Mụclục - zung.zetamu.netzung.zetamu.net/Files/NguoiThichDem_8Ch.pdf · - Đừng lo, anh bạn...
Transcript of Mụclục - zung.zetamu.netzung.zetamu.net/Files/NguoiThichDem_8Ch.pdf · - Đừng lo, anh bạn...
-
Mc lc
1 Cuc gp g tnh c . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
2 Mt ngi bn ng tin cy . . . . . . . . . . . . . 3
3 Nhng ch lc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
4 Bi ton bnh m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
5 Ni bao nhiu l ? . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
6 Th thch ton hc . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
7 Bn s bn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
8 Thin ng th by . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
9 Trn nhng v sao . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
10 Chim trong lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
11 S o lng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
12 Lp lun vng quanh . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
13 Tnh bn khng bin gii . . . . . . . . . . . . . . . 72
14 Mt s tht vnh cu . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
15 V nhng vung . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
16 Chin thut trong tr chi . . . . . . . . . . . . . . 95
17 Qu to v con kin . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
ii
-
18 Vin ngc trai nguy him . . . . . . . . . . . . . . . 113
19 La chn ca thy th . . . . . . . . . . . . . . . . 123
20 Sc mnh ca s mi . . . . . . . . . . . . . . . . 129
21 Nhng bn tho trn tng . . . . . . . . . . . . . . 138
22 Mt na v mt na . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
23 Mi th u c tng quan . . . . . . . . . . . . . . 150
24 -r-ka (Eureka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
25 Nhng cu hi bt u . . . . . . . . . . . . . . . . 164
26 Cu hi v Sch Thnh . . . . . . . . . . . . . . . . 169
27 Lch s trong s sng to . . . . . . . . . . . . . . . 173
28 Nim hy vng sai lm . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
29 Cu hi th nm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
30 Ba loi vt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
31 en v trng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
32 Bi ton chic cn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
33 Mt nhn mt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
34 Cuc sng v tnh yu . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
iii
-
Chng 1
Cuc gp g tnh c
Cuc gp g ca ti vi mt ngi l hnh k l trn con ng t
Samarra n Baghdad.
Nhn danh Thnh Allah nhn t!
Tn ti l Hanak Tade Maia. Mt ln, khi ti ang thnh thi ci lc
tr v Baghdad(1), sau mt chuyn i chi ti thnh ph Samarra ni
ting bn b sng Tigris, ti cht nhn thy mt ngi l hnh n mc gin
d ang ngi trn mt tng , c v nh ang ngh ngi cho mt sau
mt chng ng di.
Ti nh ct li cho x giao th t nhin anh ta ng dy v ni mt
cch chm ri:
- Mt triu bn trm hai mi ba nghn by trm bn mi lm!
Sau , anh ta nhanh chng ngi xung v chm trong im lng, hai tay
chng cm nh th ang mi m suy ngh mt iu g . Ti dng li t
xa v ngm nhn nh th anh ta l mt tng i lch s ca qu kh huy
(1)Th ca nc Iraq, cn c phin m ting Vit thnh Bt-a.
1
-
CHNG 1. CUC GP G TNH C
hong.
Mt lt sau, anh ta li ng dy v t tn ni tht to mt con s khc,
khng km phn honh trng:
- Hai triu ba trm hai mi mt nghn tm trm su mi su!
C nh th nhiu ln anh ta t nhin ng dy v tht ra mt con s
to ln c hng triu, ri li nhanh chng ngi xung trn tng bn l
ng.
Khng kim ch ni s t m, ti tin li gn anh ta v ct li cho.
Sau , ti hi anh ta v ngha ca nhng con s v cng to ln y.
- Hi ngi l mt, -Ngi thch m tr li, - ti khng trch anh v
s t m lm gin on nhng suy ngh v php tnh ca ti. V anh
hi ti mt cch rt t t v nh nhn, nn ti s p ng mun ca anh.
Nhng lm iu , trc ht ti xin k cho anh nghe mt cu chuyn
v cuc i ti!
V th l anh ta k cho ti nghe cu chuyn sau y.
2 cProf. Nguyen Tien Zung
-
Chng 2
Mt ngi bn ng tin cy
Ngi thch m Beremiz Samir k li cu chuyn v cuc i anh ta.
Lm th no m ti c bit v cc php tnh thn k ca anh ta, v v
sao chng ti tr thnh bn ng hnh.
Tn ti l Beremiz Samir. Ti sinh ra trong mt lng nh tn l Khi
x Persia(1), di bng kim t thp khng l trn nh ni Ararat. T khi
cn rt tr, ti i chn cu cho mt qu ng giu c n t Khamat.
Mi ngy, khi nh mt tri va ln, ti phi la mt n cu ln ra
bi c v a chng v chung trc khi m xung. V s lc mt cu
v hu qu l s b trng pht nghim khc, nn ti m n cu vi
ln trong mt ngy.
Ti dn dn tr nn m gii n mc thnh thong ch cn lt mt
qua l c th m chnh xc c n cu. Cha tha mn vi kh nng ca
mnh, ti chuyn sang luyn tp bng cch m s chim trong cc n chim
bay trn bu tri. V ti tr nn thnh tho trong ngh thut ny.
(1)Tn phin m l Ba-t, tn trc y ca nc Iran.
3
-
CHNG 2. MT NGI BN NG TIN CY
Sau my thng chm ch luyn tp, m c cc con kin v cc loi
cn trng khc, ti c th m chnh xc s ong trong mt by. Tuy
nhin, cc thnh tch tnh ton ny cha thm vo u so vi nhng g ti
t c sau ny. ng ch ho phng ca ti s hu nhiu n in ch l
rng ln trn mt vi c o xa xi. Khi c bit v kh nng ton hc
ca ti, ng giao cho ti qun l vic bn hoa qu, m tng chm
qu ch l. Ti lm cng vic trong sut gn mi nm qua. ng
ch tt bng ca ti rt hi lng vi li nhun t c, nn cho ti
ngh php bn thng. By gi, ti ang trn ng ti Baghdad thm
h hng v ngm nhn nhng n th xinh p v nhng ta lu i nguy
nga ca thnh ph ni ting ny. khng ph phm thi gian, sut chng
ng i ti luyn tp m s cy trong vng, s hoa ang ta hng,
v s chim ang bay trong cc n.
Sau , ch tay vo mt cy sung gi gn , anh ta tip tc: V d nh
ci cy ny, n c hai trm tm mi t nhnh. Ta bit rng mi nhnh
c trung bnh ba trm bn mi by chic l, t d d dng kt lun rng
ci cy ny c tng cng chn mi chn nghn, nm trm bn mi tm
chic l. Anh thy th no?
Tht tuyt vi ! Ti ku ln y kinh ngc.Tht kh tin l mt ngi
ch cn o mt qua m c th m c s nhnh trn cy hay s hoa
trong vn. Kh nng ny c th em n c mt kho bu cho bt c ai.
Anh tht s ngh vy sao? Beremiz ku ln, Ti cha bao gi ngh
rng vic m hng triu chic l hay mt n ong li c th kim ra tin.
C ai li thch th vi vic c bao nhiu nhnh trn mt ci cy hay c bao
nhiu con chim bay qua bu tri kia ch?
Ti ngh ng khm phc ca anh, ti gii thch, c th c s dng
theo hng vn cch khc nhau. mt th rng ln nh Constaninople(2),
(2)Tn c ca thnh ph Istanbul, Th Nh K.
4 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 2. MT NGI BN NG TIN CY
hay ngay c Baghdad, anh c th tr nn v cng hu ch i vi chnh
quyn. Anh c th tnh dn s, qun i, v gia sc. i vi anh, vic tng
kt ti nguyn quc gia, hay gi tr ca v thu hoch, thu, hng ha v s
thnh vng ca chnh ph tht l d dng. Da vo cc mi quan h ca
ti Baghdad, ti m bo vi anh rng s khng kh khn g c th
tm c mt v tr xng ng phc v cho c vua Al-Mutasim, v cha
t v ng ch ca chng ti. Anh c th tr thnh ngi qun l ngn kh
hoc m nhim v tr th k cho hong gia.
Nu thc s l nh vy, th ti quyt ch ri, Ngi thch m tr
li, ti s i n Baghdad.
