elxan Usubovun he-sabat mяruzяsindя qeyd olun-muшdur ki, 2012-ci ilin doqquzayыnda rayonda ilkin hesabla-malara gюrя, 295 milyon man-atlыq mяhsul buraxыlmыш vя xid-mяtlяr gюstяrilmiшdir. Bu, 2011-ci ilin mцvafiq dюvrц ilя mцqayi-sяdя 16,4 faiz чoxdur. Doqquzayda яmtяя dюvriyyяsinin hяcmiюtяn ilin eyni dюvrц ilя mцqayi-sяdя 14 faiz artaraq 202,5 mily-on manat olmuшdur. Bu mцddяt-dя rayonda istehsal vя qeyri is-

tehsal sahяlяrinin inkiшafыna yю-nяldilmiш investisiyalarыn цmumimяblяьi 77 milyon 896 min ma-nat tяшkil etmiшdir. Bu, 2011-ciilin mцvafiq dюvrц ilя mцqay-isяdя 69 faiz чoxdur. Яsas kapi-tala yюnяldilmiш investisiyalarыn88,8 faizi tikinti-quraшdыrmaiшlяrinя sяrf edilmiшdir. Иlin doq-quz ayыnda rayonda 967 daimi iшyeri aчыlmышdыr.

Mяruzяdя bildirilmiшdirki, hesabat dюvrц rayonun so-sial-iqtisadi vя mяdяni hяyatыцчцn Azяrbaycan PrezidentiИlham Яliyevin, habelя Tцrkiyя-nin Baш naziri Rяcяb TayyibЯrdoьanыn vя xanыmыnыn Шяkiyяsяfяrlяri ilя yaddaqalan olmuш-dur. Dюvlяtimizin baшчыsы sent-yabrыn 9-da rayona sяfяri za-manы 423 mяcburi kючkцn ailяsiцчцn salыnmыш yeni qяsяbяnin,taxыl anbarы vя dяyirman kom-pleksinin, "Shaki Palace" otelininaчыlышыnda iшtirak etmiш, Mирзя Fя-тяли Axundzadяnin adыnы daшыyanmяdяniyyяt vя istirahяt parkыndaaparыlmыш yenidяnqurma iшlяri ilя

tanыш olmuшdur. Sяfяr чяrчivя-sindя Шяki шяhяrindя HeydяrЯliyev Mяrkяzinin tяmяlininqoyulmasы mцnasibяtи ilя mяra-sim dя keчirilmiшdir. Bu яrazidя,hяmчinin Heydяr Яliyev parkы,Bayraq Meydanы vя Шяhяr ИcraHakimiyyяti цчцn yeni inzibati bi-nanыn tikintisi dя nяzяrdя tutulur.

Sюzцgedяn mцddяt яr-zindя Шяkidя gюrkяmli maarifчivя ictimai xadim M.F.Axund-zadяnin 200 illik yubileyinя hяsr

olunmuш bayram tяdbirlяri keчi-rilmiш, ilk dяfя olaraq "Шяhяr gц-nц" qeyd olunmuшdur.

Mяruzячi bildirmiшdir ki,doqquz ayda rayonda mяhsul is-tehsalыnыn artыrыlmasы, kяnd tяsяr-rцfatыnda юzяl bюlmяnin daha dageniшlяndirilmяsi diqqяt mяrkя-zindя saxlanmыш, taxыlчыlыьыn, hey-vandarlыьыn, meyvячiliyin, цzцm-

чцlцyцn inkiшafы цчцn bir sыra tяd-birlяr hяyata keчirilmiшdir. Res-publikamыzыn яn iri taxыlчыlыq ray-onlarыndan olan Шяkidя rekordmiqdarda - 256 min ton taxыl is-tehsal edilmiшdir.

Tяhsil mцяssisяlяrininmaddi-texniki bazasыnыn mю-hkяmlяndirilmяsi istiqamяtindяardыcыl tяdbirlяrin hяyata keчi-rildiyini vurьulayan mяruzячi ye-ni dяrs ilinin ilk gцnцndя Шorsukяndindя 360, Cяlяbi Xan qя-

sяbяsindя isя 180 шagird-yerlikyeni mяktяb binalarыnыn tikilibistifadяyя verildiyini, шяhяr 5nюmrяli tam orta mяktяb цчцninшa edilяn 320 шagird-yerlik tяd-ris korpusunun tikintisinin artыqbaшa чatdыьыnы bildirmiшdir. Qeydolunmuшdur ki, zяlzяlя zamanыqяzalы vяziyyяtя dцшmцш шяhяr12, 14 vя 17 nюmrяli mяktяblяr

цчцn hazыrda Fюvqяladя HallarNazirliyi tяrяfindяn yeni binalarыntikintisi davam etdirilir. Eynizamanda, dюvlяt vяsaiti hesabы-na Яliyar kяndindя 80 шagirdyerlik yeni mяktяb binasы tikilir.

Яhalinin tяbii qazla tя-minatыnыn yaxшыlaшdыrыlmasы is-tiqamяtindя gюrцlяn tяdbirlяrяtoxunan mяruzячi юtяn mцddяt-dя 805 abonentin tяbii qazla tя-min edildiyini, rayon цzrя qazistifadячilяrinin цmumi sayыnыn

18 min 672 abonentя чatdыrыldы-ьыnы bildirmiшdir.

Иclasda, hяmчinin яha-linin elektrik enerjisi, iчmяli su vяdigяr xidmяtlяrlя tяminatыnыnyaxшыlaшdыrыlmasы sahяsindя gю-rцlяn iшlяr barяdя danышыlmыш,qarшыda duran vяzifяlяr mцяy-yяnlяшdirilmiшdir.

"Sosial iqtisadi inkiшaf,regional inkiшaf proqramlarы -bцtцn bu proqramlarыn mяq-sяdi Azяrbaycanы daha dagцclяndirmяk, iqtisadi poten-sialы artыrmaq vя belяliklя, юl-kяnin qцdrяtini artыrmaqdыr.Mяn чox шadam ki, bu istiqa-mяtдя dя nяticяlяr gюz qaba-ьыndadыr".

Иlhаm Яliyеv,Аzяrbаycаn Rеspubliкаsыnыn

Prеzidеnti

Son illяr Respublikadabecяrdiyi torpaьыn vя яmlakыnhяqiqi sahibinя чevrilmiш Azяr-baycan kяndlisi mяhsul istehsalыsahяsindя ilbяil yцksяk nяticяlяrяldя edir. Respublika цzrя kяndtяsяrrцfatы sahяsindя yцksяknяticяlяrin яldя edilmяsindя Шя-ki rayonunun kяnd яmяkчilяrinindя xцsusi payы vardыr.

Юtяn illяr яrzindя Шяkirayonunda kяnd tяsяrrцfatыnыnmюvcud sahяlяrinin mцasir elminailiyyяtlяr яsasыnda inkiшaf et-dirilmяsi, mяhsul istehsalыnы ar-tыrыlmasы, юzяl bюlmяnin daha dageniшlяndirilmяsi diqqяt mяrkя-zindя saxlanыlmышdыr.

Шяki rayonunun iqtisa-diyyatыnda aparыcы yeri kяnd tя-sяrrцfatы tutur. 2012-ci ilin 9 ayыn-da rayon цzrя цmumi mяhsulburaxыlышыnыn 48.4 faizini kяnd

tяsяrrцfatы mяhsullarыnыыn isteh-salы tяшkil etmiшdir. Bu da diьяrsahяlяrlя mцqayisяdя rayondakяnd tяsяrrцfatыnыn daha gцclцinkiшaf etmяsini gюstяrir. Ra-yоnda taхыlчыlыq vя tцtцnчцlцкяsas yеr tutur. Bununla yanaшы,tяsяrrцfatlarda кartоf, tяrяvяz,bоstan vя yеm bitкilяri dя bеcя-rir.

Xцsusilя Son illяr ra-yonda tяrяvяzчilik sahяsinя diq-qяt artыrыlmышdыr. Яvvяllяr torpaьaverilяn kubrяlяrin vя ziyanverы-cыlяrя qarшы dяrman peroparat-larыnыn alыnmasinda bir cox чяtin-liklяr var idi. Ancaq son illяr de-mяk olar ki, bu Dюvlяt tяrяfind-яn edilяn kюmяkliklяr sayяsindяaradan qaldыrыlmышdыr.

2011-cu ildя respublikadaistehsal olunmuш 1214758 tontяrяvяzin 1.9 faizi vя ya 23245tonu Шяki rayonunun payыna

dцшцr. Elяcя dя Шяki-Zaqatalaiqtisadi rayonu цzrя istehsalolunmuш 75757 ton tяrяvяzin30.7 faizi vя ya 23245 tonu Шяkirayonunun, 24.1 faizi 18254 to-nu Balakяn rayonunun, 24.6 fai-zi 18676 tonu Zaгatala rayonu-nun, 5.1 faizi 3835 tonu Qax ra-yonunun, 3.4 faizi 2571 tonuOьuz rayonunun, 12.1 faizi9177 tonu Qяbяlя rayonununpayыna dцшцr. Gюrцndцyц kimiШяki rayonu reэion цzrя iqtisadirayonlar arasыnda fяrqlяnir.

2011-cu ildя Шяki-Za-qatala iqtisadi rayonu цzrя is-tehsal olunmuш tяrяvяz diаq-rаm 1-дя gюstяrildiyi kimidir.

Rayonda 2012-ci ilin илк9 ayыnda 980 hektar sahяdяn21460 ton tяrяvяz toplanmышdыr.Бу да яvvяlki ilin mцvafiq dюv-rцnя nisbяtяn 368 ton чохдур.

Яkini aparыlmыш 980 hektar

tяrяvяzin 62 hektarыnы kяlяm,184 hektarыnы xiyar, 248 hektarыnыpamidor, 230 hektarыnы baш so-ьan, 55 hektarыnы sarыmsaq, 6hektarыnы xюrяk чuьunduru, qa-lan 195 hektarыnы isя sair tяrяvяzмящсуллары tяшkil edir.

Шяki rayonu яhalisinintяrяvяzlя tяminatы яsasяn юz ra-yonumuzda yetiшdirilяn tяrяvяzhesabыna юдянилир.

Районумуз цzrя 2012-ci ildя яkilmiш tяrяvяzin nюvlяriцzrя gюstяricilяr diаqrаm 2-дяgюstяrildiyi kimidir.

Tяrяvяz istehsalыndaяsasяn Шяki kяnd, Baш Zяyzid,Baш Gюynцk vя Oxud kяnd яrazivahidlяri fяrqlяnmiшlяr.

Bцtцn bu uьurlar kяndяmяkчilяrini vя fermerlяri dahada ruhlandыrmышdыr. Onlar bun-dan sonra da tяrяvяzчiliyin inki-шafы vя шяxsi dolanacaqlarыnыn

daha da yaxшыlaшmasы цчцn bц-tцn sяylяrini artыraraq, rayondakяnd tяsяrrцfatы sahяsindя bц-tцn mяsяlяlяrin hяllinя baшdaAzяrbaycan RespublikasыnыnPrezidenti cяnab Иlham Яliyevolmaqla yеrli rяhbяr оrqаnlаrыnkюmяkliyi ilя nail olacaqlar.

2012-ci ilдя Шякидя рекорд мигдарда 2012-ci ilдя Шякидя рекорд мигдарда тахыл истещсал олунмушдуртахыл истещсал олунмушдур

Шяки Шяhяr Иcra Щakimiyyяtinin baшчыsы Elxan Usubov

Шяkidя cari ilin doqquz ayыnыn yekunlarы mцzakirя edilmiшdir

Dilшad ИЛЙАСОВА,Шякi шяhяr Stаtistiка Ыdаrяsiнин

аparыcы mяslяhяtчiси

Тярявязч и л ийя йцксяк д иггятТярявязч и л ийя йцксяк д иггят

кялямхийар

памидор

саир тярявяз

сарымсаг

баш соьан

диаграм 1

диаграм 2

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 12

Page 13: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ сящ.13

Байрам тяdbirlяrинdя Mя-dяniyyяt vя Turizm Nazirliyinin,Azяrbaycan Milli Elmlяr Akademi-yasыnыn, dюvlяt qurumlarыnыn nцma-yяndяlяri, Milli Mяclisin deputat-larы, bir neчя xarici юlkяlяrin Azяr-baycandakы sяfirliklяrinin nцma-yяndяlяri Tцrkiyяnin Konya шяhя-rinin Meram bяlяdiyyяsinin nцma-yяndяlяri, Qazaxыstan, Rusiya Fe-derasiyasыnыn, Baшqыrdыstan Res-publikasыnыn vя Tцrkiyяnin tanыn-mыш teatr, musiqi vя rяqs kollek-tivlяri, ziyalыlar vя ictimaiyyяtin nц-mayяndяlяri iшtirak etmiшlяr.

Tяdbir iшtirakчыlarы яvvяl-cя цmummilli liderimiz Heydяr Яli-yevin шяhяr icra hakimiyyяtininqarшыsыnda ucaldыlmыш abidяsi юnц-nя gцl dяstяlяri dцzmцш, xatirяsiniehtiramla yad etmiшlяr.

Sonra шяhяrin AzadlыqMeydanыnda bayramыn tяntяnяliaчыlыш mяrasimi olmuшdur.

Шяhяr icra hakimiyyяtininbaшчыsы Elxan Usubov zяngin tari-xя, qяdim mяdяniyyяtя malik olanШяki шяhяrindя ilk dяfя "Шяhяr gц-nц" bayramыnыn keчirtilmяsinin mц-hцm яhяmiyyяt daшыdыьыnы bil-dir-miшdir.

Tяdbirdя AzяrbaycanPrezidenti Иlham Яliyevin "Elя tari-xi шяhяrlяr var ki, onlarыn Azяrbay-can tarixindя, Azяrbaycan xalqыnыnformalaшmasыnda, Azяrbaycandadюvlяtчiliyin яsaslarыnыn yaradыlma-sыnda xцsusi rolu vardыr. Шяki o шя-hяrlяrdяndir" sюzlяri xatыrlanmыш-dыr.

Qeyd olunmuшdur ki, hя-qiqяtяn dя bцtцn tarixi dюvrlяrdяШяki Azяrbaycan tarixindя mцhцmyerя malik olmuшdur. Bu gцn ШяkiAzяrbaycan tarixini, mяdяniyyяti-ni, mяdяni irsini qoruyub saxlayanunikal bir bюlgяdir. Шяki hяm dя,Azяrbaycanыn mцhцm turizm mяr-kяzinя чevrilmiшdir.

AMEA Tarix Иnstitutunundirektoru, Milli Mяclisin deputatыYaqub Mahmudov bildirmiшdir ki,Шяki tarixяn Azяrbaycanыn шimal-qяrbindя mцhцm siyasi, sosial-iq-tisadi vя mяdяni mяrkяz hesabolunmuшdur. Bu gцn Шяki шяhяriorta яsr Шяrq шяhяrlяrinя mяxsusolan шяhяrsalma mяdяniyyяtiniюzцndя qoruyub saxlayan bir mя-kandыr. Шяhяrdяki nadir tarixi-me-

marlыq abidяlяri - karvansaralar,mяscidlяr, minarяlяr, evlяr, qaladivarlarы, kюrpцlяr buranыn qяdimmemarlыq цslubundan xяbяr verir.Bu gцn Шяki шяhяrinin milli me-marlыq цslubunun qorunub saxlan-masы шяrti ilя mцasirlяшdirilmяsiqarшыda duran яn vacib vяzifя-lяrdяn biridir. Bu baxыmdan, Prezi-dent Иlham Яliyevin 2011-ci il sent-yabrыn 12-dя Шяki шяhяrinin sosial-iqtisadi inkiшafыnыn sцrяtlяndirilmя-sinя dair яlavя tяdbirlяr haqqыndaimzaladыьы Sяrяncamыn mцhцmtarixi яhяmiyyяti vardыr.

Milli Mяclisin deputatыHadы Rяcяbli vя digяr qonaqlarчыxыш edяrяk Шяkidя ilk dяfя keчi-rilяn "Шяhяr gцnц"nцn шяhяrin bц-tцn sakinlяrinin, qonaqlarыn yadda-шыnda xoш xatirя kimi qalacaьыnыbildirmiшlяr.

Tяdbirdя AzяrbaycanDюvlяt Neft Шirkяtinin nяfяsli alяt-lяr orkestri, Шяki Musiqi Kollecininxor kollektivi maraqlы konsert pro-qramы ilя чыxыш etmiшdir.

Bayram tяdbiri daha son-ra шяhяrin tarixi mяkanlarыndan

birindя - Шяrq memarlыьыnыn nadirincisi, XVЫЫЫ яsrя aid tarixi-memar-lыq abidяsi olan Шяki xanlarыnыn sa-rayыnыn hяyяtindя davam etdiril-miшdir. Qаzaxыstan Respublikasыn-dan gяlmiш "Alkisa" xalq чalьы alяt-lяri orkestrinin, Baшqыrdыstan Res-publikasыnыn "Sterlitamak" DюvlяtDram Teatrыnыn, Tцrkiyяnin Konya

шяhяri Meram bяlяdiyyяsinin xalqoyunlarы rяqs qrupunun чыxышlarыbayram iшtirakчыlarы tяrяfindяn ma-raqla qarшыlanmышdыr.

Konsertin sonunda шя-hяr icra hakimiyyяti adыndan kol-lektivlяrя xatirя hяdiyyяляри tяqdimolunmuшdur.

"Шяhяr gцnц"чяrчivяsindя Шяkidя rяsm

vя чiчяk sяrgisiaчыlmышdыr

"Шяhяr gцnц" bayram tяd-birinin proqramыna uyьun olaraqsentyabrыn 23-dя XVЫЫЫ-XЫX яsrяaid "Yuxarы Karvansara" mehman-xana kompleksindя rяsm vя чiчяksяrgisi aчыlmышdыr.

Tяdbirin keчirildiyi tariximяkan al-яlvan gцllяrdяn hazыr-lanmыш mцxtяlif kompozisiyalarla,rяsm яsяrlяri ilя bяzяdilmiшdi.

Bayram tяdbirinin iшti-rakчыlarы, qonaqlar burada yaradыl-mыш sяrgilяrя baxmыш, Шяki шirniy-yatы ilя bяzяdilmiш чay sцfrяsi яtra-

fыnda respublikamыzыn, elяcя dяxarici юlkяlяrdяn gяlmiш rяqs vяfolklor kollektivlяrinin чыxышlarыnы iz-lяmiшlяr. "Cяngi" Dюvlяt rяqs an-samblыnыn, "Dяcяl qыzlar" rяqs qru-punun шux vя oynaq rяqslяri, ШяkiMusiqi Kollecinin kamera ansam-blыnыn tяqdim etdiyi Azяrbaycan vяxarici юlkя bяstяkarlarыnыn яsяrlяri

tяdbir iшtirakчыlarыna xoш ovqatbяxш etmiшdir.

Tяdbirin sonunda Tцrki-yяnin Konya шяhяrinin Meram bя-lяdiyyяsi adыndan Шяki Шяhяr ИcraHakimiyyяtinin шura цzvlяrinя, ha-belя bayram tяdbirindя iшtirakedяn Milli Mяclisin deputatlarыnafяxri fяrman vя xatirя hяdiyyяlяritяqdim olunmuшdur.

Tцrkiyяnin mяшhur"Anadolu atяшi" rяqs ansamblы

Шяki tamaшaчыlarыnы valeh etdi

"Шяhяr gцnц" bayram

tяdbirinя Tцrkiyяnin mяшhur "Ana-dolu atяшi" rяqs ansamblыnыn kon-serti ilя yekun vurulmuшdur. Hя-min ansamblыn чыxышы bюyцk maraqdoьurmuшdur. Dцnya шюhrяtli kol-lektiv Azяrbaycanыn regionlarыndailk dяfяdir ki, чыxыш edirdi.

XЫX яsrя aid tarixi-me-marlыq abidяsi "Aшaьы Karvan-sa-ra" kompleksindя keчirilяn mюhtя-шяm konsert proqramыnda bayramtяdbirinя dяvяt almыш qonaqlar,habelя minlяrlя шяhяr sakini iшtiraketmiшdir.

Kollektivin tяqdim etdiyiqeyri-adi шou proqramы, yцksяkpeшяkarlыqla ifa olunan шux vяoynaq rяqslяr, tцrk folkloru vяdцnya xalqlarыnыn rяqslяrindяn nц-munяlяr, teatrlaшdыrыlmыш rяqskompozisiyalarы, qыlыncoynadanla-rыn, naьaraчalanlarыn mяharяti, ha-

belя sяhnя tяrtibatы, iшыq effektlяriшяkililяri heyran etmiшdir. Ansam-blыn hяr bir чыxышы tamaшaчыlar tяrя-findяn alqышlarla qarшыlanmышdыr.

Konsertin sonunda шя-hяr icra hakimiyyяti adыndan kol-lektivя xatirя hяdiyyяsi tяqdimolunmuшdur.

"Шяhяr gцnц"nя hяsr olun-muш bayram konserti atяш-fяшan-lыqla baшa чatmышdыr.

Tulen Kayыrqazы: "Шяhяrgцnц"ndя iшtirakыmыzdan

чox mяmnunuq

“Azяrbaycana ilk dяfяdirki, sяfяr edirik. Biz burada Qaza-xыstanыn Almatы шяhяrinin "Kazax-konsert" Birliyini tяmsil edirik.Шяkidя keчirilяn "Шяhяr gцnц"ndяiшtirakыmыzdan чox mяmnunuq”.

Bu сюзляри Шяkinin 2700illiyi vя "Шяhяr gцnц" mцnasibяtilяkeчirilяn bayram tяdbirlяrindя iшti-rak edяn Almatы шяhяrinin "Alkisa"xalq чalьы alяtlяri ansamblыnыn bя-dii rяhbяri vя dirijoru Tulen Kayыr-qazы mцsahibяsindя сюйляmiшdir.

Ansamblыn rяhbяri de-miшdir: "Biz sentyabrыn 22-dяAzяrbaycanыn dahi dramaturquMirzя Fяtяli Axundzadяnin 200illiyinя hяsr olunmuш yubiley tяd-birlяrindя iшtirak etdik. Bu gцn isяbu bяnzяri olmayan Xan Sarayыnыnqarшыsыnda konsert verdik. Gцmanedirяm ki, tamaшaчыlar чыxышыmыzыbяyяndilяr. Bunu alqышlardan dahiss etdik. Шяhяriniz чox xoшu-muza gяlir. Bir nюv bizim Almatыyabяnzяyir, чox qяdim tikililяri, tarixi-memarlыq abidяlяri vardыr. Eшit-miшik ki, bu шяhяrdяn hяm dя чoxmяшhur шяxsiyyяtlяr - yazычыlar,musiqi xadimlяri чыxmышdыr. Nюv-bяti illяrdя dя tяdbirlяrя, festival-lara dяvяt alsaq, bюyцk mяm-nuniyyяtlя iшtirak edяcяyik".

Редаксийадан: "Шяhяrgцnц" bayram tяdbirlяri чяrчivя-sindя "Шяki-Saray" otelindя Шяkiilя Tцrkiyяnin Konya шяhяrininMeram bяlяdiyyяsi arasыnda qar-daшlыq mцnasibяtlяrinin yaranmasыmцnasibяtilя дя mяrasim keчiril-miшdir. Бу барядя ятрафлы 1-ъи сящи-фядя.

ИИЛЛКК ДДЯЯФФЯЯ ШШЯЯККИИДДЯЯ ““ШШЯЯЩЩЯЯРР ЭЭЦЦННЦЦ”” ББААЙЙРРААММ ЕЕДДИИЛЛММИИШШДДИИРРШяkinin yaranmasыnыn 2700 illiyi vя "Шяhяr gцnц" ilя яlaqяdarsentyabrыn 23-dя шяhяriмизdя bayram tяdbirlяri keчirilmiшdir

Tulen Kayыrqazы,"Alkisa" xalq чalьы alяtlяri ansam-

blыnыn bяdii rяhbяri vя dirijoru

Елхан Усубов,Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин башчысы

Йагуб Мащмудов,АР ММ-ин депутаты

Ъаваншир Фейзийев,АР ММ-ин депутаты

Щады Ряъябов,АР ММ-ин депутаты

Яли Мясимли,АР ММ-ин депутаты

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 13

Page 14: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.14 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

- Ирадя ханым, сющбятябашламаздан яввял сизи вя ШякиРеэионал Елми Мяркязинин бцтцнколлективини 40 иллик йубилей мц-насибяти иля тябрик едирям.

- Чох саь олун! Мян дябцтцн коллективимиз адындан “Шякибялядиййяси” гязетиня миннятдарлы-ьымы билдирирям.

- Гядим Шякимизин елммябяди щесаб едилян РеэионалЕлми Мяркяз неъя йараныб вяютян бу 40 илдя няйя наил олуб?

- Хатырладым ки, яввялъя1972-ъи илдя Aзярбайъан Mилли Eлм-ляр Академийасы Rяyasяt Heyяti-nin qяrarы ilя Шяkiдя Kompleks Zo-nal Elmi База yaradыlmышdы. 1995-ъи илдя ися AMEA Rяyasяt Heyя-tinin qяrarы ilя Kompleks ZonalElmi База Шяki Рegional ElmiMяrkяzinя чevrilди. Bir nяfяri elm-lяr namizяdi olmaqla fяaliyyяtяbaшlaйан mцяssisямиз ютян дюврярзиндя gцvяnc yaradan inkiшafyolu keчmiшdir десям, йанылма-рам. Hazыrda Eлми Mяркяздя 90nяfяr яmяkdaш fяaliyyяt gюstяrir.Оnlardan 5 nяfяri elmlяr doktoru,10 nяfяri elmlяr namizяdi, 18nяfяri elmi iш цzяrindя чalышan iшчi,digяrlяri isя laborant, texnikи vяyardыmчы iшчilяrdir.

- Мцяссисянин ясас фяа-лиййяти щансы истигамятдя апарылырвя елмин щансы сащялярини ящатяедир?

- Мяrkяz юzцndя ясас 7laboratoriyanы birlяшdirir ки, бунларда “Иpяkчilik”, "Geokimya", “Sellя-rin юyrяnilmяsi”, "Biokimya", "Bio-fizika", "Bitki mцxtяlifliyinin юyrяnil-mяsi", "Folklorшцnaslыq vя el sя-nяtlяri" laboratoriyaларыдыр. Ейни за-манда, Мяркяздя "El sяnяtlяri"qrupu да фяалиййят эюстярир.

- Шякимиз щяля та гя-димдян ипякчилик мяркязи кимитанынмышдыр. Вахты иля шящяримизюзцнцн ипяйи иля бцтцн дцнйадатанынмышдыр. Одур ки, хащиш еди-рям яввялъя охуъуларымыза“Иpяkчilik” лабораторийасынын ишибарядя мялумат верясиниз.

- Мялум олдуьу кими, гя-dim ipяkчilik mяskяni kimi tanыnanШяkidяn XVЫЫЫ - XЫX яsrlяrdя Mяr-kяzi Avropanыn, Asiyanыn ticarяtmяrkяzlяrinя keyfiyyяtli ipяk ixracolunurdu. Hяmin illяrdя fransыzlarШяkini "Qafqazыn lionu" adlandыrыr-dыlar. Вя иpяkчilik sahяsindя qaza-nыlmыш кечмиш шюhrяti bяrpa etmяkmяqsяdilя ШREM-dя Иpяkчilik la-boratoriyasыnыn yaradыlmasы xцsusiяhяmiyyяtя malik idi. Elя bu sя-bяbdяn yaradыlan laboratoriyanыniш planыna "Шяki-Zaqatala bюlgяsi-nin шяraitinя uyьun, xяstяliyя da-vamlы, istehsalatыn tяlяblяrinя ca-vab verя bilяn yeni yцksяk mяh-suldar tut ipяkqurdu cins vя hib-ridlяrinin yaradыlmasы mюvzusudaxil edilmiшdir. Вя бu istiqamяtdяxeyli iшlяr gюrцlmцш, мцxtяlif dюvr-lяrdя xarici юlkяlяrdяn gяtirilmiш

yцksяk yaшama qabiliyyяtinя vяipяkliliyя malik cinslяrdяn istifadяedиляrяk bюlgяnin iqlim шяraitinяuyьun, xяstяliyя davamlы hibridlяrvя cinslяr yetiшdirilmiшdir. Yцksяkipяkli monovoltin vя xяstяliyяdюzцmlц bivoltin cinslяri arasыndaчarpazlaшmadan alыnan hibridlяr-dя hяr iki qeyd edilяn mцhцm яla-mяtlяrin vahid orqanizmdя cяm-lяшdirilmяsiня nail olunmuшdur.

Бу мягсядля мцxtяlifcoьrafi mцhitлярdяn gяtirilmiш Daш-kяnd, PS-5, Tayvan, Un, Yapon,US-4, 143(VX)9xKqa, Шяki - 1,Шяki - 2 cinslяrindяn istifadя olun-muшdur. Иpяkчilikdя mяhsuldarlыьыartыrmaq mяqsяdilя biostimulya-torlardan vя xlorelladan istifadяolunmuш vя bu iшя gюrя mцяlliflikшяhadяtnamяlяri alыnmышdыr.

2011-ci ildя Иpяkчilik la-boratoriyasы tяrяfindяn yetiшdirilяnШZEM-4xGE 143; Ge143x ШZEMhibridlяrinя Kяnd Tяsяrrцfatы Na-zirliyinin Seleksiya NailiyyяtlяrininMцhafizяsi vя tяsdiqi idarяsi tяrя-findяn dюrd patent vя dюrd mцяl-liflik шяhadяtnamяsi verilmiшdir.2007-ci ildя "Шяki ipяyi uzaq kar-van yollarында" kitabы чap olun-мушдур. Щазырда ися иndiyя qяdяrAzяrbaycanda ipяkчilik цzrя lцьяt- sorьu kitabыnыn olmamasы vяyaxыn vaxtlarda bu qяdim peшя sa-hяsinin yenidяn lazыmы sяviyyяdяinkiшaf etdirilяcяyi nяzяrя alыnaraqbelя bir lцьяtin hazыrlanmasыnabaшlanыlmышdыr.

- Гядим Шякимиз эцълцахан даь чайлары иля дя ящатяолунуб вя дяфялярля щямин чай-ларын ямяля эятирдийи селлярля мц-баризя апармаг мяъбуриййя-тин-дя галыб. Бу тябии фялакятин юйря-нилмяси вя гаршысынын алынмасыистигамятиндя “Sellяrin юyrяnil-mяsi” laboratoriyaсында щансыишляр апарылыр?

- Шякинин дяфялярля селля-рин даьыдыъы гцввяси иля цз-цзя гал-масыны да дцзэцн вурьуладыныз.Яслиндя, Bюyцk Qafqazыn cяnubyamacы olduqca mцrяkkяb geolojiquruluшa malik olduьu kimi, яra-zinin mцasir relyefi dя ciddi tek-tonik pozulmalara mяruz qalmыш-dыr. Burada чoxsaylы selli daь чay-larы шяbяkяsi yerlяшdiyindяnsuayrыcыndan vя sыldыrыm qayalarыaшыb gяlяn sel sularы яrazidя dяrindяrяlяr yaratmышdыr.

Шimali-шяrqdяn cяnubi-

qяrb istiqamяtinя yюnяlяn bu чay-lardan vaxtaшыrы gяlяn sellяr re-giona kцllи miqdarda iqtisadi ziyanvurmaqla yanaшы, яhalini daimvahimя iчindя yaшamaьa vadareтмишдир. Eyni zamanda min hek-tarlarla yararlы torpaq sahяlяri sel-lяrin gяtirmя materiallarы ilя юrtц-lяrяk yararsыz hala dцшмцшдцр.

Bu qeyd olunanlar nяzя-rя alыnaraq, sellяrin bюlgяyя vurabilяcяyi ziyanы qismяn dя olsaazaltmaq mяqsяdilя Elmi Mяr-kяzdя respublikaмызda yeganяolan "Sellяrin юyrяnilmяsi" labo-ratoriyasы yaradыlmышdыr.

Лaboratoriya юлкямиздяfяaliyyяt gюstяrяn digяr laborato-riyalardan xeyli gec yaranmasыnabaxmayaraq, burada bюlgя rayon-larы цчцn xeyli яhяmiyyяtli iшlяrgюrцlmцшdцr. Иlk nюvbяdя, 1998-ciildя akademiyanыn Coьrafiya insti-tutu ilя birgя "Kiш vя Шin чaylarыhюvzяlяrinin sellяri" kitabы чapedilmiшdir. Kitabda sellяrя qarшыmцbarizя tяdbirlяrindяn bяhsedяn чoxsaylы tяkliflяr verilmiш vяhяmin tяkliflяr aidiyyatы nazirliklяrяgюndяrilmiшdir.

Regionlarыn sosial-iqtisa-di inkiшafы ilя яlaqяli Дюvlяt Пroq-ramы яsasыnda bюlgяnin alti rayonuцчцn ayrы-ayrыlыqda vя bir цmumiolmaqla "Coьrafi problemlяr"kitablarы чap edilmiшdir.

1992 vя 2005-ci illяrdяsellяrin юyrяnilmяsinя aid elmi-praktiki konfranslar keчirilmiшdir.

Konfransыn iшindя AMEA-ныn Coь-rafiya Иnstituту baшda olmaqla bц-tцn aidiyyatы idarя vя nazirliklяrin,ali mяklяblяrin nцmayяndяlяri iшti-rak etmiшlяr. Hяr iki konfransыnqяbul etdiyi qяrar vя tяkliflяr Na-zirlяr Кabinetinя vя komitяlяrя,baш idarяlяrя gюndяrilmiшdir.

2010-cu ildя laboratori-yaнын яmяkdaшlarы, 1965-ci ildяA.Xяlilov, L.Prilipko, M.Mяmmяd-zadя vя B.Nяzirova tяrяfindяn rusdilindя nяшr olunmuш "Kiш чayыhюvzяsindя sel hadisяlяri vяonlara qarшы mцbarizя tяdbir-

lяri" яsяrini Azяrbaycan tцrkcяsi-nя чevirib, latыn qrafikasыnda чapetdirmiшlяr.

Nяhayяt, 2012-ci ildя la-boratoriya яmяkdaшlarы tяrяfindяn(A.B.Hяsяnov, Z.M.Яlizadя vяS.S.Allahverdiyeva) AMEA-nыn Ki-bernetika Иnstitutu ilя birgя яmяk-daшlыq шяraitindя hazыrlanыb, nяшretdirilяn kitab "Чaylarda sel vяdaшqыn hadisяlяrinin riyazi mod-ellяшdirilmяsi vя proqnozlaш-dыrыlmasы" mюvzusuna hяsr olun-muшdur.

Belя bir mюvzunun res-publikamыzda ilk dяfя olaraqШREM яmяkdaшlarы tяrяfindяn icraolunmasы tяqdirяlayiqdir. Шцbhяsiztяbii fяlakяtlяr obyektiv hadisяlяrяxas olduьundan onlarыn idarяolunmasы mцmkцnsцzdцr. Lakin, oda danыlmaz faktdыr ki, obyektivalяmin inkiшaf qanunlarыna isti-nadяn, tяbiяtя elmi cяhяtdяnяsaslandыrыlmыш mцdaxilя yolu ilяfяlakяtlяrin tюrяdяcяyi ziyanыnhяcmini minimuma endirmяkmцmkцndцr.

- "Geokimya" вя "Bio-kimya" laboratoriyaлары да йягинки, адларындан эюрцндцйц кимитябиятин бизя бяхш етдийи йерцстцвя йералты сярвятляри юйрянир?..

- Шяki-Zaqatala bюlgяsigeniш vя rяngarяng bitki юrtцyц ilяyanaшы, zяngin yeraltы sяrvяtlяrяdя malikdir. Bu reallыq nяzяrя alыn-

mыш vя regionun yeraltы sяrvяtlяrinidaha yaxыndan, bir qяdяr dя geniшvя hяrtяrяfli юyrяnilmяsi mяqsя-dilя mяrkяzимиздя "Geokimya"laboratoriyasы yaradыlmышdыr. La-boratoriya fяaliyyяtя baшladыьы ilkillяrdя AMEA Rяyasяt Heyяtininqarшыya qoyduьu vяzifяlяrя uyьunolaraq, regionда яhaliнin inшaatmateriallarыna olan tяlяbatыnыn yerlixammal ehtiyatlarы hesabыna юdя-nilmяsi imkanlarыnы araшdыrмышдыр.Aparыlan тящгигатлар nяticяsindяmцяyyяn edilmiшdir ki, Bюйцк Qaf-qazыn cяnub yamaclarыnda geniшyayыlmыш yura vя tяbaшir чюkцntц-lяrinя mяnsub gilli шistlяrindяn,яhяng daшlarыndan, qum daшlarыn-dan inшaat iшlяrindя geniш istifadяoluna bilяn keramzit, aqloporit,miшar daшы, biшmiш kяrpic, чiy kяr-pic, kirяc, цlkцn daшы, чaylarыngяtirmя konuslarыnda toplanantonlarla cыnqыl vя qravidяn istifadяolunmasы iqtisadi baxыmdan чoxfaydalыdыr.

Nюvbяti illяrdя geoloqalimlяrimiz tяrяfindяn юtяn яsrin60-70-ci illяrindя Balakяn - Zaqa-tala яrazisindя aшkar edilmiш zяn-gin polimetal filiz yataqlarыnыn bц-tцn region яrazisindя cяnub ya-macы boyunca юyrяnilmяsi, yяni"Regional Geokimya" цzrя araш-dыrma iшlяri icra edilmiшdir. Aparы-lan geniш vя hяrtяrяfli tяdqiqatlarяsasыnda bюlgя яrazisindя filizlilikbaxыmыndan цч yeni perspektivlisahя mцяyyяn edilmiшdir. Labo-ratoriya яmяkdaшlarы tяrяfindяn birnamizяdlik vя bir doktorluq disser-tasiyasы mцdafiя olunmuш, bir mo-noqrafiya hazыrlanыb, nяшr edilmiшvя dюrd mцяlliflik шяhadяtnamяsialыnmышdыr.

Bюyцk Qafqazыn cяnubyamacыnыn Yura чюkцntцlяrinin1:200000 miqyaslы geokimyяvixяritяsi hazыrlanmышdыr.

Nюvbяti elmi-tяdqiqatlarBюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыnbiokimyяvi xцsusiyyяtlяrinin юyrя-nilmяsinя hяsr olunmuшdur. Apa-rыlan araшdыrmalar nяticяsindя яra-zidя цч biogeokimyяvi yцksяklikqurшaьы mцяyyяn edilmiшdir. Hя-min yцksяklik qurшaqlarыnыn land-шaft xцsusiyyяtlяri arasыndakы ge-netik яlaqяlяr araшdыrыlmышdыr. Ha-zыrda яrazinin biogeokimyяvi vяlandшaft geokimyяvi xцsusiyyяtlя-rinin "Qlobal iqlimdяyiшmя" pro-seslяri ilя mцmkцn яlaqяlяrininюyrяnilmяsi цzrя tяdqiqatlar da-vam etdirilir. Azяrbaycan tцrkcя-sindя Geokimya цzrя sorьu-lцьяtkitabынын да олмамасы сябябдянщазырда яmяkdaшlarыmыz belя birlцьяtin hazыrlanmasы ilя mяшьul-durlar.

Elmi Mяrkяz fяaliyyяtяbaшlarkяn tяшkil edilmiш laborato-riyalardan biri dя "Biokimya" la-boratoriyasыdыr.

Бу лaboratoriyanыn tяшkiledilmяsindя яsas mяqsяd bюl-gяdя geniш yayыlmыш yabanы meyvяvя gilяmeyvя, elяcя dя dяrmanbitkilяrinin morfoloji, kimyяvi vяbiokimyяvi xцsusiyyяtlяrinin юy-rяnilmяsi ilя yanaшы ipяkчilikdя vяkяnd tяsяrrцfatыnыn digяr sahя-lяrindя biostimulyatorlarыn tяtbiqivasitяsi ilя mяhsuldarlыьыn artыrыl-masыna nail olmaqdan ibarяtdir.

(Арды 15-ъи сящифядя)

Иradя RЮВШЯН,АМЕА Шяki Regional Elmi Mяrkяzinин elmi katibi,

мemarlыq намизяди

Пейьямбяримиз Щязрят Мящяммяд буйурмушдур: “Mяnim цmmяtimdяn hяr bir aьыlsahibinя bu dюrd шey vacibdir: elmi esitmяk, onu юyrяnmяk, yaymaq vя ona яmяl etmяk”.Гядим йунан философу Сократ ися демишдир: “Elm ancaq xoшniyyяtli insanlarыn яlindя olan-da fayda verir”. Вя бу ики дащи шяхсиййятин дедикляри щаггында фикирляшяндя, доьма шя-щяримизин елм мябяди щесаб едилян Шяки Реэионал Елми Мяркязини (ШРЕМ) йада салмамагмцмкцн дейил. Бу ил тяшкил олунмасынын 40 иллик йубилейини гейд едян Мяркяз мящз елмиешидян, ону юйряниб йайан вя она ямял едян хошниййятли инсанларын доьма евинячеврилмишдир. Мяркязя гядям гойан щяр бир кяс бурада чалышанларын йцксяк интеллектя малик,елмин инкишафы уьрунда ялиндян эяляни ясирэямяйян, йениликляр ахтарышында алышыб-йананинсанлар олдуьунун шащиди олур. Щямин инсанларын бизим гязетимизин дя бюлэямиздя сайылыб-сечилян мятбу органына чеврилмясиндя бюйцк ролу олуб. Охуъуларымызы Шяки Реэионал ЕлмиМяркязинин 40 иллик фяалиййяти иля йахындан таныш етмяк цчцн гязетимиздян юзцнцн чохсайлыелми мягаляляри иля онлара йахшы таныш олан - ШРЕМ-ин елми катиби, мемарлыг намизяди Ирадяханымдан мцсащибя эютцрмяйи гярара алдыг.

ШШЯЯККИИННИИНН ЕЕЛЛММ

Шяки шящяр 10 сайлы орта мятябдя ШРЕМ-ин 40 иллик йубилейиня щяср едилмиш тядбир

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 14

Page 15: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ сящ.15

(Яввяли 14-ъц сящифядя)Baшlanьыc illяrdя biosti-

mulyator kimi selenin natriumlu vяsuspenziya шяklindя barium bir-lяшmяsi qoyunчuluqda quzularыndiri чяkisini vя yun mяhsuldarlы-ьыnы, quшчuluqda cцcяlяrin boy in-kiшafыnы vя toyuqlarыn yumurtamяhsuldarlыьыnы 12-15% artыrыr.

- Гейд етдиниз ки, сюзц-эедян лабораторийа да ипякчи-ликдя мящсулдарлыьын артырылмасыистигамятиндя мцяййян ишлярэюрцр?

- Тамамиля доьрудур.Selenin ipяkчilikdя дя tяtbiqi юyrя-nilmiш, ашkar olmuшdur ki, preparattut ipяkqurdunun orqanizminя da-xil edildikdя barama mяhsuldarlыьыvя ipяyin bir sыra texnoloji para-metrlяri yaxшыlaшыr. Bu araшdыrma-lar яsasыnda яmяkdaшlarыmыz ikimцяlliflik шяhadяtnamяsi almышлаr.

Yuvenil hormonunun ox-шarы olan altorid SR-10 prepara-tыnыn ipяkчilikdя tяtbiqi dя hяm la-boratoriya, hяm dя istehsalat шя-raitindя sыnaqdan keчirilmiш vя nя-ticяdя aшkar edilmiшdir ki, preparattut ipяkqurdunun orqanizminяdaxil edildikdя barama mяhsuldar-lыьы 40-50 % artmaqla yanaшы ipя-yin texnoloji parametrlяri yaxшы-laшыr. Preparatыn ipяkчilikdя isti-

fadя edilmяsi 1 kq barama toxu-mundan 3-4 min manat яlavя gяlirяldя edilmяsinя imkan verir.

- Биткилярин юйрянилмя-синдя бу лабораторийа щансы иш-ляри щяйата кечирир?

- Bюlgяnin daьlыq vяdaьяtяyi яrazilяrindя yayыlmыш ya-banы meyvя vя gilяmeyvя, hяm-чinin introduksiya edilmiш dяrmanbitkilяrinin ayrы-ayrы orqanlarыndabioloji aktiv maddяlяrin toplanmadinamikasы юyrяnilmiшdir.

Bюlgяdя geniш yayыlnышyemiшan, itburnu, zirinc, чaytikanы,

sumaх vя introduksiya edilmiш cыrlimonun meyvяlяrindяn 20-йя qя-dяr mцxtяlif preparatlar vя qidamяhsullarы alыnmышdыr.

Bununla yanaшы heyvan-darlыqda mяhsuldarlыьы artыrmaqmяqsяdi ilя Azяrbaycanda ilk dяfяolaraq xlorella yetiшdirmя sexi inшaedilib istifadяyя verilmiш vя xeyli

mцsbяt nяticяlяr ялдя едилмишдир.

- Мяркяздя ипякчилийининкишафына хидмят едян, бу гя-дим сянайе сащясинин йенидянтяшяккцл тапмасы цчцн башгаишляр дя эюрцлцрмц?

- Elmi Mяrkяzdя fяaliy-yяt gюstяrяn laboratoriyalardanbiri dя "Biofizika" laboratoriya-sыdыr ki, burada иpяkчiliklя яlaqяliaparыlan elmi-tяdqiqat iшlяrindяnbiri dя mяhsuldarlыьыn artыrыlmasыmяqsяdilя cinsin idarя olunma-sыdыr. Elmi яdяbiyyatdan mяlum-dur ki, erkяk tut ipяkqurdununsarыdыьы baramanыn ipяkliliyi diшi-lяrin sarыdыqlarы baramalarla mц-qayisяdя tяqribяn 25%-я qяdяrчoxdur.

Azяrbaycan ipяkчilik tari-xindя ilk dяfя olaraq яmяkdaш-larыmыz tяrяfindяn aшkar edilmiшdirki, sabit maqnit sahяsindя tut

ipяkqurdu kяpяnяklяrini cцtlяш-dirdikdя ailяdя erkяk fяrdlяrin sa-yыnы 75%-я qяdяr artыrmaq mцm-kцndцr ki, bu da 25% яlavя ipяkчыxыmы demяkdir.

Яldя olunan bu nяticяlяrяsasыnda laboratoriyanыn яmяk-daшlarы mцяlliflik шяhadяtnamяsialmышlar. Иpяkчilik sяnayesindяmюvcud чяtinliklяrdяn biri dя bara-ma pupunun boьulmasы vя elяcяdя baramadan ipяk sapыn aчыlmasыproblemlяridir. Bu istiqamяtdяaparыlan axtarышlardan biri dяAMEA-nыn fizika institunun alimlяritяrяfindяn irяli sцrцlяn tяkliflя

baьlыdыr ki, bu tяkliflя barama pu-punun aшaьы temperaturda boьul-masы nяzяrdя tutulur. Тяklifяmяkdaшlarыmыz tяrяfindяn ШяkiИpяk Кombinatыnda sыnaqdan ке-чирилмиш vя mцsbяt nяticя яldяolunduьundan bir qrup яmяkdaшmцяlliflik шяhadяtnamяsi almышdыr.

Яmяkdaшlarымызыn bitki-lяrdяn tяbii boya maddяsi almaqistiqamяtindя araшdыrmalarы да юzbяhrяsini vermiшdir. Saraьan bitki-sinin oduncaьыndan alыnmыш boyaqmaddяsinin - flavonoidin material-larla, duzlarla vя turшularla mцx-tяlif reaksiyalara girib чeшidli rяngчalarlarы alыnmышdыr. Saraьandanalыnmыш bu boyaq maddяsi - "fize-tin" lя yun, ipяk vя dяrinin boyan-masы цчцn чox faydalыdыr.

