Os muíños hidráulicos aproveitan a enerxía cinética das correntes de auga empregando rodas con pas, que poden ir conectadas directamente aos aparellos, ou a un sistema de operadores que cambian a dirección e/ou a velocidade do movemento.

Os muíños son aparellos ou instalacións que se empregan para moer ou triturar distintos materiais: cereais, febras, cana de azucre, minerais...

A roda hidráulica transmite o movemento ao longo do seu eixo a outras pezas (poleas, rodas dentadas, piñóns, bielas…) que lle comunican o xiro ás moas.

Muíño romano de roda vertical

HISTORIAOs primeiros muíños hidráulicos dos que hai referencia son os gregos, de roda horizontal, perfeccionados máis tarde (século I a.C.) polos romanos que crearon tamén o sistema de roda vertical (modelo de Vitruvio).Na idade media foron amplamente utilizados e nos séculos XVI e XVII acadaron o seu máximo desenvolvemento.Coa aparición do vapor e a enerxía eléctrica foron perdendo importancia.

Complexo hidráulico de Barbegal. Instalado polos romanos nas proximidades de Arlés (Francia) arredos do século III d.C.Estaba formado por dúas ringleiras de oito muíños de roda vertical que recibían a auga desde un acueduto.

Muíños instalados sobre barcos no río Sena. Ilustración do século X.

Interior dun muíño (Ilustración gallega y asturiana)

Galicia é un país percorrido por milleiros de ríos e regatos e as nosas xentes souperon construír diverxos enxeños para aproveitar a enerxía da auga, tanto nos grandes ríos como en calquera pequena corrente. Os máis abundantes son os muíños para moer o gran (trigo, millo, centeo, cebada).

O tamaño e a estrutura construtiva dos muíños galegos é moi variada.

Acea no Miño (Lugo)

Pequeno muíño no Xallas

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ

Roda vertical (bruia) Roda horizontal (Rodicio)

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ1-RODA VERTICAL (BRUIA)

Roda hidráulica con canal de alimentación inferior. É o tipo máis simple. Aproveita só o impulso da auga e depende do fluxo da corrente. Instálase en ríos de caudal abundante e corrente forte

Acea no Miño (Ourense)

Acea no Miño (Velle-Ourense)

Acea no Miño (Velle-Ourense)

Aceas no Miño (Ourense)O forma de proa de barco e a solidez da construcción fai que resista o embate da corrente e as enchentas.

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ1-RODA VERTICAL (BRUIA)

Roda hidráulica con canle de alimentación superior: o peso da auga que cae nos caixóns ou pas aumenta a forza. Instálanse en regatos de caudal escaso. Algunhas son reversibles e poden cambiar o sentido de rotación.

Muíño en Couso (Ponteareas)

Muíño en Couso (Ponteareas)

Acea en Nogueira de Ramuín (imaxe de 1987)

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ

2-RODA HORIZONTAL (RODICIO)Son os máis comúns. A roda motriz vai situada nun oco inferior, chamado inferno, debaixo da estancia onde está o aparello de moer.

ELEMENTOS DUN MUÍÑO

A auga pódese aproveitar directamente dun río ou facer unha pequena presa ou estanque e logo conducila por unha canle ata o muíño.

Presa no río Segón (Umia)

Presa en Ponte Maceiras

Atranco no río Sor para alimentar a un muíño (Ambosores).

Comportas no atranco do muíño de Santa Sabela no Miño (Outeiro de Rei).

Canles

Canles con aliviadoiros e desvíos

Canles de entrada con sistemas para pechar a achega de auga.

Muíño no río Barosa (Barro)

Canle de madeira

Erguedoiro ou tempero

A auga entra no rodicio por unha rampa estreita (a canela) para aumentar a súa presión.

Remate da canela cun pechadoiro. Rodicio e viga ou mesa.

Engranaxes para mover distintos mecanismos

Interior dun muíño.Moega, moa, pé e tremiñado.

Pés e moas. Tapia (Ames)

Tremiñado de pedra. Abelleira (Carral)

Tremiñado de pedra dunha peza (Laioso-Esgos)

Muíño do Cubo. Río Belelle (Neda)

Muíño de Santa Sabela. Outeiro de Rei.

Muíño do Burato. Allariz.

Bogo Alfoz

Ferramulín (Quiroga)

Meis Pazo de Oca

Pa e peneira

Ucha

Medidas

Peneira de traque, conectada ao mecanismo do muíño.

Río Liñares (A Estrada)

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ2-RODA HORIZONTAL (RODICIO)

MUÍÑO DE CANLEÉ o máis común. Aproveita o caudal e o desnivel da auga que se desvía por unha canle.

Río Centiño (Foz)

Río Mera (Peiraio)

Río Limia (Sarreaus)

Río Miño (Arcillá)

Río Arenteiro (O Carballiño)

Barrio dos muíños (Mondoñedo)

Río Tamuxe (O Rosal)

Río Grande (Xuvia)

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ2-RODA HORIZONTAL (RODICIO)

MUÍÑO DE CUBOInstálase en ríos de caudal escaso. Gáñase forza da auga pola altura que esta acada dentro do cubo.

Bares

Río Nau (Lobios)

Chenlo

CampañóAs Neves

ChenloRío da Chanca (Meaño)

As Campina (Paderne) A Rocha (Arbo)

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ2-RODA HORIZONTAL (RODICIO)

MUÍÑO DE BALSAInstálase en ríos de caudal escaso. A balsa serve de reserva de auga.

Río Ulla (Barazán)

Sarria

Muíño do Cubo no río Belelle (Neda)

Renche (Samos)

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ2-RODA HORIZONTAL (RODICIO)

MUÍÑO DE ARTESAInstálase en ríos de caudal escaso. Combina a función do muíño de cubo (aumento de altura) e o de balsa (reserva de auga)

Meis

TIPOS DE MUÍÑOS SEGUNDO A POSICIÓN DA RODA MOTRIZ2-RODA HORIZONTAL (RODICIO)

MUÍÑO DE DORNA OU DE REGOLFOO rodicio vai metido nun pozo cilíndrico para aproveitar a forza da auga que rebota nas paredes.

Pozo ou dorna que encerra o rodicio

AGRUPAMENTOS DE MUÍÑOS

Muíños do Folón (O Rosal). Un grupo de 36 muíños que se alimentan cunha canle de auga do río Cal.

Muíños do Picón (O Rosal). 25 muíños nun val próximo ao Folón.

Río Barosa (Barro).

Río Arenteiro. O Carballiño.

Mosquetín (Vimianzo)

Os verdes (Río Anllóns). Coristanco.

Montaxe: Adela Leiro, Mon DaportaFotos: Adela Leiro, Mon Daporta, Lucía Leiro, InternetDebuxos: Mon Daporta, Internet