Ngay lp tc, anh ta tro ln, ngi sau lng ti trn con lc con
duy nht m chng ti c v chng ti tip tc hnh trnh ti thnh ph
Baghdad trng l. T cuc gp g tnh c , chng ti tr thnh nhng
ngi bn thn thit v nhng ngi ng hnh khng th tch ri.
Beremiz l mt ngi c tnh tnh vui v v thch ni chuyn. Tuy cn
rt tr, cha y 26 tui, nhng anh ta c tri ph cho mt tr thng
minh sc bn v kh nng ng kinh ngc trong mn khoa hc ca cc
con s. Anh ta c th bin nhng tnh hung bnh thng nht thnh mt
minh chng cho kh nng ton hc phi thng ca mnh. Anh ta cn bit
k nhng cu chuyn v giai thoi minh ha cho nhng g anh ta ni
vn c o v cun ht.
Thi thong, anh ta li im lng khng ni g trong sut vi gi lin v
chm m trong nhng tnh ton k v. Vo nhng lc , ti c gng ht
sc khng lm phin anh ta. Ti cho anh ta yn tnh khm ph trong
b c siu vit ca mnh nhng b n k th ca ton hc, ngnh khoa hc
m ngi rp ang chy ua pht trin v m rng.
Bn nhp, khng ph bin 5
-
CHNG 2. MT NGI BN NG TIN CY
6 cProf. Nguyen Tien Zung
-
Chng 3
Nhng ch lc
Mt tnh hung k l v vic ba anh em ngi -rp chia nhau ba mi
lm con lc . Lm cch no Beremiz Samir, Ngi thch m, thc
hin mt s phn chia m c v nh khng th thc hin c. Mt s phn
chia lm cho ba anh em nh n hi lng, thi ci nhau, v cng mang
li cho chng ti mt li nhun bt ng.
Chng ti ang i lin tc khng ngh sut vi gi lin th gp phi
mt tnh hung tht ng nh, khin cho ngi bn ng hnh Beremiz
ca ti s dng n ti nng i s ng kinh ngc ca anh ta. gn mt
qun tr c k, chng ti nhn thy ba ngi n ng ang ci nhau ny
la cnh mt n lc . Gia nhng ting ku go v nhc m ca cuc
ci v, chng ti nghe thy nhng ting ht gin d:
- Khng th nh vy!
- Th l n cp!
- Ti khng chp nhn c!
Beremiz thng thi lin hi l do v sao h ci nhau.
7
-
CHNG 3. NHNG CH LC
- Chng ti l ba anh em trong mt nh, - ngi anh c gii thch, -
chng ti c tha k ba mi lm con lc . Theo nguyn ca cha
ti, mt na s lc thuc v ti, mt phn ba thuc v em th Hamed,
v mt phn chn thuc v em t Harim. Tuy nhin, chng ti khng bit
cch no phn chia ng nh th c. Mi mt ngh c mt trong
s chng ti a ra th hai ngi cn li u phn i. Mi cch gii quyt
cho n by gi u khng c chp nhn. Mt na, mt phn ba hay
mt phn chn ca 35 u khng phi l s nguyn, vy th lm sao chng
ti c th chia c?
- Rt n gin, - Ngi thch m ni, - ti ha s phn chia mt cch
cng bng. Nhng hy cho php ti c thm vo trong s 35 con lc
c tha k con vt tuyt vi a chng ti n y ng lc thch
hp ny.
Ti lc ny th ti khng th yn c:
- Ti khng th cho php mt s in r nh th c. Lm sao chng
ta c th tip tc cuc hnh trnh m khng c lc c c ch?
- ng lo, anh bn ngi Baghdad ca ti, - Beremiz ni thm, - ti
bit chnh xc mnh ang lm g. Hy a ti con lc ca anh v anh
s thy kt qu.
Cm thy s t tin trong ging ni ca anh ta, ti khng mt cht do
d cho thm Jamal(1) xinh p ca mnh vo s lc ca ba anh em n.
- No cc anh, - anh ta ni, - ti s chia n lc mt cch chnh xc
v cng bng. Nh mi ngi u thy, hin ti chng ta c 36 con.
Quay v pha ngi anh c, Beremiz ni:
- L ra, anh c mt na ca 35, tc l 17.5. By gi, anh s nhn c
mt na ca 36, tc l 18 con lc . Anh khng c g phn nn v anh
(1)jamal l mt trong nhiu tn gi m ngi rp dng ch lc .
8 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 3. NHNG CH LC
c li trong cch chia ny.
Quay v pha ngi anh hai, Beremiz tip tc:
- Cn anh, Hamed Namir, ng nh c mt phn ba ca 35, tc l 11
cng thm mt to. By gi, anh s nhn c mt phn ba ca 36, tc l
12 con lc . Anh khng th phn i, v anh cng c li.
Cui cng, anh ta ni vi ngi em t:
- Cn anh, Harim Namir tr tui, theo nh di chc th anh nhn c
mt phn chn ca 35. Tuy nhin, ti s a cho anh mt phn chn ca
36, tc l 4 con lc . Anh c th cm n ti v iu .
V anh ta kt lun vi ging y bnh thn v t tin:
- Cch chia k diu ny c li cho tt c cc anh em Namir: 18 con lc
thuc v ngi anh c, 12 con thuc v ngi anh hai, v 4 con thuc
v ngi em t. Tng cng l 18 + 12 + 4 = 34. Nh vy trong s 36 con,
ta cn d ra 2 con lc . Mt con, nh chng ta u bit, thuc v ngi
bn thnh Baghdad ca ti. Con cn li tt nhin thuc v ti, v ti
gip cc anh gii quyt vn phn chia quyn tha k phc tp ny, v
lm hi lng mi ngi.
- Hi ngi l, anh l ngi thng minh nht. - Ngi anh c ku ln. -
Chng ti tin tng v chp nhn cch gii quyt bnh ng v cng minh
ca anh.
Beremiz thng thi - Ngi thch m - c c mt trong nhng con
lc khe mnh nht n. Anh ta a cho ti dy cng ca Jamal v
ni: By gi, bn yu qu, anh c th tip tc cuc hnh trnh trn lng
con lc ca mnh, mt cch vui v v thoi mi. Cn ti, ti cng c
mt con cho ring mnh.
V nh th, chng ti tip tc cuc hnh trnh n thnh Baghdad.
Bn nhp, khng ph bin 9
-
Chng 4
Bi ton bnh m
V s gp g ca chng ti vi mt t trng giu c ang b i gn
cht. Li ngh ca ng ta i vi tm bnh m ca chng ti. Cch
gii y bt ng cho bi ton phn chia tm ng tin vng m chng ti
nhn c. Ba kiu phn chia ca Beremiz: n gin, chnh xc, v hon
ho. Li ngi ca ca mt v ph vng li lc dnh cho Ngi thch m.
Ba ngy sau, chng ti i n mt lng nh nt c tn l Sippar(1).
, chng ti gp mt ngi l hnh khn kh ang nm l bn ng,
qun o rch nt t ti v c v ang rt au n. Hon cnh ca anh ta
rt ti nghip. Chng ti lin tin n gip ngi n ng khn kh, v
mt lt sau anh ta k cho chng ti nghe cu chuyn bt hnh ca mnh.
Anh ta tn l Salem Nasair, l mt trong nhng thng gia giu c
nht Baghdad. My ngy trc, khi ang i v t thnh ph Bassora(2),
th on bun ca anh ta b mt ton cp sa mc ngi Persia tn cng
(1)Sippar l mt lng c ngoi thnh ph Baghdad(2)Bassora, hay cn vit l Basra, l mt thnh ph ln ca nc Iraq, nm cnh vnh
Persia.
10
-
CHNG 4. BI TON BNH M
trn ng el-Hillah(3). Hu ht mi ngi u b st hi. Ch c anh ta,
ngi th lnh, l may mn thot c nh n mnh di ng ct xung
quanh thi th ca nhng n l.
Sau khi k ht cho chng ti nghe cu chuyn v tai ha ca mnh, anh
ta cu xin chng ti vi ging run ry:
- Hi nhng ngi hi gio, cc anh c cn th g n khng? Ti gn
nh cht i ri.
