MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC...

105
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA-VŨNG TÀU --------------------------- NGUYỄN ĐỨC QUYỀN MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC LƢỢNG KIỂM SOÁT HẢI QUAN TẠI CÁC CỬA KHẨU ĐƢỜNG BỘ MIỀN NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Bà Rịa-Vũng Tàu, năm 2019

Transcript of MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC...

Page 1: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA-VŨNG TÀU

---------------------------

NGUYỄN ĐỨC QUYỀN

MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

ĐỘNG CỦA LỰC LƢỢNG KIỂM SOÁT HẢI

QUAN TẠI CÁC CỬA KHẨU ĐƢỜNG BỘ

MIỀN NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Bà Rịa-Vũng Tàu, năm 2019

Page 2: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA-VŨNG TÀU

---------------------------

NGUYỄN ĐỨC QUYỀN

MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

ĐỘNG CỦA LỰC LƢỢNG KIỂM SOÁT HẢI

QUAN TẠI CÁC CỬA KHẨU ĐƢỜNG BỘ

MIỀN NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh

Mã số ngành: 8340101

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: Tiến sĩ : Vũ Văn Đông

Bà Rịa-Vũng Tàu, năm 2019

Page 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

TRƯỜNG ĐH BÀ RỊA-VŨNG TÀU

PHÒNG ĐÀO TẠO

CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

Bà Rịa-Vũng Tàu, ngày..… tháng….. năm 2019

NHIỆM VỤ LUẬN VĂN THẠC SĨ

Họ tên học viên: Nguyễn Đức Quyền Giới tính: Nam

Ngày, tháng, năm sinh: 24/09/1975 Nơi sinh: Hải Phòng

Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh MSHV: 17110038

I. Tên đề tài:

“MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC LƢỢNG

KIỂM SOÁT HẢI QUAN TẠI CÁC CỬA KHẨU

ĐƢỜNG BỘ MIỀN NAM”

II. Nhiệm vụ và nội dung:

Buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả là hiện tượng thường gặp trong

nền kinh tế thị trường. Ở đó, lợi nhuận là động cơ chính thúc đẩy các chủ thể kinh tế

sản xuất kinh doanh, tham gia thị trường, vừa làm giàu chính đáng vừa thực hiện

các nghĩa vụ đối với Nhà nước, cộng đồng. Cũng chính vì động cơ lợi nhuận, có

không ít các đối tượng sẵn sàng lợi dụng những “kẽ hở” của Nhà nước về cơ chế,

chính sách, về quản lý để buôn lậu, làm hàng giả hoặc có các hành vi gian lận

thương mại. Buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả là một tác nhân phá hoại sản

xuất, kinh doanh, làm nản lòng những người làm ăn chân chính, bởi lẽ hàng hóa do

buôn lậu, trốn thuế, hàng giả tiêu thụ với mức giá thấp hơn, cạnh tranh hơn. Kết quả

là Nhà nước thì thất thu thuế, doanh nghiệp làm ăn chân chính thì không tiêu thụ

Page 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

được hàng hóa do mình sản xuất ra và đã thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ thuế với

Nhà nước. Như thế, buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả làm méo mó các

quan hệ thị trường, gây khó khăn cho sự quản lý, điều tiết của Nhà nước. Người tiêu

dùng cũng chịu thiệt khi mua phải hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, không

có xuất sứ rõ ràng, trong đó, có những mặt hàng nguy hiểm, độc hại, ảnh hưởng trực

tiếp đến sự an toàn, sức khỏe, tính mạng của người dùng. Như vậy, đấu tranh chống

buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, một mặt,

góp phần tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch cho các chủ thể tham

gia thị trường, mặt khác, điều tiết được sự phát triển cơ cấu kinh tế theo những định

hướng ưu tiên của Nhà nước, hơn thế nữa, còn bảo đảm nguồn thu cho ngân sách

nhà nước.

Tăng cường đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả luôn

được Đảng, Nhà nước xác định là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên, đòi

hỏi sự vào cuộc của các bộ, ngành, chính quyền địa phương các cấp. Nhiệm vụ đấu

tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả được giao cho các ngành,

các cấp chính quyền từ trung ương đến địa phương, bao gồm lực lượng quản lý thị

trường của ngành Công Thương, các lực lượng chức năng của Công an, Biên

phòng, Hải quan cũng như chính quyền địa phương các cấp.

III. Ngày giao nhiệm vụ: 14/12/2018

IV. Ngày hoàn thành nhiệm vụ:

V. Cán bộ hƣớng dẫn: Tiến sĩ. Vũ Văn Đông

CÁN BỘ HƢỚNG DẪN VIỆN QUẢN LÝ CHUYÊN NGÀNH

(Họ tên và chữ ký) (Họ tên và chữ ký)

Page 5: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết

quả nêu trong Luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ

công trình nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện Luận văn này

đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn

gốc.