Aparыlmыш чoxsaylы tяc-rцbяlяr яsasыnda mяlum olmuшdurki, saraьan vя xurma yarpaqlarыn-dan alыnmыш boyaq maddяsinи ipяkvя yun saplarда, o cцmlяdяn gюn-dяri mяmulatlarыnда, gilas vяalbalы yarpaьы qяtranыnы kolbasamяmulatlarыnда, armud yarpaьыnыisя шirniyyat mяmulatlarы ilя sяrin-lяшdirici iчkilяrdя istifadя etmяkmцmkцndцr. Бу мюvzu ilя яlaqяlibir kitab чap olunub vя doktorluqdissertasiyasы yekunlaшmaq цzrя-dir.

- "Bitki mцxtяlifliyininюyrяnilmяsi" laboratoriyasынынфяалиййяти нядян ибарятдир?

- Laboratoriyanыn qarшыsы-na qoyulan vяzifя Шяki-Zaqatalabюlgяsindя geniш yayыlmыш mяdяnivя yabanы meyvя vя gilяmeyvяbitkilяrindяn ibarяt genofond ba-ьыnыn yaradыlmasы vя qiymяtli dяdя-baba sortlarыnыn qorunub, gяlяcяknяsилляря чатдырыlmasыndan ibarяt-dir. Бу мягсядля o vaxtkы "Gene-tika vя seleksiya" instituту ilя birgяиш hяyata kecirilmiшdir.

Genofond baьы цчцn ay-rыlmыш torpaq sahяsi Kiш чayыnыnkeчmiш mяcrasыnыn daшlыq яrazi-sindя yerlяшdiyindяn baьчыlыq цчцnяlveriшsiz яrazi olmasыna baxma-yaraq, илк иллярдя burada чохлусайда мядяни вя йабаны нюв ол-мага alma, armud, gюyяm, zoьal,яzgil, чaytikanы, yemiшan, zirinc vяitburnu яkilmiшdir. Bюlgяdя dяr-man bitkilяrinin ehtiyatы vя onlarыnkimyяvi vя biokimyяvi tяrkiblяrininaraшdыrыlmasы zamanы mцяyyяnedilmiшdir ki, чaytikanы, zirinc, ye-miшan, itburnu, sumax, boymя-dяrяn, kяklikotu, acы yovшan vя s.bitkilяrin burada kifayяt qяdяr tяbiiehtiyatlarы vя nюv mцxtяlifliklяrimюvcuddur.

Гeyd olunanlarla yanaшы,яrazidя efir yaьlы bitkilяrin юyrяnilibartыrыlmasы mяqsяdilя Krыmdan"lavanda", "Qazanqыq" gцllяriningяtirilib яkilmяsi nяticяsindяmцяyyяn edilmiшdir ki, bюlgяnintяbii coьrafi шяraiti bu bitkilяrin in-kiшafы цчцn tam яlveriшli vя yarar-lыdыr. Яrazidя yayыlmыш yabanы efir-yaьlы bitkilяr iчяrisindя boymяdя-rяn, nanя, яtirli vя acы yovшan vяkяklikotunun tяrkibindя olan efiryaьlarыnыn miqdarы dяqiq юyrяnil-miш vя mцяyyяn qanunauyьunluq,yяni bitkilяrin yetiшdiklяri яrazilяrinyцksяkliklяri dяniz sяviyyяsindяnartdыqca, efir yaьlarыnыn faizininazalmasы mцшahidя olunmuшdur.

Qiymяtli dяrman bitkisiolan чaytikanыnыn yabanы forma-sынын bюlgяdя geniш yayыlmasыnabaxmayaraq, keчяn яsrin 70-ciillяrinя qяdяr respublikаda bu bit-kiyя чox az maraq gюstяrilmяsi vяonun kifayяt qяdяr юyrяnilmяmяsisяbяbli яmяkdaшlarыmыz onu hяr-tяrяfli юyrяnmяk mяqsяdilя uzunillяr araшdыrmalar aparmышlar. Nя-ticяdя чaytikanыnыn morfoloji vяbiokimyяvi tяrkibi юyrяnilmiш, on-dan yaь alыnmasыnыn yeni texnolo-giyasы tяklif olunmuшdur.

Щазырда бизим Mяrkяzdяlaboratoriya шяraitindя alыnan чay-tikanы yaьы keyfiyyяtcя apteklяrdяsatыlan yaьlardan xeyli цstцndцr.

Respublikada bu prepa-rata bюyцk tяlяbat olduьundanчaytikanыnыn bir neчя mяhsuldar

sortlarы vaxtы ilя Barnauldan gяtirи-lяrяk burada яkilmiш vя yaxшы in-kiшaf etmiшdir. Mюvzu ilя яlaqяli birmцяlliflik шяhadяtnamяsi alыnmышvя bir namizяdlik dissertasiyasыmцdafiя edilmiшdir.

- "Folklorшцnaslыq vя elsяnяtlяri" laboratoriyasы да тябиики, Шяки фолклорунун, шифащи халгядябиййатымызын топланыб араш-дырылмасына хидмят эюстярир...

- Тякъя Шякинин йох, буlaboratoriyaда щям дя bюlgямиз-дяки rayonlarыn folklorunuн geniшvя hяrtяrяfli юyrяnilmяsi mяqsя-dilя dюrd istiqamяtdя iшlяr aparыlыr.Биринъиси, шifahi xalq яdяbiyyatыюrnяklяrinin toplanmasы, sistem-lяшdirilmяsi vя arxivinin yaradыl-masы; икинъиси, еlmi tяdqiqatiшlяrinin mцqayisяli araшdыrыlmasы;цчцнъцсц, аyrы-ayrы folklor bilicilяrivя yaшlы nяslin nцmayяndяlяri ilяgюrцшlяr; дюрдцнъцсц ися мцxtяlifmяtbuat orqanlarы, radio vя televi-ziya veriliшlяrindя чыxышlar. Onu daqeyd eдяк ки, laboratoriya digяrlaboratoriyalardan gec fяaliyyяtяbaшlamasыna baxmayaraq, buradadaha чox iшlяr gюrцlmцш vя dahaчox kitab nяшr olunmuшdur. Bun-lara misal olaraq: - "Ulularыmыzdanqalma юyцd-nяsihяt vя xeyir-dua-lar", "Яcdadlarыmыzыn tibbi biliklяrideyimlяrimizdя", "Шяkidя mяhяllя

adlarы, soylar vя lяqяblяr" (qoruqzonasы, Ы kitab), "RяшidbяyЯfяndizadя vя folklor", RяшidbяyЯfяndizadяnin "Mцxtяsяr шяriяt"kitabы, "Firidunbяy Kючяrlinin шяxsiarxi-vi", "Шяki ipяyi uzaq karvanyollarыnda", "Шяkidя mяhяllяadlarы, soylar vя lяqяblяr" (ЫЫkitab), "Qя-dim tцrk - Oьuz yurduOxut", "Шяki yaшayыш evlяrinininteryeri" (XVЫЫЫ яsrin sonu - XXяsrin яvvяllяri), "Dahilяrin юmцryolu" rus dilindяn tяrcцmя vя s.китаблары гейд едя билярик. Вя buяsяrlяrin яksяrиййяти ilk dяfяolaraq яmяkdaшlarыmыz tяrяfindяnqяlяmя alыnmышdыr. Bu-rada"Шяkidя mяhяllя adlarы, soylar vяlяqяblяr" kitabы xцsusi вур-ьуланмаlыdыr. Belя ki, bu vaxta qя-dяr respublikada bu istiqamяtdяaraшdыrmalar aparыlmamышdыr. Mюv-zu ilя яlaqяli kitablarda toplananayrы-ayrы peшя sahiblяri, din xadim-lяri, ipяk tacirlяri, hяrbчilяr, sяnяt-karlar vя gюrkяmli шяxsiyyяtlяr,nяsillяr (xцsusilя, Xalisяqarыlar -Яbdцl Qяni Nuxяvi) hяr biri ayrы-ayrыlыqda geniш vя hяrtяrяfli юyrя-nilmяli sahяlяrdir. Belя mяsuliy-yяtli vя шяrяfli iш isя gяlяcяk nяsиl-lяrin цzяrinя dцшцr.

- Лабораторийаларданбашга, гейд етдиниз ки, ШРЕМ-дя"El sяnяtlяri" qrupu да фяалиййятэюстярир. Бу групун иши нядянибарятдир?

- Гrupun gюrdцyц iш da-ha чохшaхяli olmaqla yanaшы, hяmdя mяrkяzin цmumi fяaliyyяtindяbюyцk rol oynaйыr. Qrupun яmяk-daшlarы bюyцk bir labоratоriya

kоllektivi daхilindя чalышaraq birincinюvbяdя яdяbi fоlklоr nцmunяlя-rinin tоplanmasы, onlarыn tяdqiqi,sistemlяшdirilmяsi vя nяшrя hazыr-lanmasыnda юz tюhfяlяrini vermiш,eyni zamanda paralel оlaraq elsяnяtlяri ilя mяшьul оlурlar.

“El sяnяtlяri” qrupununяmяkdaшlarы qarшыlarыna regiоnunmцmkцn qяdяr bцtцn sяnяtkarlыq(хцsusяn dя bяdii cяhяtdяn mцa-sir dюvrlяr цчцn яhяmiyyяt kяsbedяn) sahяlяrini юyrяnmяyi, ayrы-ayrы sяnяt яsяrlяrinin цzцnц kю-чцrmяyi, fоtошяkilляр vя онларынizahlarыnы hazыrlamaьы mяqsяdqоymuшlar.

Mцasir zяmanяmizdя ic-timaiyyяtin qarшыsыnda duran baшlы-ca problemlяrdяn biri dя Azяr-baycan xalqыnыn tarix boyu yarat-dыьы mяdяni irsi qoruyub saxla-maqdыr. Hяm dя artыq maddi-mя-dяni abidяlяrя qarшы olan mцnasi-bяt son vaxtlar yenidяn mцasirelm sahяsindя юn plana чяkil-miшdir. Dюvlяtin mцhafizяsi altыndaolan memarlыq abidяlяrinin bяr-pasыna, yenidяn qurulmasыna vяmцhafizяsinя ciddi diqqяt yetirilir.Шяki xan sarayы kompleksi, kar-vansaralar, mяscidlяr, kюrpцlяr,hamamlar dюvlяt tяrяfindяn mц-hafizя olunsa da, memarlыq dяyяr-lяrinя malik шяxsi yaшayыш evlяribelя qayьыdan vя nяzarяtdяn kя-

narda qaldыqlarыndan, ev sahib-lяrinin isя bu evlяri bяrpa etmяkцчцn maliyyя imkanlarыndan mяh-rum olduqlarыndan tяbii daьыlmaprosesiylя цz-цzя qalыb.

"El sяnяtlяri" qrupuнунapardыьы tяdqiqatlarыn nяticяlяrionu gюstяrir ki, Azяrbaycan xal-qыnыn tarixi-mяdяni irsi Шяkinin ya-шayыш evlяrindя yaшamaqdadыr. Bugцn bu mirasыn tяdqiqata vя bяr-paya ehtiyacы var. Шяki шяhяrindяxalq memarlыьыnыn tarixяn forma-laшmasы vя inkiшaf prosesini tяdqiqetmяk bu яsas цzяrindя yerli me-marlыq яnяnяlяrinя xas olan spesi-fik xцsusiyyяtlяri, qanunauyьun-luqlarы aшkarlamaq vя цmumiy-yяtlя, Azяrbaycanda yaшayыш ev-lяri memarlыьыnыn tяdqiqatы sahя-sindя mюvcud olan boшluqlarы ay-dыnlaшdыrmaqdan, цzя чыxarmaq-dan vя Шяki шяhяrindя xalq yaшa-yыш evlяrinin xarakterik simasыnыцzя чыxarmaq, bunlarы qoruyubsaxlamaq vя bununla da xalqы-mыzыn mяdяni dяyяrlяrini hifz et-mяk vacib mяsяlяlяrdяn biridir.Эцман едирям ки, бу истигамятдямяркязимизин апардыьы арашдыр-малар йахын вахтларда юз бящрясиниверяъякдир.

- Ирадя ханым, мараглымцсащибяйя эюря вя шящярими-зин елм мябяди кими таныдыьымызШяки Реэионал Елми Мяркязи щаг-гында ятрафлы мялумат вердийинизцчцн тяшяккцр едирям.

Сющбятляшди:Мурад НЯБИБЯЙОВ

ММЯЯББЯЯДДИИННЯЯ ССЯЯЙЙААЩЩЯЯТТ

Шяки Педагожи Коллеъиндя ШРЕМ-ин 40 иллик йубилейиня щяср едилмиш тядбир

АМИ-нин Шяки филиалында ШРЕМ-ин 40 иллик йубилейиня щяср едилмиш тядбир

ШРЕМ-ин инзибати бинасы

1r:Layout 1 23.10.2012 18:22 Page 15

Page 16: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.16 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август - Октйабр 2012

Sюzцgedяn dюvrцn xa-rakterik яlamяtlяrindяn biri dя el-mi-tяdqiqat iшlяrinin mцsbяt nяti-cяlяrinin sяnaye vя kяnd tяsяrrц-fatыna tяtbiqinin tяlяbata чevril-mяsi idi. Elя buna gюrя dяAzяrbaycan Elmlяr Akademiyasы-nыn ilk yaradыcыlarыnыn, dцnyanыn birчox юlkяlяrindя tanыnan gюrkяmliakademiklяrin yekdil rяyi ilя res-publika elminin yayыlma arealыnыdaha da geniшlяndirmяk, mяrkяz-dяn uzaq яrazilяri dя яhatя etmяkqяrarы qяbul edilmiшdir.

1972-ci ilin aprelindя Azяr-baycan Elmlяr Akademiyasыnыnprezidenti akademik Hяsяn Abdul-layevin baшчыlыьы ilя SSRИ TibbElmlяri Akademiyasыnыn hяqiqi цz-vц, Sosialist Яmяyi QяhrяmanыMustafa bяy Topчubaшov, aka-demiklяr Яшrяf Hцseynov,Яlisюhbяt Sumbatzadя, MяmmяdArif Dadaшzadя, VladimirVolobuyev, Шamil Яzizbяyov vяToьrul Шah-taxtinskidяn ibarяttяrkibli Rяyasяt heyяti ilя birlikdяakademiklяrdяn ИmamMustafayev, Mirяli Qaшqay,Cяbrayыl Hцseynov, Яzяl Sulta-nov, Mцzяffяr Abutalыbov, HяsяnЯliyev, Hяmid Araslы vя digяrgюrkяmli alimlяrin iшtirak etdiyi чoxnцfuzlu bir elmi yыьыncaqda Шяkiшяhяrindя Azяrbaycan ElmlяrAkademiyasыnыn Шяki Zona Elmibazasы yaradыlmasы haqqыnda qяrarчыxarыlmышdыr.

Qяrarыn Yer Elmlяrinя aidmaddяsindя gюstяrilirdi ki, BюyцkQafqazыn cяnub yamacы zonasыnыnyeraltы sяrvяtlяrinin sonrakы pers-pektivlяrinin aшkar edilmяsi mяq-sяdilя axtarыш iшlяrinin aparыlmasы,elяcя dя sяnayedя istifadя edil-mяsi vя iшlяnmяsi imkanlarы цчцnyerli xammal ehtiyatlarы юyrяnilsin.Bюlgяnin selli чaylarыnda selяmя-lяgяlmя шяratinin юyrяnilmяsi vяsellяrя qarшы mцbarizя tяdbirlяrininiшlяnib hazыrlansыn.

Elmi bazanыn fяaliyyяtяbaшladыьы ilk gцnlяrdяn bюlgя яha-lisinin inшaat materiallarыna olantяlabatыnыn qismяn dя olsa юdя-nilmяsi mяqsяdilя Geologiya qru-pu da araшdыrmalara baшladы.

Bu mяqsяdlя Bюyцk Qaf-qazыn cяnub yamacыnda Gцrcцs-tanla hяmsяrhяd olan Mazыmчay-dan baшlayaraq, Balakяnчay, Kцr-mцkчay, Qaшqaчay, Qaraчay, Kiш-чay, Daшaьыlчay, Xalxalчay, Fil-fil-iчay, Bumчay, Dяmiraparanчayяrazilяrindя yayыlan yura vя tя-baшir чюkцntцlяrinя mяnsub geo-loji aчыlышlardan 370 яdяd gilli шist,яhяng daшы, qumdaшы, alevrolit vяdigяr sцxur nцmunяlяri toplan-mышdыr.

Adlarы qeyd olunan чay-larыn gяtirmя konusunda toplanmышkцllи miqdarda sel materiallarыndanistяnilяn miqdar narыn qum vя чыn-qыl emal etmяk mцmkцndцr.Яrazinin яksяr rayonlarыnda sonvaxtlara qяdяr yerli ustalar tяrя-findяn hazыrlanan kirяc quyularыn-da mюvcud яhяng daшlarыndankirяc istehsal olunurdu. Bu tipquyularda istehsal edilяn kirяckeyfiyyяtinя gюrя sementdяn geriqalmыrdы. Hяlя lap qяdimdяn bюlgяяrazisindя geniш yayыlmыш duluz-чuluq sяnяtinin ustalarы yerlяrdяolan gillяrdяn istifadя etmяklячoxsaylы mяiшяt яшyalarы hazыr-layыrdыlar ki, bununla da yerli яha-linin tяlabatы xeyli юdяnilirdi. Duluzustalarыnыn hazыrladыqlarы nяhrяlяr,dopular, kupяlяr, piti qablarы, sя-nяklяr, mцxtяlif юlчцlц borular,qяlyanlar vя digяrlяrindяn istifadяяrzaq mяhsullarыnыn keyfiyyяtinяheч bir xяlяl gяtirmяdiyindяn yerliяhali tяrяfindяn hяvяslя iшlяdilirdi.

Sonrakы illяrdя geologiyaqrupu tяrяfindяn "Azяrbaycan

SSR чюkmя sцxur formasiyalarы-nыn litologiyasы vя onunla яlaqяliBюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыnyura чюkцntцlяrinin geokimyяvisяciyyяsi" mюvzusu icra olunmuш-dur.

Яrazidя mюvcud olan xa-rakter geoloji aчыlышlardan 3000-яqяdяr mцxtяlif litoloji tяrkibя maliksцxur nцmunяlяri toplanmышdыr.Mazыmчay, Balakяnчay, Filizчay,Katexчay, Maчex, Talaчay, Car,Kцrmцkчay, Шinчay, Kiшчay, Da-шaьыlчay, Qalaчay, Filfiliчay, Dя-miraparanчay vя Vяndamчay яra-zilяrinin geoloji aчыlышlarыnы sяciy-yяlяndirяn bu nцmunяlяr MoskvaBroniski geoloji-kяшfiyyat ekspe-disiyasыnыn spektral analiz labora-toriyasыnda araшdыrыlaraq, dяqiq

miqdarы analiz цsulu ilя sцxurlarыntяrkibindя Ba, Sr, Fe, Cr, Ni, V, Ti,Mn, Pb, Cu, Zn elementlяrininmiqdarы tяyin edilmiшdir. Tufan vяDuruca antiklinorilяrinя mяnsubbu яrazilяrin bяzilяrindя Pb, Cu,Zn elementlяrinin anomal miqdar-da toplanmasы diqqяti cяlb etdi-yindяn bцtюvlцkdя cяnub yamacыboyu hяmin elementlяrin gюstяri-cilяrinя яsaslanan ayrы-ayrы geo-kimyяvi xяritlяlяr tяrtib edilmiшdir.Geokimyяvi xяritяlяrlя yanaшы, di-gяr gюstяricilяrin hesablananцmumi qiymяtlяri яsasыnda quru-lan чoxsaylы qrafiklяr, яyrilяr,diaqramlar vя cяdvяllяr цmuminяticяlяrin yekunlaшdыrыlmasыndamцstяsna яhяmiyyяt kяsb etmiш-dir. Belяliklя, aparыlan geokimyяviaraшdыrmalar яsasыnda Tufan vяDuruca antiklinorilяrindя aшkaredilmiш bяzi qanunauyьunluqlar-dan aшaьыdakыlar xцsusi яhяmiy-yяtя malikdir. Antiklinorilяrin qяrbhissяsindя gilli шistlяr, mяrkяzihissяsindя alevrolitlяr шяrq his-sяdя isя qum daшlarы polimetal fili-zlяrdяn mis, qurьuшun vя sinkelementlяrinin yцksяk gюstяricilяriilя fяrqlяnirlяr.

Bir sюzlя Bюyцk Qafqazыncяnub yamacыnыn Yura чюkцn-

tцlяrinin regional GeokimyasыnыnBalakяn-Zaqatala rayonlarыndakыmюvcud sяnaye яhяmiyyяtli kol-чedan vя polimetal yataqlarыnamяnsub filizяmяlяgяlmя proses-lяri ilя paralel юyrяnilib, alыnannяticяlяri qonшu Daьыstan яra-zisindя olan eyni adlы sцxurlaramяnsub nяticяlяrlя mцqayisяliшяkildя araшdыrыlmasыna яsasяnTufan antiklinorisi яrazisindя bir,Duruca antiklinorisi яrazisindя ikiperspektivli sahя mцяyyяnlяшdi-rilib, aidiyyatlы mцяssisяlяrя mцva-fiq tяkliflяr gюndяrilmiшdir.

Mюvzu ilя яlaqяli bir dok-torluq vя bir namizяdlik disserta-siyasы mцdafiя edilmiшdir.

Laboratoriya яmяkdaш-larы tяrяfindяn цч mцяlliflik шяha-

dяtnamяsi alыnmыш, 2007-ci ildяH.Mustafabяylinin "Tяtbiqi Geo-kimyanыn bяzi problemlяri" kitabыiшыq цzц gюrmцшdцr.

Onu da qeyd etmяk la-zыmdыr ki, bu kitab "Tяtbiqi geo-kimya" sahяsindя Azяrbaycantцrkcяsindя nяшr olunan ilk kitab-dыr.

Mяlumdur ki, tяbiяtin dяюzцnяmяxsus qanunlarы vя xцsu-siyyяtlяri var. Tяbiяtя mяxsuscanlыlar da, bitkilяr dя юz tяlяb-lяrinя uyьun torpaq, iqlim, su tяc-hizatы ilя yanaшы antropagen mц-daxilя olmadыqda yaшayыr, inkiшafedir. Kяnar mцdaxilя isя bяzi fay-dalы nюvlяrin, cinslяrin sыradan чыx-masы ilя yanaшы digяr fяsadlarыntюrяmяsi sяbяbli tяbiяtin har-moniyasыnыn pozulmasыna sяbяbolur. Иlk baшlanьыcda insanlarыn biro qяdяr dя hiss etmяdiklяri bu po-zulma prosesi isя daha da inkiшafedяrяk geniшlяnir.

Elя bu sяbяbdяn dя tя-biяt elmlяri ilя яlaqяli aparыlanbцtцn araшdыrmalar mцtяmadi tя-biяt mцшahidяlяri, mцvafiq юlчцlяr,fotolar, analizlяr яsasыnda icraolunmalыdыr ki, baш verяn hяr hansыbir dяyiшiklik dяrhal nяzяrя alыn-maqla sяbяb mцяyyяnlяшdirilsin.

Bu qeyd olunanlar biologiya elm-lяri ilя yanaшы, eyni dяrяcяdя yerelmlяrinя aiddir (torpaq sцrцшmя-lяri, palчыq vulkanlarы, eroziyaprosesi, quraqlыq, sяhralaшma, sel-lяr, heyvan, bitki xяstяliklяri vя s.)

Чox tяяssцflя qeyd et-mяliyik ki, respublikada yetmiшinciillяrin sonlarыndan baшlayaraqAkademiya sistemindя чюl ekspe-disiya iшlяrinя vяsait ayrыlmadыьыn-dan alimlяrin tяbiяtlя яlaqяsitamamilя kяsildiyindяn mцvafiqaraшdыrmalarыn dяqiqliyi dя get-dikcя azalmaьa baшlamышdыr.

Belя nюqsanlы tяdbirinhяyata keчirilmяsi sяbяbli яldяolunan gяlirlяr isя yaranan prob-lemlяrin hяll edilmяsinin heч ondabirinя kifayяt etmяdiyi hiss olun-maqdadыr. Elя bil belя bir tяhlц-kяnin yarana bilяcяyini qabaq-cadan hiss edяn яmяkdaшlarыmыzbюlgяnin "Regional Geokimya"sыnыюyrяnmяk mяqsяdilя tяшkil edilяnчюl ekspedisiya iшlяri zamanы nяqяdяr чяtin dя olsa topladыqlarыsцxur nцmunяlяri ilя yanaшы hяminяrazilяrdяn torpaq, bitki vя aьac-larыn yarpaqlarыndan ibarяt nцmu-nяlяrdя topladыlar ki, gяlяcяkdяdavamlы araшdыrmalar aparmaqimkanы яldя olunsun.

Belяliklя, sцxurlarla ya-naшы hяmin nцmunяlяrdя dя eynikimyяvi elementlяrin miqdarы tяyinedilmяklя zяngin mяlumatlar top-lusuna nail olundu. Zяnnimcя elяbu faktыn юzц bu istiqamяtdя apa-rыlacaq araшdыrmalarыn яn bюyцkuьuru hesab olunmalыdыr. Яldя olu-nan nяticяlяr bir neчя namizяdlikvя bir o qяdяr dя doktorluq disser-tasiyasы yazmaьa bяs edяr.Nюvbяti illяrdя "Geologiya qrupu"AEA Rяyasяt Heyяtinin tяsdiqetdiyi elmi-tяdqiqat iшlяrinin plan-larыna uyьun araшdыrmalarы davametdirmiшdir. Bu vaxta qяdяr nяшrolunan mяlum яsяrlяrя istinadяnBюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыngeomorfoloji xцsusiyyяtlяri, яrazi-nin geoloji quruluшu, litoloji vя tek-toniki xцsusiyyяtlяri, яldя olunansцxur nцmunяlяrindя kimyяvi ele-mentlяrin paylanmasыnыn araшdыrыl-masы яsasыnda tяrtib olunan Geo-kimyяvi xцsusiyyяtlяr vя anomali-yalar ayrы-ayrы illяrdя icra olunantяdqiqatlarыn mюvzusu olmuшdur.Geokimyяvi araшdыrmalar prose-sindя cяnub yamacda mis, qur-ьuшun, sink, dяmir, kцkцrd, yod,stronsium elementlяrinin anom-aliyalarы diqqяt mяrkяzindя olmuш-dur. Balakяn polimetal filiz yataq-larыnыn vя Qыzыldяrя polimetal yata-ьыnыn filizцstц areallarы, cяnub ya-macыn mцxtяlif lay dяstяlяrinin fili-zli vя filizsiz anomaliyalarыnыn, юy-rяnilmяsi nяticяsindя kimyяvi ele-mentlяrin paylanma qanunauy-ьunluqlarы, ion яvяzetmяlяrini vяsаир mяsяlяlяri aydыnlaшdыrmaqmцmkцn olmuшdur

Tяdqiq olunan яrazidяorta aalen vя alt bayos yaшlы qaragil шistlяrindя Fe vя S elementlя-

rinin geokimyяvi anomaliyalarыnarast gяlinir. Pb elementi bayosyaшlы vulkanogen чюkmя sцxurlar-da tяsadцf olunur. Tяbaшir dюv-rцnцn valanjin yaшlы karbonatlыqum daшlarы vя шistlяrindя dahaчox Sr elementinin geokimyяvianomaliyalarы mцшahidя olunur.Burada eyni zamanda цst bayosvя bat yaшlы orta yura чюkцn-tцlяrindя Cu, Pb vя Zn element-lяrinin filizsiz geokimyяvi anoma-liyalarы mюvcuddur. Geokimyяviaraшdыrmalar nяticяsindя cяnubyamacыnыn yura vя tяbaшir чюkцn-tцlяrinя mяnsub aшkar edilяn чox-saylы qanunauyьunluqlarыn hamы-sыnы kiчik bir jurnal mяqalяsindяdяrc etdirmяk mцmkцnsцz oldu-ьundan biz bunlarla kifayяtlяn-miшik.

Nюvbяti araшdыrmalarыmыzBюyцk Qafqazыn cяnub yamacы tor-paqlarыnыn biogeokimyяvi xassя-lяrinin araшdыrыlmalarыna hяsr olun-muшdur.

Яrazinin topaq юrtцyц цчqrupa bюlцnяrяk araшdыrыlmышdыr.Alp чяmяnliklяri torpaqlarы, daьyamaclarы vя dцzяnlik яrazilяrяmяxsus torpaqlar. Torpaqlar hя-min bюlgцlяr daxilindя rяnglяrinяvя qalыnlыqlarыna gюrя fяrqlяndirilir. Alp чяmяnliklяrinin torpaqlarы qa-ra, qяhvяyi, tцnd qяhvяyi nюvlяrяayrыlыr. Belя torpaq nюvlяrinя яra-zinin 1800 m-dяn yцksяk sahя-lяrdя rast gяlinir. Bяzi yerlяrdя isя1500-1600 m-lik yцksяkliklяrdяrast gяlmяk olur ki, Qяbяlя rayonualp чяmяnliklяri hяmin yцksяklik-lяrdяn baшlayыr. Bu torpaqlar яsasetibarы ilя cimli torpaqlardыr. Humu-sun miqdarы 10%-я qяdяr yцksя-lяn bu torpaqlarda rяnglяr tцndqяhvяyidяn, tцnd qaraya qяdяrdяyiшir. Mexaniki tяrkibindя gillilikaydыn seчilir. Daь meшя torpaqlarы600 m-1800 m arasыnda, bяzi yer-lяrdя isя 800 m-1600 m arasыndabцtцn Bюyцk Qafqazыn cяnub ya-macы boyu uzanыr. Dцzяnlik zo-nasыna aid torpaqlar isя яsasяnAlazan-Яyriчay depressiyasыnыndяniz sяviyyяsindяn 400-600 myцksяkliklяrdя yerlяшяn яrazilяriniяhatя edir. Buranыn tяbii land-шaftыnda яsas torpaq tiplяri шaba-lыdы meшя-чюl torpaqlarыdыr. Onlarыnqalыnlыьы 50-60 sm-я чatыr. Mяhsul-dar A, B tяbяqяlяri humusla zяn-gindir. Юyrяnilяn torpaq nцmunя-lяri rяnglяrinя gюrя fяrqlяndirilяrяkqruplaшdыrыlыr. 485 torpaq nцmunя-sindя Ba, Sr, Rb, Zn, Cu, Co, Ni,Cr, V elementlяrinin miqdarы spek-tral analiz цsulu ilя tяyin edil-miшdir.

Kimyяvi elementlяrin bio-kimyяvi xцsusiyyяtlяrinя gюrя qru-plaшdыrmada яsas gюstяrici kimionlarыn bioloji alяmdя paylanmaqanunauyьunluqlarыna istinadolunmuшdur. Bu sahяdя ilkin vяmцkяmmяl bюlgц V.И.Vernadskiyяmяxsusdur.

(Арды 17-ъи сящифядя)

Zякяриййя ЯЛИЗАДЯ,AMEA Шяki Regional Elmi Mяrkяzinин direktoru,

gеолоэийа-mинералоэийа елмляри доктору, professor

Azяrbaycan xalqыnыn dahi oьlu Heydяr Яliyevin keчяn яsrin 70-ci illяrindя apardыьы bюyцkyaradыcыlыq vя quruculuq iшlяrindяn biri dя respublikamыzda elm vя mяdяniyyяtin inkiшafы ilя baьlыdыr.Belя ki, hяmin illяrdя Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasыnda kюklц dяyiшikliklяr aparыlmыш, onun struktu-ru, kadr vя elmi-texniki potensialыnda bюyцk irяlilяyiшlяr edilmiшdir. Respublikamыzыn regionlarыnыnelmi tutumlu problemlяrinin hяlli mяqsяdi ilя Azяrbaycan Elmlяr Akademiyasыnыn Шяki, Gяncя vяNaxчыvan regional mяrkяzlяrinin tяшkili, onlarыn gцnцn tяlяblяrinя uyьun elmi araшdыrmalar aparacaьыsяviyyяyя чatdыrыlmasы mяhz hяmin illяrdя hяyata keчirilmiшdir.

Шяки Реэионал Елми Мяркязинин 40 иллик йубилейиня щяср едилмиш щесабат-китабын цз габыьы

СС ЯЯ НН ЭЭ ИИ ММ ЯЯ ЙЙ ЯЯ НН ДД АА ВВ АА ММ ЛЛ ЫЫ

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 16

Page 17: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.17

(Яввяли 16-ъы сящифядя)

Onun bюlgцsцndя kimyяvi ele-mentlяr altы яsas qrupa bюlцnцr: Ыqrup - tяsirsiz qazlar; ЫЫ qrup -passiv elementlяr vя nяcib metal-lar; ЫЫЫ qrup - tsiklik vя цzvи ele-mentlяr C, O, H, P,S vя metallar -Fe, Cu, Zn, V, Mn; ЫV qrup yayыlanelementlяr - Li, Se, Rb, U, Cs, Ni,Ta, V; V qrup gцclц radioaktivelementlяr - Ra, Th, U vя VЫ qrupnadir torpaq elementlяri - yяniantanoidlяr aiddir. Sonrakы illяrdяbu araшdыrmalarыn ardы olaraq vяbilavasitя яlaqяli mюvzular - kim-yяvi elementlяrin biokimyяvi xцsu-siyyяtlяri, "Bюyцk Qafqazыn cяnubyamacыnыn xarakterik bitki nюvlя-rindя mikroelementlяrin paylan-masы", "Cяnub yamacыndakы birsыra indikator ehtimallы bitkilяrdяbioloji mяnimsяnilmя яmsallarыnыnaraшdыrыlmasы", "Bюyцk Qafqazыncяnub yamacыnda biogeokimyяvitяdqiqatlarыn perspektivliyi" mюv-zularы araшdыrmalarda юz яksinitapmышдыr.

Burada bir mцhцm mя-sяlя xцsusilя qeyd olunmalыdыr ki,Bюyцk Qafqazыn cяnub yamacыnыnbir чox xцsusiyyяtlяri belя komp-leks шяkildя (Geologiyasы, geo-kimyasы, biokimyasы, torpaq, bitkiюrtцyц, selli чaylarы) vahid bir elmitяшkilat tяrяfindяn bu vaxta kimiaraшdыrыlmamышdы. Biz bu qeyd olu-nanlarla heч dя sovet dюnяmindяayrы-ayrы elmi tяdqiqat institutut-larыnыn bюlgя rayonlarыnda yalnыzюz profillяrinя uyьun apardыqlarыelmi-tяdqiqatlarы dяyяrlяndirmя-mяk fikrindя deyilik.

Ancaq etiraf etmяliyik ki,iyirmi otuz il bundan qabaq icraolunan araшdыrmalarla, on-on beшil bundan qabaq icra olunan tяd-qiqatlardan alыnan nяticяlяri eyni-lяшdirmяk olmaz. Onu da unutma-malыyыq ki, gяlяcяkdя kimlяrinsяbu яrazidя bir daha belя kompleksaraшdыrmalar aparmaq imkanыnыnolmasы bir o qяdяr dя inandыrыcыgюrцnmцr. Bu baxыmdan, hesabedirik ki, яmяkdaшlarыmыz tяrяfind-яn icra olunan elmi-tяdqiqat iшlя-rindяn alыnan nяticяlяr, irяli sц-rцlяn tяkliflяr bu istiqamяtdя iшlя-yяcяk gяlяcяk tяdqiqatlar цчцn is-tinad etmяyя qiymяtli mяnbя rolu-nu oynayacaqdыr.

Bюlgя iqtisadiyyatыna, elя-cя dя Respublikamыza kцllи miq-darda ziyan vuran amillяrdяn biridя яrazilяrdяn axan чoxsaylы selliчaylardыr desяk yanыlmarыq.

Cяmiyyяtin mяhsuldarqцvvяlяri inkiшaf etdikcя insanlarыntяbii inkiшaf proseslяrinя tяsiriartыr. Eyni zamanda, fяlakяtli tяbiяthadisяlяrinin dя insanlarыn tяsяr-rцfat fяaliyyяtlяrinя tяsiri gцclяnir.Bu deyilяnlяr daьlыq яrazilяrdя vяdigяr rayonlarda юzlяri ilя bюyцkfяlakяtlяr gяtirяn sellяrя dя aiddir.Mяlumdur ki, яn fяal sellяr yцksяkvя orta daьlыq яrazilяrdя яmяlяgяlir.

Иntensiv tektonik proses-lяr daь sцxurlarыnыn gцclц aшыn-masы, yamaclarda asanlыqla yuyulabilяn qыrыntы materiallarыnыn toplan-masы, dik vя mailli yamaclarыn ol-masы, gцclц leysan yaьышlarыnыnyaьmasы, hяmчinin meшяlяrin qыrыl-masы, sutoplayыcы sahяlяrin yuxarыhissяsindя torpaq vя biчяnяk-lяrdяn elяcя dя, yaylaqlardandцzgцn istifadя edilmяmяsi butяhlцkяli tяbiяt hadisяlяrinin fяal-laшmasыna яlveriшli шяrait yaradыr.Mяnbяyini Bюyцk Qafqazыn cяnubyamaclarыndan gюtцrяn selli чaylarШяki Zaqatalanыn iqtisadiyyatыnamцtяmadi kцllц miqdarda ziyanvurur.

Bu qeyd olunanlarы nяzя-rя alan Azяrbaycan Milli ElmlяrAkademiyasыnыn Rяyasяt Heyяti1991-ci il 5 aprel tarixli sяrяncamыilя Шяki Regional Elmi Mяrkяzindяrespublikada yeganя olan "Sellя-rin юyrяnilmяsi" laboratoriyasыtяшkil edilmiшdir.

Laboratoriya яmяkdaш-larы 1991-95-illяrdя cяnub yama-cыnыn яn selli чaylarыndan hesabolunan Kiш vя Шin чaylarыnыn sel

яmяlяgяlmя шяraitini юyrяnmiшdir.Aparыlan araшdыrmalar nяticяsindяmцяyyяn edilmiшdir ki, Bюyцk Qaf-qazыn cяnub yamacы intensiv sellirayon olmasыna baxmayaraq, buяrazinin selli чay hюvzяlяrinin tяs-nifatы mяsяlяsi nisbяtяn zяif юyrя-nilmiшdir.

Bir чox tяdqiqatчыlar tяs-nifatlarыnda selli чay hюvzяlяrininyerlяшmяsi, sel ocaqlarыnыn sahяsi,sel gяtirmяlяrinin miqdarы, sellilikdяrяcяsi vя sellяrin daьыdыcы fяaliy-yяtinin nяzяrя alыnmasы prinsipiniяsas gюtцrmцшlяr. Sellяrin юyrя-nilmяsindя sellilik dяrяcяsinя gюrячaylarыn tяsnifatыnыn verilmяsi яnmцrяkkяb vя яhяmiyyяtli mяsя-lяlяrdяn biridir. Bu mяsяlяlяr1951-ci ildя L.N.Leontyev tяrяfin-dяn 1959-cu ildя isя AEA Coь-rafiya institutunun professoru ta-nыnmыш coьrafiyaшцnas alim

S.H.Rцstяmov tяrяfindяn юyrяnil-miшdir.

1992-ci ildя AEA Coь-rafiya Иnstitutu ilя birgя Шяki Re-gional Elmi Mяrkяzi vя Шяki шяhяricra hakimiyyяti tяrяfindяn "Sellя-rin юyrяnilmяsi"nя aid elmi praktikikonfrans keчirilmiшdir.

Tяяssцflя qeyd etmяklazыmdыr ki, bu elmi-praktiki konf-ransыn qяrarlarыnda irяli sцrцlяnfaydalы tяkliflяrin чox az bir hissяsihяyata keчirilmяmiшdir.

1993-cц ildя Шяki ШящярИcra Щakimiyyяtinin шяhяr selkomissiyasыnыn цzvlяrinin iшti-rakы ilя keчirilяn mцшavirяdя 3tяxirя salыnmaz mяsяlяnin hяlledilmяsi vя bяzi tяшkilati iшlяrintяcili surяtdя icra edilmяsi tяklifedilmiшdir:

1.Kiш чayыnыn чox tяhlцkяgюzlяnilяn mяcrasыnda yataьыn dя-rinlяшdirilmя iшlяrinin aparыlmasы;

2.Selя qarшы mцbarizяninBaш planыnыn hazыrlanmasы vя onunhяyata keчirilmяsi цчцn respublikadюvlяt orqanlarыna tяqdim olunmasы;

3.Шяki шяhяrindя dюvlяtbцdcяsi hesabыna maliyяlяшdirilяnmюvcud vя yeni layihяlяri hяyatakeчirmя qabiliyyяtinя malik olan"Selя qarшы xцsusi mцbarizя" ida-rяsinin yaradыlmasы.

Hяr цч tяklif mцшavirяiшtirakчыlarы tяrяfindяn bяyяnilsяdя onlarыn hяyata keчirilmяsiqeyri-mцяyyяn vaxta qяdяr uza-dыlmышdыr. Nяhayяt 1998-ci ildяAMEA Coьrafiya institutu vя ШяkiRegional Elmi Mяrkяzi tяrяfindяnnяшrя hazыrlanmыш "Kiш vя Шinчaylarы hюvzяlяrinin sellяri"kitabы чapdan чыxmышdыr. Я.C.Яy-yubov vя b Bakы "Elm" 1998.

Bцtюvlцkdя beш fяsildяn:"Sel fяaliyyяtinя tяsir edяn яsastяbii amillяr"; "Antropogen amilinsel fяaliyyяtinя tяsiri"; "Sel para-metrlяri vя axыnlarыn dinamikasы";Sellяrя qarшы mцbarizя tяdbir-lяrinin mцяyyяnlшdirilmяsi"; "Hюv-zяlяrdя sel fяaliyyяtinin qiymяtlяn-

dirilmяsi" ibarяt olan bu qiymяtliяsяrdя чoxsaylы cяdvяllяr, xяri-tяlяr vя qrafiklяr dя юz яksini tap-mышdыr. Ayrы-ayrы fяsillяrdя araш-dыrыlan mюvzularы oxuculara geniшvя яhatяli tяqdim etmяk imkanыmыzolmadыьыndan яldя olunan mцhцmnяticяlяri dяrc etmяyi mяqsяdя-uyьun hesab edirik.

1. Aparыlan tяdqiqatlarыnnяticяsindя mцяyyяn edilmiшdir ki,Azяrbaycanda sel hadisяlяri sюn-mцr, яksinя son illяrdя onlarыn tяbiigцclяnmя vя daha tez-tez tяkrarlan-ma prosesi davam edir.

2. Sel fяaliyyяtinin artma-sыnda antropogen amilin rolu son 8-10 ildя daha da чoxalmышdыr. Bu,xцsusilя yaylaqlarыn hяddяn artыqyцklяnmяsi, яhalinin yanacaq vя tik-inti materiallarыna olan ehtiyacыnыndaь meшяlяrinin qыrыlmasы hesabыnaюdяnilmяsi vя чay hюvzяlяrindя mц-vafiq mцhafizя tяdbirlяrinin gюrцlmя-

mяsi ilя яlaqяdardыr. Bu proses ЫЫDцnya mцharibяsindяn sonrakыillяrdя gцclяnmiш vя indi, Qarabaьmцharibяsinin tяsiri ilя яlaqяdar ola-raq artmaqdadыr.

3. Kiш vя Шin чaylarы hюv-zяlяrindя uzun illяr boyu selя qarшыmцbarizя tяdbirlяrinin yarыtmaz apa-rыlmasы, yaшayыш mяntяqяlяri, xцsu-silя Шяki шяhяri yaxыnlыьыnda чaylarыngяtirmя konuslarыnыn sel material-larыndan tяmizlяnmяmяsi, sel mцha-fizя qurьularыnыn qorunmamasы, ye-nilяrinin salыnmamasы nяticяsindяkonuslar hяddяn artыq eninя bю-yцmцш, hцndцrlцyя gюrя artdыьы цчцnяtraf yaшayыш mяntяqяlяri, xцsusilяШяki шяhяri цчцn чox tяhlцkяli vя-ziyyяt yaratmышdыr.

4. Selя qarшы mцbarizяhяm cari, hяm dя perspektivli, mцn-tяzяm vя ardыcыl sяciyyя daшыmalыdыr.1996-cы ildя Шяki шяhяri yaxыnlыьыndahяyata keчirilяn cari mцhяndismцhafizя tяdbirlяri ilk mяrhяlя цчцnmцsbяt hal olsa da, bu, selя qarшыяsaslы mцbarizя olmadыьыna gюrяmяsяlяni tam hяll etmir.

5. Шяki шяhяrini sel tяhlц-kяsindяn qorumaq цчцn cari vя per-spektivli mцbarizя tяdbirlяrini cяm-lяшdirяn Baш plan hazыrlanmalы, Шяki-dя selin qarшыsыnы almaq mяqsяdilяhazыrlanmыш tяkliflяri mцntяzяm hя-yata keчirяn vя sel materiallarыndaniqtisadi sяmяrя gюtцrmяk цчцn isti-fadя edя bilяn mцstяqil qurum yara-dыlmalы, onun maliyyя ehtiyaclarыdюvlяt vя mцvafiq yerli tяшkilatlar(mцlkiyyяt mяnsubluьundan asыlыolmayaraq) tяrяfindяn юdяnilmяlidir.

6. Шяki kimi hяmiшя seltяhlцkяsi qarшыsыnda qalan iri yaшa-yыш mяntяqяlяrinin boru qaz ya-na-caьы ilя tяminatыnda (xцsusilя qыш ay-larыnda) qыtlыq yaxud fasilя yol veril-mяzdir. Belя hallar шяhяr яtrafыnda,чay hюvzяlяrindя meшяlяrin qыrыlma-sыna vя sellяrin gцclяnmяsinя sяbяbolur.

7. Sel vurduьu maddi ziya-nыn vя insan tяlяfatыnыn miqya-sыnagюrя digяr tяbii fяlakяtlяrdяn, xцsu-silя zяlzяlяdяn geri qalmыr. Zяlzяlя

nяticяsindя olunan beynяlxalq yar-dыm selя dя шamil olunmalы vя bumяsяlя dюvlяt sяviyyяsindя BMTqarшыsыnda qaldыrыlmalыdыr.

8. Selin genezisini, dina-mikasыnы, яmяlяgяlmя шяraitininmцxtяlif parametrlяrini ayrы-ayrыlыqdavя kompleks шяkildя юyrяnmяk, opti-mal mцhafizя tяdbirlяrini hяyatakeчirmяk iшini daha da geniшlяndir-mяk цчцn Шяki Regional Elmi Mяr-kяzindя hazыrda fяaliyyяt gюstяrяnsellяrin юyrяnilmяsi laboratoriyasыnыngцcцnц artыrmaq, mцxtяlif яlaqяdarsahяlяrin mцtяxяssislяrini cяlb et-mяk vя maddi-texniki imkanlarыnы tя-min etmяk lazыmdыr.