- Ti vn cn ba bnh m y - ti lin tr li anh ta.
- Cn ti th c nm ! - Ngi thch m bn cnh ti khng nh.
- Tt ri, - ngi t trng lin p. - Cu xin cc anh hy chia s bnh
m cho ti. Ti s khng cc anh thit thi u. Ti ha s tr 8 ng
tin vng ngay khi n Baghdad.
Chng ti lin ng . n chp ti ngy hm sau, chng ti vo ti
thnh ph Baghdad ni ting, hn ngc ca phng ng.
Bng qua mt qung trng ng c, chng ti gp mt m rc xa
hoa, lng ly c dn u bi v ph vng(4) quyn lc Ibrahim Maluf
ang ci trn mt con tun m mu nu .
Nhn thy Salem Nasair trong nhm chng ti, ng ta lin cho on ca
mnh dng li v ct li vi ngi t trng:
- Anh bn ca ti, xy ra chuyn g th? Lm th no m cu li
n Baghdad trong b dng rch ri n th, li i cng hai ngi l mt
na ch?
Ngi t trng ti nghip k cho ng ta nghe nhng g xy ra trn
hnh trnh ca mnh, v khng ngt li ca ngi chng ti.
- Phi ngay lp tc n p cho hai ngi khch ny. - V ph vng
(3)el-Hillah l mt a danh gn Baghdad.(4)ting rp l Vizir, c th hiu nh l chc b trng gip vua cai qun.
Bn nhp, khng ph bin 11
-
CHNG 4. BI TON BNH M
ra lnh.
Ri ly t trong ti mnh ra tm ng tin vng, ng ta a chng cho
Salem Nasair v ni:
- Ti s a anh vo cung ngay by gi. c vua cn c bit v cc
hnh ng nhc nh ca bn cp, li tn cng cc on l hnh v
git chc nhng ngi bn ca chng ta trn t nc ny.
Salem Nasair giu c ni vi chng ti:
- n lc ti phi chia tay vi cc bn ri. Ti mun cm n s gip
ca cc anh mt ln na. Nh ha, ti xin n p s ho hip ca
cc anh.
Hng v pha Ngi thch m, anh ta ni:
- y l 5 ng tin vng dnh cho anh, v 5 bnh m.
Ri quay sang pha ti, anh ta ni tip:
- Cn anh, ngi Baghdad, y l 3 ng tin vng dnh cho anh, v 3
bnh m.
Trong s ngc nhin tt bc ca ti, Ngi thch m phn i mt
cch l php:
- Xin th li cho ti, hi t trng. Nhng mt s phn chia nh th,
mc d c v n gin, li khng ng v mt ton hc. Bi v ti gp 5
bnh m nn ti phi c 7 ng tin vng. Cn anh bn ti y, ngi
gp 3 bnh m, ch nn c chia 1 ng m thi.
- Nhn danh Thnh Muhammad! - V ph vng ku ln y thch th.
- Lm sao m g l mt kia li c th qu quyt mt s phn chia v l
nh th c nh?
Ngi thch m tin n ch v ph vng v ni nh sau :
- Tha ph vng, hy cho php ti gii thch cho ngi xem ti sao
ngh ca ti l chnh ng. Trong sut cuc hnh trnh, mi khi chng ti
12 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 4. BI TON BNH M
b i, th ti ly ra mt bnh m v chia n lm ba phn cho mi
ngi cng n. Th nn nm bnh m ca ti c chia thnh mi lm
phn. ng khng, tha ngi? Cn ba bnh ca bn ti c chia thnh
chn phn. Nh vy tng cng c hai mi t phn. By gi, trong mi
lm phn ca ti, ti n ht tm, v r rng l ti cho i by phn. i vi
chn phn bnh ca bn ti, anh ta cng n ht tm phn, vy nn cho
i mt phn. By phn bnh ca ti v mt phn bnh ca bn ti chnh
l tm phn m t trng Salem Nasair n. Do , r rng l ti phi
c nhn by ng tin vng, cn bn ti ch c mt ng thi.
V ph vng v i ht li ngi khen Ngi thch m v ra lnh a
cho anh ta by ng tin vng v a ti mt ng.
- S phn chia ny, - Ngi thch m lin phn li, - by cho ti v
mt cho bn ti, nh ti chng minh l chnh xc v mt ton hc, tuy
nhin n li khng hon ho di con mt ca Cha!
Ri anh ta gom tt c tm ng tin vng li, chia u thnh hai phn,
a bn ng cho ti v gi li bn ng.
- Tht l mt con ngi c bit, - v ph vng ln ting. - Anh ta
khng chp nhn chia tm ng vng thnh nm v ba cho mi ngi. Sau
, anh ta chng t rng anh ta phi c nhn by ng tin vng v mt
cho bn anh ta. Th m cui cng anh ta li chia u thnh hai phn v
a mt na cho bn.
ng ta ho hng tip li:
- Mac Allah!(5) Chng trai tr ny khng nhng thng minh, lanh li
trong tnh ton m cn l mt ngi bn tt v ho hip. Ta nhn anh lm
th k ca ta ngay t by gi!
- Tha ph vng v i, - Ngi thch m ni, - ti m c rng
(5)Kiu ni ca ngi hi gio, c ngha l Cha ton nng.
Bn nhp, khng ph bin 13
-
CHNG 4. BI TON BNH M
ngi va din t trong 32 t v 143 ch ci, li ngi ca qu bu nht m
ti tng c nghe. V cm n ngi, ti xin x dng 64 t v 286 ch
ci, tc l ng gp i. Cu xin Thnh Allah mi mi ban phc v che
ch cho ngi!
K nng m ca anh bn Beremiz gii n mc c th m c c
s t v ch ci c s dng. Tt c chng ti u kinh ngc trc mt
thin ti nh vy.
14 cProf. Nguyen Tien Zung
-
Chng 5
Ni bao nhiu l ?
Chng ti n nh tr Con Ngng Vng. S t c ni trung bnh mi
pht. Beremiz gii quyt mt vn v s tin tr ca mt th kim hon.
Sau khi tm bit t trng Nasair v ph vng Maluf, chng ti i
n mt nh tr nh c tn l Con Ngng Vng, gn n th Suleiman.
, chng ti bn nhng con lc ca mnh cho mt ngi li lc
sng gn m ti quen bit.
Trn ng i, ti ni vi Beremiz:
- y, anh thy ri y, ti ng khi ni rng mt bc thy v tnh
ton nh anh s d dng tm c mt cng vic tt Baghdad. Ngay khi
anh va n, h ngh anh lm th k cho ph vng. By gi, anh
khng cn phi tr v ngi lng Khi bun b v y si na.
- D ti c th tr nn thnh cng v giu c y, - Ngi thch m
tr li, - ti vn mun mt ngy no tr v Persia, thm li qu hng
ti. Tht v n khi qun i t quc v nhng ngi bn thi th u sau
khi tm c hnh phc vng t ha.
15
-
CHNG 5. NI BAO NHIU L ?
Nm ly tay ti, anh ta ni thm:
- Chng ta i cng nhau ng tm ngy. Trong khong thi gian ,
gii thch v xem xt nhng iu th v th ti ni ng 414720 t.
V tm ngy tng ng vi 11520 pht, ta suy ra rng trong sut cuc
hnh trnh ti ni trung bnh 36 t trong mt pht, tc l 2160 t trong
mt gi. Nhng con s ny ch ra rng ti ni kh t, v thn trng
khng lm ph phm thi gian ca anh vo nhng iu v ngha. Mt
ngi kim li v qu im lng th tht kh chu, nhng nhng ngi ni
khng bit ngng li lm cho nhng ngi xung quanh h cm thy mt
mi v tc gin. V th, chng ta nn trnh nhng chuyn phim v b,
nhng cng khng nn ni qu kim li n mc bt lch s. Tip theo, ti
s k cho anh nghe mt cu chuyn rt k l.
Dng mt cht, Ngi thch m tip tc k mt cch chi tit:
- Teheran, x Persia, c mt nh bun gi v ba ngi con trai. Mt
ngy, ngi li bun gi tt c nhng ngi con ca ng ta li v ni: Ai
c th khng ni bt c mt li v ngha no trong sut mt ngy, ta s
thng cho ngi y hai mi ba ng tin vng.