Học viên thực hiện Luận văn

Nguyễn Đức Quyền

Page 6: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành được đề tài này trước tiên cho tôi xin gửi lời cám ơn đến tất

cả quý Thầy Cô thuộc Khoa Kinh tế - Trường Đại học Bà Rịa - Vũng Tàu (BVU),

đặc biệt là cán bộ hướng dẫn khoa học - Tiến sĩ Vũ Văn Đông đã luôn theo sát,

nhiệt tình và tạo mọi điều kiện giúp đỡ, hướng dẫn tôi trong quá trình thực hiện đề

tài.

Đồng thời tôi xin gửi lời cám ơn đến quý cơ quan, các đồng nghiệp là công

chức Hải quan thuộc Cục Hải quan tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, cơ quan Tổng cục Hải

quan và một số Cục Hải quan địa phương đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình

điều tra, thu thập số liệu, thông tin.

Trong suốt thời gian thực hiện đề tài đến ngày hôm nay có được tác phẩm

khoa học này là nhờ sự động viên, giúp đỡ của Lãnh đạo Cục Hải quan tỉnh Bà Rịa

- Vũng Tàu nơi tôi công tác, các bạn đồng nghiệp tại Cục điều tra chống buôn lậu

đã quan tâm, giúp đỡ, chia sẽ động viên để tôi được tham gia học tập lớp Thạc sỹ

quản trị kinh doanh tại trường.

Một lần nữa cho tôi xin gửi lời cám ơn đến tất cả các quý Thầy Cô, quý lãnh

đạo Cục điều tra chống buôn lậu, các đồng nghiệp của tôi tại Cục Hải quan tỉnh Bà

Rịa - Vũng Tàu cũng như cơ quan Tổng cục và các Cục Hải quan Bạn.

Trân trọng!

Học viên thực hiện Luận văn

Nguyễn Đức Quyền

Page 7: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

iii

TÓM TẮT

Buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả là hiện tượng thường gặp trong nền

kinh tế thị trường. Ở đó, lợi nhuận là động cơ chính thúc đẩy các chủ thể kinh tế sản

xuất kinh doanh, tham gia thị trường, vừa làm giàu chính đáng vừa thực hiện các

nghĩavụ đối với Nhà nước, cộng đồng.

Tăng cường đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả luôn

được Đảng, Nhà nước xác định là nhiệm vụ chính trị quan trọng, thường xuyên, đòi

hỏi sự vào cuộc của các bộ, ngành, chính quyền địa phương các cấp. Nhiệm vụ đấu

tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả được giao cho các ngành,

các cấp chính quyền từ trung ương đến địa phương, bao gồm lực lượng quản lý thị

trường của ngành Công Thương, các lực lượng chức năng của Công an, Biên phòng,

Hải quan cũng như chính quyền địa phương các cấp.

Mục tiêu của luận văn này để nghiên cứu những tồn tại trong công tác kiểm soát

hải quan tại các cửa khẩu đường bộ Miền Nam để phân tích điểm mạnh, điểm yếu qua

đó có những đề xuất, kiến nghị và xây dựng những giải pháp để công tác kiểm soát hải

quan tại các cửa khẩu đường bộ Miền Nam ngày càng hoàn thiện và đạt kết quả cao

hơn. Đáp ứng được yêu cầu hiện tại khi mà thủ đoạn của các đối tượng buôn lậu ngày

càng tinh vi và gian xảo hơn.

Page 8: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii

TÓM TẮT ................................................................................................................ iii

MỤC LỤC ................................................................................................................ iv

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ ix

DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ x

DANH MỤC CÁC HÌNH ....................................................................................... xi

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài: ..................................................................................................... 1

2. Mục tiêu của đề tài: .................................................................................................. 2

3. Phạm vi nghiên cứu: ................................................................................................. 3

4. Đối tượng nghiên cứu: .............................................................................................. 3

5. Phương pháp nghiên cứu: ......................................................................................... 3

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: ............................................................... 3

7. Bố cục: ..................................................................................................................... 4

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NGHIỆP VỤ KIỂM SOÁT HẢI QUAN5

1.1. Tổng quan về công tác kiểm soát hải quan ............................................................. 5

1.1.1. Khái niệm về kiểm soát hải quan ...................................................................... 5

1.1.2. Khái niệm về kiểm tra hải quan ........................................................................ 6

1.1.3. Khái niệm về giám sát hải quan ........................................................................ 6

1.1.4. Khái niệm về cửa khẩu đường bộ ..................................................................... 6

1.1.5. Khái niệm về địa bàn hoạt động hải quan ......................................................... 6

1.1.6. Khái niệm về khu kinh tế cửa khẩu ................................................................... 7

1.1.7. Khái niệm buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới .................. 7

1.1.7.1. Khái niệm buôn lậu: ....................................................................................... 7

1.1.7.2. Khái niệm vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới: .............................. 7

1.1.8. Khái niệm thông tin hải quan ............................................................................ 7

Page 9: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

v

1.1.9. Khái niệm thông tin nghiệp vụ hải quan ........................................................... 7

1.1.10. Khái niệm xử lý, thu thập thông tin nghiệp vụ hải quan ................................. 9

1.1.11. Đối tượng của công tác kiểm soát hải quan .................................................... 9