Belяliklя, sellяrin яmяlя-gяlmя sяbяblяrindяn bяhs edяnvя onlara qarшы mцbarizя tяdbir-lяrini elmi яsaslarla araшdыrыb,mцvafiq tяkliflяri юzцndя ehtivaedяn ikinci qiymяtli bir kitab da iшыqцzц gюrdц. Bunun ardыnca Azяr-

baycan Respublikasыnыn regionalcoьrafi problemlяri (Шяki rayonu-1999) kitabы чapdan чыxdы. Bumюvzu юzц dя Coьrafiya institutuilя birgя icra olunan elmi-tяdqiqatiшlяrinin digяr istiqamяti idi. 2000-ci ildя Zaqatala, 2001-ci ildя Qaxvя Oьuz, 2002-ci ildя Qяbяlя ra-yonlarыnыn coьrafi problemlяr ki-tablarы nяшr edilib yerli Bяlяdiy-yяlяrя vя tяhsil sistemi iшчilяrinяpaylandы. Hяmin kitablarda rayon-larыn Geoloji-geomorfoloji prob-lemlяr vя mineral xammal ehtiyat-larы, Иqlim ehtiyatlarы vя problem-lяri, Hidroloji шяrait vя su problem-lяri, Bitki юrtцyц vя onunla яlaqя-dar problemlяr torpaqlardan sя-mяrяli istifadя vя mцhafizя prob-lemlяri, Mяhsuldar qцvvяlяrin yer-lяшmяsi vя sяmяrяli istifadяsiproblemlяri, Nяqliyyat vя шяhяr-salma problemlяri, Яhalinin mяs-kunlaшmasы vя iшlя tяminatы prob-lemlяri, Bazar iqtisadiyyatыna ke-чidlя яlaqяdar iqtisadi vя sosisalcoьrafi problemlяr, Ekoloji шяraitvя problemlяr mюvzularы yцksяkixtisaslы mцtяxяssislяr, Akade-miklяr vя elmlяr doktorlarы tяrяfin-dяn hazыrlanmыш bazar iqtisadiyy-atыnыn tяlяblяrinя cavab verя bilяnsяviyyяdя чoxsaylы suallara cavabvermяk iqtidarыnda olan mяlumat-lar iшыqlandыrыlmышdыr. Bu nяшrlяrindigяrlяrindяn fяrqi ondan ibrяtdirki, burada hяr rayonun юzцnяmяx-sus torpaq, bitki ehtiyatы, mineralxammal ehtiyatlarы, kurort turizmimkanlarы tяhlil olunmaqla yanaшы,яrazilяrinin dяniz sяviyyяsindяnyцksяkliyi vя xяritяlяri dя tяqdimolunur. Belя mяlumatlar hяm бя-lяdiyyя iшчilяri цчцn hяm orta mяk-tяb mцяllimlяri цчцn яn чox lazыmolan mяlumatlardandыr desяk ya-nыlmarыq. Bu qeyd olunanlarla ya-naшы 2005-ci ilin iyun ayыnda Шяkiшяhяr Иcra Щakimiyyяtinin vя ШяkiRegional Elmi Mяrkяzinin AMEACoьrafiya institutu ilя birgя keчir-diyi "Шяki-Zaqatala bюlgяsinin tяbii

daьыdыcы hadisяlяri vя regionuninkiшafыnыn ekocoьrafi problemlяrielmi-praktik konfransыnda" respub-lika яhяmiyyяtli bir чox problemlяrmцzakirя olunaraq mцvafiq qяrar-lar qяbul edilib aidiyyatы orqanlaragюndяrilmiшdir.

Son illяrdя яmяkdaшla-rыmыz gюrцlяcяk iшlяrin sяmяrяsinibir qяdяr dя artыraraq, sellяrя qarшыmцbarizяdя daha effektiv nяticяlяrяldя etmяk mяqяsяdilя yeni mцa-sir tяlяblяrя cavab verя bilяn birmюvzunun "Чaylarda sel vя daш-qыn hadisяlяrinin riyazi modellяш-dirilmяsi vя proqnozlaшdыrыlmasы"icrasыna baшladыlar.Hяyata keчirilmяsi nяzяrdя tutu-lan elmi-tяdqiqat iшlяrinin яsasmяqsяdi чay axыnlarыnыn idarяolunmasыnda riyazi modellяшmя-nin яn yeni informasiya kommu-nikasiya texnologiyalarыnыn tяtbi-qilя sistemli шяkildя kompleks tяd-qiqatlarыn araшdыrыlmasыndan iba-rяtdir.

AMEA Kibernetika intitu-tunun "Texniki vя ekoloji sistem-lяrin riyazi modellяшdirilmяsi" la-boratoriyasыnda AMEA Coьrafiyainstitutu vя Шяki Regional ElmiMяrkяzinin "Sellяrin юyrяnilmяsi"laboratoriyasы ilя birlikdя aparыlanelmi-tяdqiqat iшlяrinin respublika-mыzda hяyati яhяmiyyяtli mяsя-lяlяrin hяllinя tяtbiqi mяqsяdilяyaradыlaraq istifadя цчцn tяklif olu-nan yeni intellektual ekspert hesa-bat-proqnoz kompleksi tяbii vяtexnogen mяnшяli fяlakяtlяrinekoloji fяsadlarыnыn sistemli analizivя proseslяrin gediшi zamanы opti-mal mцdaxilяetmя vя idarяetmяяmяliyyatlarыnыn yerinя yetirilmяsi-ni tяmin edя bilяr. Mюvzu ilя яla-qяli aparыlan uzun illяrin araшdыrыl-malarы, чoxsaylы riyazi hesabla-malar vя mцшahidяlяr nяticяsindяmцяyyяn edilmiшdir ki, selя qarшыKiш чayы hюvzяsindя mцbarizя цчqrupa bюlцnцr:

1. Sel яmяlяgяtirяn amil-lяrlя mцbarizя aparыlmasы;

2. Artыq formalaшmыш selaxыnlarы ilя mцbarizяnin aparыlma-sы;

3. Kombinasiya edilmiшцsul.

Birinci qrupa terraslaшdыr-ma, xцsusi ot toxumlarы sяpmя vяselli yamaclarda meшя salыnmasыyaxud onlarыn nяmliliyinin artыrыl-masы, hяmчinin tufanlы yaьышlarыnyaьacaьы ehtimalы gюzlяnildikdяhюvzя цzяrindя quraшdыrыlmalы ra-ketin kюmяkliyi ilя tufan buludlarыn-da partlayыш aparmaqla buludlarыndaьыdыlmasы-aerometereoloji цsul.

Иkinci qrupa mцbarizяninhidravlik vя hidrotexniki цsulu aid-dir. Onun mahiyyяti sel hюvzяsininsel gяtirmяyяn qolunda bяnd vяsu tutar yaradыlmasыndan ibarяtdir.Prinsipcя bu цsul dцzgцndцr, lakinsel keчdikdяn sonra bir neчя yцzmin kub\m beton meydanчadadoldurulmuш bяrk axыn materialыqalыr. Meydanчanыn tяmizlяnmяsi,hяmчinin qeyri-struktur sellяrlяmцbarizя цчцn яlavя tяdbirlяringюrцlmяsinin vacibliyi bu цsuluntяtbiqini qeyri rentabelli edir.

Hidrotexniki bяndlяr (daшsцzgяcli, beton, чatlы dambalarы)selin яsas kцtlяsini tutur vя bu-nunla da onun zяrяrli tяsirini ara-dan qaldыrыr.

Mцdafiя dambalarы (daшlы,selli, beton, daш vя s.) vя baшqalarыbilavasitя mцdafiя olunan obyek-tlяrin yaxыnlыьыnda qurulur. Цчцncццsulda isя bir чayыn suyununbaшqasыna юtцrцlmяsi yolu ilяqurulmuш yцksяk basqыlы bяnd kimiistifadя qaydalarы tяsvir edilir.

Belяliklя bu istiqamяtdяicra olunan son araшdыrmalarыn ge-niш яhatяli izahы 2012-ci ildяA.B.Hяsяnov, Z.M.Яlizadя vя b.nяшr etdirdiklяri "Чaylarda sel vяdaшqыn hadisяlяrinin riyazi model-lяшdirilmяsi vя proqnozlaшdыrыlmasыkitabda шяrh olunur.

Nяhayяt bцtцn qeyd olu-nanlara onu da яlavя edяrяk bil-diririk ki, qeyd olunan sonuncu ki-tabыn mюvzusu Azяrbaycanda buistiqamяtdя icra olunan ilk яsяr-lяrdяndir.

АА РР АА ШШ ДД ЫЫ РР ММ АА ЛЛ АА РР

"Elm vя hяyat"jurnalыnыn baш redaktorunun mцavini Цlkяr Hцseynova (солдан цчцнъц)Шяки Rеэионал Eлми Mяркязинин гонаьыдыр

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 17

Page 18: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.18 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Hяr bir tarixi mяrhяlяdяcяmiyyяtin tяrяqqisi bilavasitя tяh-silin inkiшafыndan vя onun яhяmiy-yяtinin dцzgцn qiymяtlяndirilmя-sindяn asыlы olur. Tяhsil artыq necяяsrlяrdir ki, cяmiyyяtin bir tam ha-lыnda mюvcudluьunu vя inkiшafыnыtяmin edяn яsas sosial institutlarыn-dan biridir. Hяr bir юlkяnin ictimaitяшkilatlanma sяviyyяsi ilk nюvbяdяtяhsilin keyfiyyяtindяn asыlыdыr.Bцtцn dюvrlяrdя cяmiyyяtin tяlяbatыtяhsilin inkiшafыnы sцrяtlяndirmiш,elmi-texniki tяrяqqi isя tяhsil siste-mi qarшыsыnda hяlli vacib olan dahamцrяkkяb vяzifяlяr qoymuшdur.Heydяr Яliyev yazыr: "Tяhsil hяr birdюvlяtin, юlkяnin, cяmiyyяtin hяya-tыnыn, fяaliyyяtinin mцhцm bir sa-hяsidir. Cяmiyyяt tяhsilsiz inkiшafedя bilmяz".

Zaman keчdikcя inkiшafgюstяricisi tяbii sяrvяtlяrdяn sяna-yeyя, sяnayedяn elmi-texniki po-tensiala doьru yerini dяyiшmiшdir.Яn mцasir dюvrdя isя bu aьыrlыqmяrkяzi fundamental elmlяrя vяtяhsil sisteminя keчmяkdяdir. Qlo-ballaшmanыn geniш vцsяt aldыьы in-formasiya cяmiyyяtindя sosial-iqti-sadi fяalliyyяt sahяlяrindя rяqa-bяtin gцclяndiyi, habelя zamanюtdцkcя tяbii resurslarыn azaldыьыmцasir dюvrdя tяhsilin rolu daha daartmaqdadыr. Tяsadцfi deyildir ki,Birlяшmiш Millяtlяr Tяшkilatы XXЫ яsri"tяhsil яsri" elan etmiшdir. Qяtiy-yяtlя demяk olar ki, yцksяk intel-lektя malik insan kapitalыnыn for-malaшmasыnda, davamlы inkiшafazяmin yaradan gцclц iqtisadiyyatыnqurulmasыnda tяhsilin rolu indikiqяdяr heч vaxt aktual olmamышdыr.Bu gцnцn reallыqlarыndan aydыngюrцnцr ki, tяbii sяrvяtlяrin bolluьudюvlяtin inkiшafыnыn яsas gюstяricisideyil, baшlыcasы, bu sяrvяtincяmiyyяtin hяrяkяtverici qцvvяsiolan insan kapitalыna чevrilmяsidir.

Цmummilli rяyi ifadя edя-rяk qяti шяkildя sюylяmяk olar ki,юlkяmizdя яsasы Ulu ЮndяrimizHeydяr Яliyev tяrяfindяn qoyulmuшsiyasi vя iqtisadi kurs mюhtяrяmPrezidentimiz cяnab Иlham Яliyevtяrяfindяn uьurla davam etdiril-mяkdяdir. Azяrbaycan dцnyadasiyasi cяhяtdяn яn stabil юlkяlяr sы-rasыna чыxmыш, iqtisadi inkiшaf temp-inя gюrя lider юlkяyя чevrilmiш, be-lяliklя dя юlkяmizdя tяhsilin inkiшafыцчцn hяrtяrяfli шяrait yaradыlmышdыr.Respublikamыzыn tяhsil sistemindяdavamlы inkiшafa yюnяlmiш яsaslыinfrastruktur dяyiшikliklяrin baш ver-mяsi, inkiшafyюnцmlц proqram vяlayihяlяrin hяyata keчirilmяsi dюv-lяtimizin baшчыsыnыn tяhsilя gюstяr-diyi mцntяzяm diqqяt vя qayьы nя-ticяsindя mцmkцn olmuшdur.

Mцstяqil Azяrbanda key-fiyyяtli biliyя sюykяnяn tяhsil sis-teminin tяmяli Ulu Юndяr HeydяrЯliyev tяrяfindяn 1999-cu tяsdiqolunmuш "Azяrbaycan Respublika-sыnыn tяhsil sahяsindя Иslahat Proq-ramы" ilя qoyulmuшdur. Cяmiyyяtintяrяqqisinin baшlыca amillяri olanelm vя mяdяniyyяtin, xalqыn intel-lektual potensialыnыn formalaшdыrыl-masы, gяnc nяslin yцksяk hazыrlыqsяviyyяsinin tяmin edilmяsi mцd-dяalarыnыn bu proqramыnыn ideya is-tiqamяtlяrinя чevrilmяsilя tяhsilsistemimizin яn zяruri vяzifяlяrimцяyyяnlяшdirilmiшdir. SюzцgedяnИslahat Proqramыnыn tяsdiqindяnsonra keчяn dюvrя nяzяr salsaq,mцяyyяn problemlяrя baxmaya-raq, tяhsil sistemindя yenilik axta-rышlarыnыn, tяшяbbцskarlыq vя yara-dыcыlыq meyllяrinin gцclяnmяsini,mяzmun, maliyyяlяшmя vя idarяet-

mя цzrя islahatlarыn dюnmяz xarak-ter almasыnы, yeni dяrslik siyasяtininyaradыlmasыnы, mцtяrяqqi dцnyatяcrцbяsinin юyrяnilib tяtbiqinя,inkiшafyюnцmlц layihя vя proqram-larыn, mцasir ideya vя yanaш-malarыn reallaшmasыna istiqamяt-lяndirilmiш eksperimentlяrin hяyatakeчirilmяsini юtяn illяrin яn яlamяt-dar nailiyyяtlяri hesab etmяk olar.Mяktяblяrimizin infrastrukturununyenilяшdirilmяsi vя tяhsilin inkiшafыsahяsindя Цmummilli Lider Hey-dяr Яliyevin adыnы daшыyan Fondunяvяzsiz xidmяtlяrini dя qeyd etmяklazыmdыr vя bunu юzцmя borc bili-rяm.

Mяlum olduьu kimi, ger-чяyi dяrk etmяyin mцxtяlif цsullarыvardыr. Bunlardan biri dя "sistem-struktur yanaшma" vя ya "sistemtяhlili" цsuludur. Sistemlяr biri di-gяrinя nяzяrяn daha mцkяmmяlolur, biri digяrinя nяzяrяn, elmiяdяbiyyatda gюstяrildiyi kimi,bюyцk sistemdir, biri digяrini ehtivaedir. Bюyцk sistem ehtiva etdiyi sis-temя nяzяrяn emercent xassяlяrяmalik olur. Bu emercentliyя alt sis-temlяr tabe olmasa, mяhz hяminxassяlяri bюyцk sistem diktя edяbilmяsя, o, baшqa sistemя чevrilir.

Azяrbaycanda tяhsil sis-teminin ehtiva etdiyi Шяki цmumiorta tяhsil sistemi юzцnя nяzяrяndaha geniш olan sistemin emer-centiyinя hяssasdыr, eyni zamandaюzцnяmяxsus, юzяl keyfiyyяtlяrяdя malikdir. Шяkidя цmumi ortatяhsilin davamlы inkiшafыnы Azяr-bay-can tяhsil sisteminin inkiшaf kontek-stindя daha dцrцst dяrk etmяkmцmkцndцr. Hansы ki, sюzцgedяnbюyцk sistem dцnya standartlarыnauyьun dяyiшiklяrя can atыr vя bununяsasыnda Azяrbaycan dюvlяtininuьurlu siyasяti dayanыr. Яdalяt na-minя sюylяmяliyяm ki, nяticяlяr in-sanda nikbin ruh yaradыr.

Azяrbaycanыn bцtцn re-gionlarыnda olduьu kimi Шяkidя dяцmumtяhsil mяktяblяri цчцn yenibina vя яlavя tяdris korpuslarыnыntikintisinя, яsaslы tяmirя xцsusi diq-qяt verilir. Son on ildя Шяki шяhя-rindя 1, 5, 6, 12, 14, Vяrяzяt, Kiш,Qozlubulaq, Aydыnbulaq, Иnчя-Zunud, Oraban, Bюyцk Dяhnя, Ki-чik Dяhnя, Чayqaraqoyunlu, Dяrя-cяnnяt (kюhnя vя yeni salыnmышяrazilяrdя), Birinci Bilяcik, Dяmir-yol qяsяbя, Baш Gюynцk, Layыsqы,Baш Kяldяk, Kцdцrlц kяnd mяk-tяblяri mцasir цslubda tikilяrяkpedaqoji kollektivlяrin istifadяsinяverilmiшdir. Yeni inшa olunan mяk-tяb vя яlavя tяdris korpuslarы mцx-tяlif mцasir avadanlыqlarla tяminolunmuшdur.

Xцsusi olaraq vurьula-maq istяrdim ki, яsaslы tяmir iшihяyata keчirilяn mяktяb vя korpus-lar mцasir tяlяblяrя tamamilя uy-ьun hala gяtirilmiш vя onlar damцasir avadanlыqlarla tяmin olun-muшdur. Mяsяlяn, Шяki шяhяr 3saylы orta mяktяb яsaslы tяmirdяnsonra nяinki tяhsilin yцksяksяviyyяdя hяyata keчirilmяsi ilяbaьlы bцtцn imkanlara malikdir,hяm dя bu tяdris mцяssisяsi yer-lяшdiyi яrazidя - Шяkinin qoruq his-sяsindя qяdimliklя mцasirliyin har-moniyasыnы yaradыr, insanы dцшцn-mяyя vя юyцnmяyя tяhrik edir.Fяxarяt hissi keчirirяm ki, 45 ilюncя bu mяktяbdя tяhsil almышamvя onun яsaslы tяmiri цчцn diqqяtyetirmяk imkanыnda olmuшam.

Qяbul olunmuш inkiшafLayihяsinя gюrя yaxыn illяrdя Шяkiцmumtяhsil mяktяblяrinin on dюr-dцnцn yenidяn tikilmяsi, qыrx ikimяktяbin яsaslы tяmiri nяzяrdя tu-tulur. Bu sыrada ulu юndяr HeydяrЯliyevin min bir zяhmяti, diqqяt vяqayьыsы ilя tikilmiш mцasir standart-lara cavab verя bilяn Шяki шяhяr 8,9, 19, 20 saylы, Aшaьы Gюynцk, BaшLayыsqы, Шяki kяnd, Bюyцk Dяhnя1, Kiчik Dяhnя 1 saylы, Qayabaшы,Baш Zяyzid, Aшaьы Kцngцt, Daшцzkяnd mяktяblяrinin яsaslы tяmiri юnplana чяkilmiшdir. Иnamla sюylяmяkolar ki, tezliklя Шяkimizdя hяr birmяktяbli vя hяr bir mцяllim юzцnя-layiq, arzuolunan mяktяblяrdя bя-шяr mяdяniyyяtinin mяnimsяnil-mяsi, qorunmasы vя yaradыcыlыqla in-kiшaf etdirilmяsi tяcrцbяsinin da-шыyыcыsы vя юtцrцcцsц kimi dяyяrlifяaliyyяtin subyektinя чevrilяcяk-lяr! Bizi bu qяnaяtя юlkяmizin so-sial yюnцmlц inkiшaf tempi gяtirir.

Respublikamыzыn maliyyя

imkanlarыnыn mцxtяlif mяnbяlяrdяn,xцsusilя neftdяn gяlяn gяlirlяr he-sabыna ilbяil artmasы nяticяsindяtяhsilя ayrыlan vяsait hяr il davamlыolaraq artыr. Юlkя bцdcяsindя чяki-sinя gюrя tяhsil ikincidir. Tяhsilinmaliyyяlяшmяsinin inkiшaf dinami-kasы diqqяti чяkяn sяviyyяdяdir.Mцqayisя цчцn gюstяrяk ki, tяhsilxяrclяri 2003-cц ildя 243,2 milyonmanat olduьu halda beш il sonra bugюstяrici milyardы юtmцшdцr. Butemp sonrakы beш ildя dя saxlan-mышdыr.

Bu gцn mцasir dцnyamыznяhяng informasiya mяkanыna чev-rilmiшdir. Иnformasiya - Kommuni-kasiya texnologiyalarыna praktik cя-hяtdяn dяrindяn yiyяlяnmяdяn buцmmanda hяrяkяt etmяk, onlardanbяhrяlяnmяk mцmkцn deyildir.Hazыrda elя bir vяziyyяt yaranmыш-dыr ki, elmi informasiyalardan vax-tыnda vя yerindя чevik istifadяedяnlяr daha чox qazanыb inkiшafedirlяr. Bцtцn bu amillяr mяktяb-lяrimizdя tяhsil alan шagirdlяrin

ИKT-nin imkanlarыnы hяrtяrяfli mяn-imsяmяklя informasiyalarla iшlя-mяk qabiliyyяtlяrinin formalaшma-sыnы, informasiya mяdяniyyяtinя yi-yяlяnmяlяrini zяruri edir. Bu zя-rurяti imkanlarыmыzla uyьunlaшdыr-maьa hяssas mцnasibяt bяslяyяnюlkя prezidenti "Цmumtяhsil mяk-tяblяrinin ИKT ilя tяminatы Proqra-mы"nы tяsdiqlяmiшdir.

Xцsusi vurьulamaq istяr-dim ki, informasiya cяmiyyяtininyarandыьы belя bir dюvrdя 2004-cцilя qяdяr юlkяmizin цmumtяhsilmяktяblяrindя tяxminяn 1000 шa-girdя 1 komputer dцшцrdц. Sevindi-rici haldыr ki, цч illik Proqram чяr-чivяsindя artыq V-XЫ siniflяrdя 29шagirdя 1 kompцter nisbяti tяminolunmuшdur. Adыnы чяkdiyimiz pro-qrama uyьun olaraq Шяki ШTШ цzrяbu nisbяt 20:1 kimidir. Шяki шяhяr1, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 17,18, 19, 20 saylы, fizika-riyaziyyat vяhumanitar tяmayцllu lisey, Turan,Cяfяrabad, Bюyцk Dяhnя 1 vя 2saylы, Kiчik Dяhnя 1 vя 2 saylы, OrtaZяyzid, Baш Zяyzid, Vяrяzяt,Oxud, Qoxmuq, Baш Laysqы, Bi-lяcik, Иnчя-Zunud, Kiш 1 saylы vя s.onlarla mяktяblяrimizdя kompцtersiniflяri fяaliyyяt gюstяrir. Шяkidячяtin ki, kompцterlя iшlяmяyi bacar-mayan mяktяbli tapmaq olar. Artыqelektron vasitяlяr hяm шagirdlяrin,hяm dя mцяllimlяrin diqqяtini ciddiшяkildя чяkmяkdяdir vя kompцter-lяr юyrяnmя obyektindяn mяnim-sяmя prosesinin vasitяsinя чevril-mяkdяdir.

Hamыya mяlumdur ki, tяh-silin keyfiyyяti onun mяzmunununtяlяbata nя dяrяcяdя uyьun mцяy-yяnlяшdirilmяsindяn birbaшa asыlы-dыr. Яgяr mяzmun optimal mцяy-yяn edilmяzsя, tяшkil edilmяsindяnasыlы olmayaraq, tяlim prosesininnяticяsi lazыmы nяticяni vermяyя-cяkdir. O da mяlumdur ki, kюhnяbaxышlar яsasыnda formalaшan tя-limin mяzmununda kosmetik dяy-iшikliklяr etmяklя mahiyyяt etibarы

ilя onu yenilяшdirmяk mцmkцn de-yildir. Odur ki, inkiшaf etmiш юlkя-lяrin tяcrцbяsi юyrяnilmiш, "Цmumitяhsilin Konsepsiyasы (Milli Kuriku-lum)" sяnяdi hazыrlanmыш, hюkцmяttяrяfindяn tяsdiq olunmuшdur. Busяnяd яsasыnda tяhsil pillяlяri цzrяfяnn kurikulumlarы hazыrlanыb tяtbiqedilmяyя baшlanыlmышdыr. Шяki mяk-tяblяrindя dя kurikulum islahatы чoxuьurla hяyata keчirilir. Belя ki, buiшя mяrhяlя-mяrhяlя yцksяk hazыr-lыq iшi aparыlыr, icra daimi olaraq nя-zarяtdя saxlanыlыr. Bu iшdя Mцяl-limlяr Иnstitunun, onun Шяki filialы-nыn Tяhsil Nazirliyinin kюmяyi vяrяhbяrliyi ilя hяyata keчirdiyi tяdbir-lяr xцsusi яhяmiyyяt kяsb edir,fayda gяtirir.

Цmumi tяhsilin dюvlяt vяcяmiyyяt qarшыsыnda яn mцhцmvяzifяlяrdяn biri ayrы-ayrы sahяlяrцzrя istedadы, xцsusi qabiliyyяti ilяfяrqlяnяn шagirdlяrin vaxtыnda aш-kara чыxarыlmasы vя onlarыn davamlыinkiшafы цчцn lazыmы шяraitin yaradыl-masыdыr. Иstedadlы insanlar hяr bir

юlkяnin яvяzolunmaz intellektualsяrvяtidir, hяm dя hяmin юlkяdяkitяhsil sяviyyяsinin real gюstяrici-sidir. Ulu Юndяrimiz Heydяr Яliye-vin sюzlяri ilя desяk, "Gяlяcяk bilik-li, elmli, istedadlы insanlarыn чiyinlяriцstцndя qurulur". Mяhz цmummilliLiderimizin proqram xarakterli bumцddяasы, elяcя dя XXЫ яsrdяdavamlы insan inkшafыna yюnяlmiшtяhsil siyasяti mюhtяrяm Preziden-timiz Иlham Яliyevin tяsdiq etdiyi"Xцsusi istedada malik olan uшaq-larыn (gяnclяrin) yaradыcыlыq poten-sialыnыn inkiшafы цzrя Dюvlяt Proq-ramы"nыn яsasыnы tяшkil etmiшdir.Proqramda istedadlы uшaqlar ba-rяdя mяlumat bankыnыn yaradыl-masыndan, bu sahяdя qabaqcыldцnya tяcrцbяsinin юyrяnilib tяt-biqindяn tutmuш yeni tipli tяhsilmцяssisяlяri шяbяkяsinin geniш-lяndirilmяsi, lisey vя gimnaziyalarыnmaddi-tяdris bazasыnыn mюhkяm-lяndirilmяsi vя istedadыn stimullaш-dыrыlmasыnadяk bцtцn zяruri mяsя-lяlяr юz яksini tapmышdыr.

Иstedadlы шagirdlяrlя iшяШяki цmumi orta tяhsil sistemindяxцsusi юnяm verilir. Bцtцn mяk-tяblяr цzrя istedadlы шagirdlяrin si-yahыsы mцяyyяnlяшdirilmiш, onlarlaiшlяyяn pedaqoji kadrlar xцsusikurslardan keчmiшdir. Bu qяbildяnolan шagirdlяrin nяticяlяri diqqяtiчяkir. Elя bir yarышma, mцsabiqяyoxdur ki, orada Шяkinin istedadlыmяktяblilяri юz sюzцnu demяmiшolsun.

Шяki tяhsil sistemininuьurlarы danыlmaz vя davamlыdыr.100 mяktяbi, beш mяktяbdяnkя-nar, 60 mяktяbяqяdяr tяrbiyяmцяssisяni юzцndя birlяшdirяn busistem fяxarяt doьuran inkiшaf yolukeчmiшdir. 180 il bundan юncя ikisinifli mяktяblя fяaliyyяtя baшlayanШяki цmumi tяhsili dцnyaya verdiyikorifeylяri ilя юyцnmя haqqыnamalikdir. 1833-cц ildя M.F.Axun-dov rus dilini юyrяnmяk mяqsяdilяШяkidя fяaliyyяt gюstяrяn rus mяk-

tяbindя oxumuшdur. Sonralar 5№-limяktяb цnvanы ilя Шяki цmumi tяh-sil sistemindя юzцnя layiqli yer alanbu mяktяbi Шяrqdя ilk opera yazanbюyцk musiqiшцnas qadыn ШяfiqяAxundova, gюrkяmli maarifчi folk-lorшцnas Rяшid bяy Яfяndizadя,gюrkяmli dramaturq Sabit Rяhman,maarifчi mяtnшцnas Salman Mцm-taz vя baшqalarы bitirmiшdir. Sюzц-gedяn mяktяbin gюstяricilяri di-namik davamlы inkiшafdadыr. Bumяktяbin 2007/2008-ci tяdris ilindяgюstяricilяrini adыnы aчыqlamaq istя-mяdiyim Шimal-qяrb bюlgяsininяhatя etdiyi rayonlardan birininbцtцn mяktяlяrinin birgя яldя etdiyinяticяlяrlя tutuшdurmaq mцmkцn-dцr. Шяki шяhяr 5№-li orta mяktяb2011/2012-ci tяdris ili цzrя ilin 50mяktяbindяn biri kimi Respubli-kamыz цzrя keчirilяn mцsabiqяninqalibidir.

Шяkidя цmumi orta tяhsi-lin davamlы uьurlarыnы dюvlяtin tяh-silя hяssas, qayьыlы mцnasibяti vяяnяnяlяrя sяdaqяtli olan pedaqojikadr potensialы шяrtlяndirir. Шяkidяюzцnцn pedaqoji fяaliyyяtini sяriш-tяli шяkildя etmяyi bacaran, baшqasюzlя idarяetmя mяdяniyyяtinя yi-yяlяnmiш kollektivlяr vя mцяllimlяrvardыr, hansы ki, onlarыn юzцnяmяx-susluьu diqqяti чяkir.

Mяnim subyektiv anlamы-na gюrя, belя yaradыcы, yeni peda-qoji tяfяkkцrя яsaslanan kollektiv-lяrin vя mцяllimlяrin tяdris proq-ramlarыnыn tяrtibi vя reallaшdыrыlmasыilя baьlы sяrbяst fяaliyyяtlяrinя nis-bяtяn yuxarы pillя цzrя idarяetmяorqanlarыnыn imkan vermяsi gяrяk-dir. Onlardan юyrяnmяk vя onlarыtяqdir etmяk цmumi iшin xeyrinяolar. Mяnim fikrimcя, Шяki шяhяr 5,10, 11. saylы mяktяblяrin, fizika-ri-yaziyyat vя humanitar tяmayцllц li-seyin, Oxud, Kiш 1 saylы, OrtaZяyzid 1 saylы, Vяrяzяt, Baш Zяy-zid, Turan, Qayabaшы, Kiчik Dяhnя1 saylы vя s. kяnd orta цmumtяhsilmяktяblяrinin pedaqoji tяcrцbяsiюyrяnilmяyя vя yayыlmaьa layiqdir.Mцшahidяlяrim mяni bu qяnaяtяgяtirir.

Шяkidя hяr bir valideynistяyяr ki, onun юvladыnыn tяlim-tяr-biyяsi ilя Mahmud Teymurov, Bя-шarяt Yusifov, Fikrяt Яsgяrov, Nu-rяli Abdullayev, MцшafяrimЯhmяdova, Yasin Иlyasov, DilbaziCяmi-lov, Qяzяnfяr Mцrшцdov,Baba Yusifov, Sahib Иbrahimov,Nяzakяt Baьыrova, RahimHяsяnov, Mina Abbаsova, MahirяHeydяrova, Ra-him Cabbarov,Rahim Salamov, Gцlxar Salamova,Elшяn Abdurah-manov, YaqubИslamov, Sahib Mi-kayыlzadя, AmilHяsяnov, Kifayяt Xяlilova,Lyudmila Nяbiyeva, AydыnMяmmяdov, Bцnyad Иsmayыlov,Anar Яzizov, Vaqif Шцkцrov, RasimMяmmяdov, Vidadi Яdilov, QurbanRяhimov, Kцbra Abdullayeva, Kц-tafяt Abdulqяdirova, Reyhanя Яk-bяrova, Afяr Mяmmяdova, NяrgizAllahyarova, Aydыn Adышirinov vя buucalыqda dayana bilяn digяr mцяl-limlяr mяшьul olsun. Hяr il onlarlaaltы yцz baldan yuxarы nяticя gюs-tяrяrяk nцfuzlu ali mяktяblяrя qя-bul hцququ qazanan шagirdlяrin,onlarыn valideynlяrinin sevincininsяbяbkarlarы olan - tяlim prosesiniшяrq vя qяrb dцшцncя tяrzlяrininoptimal sintezinя dayanaraq quran,kreativliyя цstцnlцk verяn belяmцяllimlяrin sayы gцnbяgцn art-maqdadыr. Demяli, uьurlar olacaq-dыr, Шяki tяhsili юz яnяnяlяrinя sя-daqяtli qalacaqdыr vя Azяrbaycanыniшыqlы gяlяcяyinя tarixя чevrilmiшillяrdя olduьu kimi sanballы tюvhяsi-ni verяcяkdir. Elя etmяk gяrяkdirki, bu qяbildяn olan mцяllimlяrimizdяyяrli pedaqoji fяaliyyяtlяrini tяd-ris planы яsasыnda qurulan cяdvяlяvя rejimя uyьun pedaqoji prosesdя- bцtцn шagirdlяrin iшtirakы tяminolunan dяrslяrdя цstцn olaraq hя-yata keчirя bilsinlяr, baшqa sюzlя,real mяktяb "formal mяktяbin" яla-vяsinя чevrilmяsin, yetiшmяkdяolan nяslin mяnяviyyat tяrbiyяsinikюlgяdя saxlamaq tяhlцkяsi yaran-masыn. Real mяktяblяrin юz funksi-yasыnы qismяn itirmяsi yolverilmяz-dir. Sюzцgedяn hal cяmiyyяtin son-rakы taleyi цчцn tяhlцkя yaradabilяr.

...Allahыm, millяtimi iшыq-lы gяlяcяyя aparan mяnяviyyatdaшыyыcыlarыnы mяnяviyyatsыzlarыnbяd felindяn qoru! Amin!

Шяkidя цmumi orta tяhsil davamlы inkiшaf yolundaШяkidя цmumi orta tяhsil davamlы inkiшaf yolunda

Фирядун ИБРАЩИМОВ,АМЕА ШРЕМ-ин апарыъы

мцтяхяссиси,пedaqoji elmlяr doktoru,

Azяrbaycan Respublikasыnыnяmяkdar mцяllimi

ПЕДАГОГУН ТРИБУНАСЫПЕДАГОГУН ТРИБУНАСЫ

...Allahыm, millяtimi iшыqlы gяlяcяyя aparan mяnяviyyat daшыyыcыlarыnы...Allahыm, millяtimi iшыqlы gяlяcяyя aparan mяnяviyyat daшыyыcыlarыnыmяnяviyyatsыzlarыn bяd felindяn qoru! Amin!mяnяviyyatsыzlarыn bяd felindяn qoru! Amin!

Шяки шящяр 10-сайлы орта мяктяб

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 18

Page 19: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ сящ.19

Mяmmяd Adilovla bizeyni tяhsil ocaьыnda - Шяkiшяhяrindяki R.B.Яfяndiyevadыna 10 saylы orta mяktяbdяoxumuшuq (Biz oxuyandamяktяb Maksim Qorkinin adыnыdaшыyыrdы). Иkimiz dя sayыlыb-se-чilяn шagirdlяrdяn olsaq daaramыzda dostluq mцnasi-bяtlяri yox idi, чцnki mяnMяmmяddяn bir neчя yaшbюyцk idim. Bu isя mяktяbliцчцn яhяmiyyяtli fяrqdir.

Иш elя gяtirib ki, mяnhяmiшя eyni dяrяcяdя hяmmusiqiшцnaslыqla, hяm dя filo-logiya ilя mяшьul olmuшam. Buiш tяdricяn mяnim hяyat tяrzi-mя чevrilib vя yalnыz musiqiшц-naslarla yox, hяm dя filoloqlar-la цnsiyyяt yaratmaьыma sя-bяb olub.

Mяmmяd mцяllimlяbiz ilk peшяkar sюhbяtimiziyaxыn keчmiшdя - 1997 ci ildяBakыda ,,Dяdя Qorqud"a hяsredilmiш beynяlxalq simpoziumzamanы etmiшik. Bu sюhbяtdяnsonra bir-birimizi demяk olarki, yenidяn kяшf etdik vя sonramяn hяr dяfя PeterburqdanBakыya gяlяndя mцtlяq gюrц-шцrdцk. Bu gюrцшlяr Шяkidя dяdavam edirdi. Sюhbяtlяrimizяsasяn klassik Azяrbaycanpoeziyasы barяdя, qяhrяman-lar eposu haqqыnda olurdu.Bizi yaxыnlaшdыran da bu mюv-zular idi. ЯlyazmalarИnstitutunun fondunda"Koroьlu" eposuna aid materi-allarыn olduьu gюrkяmliqorqudшцnas ШamilCяmшidovun tяdqiqatlarыndanmяnя bяlli idi. Mяmmяd mцяl-limlя getdikcя inkiшaf edяnшяxsi vя peшяkar mцnasibяt-lяrimizdяn istifadя edяrяk birgцn "Koroьlu" barяdя sюhbяtaчdыm. Bяdii sяviyyяsindяnasыlы olmayaraq eposun яlyaz-malarыndan hamыsыnыn чapыnыnvacib olduьunu sюylяdim. Onuda bildirdim ki, яgяr mяnim buiшя hяr hansы bir kюmяyim dя-yя bilяrsя, hяmiшя hazыram.

Mяsяlя burasыndadыrki, son yцz ildя "Koroьlu" epo-sunun baшы hяqiqi mяnada чoxbяlalar чяkmiшdir. Bir tяrяfdяnonu toplayanlar vя чap edяnlяreposun mяtninя bu vя ya digяrdяrяcяdя яl gяzdirmiш, bir-lяшmiш mяtnlяr yaratmыш, яsя-rin nяsr vя nяzm hissяlяrinяsяrbяst mцdaxilяlяr etmiшlяrki, bu da nяticяdя elmi tяd-qiqat цчцn yararsыz olan kitab-larыn meydana чыxmasыna sя-bяb olmuшdur. Digяr tяrяfdяnisя "Koroьlu"nun tяdqiqi ilяmяшьul olan gюrkяmli alimlяrVяli Xuluflu, Salman Mцmtaz,Hяnяfi Zeynallы, Яliheydяr Ta-hirov repressiya illяrindя,Hцmmяt Яlizadя isя bir qяdяrsonra mяhv edilmiшlяr. Bunagюrя hяlя indi dя baшы macя-ralardan (oxu: saxtalaшdыrma-lardan) azad ola bilmяyяn"Koroьlu" eposu ilя baьlы hяrbir yeni sяnяd, hяr bir yeni sюzxцsusi яhяmiyyяt kяsb edir.

Mяmmяd mцяllim dц-шцncяlяrimя шяrik oldu vя birildяn sonra mяn Bakыya gя-lяndя " Koroьlu"ya aid цч яl-yazmasыnыnn latыn qrafikasы ilя

kompцterdя yыьыlmыш mяtninimяnя tяqdim etdi. Onlarы Яl-yazmalar Иnstitutunun яmяk-daшы, filologiya elmlяri namizя-di Яli Mяmmяdbaьыroьlu яrяbqrafikasыndan чevirmiшdi. Hя-min mяtnlяri mяn Sank-Peter-burqa apardыm vя tяlяsmяdяndiqqяtlя юyrяndim. Nяticяdяkoroьluшцnaslыq цчцn gяrяkliolan bir sыra mяsяlяlяr aчыldы.Onlarы mцxtяsяr шяkildя belяifadя etmяk olar:

1. D-674 шifrяli яlyaz-ma Azяrbaycan koroьluшц-naslыьыnыn яsasыnы qoyan VяliXuluflunun indiyя qяdяr mя-lum olmayan bяzi чalышmalarыnыцzя чыxardы. Alimin 1927 vя1929-cц illяrdя чap etdirdiyi"Koroьlu" kitablarы onun busahяdя gюrdцyц iшlяrin yalnыzbir hissяsi idi. Yяqin ki, V.Xu-luflunun "Koroьlu"ya aid baшqaiшlяri dя olmuш vя tяdqiqatчыnыnюmrц ilя bяrabяr onlarыn daюmrцnя son qoyulmuшdur.

2. Tцrkiyя tцrkcяsindяolan D-381 шifrяli яlyazma birtяrяfdяn Rza Zakinin 1913-cцildя Bakыda nяшr etdirdiyi "Ko-roьlu" barяdя V.Xuluflunun qя-ti fikrini yada saldы: "Bu яsяrAzяrbaycan aшыqlarыndan gюtц-rцlmяyib, tamamilя Иstanbuldaчap olunan kitabыn kopyasыdыr".Digяr tяrяfdяn isя daha bir fikirdoьurdu: "Rza Zakinin kitabы-nыn яsasыnda ya bu яlyazmanыnюzц, ya da bunun hansыsa su-rяti durur". Yяni Rza Zaki top-layыcы deyil, tяrcцmячidir (hяmdя sяrbяst tяrcцmячi) vя onunnяшr etdirdiyi Azяrbaycan yox,Turkiyя dastanыdыr.

3. Mяшhur alimlяrdяnM.H.Tяhmasibin tяrtib etdiyivя H.Araslыnыn redaktoru ol-duьu, dяfяlяrlя чapdan bura-xыlmыш "Koroьl" kitabыnыn "Mцs-tяqil qoшmalar" bюlmяsindяverilяn vя Яndяlib Qaracada-ьinin Sank-Peterburqda saxla-nыlan "Шeirlяr mяcmuяsi"ndяngюtцrцldцyц gюstяrilяn nцmu-nяlяr mяhz Salman Mцmtazыnarxivindяn alыnmышdыr. Onlarыgюtцrцb Azяrbaycana gяtirяnSalman Mцmtaz olmuшdur.

Gюrцndцyц kimi bufaktlar Azяrbaycan koroьlu-шцnaslыьыnыn tarixi цчцn чoxяhяmiyyяtlidir vя mяn onlarыnahaq yerя xatыrlatmыram.

Яgяr Mяmmяd mцяl-limin tяяssцbkeшliyi vя iш-gцzarlыьы olmasaydы, kim bi-lir, "Koroьlu"ya aid яlyaz-malar hяlя nя qяdяr yatdыьыyerdя yatacaqdы, iшыq цzцgюrmяyяcяkdi. Ancaq Mяm-mяd mцяllimin sяyi gюzяlnяticя verdi. 2010-cu ilin яvvя-llяrindя Я.Mяmmяdbaьыroьlu-nun giriш sюzц ilя (яlyazmalarbarяdя) nяшrя hazыrladыьы vяmяnim яtraflы шяrhlяr yazdыьыm,"Koroьlu (Bakы яlyazmalarы)"kitabы Mяmmяd Adilovun re-daktяsi ilя чapdan чыxdы. Tяk-rar edirяm, яgяr Mяmmяdmцяllimin aparыcы fяaliyyяtiolmasaydы, bu gцn яlimizdяbelя gяrяkli bir kitab olmazdы.

Yaxшы baшa dцшцrяmki, mяnim bu yazыm MяmmяdAdilov haqqыnda xatirяdяn чoxelmi hesabata bяnzяyir. Qoybelя olsun. Mяmmяd haqqыn-da xatirя yaza bilmirяm, qяlя-mim iшlяmir. Ишlяmir ona gюrяki, bu gюzяl insanыn, gюzяl ali-min vя gюzяl dostun yoxluьu-na inanmыram.

Иnsan dцnyadan kю-чяndяn sonra onu tanыyanlarыnxatirяsindя yaшayыr. Lakin onutanыyanlardan axrыncыsы da birgцn dцnyasыnы dяyiшir. Bu belяolmalыdыr, bu tяbiяtin hюk-mцdцr. Ancaq alimin bir цstцn-lцyц var: onun yazыb yaratdыьыnяsillяrdяn nяsillяrя, яsrlяrdяnяsrlяrя keчяrяk yaшayыr vяmцяllifini yaшadыr. Bu isя юlцm-sцzlцkdцr. Belя юlцmsцzlцkistedadlы alim, filologiya elm-lяri doktoru Mяmmяd Musaoьlu Adilovun da qismяtindяvar.

Редаксийадан: Хатыр-ладаг ки, Мяммяд Муса оьлуАдилов 1953-ъц ил нойабрын 18-дя Шякидя анадан олуб, 2011-ъи ил октйабрын 17-дя Шякидядцнйасыны дяйишиб.

Аллащ рящмят едясин.

BBiizz ii ""KKoorrooьь lluu"" ddoosstt ee ttdd iiMяmmяd Adi lovun tяяssцbkeшl iy i

Faiq ЧЯLЯBИ, Sяnяtшцnaslыq doktoru,Rusiya Иncяsяnяt TarixiИnstitutunun aparыcы elmiiшчisi, A.И.Gertsen adыnaRDPU-inin professoru

МЯММЯД МУСА ОЬЛУ АДИЛОВ

АЛЛАЩ РЯЩМЯТ ЕЛЯСИН

Башда Фикрят Ъяфяров олмагла Шяки Бялядййясинин коллективи,Бялядиййя ишчиляри Щямкарлар Комитясинин Шяки тяшкилатынын

сядри Сяййаря Ялийевайа, ямиси оьлуТАЛЕЩ ЩЯМИДОВУН

вяфаты мцнасибятиля кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнлябаш саьлыьы верир.

Башда Фикрят Ъяфяров олмагла Шяки Бялядййясинин коллективи,Эцндцз Микайылова, гардашы

БАЛАШ МИКАЙЫЛОВУНвяфаты мцнасибятиля кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнля

баш саьлыьы верир.

Башда Фикрят Ъяфяров олмагла Шяки Бялядййясинин коллективи,Шяки шящяр Иъра Щакимиййятинин шюбя мцдири

Дашгын Микайылова, ямиси БАЛАШ МИКАЙЫЛОВУН

вяфаты мцнасибятиля кядярляндийини билдирир вя дярин щцзнлябаш саьлыьы верир.

Мурад Нябибяйов, Айдын Щаъыйев, Намиг Ъаббарзадя,Натиг Бабайеввя Гцдрят Яляшряфзадя, Елдар вяПирмяммяд Бейзийев гардашларына, аталары

МЯММЯДРАЩИМ БЕЙЗИЙЕВИНвяфаты мцнасибятиля кядярляндиклярини билдирир вя дярин щцзнля

баш саьлыьы верирляр.

Сентйабрын 28-дя Азяр-байъанын нефт-газ сянайесимцяссисяляринин танынмышмцтяхяссиси, щямйерлимизВащабов Сабир Мяммядиййяоьлу Сумгайыт шящяриндявяфат етмишдир.

Sabir Vahabov 1936-cы ildя Шякидя анадан олмуш-дур. 1954-cц ildя Шяки шящяр10 saylы orta mяktяbi qurtar-дыгдан сонра Azяrbaycan Sя-naye Иnstitutunun (indiki NeftAkademiyasы) Geoloji Kяшfiy-yat fakцltяsinя qяbul olmuш,orada 2 kurs oxuduqdan sonraNeft Mexanika fakцltяsinяkeчirilmiш vя 1959-cu ildя ora-nыn "Avtomatika telemexanika,elektron юlчц cihazlarы vя qur-ьularы" шюbяsini bitirmiшdir. Алитящсил алдыгдан сонра, 1962-ciilядяк Сабир Ващабов qapalыmцяssisяdя iшlяmiш, 1963-cцildяn ися Sumqayыtдакы "Neft-qazavtomat" Elm ИstehsalatBirliyindя ямяк фяалиййятинидавам етдирмишдир. 1986-ъы иля-дяк о, mцhяndis, qrup rяhbяri,мцхтялиф elmi tяdqiqat labora-toriyalarыnыn mцdiri vяzifя-sindя, 1986-cы ildяn isя "Avto-matlaшdыrыlmыш idarя sistemlяriцчцn telemexanika kompleks-lяri" elmi tяdqiqat шюbяsininmцdiri vяzifяsindя чalышмышдыr.

Sabir Vahabov яmяkfяaliyyяti dюvrцndя elmi-prak-tiki iшlяrlя дя mяшьul olmuш-dur. Onun fяaliyyяt sahяsi te-lemexaniki komplekslяrin iшlя-nib hazыrlanmasы, onlarыn яsa-sыnda neftчыxarma sяnayesin-

dя tяtbiq edilяn mяrkяzlяшdi-rilmiш nяzarяt vя idarяetmяsistemlяrinin yaradыlmasы vяonlarыn obyektlяrdя tяtbiqindяbilavasitя iшtirakы olmuшdur.