Khi m xung, ba ngi con trai n trnh din trc ngi cha gi
ca h. Ngi u tin ni: Tha cha, hm nay con trnh tt c nhng
li v ngha. V vy, con hi vng rng mnh c th nhn c phn thng
m cha ha. Phn thng, nh cha ni, l hai mi ba ng tin
vng.
Ngi con th hai tin li gn ngi cha gi, hn tay ng ta, v khng
ni g khc ngoi: Chc cha mt bui ti tt lnh.
Ngi con t khng h ni ly mt t no c. Anh ta tin li gn ngi
cha v xe tay ra nhn phn thng. Nh bun, sau khi quan st hnh
vi ca ba ngi con, lin ni: Anh c, khi trc mt ta, khin ta th
vi qu nhiu li v ngha, cn em t th t ra qu h tin li ni. V
16 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 5. NI BAO NHIU L ?
th, phn thng s c trao cho con trai th, ngi t ra thn trng
khng di dng, v n gin khng i hi.
Sau khi k xong cu chuyn, Beremiz hi ti:
- Anh c ngh rng ngi n ng gi phn x cng bng vi ba
ngi con ca ng ta khng?
Ti khng tr li. Ti t thy tt nht l mnh khng nn tranh ci v
hai mi ba ng tin vng vi mt anh chng ng kinh ngc nh Beremiz,
ngi lun quy tt c mi th v nhng con s, tnh s trung bnh, v gii
cc bi ton.
Mt lt sau, chng ti ti qun tr Con Ngng Vng. ng Salim,
ngi ch qun tr , tng lm vic cho cha ti. Khi thy ti, ng
y lin ci to v ht ln:
- Thnh Allah ph h cho cu, anh bn tr ca ti! Ti lun sn sng
phc v cu, by gi v mi mi!
Ti ni vi ng y rng ti cn mt phng tr cho ti v cho ngi bn
Beremiz Samir ca ti, l nh ton hc v th k ca ph vng Maluf.
- Anh chng ny l mt nh ton hc?, - ng gi Salim hi. - Th th
anh ta n rt ng lc gip ti thot khi mt vn kh khn. Ti
va ci nhau vi mt ngi th kim hon. Chng ti tranh lun mt
thi gian di, m vn cha tm ra cch gii quyt.
Nghe tin mt nh ton hc ln va n qun tr, mt vi ngi t m
n tp trung xung quanh chng ti. Ngi th kim hon cng c gi
n, v anh ta t ra rt quan tm n li gii cho vn ca h.
- Th nguyn nhn ca v ci c l g vy? - Beremiz hi.
- Ngi ny, - Salim ch tay v pha ngi th kim hon v ni, - i
t Syria n Baghdad bn qu. Anh ta ha s tr cho ti 20 i-na
tin thu tr nu anh ta thu c 100 i-na sau khi bn ht ch qu, v
Bn nhp, khng ph bin 17
-
CHNG 5. NI BAO NHIU L ?
35 i-na nu anh ta c th thu c 200 i-na. Sau vi ngy i t ni ny
n ni khc, anh ta bn c ht s qu v thu v 140 i-na. Vy
theo tha thun ca chng ti th anh ta phi tr cho ti bao nhiu tin?
- Ti phi tr hai mi t i-na ri! - Ngi n t Syria tr li. - Nu
vi gi bn qu l 200 i-na ti phi tr ng 35 i-na, th c th suy ra
rng c vi mi 20 i-na thu c t qu, tc l 1 phn 10 ca s tin
kia, th ti phi tr ng 3, 5 i-na. Nhng nh chng ta bit, ti ch thu
c 140 i-na, v 140 th bng 7 ln 20, nu nh ti tnh ng. V vy,
vi gi s l c mi 20 i-na thu c, ti phi tr ng 3,5 i-na, th khi
ti bn c 140 i-na, ti s phi tr ng mt khon bng 7 ln 3,5 i-na,
tc l 24,5 i-na.
T L TH KIM HON NGH
200 : 35 = 140 : x
x = (35 140)/200 = 24.5
- Anh sai ri, - Salim ni y gin d. - Theo tnh ton ca ti l 28
i-na. Nghe ny! Nu vi gi bn l 100 ti phi nhn c 20, th vi gi
bn l 140 ti phi nhn c 28. ti ch cho anh xem.
V Salim gi gii thch nh sau:
- Nu nh vi 100 i-na ti nhn c 20, th c vi mi 10 i-na tin
bn qu, tc l 1 phn 10 ca 100, ti s nhn c 1 phn 10 ca 20,
tc l 2 i-na. Bao nhiu ln 10 th bng 140? Mi bn ln. Nh vy, vi
gi bn qu l 140, th ti phi nhn c 14 ln 2, tc l 28 i-na, nh
ti ni.
T L SALIM NGH
100 : 20 = 140 : x
18 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 5. NI BAO NHIU L ?
x = (20 140) : 100 = 28
Sau khi gii thch, ng Salim qu quyt mnh m:
- Ti phi nhn c 28 i-na! l con s chnh xc!
- Xin cc ng hy bnh tnh! - Ngi thch m chen vo. - Chng ta
nn gii quyt vn ny mt cch nh nhng v lch s. S vi vng s
dn ti tc gin v nhm ln. Cc phng n m cc ng a ra u sai.
V ti s ch ra iu .
- Theo nh tha thun gia hai ngi th ng, - anh ta ni vi ngi
n ng n t Syria, - phi tr 20 i-na tin thu phng nu ng bn
qu vi gi 100 i-na, v 35 i-na nu ng bn vi gi 200 i-na. Nh vy,
chng ta s c :
Gi bn Tin thu tr
200 35
100 20
Chnh lch 100 15
- Cc ng c th thy rng, s chnh lch 100 i-na trong gi bn s
tng ng vi s chnh lch 15 i-na trong gi thu phng. R ri ch?
- R nh sa ca lc ,- hai ngi kia ng .
- Th by gi, - nh ton hc tip tc, - gi thu phng s tng ln bao
nhiu nu nh gi bn qu ch tng thm 40? Gi s nh s chnh lch
l 20, tc l 1 phn 5 ca 100, gi phng s tng ln 3 i-na, v 3 bng
1 phn 5 ca 15. Vi 40 i-na chnh lch trong gi bn, tc l 2 ln 20,
gi phng s tng ln 6 i-na. V vy, sau khi bn s qu vi gi 140
i-na, gi phng s l 26 i-na.
Bn nhp, khng ph bin 19
-
CHNG 5. NI BAO NHIU L ?
T L BEREMIZ NGH
100 : 15 = 40 : x
x = (15 40)/100 = 6
- Hi cc ngi bn! Nhng con s c v nh rt n gin, nhng li
c th lm hoa mt c nhng ngi khn ngoan nht. Ngay c nhng php
chia, m i vi chng ta c v hon ton chnh xc, vn c lc b sai st.
S kh xc nh ca cc php tnh to nn uy tn khng chi ci c ca
Ton hc. Theo nh tha thun, ng ny phi tr 26 i-na, ch khng phi
l 24,5 i-na nh ng ngh lc u. Cch gii cui cng ny cha mt s
chnh lch nh nhng khng nn xem nh n, v v tm c ca n th ti
khng th m t c ch bng cc con s.(1)
- Anh bn tr ni rt ng, - ngi th kim hon ng . - Ti nhn ra
mnh tnh sai.
V, khng mt cht lng l, ng ta ly t trong ti ra 26 i-na a
cho Salim. Thm vo , ng ta tng cho Beremiz thng thi mt chic
nhn vng nm qu mu en t lng bit n. Mi ngi trong qun
tr u ngng m s thng thi ca Ngi thch m.
(1)Vn y khng ch l p s cui cng m l phng php gii. Phng php
m Beremiz a ra gi l phng php ni suy gia cc biu thc.
20 cProf. Nguyen Tien Zung
-
Chng 6
Th thch ton hc
Chuyn xy ra trong chuyn ving thm nh ph vng Maluf ca chng
ti. Cuc gp g vi nh th Iezid, ngi khng tin vo nhng iu k diu
ca tnh ton. Ngi thch m dng mt cch c bit m s lc
trong mt n ln. Tui ca ngi v cha ci v ci tai ca con lc .
Beremiz tit l tnh bn bnh phng v cu chuyn v c vua Salomon.
Sau ln cu nguyn th hai(1), chng ti ri khi nh tr v nhanh
chng n nh ph vng Ibrahim Maluf. Va bc chn vo ngi nh, ti
thc s chong ngp. Mt n l da en eo vng tay bng vng dn
chng ti bng qua mt chic cng st nng v dc theo mt hnh lang
hp n mt khu vn tuyt p bn trong cung in. Trang tr ca khu
vn rt tinh t vi hai hng cy cam ph bng.
C rt nhiu cnh ca dn n khu vn. Ti rng chc phi c mt
vi cnh ca i ti hu cung. Thp thong xa xa c hai n l ang hi
(1)Nhng ngi theo o hi mi ngy cu nguyn 5 ln, ln th hai l vo qung bui
tra.
21
-
CHNG 6. TH THCH TON HC
nhng bng hoa trong mt rng hoa lng ly v cht bin mt sau nhng
cy ct. T khu vn trang nh, qua mt cnh ca nh xuyn qua mt bc
tng cao ln, chng ti i ti trung tm khu nh. Cnh tng tht trng
l. ngay gia l ba i phun nc ang ta ra ba dng nc lp lnh nh
mt tri.
Ngi n l eo vng tay bng vng tip tc dn chng ti vo tn su
trong cung in. Sau khi i qua nhiu cn phng trang hong lng ly, treo
y nhng bc thm c vin bc, cui cng chng ti cng n c
ch ca ngi ph vng. ng ta ang ta u trn mt ci m ln v tr
chuyn vi hai ngi bn.
Mt trong s hai ngi chnh l t trng Salem Nasair, bn ng
hnh ca chng ti khi bng qua sa mc. Ngi cn li c dng ngi nh
nhn, khun mt trn phc hu v c b ru ng hoa rm. ng ta n
vn tm tt, v eo mt chic huy chng hnh ch nht mt na bng
vng lp lnh, na cn li hi ti ging nh l bng ng.
Ph vng Maluf cho n chng ti bng nhng li chc phc ri sau
quay sang ngi n ng eo huy chng, va ci va ni:
- Gii thiu vi nh th yu mn ca ti, y l ngi c kh nng tnh
ton tuyt vi ca chng ta. Cn i cng anh ta, chng trai tr y, l mt
c dn thnh Baghdad m anh ta tnh c gp g theo s sp t ca
Thnh Allah.
Chng ti cng nhau gi li cho trn trng n v t trng quyn
qu. Sau chng ti c bit rng ngi i cng ng ta chnh l nh
th ni ting Iezid Abdul-Hamid, bn thn ca c vua Al-Mutasim. Cn
chic huy chng k b m ng ta eo trn ngi chnh l phn thng ca
c vua sau khi vit c mt bi th c ba mi nghn hai trm cu m
khng h dng n cc ch Kaf, Lam, v Ayn(2).
(2)y l tn gi ca ba ch ci trong bng ch ci rp, ng vi cc m thanh m
22 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 6. TH THCH TON HC
- Maluf thn mn, ti ly lm kh tin v ti nng k khi ca nh ton
hc ngi Persia y. - Nh th cht ci v ni. - Khi cc con s c kt
hp li vi nhau, th xut hin nhng mo mc tnh ton v nhng s t
nh v i s. C mt ln, mt nh thng thi xut hin trc mt nh vua
El-Harit, con trai ca Modad, v tuyn b rng anh ta c th c c s
phn con ngi t nhng ht ct. Nh vua lin hi anh ta: Anh c lm
cc php tnh khng? V trc khi anh ta kp trn tnh sau s ngc nhin,
nh vua tip li: Nu anh khng lm cc php tnh, th nhng iu anh
phn chng c gi tr g. Cn nu anh nhn c kt qu bng cc php
tnh ton, th ta cng nghi ng chng. Ngi n c cu ngn ng
sau: Hy nghi ng cc php tnh by ln v cc nh ton hc(3) mt trm
ln.
- chm dt s nghi ng, - ngi ph vng ngh, - chng ta c th
a ra cho v khch ca chng ta mt th thch quyt nh.
Dt li, ngi ph vng lin t tn vn mnh ra khi m v nh
nhng cm tay Beremiz dn ra ban cng. ng ta m cnh ca dn n mt
khong sn m chng ti thy ton l lc c chm sc cn thn.
Ti nhn ra c hai ba con lc trng gc Mng C, v mt s con loi
carehs da sng.
- y l mt b su tp lc qu gi m ta mi mua hm qua. - Ph
vng ni. - Ta mun tng chng cho cha ca ngi v cha ci ca mnh.
Ta bit chnh xc l c bao nhiu con. Anh c th ni xem c bao nhiu
con c khng?
cuc th thch thm phn th v, ph vng th thm vo tai
nhng ngi xung quanh s lng lc . Ti tht s chong vng bi c
ngi rp pht m c nhng ngi phng Ty rt kh pht m v khng c trong
bng ch ci La tinh.(3)Danh t nh ton hc trong cc ngn ng c cn c ngha l thy bi, nh chim
tinh. y m ch c nhiu thy bi bp bm.
Bn nhp, khng ph bin 23
-
CHNG 6. TH THCH TON HC
rt nhiu lc , rt d nhm ln. Nu anh bn Beremiz ca ti m khng
tnh ng th chuyn i ny qu tht l ung cng.
Th m ch sau khi o mt qua n lc ng c y, Beremiz lin
ni:
- Tha ph vng, theo tnh ton ca ti th c ng 257 con lc
y.
- Chnh xc tuyt i, - ngi ph vng xc nhn, - tng s lc ng
l 257!
- Lm th no m anh m c nhanh chng v chnh xc nh vy? -
Nh th ct li hi y t m.
- Rt n gin, - Beremiz gii thch. - m s lc theo tng con mt
th vi ti l mt vic qu d dng v nhm chn. cho vn tr nn
th v hn, ti lm theo cch nh sau: trc tin l m s chn, ri
sau th m tai. Tng cng ti m c 1541. Ti cng thm mt vo
v chia cho su th ra c kt qu l 257.
- Tri t thnh thn i! - Ngi ph vng ku ln thn phc. - Tht
ng kinh ngc! Ai c th tng tng ni rng anh ta li mun m s
chn v s tai ch ct cho bi ton tr nn th v hn.
- Tha ngi ph vng, - Beremiz lin ni, - ti cn phi ni rng, vic
tnh ton nh th c th gp kh khn bi s khng tp trung hoc nhng
thiu st trong k nng m. C mt ln, khi cn Khoi, ti ang trng
n cu th mt n bm bay ngang qua. C ngi cng lm trng thy
hi ti rng liu ti c th m c chng. Ti lin tr li: Tm trm su
mi su. Anh ta y ng vc hi li ti Tm trm su mi su?, v
ngh rng con s qu l ln. Th l ti nhn ra rng ti m s cnh
ch khng phi l s bm. Ti chia li cho hai v ra c kt qu chnh
xc cui cng.
24 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 6. TH THCH TON HC
Lc ny, ngi ph vng ci tht ln v ngn vang bn tai ti nh
mt khc nhc m i.
- Duy c mt iu lm ti bi ri, - nh th trm t ni. - Ti hiu rng
chia cho su gm bn chn v hai tai l ra c kt qu ng. Nhng ti
khng hiu ti sao anh ta li thm mt vo con s 1541 m c ri mi
lm php chia.
- Rt n gin, - Beremiz tr li. - Khi m s tai th ti thy rng c
mt con lc b d tt nh l thiu i mt ci tai, v vy lm trn ti
phi cng thm vo.
Sau , hng v pha ph vng, anh ta hi:
- Tha ph vng, khng bit ti c v php khng khi hi v cha
ci ca ngi nm nay bao nhiu tui?
- Khng sao u, - ph vng mm ci p li. - Astir nm nay mi
su tui!
V ng ta tip li trong nghi hoc:
- Nhng, nh s hc i, ta khng thy c lin h no gia tui ca nng
vi li s lc c. Ta nh dng tng chng cho cha v tng lai ca ta!