Иraq Respublikasыnыnneft mяdяnlяrindя mяrkяzlяш-dirilmiш nяzarяt sistemlяrinintяtbiq олунмасында iшtirak et-mяk цчцn Сабир Vahabov1984-1985-ci illяrdя щямин юл-кядя ezamиййятдя olmuшdur.

С.Ващабов 38 elmiяsяrin, о cцmlяdяn 13 ixtiranыnmцяllifidir. Дювлят тяряфиндянщямйерлимизин ямяйи лайигинъягиймятляндирилмиш вя о, "SSRИixtiraчыsы", Cihazqayыrma nazir-liyinin "Яn yaxшы ixtiraчыsы", "Ci-hazqayыrma яlaчыsы" dюш niшan-larы, bir sыra fяxri fяrmanlar vяXalq Tяsяrrцfatы sяrgisiningцmцш medalы vя "Ряшadяtliяmяyя gюrя" medalы ilя tяltifolunmuшdur.

Сабир Ващабов онутаныйанларын йаддашында щямдя эюзял аиля башчысы, садигдост вя мцлайим хасиййятли ин-сан кими галаъагдыр.

Ювладларыны вятян-пярвярлик рущунда тярбийяедиб бюйцдян С.Ващабовуноьлу Ъейщун Ващабов 1993-cц il iyulun 22-dя Гарабаьуьрунда эедян дюйцшлярдяшящид олмушдур.

Ceyhun bir neчя hяrbiяmяliyyatlarыn hяyata keчiril-mяsindя fяallыq gюstяrmiшdir.O, 1993-cц ilin iyulun 22-dяnюvbяti hяrbi tapшыrыqlarы yerinяyetirяrkяn aьыr yaralanmыш vяAьcabяdi rayonunda yerlяшяnhяrbi-sяhra hospitalыnda яbя-diyyяtя qovuшmuшdur. Azяr-baycan “Neftqazavtomat” EИB1995-ci ilin iyunun 17-dяn шя-hid Ceyhun Vahabov adыna tя-qaцd tяsis etmiшdir. Щяминtяqaцd Azяrbaycan SяnayeUniversiteti mцhяndis-elektrikixtisaslarы цzrя tяhsil alan nц-munяvi tяlяbяlяr цчцn nяzяr-dя tutulmuшdur. (Гязетимизинэялян сайларында Ъейщунщаггында охуъуларымыза ятрафлымялумат вермяйи юзцмцзяборъ билирик).

Аллащ рящмят елясин.

VAHABOV SABИR MЯMMЯDИYYЯ OЬLU

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 19

Page 20: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.20 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Geokimya elmi kimyяvielementlяrin hяyatыnы iшыqlandыrыrdesяk, yяqin ki, yanыlmarыq. Onagюrя ki, Mendeleyev cяdvяlindяyer alan bцtцn kimyяvi ele-mentlяr hяr hansы bir mяkandamцяyyяn miqdarda mюvcud-durlar vя biri dя юzцnяmяxsusrol oynayыrlar. Kimyяvi element-lяrin geoloji proseslяrdяki fяaliy-yяtini qismяn юyrяndikdяn sonramяn юzцm dя o qяnaяtя gяlmi-шяm ki, kimyяvi elementlяr tя-biяtdя юz borclarыnы vicdanla ye-rinя yetirяn яn lяyaqяtli varlыqlar-dan biridir - daha doьrusu birin-cisidir. Mяhz bu sяbяbdяn dяbiz kimyяvi elementlяri paylan-ma, yayыlma vя toplanma qanu-nauyьunluqlarыnы bцtцn tяbiяthadisяlяrindя vя obyektlяrindяmцшahidя edя bilirik. Bu qanu-nauyьunluqlarыn юyrяnilmяsi isяelmin qarшыsыnda duran mяqsяdi-ni tяшkil edir.

AMEA Шяki RegionalElmi Mяrkяzinin Geokimya labo-ratoriyasы elmi mцяssisя fяaliy-yяtя baшladыьы vaxtdan bяri юziшinя baшlamыш vя tяdricяn tяlяbolunan sяviyyяyя qяdяr yцk-sяlmiшdir. Bu yolda Geokimyalaboratoriyasыnын яmяkdaшlarыnыnyollarы AMEA-nыn Geologiya Иns-titutu vя SSRИ EA-nыn Geokimyavя Analitik Kimya Иnstitutlarы ilяdя kяsiшmiш, birlяшmiш vя zяn-ginlяшmiшdir. Bu sяbяbdяn dяGeokimya laboratoriyasы яmяk-daшlarы Шяki-Zaqatala regionuцчцn aktual sayыlan regionunyura yaшlы чюkцntцlяri vя onlarыnpolimetal tipli filizliliyi mюvzusuilя az чox яlaqяsi olan digяrgeoloji-coьrafi vя biogeokimyяvimяsяlяlяrin юyrяnilmяsindя dяmцяyyяn cяhdlяr edilmiшdir. Bumяqsяdlя minlяrlя чюkmя sцxur-lardan - gilli шistlяr, alevrolitler,qum daшlarы, яhяngli sцxurlar vяs. nцmunяlяr gюtцrцlmцш vяonlarыn tяrkibindя olan яn aparыcыmikroelementlяr kobalt, nikel,xrom, vanadium, mis, qurьuшun,sink, barium vя stronsium ele-mentlяrinin miqdarlarы-spektralanaliz edilmiшdir. Makroelement-lяr - Si, Al, Fe, Ti, Na, Ca, Mg, K,Mn - oksidlяri kimyяvi analizlяrvasitяsi ilя yerinя yetirilmiшdir.Bunlardan яlavя olaraq Mende-leyev cяdvяlindя qabaqcыl mюv-qedя duran vя tяbiяtdя sяpяlяn-ti formasыnda geniш yayыlan ele-mentlяrdяn 40-a yaxыn keyfiy-yяtcя speкtral analiz vasitяsilяюyrяnilmiшdir. Bu elementlяr iчя-risindя Au, Ag, Mo, W, Sn, Cd,Rb, Cs, Li, La, Bi, Zr, Ga, Ge,Sb, As, U, Te, TA, Te vя s.vardыr. Bu elementlяrin miqdarыnыюyrяnilmяsi paralel olaraq Шяki-Zaqatala bolgяsinin torpaq vяbitki юrtцyц nцnunяlяrinndя dяaparыlmыш vя biogeokimyяvi tяd-qiqatlar sыrasыnda юzцnяmяxsusyer tuta bilmiшdir.

Sual oluna bilяr: “Geo-kimyяvi tяdqiqatlar hansы mяsя-lяlяrin hяllindя faydalы sayыlыrlar?”- Bu mяsяlяlяr olduqca чoxsaylыvя чoxшaxяlidirlяr. Biriнci biz gю-tцrsяk - geoloji proseslяrin geo-kimyяvi xцsusiyyяtlяrinin mцяy-yяnlяшdirilmяsindя bu tяdqiqat-larыn rolunu burada olduqca fяrq-

li vя geniш spektrli nяticяlяrin ol-duьunu gюrяrik. Mяsяlяn, geolo-ji proseslяrdяn maqmatik, post-maqmatik, dяrinlik, kosmogen,hidrotermal, pnevmotoulitik hi-pergen, hipogen, biogen, endo-termik, ekzotermik vя. s. hяrя-sindя bir vя yaxud bir neчя apa-rыcы kimyяvi elementlяr iшtirakedirlяr. Bu kimyяvi elementlяr ti-pomorf adlandыrыlыrlar. Maqmatiksцxurlarda - maqnezium, dяmir,molibden, postmaqmatik sцxur-larda - civя, vismut, tellur, dяrin-lik proseslяrdя - platin, gцmцш,berillium; biogen proseslяrdя -karbon, fosfor, yod; кosmogenproseslяrdя H, He, Se vя s.,hidrotermal proseslяrdя - mis,qurьuшun, sink, kцkцrd vяs.,pnevmantoulitik prosesdя - sцr-mя, arsen, kцkцrd; hipogen pro-seslяrdя - natrium, kalium, kalsi-um vя s. elementlяr aparыcы mюv-qedя iшtirak edirlяr. Чox zamanbizim яlimizя dцшяn sцxur par-чasы formalaшdыьы geoloji tarixiяsяrindя bir yox bir neчe proses-

lяrin axarыndan keчdiyindяn kim-yяvi elementlяrin miqdar gюstяri-cilяrinя gюrя onlarыn keчmiшiniqiymяtlяndirmяk чox чяtin olur.Яslindя haqqыnda sюhbяt aчdы-ьыmыz sцxur parчasыnыn keчmiшi-nin qiymяtlяndirilmяsi цчцn cяhdbelя etmяk hяlя tezdir. Ona gюrяki, keчmiш geoloji tarixini mцяy-yяnlяшdirmяk цчцn biz hяlяonun haqda daha чox mяlumat-larы hяm toplamalы vя hяm dяyenilяrini tяdqiq etmяliyik.Qabaqcadan bilmяk lazыm olansuallardan biri paleohtoloqlar-dan bu sцxur parчasыnыn hansыgeoloji yaшa malik olduьunumцяyyяnlяшdirmяkdяn ibarяtdir.Bizim tяdqiqat apardыьыmыz Шяki-Zaqatala bюlgяsinin чюkmя sу-xуrlarы Paleozoy erasыnыn Yuradюvrцnя aid olduьundan 120-130 mлn il яvvяl yarandыьы ehti-mal olunur. Keчilmiш bu dюvrяrzindя, bizя tanыш olan sцxurparчasы indiki zamanda mцxtяlifkomplekslяrin tяrkibindя tяmsiloluna bilяr. Bu komplekslяr iчя-risindя vulkanogen, vulkanogen-чюkmя, maqmatik, subvulkanik,metamorfik, fasiyal, formasion,terrigen, molass, buzlaq, filiz,litoloji-stratiqrafik vяs. Tiplяrmюvcuddur ki, bizim tяdqiqat ob-yektimizdя onlardan bir qismivulkanogen-чюkmя, terrigen, fi-liz, litoloji-stratiqrafik, fasiyal, for-masion vяs. sяciyyяvidir. Vulka-nogen-чюkmя tipli kompleks-lяrdя - manqan, qurьuшun, maq-nezium, terrigen tipli komplek-slяrdя - silisium, aliminium, kal-sium, filiz komplekslяrindя - mis,qurьuшun, sink, qыzыl, gцmцш,molibden, litoloji-stratiqrafikkomplekslяr - kalsium, maqne-zium, stronsium; fasiyal komp-lekslяrdя - natrium, kalium, borvя formasion komplekslяrdя isя- nikel, titan, dяmir vя s. ele-mentlяrinin aparыcы rolu sяciyyя-

vidir.Geokimyяvi tяdqiqtlar

zamanы proseslяrin mцxtяlif fяal-laшma mяrhяlяlяrindя iшtirak et-mяsi dя mцhцm яhяmiyyяt kяsbedir. Geoloji fяallaшma sahяlя-rindяn tektonik, maqmatik, hid-rodinamik, diffuzion, absorbsion,neytron, oksidlяшdirici, bяrpaedici, filtrasion, optiki vя s. юzц-nяmяxsus fiziki-kimyяvi xцsu-siyyяtlяri ilя bir-birindяn fяrq-lя-nirlяr. Maqmatik fяallaшma yerinmantiya qatы ilя baьlы olduьun-dan maqnezium elementininfяaliyyяti gцclяnir - yeraltы sular-dan baшlanmыш - torpaq vя bitkiюrtцyцndя dя onun miqdarы ortafon gюstяricisindяn artыq olur.Tektonik proseslяrdяkцkцrd ele-mentinin rolu bюyцkdцr. Kцkцr-dцn minerallarda yayыlma forma-larы 2-dяn 6-ya qяdяr dяyiшя bilir.Bu zaman minerallarыn vя sцxur-larыn hяcmlяrindя dя mцяyyяnюlчцdя artыmыn baш vermяsi nя-ticяdя tektoniki qыrыlmalara vяyaxud struktur яyilmяlяrinя sя-

bяb olur. Hяm tektoniki vя hяmdя maqmatik fяallaшma sahяlяritektonik чatlar vasitяsi ilя vulka-nizm proseslяrinin yaranmasы ilяnяticяlяnir ki, burada hяm maq-nezium vя kцkцrdlя yanaшы hяmdя vulkanizmin яn яsas geokim-yяvi яlamяtlяrindяn hesab edi-lяn xlor elementini miqdarыnы art-masы ilя mцшahidя olunur. Geo-loji proseslяrin fяallaшmasы oksi-gen elementinin miqdarыnыn art-masы ilя mцшahidя olunarsa bu-rada oksidlяшmя, kalium ele-mentiniн yцksяk fonu ilя mцшa-hidя olunarsa qяlяvilяшmя vяbяrpaolunma hadisяlяrinin apa-rыcы rolu olduьunu bildirir. Geolojivя habelя yerцstu coьrafi pro-seslяrdя hidrodinamik fяallaшmailя rastlaшыrыqsa hidrogen ele-mentinin fondan yцksяk miqda-rыnыn olduьunu aчыq aydыn gюrц-rцk. Bu elementin yцksяk fonmiqdarы sularda hяm dя turшlu-luьunartmasыna sяbяb olur ki,nяticяdя bir daha daьыdыcы qa-biliyyяtя malik olan sularla rast-laшmыш oluruq. Geoloji obyekt-lяrdя karbon elementinin miq-darыnыn artmasы onunla nяticяlя-nir ki, ion vя kolloidlяrin adsorb-siya prosesi fяallaшыr. Bu minval-la yod elementinin yцksяk fonudiffuziya prosesi vя flцor ele-mentinin yцksяk fonu isя filt-rasiyon fяallaшma цчцn zяminyaratmыш olur. Яrazidя uran ele-mentinin normadan yцksяk miq-darda olmasы neytron fяallaш-masыna sяbяb olur, Helium qa-zыnыn havada miqdarыnыn mцяy-yяn qяdяr yцksяlmяsi isя optikifяallaшma цчцn шяrait yaratmышolur. Яrazidя dяmir elementininmiqdarыnыn artmasы bir sыra mц-hцm genetik, fiziki-kimyяvi, geo-loji-geomorfoloji amillяrlя sыxsurяtdя baьlыdыr. Hяmin proses-lяr hяm dя filiz tipli - qыzыl, gц-mцш, mis, gurьuшun, sink, qalay,

molibden, volfram, kobalt, nikel,xrom, titan, platin vя s. faydalыqazыntы yataqlarыnыn yaranmasы ilяgenetik surяtdя яlaqяdar olaraqdяmirlя minerallarыn kяmiyyяti-nin artmasы ilя mцшahidя olunur.Bu minerallar hяm dя mцxtяlifproseslяrin gюstяricilяri qismin-dя dя istifadя oluna bilяrlяr. Mя-sяlяn, tektoniki proseslяrdяmaqnetit, maqmatik proseslяrdяarsenopirit, hipotermal proses-lяrdя ilmenit, hidrotermal pro-seslяrdя xalkopirit, diagenetikproseslяrdя siderit, hipergenproseslярdя limonit vя s. dяmirliminerallarыn iшtirakы filiz tipli fay-dalы qazыntыlarыn axtarышыnda яl-veriшli indikatorlarrolunda isti-fadя oluna bilяrlяr.

Geokimya tяdqiqatlardamцhцm rol oynayan xцsusiyyяt-lяrdяn biri dя yeraltы sularыn geo-kimyяvi xцsusiyyяtlяrinin araш-dыrыlmasыna aiddir. Onlar mцxtяlifmяnbяlяrdяn qidalandыqlarыnagюrя geoloji amillяrin bюyцk birqismini яhatя edir. Mяsяlяn, qa-

rышыq tipli sularыn tяrkibindя maq-nezium elementi yцksяk fondarast gяlir. Hidrokarbonatlы sularыndaha чox iшtirak etdiyi infiltrasy-on mяnшяli sularыn tяrkibindяkarbon qazыnыn miqdarы nisbяtяnartыq olduьuna gюrя parsial tяz-yiq yцksяk olur vя nяticяdя rit-mik su mяnbяlяri yaranыr. Sedi-mentasiya tipli lay sularы яksяrhallarda dяmir vя okean sularыn-dan formalaшdыqlarы sяbяbindяnxlor elementinin miqdarыnыn artы-mы ilя mцшahidя olunur. Yuvenilsularыn mюvcudluьunu Rn ele-menti radioaktiv su mяnbяlяri Uelementinin yцksяk fonu ilя sя-ciyyяlяnir. Tяdqiq olunan geolojiobyektin genetik xцsusiyyяtlя-rinin юyrяnilmяsindя hяm dя ter-mal sular xцsusi rol oynayыrlar.Bu tipli sular яsasяn kцkцrdlц -sulfat, sulfit vя yaxud sulfit tяrki-bli olurlar. Onlar tektoniki pros-eslяrin fяal olduьu яrazilяr цчцndaha чox sяciyyяvi olmalarы ilяfяrqlяnirlяr. Цmumiyyяtlя istяni-lяn yeraltы sular bir-birindяn hяmmяnшяyinя vя hяm dя fiziki-kimyяvi, geokimyяvi xцsusiyyяt-lяrinя gюrя fяrqlяnirlяr. Mяsяlяn,yeraltы sular karstlaшma proses-lяri ilя яlaqяdar olduьu hallardakalsium elementini daha чoxtoplayыrlar.daimi dяyiшmяz debitiilя su sяrfi ilя fяrqlяnяn sularhidrogen elementinin fasilяli susяrfinя malik olan sular flцor ele-menti ilя vя sualtы, yяni dяniz vяokeanlarыn dibindяn axan sularisя bor elementinin yцksяk fongюstяricilяri ilя sяciyyяlяnirlяr.Yeraltы sular iчяrisindя mineralsular (mцalicяvi xassяyя malikolan) kяsb edirlяr. Bu sularыn hяrlitrindя 1 qramdan artыq mineralmaddя toplanmaqla yanaшы tяrk-ibi kalium, molibden, yod, brom,flцor, selen, mis, gцmцш ele-mentlяri ilя zяngin olurlar. Yu-xarыda bяhs edilяn bцtцn mяsя-

lяlяr Geokimya elminin bu gц-nцmцzя qяdяr iшыqlandыra bildiyimцrяkkяb bir yola hяsr olun-muшdu. Bu yol hяlяlik yarыqaran-lыq ona gюrя adlandыrыlmышdыr ki,onun hяll edя bilяcяyi vя toxunabilяcяyi mяsяlяlяr sadalandыq-larыndan xeyli чox olmalы idi. Hя-lяlik biz burada Geokimya el-minin regional vя lokal miqyaslыzonalardan tяшkil olunan kюk-lяrinя, mцxtяlif mяnшяyя malikolan gюvdяsinя, чoxmilli budaq-larыna, zamanla dяyiшяn yar-paqlarыna vя mяkanca fяallaшanmeyvяlяrinя rast gяlir vя mцяy-yяn qяdяr onlarla tanыш olmaqimkanlarыna malik oluruq.

AMEA Шяki RegionalElmi Mяrkяzinin Geokimya labo-ratoriyasы юз fяaliyyяti mцddя-tindя Geokimya elminin inkiшa-fыnda hяm elmi vя hяm dя prak-tiki bir sыra uьurlu addыmlaraimza atmыш, bir sыra elmi tяkliflяr-lя чыxыш etmiшdir. Bunlarыn iчяri-sindя tektonik amilin nяzяrяalыnmasы ilя aparыlan tяdqiqatiшlяri Bюyцk Qafqazыn cяnub ya-macыnda geokimyяvi xцsusiyyяt-lяri ilя bir-birindяn tamamilяfяrqli iki tektonik strukturu - Tu-fan vя Duruca antiklinorilяrinifяrqlяndirmяyя imkan vermiшdir.Litoloji tяrkib amilini nяzяrяalmыш olsaq Bюyцk Qafqazыn cя-nub yamacыnыn yцksek vя orta-daьlыq яrazisinin qыrышыq struktu-runu tяшkil edяn yura yaшlы чюk-mя sцxurlarыn qяrb hissяsindяgilli шistlяr, mяrkяzi hissяsindяalevrolitlяr, шяrq hissяsindя qumdaшlarы polimetal filiz element-lяrindяn mis, qurьuшun vя sinkinyцksяk miqdarы ilя sяciyyяlяnir.

- Gilli-siderit lay dяstя-sindя (Yura dюvrцnцn aalenmяrtяbяsi) mis vя qurьuшun ele-mentlяrinin яrazi boyunca pay-lanmasы oxшar xarakter daшыyыr.

- Duruca antiklinorisinintaь hissяsindяn qanadlara doь-ru sink qurьuшunun faizlя miq-darы azaldыьы halda, misin miq-darы яksinя olaraq artыr

- Balakяn (Filizчay) filizyataqlarы qrupunun filizцstц sa-hяlяrindя kimyяvi elementlяrdяnkobalt, xrom, titan, nikel vя bari-um daha чox toplanmasы ilяdigяr яrazilяrdяn fяrqlяnir

- Bюyцk Qafqazыn cя-nub yamacыnыn (Balakяn - Qяbя-lя rayonlarы) alp чяmяnliklяri,daь yamaclarыnыn daь-meшяlandшaftыnыn vя Alazan-Яyriчayvadisinin meшя-чil landшaftlarыцzrя torpaq-bitki vя sцxur nцmu-nяlяri arasыnda aшaьыdakы qanu-nauyьunluqlar alыnmышdыr. Alpчяmяnliklяrindяki torpaqlardasink, dцzяnlik torpaqlarda Crelementi daha чox toplanыr. Alpчяmяnliklяri torpaqlarыnda kobaltvя stronsium, daь yamaclarыndakobalt vя mis elementlяrinin чa-tышmazlыьы mцшahidя olunur. Miq-rasiya xцsusiyyяtlяrinя gюrя mis,qurьuшun vя sink sцxurlarda ox-шar sяviyyя daшыyыrlarsa torpaqvя bitkilяrdя isя yalnыz mis vяsink elementlяrinin yaxыnlыьы qo-runur. Sуxur nюvlяrindя kobalt,nikel, xrom elementlяrinin geo-kimyяvi xцsusiyyяtlяri bir-bir-lяrinя bяnzяdiyi kimi torpaq vяbitkilяrdя dя onlarыn oxшarlыьыdavam edir.

Gяlяcяkdя Шяki Regio-nal Elmi Mяrkяzinin Geokimyalaboratoriyasыnыn qarшыsыnda du-ran mяsяlяlяrdяn biri kimi geo-kimyяvi vя biogeokimyяvi pros-eslяrin planetimizin qlobal iqlimdяyiшkяnliyi шяraitindя bir dahayenidяn baxыlmasы nяzяrdя tutu-lur. Yuxarыda sюhbяt aчыlan geo-kimyяvi tяdqiqatlarыn yeni vяdaha yцksяk sяviyyяdя aparыl-masыna да ehtiyac vardыr. Yяqinki, bu tяdqiqatlar mяqsяdyюnlцшяkildя davam etdirilяrsя эeo-kimya elminin inkiшaf yolu dahada iшыqlandыrыlар vя Шяki RegionalElmi Mяrkяzinin Geokimya labo-ratoriyasыnыn da uьurlarы dahabюyцk olar.

Geokimyaнын yarыqaranlыq yolларындаGeokimyaнын yarыqaranlыq yolларында

Щцсейн МУСТАФАБЯЙЛИ,АМЕА ШРЕМ-ин "Geokimya"laboratoriyasыnыn яmяkdaшы,

gеолоэийа-mинералоэийаелмляри намизяди

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 20

Page 21: MUNICIPAKITY SHEKI

ДД ЙЙ ПП ээ уу шш яя сс ии

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.21

Мурад НЯБИБЯЙОВ

2012-ъи илин йанвар-сентйабр айларында Республика-мызын автомобил йолларында 2126 yol qяza щадисяси башвермиш, нятиъядя 838 nяfяr hяlak olмуш вя 2280 nяfяr мцх-тялиф дяряъяли бядян xяsarяtляри alмышдыр.

Respublika Baш Dюvlяt Yol Polisi Иdarяsinin шюbяrяisi Kamran Яliyevин Trend-я вердийи мялумата эюря,qяzalarыn 817-si toqquшma (316 юlцm, 1151 xяsarяt), 243-цaшma (131 юlцm, 265 xяsarяt), 246-сы ися maneяyя vurma

(89 юlцm, 268 xяsarяt) olмушдур.Йол няглиййат щадисяляринин 729-uнда piyadaлар ву-

рулмуш (268 юlцm, 515 xяsarяt) вя бу да цmumi hadisяlя-rin 34,2 faizini tяшkil edir.

Hesabat dюvrцndя avtobus sцrцcцlяri tяrяfindяnися 86 yol qяzasы tюrяdilib vя бу щадисяляр заманы 45 nяfяrhяlak olub, 151 nяfяr xяsarяt alыb.

Qeydя alыnan yol qяzalarыnыn 590-ы (278 юlцm, 543xяsarяt) sцrяt hяddinin aшыlmasы, 561-i (240 юlцm, 767xяsarяt) юtmя qaydalarыnыn pozulmasы, 188-i (42 юlцm, 240xяsarяt) yolayrыcы keчmя qaydalarыnыn pozulmasы olub.

Qяzalarыn 209-u (74 юlцm, 138 xяsarяt) piyadalarыntяqsiri цzцndяn baш verib.

Бцтцн бу дейилянлярдян айдын эюрцнцр ки, инсанларынвахтсыз вя фаъияли сурятдя мящв олмаларынын сябябкары еляинсанларын юзцдцр. Щеч дя севиндириъи олмайан бу аъы хябярляриюзцндя якс етдирян йазынын сярлювщясини “Йол террору давамедир” гойсаг да, яслиндя башлыьа “Инсанлар билярякдян юзляринигырырлар” ифядяси даща чох йарашарды.

Диггят йетирин, эцндя тягрибян 3-4 няфярин юлцмцняня сябяб олуб - йцксяк сцрят вя йол щярякяти гайдаларынариайят етмямяк. Бцтцн бунларын гаршысыны алмаг да щяр бири-мизин - сцрцъцляримизин дя, пийадаларымызын да имканы дахилин-дядир. Беля оланда, бяс ня цчцн биз инсанлар бир-биримизя гяним

кясилмишик? Бу суалын ъавабыны билян вармы?..

ЙОЛ ТЕРРОРУЙОЛ ТЕРРОРУДАВАМ ЕДИРДАВАМ ЕДИР

(9 айда 838 юлц, 2280 йаралы)(9 айда 838 юлц, 2280 йаралы)

"Диггят ушаглар!"щярякятин тящлцкясизлийи

айлыьы баша чатды

2012-ъи ил сентйабрын 10-дан октйабрын 10-дяк Республикаяразисиндя, еляъя дя Шякидя кечи-рилмиш "Диггят ушаглар!" щярякятинтящлцкясизлийи айлыьы баша чатды.

Йени дярс илинин башлан-масы иля ялагядар АзярбайъанРеспубликасы Дахили Ишляр НазирлийиБаш Дювлят Йол Полиси идарясининтяшяббцсц иля кечирилян бу тяд-бир ушаг вя йенийетмялярин щя-йат вя саьламлыьына хидмятедян бир тядбирдир. Мялуматцчцн билдиририк ки, Республика-мызын яразисиндя бу илин илк 8 айыярзиндя ушаг вя йе-нийетмя-лярин иштиракы иля баш вермиш йолняглиййат щадисяляриндя (ЙНЩ)34 азйашлы щялак олмуш, 159няфяр ися хясарат алмышдыр. ШякиДЙПБ-нин хидмяти яразисиндя2012-ъи илин йанвар-сентйабрайларында 4 азйашлы вя йенийет-мя автомобил гязасына мярузгалараг хясарат алмышдыр. Тящ-лцкясизлик айы ярзиндя ШякиШРПШ ДЙПБ ямякдашлары тяря-финдян мцяййян ишляр эюрцл-мцшдцр. Беля ки, йол щярякятигайдаларыны позан 489 сцрцъцашкар едилмишдир. Онлардан 76-сы сярхош, 200 няфяри йол нишан-ларынын тялябини позан, 15 ня-фяри “Эириш гадаьандыр” йол ни-шанынын тялябини позан, 18 няфяриишыгфорун тяляблярини позан, 4 ня-фяри сцрцъцлцк щцгугу олмаданавтомобил идаря едян, 35 няфяриняглиййат васитясини техники ба-хышдан вахтында кечирмяйян, 105няфяри ися диэяр йол щярякят гай-даларына (ЙЩГ) риайят етмяйянсцрцъцляр олмушдур.

Профилактика мягсяди иля21 мяктябдя, 10 автотясяррцфатвя тяшкилатларда, автомобиллярятехники хидмят мцяссисяляриндяэюрцшляр кечирилмиш, маарифляндир-мя ишляри апарылмышдыр. Мяктябляр-дя 2000 ядяд "Диггят ушаглар!"вярягяси пайланмышдыр. Бу тядбиринмягсяд вя ящямиййятини, ушаг вяйенийетмялярин иштиракы иля башвермиш ЙНЩ-ляринин сябяб вянятиъялярини, пийадаларын вязифя-лярини юзцндя якс етдирян "Диггятушаглар!" вярягяляри шящярин вярайонун бцтцн мяктяб вя ушагбаьчаларында маарифляндирмя иши-нин даща да еффектли апарылмасынахидмят едир. Хатырладаг ки, арашдыр-малар эюстярир ки, ЙНЩ-дя щямсцрцъцлярин, щям дя пийадаларынтягсири вардыр. Бязи ъцрцъцляринйцксяк сцрятля автомобилин идаряедиллмяси, сцкан архасында сярхошолмасы, пийада кечиди гайдаларыныпозмасы, пийадалара, хцсцсиля дяушаглара лайейд мцнасибят эюстя-рмяси ушагларын вурулмасына ся-бяб олур. Азйашлы ушагларын вя йе-

нийетмялярин ися гяфлятян авто-мобиллярин йолуна чыхмасы, йахын-лашан автомобиля мящял гойма-масы, йолу йалныз иъазя верилянйерлярдян кечмямяси, ишыгфорамящял гоймамасы, йол кечяркянкечидлярдян истифадя етмямяси дяонларын автомобил гязасына дцш-мясиня сябяб олур. Она эюря сц-рцъц вя пийадалары йухарыда эюс-тярилян гайдалара риайят етмяйячаьырырыг. Валидейнляря мцраъиятедяряк, мяслящят эюрцрцк ки,азйашлы ушаглары юзбашына йол-лара вя дцканлара эюндярмя-синляр. Бунунла онлар ушагла-рынын щяйатыны тящлцкядян гору-йа билярляр.

"Диггят ушаглар!" щяря-кятин тящлцкясизлийи айлыьынын йеку-ну олараг Шяки шящяр орта мяктябшаэирдляри вя хцсусиля дя ибтидаисиниф шаэирдляри арасында ЙЩГ-ларыцзря мцсабигя кечирилмишдир. Шякишящяр 19 сайлы там орта мяктябин4-ъц синиф шаэирди Нябизадя Вяли-ъан 1-ъи, 20 сайлы там орта мяктя-бин 4-ъц синиф шаэирди ЩяшимовРяшад 2-ъи, 10 сайлы там ортамяктябин 3-ъц синиф шаэирди ХялиловАлтун 3-ъц галиб йерляри тутмушлар.Галибляр мцхтялиф щядиййялярля мц-кафатландырылмышлар. Галибляри тябрикедирик !

2012-ъи илн илк 9 айыярзиндя Шяки ДЙПБ

ямякдашларынынэюрдцйц ишляр,

баш вермиш йол-няглиййат

щадисяляринин сябяб вянятиъяляри

ЙНЩ-ляринин гаршысыны алмаг,кцчя вя йолларда щярякят иштиракчы-ларынын нормал щярякятини тямин ет-мяк цчцн 2012-ъи илин 9 айы яр-зиндя Шяки ШРПШ ДЙПБ ямяк-дашлары тяряфиндян мцяййян ишлярэюрцлмцшдцр. Беля ки, йол щяря-кятинин тяшкилиндя дяйишикликляр еди-ляряк 15 мцасир компцтер типлиишыгфор обйектляри гойулмуш, йол ни-шанлары йениляри иля явяз едилмишдир.Йол щярякяти гайдарыны мцхтялифформада позан 2442 сцрцъц аш-кар едилмишдир. Онлардан 247-сиавтомобили сярхош вязиййятдя ида-ря едян, 160-ы ишыгфорун тялябляринипозан, 168-и “Эириш гадаьандыр”йол нишанынын тялябини позан, 52-сисярнишиндашыма гайдаларыны по-зан, 246-сы автомобилини вахтындатехники бахышдан кечирмяйян, 11-иавтохулиганлыг едян, 25-и автомо-билиня ялавя аваданлыг гурашдыран,265-и автомобили сцрцъцлцк щцгу-гу олмайараг идаря едян, 22-сисцрят щяддини ашан, 576-сы диэяр

йол щярякяти нишанларынын тялябляринипозан, 46-сы автомобили техникинасаз вязиййятдя идаря едян, 9-уполисин гануни тялябиня табе ол-майан, 74-ц тящлцкясизлик кямя-риндян истифадя етмяйян, 19-у сц-кан архасында телефонла данышан,25-и ютмя гайдасыны позан, 64-цавтомобилдя пярдя вя плйонкаданистифадя едян, 35-и автомобили гяс-дян нюмрясиз идаря едян, 398-иися диэяр гайдалары позан сцрц-ъцляр олмушдур.

Хидмяти яразидя 34 ЙНЩбаш вермишдир ки, нятиъядя 6 няфярщялак олмуш, 42-си няфяр ися мцхт-ялиф хясарятляр алмышдыр.

Баш вермиш ЙНЩ-лярининтящлили эюстярир ки, щядисяляря ясассябяб сцрцъцляр тяряфиндян сцрятгайдасынын, ютмя вя маневр гай-даларынын, пийада кечиди гайдасы-нын позулмасы, гаршы щярякят зола-ьына чыхма, йорьун вя йухулу щал-да вя щятта сярхош вязиййятдя ав-томобилин идаря едилмяси олмуш-дур ки, бунлар да йолверилмяздир.

Пийада вурулмасы щалларыда гейдя алынмышдыр. Пийадаларынвурулмасында сцрцъцлярин тягсириолса да, чох вахт пийадаларын йолщярякяти гайдаларынын кобуд шя-килдя позмасы щалларына да растэялинир. Ясасян онларын гяфлятян

кцчя вя йоллара чыхмасы, йа-хынлашан автомобиля мящялгойулмамасы, сякилярдян вяпийада кечидляриндян истифадяедилмямяси пийадаларын авто-мобил тяряфиндян вурулмасынасябяб олур. Пийадалар вя сц-рцъцляр бунлары диггят мяркя-зиндя сахламалыдырлыр.

Фцрсятдян истифадяедиб, шящярин базар ятрафын-да щярякят шяраитини бир дащахатырлатмаг истяйирик. Беля ки,базар ятрафында йени щярякятшяраити тяшкил олунмушдур:

- Базарын гаршысынданкечян М.Мцшвиг кцчясиндя,йяни микроавтобусларын сондайанаъаьы олан щиссядя ав-томобиллярин щяр ики тяряфдянщямин кцчяйя эириши гадаьанолунмушдур, бу мягсядля щярики тярярфдя “Эириш гадаьан-дыр” йол нишаны гойулмушдур.

Щямин яразийя йалныз маршрутавтобуслары дахил ола билярляр.

- С.Мумтаз кцчясиндябазарын гаршысындан сола дюнмякарадан эютцрцлмцшдцр. Беля ки,базара эялян вя чыхан няглиййатваситяляри бир гядяр габагдан соладюнмяли олаъаглар вя бунун цчцнмцвафиг йол нишаны вя йол айрыъывардыр. (Буну эизлятмирик ки, бир азяввял базарын йанындан кечянС.Рящман кцчясиндя мцтямадиавтомобил тыхаълары олурду вя бу дасцрцъцлярин щаглы наразылыьына ся-бяб олурду).

Щярякятин тяшкилиндя мцсбятдяйишиклик вя базары ящатя едянадычякилян кцчялярдя сон вахтларэцндялик олараг йол патрул нязаря-тинин эцъляндирилмяси дя тыхаъларынвя лянэимялярин гаршысыны алмышдыр.Биз буна базара эялян сцрцъцля-рин автомобиллярини дайанаъаглар-да йерляшдирмяси вя истяр С.Рящ-ман вя истярся С.Мумтаз кцчя-синдя автомобиллярин щярякят исти-гамятиндя анъаг саь тяряфдя биръярэядя дурмасыны тямин етмяклянаил олмушуг.

Сонда сцрцъцляря мцра-ъият едирик ки, эюстярилян гайдала-ра риайят етсинляр. 2-ъи ъярэядя ав-томобил сахламаг вя йа сярнишиндцшцрмяк гяти гадаьандыр. Гай-далара риайят етмяйян сцрцъцлярщаггында ъидди тядбирляр эюрцлцр вяэюрцляъякдир.

Нясряддин РЯЩМАНОВ, Шяки ШРПШ ДЙПБ-нин ряиси,

полис майору

НИЙЯ ИНСАНЛАР БИР-БИРИНЯГЯНИМ КЯСИЛИБ?

Шякиллярдя: Бакыда сярнишин гатары иля сярнишин авто-бусунун тоггушмасы нятиъясиндя 6 няфярин юлцмц вя 47няфярин мцхтялиф дяряъяли бядян хясарятляри алмасы иля со-нуъланан йол-гяза щадисясиндян эюрцнтцляр

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 21

Page 22: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.22 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Ali kiшi

Gюydя ulduz toqquшdu,Bulaq qaynadы coшdu.Rюvшяn iчdi, yuyundu,Kюpцk quш kimi uчdu.

Vaxt юtdц яcяl yetdi,Alыnыn юmrц bitdi.Rюvшяn Qoшabulaqda,Atasыnы dяfn etdi.

Koroьluynan Dяli Hяsяn

Basdы Dяli Hяsяni,Yeddi il yol kяsяni.Koroьluya pay verdi,Yыьdыьы xяzinяni.

Koroьlunun Иstanbul sяfяri

Nigar чox etdi tюhmяt,Яhmяdя verdi zяhmяt.Koroьluya mяktubu,Чatdыrdы Bяlli Яhmяd

Aшыq Cunun

Tacirbaшы vurnuxdu,Koroьludan bяrk qorxdu.Aшыq Cцnun sazыyla,Dяmir sandыqdan чыxdы.

Koroьlunun Tцrkman sяfяri

Яrяb Reyhan yoruldu,Qяfil yerя vuruldu.Eyvaz kюynяkdяn keчib,Nigara oьul oldu.

Dяmirчi oьlunun Чяnlibelяgяlmяyi

Koroьlu nalы cыrdы,Dяmirчi pulu qыrdы.Fяnd Dяmirчioьlunu,Qыratdan yerя vurdu.

Koroьlunun Яrzurum sяfяri

Dяmirчioьlu yendi,Qara pяhlяvan endi.Cяfяr paшa bac verib,Nя danышdы, nя dindi.

Koroьlu чapdы, чatdы,Cяfяr paшa lap batdы.Dяmirчioьlu - Telli,Axыr murada чatdы.

Durna teli

Baьdadыn durna teli,Kabab, шяrabыn feli.Gюzц yollarda qoydu,Чardaxlы Чяnlibeli.

Koroьlu gяlib dilя,Tяrifin yaydы elя.Giziroьlu eшitdi,Gяldilяr Чяnlibelя.

Koroьlunun Rum sяfяri

Qыratыnla чaparsan,Mяni Rumda taparsan.Sяnя kiшi deyяrяm,Чяnlibelя aparsan.

Bяlli Яhmяd var oldu,Dяli Hяsяn qor oldu.Mяhbubla, Шirin xanыm,Иgidlяrя yar oldu.

Koroьluynan Bolu bяy

Camal paшa biчara,Mяktub yazdы xotkara."Koroьlunu tutmuшam,Gюndяrim onu ora?"

Onlar gedяn yol deyil,O qatlayan qol deyil.Qяcяr pяhlяvan, mehtяr,Bolu girяn kol deyil.

Gedяmmяrik яliboш,Mehtяr Murtuzu da qoш.Иsabalыyla-Dцnya,Evlяnib oldular xoш.

Hяmzяnin Qыratы aparmasы

Toqatlы Mahmud paшa,Arzun dяyibdir daшa.Yыьыlsa paшa, xan, bяy,

Niyyяtin gяlmяz baшa.Koroьlu, min Qыratы,Lяrzяyя sal Toqatы.Misri qыlыncы endir,Qыrыlsыn xanыn zatы.

Qыrat sычradы, sяkdi,Xotkar, qoшun dad чяkdi.Koroьlu dяlilяrlя,Yurdlarыnda turp яkdi.

Koroьluyla Яrяb Reyhan

Eyvaz damarы sыxdы,Яrяb Reyhanы yыxdы.Namяrdin baшыn kяsdi,Qanы daшlara axdы.

Qыz Eyvaza vuruldu,Hцrц Eyvazыn oldu.Qыrx gцn qыrx gecяlik toy,Чяnlibeldя quruldu.

Koroьluynan Aypara

Yaralandы Aypara,Sяmяndя edin чara.Sяnяmi tapan kimi,Satqыnы чяkin dara.

Koroьlunun Bяyazid sяfяri

Яmudu iшя saldы,Kюhnя qыsasы aldы.Xotkar Яhmяdi vurdu,Yыxыldы yerdя qaldы.

Atlarы qanad aчdы,Ceyran dalыyca qaчdы.Bяyaziddя Koroьlu,Paшanыn qanыn iчdi.

Qulun qaчmasы

Чoxbilmiш Яlяmqulu,Qorudu canы, pulu.Dяlilяrin xяtrinя,Qaytardы atы, qulu.

Koroьlu igid яrdi,Xan gяlib onu gюrdц.Tяk qыzы Ruqiyyяni,Gцrcц oьluna verdi.

Aьcaquzu

Bilqeysin nцbarы,Onu bяslяdi qarы.Qolunda bazubяndi,Koroьlu yadigarы.

Юldцrdц ox yarasы,Qaldы ciyяrparasы.

Aь qoyun sцdц iчib,Aьcaquzu balasы.

Pяrizad xanыmыn Чяnlibelяgяlmяsi

Pяrizad gяl olma tяrs,Cadularыn edяr bяs.Harda olsan aparram,Mяni incitmя яbяs.

Koroьlu yetirdi dil,Vяtяnindir Чяnlibel.Aьcaquzu oьlumdur,Qaynatanam bunu bil.

Mahru xanыmыn Чяnlibelяgяlmяsi

Dюyцшчцlяri gюrdц,Чяnlibelя at sцrdц.Tяbrizli Xoca Yaqub,Hцcum xяbяrin verdi.

Qыrx min lяшkяri biчdi,Hasanыn taxtы чюkdц.Gizir oьlu-Mahruyla,Eшqin badяsin iчdi.

Koroьluynan Bяylяr

Koroьlu darda qaldы,Dяli Hяsяn bac aldы.Bяylяr ilя Dinmяzin,Yeddi gцn toyu oldu.

Koroьlunun Bolluca sяfяri

Иlxы baш aldы getdi,Koroьlu dada yetdi.Qara xanыn юmцrц,Misri qыlыncla bitdi.

Koroьlunun Dяrbяnd sяfяri

Dяlilяr azad oldu,Dяrdя-qяmя yad oldu.Hяsяn bazubяnd verdi,Koroьlu чox шad oldu.

Zяrniшan xanыmыn Чяnlibelяgяlmяyi

"Bцlbцllц baь"dan юtdц,Aшqardor чapdы getdi.Qurdoьlu-Zяrniшana,Aшыq Cцnun toy etdi.

Hasan paшanыn Чяnlibelяgяlmяsi

Qыy vurdu Dяli Hяsяn,Qoшunu biчib, kяsяn.Qыrat, Duratыn innяn,Mehtяri oldu Hasan.

Koroьlunun qocalыьы

Tцfяng gюrцb mat qaldы,Dяlilяrя hay saldы.Xotkar, paшadan, bяydяn,Qocalыqda bac aldы.

Шяki17.08.2011-17.08.2012

Abbas Яmbala

KKoorrooььlluu hhaaqqqq ыыnnddaa yyeennii bbaayyaatt ыы llaarr

Иstedadlы шair AbbasЯmbalanы oxuculara xцsusitяqdim etmяyя ehtiyac yoxdur.O, artыq чoxdan шeirsevяrlяrindяrin rяьbяtini qazanmышdыr.Hяmiшя mцxtяlif mюvzulardayazan vя rяngarяng poetik for-malardan istifadя edяn шairinson dюvrlяrdя xalq poeziyasыnыn

яn iшlяk janrы olan bayatыyamцraciяt etmяsi diqqяti cяlbetmяkdяdir. Onun dяrin lirizm vяsяmimiyyяtlя yoьrulmuш шirinbayatыlarы xalq arasыndayayыlmышdыr.

Яndamы dolu gюzяl, Ayaьы, qolu gюzяl.Tяk qalыb цшцyцrdц,Иsitdin yolu, gюzяl.

Tikanы чoxlu qыzdы,Batdы, qяlbimi cыzdы.Mяlhяmi elя qoydu,Canыm pul kimi qыzdы.

Шяkinin qalasы var,Daьы var, talasы var.Gюzяllяrin nazыnы,Чяkяn Яmbalasы var.

Шairin yaradыcыlыьыndabelя nцmunяlяr чoxdur. Ancaq oюz bayatыlarыnda yalnыz incяmяhяbbяt duyьularыnы tяrяnnцmetmяklя qalmыr, onlarыn mюvzudairяsini getdikcя geniшlяndirir.Abbasыn "Шяki sяnяtkarlыq bay-atыlarы" silsilяsindяn olan vя elsяnяtinin demяk olar ki, bцtцnsahяlяrini яhatя edяn 63 bay-atыsы hяm geniш oxucu kцtlяsinin,

hяm dя mцtяxяssislяrin diqqяti-ni cяlb etmiш, yцksяk rяy qazan-mышdыr. Sяnяtkarlыq bayatыlarышairin etnoqrafiya sahяsindяяtraflы biliyя malik olduьunugюstяrmяkdяdir.

Abbas Яmbala indi dяmюhtяшяm "Koroьlu" eposunaцz tutmuш vя "Koroьlu" mюvzu-larыnы bayatыlarda яks etdirmiшdir. "Koroьlu" eposunun poetikvяtяni dastan janrыdыr, yяniKoroьlunun qяhrяmanlыьыnы vяsfedяn яsas janr dastandыr.Bununla belя istяr Azяrbaycanxalq musiqisinin, istяrsя dяшifahi xalq яdяbiyyatыnыn elя birjanrы yoxdur ki, Koroьlu mюvzusuorda fяxri yer tutmasыn. Koroьluadы ilя baьlы aшыq havalarы,muьam guшяlяri zurna havalarы,xalq mahnыlarы bir tяrяfdяn,naьыllar, rяvayяt vя яfsanяlяr,atalar sюzц vя mяsяllяr isя digяrtяrяfdяn xalq qяhrяmanыnыnbяdii obrazыnы yaratmaqdыr.Koroьlu xalq bayatыlarыnda datяrяnnцm olunur:

Yerdяn dursa Koroьlu,Torun qursa Koroьlu.Qan sel kimi tюkцlяr,Bir qыy vursa Koroьlu.

Bu hяrbя-zorbadыr. Belяnцmunяlяr gюstяrir ki, dцшmяnlяцzbяцz durarkяn Koroьlununqыlыnc davasыndan яvvяlki sюzsavaшы yalnыz qoшmalarda vяgяraylыlarda yox, bayatыlarda daifadя oluna bilяr. Daha bir bay-atы:

Boya-baшa чatasan,Kяhяr atlы olasan.Koroьlu tяk яlindя,Misri qыlыnc чalasan.