- Ti c mt gi nho nh dnh cho ngi, - Beremiz tr li. - Nu nh
ngi loi i con lc b khuyt tt th cn li 256 con. M 256 l bnh
phng ca 16, tc l 16 ln 16. Qu tng dnh cho ngi cha ca nng
Astir dim l khi s c s hon ho ca ton hc, s lc chnh bng
bnh phng ca s tui ca v hn th yu du ca ngi. S 256 cn l
ly tha ca s 2, mt con s rt c ngha i vi ngi c xa, trong
khi 257 li l mt s nguyn t. Mt s chnh phng nh vy l im lnh
cho nhng i tnh nhn. C mt truyn thuyt rt th v v cc s chnh
phng. Khng bit ngi c thch nghe khng?
- Rt sn lng, - ph vng p li. - Mt cu chuyn hay th ta lun
Bn nhp, khng ph bin 25
-
CHNG 6. TH THCH TON HC
ho hc c nghe.
y hoan h, Ngi thch m kh nghing u v bt u cu chuyn,
y l mt cu chuyn v c vua Salomon, con ngi nhn i v uyn
bc. Ngi tng cho ngi yu xinh p ca mnh, nng Belkis, n hong
x Sheba, mt chic hp cha 529 vin ngc trai. Ti sao li l 529? Bi v
529 l bnh phng ca 23, 23 nhn vi 23 bng 529, m 23 chnh l tui
ca n hong. i vi Astir tr trung th tt nhin 256 c ngha hn l
529 ri.
Mi ngi nhn v pha Beremiz y thch th. Yn lng mt lc, anh
ta tip li, Tng cc ch s ca 256 bng 13. Bnh phng ca 13 bng
169. Tng cc ch s ca 169 bng 16. Ta thy rng hai s 13 v 16 c
mi quan h tht k l m ta c th gi l tnh bn bnh phng. Nu nh
nhng con s m bit ni th chng ta c th nghe c chng ni vi nhau
nh sau: Mi su ni vi Mi ba: Ti mun tng bn s knh trng dnh
cho tnh bn ca chng ta. Bnh phng ca ti bng 256 m tng cc ch
s ca n l 13. Ti ngh rng ti va c mt gii thch tha ng cho gi
con s 256 ca mnh, r rng l n c nhiu ngha hn l con s 257.
- kin ca anh tht l tuyt diu, - ph vng lin ni. - Ti s lm
theo cho d c th b ch l n cp tng ca Salomon v i.
V quay sang pha nh th, ng ta ni:
- Ti nhn ra rng s thng minh ca nh s hc ny khng km g so
vi ti nng ca anh trong vic tm ra nhng iu tng t v sng to ra
nhng cu chuyn. Ti khng lm khi mi anh ta lm th k cho mnh.
- Tha ng ch ng knh, - Beremiz ni, - ti rt xin li khi phi ni
rng, ti ch c th chp thun ngh ca ngi nu nh cng c ch cho
anh bn Hanak Tade Maia ca ti y, ngi m by gi vn cha c cng
vic hay ca ci g c.
Ti v cng ngc nhin v cm kch trc s ho hip ca Ngi thch
26 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 6. TH THCH TON HC
m. Anh ta mang n cho ti c hi nhn c s ch che qu bu
ca v ph vng quyn lc.
- Yu cu ca anh rt hp l, - ph vng p. - Anh bn ca anh c
th lm cng vic sao chp giy t s sch vi mt mc lng thch hp.
Ti hn hoan chp nhn v by t s cm n ca mnh vi ngi ph
vng v vi Thnh Allah.
Bn nhp, khng ph bin 27
-
Chng 7
Bn s bn
Chuyn i thm ch ca chng ti. Beremiz v chic khn xp mu xanh
da tri. S k diu ca bn s bn. Bi ton nm mi i-na. Beremiz gii
quyt vn v nhn c mn qu xinh p.
Vi hm sau, sau khi kt thc ngy lm vic cung in ca ph vng,
chng ti i chi quanh khu ch ln v cng vin Baghdad. Bui chiu
hm , thnh ph nhn nho mt cch khc thng bi v c mt on
cc li bun giu c t Damascus va n vi gi trc. S xut hin ca
cc on li bun lun l mt s kin ln. y l c hi him c bit
c nhng nc khc ang sn xut g v giao lu vi nhng thng gia
nc ngoi. Thnh ph tr nn si ng khc thng. i vo ch tht
khng d dng v cc kho cha y hng v thm ch c ng i cng trn
ngp nhng bao ti v thng hng ca nhng nh bun mi n. Nhng
ngi nc ngoi n t Damascus i nhng chic khn xp ln sc s v
eo v kh tht lng. H i do quanh khu ch, nhn chm chm mt
cch k l vo cc quy hng. Mi hng trm, mi ca cc thng g v
nhng loi gia v ha quyn vo nhau to nn mt th mi r rt. C vi
28
-
CHNG 7. BN S BN
ngi bn rau ci ln v vng ra nhng li nhc m ln nhau.
Mt chng trai tr n t Mosul ang chi n ghi-ta. Anh ta ngi trn
my ci bao ti v ht ln mt giai iu trm bun.
Cn iu g
Khin cuc sng u t
Khi con ngi
Sng gin d, chn thnh
Nh nhng g vn c
V cu th khp li.
Nhng thng nhn, bng tr tng tng phong ph ca ngi rp,
ang rao bn hng ha ca h bng nhng li qung co c cnh y m
hoc:
i, ming vi ny! Hy nhn n! N xng ng vi mt qu tc.
Nhng ngi bn ca ti! y l loi nc hoa k diu, c th khi li
tnh yu nng thm ca v bn.
Nhn ny, cc qu ngi, i giy v chic o di tuyt p ny tht l
hon m. Chng l dnh cho cc thin thn!
Beremiz b thu ht bi mt chic khn xp mu xanh da tri ti sng
thanh lch c mt ngi g lng n t Syria rao bn vi gi 4 i-na.
Quy hng ca nh bun ny cng kh k l, mi th y - khn xp,
hp, dao gm, vng tay, v rt nhiu th khc na - u c gi 4 i-na. C
mt bin hiu ghi r
BN S BN
Nhn thy Beremiz mun mua chic khn xp, ti lin ni:
- Tht l mt s lng ph in r. Chng ta ch mi c mt t tin, m
chng ta cn cha tr tin tr na.
Bn nhp, khng ph bin 29
-
CHNG 7. BN S BN
- Khng phi chic khn xp lm ti thch th, -Beremiz tr li. - Anh
c thy l ca hng ny c tn l Bn s bn khng? Tht l mt s trng
hp k l.
- Mt s trng hp? Ti sao?
- Tn ca n lm ti nh n mt tnh cht k diu ca cc con s: dng
bn s bn, ta c th to ra bt c s no.
Trc khi ti kp thc mc v iu thn b ny, Beremiz gii thch
ngay bng cch vit ln ct mn ri di sn.
Anh mun c s khng? Khng c g n gin hn. Ch cn vit:
44 44
y, anh c bn s bn trong mt php ton c kt qu bng khng.
Cn s 1 th sao? y l cch n gin nht:
44/44
Phn s ny th hin thng ca 44 chia cho 44, l 1. Anh c mun xem
s 2 khng? Ta c th d dng dng bn s bn v vit:
4/4 + 4/4
Tng ca hai phn s ny ng bng 2. S 3 cn d hn na. Ch cn vit
(4 + 4 + 4)/4
Ch rng, t s cng li c 12, chia cho 4, c 3. Nh vy, 3 cng c
th c c t bn s bn.
- Anh lm th no c c s 4? - Ti hi anh ta.
Khng c g d hn, Beremiz ku ln. Ta c th to nn s 4 bng
nhiu cch. y, ti c mt php ton cho kt qu bng 4:
4 + (4 4)/4
30 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 7. BN S BN
Bn nhp, khng ph bin 31
-
CHNG 7. BN S BN
Anh c th thy phn bn phi bng 0, th nn tng s l 4. Biu thc ny
tng ng vi 4+0, l 4.
Ti thy nh bun ngi Syria ang lng nghe Beremiz gii thch mt
cch chm ch, nh th l s kt hp ca bn s bn thu ht ng ta.