Bu isя юz mяzmununagюrя eyni zamanda hяm oxшa-ma, hяm dя arzulamadыr. Anabalasыnы Koroьlu kimi igid vяvяtяnpяrvяr gюrmяk istяyir.Яsrlяr boyu yadelli iшьalчыlaraqarшы mцbarizя aparmaqmяcburiyyяtindя qalanAzяrbaycan xalqыnыn uшaьabeшikdяn baшlayaraq qяhrяman-lыq ruhu aшыlamasы чox tяbiidir. Oda tяbiidir ki, belя mяqamlardamяhz Koroьlu yada dцшцr.

Иgidin bir zatыdыr,Bir dя tяmiz adыdыr.Koroьluda qoчaqlыq,Hяm dя ehtiyatыdыr.

Gюrцndцyц kimi bu bay-atы igidlik manifestidir, яrliknizamnamяsidir: qoy el sяnя"zatы qыrыq" demяsin, adыnыn tяmi-zliyini qoru vя dюyцшdя ehtiyatыяldяn vermя, чцnki "Ehtiyatigidin yaraшыьыdыr". Koroьlu юzцdя deyib ki, "Ehtiyatlы igidin anasыaьlamaz".

Elin sюz xяzinяsindяnbelя dяrin mяnalы bayatыlarы чoxseчmяk olar. Иstedadlы шairAbbas Яmbala da xalqыmыzыnpoetik яnяnяlяrinя sadiq qalaraqюzцnцn "Koroьlu bayatыlarы"nыyaratmыш, mюhtяшяm eposun 24qoluna aid motivlяri (sцjetparчalarыnы) bayatы dili ilя nяqletmiшdir. Yeri gяlmiшkяn qeydedim ki, hяmin nцmunяlяrшagirdlяr, tяlяbяlяr vя цmu-miyyяtlя "Koroьlunu" юyrяnяn-lяrin hamыsы цчцn gяrяkli vя fay-dalыdыr, чцnki onlar eposun motivvя sцjetlяrinin yadda qalmasыnavя qarышdыrыlmamasыna kюmяkedir. Цmidvaram ki, bu bayatыlaryalnыz oxunmaqla qalmayacaq,hяm dя sevilяcяk vя yayыla-caqdыr, чцnki "Koroьlu"ya ruhiehtiyacыmыz var.

Шяki, avqust, 2012

Faiq ЧЯLЯBИ, сяnяtшцnaslыq doktoru,

пrofessor

Koroьlu dastanы

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 22

Page 23: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.23

Xalq deyimlяrinintяdqiqatы

Azяrbaycan folkloru bizimkeчmiшimizdir, яnяnяvi incяsяnяt-dir, яdяbiyyatdыr, bilikdir ki, insan-lar yaшadыьы dюnяmdя bunlarышifahi kommunikasiya vя davranышnцmunяlяri vasitяsi ilя tяcrцbяdяnkeчirirlяr.

Azяrbaycan folklorununqяlяmя alыnmasы vя araшdыrыlmasыmяqsяdi ilя 1989-cu ilin aхыrlarыn-da AMEA ШREM-in "Fоlklоrшц-naslыq vя el sяnяtlяri" laboratori-yasы yaradыlmышdыr. Toplama vяtяdqiqat iшlяri regiоnal хarakterdaшыyыr вя Шяki, Zaqatala, Qaх,Оьuz, Balakяn, Qяbяlя rayоnlarыяrazilяrini яhatя edir.

Balakяn-Шяki regiоnuAzяrbaycanыn qяdim yaшayыш mяs-kяnlяrindяndir. Arхeоlоqlarыn aш-kar etdiklяri qяdim insan mяskяn-lяri, qяbiristanlыqlar, kurqan vяsяrdabяlяr, mцхtяlif tariхi vя ar-хeоlоji nцmunяlяr vя dillяrdя dо-laшan шifahi хalq deyimlяri bunutяsdiq edir.

Labоratоriya yaranan-dan bяri 4 istiqamяtdя iш aparы-lыr:

- Шifahi хalq яdяbiyyatыюrnяklяrinin qяlяmя alыnmasы, sis-temlяшdirilmяsi vя arхivinin yara-dыlmasы.

- Elmi-tяdqiqat iшlяri,mцqayisяli araшdыrmalar vя nяшr-lяr.

- Ayrы-ayrы fоlklоr bilicilяri,yaшlы nяslin nцmayяndяlяri ilя gю-rцшlяr.

- Mцхtяlif tяbliьat vasitя-lяrindя чыхышlar.

Labоratоriya йаранандаяmяkdaшlarымыз folklor юrnяklяriniqяlяmя almaq mяqsяdi ilя mцхtя-lif яrazilяrя ezam оlunдуlar. ЯliSцleymanоv Zaqatala vя Balakяn,Mяtanяt Abdullayeva Оьuz vяonun яtraf kяndlяri, Ulduz Mцrшц-dоva, Sevinc Qяdirоva, HяdiyyяШяfagцl Шяki шяhяr vя onun яtrafkяndlяrinin fоlklоrunun tоplanmasыиля мяшьул олдулар. Labоratоriyayerli qяzetlяrя vя Шяki radiоsunaцz tutdu. Яmяkdaшыmыz NяrgizЯsgяrоvanыn tяшяbbцsц ilя yerliШяki radiоsunda "Elimizdяn-gцnц-mцzdяn" adlы veriliш tяшkil edildi vяayda iki dяfя bюlgя fоlklоru nцmu-nяlяrinin tяbliьinя baшlanыldы. Ve-riliш tezliklя dinlяyicilяrin maraьыnasяbяb оldu vя яhalinin yaшlы, dцn-yagюrmцш aьsaqqal vя aьbirчяk-lяri bizя юz tяkliflяrini vя bildiklяriel яdяbiyyatы nцmunяlяrini tяqdimetmяyя baшladыlar.

Fяaliyyяtimizin ilk gцnlя-rindяn qяlяmя alыnan fоlklоr юr-nяklяri Azяrbaycan MEA Nizamiadыna Яdяbiyyat Ыnstitutuna gюn-dяrilirdi. Sоnralar labоratоriyamцхtяlif teхniki vяsaitlяrlя tяminedildi ki, bunlar iшin daha sяmяrяlitяшkilinя imkan yaratdы.

Щazыrda Balakяn-Шяkibюlgяsi fоlklоr юrnяklяrinin qяlяmяalыnmasы iшindя prоfessiоnal tоpla-yыcыlarla yanaшы qeyri-peшяkarшяхslяrdяn dя istifadя edilir,ШREM-in demяk оlar ki, bцtцnяmяkdaшlarы peшя vя sяnяtindяn,

eyni zamanda fяaliyyяt dairяsin-dяn asыlы оlmayaraq fоlklоr юrnяk-lяrinin qяlяmя alыnmasыnda юztюhfяlяrini verirляр. Шяkidя fяaliyyяtgюstяrяn Azяrbaycan MцяllimlяrЫnstitutu Шяki filialы Filоlоgiyafakultяsinin tяlяbяlяri dя bu iшdяюz kюmяkliklяrini яsirgяmirlяr.

Fоlklоr юrnяklяrinin qяlя-mя alыnmasы iшlяri dцnya praktika-sыna яsaslanыr vя nцmunяlяrin di-lindя шifahi яlamяtlяr, о cцmlяdяnregiоnal danышыq-tяlяffцz rяnglяriяks оlunur. Bu zaman seчmя re-giоnal яlamяtlяr яsas gюtцrцlцr,yяni hяmin detallar regiоnun yerlidanышыьыnыn tipik шяkildя tяmsil et-mяsinя чalышыlыr.

"Fоlklоrшцnaslыq vя elsяnяtlяri" labоratоriyasыnda qяlя-mя alыnan юrnяklяrin araшdыrыlmasыistiqamяtindя bir sыra vacib vяdяyяrli iшlяr gюrцlmцш, nяticяdяqiymяtli elmi mяqalяlяr vя kitablarnяшr edilib, geniш охucularыn iхti-yarыna verilmiшdir.

"Шяki fоlklоru antоlоgi-yasы", "Ulularыmыzdan qalma юyцd-nяsihяt vя хeyir-dualar","Яcdadlarыmыzыn tibbi biliklяri dey-imlяrimizdя", "Шяkidя mяhяllяadlarы, sоylar vя lяqяblяr" Ы vя ЫЫcild, "Rяшi-dbяy Яfяndizяdя vяfоlklоr", "Шяki dialektindя iшlяnяnbяzi sюzlяrin aчыmы", "Balakяn-Шяki bюlgяsindя yaшayan etnikqruplarыn folklor antologiyasы" adlыmonoqrafiya vя kitablar nяшretdirilmiш vя оnlarla elmi-nяzяrimяqalяlяr юlkя vя xarici mяtbuatsяhifяlяrindя iшыq цzц gюrmцшdцr.

2005-ci ildяn baшlayaraq"Azяrbaycan vя Шimali Amerikaxalqlarыnыn folklorunun mцqayisяlitяhlili" mюvzusunda doktorluq dis-sertasiyasы iшi aparыlыr. Mюvzu ilяbaьlы 17 elmi mяqalя yazыlmышdыr.Bunlardan ikisi xarici mяtbuatda,qalanlarы isя yerli mяcmuяlяrdячap etdirilmiшdir. Bu mяqalяlяr:"Azяrbaycan vя Шimali Amerikaxalqlarыnыn folklorunda oxшar mo-tivlяr", "Azяrbaycan-Tцrk vя Шi-mali Amerika-Hindu Folkloru","Mif vя яfsanяlяr", "From the His-tory of Azerbaijan folklore". "Azer-baijan Folk Religious", "Azяrbay-can xalq dini folkloru". "Folklor vяinsan tяrbiyяsi", "Uшaq яdяbiyyatыvя folklor", "Hindu tayfalarыnыn toyadяtlяri", “Qloballaшma dюvrцndяmяnяvi-яxlaqы dяyяrlяrimizin qo-runmasыnda gяnclяrin rolu”, "Azяr-baycan folklorunda tяrcцmя prob-lemlяri", "Azяrbaycan vя ШimaliAmerika xalqlarinin inamlari vяonlarыn mцqayisяli tipologiyasi","Azяrbaycan vя Шimali Amerikaxalqlarinin folklorunda mяrasimvя rituallar", "Azяrbaycan folkloru

Azяrbaycan xalqыnыn яnяnяvi dav-ranышыdыr", "Azяrbaycan xalqыnыninamlarы", "Azяrbaycan folklorun-da inamlarыn яsas tipologiyasы","Folklor vя davranыш mяdяniyyяti"вя с.-дир.

Tоplama iшinin kяndlяrdяaparыlmasыnыn юz spesefik хцsuiy-yяtlяri vardыr. Bu iш hяm чяtin, hяmdя hяddindяn artыq maraqlыdыr.Kяnd kоlоriti, lokal dцшцncя tяrzi,adяt-яnяnяlяrя baьlыlыq, qоnaq-pяrvяrlik, kюklяrя baьlыlыq, fоlklоrюrnяklяrinя yaхыnlыq (mяiшяt, tяsяr-rцfat, tяbiяt, din, tarixi шяrait,olmuш vя uydurulmuш яhvalatlar)юz yaхшы tяsirini gюstяrir. Иlk ekspe-disiyalar Vяrяzяt, Baш Zяyzid,Оrta Zяyzid, Qыrхbulaq, KюvяrZяyzid kяndlяrini яhatя etmiшdir.

Zяyzidlяr bюlgяsindя apa-rыlan iш zamanы, artыq tяrk edilmiш,daьыlmыш kяndlяr haqqыnda mяlu-matlar da qяlяmя alыnmышdыr. Zяy-zidlяr bюlgяsindя itib batmыш Хо-чiy, Almalы, Sюyцnlц kяndlяri, hя-

min kяndlяrdя yaшamыш aьsaqqal-lar, sяnяtkarlar, tanыnmыш sоylarhaqqыnda mяlumatlar яldя edilmiш,tяrk edilmя sяbяblяri araшdыrыlmыш,hяmчinin Vяrяzяt vя Kюbяr Zяy-zidin ilk salыndыьы yer barяdяmяlumatlar яldя edilmiшdir. ОrtaZяyzid kяndinin ilkin salыnan qя-dim mяhяllяsi araшdыrыlmыш, цmu-miyyяtlя maraqlы faktlar aшkaraчыхarыыlmышdыыr.

Aparыlan iш zamanы чoxlusayda yer adы, sоylar, adяt - яnя-nяlяr, sяnяtkarlar, mяшhur шяхs-lяr, aьsaqqallar, el tяbiblяri, Zяy-zidlяr bюlgяsindя yaшamыш qa-чaqlar haqqыnda mяlumat tоplan-mыш, maraqlы fоtошяkillяr чяkil-miшdir.

Ишin aparыldыьы yaшayышmяskяnlяrinя mяхsus fяrqlяndiriciхцsusiyyяtlяr, insanlarыn hяyat tяr-zlяri, evlяrin interyeri vя tikilmяsizamanы nяzяrя alыnan cяhяtlяr, yeldяyirmanlarы, tяndirxanalar, ema-latхanalar vя оnlarыn iш хцsu-siyyяtlяri, sяnяtkarlar diqqяtlяaraшdыrыlmышdыr. Eyni zamandakяnd aьsaqqal vя aьbirчяklяri,mяclis rяqqaslarы, ayaqчыlarы, pяh-lяvanlarы, оyunbazlarы, bamяzяadamlarы vя оnlar haqqыnda yaran-mыш яhvalatlar, ziyarяtlяr vя inamyerlяri qяlяmя alыnmышdыr.

Baш Zяyzid kяndindяaшkar edilmiш daш qяbrlяri, ОrtaZяyzid kяndinin Qaravez mяhяl-lяsindяki qяdim Alban mяbяdi tar-ixin mцяyyяn qatlarыndan xяbяrverяn real faktlardыr. Zяyzidlяr bюl-gяsinin heч bir kяndindя yerliяhali Zяyzid sюzц ilя barышmыr.Baш Zяyzidlilяr юz yaшayыш yer-lяrinя "Bandalы", Оrta Zяyzidlilяr

“Qaravez”, “Kюvяr”, Zяyzidlilяr sa-dяcя оlaraq “Kюvяr” deyir vя“Zяyzid” sюzцnцn anlamыnы bilmя-diklяrini sюylяyirlяr. Maraqlыdыr ki,Zяyzid sюzцnцn anlamы heч birtоpоnоmik яdяbiyyatda tam dя-qiqliyи иlя vя inamla izah edilmя-miшdir.

2007-2008-ci ilin ilk ay-larыndan baшlayaraq "Шяkidя mя-hяllя adlarы, sоylar, lяqяblяr" mюv-zusu цzrя iш davam etdirilmiш vяekpedisiya Aшaьы Kцngцt, Fazыl,Чapaьan, Cяfяrabad, Tяpя Cяn-nяt, Aydыnbulaq kяndlяrini tama-milя vя qismяn яhatя etmiшdir. Ышaparыlan kяndlяr, цmumiyyяtlя,mяsafя baxыmыndan yaхыn sayыlsada, adяt-яnяnя, mяrasimlяr baxы-mыndan mцяyyяn юzяlliklяri vardыrki, яrazinin insanlarы ilя цnsiyyяtzamanы hiss olunur. Aydыnbulaqkяndindя aparыlan elmi tяdqiqatiшlяri zamanы Azяrbaycan хalqыnыnzaman-zaman baшыna gяlяn qaч-qыn-kочkцn taleyi bцtцn чыlpaqlыьы

ilя gюrцnцrdц. Keчяn яsrin яvvяl-lяri Qяrbi Azяrbaycandan bu yer-lяrя sцrgцn оlunanlarla da, QяrbiAzяrbancanыn gюzяl mяkanlarыn-dan яvvяl Оrta Asiyanыn ilan mя-lяyяn чюllяrinя sцrцlцb demяk оlarki, mяhv edilяn, sоnra isя min birmцsibяtlя цzlяшяrяk zоrla yenidяnyurdlarыndan ayrыlmalы оlan Mes-хeti tцrklяri ilя dя, Sоvet dюnя-mindя maldarlыqla яlaqяdar Daьыs-tandan kючцrцlцb gяtirilяn, юzцnцlяzgi adlandыran nяsilllяrlя dяцnsiyyяtdя оlduq. Onlarыn taleyi ilяoynanan oyunlarы eшitdik, buinsanlarыn bцtцn юmrцnцn axыranlarы ilя tanыш olduq. Hяr ailяninmцsibяti bir ayrы hekayя idi, lakinbu hekayя faciя цzяrindя kюklяn-miшdir.

Fazыl kяndindя оlarkяnburada aparыlan tariхi qazыntы iшlяriilя rastlaшdыq. Yцzilliklяri adlayыbgяlяn, tоrpaq qatы altыnda gizlяnibqalan tariхin harayыnыn eшidildiyiyerdя gяzib-dоlanmaq vя oranыnцrяkaчan mяnzяrяlяri ilя tanышlыqinsana zюvq verir.

Cяfяrabad kяndi haqqыn-da tariхi mяnbяlяrin mяlumatыnaistinadяn deyя bilяrik ki, bu яra-zinin, Чar Rusiyasы tяrяfindяn Шяkiхanы tяyin edilmiш Cяfяrqulu хanavя onun юzц ilя Иrandan gяtirdiyirяiyyяtinя baьышlanmышdыr. Lakinhяmin kяnddя tяsadцfяn bir шяхsяaid baьda tоrpaq iшlяri aparыlarkяnaшkara чыхan insan sцmцklяri vяsaхsы qablarыn qыrыntыlarы, aчыlыb da-ьыlmыш, qяdim mяzarыn aшkar edil-mяsi яrazinin qяdim yaшayыш mяs-kяni olmasыndan xяbяr verir. Qя-birdяn tapыlmыш skelet yarыdaьыlmышоlsa da, цzяrindяki bяzяk яшyalarы

mяzarыn bir neчя min illik tariхin-dяn хяbяr verirdi.

2008-ci ildя tяdqiq оlu-nan kяndlяrdяn biri dя Tяpя Cяn-nяt оlmuшdur. Bu baшdan qeydedяk ki, bir neчя il sоnra bu kяndindaшы - daш цstцndя qalmaya dabilяr. Qaraqоyunlu tayfalarыnыnqяdim yaшayыш mяskяni olan bukяnd оrada оlduьumuz gцnlяrdяkюч цstцndяydi. Иllяrlя davamedяn su qыtlыьы, iчmяli su prоblemiailяlяrin kючцb getmяsinя sяbяbоlur. Tяpяcяnnяt kяndinin adяt-яnяnяlяri Qaraqоyunlu tayfala-rыnыn adяt-яnяnяlяrinin yadigarыdыr.Geyimi, mяiшяti, yemяklяri, adяt-lяri, hяtta lяhcяsinin шirinliyi ilяdiqqяti cяlb edяn bu kяndin soy-kюkц, mяhяllя adlarы, bulaqlar vяdigяr toponomik adlar qяlяmяalыnmышdыr.

Aшaьы Daшaьыl, Baш Kцn-gцt, Baш Kяldяk vя Baш Daшaьыlkяndlяrindя araшdыrma xarakterliekspedisiyalar iшlяmiш, kяnd aь-saqqallarы vя nцmayяndяlяri ilяgюrцшlяr keчirilmiш, kяnddя yaшa-yan nяsillяr, yer adlarы, ziyarяtlяrqeydя alыnmыш, kяndin adяt-яnяn-lяri, aьsaqqallar, sяnяtkarlarы haq-qыnda mяlumatlar tоplanmышdыr.Baш Kяldяk vя Baш Kцngцt kяnd-lяrindя оlarkяn elmi araшdыrma ba-xыmыndan чox maraqlы yer vя sоyadlarы qяlяmя alыnmышdыr.

Aшaьы Daшaьыl kяndindяolarkяn, bu kяndin yaxыnlыьыndaяvvяllяr mюvcud оlmuш yaшayышmяskяnlяri olan kяndlяr haqqыnda,Mоllalы vя Шыхоba, mяlumatlar чохяhяmiyyяtlidir. Adы чяkilяn kяnd-lяrin daшы - daш цstя qalmasa da,оrada yaшamыш sоylarыn, sяnяtkar-larыn adыlarы Aшaьы Daшaьыl kяndininqоcalarыnыn yaddaшыnda yaшamaq-dadыr. Bu yerlяrdя iш aparыlarkяnbaш daшlarы яtrafa sяpяlяnmiш qя-dim qяbirstanlыqlar bюyцk maraqdоьurmaqdadыr. Hяmin qяbirstan-lыqlarda чох dяbdяbяli, naхышlarlaiшlяnmiш qяbir daшlarыnыn fоtошяkil-lяri чяkilmiшdir.

Baш Daшaьыlda qяlяmяalыnan materiallarda memarlыqcяhяtdяn чox оrijinal оlan tikililяr,юzцnяmяхsus zяnginliyinя, kоlо-ritliyinя gюrя diqqяti cяlb edir. La-hыcы, Хыnalыьы хatыrladan kяnddяtяdqiqat iшi aparmaq чox maraqlыidi.

Шяki Regional Elm Mяr-kяzinin elmi tяdqiqt iшlяrinin pla-nыnda nяzяrdя tutulan vя regiоnunfоlklоrшцnaslыq, tariхi-etnоqrafik,tоpоnimik vя оnоmastik baхыmdanaraшdыrыlmasыna dair elmi tяdqiqatiшlяri davam etdirilmiш, mяrkяzindirektоru prоf. Zяkяriyyя Яlizadя-nin rяhbяrliyi altыnda, Шяkinin юzцqяdяr qяdim kяndlяrindяn biriоlan Охud kяndinin tariхi-mяdяni,etnоqrafik hяyatыnы araшdыrmышdыr.Kяndin qeyd edilяn istiqamяtlяrцzrя юyrяnilmяsi tяхminяn bir ildavam etmiшdir. Tяdqiqat nяticя-sindя qяlяmя alыnmыш юrnяklяrElmi Mяrkяzin elmi шurasыndadilяnilib mцzakirя edildikdяn sоn-ra mяrkяzin nяшr planыna daхiledilmiшdir. Nяticяdя "Qяdim tцrk-Оьuz yurdu Охud" adlы kitab 2006-ci ilin iyul ayыnda "Nurlan" nяшriyy-atы tяrяfindяn nяшr edilmiшdir.Kitaba AMEA-nыn prоfessоrlarыZ.Яlizadя vя M.Qasыmlы tяrяfindяnyazыlmыш юn sюzdя яsяrin mцasirmяrhяlяdя tцrklцyцn юyrяnilmя-sindя bюyцk tariхi vя elmi яhяmiy-yяti yцksяk qiymяtlяndirilmiшdir.

"Fоlklоrшцnaslыq vя el sя-nяtlяri" labоratоriyasыnda nяzяrdяtutulan istiqamяtlяrdя iшlяr vяAzяrbaycan xalqыnыn mяnяvi dя-yяrlяri hesab edilяn folklor юrnяk-lяrinin qяlяmя alыnmasы, tяdqiqatыdavam etdirilir.

Ulduz MЦРШЦДОВА,ШРЕМ-ин "Folklyorшцnaslыq vя elsяnяtlяri " laboratoriyasыnыn rяh-

bяri, f.e.n., dosent

Фолклорумуз - кечмишимиз вяФолклорумуз - кечмишимиз вяэяляъяйимиздир эяляъяйимиздир

АА ЗЗ ЯЯ РР ББ АА ЙЙ ЪЪ АА НН ШШ ИИ ФФ АА ЩЩ ИИ ХХ АА ЛЛ ГГ ЙЙ АА РР АА ДД ЫЫ ЪЪ ЫЫ ЛЛ ЫЫ ЬЬ ЫЫШШ ЯЯ КК ИИ -- ББ АА ЛЛ АА КК ЯЯ НН ББ ЮЮ ЛЛ ЭЭ ЯЯ СС ИИ

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 23

Page 24: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.24 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Nakam lirik шeirlяrindя vяepik яsяrlяrindя ifadяnin daha bяdiivя tяsirli olmasы цчцn bяdii tяsvir vяifadя vasitяlяrindяn mяharяtlя isti-fadя etmiшdir.

Qяzяllяrindя tяшbeh, is-tiarя, mцbaliья, tяzad, vяsf kimibяdii sюz vasitяlяrini seчmяk, ifa-dя tяrzini mяzmuna uyьun qurabilmяk, forma vя mяzmunun vяh-dяti onun шairlik istedadыnыn qцv-vяtli olduьunu gюstяrmяkdяdir.Nakam sюzя qяnaяtlя yanaшmaьыbacaran, sюzdяn yerli-yerindя isti-fadя edяrяk mяna dolьunluьu ya-ratmaьa cяhd edяn vя яsasяn mц-vяffяq olan ustad шairlяrimizdяndir.

Nakam qяzяllяrindя obra-zlыlыьыn яsas tяyin edicisi olan tяш-behlяr mцxtяlif nюvlяrdя юzцnц gюs-tяrir. Mцtlяq tяшbehlяr bu baxыmdanonun bяnzяtmяlяrindя цstцnlцk tяш-kil edir. Belя tяшbehlяr yaradыlarkяnadяtяn bяnzяtmя яlamяtlяri atыlыr,ancaq bяnzяyяnlя bяnzяdilяn qalыr.Mяsяlяn, gюzяlin цzц gцlя, boyusяrvя, saчlarы isя sцnbцlя bяnzяdilir.Nakamыn mцtlяq tяшbehlяri oxucudaxoш ovqat yaradыr vя misralarыnmяna tutumunu artыrыr.

Ruxun gцl, zцlf zцnbцl, xяtt bяnюvшя,

Rя allah nя zяngin gцlцstandыr.

Dяhanыn qюnчяdir, яmma ki xяndan,

Qяddin sяrvi sяhi, lakin rяvandыr.

Nakam яsяrlяrindя tez -tez mцшahidя edilяn tяшbeh nюvlя-rindяn biri tяшbehi-tяfsildir. Tяшbe-hin bu nюvцndя bяnzяyяnlя bяn-zяdlяn arasыnda mцяyyяn bir sяddmюvcud olur. Bяnzяyяn bяnzяdi-lяndяn юz цstцn keyfiyyяtlяrinя gюrяseчilir:

Qяddinя sяrv deyяn sяhv qыlыr kim sяrvin,

Ruyi tabanыmы var, titrяyi яfsanыmы var.

Yaxud шair aшaьыdakы beyt-dя dя tяшbehi-tяfsildяn mяharяtlяistifadя etmiшdir.

Qюnчя hяddin bilib etmяz lяbi cяhan ilя bяhs,

Xar olur xar edяcяr qюnчeyi - xяndan ilя bяhs.

Beytdя diqqяtчяkiчi cяhяtkimi, шair dodaqla qюnчяnin qarшы-laшdыrыlmasыnda mяntiqi mцqayisя-dяn mяharяtlя istifadя edяrяk gюs-tяrir ki, tikan yeni aчыlan qюnчя ilяbяhsя girsя rцsvay olacaьы kimi,qюnчя dя gцlяn dodaqla bяhsя girяbilmяz.

Шairin qяzяllяrinя nяzяryetirdikdя чoxlu miqdarda bяdiitяsvir elementlяrini gюrцrцk. Na-kammяcaz yaradarkяn yeri gяl-dikdяtяsvir vя ya tяrяnnцm predmetinintяyini ilя aшiqin vяziyyяti arasыndaшяrti mцqayisя yaratmaq kimimaraqlы epitetlяrdяn dя istifadяetmiшdir:

Dirildi gцl цzцnцn jalяsi qяrib - qяrib,

Hяvanыn oldu nяva nalяsi qяrib - qяrib.

beytdя verilmiш "gцl цz" ifadяsi epitetkimi diqqяti cяlb edir.

Иsmayыl bяy Nakamыn poe-malarы da dil vя цslubi baxыmdanzяngindir. Onun "Dastani - Mяcnunvя Leyli", "Dastani - Fяrhad vя Шi-rin", "Gяncineyi яdяb" яsяrlяri ana

dilindя yazыlmыш, xalqыn hяyat vяmяiшяtini mцяyyяn qяdяr яks et-dirяn poetik яsяrlяr olmaqla bяrabяrhяm dя dilimizin ifadя zяnginliklяri-ni юzцndя cяmlяшdirmiшdir. Шairinqяzяllяrindя olduьu kimi, poemala-rыnda da sadя Azяrbaycan dili ilяyanaшы чяtin anlaшыlan яrяb vя farssюzlяri цstцnlцk tяшkil edir.

Шairin poemalarыnda mя-cazыn mцxtяlif nюvlяrindяn mяha-rяtlя istifadя edilmiшdir. Nakamыnepik яsяrlяrindя dя tяшbehin mц-kямяl vя mцfяssяl nюvlяrindяn,mцrяkkяb mяcaz olan istiarяdяn dяistifadяyя чox rast gяlinir. Bildi-yimiz kimi, mцfяssяl bяnzяtmяlяradяtяn "kimi", "tяk", "sayaq", "tяki","qяdяr", "elя ki", "elя bil" vя s.sюzlяrin iшtirakы ilя yaradыlыr. Biz Na-kamыn poemalarыnda mцfяssяl bяn-zяtmяlяr: kimi, tяk qoшmalarы ilя ya-naшы "bяsan", "asan", "misali","misli", "san", "manяndi" vя s. qoш-malarыn da iшlяndiyini gюrцrцk. Nц-munяlяrя diqqяt yetirяk:

...Besani-яrьanun avazя qыldыm.Kuhяn asari-eшqi tяzя qыldыm....Qяzяbnak oldu Nofяl яjdяr asa,

... Mяn olsam da, bяladan mu misali,Ona bir mu qяdяr vermя zяvali,Xam etdi qamяtin namяndeyi-cяng,Tutub guшin, fяьanя qыldы ahяng,

Яsirяm sяn kimi mяn hяm bяladя,Sяnin tяk sabitяm rяsmi-vяfadя,

"Orta яsr alimlяrinin fik-rincя, tяшbehin mцxtяlif nюvlяri iчя-risindя яn tяsirli vя bяlaьяt elmibaxыmыndan gюzяl, kamil nюvц mц-qayisя яlamяti vя tяшbeh яdatlarыiшlяnmяyяn nюvцdцr. Klassik Шяrqfiloloqlarы bu nюvц " tяшbihцl - bяliь(yetkin tяшbeh) adlandыrыrlar ."

Иsmayыl bяy Nakamыn ya-radыcыlыьыnda bяdii ifadя vasitяlя-rinin zяnginliyi яsяrlяrinin poetikobrazlыlыьыnы tяшkil edir. "Bяdii яdя-biyyatda poetik obrazlыlыьы yaradanmяhz poetik fiqurlar vя mяcazlarsistemidir" [2,40] ki, Nakam yara-dыcыlыьы da bu sistemi tam яhatяedir.

Иsmayыl bяy Nakam шeirininbяdii simasыnda tяkrir sistemininюzцnяmяxsus rolu vardыr. Шairinяsяrlяrinin bu baxыmdan tяhliligюstяrir ki, tяkrir sistemi onun яsяr-lяrindя iki istiqamяtdяdir:

1. Bяdii nitq parчasыndasяs tяkriri (alliterasiya).

2. Bяdii nitq parчasыndasюz vя ya ifadя tяkriri.

Bu tяkrir sistemlяrinin mцш-tяrяkliyi шairin яsяrlяrinя yцksяkemosional tяsir aшыlamышdыr. Bяdiidildя sяs tяkrirlяrinin яhяmiyyяtinixцsusi qeyd edяn nяzяriyyячi alimM.Rяfili yazыr: "Sяs tяkrarlarыnыn юz -юzlцyцndя mцstяqil bяdii яhяmiy-yяti yoxdur. Bunlar yalnыz bяdii ifa-dяni qцvvяtlяndirmяk цчцn яdяbiяsяrin mяtninя daxil edildiyi zamanmяna vя яhяmiyyяt qazana bilяr."

Nakamыn яsяrlяrindя iшlяt-diyi alliterasiyalar чox zaman bir vяya цч sяsin tяkrarыdыr, daha doьrusu,misra vя beyt hцdudunda fяaliyyяtgюstяrяn sяs tяkririnin hяr mяqa-mыnda bir vя ya цч sяs iшtirak edir.Mяsяlяn:

Bir dilbяrя dil bяstя deyil kimчi cahanda,

Ol яhli degildir dilя biganeyi dildir.

Alliterasion vяziyyяtя dц-шяn sюzlяrin tяkrar olan sяslяri art-dыqca bяdii nitqin keyfiyyяt dяrяcяsixeyli yцksяlir ki, keyfiyyяt gюstяrici-lяrinя fasilяli vя fasilяsiz alliterasiyamцhцm tяsir gюstяrir: “Fasilяli allit-erasiya zamanы alliterasion sюzlяrinarasыna qeyri uyьun sюz dцшя bilяr”.Yuxarыda gяtirdiyimiz nцmunяdя buxцsusiyyяt юzцnц gюstяrmiшdir.

Sюz vя ifadя tяkriri Иsmayыlbяy Nakamыn яsяrlяrindя яn mцhцmцslubu gediшlяrdяndir. Шair sюz vяifadяnin tяkririni шeir boyunun mцx-tяlif yerlяrindя iшlяtmяklя bяdii ifa-dяliliyi gцclяndirmiшdir. Sюz vя ifadяtяkrir mяqamlarыnыn Иsmayыl bяy Na-kamыn яsяrlяrindя mяnzяrяsi aшaьы-dakы kimidir:

1. Proses araya sюz daxil

olmadan baш verir.a) misranыn яvvяlindя.

O meydяn vermя kim, яqlя ziyandыr,O meydяn ver kim, ol ruh rяvandыr.O meydяn vermя kim, яsli xяtadыr,O meydяn ver kim, ol daniшfяzadыr.

yaxud,

Necя Leyli ki, bir mяhbubi-dilkяшNecя Mяcnun vцcudi eшqi atяш.Necя leyli gцlц afяtnяdidя,Necя Mяcnun hяzar qяm qяsidя.Necя Leyli mahi rюvшяn cяmali,Necя Mяcnun sipяhri-qяm hilali.

Шairin "Dastani-Mяcnun vяLeyli" poemasыndan gяtirdiyimiz butяkrirlяr яsяrin dilinя aьыrlыq gяtir-mяyib, onu daha ahяngdar vя tяsir-li etmiшdir.

Шairin "Dastani-Fяrhad vяШirin" poemasыnda da tяkrirdяn sя-nяtkarlыqla istifadя edildiyini gюrц-rцk:

Nя bir kяs adыmы yad eylяr aьlar,Nя bir kяs ruhumu шad eylяr aьlar.

Mяnim tяk olmamыш bir kяs bяlakeш,Mяnim tяk qalmamыш bir kяs dяratяш

b) misranыn sonunda.

Mяnя verdin bu яnduhi - girani, Dцшцrdцn baшimя cuhi - girani.

yaxud,

Bir xak ol, xaki - яfsunkardыr kim,Bir xak ol, xaki - adяmkardыr kim.

2. Proses misra boyunubaшdan - baшa bцrцyцr.

Mюhnяti hicrandan ey mah, meh vцsal,Xяstя halim, xяstя halim, xяstя hal.

Kяlid gяnci-яsrari hяqiqяt,Mяhяbbяdir,mяhяbbяdir,mяhяbbяt

Яla, ey qafil, divanяkidar!Xяbяrdar ol,xяbяrdar ol,xяbяrdar.

Misra boyundakы tяkrirlяrmisralarda bir oynaqlыq yaratmaqlabяrabяr, шairin sevinc vя kяdяr duy-ьularыnы da bildirir.

Nakamыn яsяrlяrindя ca-laqlanma (anadiplosis - beyt boy-nundakы tяkrir tiplяrindяn biri) qay-dasы ilя yaranan tяkrirlяrя dя rast gя-linir. Beytin birinci misrasыnыn sonun-da gяlяn nitq vahidi (sюz vя yaifadя) ikinci misranыn яvvяlindяtяkrarlanыr. Hяmin misranыn sonuncunitq vahidi dя юz nюvbяsindя yenigяlяn misranыn яvvяli цчцn belя birvяzifяni yerinя yetirir:

Vяhdяtя tяhvil qыlыb kяsrяti,Kяsrяt iчindя bula gюr vяhdяti.

Nakam шeirdя qafiyяyяpoetik bir цnsцr kimi hяm diqqяt ye-tirmiш, hяm dя чox яhяmiyyяt ver-miшdir. Bildiyimiz kimi "Шeirdя tяlяff-fцzcя, sяs tяrkibi etibarы ilя bir -birinяyaxыn olan sюzlяrя qafiyя deyilir."Qafiyя misrada fikri tamamlayыb ye-kunlaшdыrdыьы kimi, ona bir ahяng, birmяlahяt gяtirir. Orta яsr estetika-sыnыn gюrkяmli nцmayяndяsi Bualoшeirdя mяzmun vя qafiyяnin яlaqя-sindяn danышarkяn yazыr ki, "fikirqafiyяnin hюkmdarы, qafiyя isя fikrinmцiti quludur. Lakin qafiyя adlananbu qula etinasыz yanaшыb, azacыq sяr-bяstlik versяniz, qul юz vяzifяsiяleйhinя цsyan qaldыrar, itaяtdяnчыxar, aьlыn isя onu tapыb яlя keчir-mяsi uzun чяkяr". Nakamыn poetikirsindя iшlяnmiш qafiyяlяr poetikliyivя orijinallыьы ilя seчilir.Яdяbiyyatшцnaslыq tяlяb edir ki,"mцxtяlif sюz-lяrin, mцxtяlif birlяшmяvя tяnasцbdяn yaranan, oxucu цчцngюzlя-nilmяz vя yeni olan qafiyяlяrsюz sяnяtindя hцnяr vя шairanя,qцvvяtli hesab edilir." Nakamыnяsяrlяrindя qafiyя qurуluшu mцxtяlifolduьu qяdяr dя zяngindir. Belя ki,onun poeziyasыnda kюk, яzяli, daxiliqafi-yяlяr bol-bol юzцnц gюstяrir.Nцmu-nяyя diqqяt edяk:

Яyandыr bunda яsari - mяhяbbяt,Bяyandыr bunda яsari - mяhяbbяt.Alыb bir шaxяdяn nюvxяndя bir gцl,Bulub hяr guшяdяn bir tazя sцnbцl.

Tяяшшuq nяшяsilя dяstя qыldыm.Mяhяbbяt riшtяsilя bяstя qыldыm...Mяlяksя elяdim tяшxirя guшiш,Fяlяksя elяdim tяdbirя guшiш.Яdibi-qabili яsrari-eшqin,Tяbibi-kamili bimari eшqin...

Nцmunяdя gюrdцyцmцzqafiyя sisteminin zяnginliyi шairinsяnяtkarlыьыnыn mцkяmmяlliyini diq-qяtimizя чatdыrыr. Birinci beytdя veril-miш "яyandыr", "bяyandыr" sюzlяrihяmqаfiyя olaraq misranыn яvvя-lindя gяlmiшdir. Цчцncц beytdя veril-miш "nяшяsilя", "riшtяsilя" sюzlяrimisranыn ortasыnda iшlяdilяr яk daxiliqafiyя yaratmыш, "dяstя" vя "bяstя"sюzlяri isя "qыldыm" rяdifindяn яvvяlgяlmiш misranыn son qafiyяlяridir.Axыrыncы beytdя шair daha mцkяmmяlsяnяtkarlыq nцmayiш etdirяrяk ikisюzdяn ibarяt hяmqafiyя olan "яdibi- qabili", "tяbibi - kamili", hяmчinin"яsrari-eшqin", "bimari - eшqin" sюzlя-rini iшlяdяrяk шeirin axыcыlыьыnы vя oy-naqdarlыьыnы artыrmышdыr.

Ana tяbiяtin, gюz, kюnцloxшayan gюzяlliklяri шairlяrimizin hя-miшя ilham mяnbяyi olmuшdur. Sя-lяflяri kimi Иsmayыl bяy Nakam daana tяbiяtin gюzяlliklяrindяn doy-mayan, onu sevя-sevя, heyranlыqlaяsяrlяrindя tяrяnnцm edяn sяnяt-kardыr. Onun tяbiяt tяsvirlяri sюnцktяsir baьышlamыr, bu tяsvirlяr dяrintяrяnnцm tяsiri baьышlayыr. Nakamыnqяlяmindя "Azяrbaycanыn zяngintяbiяti, чeшmяli-sulu baьlarы, nяrgizli-lalяli чollяri dяrin bir vяtяnpяrvяrlikhissi ilя tяrяnnцm edilir".

Nakamыn "Dastani-Mяc-nun vя Leyli" poemasыnda klassikpoemalarda olduьu kimi, peyzajaчox mцraciяt edilmiшdir. Bu яsяrdяhadisяlяr mцxtяlif zaman vя mя-kanlarda tяsvir edildiyi цчцn шairяhvalatlarыn baш vediyi yeri ustalыqlavermяyя чalышmышdыr. Яsяrdя pey-zajlar qяhrяmanlarыn яhvali-ruhiy-yяsinя, daxili alяminя uyьun шяkil-dя яks etdirilmiшdir. Шair daьlarыn,чямяnliklяrin tяsvirindя юz yurduna,onun tяbiяtinя olan mяhяbbяtiniifadя etmiшdir. Nakam Nяcd daьыnыtяsvir edяrkяn onu яfsanяvi bircяnnяtя bяnzяdяrяk yazmышdы:

Var idi onda bir guhi-sяrяfrazKi, edirdi asimanя zirvяsi naz.O, kuhin olmuш idi Nяcd nami,Иriшmiшdi Supehrя ehtiшami,

Bu kuhin damani idi bir gцlцstan,Edяrdi rяшk ona gцlzari-Rizvan.

Яdяbiyyatшцnaslыqda яh-vali-ruhiyyяnin tяbiяt mяnzяrяsi ilяцst-цstя dцшmяsi pisixoloji para-lelizm adlanыr ki, bu ifadя vasitяsiNakamыn epik yaradыcыlыьыnda юzцnцdaha qabarыq gюstяrmiшdir. Шairaшiq-яrin gяnclik dюvrцndяki gюrц-шцnц gюstяrяrkяn bahar fяsli, gюzяlbir tяbiяt mяnzяrяsi tяsvir edirsя,Leylinin юlцmц sяhnяsindя payizfяslini tяsvir edir. Nцmunяlяrя diqqяtedяk:

Aшiqlяrin bahar fяsli zama-nы gюrцш sяhnяsindяn:

Baharыn tцlfя vяqti gцl zmanы,Ki, etmiшdi bahar ehya cahanы.Aчmышdыr bцsati lalяzarыn,Edirdi nяьmя mцrcani baharыn.Dolurdu jalя cami - яrqцvanя,Verirdi nяшя bяzmi gцlцstanя.Ki, Leyli dяxi Mяcnundan mяqdяn,Olub bir neчя mяhzulяrlя hяmdяm,Gюrцb yek digяrin Mяcnun Leyla,Mцqabil olular ol iki шeyda.

Leylinin payыz fяslindя юlцm sяh-nяsindяn:

Gцlцstanы yыxыb etmiшdi viran,Чяmяn arayiшin qыlmышdы talan.Gedib bцlbцl, gцlц solmuшdu baьыn,Zaьanlar bцlbцlц olmuшdu baьыn,Olub шaxi-gцl цzrя чilvяgяr xar,Sцbh olmuшdu dяmi sudi dilazar....Чяmяnlяr subяsu aludeyi-xak.Cahan matяmzadя, gцlшяn kяdяrpak.

Nakamыn яsяrlяrindя bяdiiifadя vasitяsi kimi inversiyadan daistifadяyя чox rast gяlinir:

Olmasa alяmdя mяhяbbяt яgяr,Cцmleyi-mюvcuddan olmaz яsяr.Oldum tяriqi-eшqdя Nakami-kamdar,Nakamlыqda alяm ara bildim aшtiha.

Цmumiyyяtlя, Иsmayыl bяyNakamыn poetik irsi чoxlu mяcaz vяifadя gюzяlliklяrilя zяngindir. Zama-nыn tяlяblяri ilя baьlы onun bяdii dilinя qяdяr aьыr olsa da, inanыrыq ki,bяdii yaradыcыlыьыnda yцksяk sяnяt-karlыq nцmayiш etdirяn bu sюz цsta-dыnыn яsяrlяrinin dili цzяrindя geniшtяdqiqat iшlяri aparыlacaq, layiqliNizami vя Fцzuli davamчыsы kimioxucular tяrяfindяn sevilяcяkdir.

Камил АДЫШИРИНОВ,AMEA-nыn Шяki Regional Elmi

Mяrkяzin elmi iшчisi

ИSMAYЫL BЯY NAKAMЫN ЯSЯRLЯRИNDЯ ИSMAYЫL BЯY NAKAMЫN ЯSЯRLЯRИNDЯ BЯDИИ TЯSVИR VЯ ИFADЯ VASИTЯLЯRИBЯDИИ TЯSVИR VЯ ИFADЯ VASИTЯLЯRИ

Иsmayыl bяy Nakam(1839-1906)

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 24

Page 25: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ сящ.25

Son zamanlar bir sыrakцtlяvi informasiya vasitяlяrindя,яlяxsцsус internet saytlarыndayaxыn illяrdя, hяtta 2012-ci ildяguya baш verяcяk fяlakяt - dцn-yanыn sonu hadisяsi barяdяmцxtяlif mяlumatlar yayыlыr. Ucuzsensasiya xarakterli belя mя-lumatlarla mцxtяlif hadisяlяringediшi tяhrif olunur vя bяzihallarda, tarixlяrdя - mцxtяlifillяrdя verilir: gah 2012-ci ildя,gah 2029-cu ildя, gah 2034 vяhяtta 2040-cы ildя hallandыrыlыr.Иstinad da bяzяn Nostradamus,bяzяn qяdim mayyalыlarыn tяqvi-mi, bяzяn dя ixtisasы bir o qяdяrdя mяlum olmayan "xarici mцtя-xяssis"dir.

Bяs яslindя sюhbяt nя-dяn gedir, bu tarixlяr necя alыnыrvя nя цчцn mяhz "dцnyanыnsonu". Цmumiyyяtlя, "dцnyanыnsonu" anlayышы yeni deyil, hяlяtяqribяn 2000 il bundan яvvяlbelя xяbяrlяr yayыlыrdы vя belяhay-kцy dяfяlяrlя: 1000, 1198,1524, 1819, 1843, 1932-ci illяr-dя tяkrar olunub [Атеистическийсловарь.Полит. лит.Москва.1985,sяh.326,505].

Bu termin sыrf dini ter-min - anlayыш olub, hяm yяhudi,hяm xristian, hяm dя islam din-lяrindя bir dini kateqoriya, bяzihallarda isя hяtta tяlim kimi veri-lir vя adяtяn bцtцn hallarda han-sыsa bir fюvqяlbяшяr fяlakяtlяbaьlanыlыr. Belя hadisяlяr yяhudivя xristian dinlяrindя "apokalip-sis", Иslam dinindя isя “qiya-mяt“ adlandыrыlыr vя zяrdцшt-lцkdяki kimi xeyir vя шяrin dяh-шяtli vuruшundan, hяr шeyin da-ьыlыb mяhv olmaьыndan, цmum-bяшяri fяlakяtlя qurtarыb, min illikяmin-amanlыqla яvяz olunaca-ьыndan bяhs edir. Zяrdцшtlцkdяxeyir allahы Hюrmцzlя шяr allahыЯhzimanыn ardыcыl mцbarizяsi, qi-yamяt vя sonra hяr шey Hюr-mцzцn qяlяbяsi ilя bitir, uzunmцddяt яmin-amanlыq hюkm sц-rцr. Belяliklя, dцnyanыn sonudedikdя sюhbяt Yer kцrяsindяn

gedir, bцtюvlцkdя kainatdan yox.Qiyamяt-apokalipsis terminiYer планетиня aiddir, kainatayox vя gюrdцyцmцz kimi bu"qabaqgюrяnliklяr"in heч biriюzцnц doьrultmayыb.

Xristianlыqda vя iuda-izmdя belя anlayышыn meydanagяlmяsi miladi erasыnыn baшlan-ьыcыnda Roma imperiyasыnыn xris-tianlыьa vя yяhudi цsyanчыlarыna

qarшы amansыz, barышmaz mцba-rizяsi ilя baьlыdыr vя "qiyamяt"daьыlma, fяlakяt, яslindя Romaimperiyasыnыn mяhvi arzusu, lя-nяti, qarьышы olub. Иslaм dinindяdя buna bяnzяr tяlim var vяorada da цmumbяшяri fяlakяt-dяn sonra min ilin xoшbяxt dюv-ranы vяd edilir.

Adяtяn belя "qiyamяt"hay-kцyц dцnyanы, qitяni bцrц-yяn bюyцk ictimai-siyasi sarsыn-tыlar, aьыr mцharibяlяr яrяfяsin-dя, цmumdцnya iqtisadi bюhran-larы яrяfяsindя baш verir. Belяxяbяrlяrin vцsяt tapdыьы tarixlяrяnяzяr yetirsяk bunu aydыn hissedяrik: Sяlib yцrцшlяri, qitя vяdцnya mцharibяlяri, qlobal iqti-sadi bюhranlar, nяhяng imperi-yalarыn daьыlmasы vя s.

Gяlin dцnyanыn sonusayыlan bu tarixin hansы sяbяb-dяn gюtцrцldцyцnя baxaq.

2012-ci il - Meksika яra-zisindя vaxtilя yaшayan mayyaxalqыnыn tяqvimindя guya gюs-tяrilir ki, 2012-ci ildя Gцnяш sis-teminя Nimrцd adlы Merkuri

юlчцsцndя bir planet daxil olа-caq vя bu mifik planet elя o ildяdekabr ayыnda Yer kцrяsi ilяtoqquшacaq. Bu isя bюyцk bя-шяri fяlakяtlяrlя nяticяlяnяcяk.Nяzяrdяn qaчыlыb ki, belя bir pla-net mюvcud olsaydы чoxdan aш-karlanmalы idi. Lakin heч bir rя-sяdxana belя bir obyekti mц-шahidя etmяyib. Иndiki zamandaYer kцrяsi geniш rяsяdxanalar

шяbяkяsi ilя яhatя olunub vяnяinki planet , юlчцсц tяqribяn50 m olan ixtiyari gюy cismi belяgюzdяn qaчmazdы. Son vaxtlarbelя bir mяlumat da yayыldы ki,mцtяxяssislяr mayya tяqviminidцz hesablamayыblar vя dцnya-nыn sonu dюrd min ildяn sonrayakeчirilir. Яslindя isя doьrusubudur ki, 2012-ci ildя mayyatяqviminin bir neчя min ildяnibarяt bir dюvrц, tsikli bitir vяdekabrda yeni dюvrя keчir.

2029-cu il - Bu yaxыn-larda Gцnяш sistemindя diametritяqribяn 2000 km olan bir aste-roid daxil olub, adыnы Apofis qo-yublar. Bu kiчik planetin troyek-toriyasы 2029-cu ildя Yer orbitinяkifayяt qяdяr yaxыnlaшa bilяr,hяtta Yer orbiti ilя kяsiшя bilяr.Lakin bu heч dя necя deyяrlяr"kяllя-kяllяyя" toqquшma yox,sadяcя ola bilsin biri-birinin cazi-bя sahяsinя daxil olmasы de-mяkdir. Toqquшmanыn olub-ol-mamasы epizoda 1-1,5 il qalmышdяqiqlяшir. Toqquшma ehtimalыolsa belя bяшяriyyяt buna ha-

zыrdыr vя onu aradan gюtцrmяkцчцn bцtцn texniki imkanlaramalikdir [Quluzadя C. Elm vяhяyat № 1.2011. sяh.66].

2034-cц il - Bяzi bulvarqяzetlяrindя vя internet sayt-larыnda gюstяrilir ki, hяmin ildяGцnяш sюnяcяk. Elmя, reallыьatamamilя zidd bir fikir. Gцnяш яl-bяttя nя vaxtsa sюnяcяk. Lakinbu hadisя heч dя indi yox, onun

mяrkяzindя gedяn termonцvяreaksiyasыnda daxilindя olan hid-rogen vя heliumun tam yanыbqurtardыqdan sonra, tяqribi 3-4milyard il sonra baш verяcяk.Mцasir цsullarla aparыlan astro-fiziki vя geofiziki araшdыrmalaraяsasяn Gцnяшin yaшы ~4,5 mil-yard ildir vя Gцnяш hяlя юz yaшыqяdяr dя indi Yerdя hяyat цчцnvacib olan enerji sabitliyi ilя шцa-lana bilяr. Bir milyard il isя elяrяqяmdir ki, onu saymaq цчцnhяtta bir insan юmrц belя kifayяtetmяz - bir sюzlя sonsuzluq.Gюrцndцyц kimi tяlяsmяyя lц-zum yoxdur.

Bu hay-kцylяrя bir elяfikir vermяmяk dя olar. Lakinbelя xяbяrlяr яksяr adi vяtяn-daшlarы sartsыdыr, narahat edir,vahimяyя salыr. Belя mяqamlar-da mцxtяlif dini tяriqяt vя sekta-lar яhalini "dцnyanыn sonu"nahazыrlaшmaьa чaьыrыr, bяzi sekta-larda isя hяtta kцtlяvi intihаrlarda baш verir.

18 noyabr 1878-ci ildяCяnubi Amerikada Qayanada

Ъonstaун qяsяbяsi yaxыnlыьыndamяskunlaшan ABШ-dan gяlmiш"Xalq mяbяdi" sektasыnыn kom-munasыnыn 900-dяn чox цzvцhamы birlikdя intihar etmiшdi.Versiyalardan biri dя bu idi ki,sektanыn "Peyьяmbяri" ЪimЪons lap yaxыn gцnlяrdя qiya-mяtin gяlяcяyini bildirmiш vя inti-harы mяslяhяt gюrmцшdц. Gюrцncяhalяt, mюvhumat hara gяtiribчыxara bilяr. Bir mяsяlя dя var:70 ilя yaxыndыr ki, Yer цzцndяdяhшяtli, iri miqyaslы mцharibяyoxdur. Bяzi "bilicilяr" dя vax-taшыrы qabaqgюrяnlik edib dцnyamцharibяsindяn xяbяr verirlяr.Bulvar mяtbuatыnыn hяddяn ziya-dя sяrbяstliyi yol verir ki, belяxяbяrlяr sensasiya xatirinя yayыl-sыn. Bяs bu ucuz sensasiyanыnarxasыnda nя durur? Yenя dяhяmin qorxu, hяmin xof vя bun-dan istifadя edяn bяzi "bilicilяr"vя iшbazlar.

Няhяng bir imperiya sц-qut etdi, SSRИ-nin daьыlmasы ilяdцnyada siyasi, hяrbi tarazlыqpozuldu. Bir polyuslu dцnya ya-randы. Gюrцndцyц kimi, bir pol-yusluluq da lokal toqquшmala-rыn, qlobal bюhranlarыn юhdяsin-dяn gяlя bilmir, sabaha яminlikшцbhя altыna alыnыr. Bцtцn bu"axirяt" xofu qorxusu fonundaadi vяtяndaш hяr bir tяbii fя-lakяti - zяlzяlяни, daшьыnы, yanьы-nы vя s. dцnyanыn sonunun baш-lanьыcы hesab edir vя яminliyini,hяyati sabitliyini itirir. Tez-tezsual verirlяr ki, niyя яvvяl butяbii fяlakяtlяr yox idi?.. Xeyr,яvvяllяr dя вар иди - dяhшяtli zяl-zяlяlяr dя, daшьыnlar da, yanьыn-lar da, sцrцшmяlяr dя. Bu hяttadяdя-babalarыmыzыn yaddaшlarыn-da belя qalыb. Nuh яyyamы za-manы dцnyanы subasmasы - Nu-hun gяmisi, fяlakяtli Gяncя, Шa-maxы, Lissabon, Чin, Иran, Tцr-kiyя zяlzяlяlяri...

Sadяcя Sovet dюvrцn-dя belя fяlakяtlяr barяdя mя-lumatlar яhalini qorxutmamaqцчцn kцtlяvi informasiya vasitя-lяrinя buraxыlmыrdы. Tяbii fяla-kяtlяr vя kosmik tяhlцkяlяr дяhяmiшя olub, olur vя hяmiшя dяolacaq - bu tяbiяtdir vя Yerkцrяsi dя onun kiчik bir hissя-sidir.

Bir шey aydыndыr ki, in-sanlыq юzц YЕРi "insanlardan"qorumalыdыr, insanlыьыn юzц onumяhv etmяsя - meшяlяrin inten-siv qыrыlmasы, havanыn, suyun,torpaьыn чirklяndirilmяsi, nцvя,kimyяvi vя bioloji silahlarыn sы-naьы vя tяtbiqi - heч bir qцvvяonu mяhvяrindяn чыxara bilmяzvя o hяlя milyardlarla illяr insan-lыьыn mяsкяni ola bilяr.

""DDццnnyyaannыыnn ssoonnuu"" hhaayy--kkццyyцц

Намиг ЪАББАРЗЯДЯ

Йухарыдакы мягалянин мцяллифиИззят мцяллим юз фикирляри иля инсандайашамаг ешгини даща да артырыр десяк,йанылмарыг. Лакин мцяллифин йада салдыьымятбу органларыны мцтямади олараг ня-зярдян кечирдийимиз цчцн, биз дя интер-

нетдян эютцрдцйцмцз бир хябяри щяминйазыйа йамаг олараг охуъуларын диг-гятиня чатдармаг истяйирик:

Николай Дйаков адлы бир бир“билиъи”нин (Иззят мцллим демишкян) йаз-дыьына эюря, Апокалипсисин (дцнйанынсонунун) мцмкцклцйцнцн дягиг вахтысанийясиня гядяр мялумдур. Гринвичяэюря 2029-ъу илин ъцмя эцнц сящяр саат4:36. Юзцндя 65 мин атом бомбасыныненержисиня малик, диаметри 320 метр, кцт-ляси 50 миллийон тон олан Апофис астероидиАЙын орбитини кечяряк саатда 4,5 минкилометр сцрятля йер кцрясиня доьру исти-гамятляняъяк.

Москва Дювлят УниверситетининДювдят Астрономийа институтунун лабо-раторийа рящбяри Михаил Прохоров дейирки, яэяр астероид плпнетимизин сятщинядцшярся, бу щягигятян Йер кцряси цчцн

горхулудур - чцнки о санийядя 16 кмсцрятля дцшяъяк вя нятиъядя атмосферяминлярля атом бомбасындан айрыланенержинин йаратдыьы гядяр кцллц мигдар-да тоз галхаъаг.

Щазырда алимляр бу дящшятингаршысыны алмаьын мцхтялиф йолларыны ахта-рырлар. Бязиляри астероидин истигамятинидяйишмяк цчцн ону космик эями илятоггушдурмаэы, бязиляри ися эцълц нцвябомбосы иля вурмаэы тяклиф едирляр. Тябиифялакятляри арашдыран алимляр ися бунунмцмкцнсцзлцйцнц дярк едяряк кюксля-рини ютцрцрляр.

Троис Институнун термонцвя гцв-вялярини аршдырма лабораторийасынынрящбяри Владимир Алексеевин фикринъя,Апофиси щеч ким сахлайа билмяз. Чцнкионун юлчцляри бюйцкдцр. Бу чох тящлц-кялидир вя бюйцк сащяни ящатя едяъяк.

Тоггушма нятиъясиндя Апофисэюрцнмяйян бядбяхтликляр эятиряъяк.Русийа цзяриндян 50 км мясафядянкечяряк Мяркязи Америка вя Атлантикокеанындакы йцзлярля шящяри йер цзцн-дян силяъяк. Яэяр астероид йеря дцшяр-ся, дяринлийи 3 вя диаметри 8 км оланчухур ямяля эяляъяк, нятиъядя ряртяряфя сунами дальалары йайылыъаг.

Яэяр бу тоггушма баш вермя-ся беля, икинъи дюврядя 50-150 ил сонраАпофис йенидян ЙЕРи тящлцкя гаршысындагойаъаг - дейя Михаил Прохоров бэдбинпрогнозундан ял чякмир.

Язиз охуъулар, бу да интернетдяйайылан йцзлярля мялуматдан бири. Лакинбиз дя Иззят мцяллимин фикирляри иля тама-миля разылашараг, бядбинлийя гапылмаьыщеч кимя мяслящят эюрмцрцк.

Йашамаг эюзялдир!

Иззят САЛМАНОВ,Шяki Regional Elmi Mяrkяzinin

baш elmi iшчisi, f.-р.e.n.

Астероид Апофис - дцнйанын сонуна 17 ил галыббуну да “б и л иъ и ля р ” дей и р

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 25

Page 26: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.26 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Azяrbaycan Elmlяr Aka-demiyasы Rяyasяt Heyяti tяrяfind-яn Шяki Zоna Elmi Bazasы qarшы-sыna qоyulan tяlяblяrя uyьun оla-raq, ilk nюvbяdя, ipяkчiliklя яlaqяliaparыlacaq iшlяrя hazыrlыq gюrцldц.Шяkidя ipяkчiliyin inkiшafы qяdimtariхя malik оlmaqla yanaшы, res-publikada яn bюyцk ipяkчilik fabri-kinin burada fяaliyyяt gюstяrmяsigюrцlяcяk iшlяrin planlaшdыrыlma-sыnda хeyli kюmяyimizя чatdы.Gяncя Ыpяkчilik Ыnstitutundan bi-zim elmi bazaya iшlяmяyя gяlmiшkяnd tяsяrrцfatы elmlяri namizяdi,tanыnmыш ipяkчi alim ШяmsяddinMustafayevin rяhbяrliyi ilя ipяk-чilik qrupunun яmяkdaшlarы yerliшяraitя uyьun, yeni, yцksяk mяh-suldar, хяstяliyя davamlы vя is-tehsalatыn bцtцn tяlяblяrinя cavabverя bilяn tut ipяkqurdunun хяtt,cins vя hibridlяrinin yaradыlmasыmяqsяdi ilя tяdqiqatlara baшla-dыlar. Seleksiya damazlыq iшlяrininaparыlmasыnda яsasяn, sцni seч-mя prinsipinя яsaslanaraq, хяt-tarasы vя sintetik seleksiya, hяmdя sяnaye cцtlяшmяsi цsullarыnыntяtbiqi nяzяrdя tutulurdu. Mюv-zunun icrasы ilя яlaqяli о vaхtkы itti-faqыn bцtцn ipяkчilik rayоnlarыndan- Юzbяkistan, Gцrcцstan, Ukray-na, RSFSR, Azяrbaycanыn digяryerlяrindяn vя elяcя dя хariciюlkяlяrdяn - Yapоniyadan хяtt vяcins tut ipяkqurdu tохumlarы gяtiri-lib, hяr biri ayrы-ayrыlыqda bяslя-nяrяk, damazlыq цчцn baramalarseчilib gюtцrцlцrdц.

Nяticяdя, tut ipяkqurdu-nun yцksяk yaшama qabiliyyяti-nяmalik, asan aчыla bilяn, ipяk чыхыmычох оlan UN, UF, Шяki-Ы vя Шяki-2kimi dюrd yeni хяtt yaradыlmышdыr ki,bunlardan хяtlяrarasы hibridlяш-mяdя яsas material kimi istifadяedilmiшdir.

Иpяkчilik labоratоriyasыn-da ilk оn il яrzindя dюrd yeni cinsШZEB-3, ШZEB-4, ШZEB-8 vяШZEB-12 cinslяri yaradыlmышdыr.

Щяmin cinslяrdяn hibridkоmbinasiyalarы цzrя tохum hazыr-lanmыш vя labоratоriya шяraitndяsыnaq iшlяri aparыlmышdыr. Alыnannяticяlяr istehsalatчыlarыn maraьы-na sяbяb оlmuшdur.

Ыpяkчiliklя яlaqяli aparы-lan iшlяr mцvafiq elmi-tяdqiqatplanlarыna яsasяn dюvlяt sоrt sы-naьыna tяqdim etmяk mяqsяdilяхяttlяrasы vя cinslяrarasы ipяkqur-du hibridlяrindяn tохum hazыrla-maq vя yaz, yay yemlяmяlяrinяhazыrlыq iшlяri gюrmяkdяn ibarяt idi.

Mяlumdur ki, seleksiyamateriallarыnda tut ipяkqurdununyaшama qabiliyyяtinin artыrыlmasыхцsusi яhяmiyyяt kяsb edir.

Оna gюrя dя gecikяn,хяstя vя юlяn tыrtыllarыn qeydя alыn-masы iшi, metоdikaya uyьun оlaraqчох ciddi aparыlmыш vя bцtцnyumurtacыq, tыrtыl, pup vя kяpяnяkinkiшaf mяrhяlяsindя sяrt seчimяmяruz qalmышdыr.

Yay yemlяmяsi seleksiyaiшindя mцhцm яhяmiyyяt kяsbedir. Tut ipяkqurdunun biоlоjigюstяricilяrinin юyrяnilmяsi vяdaha dюzцmlц ailяlяrin aшkaredilmяsi mяqsяdi ilя yay mюvsц-mцndя aьыr ekоlоji шяraitdя yem-lяmя aparыlmышdыr. Yaz tохum-larыnыn ilkin materialыndan 15dцzцm inkubasiyaya qоyulmuш vя7-8 ailя yemlяnmiшdir. Daha yaхшыgюstяricilяrя, yцksяk yaшamaqabiliyyяtinя malik оlan hяr 4 ailяsоnrakы seleksiya iшlяri цчцnseчilmiшdir. Yay mюvsцmцnцn aьыrekоlоji шяraitindя aparыlan seчimyemlяmяsi, daha yцksяk yaшamaqabiliyyяtinя malik оlan ailя vяfяrdlяrin sяhvsiz seчilmяsini tяminedir. Mюvsцmlяr arasы cцtlяшdirmя

isя seleksiya materialыnыn dayanыq-lыьыnыn artыrыlmasыna kюmяk edir.

Aparыlan tяcrцbяlяrin sоnnяticяsi оlaraq hяr bir gюtцrцlmцшailяdяn яn yaхшы fяrdlяri seчilmiшvя nюvbяti seleksiya iшlяri цчцntохumlar hazыrlanmышdыr.

Mцхtяlif dяrяcяdя bir-bi-rindяn fяrqlяnяn cцtlяrin чarpaz-laшmasы nяticяsindя alыnan hib-ridlяr daha fяal nяslin, daha iriюlчцlц fяrdlяrin, sцrяtli bоy inkiшafы-na vя yцksяk mяhsuldarlыьa maliknяslin alыnmasыna gяtirib чыхarыr.Bu яlamяtlяr qоhum оlmayan yenicinslяrin чarpazlaшmasы zamanыmцшahidя оlunur.

Tut ipяkqurdu cinslяrininчarpazlaшdыrыlmasы haqda яdяbiyy-atda ilk mяlumat Ыtalyan alimlяritяrяfindяn verilmiшdir. Hяlя 1844-cц ildя italiyalы Berti cinslяrin чar-pazlaшdыrыlmasы haqda чыхыш etmiш-di. О vaхtlar Ыtaliyada tut ipяkqur-dunun hibridlяшmяsi цчцn lazыmоlan чarpazlaшma kоmpоnentlяriоlmadыьыndan tяcrцbяdяn alыnan

nяticя effektli оlmamышdыr. Hibrid-lяшmя tяcrцbяsindя яn чох sяmя-rяlisi cinslяrarasы mцхtяlif cоьrafiqruplar vя bivоltinlя mоnоvоltincinslяr arasыnda чarpazlaшma оl-muшdur.

Seleksiya iшlяrindя nailiy-yяtlяr яldя etmяk цчцn istifadяоlunan seleksiya metоdu vя dцz-gцn qяbul edilmiш чarpazlaшmasistemi hяlledici rоl оynayыr. Sin-tetik seleksiya metоdunun tяtbiqiilkin material kimi seчilmiш cins-lяrin irsi хassяlяrini hibrid nяslindяbirlяшdirmяyя imkan verir. Bu daseleksiya material fоndunu zяn-gin-lяшdirmяyя vя geniш seчimimkanыna шяrait yaradыr.

Ыnbridinq-qоhumlararasычarpazlaшdыrma metоdunun tяtbiqitut ipяkqurdu seleksiyasыnыn юyrя-nilmяsindя geniш tяtbiq оlunmuш-dur. Bu цsulla bir чох respubli-kalarda yeni yцksяk mяhsuldarcinslяr alыnmышdыr. Yaшama qabiliy-yяti yцksяk оlan yeni cinsin yara-dыlmasы цчцn valideynlяri mцхtяlifшяraitя uyьunlaшmыш fяrdlяrin чar-pazlaшmasыndan istifadя оlunur.

R. K. Bellevin rяhbяrliyialtыnda Zaqafqaziyanыn mцхtяlifcоьrafi яrazilяrindя yay-payыzyemlяmяsi ilя aparыlan tяdqiqatlarnяticяsindя bivоltin vя mоnоvоltinчarpazlaшma materiallarыndan яnmяhsuldar tut ipяkqurdu hibridialыnmышdыr. Zaqafqaziya Elmi-Tяd-qiqat Ыpяkчilik Ыnstitutunda цч qathibrid sыnaьы aparыlmыш vя цч qathibridin iki mоnоvоltin vя birbivоltin cinslяrin kоmbinasiyasыn-da яhяmiyyяtli оlmuшdur. Юzbя-kistanda цч qat vя tetrahibrid чar-pazlaшmadan daha чох istifadя

оlunur. Yapоn alimlяri юyrяniblяr

ki, tяmiz cinsin яlamяtlяrinя nis-bяtяn birinci hibrid nяslinin яla-mяtlяri yaхшы nяticяlяr verir, yяnitыrtыllarыn yaшama qabiliyyяti artыr.Prоf. R. A. Hцseynоvun fikrincя,yapоn mцtяхяssislяrinin iшindяbaramanыn mяhsuldarlыьыnыn art-masыnda cinsin ilkin fоrmasыnыnseleksiyalaшdыrыlmasы vя чarpa-zlaшma ilя hibridin alыnmasы яsasяhяmiyяt kяsb edir. Birinci dя-rяcяli cinslяr hibridlяrin yaranmasыцчцn materialdыr.

Иlkin seleksiya materi-alыnыn yaranmasыnda yapоn alim-lяri yapоn-Чin vя ya Чin-Чin cins-lяrinin чarpazlaшmasыndan istifadяediblяr.

Seleksiyanыn bu istiqa-mяti yeni tяmizqanlы Yapоn vя Чinхяtti yaratmaьa imkan verir. Bu datut ipяkqurdunun sяnaye цsulu ilяyemlяndirilmяsi zamanы hib-ridlяrdя heterоzisin artmasыnasяbяb оlur.

Цmumiyyяtlя, mцхtяlifcоьrafi mцhit шяraitindя yemlяn-dirilяn qurdlarыn seчilib yemlяn-dirilmяsi seleksiya iшindя чохsяmяrяli hesab edilir. Seleksiyaiшindя baramanыn ipяkliliyini vяyaшama qabiliyyяtini artыrmaqnяzяrdя tutulur.

Azяrbaycan Milli ElmlяrAkademiyasы Шяki Regional Elmimяrkяzin rяhbяri professorZ.M.Яlizadяnin 2007-ci ildя nяшrolunmuш " Шяki ipяyi uzaq karvanyollarыnda" kitabыnda Azяrbay-canda ipяkчiliyin tarixi vя tutipяk-qurdunun inkiшaf mяrhяlяlяrihаqqыnda geniш mяlumat verilir.Mяlum оlduьu kimi, ipяkчiliyinhяrtяrяfli, elmi яsaslarla inkiшafetdirilmяsindя оnun keyfiyyяtliyem bazasыnыn оlmasы mцstяsnaяhяmiyyяt kяsb edir. Bu mцhцmamil nяzяrя alыnaraq akade-miyanыn Genetika vя seleksiyainstitutunda akademik Ы.Abdul-layev tяrяfindяn yetiшdirilmiш yeni,yцksяk mяhsuldar hibrid tохmaчartinglяri gяtirilib elmi bazanыntяcrцbя sahяlяrindя яkilmiшdir.Aparыlan araшdыrmalar nяticяsindяhяmin tохmaчarlarыn geniш miq-yasda чохaldыlaraq яkilmяsimяqsяdяuyьun hesab edilmiшdir.Tяbii ipяk toxuculuq sяnayesindяgeniш istifadя olunmaqla yana-шы,mцasir dюvrdя hяm dя elektro-texnikada, radiotexnikada, kine-matoqrafiyada, aviasiyada, kos-monavtikada, dяqiq cihazlar vяkabel istehsalыnda, cяrrahiyяdя, ocцmlяdяn gюz cяrrahiyяsindя vяbir sыra digяr sahяlяrdя istifadяolunur.

Иpяkчilik Azяrbaycan xal-

qыnыn яn qяdim vя gяlirli mяш-ьuliyyяt sahяlяrindяn biridir. Pro-fessor Z.M.Яlizadя vяN.Иbrahimovun "Шяki ipяyi uzaqkarvan yollarыnda" kitabыndaAzяrbay-canda ipяkчiliyin inkiшaftarixi чox qяdimlяrя gedib чыxыr.Mingячevir яrazisindя aparыlanarxeoloji qazыntыlar zamanы tapыlanenolit vя tunc dюvrlяrinя aid edilяnparчa qыrыntыlarыnыn vя gil cяhrяlяrintapыlmasы burada hяlя bizimeradan яvvяl ЫЫЫ minillikdя toxucu-luqla mяшgul olmalarыndan xяbяrverir. Yцksяk keyfiyyяti ilя get-dikcя bцtцn dцnyada mяhшurlaшanAzяrbaycan ipяyi Bюyцk Иpяk yoluilя Asiya vя Avropa юlkяlяrinяixrac olunurdu. Bu isя Azяrbay-canыn dцnya юlkяlяri ilя tяkcяticarяt яlaqяlяrinin deyil, hяm dяmяdяni vя siyasi яlaqяlяrininyaranmasыna sяbяb olurdu.XЫXяsrdя, Azяrbaycan Rusiyaya bir-lяшdirilmяsinin ilk чaьlarыndanRusiyanыn ipяk sяnayesinin tяlя-batы яsasяn Azяrbaycanda is-

tehsal olunan barama vя xam ipяkhesabыna юdяnilirdi.Odur ki, чarhюkцmяti burada ipяkчiliyi inkiшafetdirmяyя чalышыrdы.

Azяrbaycanda sovet ha-kimiyyяtinn ilk illяrindяn baшla-yaraq, hюkцmяt orqanlarы ipяk-чiliyin inkiшaf etdirilmяsi цчцnmцhцm tяdbirlяr hяyata ke-чirirdilяr. Bu mяqsяdlя Шяkidяipяk kombinatы, Ordubad vя Xan-kяndindя isя baramaaчan fabrik-lяri yaradыlmышdы. 1969-cu ildя xal-qыmыzыn gюrkяmli oьlu, цmummilliliderimiz Heydяr Яliyev Azяr-bay-can rяhbяrliyinя gяldikdяn sonrarespublikamыzda ipяkчilik dahasцrяtlя inkiшaf etmяyя baшladы.Bumцdrik insanыn qayьыsы vя mяq-sяdyюnlц iqtisadi siyasяti sa-yяsindя ipяkчilik elminin bцtцnnailiyyяtlяri istehsalata tяtbiq olun-maьa, nяticяdя, barama istehsalычox bюyцk sцrяtlя artmaьabaшladы.

Lakin respublikamыz mцs-tяqillik яldя etdikdяn sonra, 90-cыillяrin яvvяllяrindя юlkяmizdяyaranmыш iqtisadi vя siyasi hяrc-mяrclik nяticяsindя bir чox sahяlяrkimi ipяkчilik dя qыsa bir vaxtdatяnяzzцlя uьradы. Respublikamыz-da olan 2 damazlыq ipяkчilik stan-siyasы, 7 barama toxumu zavodu,30-a yaxыn rayon barama qurut-maxanalarы, 80-я yaxыn baramatяdarцkц vя ilkin emalы mяn-tяqяlяri, Шяki ipяk шirkяti, Ordubadbaramaaчan fabriki юz istehsalfяaliyyяtini dayandыrmalы oldular,100 minlяrlя adam iшsiz qal-dы.Цmummilli liderimiz Heydяr Яliyevikinci dяfя hakimiyyяtя qayыtdыq-dan sonra ipяk sяnayesi yenidяn

bяrpa olundu.Bir mяsяlяni dя unutmaq

olmaz ki, Bюyцk Иpяk yolununAzяrbaycandan keчmяsinя sяbяbolmuш, uzun яsrlяr boyu xalqыmыzыnrifahыnыn vя шan-шюhrяtinin art-masыna xidmяt etmiш ipяkчilik faй-dalы mяшьuliyyяt sahяsi olmaqlayanaшы, hяm dя qяdim tariximizinvя mяdяni irsimizin maddi da-шыyыcыlarыndan biridir. Odur ki, ipяk-чiliyin yenidяn inkiшaf etdirilmяsitariximizin vя mяdяniyyяtimizinqorunub saxlanыlmasы, gяlяcяknяsillяrя чatdыrыlmasы yolunda atы-lan mцhцm bir addыm kimi qiy-mяtlяndirilmяlidir.

Иpяkчilikdя yцksяk key-fiyyяtli barama mяhsulu яldя et-mяk цчцn damazlыq iшlяrinin, yяnitut ipяkqurdu toxumu (qrena) is-tehsalыnыn dцzgцn tяшkil edilmяsimцhцm rol oynayыr. Bir qaydaolaraq ipяkчilikdя mцxtяlif kate-qoriyalы - ailя, superelit, elit vя hib-rid tut ipяkqurdu toxumu istehsalolunur. Tяyinatыna gюrя bu toxum-lar bir-brindяn fяrqlяnir. Ailя,superelit vя elit tut ipяkqurdu toxu-mu damazlыq ipяkчilik stansiyasыn-da, hibrid tut ipяkqurdu toxumu isяbarama toxumu zavodunda hazыr-lanыr.

Иpяkчilik sahяsindя 80-90-cы illяrin elmi-tяdqiqat iшlяri busahяdя qazanыlmыш tяcrцbя vяalыnmыш nяticяlяr цzяrindя quru-laraq mцvяffяqiyyяtlя davametdirilmiшdir. Sоn illяrdя ipяkчiliklabоratоriyasыnыn яmяkdaшlarы ye-ni, mяhsuldar tut ipяkqurdu cins-lяri yetiшdirmяk yоlunda mцяyyяnnailiyyяtlяr яldя etmiшlяr. Belя ki,Elmi Mяrkяzин Иpяkчilik labora-toriyasыnda "Xaricdяn gяtirilmiшyцksяk mяhsuldar tut ipяkqurducinslяrindяn yerli шяraitя uyьun-laшdыrыlmыш yeni mяhsuldar hib-ridlяrin yaradыlmasы" mюvzusundaiшlяr aparыlmышdыr.

Bu dяfяki tяdqiqatlardaaшaьыda qeyd оlunan seчilmiш cin-sarasы hibridlяrdяn оlan ilkin mate-riallardan istifadя edilmiшdir:

1. PS-5 x Шяki-1; 2.9Kqax PS-5: 3.PS-5 x 9K qa; 4.ШREM-4 x GS-143; 5.GS-143 x ШREM-4; 6. Aь Шяki-1 x Yapon; 7. Шяki-2 x Tayvan; 8.ШREM-4; 9.Чingiz;10.Yaqub; 11.Чingiz x Yaqub; 12.Yaqub x Чingiz.

Bцtцn bunlar юz tяsdiqinitapdыьыna gюrя Azяrbaycan Res-publikasы Nazirlяr Kabinetinin1997-ci il 19 may tarixli 51 № liqяrarы ilя kяnd tяsяrrцfatы nazirliy-inя verilяn sяlahiyyяt яsasыndaШREM-4 x GS-143, GS-143 xШREM-4 hibridlяrinя 00142,00143, 00144 №-li patent vя00142, 00143, 00144 №-li mцяl-liflik шяhatяdnamяsi verilib.

Son illяrdя ipяkчilik labo-ratoriyasыnda Bяkirov QцdцrяtMяmmяd oьlu " Yerli vя intraduk-siya olunmuш tut ipяkqurdu(Bombyx mori L.) cinslяri arasыn-dakы hibridlяrdя heterozisliyinюyrяnilmяsi" mюvzusunda disser-tasiya iшi цzяrindя iшlяyir. Disser-tasiya iшi tamamlanmaq цzrяdir.

Qeyd etmяliyяm ki, бу илийун айынын иyunun sonlarыndaИsveчdя "Чinя nяzяrяn dцnya iqti-sadiyyatы" proqramыnыn rяsmi nц-mayяndяsi Fredrik Sяid Mersen-dяn Шяki Regional Elmi mяrkяzinя- Z.M.Яlizadя vя Q.M.Bяkirovaцnvanlanmыш mяktubda buradaipяkчiliklя яlaqяli aparыlan iшlяrlяmaraqlanыr vя bu haqda onlaramяlumat verilmяsi xahiш olunur.

Иnternetdяn gюtцrцlяnцnvanыmыza gюndяrilяn xahiш"Dцnya iqtisadiyyatыnda ipяkчiliyininkiшaf perspektivlяrinin юyrяnil-mяsi" proqramыna daxil edilmiшdir.Mцraciяtdяn bir daha aydыn olur ki,qabaqlar olduьu kimi, indi dяdцnya iqtisadiyyatыnda ipяkчiliyininkiшafы diqqяt mяrkяzindяdir. Bizbelя hesab edirik ki, bu sahяnindaha sцrяtli inkiшafы юlkя iqti-sadiyyatыnыn gцclяnmяsi demяk-dir.

И pяkч i l iy in ink iшaf ыn ы hяdяf lяyяn Иpяkч i l iy in ink iшaf ыn ы hяdяf lяyяn e lmi axtar ыш lare lmi axtar ыш lar

Гцдцрят БЯКИРОВ,АМЕА ШРЕМ-ин "Иpяkчilik" laboratoriyasыnыn rяhbяri

Нярэиз ХЯЛИЛОВА,"Иpяkчilik" laboratoriyasыnыn

ямякдашы

“Ипякчилик” лабораторийасынын рящбяри Гцдцрят Бякиров ямякдашлары Валидя Ъяфярова, Нярэиз Хялилова вя Кямаля Новрузова иля бирэя тядгигад иши апараркян

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 26

Page 27: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ сящ.27

Ulu юndяrimiz M.Я.Rя-sulzadя Azяrbaycan Xalq Cцm-huriyyяtinin yalnыz xalqыmыzыn deyil,bцtюvlцkdя tцrk etnosunun dюv-lяtчilik tarixindя tutduьu mюvqe vяbu dюvlяt qurumunun mahiyyяtibarяdя fikrini belя ifadя edib: "Tцrkmяnшяli bцtцn digяr dюvlяtlяr baшlы-ca olaraq dini tяmяl цzяrindя qяrartutduqlarы halda, Azяrbaycan Cum-huriyyяti чaьdaш milli-mяdяni mцs-tяqillik tяmяlinя, tцrk milli demok-ratik dюvlяt qurumu zяmininя яsas-lanыr vя bu baxыmdan bizim cum-hiriyyяtimiz ilk tцrk dюvlяtidir" (6.26).

Gerчяkdяn dя Azяrbay-can Xalq Cumhuriyyяti tцrklяrintarix boyu yaratdыьы dюvlяtlяrin sыra-sыnda 114-cц yerdя dursa da, millidяyяrlяr vя demokratik prinsiplяrяsasыnda idarя olunan ilk dюvlяt qu-rumu idi.

Son iyirmi ili яhatя edяnmцstяqillik dюnяmindя cцmhuriy-yяtimizin yaranmasыnы шяrtlяndirяnolaylar, bu olaylarыn baшыnda duranшяxsiyyяtlяr haqqыnda mцxtяlifqяbildяn olan xeyli яsяr yazыl-mышdыr. Amma o zaman Azяrbay-canыn ayrы-ayrы bюlgяlяrindя fяaliy-yяt gюstяrяn istiqlal mцcahidlяri vяqяzalarda dюvlяt quruculuьu yю-nцndя gюrцlяn iшlяr hяmin яsяrlяrinяhatя dairяsindяn kяnarda qalыb.Elя bu sяbяbdяn Azяrbaycan qя-zalarыnda baш verяn ictimai-siyasixarakterli olaylar haqqыnda demяkolar ki, heч nя bilmirik.

Иstiqlal dюnяmindя fяalictimai mюvqe sяrgilяyяn bюlgя-lяrdяn biri dя Шяki olmuшdur. Ta-rixяn milli tяяssцbkeшlik duyьusuilя kюklяnяn шяkililяr yalnыz yerlideyil, hяm dя milli яhяmiyyяt da-шыyan problemlяrin hяllindя yaxыn-dan iшtirak etmiшlяr. Zяngяzuraqarшы yюnяlяn ermяni tяcavцzцnцnqarшыsыnы almaq цчцn qяza polisrяisi Яyyub bяy Rяfibяyovun tя-шяbbцsц ilя Шяkidя 400 nяfяr kю-nцllцdяn ibarяt sцvari dяstя tяшkiledilmiшdi. Bu hяrbi hissяnin baшыn-da Tцrkiyяdяn Шяkiyя mцяllimliketmяyя gяlmiш Шюvkяt SцrayyяAydяmir (1897-1976) dururdu.

O, Яdirnяdя dцnyaya gя-lib, erkяn yaшlarыndan siyasяtlя ma-raqlanыb. "Иttihad vя Tяrяqqi" par-tiyasыna цzv yazыlarkяn cяmi on biryaшы olub. Sonralar pedaqoji mяk-tяbdя oxuyub, mцяllimlik edib.Azяrbaycan Cцmhuriyyяti Tцrkiyя-dяn mцяllim istяyib vя o da Azяr-baycana gяlяrяk Шяkidя mцяllimiшlяyib. Qыsa mцddяtя xalqa qay-nayыb qarышыb. Cцmя namazlarыndaimam xцtbяsindяn юncя alovlu чы-xышlar edяrяk Azяrbaycan tцrklя-rinя tцrklцyц vя baxыmsыzlыьы an-ladыb. O, Шяkini, шяkililяr dя onu se-vib.

Шяkili kюnцllцlяrdяn tяшkilolunmuш sцvari dяstя Aydяmirinbaшчыlыьы altыnda Qarabaьda ermя-nilяrlя savaшa girib vя Яsgяrankeчidini dцшmяndяn azad edib.Onlar geri dюnяrkяn Шяkidя qяhrя-man kimi qarшыlanыblar.

Azяrbaycan XЫ qыrmыzы or-du tяrfindяn iшьal edildikdяn sonraШюvkяt Sцrayyя Aydяmir шяhяrinяn hюrmяtli adamlarыndan biri ola-raq Bakыda keчirilяn Шяrq xalqlarыQurultayыna Шяki nцmayяndяsi

kimi qatыlыb. Bцtцn bu deyilяnlяrisonralar "Suyu arayan adam" adlыtяrcцmeyi-hal romanыnda tяfsilatmцfяssяlliyinя qяdяr qeyd edib.

Ш.S.Aydяmir kommunisttяbliьatыnыn tяsiri altыna dцшцb vяMoskvada Шяrq ZяhmяtkeшlяrininKommunist Unversitetindя tяhsilalыb. Onun tяlяbя yoldaшlarыndanbiri dя dцnyaca tanыnmыш шair Na-zim Hikmяt olmuшdur.

Belяliklя Шюvkяt SцrayyяAydяmir dюrd il юncя Tцrkiyяdяnturanчы kimi gяldiyi halda 1923-cцildя oraya kommunist kimi geri dю-nцb. 1924-cц ildя Sяdrяddin CяlalAntellя bircя hazыrladыьы "Lenin vяleninizm" adlы kitabы чыxыb. 1925-ciildя keчirilяn Tцrkiyя Kommunistpartiyasыnыn цчцncц qurultayыndayeddi nяfяrlik icra komitяsinя se-чilib. Elя hяmin il siyasi fяaliyyяtinяgюrя hяbs edilib vя 18 ay hяbsxa-na hяyatыnы yaшamalы olub.Hяbsdяnazad olunduqdan sonra mяmurluqhяyatыna baшlayыb.

1932-ci ildя bir sыra dost-larы ilя bircя "Kadro" dяrgisini bu-raxыb. Dяrginin baшlыca qayяsi mar-ksizmi kamalizmlя mцqayisя edя-rяk bu iki dцшцncяni inkiшaf etdir-mяk vя bir qяlibdя яritmяk idi."Kadro" dяrgisi 1935-ci ildя 36-cыsayыndan sonra kamalizmi dяyiш-dirmяk niyyяtinя dцшmяkdя suчla-naraq qapadыlыb.

27 may 1960-cы il hяrbiчevriliшinяdяk mцxtяlif dюvlяt vяzi-fяsindя чalышan Шюvkяt SцrayyяAydяmir bu hadisяdяn sonra "Dev-rim" vя Yюn" dяrgilяrindя yazmaьabaшlayыb.

Onun qяlяmindяn Atatцr-kцn hяyatыnы incяlяyяn "Tяk adam"silsilяsi, Иsmяt Иnюnцnцn hяyatыn-dan bяhs edяn цч cildlik tяcцmeyi-hal, "Makedoniyadan Orta AsiyayaЯnvяr paшa", "Suyu arayan adam","Menderesin dramы", "Torpaq oya-nыrsa", Иxtilalыn mяntiqi", "Qяhrя-manlar doьmalыydы" vя baшqa яsяr-lяr чыxыb. Yazdыьы bu яsяrlяrin sayя-sindя Tцrkiyяnin яn mяшhur tarix-чilяrindяn biri kimi tanыnыb.

Шюvkяt Sцrayyя Aydяmir25 mart 1976-cы ildя dцnyasыnы dя-yiшib (4.126-129).

Cцmhuriyyяt dюnяmindяAзяrbaycanыn ictimai-siyasi vя mя-dяni hяyatыnda sanballы xidmяtlяriolmuш шяxslяrdяn biri dя Abdullabяy Яfяndizadя olmuшdur.

Mяшhur pedaqoq, maarif-чi demokrat, yazычы vя folklorшцnasRяшid bяy Яfяndiyevin kiчik qar-daшы Abdulla Яfяndizadя 1873-cцildя Шяkidя doьulub, ilk tяhsilini dяburada alыb. Sonralar TiflisdяkiAleksondrovsk mцяllimlяr institu-tunda oxuyub. 1899-cu ildя tяhsili-ni baшa vuraraq Azяrbaycanыn ilkali tяhsilli mцяllimi kimi pedaqojifяaliyyяtя baшlayыb.

Birinci dцnya mцharibя-sinin sonunda Шaumyanыn rяhbяr-lik etdiyi bolшevik-daшnak birliyi millivarlыьыmыzы tяhdid etdiyi zaman xalqgюzцnц цmidlя Tцrkiyяyя dikmiшdi.A.Яfяndizadя qяlяmя aldыьы siyasimяnzumяdя Aяzrbaycan tцrklяri-nin arzusunu dilяyini belя ifadяedirdi:

Hяr цrяkdя sяbt olubdur: "Ya юlцm, Ya Tцrkiyя!"

Hяr aьыzdan yцksяlir fяryadi-шeyda Tцrkiyя!

Hяr mяqamda baшqa sюz yox cцmlя gцya Tцrkiyя!

Яn qяvi dцшmяn bu gцn omuшsa bяrpa Tцrkiyя!

Sяbrimiz artыq tцkяndi, durma gяl, mяrdanя gяl!

Yurdumuz dцшmяn яlindя olmamыш viranя gяl!

1919-cu ildя A.Яfяndiza-dяnin yazdыьы siyasi lirika юrnяk-lяrindяn ibarяt toplum Шяkinin "Mя-dяniyyяt" mяtbяsindя "Hяr цrяkdяsяbt olubdur": "Ya юlцm, ya Tцrki-yя!" adы altыnda kitabчa kimi чapolundu. Mцяlлif bu mяnzumяlяr top-lusuna yazdыьы giriш sюzцndя mяq-sяdini belя шяrh edirdi: "Иslam alя-mindя yaшayan diri millяt yalnыz os-manlы olub mabadisi (qalanы digяr-

lяri) юlцmcцl bir halda imrari hяyatetmяkdяdir. Ичяrisindя yaшadыьыmыzalяmшцmul mцharibя burasыnы dя-faяt ilя sцbuta yetirdi. Binaяn bяrinbizlяrdяn bu halda hakim olmaz.Hяr kяs bu iddiaya dцшяrsя millяt-inя bюyцk bir xяyanяt etmiш olar.Buna gюrя tцrk vя islam alяmi il-haq olmazsa artыq yaшamasыnaцmid yoxdur. Tцrkiyяnin bizlяrя ba-balыq etmяyя hяr bir cяhяtdяn haq-qы vardыr vя edяcяkdir... Amalsыzmillяt yaшaya bilmяz! Amala yetiш-mяk isя qeyrяt vя чalышqanlыq sa-yяsindя olur. Qeyrяtin olmayыncanцsrяt (qяlяbя) bulamazsan. Bю-yцk Tцrkiyя ilя birlяшib яzяmяtli vяelmi sяltяnяt tяшkil etmяklя bяra-bяr, ittihadi lisan bizиm milli яmяl-lяrimizdir. (3, 3, 13)

Azяrbaycanыn Tцrkiyяyяbirlяшdirmяklя gюzlяnilяn bяlalar-dan qorumaq ilhaqчыlar adlanancяrяyanыn baшlыca mяqsяdi olmuш-dur. A.Яfяndizadяnin fikirlяrindяnmяlum olur ki, o da hяmin cяrя-yana mяnsub olub.

Abdulla bяy Яfяndizadя 7dekabr 1918-ci ildя fяaliyyяtяbaшlamыш Azяrbaycan parlemen-tindя millяt vяkili kimi Шяkini tяmsiletmiшdir. O, eyni zamanda Яhrarpartiyasыnыn qurucularы vя bu par-tiyanыn parlament fraksiyasыnыntяsisчilяri sыrasыnda yer alыb. Parla-mentin 26 dekabr 1918-ci ildя ke-чirilяn beшinci iclasыnda "Яhrar"fraksiyasыnыn bяyannamяsini dяmillяt vяkillяrinin diqqяtinя чatdыranA.Яfянdizadя olmuшdur. Bяyan-namяdя bildirilirdi ki, parlamentinяn цmdя vяzifяsi onun qarшыsыndamяsul olan mюhkяm vя nцfuzlu birhюkumяt yaratmaqdыr. Bu hюkumяtюlkяni adilanя vя aqilanя idarя et-mяli, daxili vя xarici siyasяtindяmillяtin vя vяtяnin namusunu hifzedib qorumalыdыr. Yalnыz belяhюkumяt arxasыnda parlamenti vяonun vasitяsiylя xalqы gюrяcяkdir.(1, 168)

Azяrbaycan parlamenti-nin 26 aprel 1920-ci il tarixli ic-lasыnda Шяki шяhяrini daшqыndanqorumaq цчцn Kiш чayыnыn sahillяriboyunca daшdan bяnd чяkilmяsinя40.460 manat vяsait ayrыlmasы haq-qыnda qanun layihяsi mцzakirяedilяrkяn Abdulla bяy Яfяndizadяяsas mяruzя ilя чыxыш etmiшdir. (4,104)

24 mart 1919-cu ildяnetibarяn Шяki bяlяdiyyяsinя rяh-bяrlik etmiш Azaq Яfяndinin fяa-liyyяti sцbut edir ki, AzяrbaycanXalq Cцmhuriyyяti dюnяmindяrяhbяr iшчilяr sяriшtяli olmaqlayanaшы xalqыn qayьыlarыna hяssasmцnasibяtlяriylя, milli tяfяkkцrяmalik olmalarы ilя fяrqlяnmiшlяr.