Beremiz tip tc: Nu ta mun c s 5, cng khng c vn g. Ta
vit:
[(4 4) + 4]/4
Phn s ny bng 20/4 v kt qu l 5. Ta c s 5 vit t bn s bn.
By gi ta tip tc vi s 6, v y l cng thc p mt nht
[(4 + 4)/4] + 4
Thay cng thc trn bng cng thc khc s cho ta s 7:
44/4 4
C c s 8 t bn s bn rt d:
4 + 4 + 4 4
V cch to ra s 9 cng rt th v:
4 + 4 + 4/4
V by gi, ti s ch cho anh mt cch biu din rt p:
(44 4)/4
bng 10, c c t bn s bn.
n lc ny, ngi bn hng g lng, t ny n gi im lng theo di
Beremiz gii thch, lin chen vo:
- T nhng iu ti va nghe thy, qu ngi y chc phi l mt nh
ton hc c khi. Nu anh c th l gii iu b n trong mt bi ton m
32 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 7. BN S BN
ti gp phi hai nm trc, ti s tng chic khn xp mu xanh m
anh thch.
Ngi bn hng k li cu chuyn sau: Mt ln kia, ti cho vay 100
i-na, 50 cho mt t trng n t Medina v 50 i-na khc cho mt nh
bun n t Cairo. T trng tr mn n thnh nhiu ln, thnh cc
khon nh sau: 20, 15, 10 v 5, tc l
Tr 20 cn n 30
Tr 15 cn n 15
Tr 10 cn n 5
Tr 5 cn n 0
Tng 50 Tng 50
Ch rng tng s tin anh ta tr v tng s d n u l 50.
Nh bun n t Cairo cng tr ht s n 50 i-na trong 4 ln, thnh
cc khon nh sau:Tr 20 cn n 30
Tr 18 cn n 12
Tr 3 cn n 9
Tr 9 cn n 0
Tng 50 Tng 51
Ch rng, tng th nht l 50, nh trong trng hp trc, trong khi
tng cn li l 51. Tuy nhin c v nh iu ny khng th xy ra c.
Ti khng th gii thch ni s chnh lch 1 i-na trong cch tr tin th
hai. Ti bit rng mnh khng b la gt, bi v ti nhn li s tin
cho vay, nhng lm th no gii thch s chnh lch gia tng 51 trong
trng hp th hai v 50 trong trng hp th nht?
Bn nhp, khng ph bin 33
-
CHNG 7. BN S BN
ng bn , Beremiz bt u ni, ti c th gii thch iu ch
trong vi t. S d n khng lin quan g n tng s n. Gi s, 50 i-na
c tr lm 3 ln, ln u 10, ln th hai 5, v ln th ba 35. Ha n s
d s lTr 10 cn n 40
Tr 5 cn n 35
Tr 35 cn n 0
Tng 50 Tng 75
Trong v d ny, tng u tin vn l 50, trong khi tng d n, theo
nh cc anh thy, l 75; n c th l 80, 99, 100, 260, 800 hay l bt c
s no. Ch l ngu nhin khi n bng ng 50, nh trong trng hp ca
ngi t trng, hay 51, nh trong trng hp ca nh bun.
Ngi bn hng rt hi lng v hiu cch gii thch ca Beremiz.
ng ta gi li ha ca mnh, tng cho Ngi thch m chic khn xp
mu xanh da tri ng gi 4 i-na.
34 cProf. Nguyen Tien Zung
-
Chng 8
Thin ng th by
Beremiz nu ln cc loi hnh dng. Cuc gp g vui v vi t trng
Salem Nasair v nhng ngi bn chn cu ca ng ta. Beremiz gii quyt
bi ton hai mi mt thng ru. Li gii thch cho ng i-na bin mt.
Beremiz rt hi lng v nhn c mn qu t nh bun ngi Syria.
N c lm rt p, anh ta ni trong khi lt chic khn xp li v nhn
n t mi hng. Tuy vy, n c mt khim khuyt m c th d dng
trnh: hnh dng ca n khng hon ho v hnh hc.
Ti nhn anh ta, khng giu c s ngc nhin. Ngi n ng lp d
ny c mt cch bin i ngay c nhng th bnh thng nht nh l
nhng chic khn xp thnh cc dng ca hnh hc.
- Anh khng nn ngc nhin, anh bn ,- chng trai Persian uyn bc
ni, - khi thy ti mun c nhng chic khn xp c dng hnh hc. Hnh
hc c khp mi ni. Hy quan st nhng hnh dng u n v hon
ho ca rt nhiu vt th. Nhng bng hoa, nhng chic l, v v s nhng
loi ng vt u th hin s i xng ng ngng m. iu to
nn linh hn ca hnh hc. Ti nhc li rng hnh hc c khp mi ni:
35
-
CHNG 8. THIN NG TH BY
mt tri, chic l ch l, cu vng, con bm, vin kim cng, sao bin, v
c trong nhng ht ct b nh nht. Trong t nhin c v s cc kiu hnh
khc nhau. Con qu bay trn tri cng to ra nhng hnh v ng ngng
m. Mu truyn trong tnh mch ca lc cng tun th nhng nguyn
tc hnh hc nghim ngt(1). Vin nm vo k xm nhp v mt ng
cong hon ho trong khng kh, c bit n nh l ng parabol. Nhng
chic l trong t ong c dng hnh tr su cnh v nh dng hnh hc ny
m nhng ch ong xy dng nn t ca chng mt cch tit kim nht.
Nh cc nh trit hc ni, hnh hc c khp mi ni. D vy, chng
ta cn c con mt nhn thy, tr thng minh thu hiu v tm hn
kinh ngc trc chng. Ngi Bedouin th l nhn thy cc dng hnh
hc, nhng khng hiu chng; ngi Sunni hiu nhng li khng ngng
m chng; cn nhng nh ha s lnh hi c s hon ho ca cc hnh,
hiu c ci p, ngng m s trt t v cn i. Cha l nh hnh hc
v i nht, hnh hc ha Tri v t. Persia, c mt loi cy, rt
c a dng lm thc n cho lc v cu, ...
Beremiz i b dc theo con ng di v y bi t khu ch n cy
cu mang tn Cu Khi hon, va i va tip tc hng hi nu lu nhng
v p hnh hc a dng. Ti i cng anh ta trong im lng, b m hoc bi
nhng l gii k l.
Sau khi i qua qung trng Muazin, c bit n nh l ni ca
nhng ngi bun lc , chng ti ti mt nh tr xinh p tn gi Nh
tr ca By Ni Bun. l ni nhng ngi Bedouin v khch l hnh
t Damascus v Mosul hay lui ti vo nhng ngy nng bc. im c bit
nht l sn trong ca nh tr, c che ph bi bng rm trong ma h.
c bn bc tng c bao ph bi cy ci nhiu mu sc n t nhng
ngn ni Libya em li cho mi ngi cm gic bnh yn v th gin.
(1)lc l loi ng vt c v duy nht m hng cu trong mu c hnh e-lip ch
khng b lm vo hai bn
36 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 8. THIN NG TH BY
Trn mt tm bin g c, cnh ni nhng ngi Bedouin buc lc ,
chng ti c c dng ch:
NH TR BY NI BUN
- By ni bun! - Beremiz nhn tm bin v ni nh. - Tht k l! Anh
bn ngi Baghdad, anh c bit ngi ch ca qun tr ny khng?
- Ti bit ng ta rt r, - ti tr li. - ng ta hi trc lm ngh bun
dy thng, n t Tripoli, cha ng ta phc v cho vua Quervan. Mi ngi
gi ng ta l Tripolitan. ng ta c qu mn bi s gin d v ci m, l
mt ngi t t, tt bng. H ni rng ng ta tng n Sudan trong
mt on lnh nh thu, v mang tr v t Chu Phi nm n l da en,
nhng ngi ang phc v ng ta vi s trung thnh ng khm phc. Sau
khi tr v, ng ta t b cng vic kinh doanh dy thng v m nh tr ny,
vi s gip ca nm ngi n l.