Azяrbaycan qяzetinin1919-cu il 30 may tarixli 191-ci sa-yыnda dяrc olunmuш E.И.Sultan-zadяnin "Шяkidяn" sяrlюvhяli yazы-sыnda verilяn mяlumatdan aydыnolur ki, Azaq Яfяndi шяhяr яhali-sinin чюrяyя olan tяlabatыnы юdяmяkцчцn цч tяndirxana aчaraq hяrbirindя gцn яrzindя 40 pud чюrяkyapыlmasыnы tяmin etmiш, adambaшы-na bir girvяnkя olmaq шяrtiylя ba-zar qiymяtindяn 60 qяpik ucuz sa-tыlmasыna nail olmuшdur. Azaq bяyqяza rяisi Яyyub bяy Rяfibяyovunkюmяyiylя buьda ticarяti цzяrindяmюhtяkirlяrin inhisarыna son qoy-muш, ipя-sapa yatmayan mюhtяkir-lяri isя cяzalandыrmышdыr. Gюrцlяntяdbirlяr nяticяsindя яvvяllяr 120manata satыlan buьdanыn qiymяti80-70 manata enmiшdir.

Шяkidя dяrman hazыrla-yan яczaxananыn olmamasыndansui-istifadя edяn aptek sahiblяridяrmanlarыn qiymяtini mцtяmadiolaraq artыrыrdыlar. Azaq Яfяndi dяr-man mюhtяkirliyinя son qoymaqцчцn Шяkidя яczaxana aчmaq yю-nцndя konkret iшlяr gюrmцшdцr. Kiшчayыnыn sahillяri boyunca bяnd tik-dirmяk mяqsяdiylя hяlя mцstяqil-likdяn bir neчя ay яvvяl AzaqЯfяndinin tяшяbbцsц ilя pul top-lanыlmыш vя bu vяsaitя sement alыn-mышdыr. Azaq Яfяndi milli hюkumяtinsel tяhlцkяsinя qarшы mцbarizяtяdbirlяri цчцn ayыrdыьы pul vя-

saitindяn vя tяdarцk olunan se-mentdяn istifadя etmяklя bu bяnditikmяk niyyяtindя idi. (6, 75-76)

Amma XЫ qыrmыzы ordununAzяrbaycanы iшьal etmяsi bцtцn buiшlяri yarыmчыq qoydu. Bolшeviklяr1920-ci ilin sonunda Шяkinin birsыra nцfuzlu sakinlяriylя yanaшыAzaq Mustafayevi dя gцllяlяdilяr.Xalq цчцn yanan daha bir цrяkbelяcя susduruldu.

Hяlя 1917-ci ilin mart ayыn-da fяaliyyяtя baшlamыш "Nuxa Hцr-riyяti Maarif Cяmiyyяti" mцstяqillikdюnяmindя юz iшini daha da gцc-lяndirdi. Qыsa mцddяtя qяzada bucяmiyyяt tяrяfindяn 25 mяktяb,tяhsildяn kяnarda qalan 200 nяfяrnisbяtяn yaшlы insan цчцn "Vяtяnmяktяbi" adlanan xцsusi tяhsilocaьы, 60 nяfяr tяlяbяnin tяhsilaldыьы ibtidai mяktяblяr цчцn mцяl-lim hazыrlayan kurs aчыldы. Шяki qя-zasыnda aчыlan qiraяtxanalar, kon-sert vя teatr truppalarыnыn fяaliyyяtidя bu cяmiyyяtin adы ilя baьlы idi.

Xeyriyyя cяmiyyяtinin 18nяfяr hяqiqi, 76 nяfяr fяxri цzvц varidi. Cяmiyyяtin maliyyя problem-lяri Шяkinin iш adamlarы, ziyalыlarы vяsяnяtkarlarы tяrяfindяn шяxsi vя-saitlяr hesabыna hяll edilirdi. "NuxaHцrriyяti Maarif Cяmiyyяti"nя 300nяfяrя yaxыn Шяki sakini yardыmgюstяrmiшdir. (5, 21)

Mяlum olduьu kimi Mцsa-vat Partiyasы Azяrbaycanы rus im-periyasыnыn yцz ildяn artыq davametmiш mцstяmlяkя яsarяtindяnqurtarmaq цчцn aparыlan azadlыqmцcadilяsinin tяшkilatчыsы olmuш-dur. Azяrbaycan Xalq Cumhu-riyyяti elя bu mцbarizяnin mяntiqinяticяsi kimi meydana gяlmiшdir.Mюvcud olduьu 23 ay яrzindя cum-huriyyяtin baшlыca siyasi istinad-gahы, dayaьы funksiyasыnы MцsavatPartiyasы yerinя yetirmiшdir. Mяhzbu amilя юnяm verяrяk deyя bilяrikki, "Mцsavat"ыn gцclяndirilmяsi,fяaliyyяt dairяsinin geniшlяndiril-mяsi цчцn gюrцlяn bцtцn iшlяr dюv-lяtin maraqlarыna, mцstяqilliyinmюhkяmlяndirilmяsinя xidmяt edir-di.

1919-cu ildя xalqыmыzыnmilli-azadlыq hяrяkatыnыn ideoloquM.Я.Rяsulzadя Mцsavat Partiya-sыnыn Шяki юzяyini yenidяn qurmaqцчцn Шяkiyя gяldi. Onun iшtirakы ilяkeчirilяn tяsis yыьыncaьыnda Mя-hяmmяdяli Xяlifяzadя, ЯliabbasQяdimov vя Veysяl Mustafayev-dяn ibarяt Шяki юzяyinin rяhbяr he-yяti yaradыldы. Az sonra Шяkinin ta-nыnmыш ziyalыlarы Hяmid Яfяndiyev,Zahid Яlizadя, Hяsяn Яfяndiyev,Hцseyn Qarayev Mцsavat Partiya-sыnыn sыralarыna daxil oldular Шяkiюzяyinin sяdri isя MяhяmmяdяliXяlifяzadя Nuri seчilib. Qori mцяl-limlяr Seminariyasыnыn bitirmiш Mя-hяmmяdяli Xяlifяzadя Nuri Cцm-huriyyяt dюnяmindя Шяki Ali Иbtidaimяktяbinin mцfяttiшi vя mцяllimi,sovet dюnяminin ilk чaьlarыnda isяШяkidя altы aylыq kurslarыn mцdiriiшlяyib. (4, 104)

Mцsavat Partiyasыnыn1919-cu ilin dekabrыnda keчirilmiшikinci qurultayыnda o, qurultay tri-bunsыndan чыxыш edib. 1919-cu ildяЦ.Hacыbяylinin redaktorluьu altыndaчыxan "Azяrbaycan" qяzetindя buqurultayыn gediшini iшыqlandыran ge-niш hesabatda onun da чыxышы haq-qыnda mяlumat verilir. M. Xяlifя-zadяnin Mцsavat Partiyasыnыn ikinciqurultayыndakы чыxышы o zaman Azяr-baycanda demokratik dяyяrlяrя, osыradan sюz vя fikir azadlыьыna yцk-sяk sяviyyяdя юnяm verildiyini tяs-diq edir. Яyalяtdяn gяlmiш qurultaynцmayяndяsi bu mюtяbяr mяclisinxitabяt kцrsцsцndяn ali hakimiyyяtnцmayяndяlяrinя цz tutaraq Шяki-dя polis mяmurlarыnыn rцшvяtя qur-шandыqlarыnы vя xalqы soyduqlarыnыbildirib. Gizli mцfяttiш vasitяsilя on-larыn яmяl vя hяrяkяtlяrinin tяftiшolunmasыnы tяlяb edib. M. Xяlifя-zadя, sonra Mцsavat PartiyasыnыnШяki юzяyinin durumundan bяhsedяrяk bunlarы sюylяyib: "... Birpara mцfяttinlяr (fitnяkarlar) tяrя-findяn яvam cяmaяt arasыnda Mц-savat Firqяsi яleyhinя buraxыlan

bюhtanlardan dolayы шюbяnin fяaliy-yяti dayandыыrыldы. Nяhayяt, o bюh-tanlarыn yersiz olduьu aшkarlandыьы-na gюrя altы ay bundan яqdяm yenяciddi fяaliyyяtя baшlayыb... " (2, 33)

Cumhuriyyяt dюnяmindяMцsavat Partiyasыnыn Шяki юzяyininrяhbяrliyinя daxil olan шяxslяrin sы-rasыnda Шяkidя doьulmuш, Kazanvя Иstanbulda ali tяhsil almыш,Tцrkiyяnin яn tanыnmыш tяbiblяriylя,o sыradan yurddaшыmыz Яli bяy Hц-seynzadя ilя birgя чalышmыш, vяtяnяdюndцkdяn sonra mяmlяkяtimizinazadlыьы vя mцstяqilliyi uьrundamцcadilя aparmыш, bu цzdяn dяdяfяlяrlя kommunist zindanlarыnaatыlaraq dюzцlmяz iшgяncяlяrя mя-ruz qalmыш vя nяhayяt 1937-ci ildяgцllяlяnmiш Яliabbas Яli oьlu Qяdi-mov da olub.(4,2)

1919-1920-ci illяrdя "Mц-savat"ыn Шяki юzяyinin fяallarыndanbiri dя Hцseyn Kiшli - Hцseyn яfяn-di Hacы Иshaq Яfяndi oьluЯfяndizadя Qarayev idi. Onuntяvяllцd tarixi tяxminяn 1884-cц ilяtяsadцf edir, 1944-cц ildя vяfatedib. Ыstanbul Universitetindя,daha sonra Azяrbaycan PedaqojiИnstitutunda tяhsil alыb. Шяkidяyaradыlmыш Sяna-ye texnikumunundirektoru olub, Шяki PedaqojiTexnikumunda dяrs deyib.Akademiyanыn mцxbir цzvцЯbdцlяzяl Dяmirчizadя onun tяlя-bяsi olub. Hцseyn Kiшli incя qяlяm-li sюz ustasы kimi tanыnыb. Onunяdяbi yaradыcыlыьы hekayяlяrdяn,шeirlяrdяn vя dini risalяlяrdяn iba-rяtdir. Ыlk kitabы 1915-ci ildя Tiflisdяnяшr olunub. (4,123)

Azяrbaycanda istiqlaliy-yяt uьrunda mцcadilяnin юn mюv-qeyindя qяrar tutan шяxslяrdяn biridя Яbdцlяli bяy Шirяli bяy oьluЯmircanov idi. 1874-cц ildя Шяkidяdoьulub. Gюrkяmli ictimai-siyasixadim Яbdцlяli bяy чar dюnяmindяRusiyada ali tяhsil alыb, Azяrbay-can Cцmhuriyyяti zamanы Parla-mentin цzvц olub vя mцxtяlif nazir-liklяrя baшчыlыq edib. Cцmhuriyyяtyыxыldыqdan sonra Tцrkiyяyя mцha-cirяt edib vя orada Azяrbaycanыяsarяtdяn qurtarmaq цьrunda si-yasi mцbarizяni davam etdirib. (4,125-126)

Mцsavat Partiyasы Шяkiюzяyinin fяallarы sыrasыnda qяrartutan Hяшim яfяndi Mяhяmmяd-zadя XX yцz ilin ilk onilliklяrindяyalnыz Шяkinin deyil, Azяrbaycanыntanыnmыш ziyalыlarыndan olub. Ozamanki mяtbuatda чoxlu mяqa-lяlяri dяrc edilib. Hяшim яfяndi Za-qafqaziya Ruhani idarяsindяn"molla" vя "mцяllim" atestatы alыb,mцяllimlik edib (20.8. 1917-dяn);1919-cu ildя Шяki Darцlmцяllima-tыnda (qadыn mцяllimlяr semina-riyasыnda) tцrk dili, цmumi tarix vяcoьrafiya mцяllimi iшlяyib (4, 173-176). Xalq, vяtяn eшqinя hяyatdahяr cцr mяшяqqяtlяrя qatlaшan,hяtta шirin candan keчmяyя hazыrolan bu insanlarыn hяyat tarixчяlя-rinя aid gerчяk faktlar kommunistrejiminin hяrzя-hяdyanlarыnыn ya-ratdыьы tяhrif pяrdяsi arxasыnda giz-lяdilib. Bu yalanlarы faш edib ger-чяkliyi цzя чыxartmaьыn vaxtы чatыb,чoxdan чatыb.

Qaynaqlar:

1. Azяrbaycan Xalq Cцm-huriyyяti (1918-1920). Parlament Ы cild,Bakы, "Azяrbaycan", 1998.

2. "Azяrbaycan istiqlalыnыnbayraqdarы". Toplayanы, яrяb яlifbasыn-da olanlarы latыn qrafikasыna чevirяni,lцьяtin vя юn sюzцn mцяllifi prof.Шirmяmmяd Hцseynov. Bakы, "Adiloь-lu", 2011

3. Abdulla Яfяndizadя, "Hяrцrяkdя sяbt olubdur: "Ya юlцm, yaTцrkiyя!"", Nuxa, "Mяdяniyyяt", 1919

4. Яdalяt Tahirzadя, Hяbi-bulla Manaflы. "Unutdurulmuш azman -Яliabbas Qяdimov". Bakы, "Apastrof",2012.

5. Hяbibulla Manaflы, "Шяkiцsyanы". Bakы, "Uniprint",2010

6. Шirmяmmяd Hцseynov,"Mяnяvi irsimiz vя gerчяklik". "Adiloь-lu", 2004

ШШяяkkii ll ii llяяrr AAzzяяrrbbaayyccaann XXaallqq CCццmmhhuurr iiyyyyяяtt ii ddююnnяяmmiinnddяя

Hяbibullah MАНАФЛЫ,Шяки Реэионал Елми Мяркязин

елми ишчиси, тарихчи

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 27

Page 28: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.28 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Mяn bu yazыmda tarixяnyaxыn keчmiшlя baьlы olan, lakinhaqqыnda hяlя яtraflы sюhbяt aчыl-mamыш bir folklor ekspedisiyasыhaqqыnda qыsaca danышmaq istя-yirяm.

1956-cы ildя yazыn яvvяl-lяrindя Respublika Xalq Yaradы-cыlыьы Evinin tяшяbbцsц ilя gюrkяm-li bяstяkarlar Sяid Rцstяmov,Soltan Hacыbяyov vя mяшhurrяqs ustasы Яlibaba Abdullayevxalq musiqisini vя rяqslяri topla-maq mяqsяdilя AzяrbaycanыnШяki, Zaqatala vя Qax rayonlarыnasяfяrя чыxmышlar. Bu sяfяr zamanыonlarыn hansы ifaчыlarla iшlяdiklяri,hansы materiallarы topladыqlarыbarяdя mцяyyяn mяlumatы mяnartыq 1970-ci illяrdя hяmin bюlgяdяfяrdi folklor ekspedisiyalarыm za-manы mцxtяlif el sяnяtчilяrindяnalmышam. Bu barяdя яziz mцяlli-mim S.Rцstяmov vя Я.Abdulla-yevlя dя sюhbяtlяrim olub. Tяf-silatы kяnara qoyaraq diqqяti birmяsяlяyя yюnяltmяk istяyirяm:"hяmin ekspedisiya zamanы top-lanmыш materiallardan bu gцn яli-mizdя nя qalыb?"

Яvvяlcя qeyd edim ki,Sяid Rцstяmovun topladыьы xalqhavalarыndan heч bir sяtir dя чapolunmayыb. O da mяlumdur ki,S.Rцstяmov bu sяfяrdя яsas fikri-ni шяhяr folkloruna vя muьam sя-nяtinя yюnяltmiшdi. O, Шяkidяklassik tar ifaчыlыьы sяnяtinin gюr-kяmli nцmayяndяlяrindяn biri,Azяrbaycanыn яmяkdar mцяllimiЯhmяdbяy TahirovЯhmяdbяy Tahirovdan (1887-1958) vя digяr ifaчыlardan muьamsяnяtinin mцxtяlif janrlarыna aid birsыra qiymяtli nцmunяlяri notakючцrmцшdцr. Ancaq mяsяlяyяaydыnlыq gяtirmяk цчцn onu daqeyd edim ki, S.RцstяmovЯ.Tahirovla 1930-cu illяrin ikinciyarыsыnda vя 40-cы illяrin sonu - 50-ci illяrin lap baшlanьыcыnda bir neчяdяfя gюrцшmцш vя tarzяnin ifasыn-

dan bir sыra rяnglяri nota yazmыш-dыr. Hяmin rяnglяrdяn bяzilяribяstяkarыn 1954 vя 1956-cы illяrdячap etdirdiyi "Azяrbaycan xalqrяnglяri" mяcmuяlяrinя daxil edil-miшdir. Haqqыnda danышdыьыmыzsяfяrdя topladыьы nцmunяlяrdяnisя S.Rцstяmov, artыq qeyd olun-duьu kimi, heч nя чap etdir-mяmiшdir. Чox gцman ki, bяstя-karыn arxivindя hяmin ekspedisiyailя яlaqяdar materiallar qalmaq-dadыr.

Я.Abdullayev ekspedi-siyaya xalq rяqslяrini юyrяnmяkцчцn чыxmышdы. Яgяr nяzяrя alsaqki, hяlя indinin юzцndя dя rяqshяrяkяtlяrini tam dяqiqliklя yazыyaalmaьa imkan verяn sistem yox-dur vя hяr bir labцd rяqsyazma

цsulunun юz чatышmamazlыqlarыvar, istяr istяmяz fikirlяшmяli olur-san: "Bяs Я.Abdullayev rяqslяrinecя qeydя alыrdы?".

Xatыrladыm ki, hяr hansыbir rяqs yazыsы qaydalarыnыn olub-olmamasыnыn яslindя Я.Abdullaye-vя heч dяxli dя yox idi. Sondяrяcя gцclц gюz yaddaшыna vя itimusiqi hafizяsinя malik olan bugюzяl sяnяtkarыn юzцnцn tяrtibetdiyi iшarяlяr sistemi vardы. Azяр-baycan Dюvlяt Mahnы vя Rяqsansamblыnda tarzяn-konsertmeys-ter kimi чalышdыьыm illяrdя (1970-1980), gцndя 6-8 saat fasilяsiz iш-lяyяn, aramsыz papiros чяkяn burяssam gюzlц, шair qяlbli sяnяt-karыn, bir saat davam edяn rяqskompozisiyalarыnыn quruluшunuяlindяki "Kazbek" qutusunun цs-tцndя qяlяmlя яks etdirdiyininшahidi olmuшam. Hяmin iшarяlяryalnыz onun юzцnя mяxsus idi.

Я.Abdullayev topladыьыmateriallarы чap etdirmяk mяqsяdi

gцdmцrdц. Ancaq onlardan юzyaradыcыlыьыnda, rяqslяrя quruluшverяrkяn istifadя edirdi. 1956-cыildя Шяkidя qeydя aldыьы "Koroьlu"rяqslяrinя aid чox zяngin hяrя-kяtlяrdяn o, 1970-ci illяrin яvvяl-lяrindя Mahnы vя Rяqs ansamblыn-da Cahangir Cahangirovun "Azяr-baycan lюvhяlяri" suitasыna quru-luш verяrkяn istifadя etmiшdir. Mяnhяmin sяfяr zamanы Я.Abdulla-yevin юz yaddaшыna hяkk etdiyibяzi musiqi nцmunяlяrini sonralaronun oxumasыndan nota yazmы-шam.

Haqqыnda sюhbяt aчdыьы-mыz ekspedisiyanыn iшtirakчыlarыn-dan bu gцnцmцzя nяшr edilmiш,maddilяшmiш irs qoyan yalnыzSoltan Hacыbяyovdur. Topladыьы

materiallar яsasыnda o, "Azяrbay-can xalq mahnыlarы" vя "Azяrbay-can xalq melodiyalarы" adlы iki mяc-muя tяrtib etmiш vя bunlar 1957-ciildя чapdan чыxmышdыr. Doьrudur,birinci mяcmuяyя daxil olan mah-nыlar fortepianonun mцшayiяtilяoxumaq, ikinci mяcmuяdяki melo-diyalar isя fortepianoda чalmaqцчцn iшlяnmiшdir. Ancaq "iшlяmяk"sюzц burada nisbi xarakter daшыyыr.Чцnki bяstяkar xalq ifaчыlarыndanyazdыьы havalarыn яslinя xяlяl gяtir-mяmяyя чalышmыш, melodik xяttinяsasыnы qoruyaraq onu yцngцlcяharmonizя etmiшdir. Burada xalqmusiqisinя yabanчы olan aьыr akko-rdlara rast gяlmirik.

Яlbяttя, mяn bu qiymяtlimяcmuяlяrin tяrtibi haqqыnda sюh-bяt aчa bilяr, юz ekspedisiyala-rыmыn nяticяlяrinя яsaslanaraqmцяyyяn шяrhlяr verяr vя dяqiq-lяшdirmяlяr apara bilяrdim. Ancaqmяqalяnin hяcmi buna imkan ver-mir.

Qeyd etmяk lazыmdыr ki,bu ekspedisiya S.Hacыbяyovunbяstяkarlыq fяaliyyяti цчцn яhя-miyyяtli olmuшdur. Yalnыz bir faktanяzяr salaq. Bяstяkar Qax rayo-nunda yazdыьы vя "Azяrbaycanxalq melodiyalarы" mяcmuяsinяdaxil etdiyi "Sarыbaшы" rяqs ha-vasыnы hяm Azяrbaycan DюvlяtMahnы vя Rяqs ansamblы цчцniшlяmiш, hяm dя юzцnцn "Gцlшяn"baletinin ikinci redaksiyasы zamanы(1958) ЫЫЫ pяrdяnin 5-ci шяklinя"Яsяd kiшinin rяqsi" adы ilя daxiletmiшdir. Gцman edirяm ki, bu faktbяstяkarыn yaradыcыlыьыnы izlяyяnlяrцчцn maraqsыz olmaz. Яlavя ola-raq deyim ki, adы Qaxыn Sarыbaшkяndi ilя baьlanan vя Шяki-Zaqa-tala bюlgяsindя чox mяшhur olan

bu hava mяcmuяdя sяhvяn "Sarыbaшlыq" adlandыrыlmышdыr.

Yeri gяlmiшkяn bir mяsя-lяni dя xatыrlatmaq istяrdim. Musi-qiшцnas И.Sviridova "Muzыkalnayafolkloristika" mяcmuяsinin birincicildinя (Moskva-1973) daxil edil-miш "Azяrbaycan musiqi folkloru-nun yazыya alыnmasы vя nяшri tar-ixindяn" adlы чox яhatяli elmi mя-qalяsindя haqqыnda danышdыьыmыzekspedisiyanыn tarixini 1954?55(tarix mцяllifin yazdыьы шяkildя verilir-F.Ч.) kimi gюstяrmiшdir. Шяki шяhяrmяrkяzi mяdяniyyяt evinin direk-toru Vaqif Kяrimov ekspedisiya-nыn Шяkidя mяhz 1955-ci ildя ol-duьunu sюylяyir. S.Hacыbяyov юzцisя yuxarыda adlarыnы чяkdiyimizmяcmuяlяrinя yazdыьы kiчik mц-qяddimяdя (hяmin mцqяddimя hяriki mяcmuяdя eynilя tяkrar olunmuш-dur) bu tarixi 1956-cы il kimi qeydedir. Ona gюrя biz dя 1956-nы qя-bul etmяyя mяcburuq. Яlbяttя,gяlяcяkdя dяqiqlяшdirilmяlяr apa-

rыla bilяr. Nяhayяt bir neчя kяlmя

dя mяqalяyя яlavя olunmuш шяkilbarяdя. 1956-cы il ekspedisiyasыnыnmarшurutunu mяnim tяkrar etdiyi-mi eшidяndя S.Rцstяmov dedi: "Ozaman biz Шяkidя шяkil чяkdir-miшdik. Mяndя yoxdur, mцmkцnolsa tap".

Шяki musiqiчilяri arasыn-da axtarышa baшladыm. Ancaq чoxtяяssцf ki, sevimli mцяllimiminsaьlыьыnda шяkli tapmaq mяnя mц-yяssяr olmadы. Bu barяdя ustadlasюhbяtimiz 1980-ci ildя olmuшdu.Шяkillяri isя 1985-ci ildя, onun vя-fatыndan 2 il sonra Vaqif Kяrimo-vun kюmяkliyi ilя mцhяndis Hц-seynaьa Яsgяrovdan tapdыm.

Hцseynaьanыn atasы Mя-hяrrяm Яsgяrov hяmin ekspedi-siya keчirilяn dюvrdя Шяki шяhяrmяdяniyyяt evinin direktoru ol-muшdur. M.Яsgяrov ekspedisiyanыmцшayiяt etmiш, onun iшinin mц-vяffяqiyyяtlя keчmяsi цчцn hяrcцr шяrait yaratmышdыr.

Шяkildя saьdan birinciS.Rцstяmov, sonra isя dairя цzrяM.Яsgяrov, S.Hacыbяyov, шяkiliaktyor-яmяkdar artist Mяmmяd-kяbir Hacыoьlu vя Я.Abdullayevdururlar. Dairяnin ortasыndaxanяndя Mцrшцd Mяmmяdovdurur. O, яslяn qarabaьlыdыr,Шяkidя doьulmuшdur.

Bu шяkil 1956-cы il ekspe-disiyasы zamanы чяkilmiш fotolar-dan yalnыz biridir (digяrlяri dя mюv-cuddur). Yazdыqlarыm isя hяminsяfяr haqqыnda bildiklяrimin ancaqbir hissяsidir. Yяqin ki, bu kiчikmяlumat юzц dя folklorшцnaslыqtariximiz цчцn faydasыz olmaz.

BB ii rr ffoo llkk lloorr eekkssppeedd iiss iiyyaass ыы hhaaqqqq ыыnnddaa

Faiq ЧЯLЯBИ, Musiqiшцnas, sяnяtшцnaslыqdoktoru, A.И.Qertsen adыna

Rusiya Dюvlяt PedaqojiUniversitetinin etnokulturalogiyakafedrasыnыn professoru, Rusiya

Иncяsяnяt Tarixi Иnstitutununfolklor шюbяsinin aparыcы elmi

iшчisi

Sяid Rцstяmov Ящмяд бяй ТащировSoltan Hacыbяyov Яlibaba Abdullayev

Акиф САЛАМОЬЛУ

Novruz bayramы idi, dostu Nuhabяxшiш olaraq xonчa gяtirmiшdi, xonчada qы-zыl suyuna чяkilmiш yumurtalar da vardы.Nuh dostuna tяшяkkцrцnц bildirdi :

- Nя zяhmяt чяkmisяn, dostum,чox saь ol, yumurtanы nя rяngя boyasan dasoyulmuшunun hamыsы eynidir.

Nuh Novruz bayramыnы чox sevirdi,чцnki bu gцn insanlar sevinir, gцlцr, bir-biri-nя hяdiyyя verir, kцsцlцlяr bir-biri ilя barышыr,bir-birinin evinя qonaq gedяrяk bayramla-шыrdыlar. Nuh hяm dя duyurdu ki, o, bir gцngяlяcяk bяladan Novruz bayramы яrяfяsin-dя xilas olacaqdы. Peyьяmbяr dяrya kяnarы-na gяldi, bu gцn il tяhvil olanda balыqlarыnsuyun цzцnя чыxыb burunlarыnы suyun sяthinяvurmalarыna baxacaqdы. Bunu Allahыn izni ilяolmasыnы duyurdu, lakin sirrini bilmirdi.

Balыqlar burunlarыnы suyun sяthin-dяn azca чыxararaq sanki bahar havasыnы biranlыq udur vя Tanrыya "Sцbhan Allah" deyir-dilяr. Nuh da burun pяrяlяrini geniш aчaraqdяrindяn nяfяs aldы , bahar tяravяtini ciyяr-lяrinя чяkdi.

Sonra bazara getdi, yaddan чыxыbqalan alыnmalы яrzaqlar vardы, bazarda ikihambal bir-birinя rast gяlяrяk salamla-шыrdыlar :

- Hяmiшя yцk altыnda , dostum.Peyьяmbяr fikrя getdi : "hя, ham-

bal yцk altыnda olmasa, ruzusi dя olmaz, de-mяli bir-birinя ruzi arzulayыrlar". Bir az qa-baqda bir arvad hяyasыzcasыna qышqыrыrdы,nяsя almaq istяyirdi, satыcы vermirdi, axыrdaяlacы kяsilib яzik-цzцk mяhsullardan alыb de-di:

- Tox nя olsa deyяr, ac nя olsa ye-yяr.

Huh evя bikef qayыtmышdы, arvadыnasalam verib danышmaьa baшladы :

- Son vaxtlar pis yuxular gюrцrяm,yяqin Allah bяndяlяrindяn narazыdыr, ca-maat pozulur, gюr nя hяngamяlяr baш verir.

- Nя gюrmцsяn axы?- Gюrцrяm ki, bir qarыnыn ocaьыndan

od pцskцrцr.- Nя olsun ki, suya sюylя чыxыb get-

sin.-Yox, sяn xяbяrsizsяn, insanlarыn

bir qismi юz hяmcinslяrinя, bir qismi yaxыnqohumlarыna, bir sцrцsц heyvanlara meylsalыr, nяfsini bюьa bilmirlяr, lap daьыlmalыdцnyadыr.

- Ay kiшi, aьzыnы xeyirliyя aч, pey-ьяmbяrsяn, Allah aьzыndan eшidяr ovsana-ta keчяr.

- Nя bilim, яшi, yaman narahatam.- Ruhdan dцшmя, яynini dяyiш, qя-

шяng paltarlarыnы geyin, axы bu gцnlяr bay-ramdыr.

- Sadя geyim bяdяnin яhяmiyyяti-ni itirir, ruhu daha vacib edir.

- Fikir elяmя, hяr halda peyьяm-bяr-sяn, Allah sяnя agah edяcяk.

Baharыn яvvяli idi, Nuhun beш yцzyaшы olandan sonra dюrd oьlu oldu: Salman,Kamran, Yasяf vя Kяnan. Meшяlikdяn gecяcцrbяcцr sяslяr gяlirdi. Nuh Yasяfi чaьыrыbdedi:

-O uca, qollu-budaqlы aьacdan qя-ribя sяslяr gяlir. Gecяlяr sяssiz havadameh яsяndя bu sяslяr daha da ecazkarolur. Mяn gцndцz baxmышam, yыrtыcы quшlarыnvя heyvanlarыn aьacыn цstцndя yediklяri ovяtinin baьыrsaqlarы budaqlara dolaшaraqquruyur vя dartыlыb tarыma чяkilir. Kцlяk isяonlara toxunaraq musiqi sяslяri чыxarыr, bяl-kя sяn ona bяnzяr bir шeyi elя yerdя dцzяl-

dяsяn.- Чalышaram, ata, - deyяrяk Yasяf

razыlыьыnы bildirdi vя getdi.Nuh peyьяmbяr tяk qaldы, qulaqla-

rы uьuldadы, юzцnц pis hiss etdi, baшыnы gюyяqaldыranda bir nur gюrdц, nur danышыrdы:

- Mяn Allahыn mяlяyi Cяbrayыlam,sяnя xяbяr vermяk istяyirяm .

Peyьяmbяr sяsini kюklяyirmiш kimiboьazыnы arыtladы, Cяbrayыl dedi:

- Danышma, qulaq as, yer цzяrindяюzbaшыnalыq hюkm sцrцr, ona gюrя insan юv-ladыnыn mяhvinя yцz ildяn bir az чox qalыb.

Allahыn qяlbi aьrыyыr ki, niyя bu in-sanlarы xяlq elяdi, onlarыn niyyяtlяri daimpislik etmяk, чirkaba batmaqdыr. Etdiyiяmяllяrя gюrя insanlar, ev heyvanlarы, bцtцnhяrяkяt edяn canlыlar vя gюydя uчanlar yerцzцndяn silinmяlidir, Rяbb onlarы yaratdыьыцчцn tяяssцf edir.

Nuh yenя nяsя danышmaq istяdi,Cяbrayыl imkan vermяdi:

(Арды эялян сайымызда)

Nuh peyьяmbяr(hekayя)

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 28

Page 29: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ШШШ ЯЯЯ ККК ИИИ БББ ЯЯЯ ЛЛЛ ЯЯЯ ДДД ИИИ ЙЙЙ ЙЙЙ ЯЯЯ ССС ИИИ сящ.29

Шаир тябиятли ъоьрафийамцтяхяссиси Нугзар Зазанаш-вили 1957-ъи илдя Тбилиси шящя-риндя анадан олуб. О, 1980-ъиилдя индики Ъавахишвили адынаТиблиси Дювлят Университетининъоьрафийа факцлтясини битирiб вяорадаъа паралел олараг Сянят-шцнаслыг ихтисасына йийяляниб.Эянъ шаир-ъоьрафийачы о заманщяфтялик Йазарлар дярняйининфяал цзвляриндян иди. Эцръцс-танда йеэаня олан Азад Фо-румда гызьын полемика вяясярлярин мцзакиряси йазарларынинкишафына тякан верирди. Щяминдярняйя вятянпярвярлик мюв-гейи иля сечилян профессор ТариелКванчилашвили рящбярлик едирди.

Университети битирянНугзар Зазанашвили ютян ясрин90-ъы иллярин яввялляриня кимиЭцръцстан ЕА-нын няздиндяБотаника Институтунда чалышырды.Онун намизядлик диссертасийа-сы йцксяк даьлыг йайлаларынеколоэийасына щяср едилмишдир.ССРИ даьылдыгдан сонра инди-йядяк Цмумдцнйа ТябиятиМцщафизя Фондунун (W.W.Ф)Гафгаз офисиндя ишляйир. Сон онили щямин офисдя мцдир мцавинивязифясиндя чалышыр вя щяминтяшкилатын Тябияти (консерваси-йа) Мцщафизя ряисидир. О, мцх-тялиф няшрлярдя чап олунмуш 70елми вя 40 елми-кцтляви мягаля-нин мцяллифидир.

Щяля тялябя икян Азяр-байъанда олмуш Нугзар Заза-нашвили Талыш даьларыны тядгигетмиш, сон 35 ил ярзиндя Азяр-байъанын мцхтялиф эушяляри илятаныш олмушдур. Азярбайъан-да чохлу достлары вар.

Илк гялям тяърцбяляри1980-81-ъи иллярдя ишыг цзцэюрся беля, ясярляри о заманкыидеоложи нормалара уйьун эял-мядийиндян, охуъулара чятин-ликля йол тапырды. Онун ядябидирчялиши 90-ъы иллярин яввялинятясадцф едир. "Беля замандыр"адлы илк цч бюлмядян ибарят ки-табы 1998-ъи илдя няшр олунуб.Орайа хроноложи ардыъыллыгламцхтялиф иллярдя йаздыьы шеирлярдахил едилиб.

Нугзар Зазанашвили-нин ясярляри тянгидчи-ядябий-йатшцнас Малхаз Харбудийанынтяртиб етдийи Эцръцстан Шеир Ан-толоэийасына (1990-2004) дахиледилир.

2005-ъи илдя чапданчыхмыш "Эюндярилмяйян мяк-тублардан" шеирляр топлусуЭцръцстанын нцфузлу "Саба"мцкафатына лайиг эюрцлцб.

Анасы Сусанна Басеиш-ливилийя щяср етдийи "Сис" вя йа"Сямави шеирляр" китабы 2010-ъу илдя ишыг цзц эюрмцш, эцръцядяби-тянгидинин диггятини ъялбетмишдир.

Эцръцстанын ад чыхар-мыш шаирляри щаггында ясярляриНугзар Зазанашвилинин публи-систик имканларыны эениш охуъукцтлясиня эюстярмякдядир.

“Шяки бялядиййясинин”охуъуларына тягдим едилян шеир-ляр Нугзар Зазанашвили иляАзярбайъан охуъусу арасындаилк танышлыг кюрпцсцдцр. Охуйунвя гиймятини юзцнцз верин.

Nuqzar Zazanaшvili

Xяzяr dяnizindя

Heft buruьu daGюzяl ola bilяr - Dяnizdяdirsя...Gecяdirsя...Яgяr parlayыrsa

projektor iшыыndaDюnяrяk nur selinя...

Zamanыn rяmzi

"Nikora" - naьыlvari adы varSallaqxananыn,Orada danalarы hяr gцn...Sosisя, kolbasaya, hisя vurulmuш яtя чevirirlяr.

* * *Burada bambaшqa

evlяr tikilяr,Bambaшqa insanlar

burdan keчяcяk.Чяtin ki, kiminsя

yadыna dцшяr - "Tiflis"я nя deyib,

nя ad verяcяk?!

* * *Hamы, nяsя kimlяrdяnsя

yaxшы bilirHamы!

* * *YadыrьamышыqЧox шeyi yadыrьamышыq.

Yadыrьamышыq Gюylя gedяn qяzetlяri.Tяhlцkяsizlik orqanlarыnыn

xofunu...Kitab oxumaьы...Uzaqdan-uzaьa sevmяyi...Qonaq gedib-gяlmяyi.

Чoxuna uyьunlaшdыq,Чoxuna isя

uyьunlaшammadыq.

Uyьunlaшa bilmяdikHeч cцrя

uyьunlaшammadыqЮzцmцzц ulduzlardan

gюrmяyя...

* * *Bacarmadыm - quшlarsayaьы

yaшamaьы юyrяnmяdim,Nя dя - aьrы sayaьы,Nя dя - ilansayaьы,Nя dя canavarsayaьы...Sцrцnцrям acizanяVя dцшцnцrяm - ha tяrяfя?...Gюrцnцr dцz sual vermяk dя

gяlmir яlimdяn...

* * *NON - STOP

NON-STOPKim indi qulaq asыr sцkuta,NON-STOPKim indi arayыr sakitliyi.NON-STOPHяr gцn hяrяkяtdя olasan

gяrяk,NON-STOPHяr gцn tяlяsяsяn gяrяk.NON-STOPYoxsa sяrfяli

satыlammazsan.

NON-STOPYa da uьura чatammazsan.NON-STOPYoxsa цstцndяn

keчяrlяr sяnin.NON-STOPOlayы tяsяvvцrя gяtir:Bir saniyяliyя

Yer kцrяsi dayansыn.NON-STOPYenя dя bilmяzsяn

haradan gяldiyini.NON-STOPSцkut da, sakitlik dяBollucadыr o dцnyada.NON-STOPUьur!NON-STOPUьur!NON-STOPUьur!NON-STOPNON-STOPNON-STOP

(“NON-STOP”-ingilis-cяdяn tяrcцmяdя "dayanma" mя-nasыnы verir).

* * *

"Рущ эавалы чичяйиня бянзяр,

еркянсолур"…

Бу йаз да кечди…Нийя эюй эурулдайыр, Ня цчцн шимшяк чахыр?..

* * *Бяллидир,щяр щалда мяня бяллидир

йухум - Бир юмря неъя йерляшим?..

* * *Эцзэц

щеч вахт щягигяти

якс етдирмир.

* * *Тягацдчцлярин Ъянуби Аме-

рика сериалларына бахмаьы-нынясас амили:

Еля ки, щяйат чатыр сонаЮзэя юмцрля

долур чатышмамазлыг…

* * *Щяйат йухунун юзцдцр,Беля олмасына

ня мане олурду.

* * *Каинат Гцдрятля Эцъляндирилмиш Гцввядир. ...Щм, гцввя.

* * *"Ня эеъ доьулдум?""Ня тез доьулдум?"Эюрян кимся

вахтында доьулур?..

* * *Сигарет гутусунда йазы"Чякянляр еркян юлцр".Ким эеъ юлцр?..

(Шеирлярин азярбайъанъа-йа тяръцмяси мцяллифиндир)

Нугзар Зазанашвили:Нугзар Зазанашвили: “Эюрян кимсявахтында доьулур?”

Гийа ПАЧХАТАШВИЛИ“Шяки бялядиййясинин”

редаксийасында

Нугзар Зазанашвили

Payыz... Gцnlяr getdikcяqыsalыr, havalar sяrinlяшir, yaьышmюvsцmц baшlayыr. Nikbin yay яhvali-ruhiyyяsindяn sonra payыzыn gяtirdiyiqяm-qцssя insanlarыn psixoloji duru-muna mяnfi tяsir gюstяrir. Чiskinlitutqun hava pяncяrяdяn чюlя baxan-larыn bцtцn kefini pozur, iшlяmяk vяyaшamaq hяvяsini юldцrцr. Necяdeyяrlяr, havada depressiya qoxusuduyulmaьa baшlayыr. Яhvali-ruhiyyя-nin gцn яrzindя bir neчя dяfя dяy-iшmяsi, ruh dцшkцnlцyц, dostlarlaцnsiyyяtdяn qaчma, sяbяbsiz aьla-maq istяyi, yuxusuzluq vя ya hяddяnartыq uzunmцddяtli yuxu - bцtцn bun-lar mюvsцmi depressiyanыn ilkяlamяtlяridir.

Diqqяt yetirsяniz gюrяrsinizki, payыz vя yaz mюvsцmцndя bir чoxxяstяliklяr шiddяtlяnir. Hяtta tibb el-mindя "yaz sindromu" deyilяn anla-yыш da mюvcuddur. Яgяr qышda dep-ressiya gizli keчirsя, yazda onun ya-ratdыьы fяsadlar daha ciddi шяkil alыr.Payыzыn gяliшi ilя orqanizm biokimyяvistresslя цzlяшir. Hяmin keчid dюvrцhormonal fяallыqla xarakterizя olunur.Tяsadцfi deyil ki, payыz mюvsцmцndяsui-qяsd hallarыnыn sayы чoxalыr".

Payыz depressiyasы яhvali-ruhiyyяnin dяyiшmяsi, pessimist fikir-lяrin formalaшmasы ilя mцшahidяedilяn psixoemosional vяziyyяtdir.Bu problemlя qarшыlaшan insan hяyat-da юzцnя yer tapa bilmir, yaшamaqzюvqцnц itirir. Depressiya bizi hяyat-dan hяzz almaqdan mяhrum edяnpsixi haldыr. Hяmin vaxt insankeчirdiyi hisslяrin sяbяblяrini dяqiqanlamыr. Dцшцnцr ki, bu vяziyyяtdяnчыxmaqda heч kim ona kюmяk edяbilmяz. Depressiyada olan adamюzцnц tяnha, яlacsыz, sanki qaranlыqbir boшluqda hiss edir.

Gцnяш шцalarыnыn fяallыьыnыnazalmasы orqanizmdя melanin hor-monunun miqdarыnы artыrыr. Araшdыrma-lar gюstяrir ki, depressiya vяziyyяtiniformalaшdыran baшlыca amil mяhzbudur.

Melanin яsasяn gecя saat-larыnda qaranlыq olarkяn kяskin yцk-sяlir. Qыzmar yay gцnlяrindя isяgцnяш шцalarы onun miqdarыnы minim-ma endirir. Belяliklя, payыz fяslindяgecяlяr orqanizmdя melanin artыr,sяhяrlяr isя hormonal fяallыq yцksяl-diyindяn biokimyяvi stress vяziyyяtiyaranыr. Tяsadцfi deyil ki, sui-qяsd-lяrin яksяr hissяsi sяhяr tezdяn saat5-9 radяlяrindя baш verir".

Mюvsцmi depressiyanыyaradan sяbяblяrdяn biri dя psixolojimяqamdыr. Bildiyiniz kimi, payыz fяsliilin sonuna tяsadцf edir. Hяr insanyola salmaьa hazыrlaшdыьы il яrzindяbaш verяnlяri tяhlil etmяyя baшlayыr.Mяlum olur ki, il bitmяk цzrяdir, am-ma o, istяdiklяrinin heч dя hamыsыnanail olmayыb. Bu zaman insan birшяxsiyyяt kimi юzцnц hяyatda tяs-diqlяyя bilmяdiyini hiss edir. Nяticя-dя hяmin adamda ruh dцшkцnlцyцyaranыr vя o, hяyatdan kцsцr.

Depressiyanыn yaranmasыnышяrtlяndirяn amillяr sыrasыnda xronikistress hallarы, яtrafdakыlarыn tяlяblя-rinin yцksяk olmasы, iш vя istirahяtrejiminin pozulmasы vя yuxusuzluqxцsusi yer tutur. Ишdя yaшanыlangяrginliklяr uzun illяr яrzindя toplanыb

sonda ciddi psixoloji problemя yolaчыr. Bцtцn bunlar payыz depressiya-sыnыn yaranmasыna sяbяb olan sosialamillяrdir.

Depressiya vяziyyяtindяolan insan mцalicя edilmяdikdя biraydan sonra ruh dцшkцnlцyц юz-юzц-nя yoxa чыxmaьa baшlayыr. Amma bu-nu gюzlяmяyя heч dя hamыnыn sяbriчatmыr. Яn dяhшяtlisi dя elя hяminvaxt baш verir. Uzun mцddяt ciddi qя-bul olunmayan bu problem sonradanqlobal xarakter halыna gяlя bilяr.

Яksяr insаnlar pis яhvali-ru-hiyyяni depressiya kimi qяbul edirlяr.Nяdяnsя mяyus vя ya dilxor olankimi depressiyaya dцшdцyцnц sюy-lяyirляр. Яslindя yalnыz iki hяftяdяnчox davam edяn pis яhvali-ruhiyyяdepressiya kimi qiymяtlяndirilя bilяr.Vяziyyяtdяn чыxmaq цчцn mцtlяq psi-xoloq vя ya psixoterapevtя mцraciяtetmяk lazыmdыr. Яvvяlcя insanыn ruhivяziyyяtinin nя dяrяcяdя gяrginolduьu mцяyyяnlяшdirilmяlidir. Bяzяndoyunca yatmaq, sяs-kцydяn uzaqyerdя dincяlmяk vя yaxud mцsbяtemosiya almaqla hяr шey юz yolunadцшцr.

Yaranmыш vяziyyяti aradanqaldыrmaq цчцn mцtяxяssis mяslя-hяtindяn vя antidepressantlardanistifadя etmяk mяqsяdяuyьundur.Problem vaxtыnda aшkarlananda onuaradan qaldыrmaq asan olur.

Яgяr яn azы iki hяftя яrzin-dя siz:

Юzцnцзц kяdяrli hiss edir-siz, hяyata maraq azalibsa vя zюvqala bilmirsiz;

Sяbяbsiz kюkяlmя vя yaarыqlama щисс edirsiz;

Yuxu pozulmalarы varsa,aьlama hallarы artibsa;

Hяddяn artыq yersiz hяrяkяt-lilik vя ya keylik meydana cixibsa;

Davamlы, sяbяbsiz yorьun-luq, enerji itkisi варса;

Dяyяrsizlik vя gцnahkarlыqduyьusu qeyd edirsizsя;

Cinsi istяyin azalmasы varsa;Dцшцnmя bacarыьыnыn azal-

masыны hiss edиrsizся vяЮlцm vя intihar dцшцncяlяri

varsa,-demяli sizdя depressiya var.Vяziyyяtdяn чыxmaq vя ara-

dan qaldыrmaq цчцn mцtlяq mцtяxяs-sis mяslяhяtindяn vя antidepressant-lardan istifadя etmяk lazыmdыr. Bяzяndoyunca yatmaq, sяs-kцydяn uzaqyerdя dincяlmяk vя yaxud mцsbяtemosiya almaqla hяr шey юz yolunadцшцr. Gцn iшыьыndan mцmkцn olduq-ca чox faydalanыn. Qыsalmaьabaшlayan gцnlяrdя mцmkцn olduqcagцn iшыьыna чыxыn. Buludlu gцnlяrdяbelя sяhяr vя ya gцnorta 20-30dяqiqя чюldя keчirmяk чox faydalыolar.

Иdman edin. Gцndя 30 dяqi-qяlik aktiv yцrцш kifayяtdir.

Saьlam qidalanыn. Bol-bolsu цчцn.Depressiyada olan insanlaryaxыn qohumlarы, sevdiyi dostlarы ilяhisslяrini bюlцшmяli, цmumiyyяtlяonlarla zaman keчirmяli, iчinя qapan-mamalыdыr: Belя hallarda цnsiyyяtяsas шяrtdir. Yaxыn insanlarla, sevdiyidostlarы ilя dяrdlяrini, hisslяrinimцtlяq paylaшmalыdыr. Gяzintiyя чыx-malы, onu narahat edяn mяnfi fikir-lяrdяn uzaqlaшmalыdыr. Stressя qarшыяn yaxшы mцdafiя, юncяdяn stressяdцшmяnin qarшыsыnыn alыnmasыdыr.Bunun цчцn yuxu rejiminя fikir ver-mяk lazыmdыr. Яgяr yuxu ilя baьlыproblem varsa, axшamlar su vannasыqяbul etmяk, musiqi dinlяmяk yaxшыnяticя verir. Yuxu rejiminin dцzgцnqurulmasы stressя qarшы яn yaxшыvasitяdir. Bundan baшqa gяrginvяziyyяtlяrdяn uzaq durmaq, rahat-ladыcы nяfяs mяшqlяri etmяk - medi-tasiya ilя mяшьul olmaq da stressdяnqorunmaьыmыza kюmяk edя bilяr

Яlbяttя ki, insan heч ki-min kюmяyi olmadan da depres-siya vяziyyяtindяn чыxa bilяr. Bu-nun цчцn mюhkяm iradяyя malikolmaq lazыmdыr. Hяyatda mяnяvidяyяrlяri olmayanlar vяziyyяtdяnчыxыш yolu tapmaqda чяtinlik чяkirlяr.Unutmayыn ki, depressiya яn чoxyayыlmыш emosional problemlяrdяnbiridir. Amma vaxtыnda mцalicя olu-narsa, maneяsiz keчib gedяr.

Галиб ЯСЯДОВ,щяким,

невропатолог-психотерапевт

ЩЯКИМ МЯСЛЯЩЯТИЩЯКИМ МЯСЛЯЩЯТИ

Пайыз депрессийасыПайыз депрессийасы

5555

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 29

Page 30: MUNICIPAKITY SHEKI

сящ.30 ШШ ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ № 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Рцшвят тяляб едянляр эцллялянди

Rusiya Federasiyasыnыn Surqutшяhяrindя azяrbaycanlы iш adamыGцlhяsяn Иsgяndяrovun oьlu 3

yerli mяmuru gцllяlяyib.

Gцn.Az APA-ya istinadяn xя-bяr verir ki, mяmurlar Gцлщясян Иsgяn-dяrovun Сургут шяhяrинdяki biznesobyektinя gяlяrяk obyektin qanunsuzolduьu vя daьыdыlacaьы haqda qяrargюstяriblяr.

Yaranan mцbahisя nяticяsin-

dя G.Иsgяndяrovun oьlu mяmurlaraatяш aчыb. Nяticяdя mяmurlardan ikisiюlцb, biri isя yaralanыb. Щадисяни тюря-дян шяхс hяbs edilib.

Gцllяlяnяnlar шяhяr adminis-trasiyasы bяlяdiyyя torpaq nяzarяtiшюbяsinin rяisi Vladimir Чоrnonos,onun kюmяkчisi, шюbяnin baш mцtя-xяssisi Ruslan Ayyupov vя шюbяninaparыcы mцtяxяssisi Aleksey Qada-lindir. Nяticяdя V.Чornonos hadisяyerindя, R.Ayyupov xяstяxanada дцн-йасыны дяйишиб, A.Qadalin isя yarala-nыb.

Yerli Azяrbaycan diasporasыn-dan bildiriblяr ki, mяmurlar iш adamыn-dan 400 min rubl rцшvяt tяlяb ediblяrvя ailя bu mяblяьi toplaya bilmяyib.

Onlar problemin hяlli цчцn dяfяlяrlяшяhяr rяhbяrliyinя mцraciяt etsяlяr dя,buna mяhяl qoyan olmayыb.

Шяhяr meri Dmitri Popov sa-kinlяrя mцraciяt edяrяk olayы milli mц-naqiшя zяmininя keчirmяmяyя vя шя-hяrdя sabitliyi qorumaьa чaьыrыb.

Юлдцрцлмцш мямурлардан биринин ъясяди (фото www.sуrgut-today.ru сайтында йерляшдирилмиш видеодан эютцрцлцб)

Kюnцl KЯРИМОВА,GEMИ ИB Шяki Regional Nцmayяndяliyinin Mяtbuat vя Mяdяniyyяt iшlяri цzrя direktoru

Mяшhur kяlamda deyidiyi kimi,"gяnclяrin hяr шeydяn яvvяl millяtя gц-vяn vermяlяri vacibdir"! Bяli, Bu gцnAzяrbaycan gяncliyi Azяrbaycan millя-tinin sabahы, юzцndяn sonrakы nяslin isяbazisidir.

Яsasы Цmummilli Lider HeydяrЯliyev tяrяfindяn qoyulmuш юlkяmizdяaparыlan gяnclяr siyasяti bu gцn dя юzmцsbяt nяticяlяrini vermяkdяdir. Ulu Юn-dяr gяnc nяslя юz qayьыsыnы яsirgяmяmiш,gяnclяrin ictimai-siyasi hяyatda fяal iшtiraketmяsini, onlarыn sosial ehtiyaclarыnы, yцk-sяk sяviyyяdя tяhsil almalarыnы, asudяvaxtlarыnы sяmяrяli keчirmяlяrini, hцquqla-rыnыn mцdafiяsini, цmumiyyяtlя, gяnclяrinhяrtяrяfli inkiшafыnы tяmin etmiшdir. 1993-cцilin iyununda Цmummilli Liderimiz xalqыntяkidi ilя hakimiyyяtя qayыtdыьы andanetibarяn Azяrbaycan gяncliyini юlkяnintaleyi цчцn mцhцm iшlяr gюrmяyя чaьыr-mышdы. Mяhz elя 1993-cц ildяn etibarяndюvlяt gяnclяr siyasяti юz iшinя baшla-mышdыr. Dюvlяt gяnclяr siyasяti gяnclяrincяmiyyяtdя layiqli yer tutmasыnы tяmin et-mяk цчцn yaradыlmыш vя uьurla hяyatakeчirilmiшdir.

Bu gцn Azяrbaycan gяncliyi юzsavadы, biliyi, intellektual sяviyyяsi ilя birчox dцnya dюvlяtlяrini geridя qoymuшdur.Bu sahяdя gяnclяrin inkiшafы цчцn Azяr-baycan Respublikasы Gяnclяr vя ИdmanNazirliyinin danыlmaz rolu vardыr. CяnabPrezidentimiz Иlham Яliyev tяrяfindяn sonillяrdя gяnclяrlя baьlы qяbul olunmuш birsыra proqramlar da bunu gюstяrir. 1996-cыildяn яsasы Ulu Юndяr Heydяr Яliyev tяrя-findяn qoyulmuш gяnclяr siyasяti uьurladavam edir. Bu siyasяtinin nяticяsi kimi1996-cы ildяn etibarяn hяr il gяnclяrin Res-publika forumu keчirilir. Ulu Юndяr HeydяrЯliyev 1997-ci ildя 2 fevral tarixini "Azяr-baycan gяnclяri gцnц" elan etmiшdir.Gяnclяrin inkiшafы naminя 2005-ci ildяAzяrbaycan Respublikasыnыn Prezidenticяnab Иlham Яliyev tяrяfindяn "Azяrbay-can Gяncliyi Dюvlяt Proqramы" (2005-2009-cu illяr) imzalanыb. 2007-ci il Prezi-dent Иlham Яliyev tяrяfindяn "Gяnclяr ili"elan edildi. Bu da gяnc nяslя olan diqqяtibir daha nцmayiш etdirmiш oldu. 2011-ci il 7iyul tarixindя Prezident Иlham Яliyev"Azяrbaycan gяncliyi 2011-2015-ci illяrdя"Dюvlяt Proqramы haqqыnda sяrяncamimzalamышdыr. Prezident Иlham Яliyevtяrяfindяn 2011-ci ildя "Azяrbaycan Res-publikasыnыn Gяnclяr vя Иdman Nazirliyi ya-nыnda Gяnclяr Fondunun yaradыlmasы haq-qыnda" Fяrman imzaladы vя 2012-ci ildяAzяrbaycan Gяnclяr Fondu fяaliyyяtinяbaшladы.

Щazыrda Fond юz iшini uьurla da-vam etdirir. Gяnclяr siyasяti ilя baьlы elm,tяhsil, mяdяniyyяt vя digяr sosial sahяlяrяyюnяlmiш ictimai vя sosial яhяmiyyяtli, ocцmlяdяn beynяlxalq sяviyyяdя hяyatakeчirilяn layihя vя proqramlarы qrant шяk-lindя mяqsяdli maliyyяlяшdirmяk, hяminsahяdя konfrans, seminar, festival, olim-piada vя digяr tяdbirlяrin tяшkili цzrя layi-hяlяri dяstяklяmяk, maddi-texniki bazanыngцclяndirilmяsinя vя mцasir tяlяblяrя uy-ьunlaшdыrыlmasыna yardыm etmяk Fondunяsas mяqsяdidir. Gяnclяr Fondu gяnc-lяrin, gяnclяr tяшkilatlarыnыn, elяcя dя yer-lяrdя gяnclяr siyasяtini hяyata keчirяn

dюvlяt vя yerli юzцnцidarяetmя qurumla-rыnыn elmi-tяtbiqi, sosial яhяmiyyяtli vяidarяetmя sahяsindяki innovativ ideyala-rыnы dяstяklяyir, dюvlяtin vя cяmiyyяtin in-kiшafыnda gяnc nяslin tяшяbbцskarlыьыnы vяiшtirakыnы artыrыr, ideyalarыn yaradыlmasы vяidarяedilmяsindя bacarыьыnы stimullaшdыrыr.Azяrbaycan Gяnclяr Fondu Dюvlяt gяnclяrsiyasяtinin istiqamяtlяrinя mцvafiq olaraq5 kateqoriya цzrя layihяlяri maliyyяlяшdirir:yerli pilot layihяlяr, beynяlxalq layihяlяr,fяrdi qaydada istedadlы, fяal vя yaradыcыgяnclяrin layihяlяri, beynяlxalq tяdbirlяrdяiшtirak qrantlarы, xarici vяtяndaшlarыn Azяr-baycanla baьlы tяdqiqat layihяlяri. Иyunayыnda Azяrbaycan Gяnclяr Fondu tяrя-findяn ilk qrant mцsabiqяsi elan olunmuшvя mцsabiqяyя yekun vurulmuшdur.

Fondun keчirdiyi mцsabiqяdяnШяki gяncliyi dя kяnar qalmamышdыr. Belяki, 2 ildяn чoxdur aktiv ictimai fяaliyyяtlяmяшьul olan Gяncliyin Elmi Mяdяni ИnkiшafыИctimai Birliyinin (ЭЕМИ ИБ) Шяki RegionalNцmayяndяliyinin sяdri Dяyanяt Elmanoьlu Sadыqov Azяrbaycan Gяnclяr Fondu-nun keчirdiyi qrant mцsabiqяsinя юz fяrdilayihяsini ("Gяncliyя Yardыm Proqramы")tяqdim etmiш vя qalib gяlmiшdir. Avqust-sentyabr aylarы яrzindя Шяkidя vя bir sыrakяndlяrdя "Gяncliyя Yardыm Proqramы"uьurla hяyata keчirildi. "Gяncliyя YardыmProqramы"nыn hяyata keчirilmяsindя mяq-sяd tяhsilin inkiшafыnda mцasir qaydalarыn

tяtbiq olunmasы, gяnclяrdя kюnцllцlцk prin-siplяrinin tяbliьi, azyaшlы qыzlarыn erkяnnigahlarыna qarшы mцbarizя, gяnclяrin шяxsipotensialыnыn цzя чыxarыlmasыna dяstяk,gяnclяri vяtяndaш cяmiyyяtinin aktiv iшti-rakчыsыna чevirmяkdir. Layihя чяrчivяsindяШяki vя яtraf kяndlяrdя (Qoxmuq, Чяlяbi-xan) bir sыra maariflяndirici tяlimlяr keчiril-miшdir. Tяlimlяri GEMИ ИB Шяki RegionalNцmayяndяliyinin sяdri Dяyanяt Elmanoьlu Sadыqov, GEMИ ИB Шяki RegionalNцmayяndяliyinin idarя heyяtinin цzvlяriKюnцl Kяrimova vя Sяrxan Aьabalayevaparmышdыr. Belя ki, tяlimlяr "Юzцnц brend-lяшdir", "Mяqsяdlяrя necя чatmaq olar?","Liderlik vя шяxsi inkiшaf", "Qяrarlarыnqяbulunda gяnclяrin iшtirakы", "Mцasir gяn-clik vя informasiya vasitяlяri", "Uьurluцnsiyyяt vяrdiшlяri" kimi mюvzularы яhatяedirdi. Tяlimlяrdя Шяki QHT-lяrinin nцma-yяndяlяri, kюnцllцlяr, kollec vя universitettяlяbяlяri, hяmчinin orta mяktяb шagirdlяriiшtirak etmiшlяr. Ишtirakчыlar tяlimlяrdяbrendlяшdirmя, liderlik, шяxsi inkiшaf,mяqsяdlяr vя qяrarlarыn qяbul olmasы,vяtяndaш cяmiyyяtindя aktiv iшtirak, kюnцl-lцlцk fяaliyyяtinin tяbliьi, шяxsi inkiшaf,karyera, erkяn nigahlara qarшы mцbarizя vяdigяr mюvzularыn dinlяyicisi olmuшlar.Tяlimlяr iki hissяdяn ibarяt olmaqlar 3 saatdavam etmiш vя GEMИ ИB Шяki RegionalNцmayяndяliyinin ofisindя, Qoxmuq, Чя-lяbixan kяnd orta mяktяblяri, hяmчininшяhяr orta mяktяblяrindя keчirilmiшdir.Tяlimlяrin birinci hissяsindя iшtirakчыlarlatanышlыq, psixoloji motivasiya, mюvzuyauyьun mцxtяlif tipli oyunlar keчirilmiш, ikin-ci hissя isя iшtirakчыlarыn maraqlы vя rяn-garяng diskussiyalarы ilя yadda qalmышdыr.Layihя чяrчivяsindя 150-я yaxыn tяlim iшti-rakчыsы maariflяndirilmiшdir. Layihяnin da-vamlыlыьыnы tяmin etmяk vя daha чox gяncinmaariflяndirilmяsi цчцn, hяmчinin tяlimlя-rin davam etdirilmяsi ilя baьlы iшtirakчыlarыnчoxsaylы xahiшlяrini nяzяrя alaraq GEMИ ИBШяki Regional Nцmayяn-dяliyinin sяdriDяyanяt Elman oьlu Sadыqov layihяdяnkяnar tяlimlяri hяyata keчirilmяsi цчцn dяlazыmi addыmlar atacaqdыr.

ДЯЙАНЯТЛИ ЭЯНЪЛИЙИМИЗЯДЯЙАНЯТЛИ ЭЯНЪЛИЙИМИЗЯЭЦВЯНИРИКЭЦВЯНИРИК

Cяnubi Azяrbaycanda edamяrяfяsindя bir azяridяn soruшuрлар:“Сon rican nяdir hюkumяtdяn?”

Cavab belя olur: “Еdam fяr-manыmы юz ana dilimdя oxuyun”.

* * *

Ниъат ЯФЯНДИЗАДЯ

Ana dilim-bяшяr dilim,yaшar dilim,Qцdrяtilя sяrhяdlяri aшar dilim,Яsrlяrdяn яsrlяrя qoшar dilim,Tяlatцmlц bir dяnizdir - coшar dilim!

Ana dilim,Sяsin gяlяr яsrlяrin soraьыndan,Yцksяlяrsяn gцnяшtяki dцnyanыn

dюrd bucaьыndan,Tarixlяrin zamanыndan, mяkanыndan.Sяn Qorqudun qoppuzundan

yaranmыsan,Qцdrяtinlя ucalmыsan gцnяшtяki...Sяn sюnmяyяn bir ocaqsan

kюnlцmdяki,Arzulara tяrcцmansan,

dilяklяrя vяsilяsяn,Ana dilim,яbяdisяn !Ana dilim,Biz sяninlя tanыnmышыq

bu alяmя, bu cahana,Biz sяninlя baьlanmышыq

bu torpaьa,bu diyara,Biz birlikдя qatlanmышыq

min яzaba,min aьrыya...Sяn elя bir mяfhumsan ki,Сяn olmasan millяt olmaz,

dюvlяt olmaz,xalq yaшamaz.Юncя dili, шяxsiyyяti, sonra юzц

olsun gяrяk bir millяtin,Dili varsa bir sonu var - xalq чяkdiyi

hяr zillяtin !Ana dilim, bizim цчцnSяn юlцmя gedяnlяrin

цrяyindя son arzusan,Dцnya dюnяr, o dюndцkcя

yaшayarsan,Bir gцn gяlib gцnяш sюnsя,

sяn yanarsan,alышarsan...

Sяnin цчцn canы fяda verяn яrя,necя юldц deyяk indi ?

Dili цчцn nяfяs alan bяxtяvяrя,necя bяdbяxt deyяk indi ?

Ana dilim,Qцdrяtinlя vulkantяki biz coшarыq,Yolundakы яngяllяri tez aшarыq,Bu dil ilя Nizamilяr,Fцzulilяr

yaradarыq...Ana dilim,Яsrlяrdir kimsя sяnin qollarыna

zяncir vura bilmяmiшdir...Чцnki,sяnin qolundakы

o gцc bizik, qцvvя bizik,Ana dilim, sяninlяyik !Ana dilim,Susuz yaшar, dinsiz yaшar,

sюylя, ancaqBir xalq dilsiz yaшayarmы,Dili yoxsa bir millяtin

яsarяtdяn qurtularmы,Azadlыьa qovuшarmы ?Biz sяninlя birgя tapdыq

юlцmц dя, hяyatы da...Юlцmdяn dя, olumdan da

uca dilim.Yaшa, var oл! - Ana dilim !

AANNAA DDИИLL ИИMM

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 30

Page 31: MUNICIPAKITY SHEKI

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012 ЯЯ КК ИИ ББ ЯЯ ЛЛ ЯЯ ДД ИИ ЙЙ ЙЙ ЯЯ СС ИИ сящ.31

ГГ АА ЙЙ ЫЫ ДД ЫЫ ШШ

(Яввяли ютян сайымызды)

Сялим даща аз-чох ал-манъа данышырды вя имкан тапыбщямин гадынла данышмаг истя-мишди. Лакин гадын мцгявва кимидайаныб онун цзцня имкан олангядяр бахыр, сонра динмяз-сюйля-мяз чыхыб эедирди. Йалныз бир дяфябутерброд бцкцлмцш аь каьызын ичцзцня гырмызы гялямля бу сюзлярийазмышды: "Сябрли олун, ещтийатлыолун". Бир эцн онлары варлы бир ада-мын даьылмыш евинин мцкялляфатынызирзямийя дашымаьа апармышдылар.Ев сащибясинин зянэин мцкялляфатыварды. Бир дя арыг, ейбяъяр ити. Сяли-мин хатириня гоншусу "шагяфди Щц-сейн" дцшдц. "Шагяфди Щцсейн"ушаглары евиндя ишлядиб хясисликедяряк онлара гялп шащы вермишди.Ушаглар эери дюнцб шащыларынынгялп олдуьуну Щцсейн кишийя бил-диряндя гоъа юзцндян чыхарагонлары гапыдан говмушду. О вахт-дан онун айамасы беля "шагяфти"галмышды. Бу кишинин арыг, готур итиварды. Ону чох истяйирди, ким онутярифляйиб тумарласа она хырда пулвя йа конфет вериб хошщалланарды.

Ев сащибяси фрау ШимерСялимин итя диггят йетирдийини сезди.Сялим дя буну эюряряк юзц аъ ол-са да ъибиндяки конфети чыхарыб итяверди. Гадын онлара йахынлашандаити тярифляйиб бащалы ъинсдян олду-ьуну гейд еляди. Тяриф фрау Шимеринеля хошуна эялди ки, юнцндя ясиролдуьуну унудуб ону бир щиссясидаьылмыш евин саь-саламат галанотаьына дявят етди. Кимлийи иля ма-рагланды. Сялим фцрсяти фювтя вер-мяди, шоколад заводу директоруоьлу олдуьуну сюйляди вя ялавяетди ки атасынын да ити бу ъинсдяндир.Ев сащибяси она аь чюряк, колбасавя йаь верди. Сялим ики илдян чохдуки, аь чюряк йемирди, амма няфсинибоьду, бир тикя йейиб фрау Шимерибаша чалды ки, йолдашлары иля йемякистяйир. Арвад разылашды, ярзагларыбцкцб она узатды. Фянди баш тутанСялим ясир йолдашларынын йанына тя-лясди.

Сон эцнляр Сцлеймано-вун да иши йахшы иди. Евиндя ишлядийиЩер Фишер вя арвады ону юз ювлад-лары кими "оьул" дейя чыьырырдылар.Фишер она мющкям-мющкям тапшы-рырды ки, ъябщядя сизин хейринизяолан дяйишикликляри орда-бурда се-винъля данышмасын. Белорус оьла-нын бу сябябя дар аьаъындан асыл-масыны она мисал эятирди. Штутгартынбутун кцчя вя бина диварларынаузяриндя ъидди эюркямли адам шякличякилмиш плакатлар асылмышды. Шякил-дяки адам саь ялинин ики бармаьыныдодаьына тутараг сусмаг ишарясиверирди. Шяклин алтындан "руйе", йяни"сус" сюзц йазылмышды.

Алманийанын мцтляг мяь-лубиййятя дцчар олаъаьыны сюйляйянбелорус оьланын дар аьаъынын цс-тцндя "Аьызда сакит дура билмяйяндил сащибинин башына бяладыр" сюзлярийазылмышды. Бу фаъия ясирляри сарсыт-мышды.

1945-ъи илин новруз эцнцщер Фишер вя гоншулары фраулайинМатилда Сцлейманову тябрик едибйахшы стол ачмышдылар. Бир щяфтясонра ися гоъа Фишер чох фикирли эю-рцнцрдц. Ишин сонуна йахын ня-зарятчи иля данышыб ону евляриняапарды. Фрау Фишерин аьладыьы щиссолунурду, Сцлейманова ряьбятиачыг-айдын билинян Матилда да бикефиди. Онлар евя дахил олан кими арвадйорьун аддымларла "оьлу"на йахын-лашыб онун бойнуна сарылды вящюнкцр-щюнкцр аьламаьа башлады.Щер Фишер арвадыны мязяммят етсядя о киримяк билмирди, Сцлеймановону биринъи дяфя "ана" дейяряк ча-

ьырды, вя нийя беля аьладыьыны со-рушду. Ону йемяйя дявят етдиляр,стол щямишякиндян даща зянэиначылмышды. Аъ олса да, боьазы тыхан-мышды, гоъа ону йан отаьа дявятедиб билдирди ки, апрелин яввялиндяясирлярин щамысыны "Шварс валд",йяни "гара мешя" дейилян йердяэцлляляйяъякляр. Гоъанын эюстяри-шиня эюря фрау Фисер йан отагданенли, кямярябянзяр бир шей эятирди.О, кямяри гуршаг кими Сцлейма-новун белиня баьлады вя изащ етдики, бу областын ири мигйасда хяритя-сидир. Ясирляри щяр щалда мешяйя пи-йада апараъаглар. Мцтляг йолдагачыб щямин хяритянин кюмяклийииля Штутгарта гайытсын вя эялиб он-ларда эюзлясин. Ону да ялавя етдики, бу планы Матилда кяшф едиб, иде-йа онундур.

Сялим вя башга нухалылармяьлубиййятя уьрамыш алманларынбу хябис планларындан хябярдар ол-дулар.

Ясир гафиляси йцрцшя эе-дян орду алайыны хатырладырды. Пло-хинэен адлы кяндя чатщачатда ща-ва щяйяъаны сигналы верилди. Дюрдгырыъы тяййаря адамларын цстцня ши-ьыды. Тяййарялярдян ачылан атяшдянщям алман нязарятчиляри, щям дяясирляр хейли гырылды. Сцлеймановюзцнц йол кянарындакы шумлуьайуварлады, Сялим вя башгалары исяфцрсятдян истифадя едиб мешяйягачды. Бир аздан мцттяфиглярин ме-шяйя тюкдцйц десантчылар Сялимивя йолдашларыны лабцд юлцмдян гур-тардылар. Сцлейманов чох чятинликлягоъа Фишерэиля гайыда билмишди.

Апрелин ахырында мцттяфиг-лярин Штутгарт истигамятиндя ъябщя-дян топ атяшляринин сяси ешидилмяйябашлады. Цч тяряфдян Вцртембургвилайятиня щцъума кечилмишди; мяр-кяздян америкалылар, саь ъинащданинэилисляр, солдан франсызлар. Шящя-рин бцтцн ящалиси йерин алтында -бункерлярдя, тунеллярдя, зирзями-лярдя эеъялямяйя мяъбур олду.Йалныз бир евдя - Шиллер штрассе, 45№-ли евин икинъи мяртябясиндя цчадам юлцмцнц эюзцнцн алтына алыбзирзямийя енмяди. Чцнки ев са-щибляри гонаьыны башгаларына эюс-тяря билмязди, гонаьы да тящлцкядягойуб юзляри дцшмцрдцляр. Бу икигоъанын фядакарлыьы совет ясиринищейрятляндирмяйя билмязди.

Сящяри эцн кцчядя гарадярили ясэярляр эюрцнмяйя башлады,бунлар Франса ордусунда гуллугедян ялъязаирлиляр иди. Сцлеймановартыг шящярин азад олунмуш щисся-синдя иди, юлцмцн пянъясиндянгуртардыьы цчцн чох севинирди. Ра-щат кцчяйя чыха билярди. Ялъя-заирлиляр онун мцсялман олдуьунубилдикдя дювряйя алараг атыб тут-маьа башладылар. Гоъа Фишерлярпянъярядян бу мянзяряни изля-йяряк чох наращат олмушдулар, ла-кин Сцлейманов онлары сакитляш-дирди. Сонра Гурандан йадындагалан "Ихлас" сурясини охуду. Будям даща мараглы щадися башверди, ясэярляр о йашайан евин ас-танасыны юпмяйя башладылар.

Бир мараглы щадися дясонра баш верди. Сялимин ясир йол-дашы Муртузяли щарданса чохлу кар-тоф вя башга ярзаглар тапыб эизлят-мишди. Сялим ися даьынтылар алтынданбир гяшянэ алман гызынын шяклинитапыб ещтийатдан ъибиндя сахла-мышды. Йолдашлар Муртузялинин гылы-ьына эириб онун ярзаьыны йемякйолларыны ахтаранда Сялим буну юзбойнуна эютцрдц. Ушаглара тапшыр-ды ки, она чатдырсынлар ки, Сялимингяшянэ халасы гызы вар, даща азадолмушуг, гайыдан кими евлянмя-лийик, вахтымыз ютцр, эял гызы сянянишанлайаг. Гызын шяклини эюрянкими Муртузяли разылашды, елчи эюн-дяриб гызы гийаби олараг адахлады вябу мярасимдян истфиадя едяряконун бцтцн ярзаьыны йедиляр.

Мцттяфигляр дя рус ясирля-ринин гарныны дойуздурурдулар, Ся-лим ушаглара тапшырмышды ки, щяд-диндян чох йемясинляр, мядяляризяифдир. Лакин бу сюзя гулаг асма-йыб тохлугдан юлянляр дя олду.

Сцлеймановдан башга галан бц-тцн ясир йолдашлар кющня мяскян-ляри олан Шиллер шуледя галырдылар.1945-ъи илин 1 май байрамы эцнцшянлик кечирмяйя щазырлашырдылар.Шабалыд аьаъларынын еркян ачмышчичякляринин бищушедиъи ятри ятрафайайылмышды. Бцтцн сойуг вя исти йе-мяклярля бярабяр кабаб да биши-рилди. Мяълисдя мцттяфиглярдян го-наглар да варды, онлар чохмиллятлиясирляр арасындакы мещрибанлыьащейран галмышдылар. Шянлик сящярягядяр давам етди, вахтиля щясрятлябахдыглары бащалы, яла нюв шяраб-лардан дойунъа ичмишдиляр. Беля биршянлийи гялябя эцнц дя гейд ет-диляр, бу зиллят чякмиш ясирлярдянютрц ян фярящли вя унудулмаз эцниди. Гонаглар арасында ясирлийин илкэцнляриндя нухалы ушаглар тяряфин-дян юлцмдян хилас едилмиш шяфгятбаъысы, рус гызы Анйа вя инэилислярдя варды. Борълу галмасынлар дейяонлар да кечмиш ясирляри юзлярининрягс мейданчасына дявят етдиляр.Рягс мейданчасы шящяр кянарын-

да олдуьундан Сялимэиля велоси-пед пайладылар. Лакин бир няфяр дяолсун икитякярли велосипед сцря бил-мирди. Даща сонра цчтякярли мото-сикл тяклиф олунду, ичяриляриндя онуда идаря етмяйи баъаран тапылмады.Совет ясэярляринин пяртлийини эюрянинэилисляр онлары автомобилляря мин-дириб рягс мейданчасына эятирдиляр.Бурада да вязиййят црякачан ол-мады, бизимкиляр рягс едяркян гыз-ларын айаьыны тапдалайыр, ритми дцз-эцн тута билмирдиляр. Анйа Сялимивя Сцлейманову биртящяр вязий-йятдян чыхарырды. Сялим эюрцрдц ки,Анйанын Сцлейманова гаршы мц-насибяти севэинин бир аддымлыьында-дыр, амма ону да эюрмцшдц ки,алман гызы Матилда да достуну се-вир.

Зянниндя йанылмамышды,цч эцндян сонра фраулайин МатилдаСцлейманову Марбах шящяриня -гардашынын йанына гонаг апарды.Алманлар пийада сяйащят етмяйихошладыьындан гонаг йорулмушду,лакин бураларда айрылмаг истямя-дийи эюзялликлярля растлашырды. Гонагчохдан цряйиндян кечирдийи сюзляриМатилдайа деди:

- Чох цзр истяйирям, доь-рудур алманлар оьурлуьу севмирляр,амма сизин Щитлер оьурлуьун сон-ракы формаларыны, йяни сойьунчулуг,гарят вя гясбкарлыьы алман халгынарява билди.

Матилда пярт олмады, якси-ня эюзляри эцлдц:

- Юзэясиня гуйу газанюзц дцшяр - деди.

Штутгарта гайыдаркян фрауФишер онлары бир няфяр аьсачлы гады-нын ахтардыьыны билдирди. Телефоннюмряси гоймушду, зянэляшиб ев-дя эюрцшмяйи разылашдылар. Сцлей-манов йанылмамышды, щямин "аьсачлы гадын" иди. Ону чохдан таны-йырмыш кими ялини узадыб нязакятляэюрцшдц:

- Фраулайин Фраида.Гадынын яли щяйяъандан

титряйирди. Отагдакылар онлары тякля-диляр. Ону щарадан таныдыьыны вятапдыьыны сорушдугда гадын ъавабявязиня мящзун бир сясля сору-шду:

- Сялим щарададыр?Гадына диггятля баханда Сцлей-манов о вахткы матям либаслы "аьсачлы арвад" дедикляри вя йашлы ще-саб етдикляри гадынын явязиндя гар-шысында гара эюзлц, сачынын аз щис-сяси аьармыш отуз йашларында ъа-ван бир гыз дурурду: Ял-айаьы титря-дийиндян она яйляшмяйи тяклиф едянСцлейманов суал вермяк истяйирдики, Фраида титряк сясля ону габаг-лады:

- Сялим саьдырмы?- Штутгартдадыр, саь-сала-

матдыр, - ешидяркян гызын сифятиндясевинъин хяфиф нишаняляри эюрцндц.

- Сиз Сялими щардан таны-йырсыныз вя адыны кимдян юйрянми-синиз? - сынайыъы суала гыз инамлаъаваб верди:

- Сиз бура эяляндян мянону цряйимдя йашадырам. Адыны даиш йериндя йолдашлары чаьырандаешитмишям, - дейиб ащ чякди, эюз-ляри долду. Буну бцрузя вермяк ис-тямяся дя бурнунун уъуна сцзц-лян дамланы эизлядя билмяди.

Узун сющбят яснасындаайдын олду ки, фраулайын Фраиданынанасы алман, атасы ися тцркмцш.Анасынын сянайе фирмасы вармыш,атасы Истамбулда тиъарят коллеъинибитириб Штутгарт сянайечиляри илятиъарят ялагяляриня эирибмиш. Инэилисвя алман диллярини йахшы билян Исмятяфянди Фраиданын анасы иля евляня-ряк Алманийада галмышдыр. Гызанадан олан или атасы вяфат етмиш вятиъарят ялагялярини йахын гощумларыЪавидан яфянди давам етдирмишдир.Сонрадан щямин таъир тез-тез оьлуСялими дя Алманийайа эятирирмиш.Сялимдя гыза гаршы нявазиш вясямимилик дуйан Фраида ону сев-мяйя башлайыр. Вахт ютдцкъя бири-бирини дялиъясиня севирляр вя нишан-ланырлар. Гызла бир йердя тящсил аланнаркоман, лакин варлы бир алман гызыэизли севдийиндян нишан мясялясиниешидиб щиддятлянир. Гыза щядя-гор-ху эяляряк дейир ки, яэяр онун ол-маса тойларыны йаса дюндяряъяк.Сялим бу хябярдарлыьа ящямиййятвермир, лакин зифаф отаьына эирмя-миш, той эцнц щямин о гатил ман-йак Сялими гятля йетирир.

Фраида бунлары данышыбщюнкцртц иля аьламаьа башлады,сонра йазыг эюркям алыб йалварыъысясля деди:

- Мян Сялимими йенидянтапмышам, ону мяня йетирин.

Сцлейманов донуб гал-мышды, ешитдикляриня инанмырды. Гызона бир фотошякил узатды:

- Сиз инанырсынызмы, итирди-йим Сялимля тапдыьым Сялим ейниадамдыр - деди.

Аман Аллащ! Сцлеймановйохса йуху эюрцрдц?!

Сялим эялин либасында оланФраиданын голуна эириб дцнйанынян хошбяхт адамы кими эцлцмся-йирди. Чох мараглы иди ки, шякилдякиСялимин йанаьында да досту Сяли-мин халына бянзяр хал варды. Аммаонда саьда иди. Бир-бириня ейнянохшар ики Сялим вармыш дцнйада.

Сцлейманов досту Ся-лимля гызы эюрцшдцрмяйя сюз верди.Фотошякли гыздан эютцрдц ки, дос-туна эюстярсин. Шякил ортайа чыхан-да бцтцн йолдашлар гуруйуб гал-

дылар. Амма ики илдя Фраида чох дя-йишилмишди.Май айынын орталарында Фраидаэиляэетдиляр. Онлары гаршылайан гызынщяйяъаныны тясвир етмяк чятиндир.Бу вахта гядяр алманъа данышангыз бирдян биря тцркъя данышды:

- Буйурун, буйурун, шим-ди анням эяляр - деди.

Фрау Исмят уъабой, долу-бядянли ади алман гадыны иди. Йа-шындан фяргли олараг щярякятиндяъялдлик вя чевиклик варды. ЭюзцнцСялимдян чякмирди. Щярби рцтбя-ляри, мцлки сянятляри, щарада ясиралынмалары, алманларын онларла ряф-тары вя эяляъяк планлары щагдамцхтялиф суаллар верди. Ахырынъы суа-ла чатанда Фраида щалдан-щаладцшдц. Фрау Исмят юзляри щагда биргядяр танышлыгдан сонра Сялимэилифирмаларына бахмаьа дявят етди.Фирма эюн-дяри вя хяз мямулатла-рындан щазыр мал истещсал едирди.Хаммалы ясасян Тцркийядян алыр,щазыр мящсулу ися Тцркийяйя, Йа-понийайа вя юз маьазаларына эюн-

дярирдиляр. Йцз ялли няфяря гядяр иш-чиси варды. Фабрикин эириш гапысынынбашында ири щярфлярля "Тямизлик вянизам-интизам бизим фяхримиздир"сюзляри йазылмышды. Щяр шейин вя щярйерин тямизлийи адамы валещ едирди.Дязэащлардан чыхан сясляр саатмеханизмини хатырладырды.

Евя гайыданда Фраидаонларла гонаг отаьына эирмяди.Фрау Исмят цряйиндякиляри ачды:

- Ящвалатын чох щиссясинибилирсиниз. Гызымын ясл ады Фяридядир- цзцнц ясасян Сцлейманова ту-туб данышырды - сизин Сялимя раст эя-ляня гядяр гяти олараг бир даща яряэетмяйяъяйини билдирмишди. Онучох адлы-санлы йерлярдян истядиляр,рядд етди. Мян дя аьыр мцщарибя ил-ляриндя ярсиз вя кцрякянсиз бубойда фабрики тякбашына чох чя-тинликля идаря етдим. Етибарлы бир кц-рякяним олсайды бу гайьыларданъаным азад олар, щям дя о дцн-йайа ращат кючярям. Ярсиз ев дуз-суз ев кимидир, гадынсыз ев шякяр-сиз. Дул киши вя йа гадын мцкям-мял щяйат йашайа билмяз. Хош-бяхтликдян Фяридя юзц инди диллянирки, ахтардыьыны тапмышдыр.

О, дяриндян кюксцнц ютц-рцб тяряф-мцгабилляринин она неъягулаг асдыьыны йохлайырмыш кими щярикисинин цзцня бахды:

- Киминля евлянмяк истя-дийини сорушанда: "Сялимими тап-мышам" деди. Дящшятя эялдим,горхдум ки, гызымын башына щаваэялиб. Мясяляни айдынлашдырыб юзц-мя эялдим. Билирсинизми, ъянаблар,Фяридя мяним йеэаня варисимдир.О, сизи - цзцнц Сялимя тутду - дяли-ъясиня севир. О атасынын миллятин-дян олан адамы севир. Онун атасыиля кечирдийим щяйатымы юмрцмцнян эюзял чаьы щесаб едирям. Тцркадамында эюрдцйцм мярифяти, ся-мимиййяти, мядяниййяти башга бирмиллятдя эюряъяйимя инанмырам.Бир ана кими сиздян хащиш едирямгызымы намурад гоймайасыныз.

Достлар бир-биринин цзцнябахдылар. Сялим сцкуту позду:

(Арды эялян сайымызда)

Я Д И Л Х А Н р о м а н ы , Я Д И Л Х А Н р о м а н ы , 4 - ъ ц ф я с и л , 4 - ъ ц щ и с с я4 - ъ ц ф я с и л , 4 - ъ ц щ и с с я

Акиф САЛАМОЬЛУ

1r:Layout 1 23.10.2012 18:23 Page 31

Page 32: MUNICIPAKITY SHEKI

ШШ ЯЯ КК ИИББЯЯЛЛЯЯДДИИЙЙЙЙЯЯССИИ

№ 8-10 (97-99), Август-Октйабр 2012

Д И Г Г Я Т !

ИНТЕРНЕТ ИСТИФАДЯЧИЛЯРИНИННЯЗЯРИНЯ:

БИЗИМ WEB СЯЩИФЯЛЯРИМИЗ: http://sheki.io.ua

ht tp: / /belediyye. io .ua

http://sheki-municipality.narod.ru

ht tp: / / issuu.com/shekibelediyyesi

ht tp: / / facebook.com/shekibelediyyesi

Тясисчи:Ш я к и Б я л я д и й й я с и

Баш редактор:Мурад Нябибяйов

Редаксийанын цнваны:Ш я к и ш я щ я р и , А З 5 5 0 0 ,

М . Я . Р я с у л з а д я п р . 1 8 2 , 2 - ъ и м я р т я б я

Тел: (994177) 4 28 02;Моб: (99450) 310 69 57.

Е-маи л :municipality-sщеки@rambler.ru

Щесаб нюмряси:Азярбайъан Бейнялхалг Банкынын

Шяки филиалы,К о д : 8 0 5 4 1 0

В Ю Е Н : 9 9 0 0 0 0 1 8 8 1М ц х б и р щ е с а б ы : 0 1 3 7 0 1 0 0 0 2 9 4 4

S . W . И . Ф . Т . Б И К И Б А З А З 2 ХШ я к и Б я л я д и й й я с и ,

Щ е с а б Н о : 3 3 3 0 8 0 1 9 4 4 9 3 3 6 5 0 3 2 6 6В Ю Е Н 3 0 0 0 0 8 6 5 3 1

Гязет 2005-ъи илдя АзярбайъанРеспубликасы

Ядлиййя Назирлийиндя гейдиййатдан кечиб. Гейдиййат № 1458.

Тираж 500.

Чапа щазырланыб: 25 октйабр 2012-ъи ил

Гязет “ЗАМАН-АЗЯР” ММЪ-нын мятбяясиндя чап олунуб.

http://sheki-municipality.narod.ru http://belediyye.io.ua

Zяmanямиз dяyiшib... Бу эцн сойдашларымыз хarici юlkяlяrя даща

чох сяфярляр едир, яънябилярин йашайыш тярзини эюрцбтябии ки, юзляри цчцн дя беля ращатлыг йаратмаг истя-йирляр...

Ахы ким истямяз ки, йашадыьы мцлк, чалышдыьыофис, истиращят етдийи баь еви эюзял, йарашыглы, инсанынрущуну охшайан олмасын?!

Hяr bir baшlanьыc kimi, tikinti dя ideyadanямяля эялир. Yяqin ki, siz дя artыq gяlяъяk evinizin,тикмяк истядийиниз обйектин virtual surяtini xяyalыnыzdaъанландырырсыныз vя tezliklя юz fантазийанызы reallaшdыr-maq, bu reallыqdan щязз алмаг istяyirsiniz...

Лакин сизин фантазийанызын эерчякляшмясицчцн мemar тяфяккцрцня, дизайнер кюмяйиня ещти-йаъыныз вар вя бu да тябиидир.

Мемарын лайищяси sizin ideyanыzыn vя tяxяy-yцlцnцzцn яksidir. Mцasir tikilяъяк бинада rahat ya-шamaьыnыz вя йа ишлямяйиниз sizin fikirlяrinizin неъя

kaьыza kючцrцlяъяйиндян чох asыlыdыr.Бу мясялянин ися щяллиндя биз сизя йар-

дымчы ола билярик.Eйни заманда, sizin щазырда йашадыьыныз kюh-

nя evin yenidяn planlaшdыrыlmasы, interyerinin sizя xoшolan stildя qurulmasы вя евинизин интерйериндя эюз ох-шайан дивар собаларынын (каминлярин) лайищяляндирил-мяси цчцn дя бизя мцраъият едя билярсиниз.

РРААЩЩААТТЛЛЫЫЬЬЫЫННГГЯЯДДРРИИННИИ

ББИИЛЛЯЯННЛЛЯЯРРЦЦЧЧЦЦНН.. .. .. Цнванымыз: АЗ5500, Шяки шящяри,

М.Я.Рясулзадя пр.,182, 2-ъи мяртябя.Тел: (0177) 4 28 02;

Моб: (055) 646 73 00.

Гязетин щазырланмасында Шяки Шящяр Иъра Щакимиййятинин (www.sheki-ih.gov.az) вяАзярТАъ-ын (www.azertag.gov.az) интернет сайтларындан истифадя олунмушдур.

ЕТИБАРСЫЗ ЩЕСАБ ЕДИЛИР

ЯЗИЗ ОХУЪУЛАРЫМЫЗ!ЯЗИЗ ОХУЪУЛАРЫМЫЗ!

Бу йахынларда “ШЯКИ БЯЛЯДИЙЙЯСИ” гязетиня 2013-ъи илцчцн абуня кампанийасына башланаъаг.

Гязетимизя абуня олмаг истяйянлян “Азярмятбуатйа-йым” АСЪ-нин Шяки Шюбясиня вя Шяки Реэионал Почт Шюбясинямцраъият едя билярляр.

ЕЕ ЛЛ АА НН

Бабайев Мащиз Щашим оьлунун адынаШяки шящяри, 31-ъи район, Ъальалыбулаг кцчяси, ев2/21 цнванда йерляшян евин купчасы итдийи цчцнетибарсыз сайылыр.

Й Е Н И К И Т А Б Л А РШякили няггаш Аьяли Мус-

тафайевин “ТЯЗЯ ШЯКИ ЛЯТИФЯ-ЛЯРИ” адлы китабы чапдан чыхмыш-дыр.

Мцяллифин юз сюзц иля десяк,чалышыб, арайыб, тапыб вя йапыб ярся-йя эятирдийи китабда Шяки лятифяляри иляйанашы, щям дя Шякидя баш вермишмязяли ящвалатлар, бянзятмяляр,саьлыглар, аталар сюзляри вя с. топ-ланмышдыр.

“Тязя Шяки лятифяляри”ня юнсюзц Русийанын Санкт-Петербургшящяридя йашайан вя ишляйян щям-йерлимиз, сянятшцнаслыг доктору,профессор Фаиг Чяляби йазыб. Бун-дан башга китабда шаир Аббас Ям-баланын, яъзачы-педагог ЯсэярСцлеймановун вя Ъясарят Сямяд-бяйлинин дя бу китаб щаггында цряксюзлярини охумаг олар.

Эцман едирик “Тязя Шякилятифяляри” йумор щисси олан охуъу-ларын мараьына сябяб олаъаг вяонларын цзцндя тябяссцм тябяс-

сцм ямяля эятиряъякдир.Буйурун тапын, охуйун вя

юзцнцз китаба лайигинъя гиймятверин.

Шяки шящяринин 4-ъц кварталында йерляшянвя Рейестр №-си 404013002186 олан торпагсащясинин сянядляри итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки шящяринин 4-ъц кварталында йерляшянвя Рейестр №-си 404013002170 олан торпагсащясинин сянядляри итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки шящяри, Баьбанлар кцчяси, ев 96 цн-ванда йашайан Сяркяров Мюсцм Рящман оьлу-нун адына 02 ийул 2012-ъи ил тарихдя Шяки сцрцъцлцкмяктяби тяряфиндян верилмиш АА серийалы 520499нюмряли шящадятнамя итдийи цчцн етибарсыз сайылыр

Бу йахынларда АзярбайъанМилли Елмляр Академийасы МящяммядФцзули адына Ялйазмалар ИнститутуЕлми Шурасынын 24 нойабр 2011-ъи илтарихли иъласынын гярары иля нязярдятутулмуш “ЮМРЦН ДАВАМЫ” китабыишыг цзц эюрмцшдцр.

Китабда АМЕА М.Фцзули адынаЯлйазмалар Институтунун директору,

филолоэийа елмляри доктору, щямйер-лимиз - 2011-ъи ил октйабрын 17-дягяфлятян дцнйасыны дяйишмиш Мям-мяд Муса оьлу Адиловун аиля цзв-ляринин, достларынын, гощумларынын,тялябяляринин, ону юз доьмалары гядярязиз билян М.Фцзули адына ЯлйазмаларИнститутунун ямякдашларынын цряк сюз-ляри, Мяммяд мцяллим щаггында оланхатиряляри топланмышдыр.

Султанова Ряфигя Щябибуллащ гызынын адынаШяки шящяри, 19-ъу район, Баьбанлар кцчяси, ев67, мянзил 40 цнванда йерляшян евин купчасы итдийицчцн етибарсыз сайылыр.

Шяки шящяри, 16-ъы район, Фятяли Хан Хойс-ки кцчяси, далан 4, ев 9 цнванда йашайан Ъаб-барзадя Елвин Намиг оьлунун адына верилмиш шях-сиййят вясигяси итдийи цчцн етибарсыз сайылыр.

1r:Layout 1 23.10.2012 18:24 Page 32