- D c hay khng c nhng ngi n l, - Beremiz tr li, -th ngi
Tripolitan cng rt c o. ng ta a s 7 vo tn ca nh tr. V i vi
mi ngi, k c nhng ngi hi gio, nhng ngi thin cha gio, nhng
ngi do thi, nhng ngi m tn, v nhng ngi theo o a thn, s
7 l mt con s thing ling(2). N l tng ca 3 (con s thn thnh) v 4
(tng trng cho th gii vt cht). Mi quan h ny to nn s kt ni
k l gia nhng vt th c tng s l 7:
By cnh cng a ngc
By ngy trong mt tun
By nh thng thi Hy Lp
By i dng bao ph tri t
(2)S 7 rt hay c nhc ti trong Kinh Thnh ca o thin cha v Kinh Coran ca
o hi.
Bn nhp, khng ph bin 37
-
CHNG 8. THIN NG TH BY
By hnh tinh, v
By k quan ca th gii.
Anh ta ang tip tc nhng nhn xt k l v hng hn ca mnh v
con s thing ling th chng ti nhn thy ca qun tr c t trng
Nasair, ngi bn tt ca chng ti, ang vy tay gi chng ti li gn.
- Tht vui v ti tm c anh vo ng lc ny, nh s hc , - t
trng ci v ni khi chng ti tin li gn. - S xut hin ca anh l may
mn khng ch cho ti m cn cho ba ngi bn ca ti ang trong qun
tr ny.
V ng ta ni thm mt cch hng khi:
- Vo y! Vo y vi ti, ang c mt vn rt kh.
ng ta dn chng ti xung mt hnh lang ti v m t, ti khu vn
trong, ni c 5 hoc 6 chic bn trn. Ba ngi l hnh ang ngi quanh
mt trong s chng.
Khi t trng v Ngi thch m li gn, h ngng u ln cho. Mt
trong s h, c v rt tr, cao, mnh khnh v c i mt tinh i. Anh
ta i mt chic khn xp sng mu, ti vui vi mt di bng trng nh
ngc lc bo kh p. Hai ngi cn li trng rn chc vi b vai rng, ln
da en ca nhng ngi Bedouin Chu Phi. Cch n mc v v b ngoi
ca h khc hn nhau. H ang say sa tho lun mt vn m theo nh
c ch ca h th c v n lm h bi ri v rt kh c th tm c
cch gii quyt.
T trng gii thiu vi ba ngi : y l mt bc thy v tnh
ton. Ri quay sang Beremiz, ng ta ni:
- y l ba ngi bn ca ti. H l nhng ngi chn cu n t
Damascus. H ang i mt vi mt trong nhng vn ng t m nht
m ti tng gp. H bn mt n cu nh Baghdad, v c tr bng
38 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 8. THIN NG TH BY
mt lng ru ho hng, ng trong 21 thng ging nhau:
7 thng y
7 thng na y
7 thng trng
H mun chia sao cho mi ngi nhn c cng mt s thng v cng
mt lng ru. Chia cc thng th d - mi ngi nhn c 7 ci. Theo
nh ti hiu th ci kh l lm sao chia u lng ru, m nguyn
khng cn m cc thng. No! Nh s hc, liu anh c th tm c mt
cu tr li tha mn cho vn ny khng?
Beremiz, sau khi im lng suy ngh trong vng hai hay ba pht, tr li:
- T trng , Vic chia 21 ci thng c th c thc hin khng qu
phc tp. Ti xin xut cch gii m ti thy l n gin nht. Ngi
th nht nhn c
3 thng y
1 thng na y
3 thng trng
tng cng l 7 thng. Ngi th hai nhn c
2 thng y
3 thng na y
2 thng trng
tng cng l 7 thng. Ngi th ba cng s nhn c 7 thng vi cng
mt cch sp xp nh ngi th hai. Theo cch chia ca ti, mi bn s
thu c 7 thng v lng ru bng nhau. Hy coi nh mt thng y
Bn nhp, khng ph bin 39
-
CHNG 8. THIN NG TH BY
Hnh 8.1: Hnh v minh ha cho li gii v bi ton 21 thng ru. hng
u tin l 7 thng ru y, hng th hai l 7 thng na y v hng
cui l 7 thng trng. Cch phn chia th hin qua cc ng ct.
ru l 2 phn, v thng na y l 1 phn. Theo cch chia , ngi th
nht s nhn c
2 + 2 + 2 + 1
Tng l 7 n v v hai ngi cn li, mi ngi s nhn c
2 + 2 + 1 + 1 + 1
cng li cng c 7. iu ny chng minh rng cch chia m ti ngh
l chnh xc v cng bng. Bi ton trng c v phc tp, nhng khi gii
c th bng cc s th thc ra khng kh khm.
Cch gii quyt ca Beremiz c n nhn mt cch ho hng khng
ch bi t trng m c ba ngi Damascus.
40 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 8. THIN NG TH BY
- Cm n Thnh Allah! - Chng trai tr vi vin ngc lc bo ku ln.
- Ngi ny tht tuyt vi! Trong chc lt, anh ta gii quyt vn kh
khn nht i vi chng ta.
Quay ra ngi ch qun tr, anh ta hi vi mt ging thn mt:
- Ny Tripolitan, chng ti phi tr bao nhiu cho bn ny?
- n ca cc anh tng cng l 30 i-na, - ngi ch qun tr li.
T trng Nasair mun tr tin, nhng nhng ngi Damascus khng
ng . V th l dn n mt cuc tho lun nh. Mi ngi cng ln
ting trao i kin. Cui cng, h thng nht rng t trng Nasair l
khch nn khng phi tr tin, v ba ngi cn li, mi ngi tr 10 i-na.
30 i-na c a cho mt n l ngi Sudan. Mt lt sau, ngi n l
quay li v ni:
- Ch ca ti ni rng ng y nhm. Ha n l 25 i-na, v ng y
bo ti tr li cho cc v 5 i-na.
- Tripolitan ny tht l trung thc, - t trng Nasair nhn xt.
Cm 5 i-na, ng ta a cho ba ngi kia, mi ngi 1 ng, v nh
th cn li 2 ng. Sau khi thng lng vi nhng ngi Damascus, t
trng thng chng cho ngi n l phc v n cho h.
ng lc , chng trai tr vi vin ngc lc bo mu hng nhn nhng
ngi bn ca anh ta mt cch nghim ngh v ni:
- Vic tr 30 i-na li cho chng ta mt vn nghim trng.
- Vn ? Ti khng thy c vn g c. - T trng ngc nhin tr
li.
- C y, - ngi Damacus c quyt. - Mt vn nghim trng v c
v tht v l. Mt i-na bin mt. Hy ngh xem. Mi chng ta tr
9 i-na. Ba ln 9 l 27. Cng thm 2 i-na m t trng a cho ngi
n l vo s 27 , chng ta c 29 i-na. So vi s tin 30 i-na m chng
Bn nhp, khng ph bin 41
-
CHNG 8. THIN NG TH BY
ta tr lc ban u, th thiu i mt 1. Lm sao gii thch hin tng k l
ny c?
T trng Nasair suy ngh mt lc ri ni:
- Anh bn Damascus ni ng. Ti thy anh l lun r rng v c l.
Nu mi ngi cc anh tr 9 i-na, v ngi n l nhn c 2 th tng l
29. Mt trong s 30 ng ban u b mt. Sao li th nh?
Lc ny, Beremiz vn im lng ny gi lin ni vi t trng:
- T trng nhm ri. Khng th tnh ton theo cch c. Trong
s 30 i-na tr tin n cho Tripolitan th 25 n tay Tripolitan, 3 c
tr li, v 2 ng l tin thng cho n l ngi Sudan. Khng c g bin
mt c, v vic hoch ton khng c vn g. Trong s 27 i-na c tr,
Tripolitan nhn c 25, v ngi n l nhn c 2.
Nhng ngi Damascus, nghe gii thch ca Beremiz, ph ln ci to.
- Tht xng vi cng c ca Nh tin tri!(3) - ngi gi nht trong s
h ku ln. - Nh s hc ny tho g b n ca ng i-na bin mt v
gi danh d cho nh tr ny. i n Cha Allah!
(3)Nh tin tri y l Mohamed, ngi sng lp ra hi gio.
42 cProf. Nguyen Tien Zung
-
CHNG 8. THIN NG TH BY
Bn nhp, khng ph bin 43