1.1.12. Mục đích của công tác kiểm soát hải quan ................................................... 11

1.1.13. Vai trò của công tác kiểm soát hải quan .......................................................... 11

1.2. Các quy định, quy trình, biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan ........................ 12

1.2.1. Quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Cục Điều tra chống buôn

lậu (Đơn vị chuyên trách về kiểm soát hải quan ở cấp Tổng cục Hải quan): ........... 12

1.2.2. Quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của lực lượng kiểm soát hải

quan cấp Cục hải quan địa phương và cấp Chi cục trực thuộc (Đơn vị cửa khẩu). .. 13

1.2.3. Quy định về thẩm quyền của cơ quan hải quan trong đấu tranh phòng, chống

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới: ........................................... 15

1.2.4. Quy định thẩm quyền của cơ quan hải quan trong hoạt động điều tra theo Bộ

Luật tố tụng hình sự và Pháp lệnh Tổ chức điều tra hình sự: ................................... 16

1.2.5. Các văn bản qui phạm luật qui định về quan hệ phối hợp của cơ quan hải

quan với các lực lượng chức năng và quan hệ hợp tác quốc tế trong phòng chống

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới: ........................................... 17

1.2.6. Văn bản qui định về chế độ, chính sách đối với lực lượng kiểm soát hải quan.18

1.2.7. Các biện pháp nghiệp vụ hải quan .................................................................. 19

1.2.8 Cơ sở pháp lý về công tác kiểm soát hải quan ................................................. 21

1.3. Kinh nghiệm công tác kiểm soát hải quan của các nước: .................................. 23

1.3.1. Kinh nghiệm về mô hình tổ chức, thẩm quyền: .............................................. 23

1.3.2. Kinh nghiệm về các biện pháp nghiệp vụ ....................................................... 27

1.3.3. Kinh nghiệm từ các vụ việc, chuyên án đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển

trái phép hàng hóa qua biên giới ............................................................................... 28

1.3.4. Kinh nghiệm xây dựng chương trình đào tạo, huấn luyện công tác kiểm soát

hải quan. .................................................................................................................... 28

1.3.5. Kinh nghiệm phối hợp trong công tác kiểm soát hải quan. ............................ 28

1.3.6. Kinh nghiệm về cải cách hành chính theo hướng đồng bộ hóa, chuyên sâu, áp

dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm soát hải quan và ứng dụng khoa học

kỹ thuật trong hoạt động kiểm soát hải quan: ........................................................... 29

TÓM TẮT CHƢƠNG 1 .......................................................................................... 30

Page 10: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

vi

CHƢƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT HẢI

QUAN TẠI CÁC CỬA KHẨU ĐƢỜNG BỘ KHU VỰC MIỀN NAM – VIỆT

NAM ......................................................................................................................... 31

2.1. Đặc điểm địa bàn hoạt động của lực lượng kiểm soát Hải quan tại khu vực cửa

khẩu đường bộ. ........................................................................................................... 31

2.1.1 Đặc điểm địa lý, dân cư, kinh tế, văn hóa xã hội liên quan đến công tác kiểm soát

hải quan: ..................................................................................................................... 31

2.1.2 Đặc điểm về đối tượng của công tác kiểm soát Hải quan ............................... 32

2.1.3 Đặc điểm về phương thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tượng buôn lậu,

vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới tại cửa khẩu đường bộ khu vực miền

Nam – Việt Nam: ...................................................................................................... 32

2.2. Thực trạng của công tác kiểm soát hải quan tại địa bàn các cửa khẩu đường bộ

miền Nam – Việt Nam................................................................................................ 33

2.2.1. Cơ cấu tổ chức, lực lượng kiểm soát hải quan tại các cửa khẩu đường bộ

(Lực lượng kiểm soát của Cục Điều tra chống buôn lậu, lực lượng của Cục Hải quan

địa phương, lực lượng kiểm soát thuộc các Chi cục cửa khẩu): ............................... 33

2.2.1.1. Cục Điều tra chống buôn lậu ........................................................................ 34

2.2.1.2. Cấp cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố: Tập trung vào các nhiệm vụ,

quyền hạn sau: ........................................................................................................... 37

2.2.1.3. Cấp chi cục Hải quan cửa khẩu: ................................................................... 41

2.2.2. Các lực lượng liên quan trong công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu tại

các cửa khẩu đường bộ: ............................................................................................. 43

2.2.3 Thực trạng triển khai các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát Hải quan tại các cửa

khẩu đường bộ ........................................................................................................... 44

2.2.4. Kết quả công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại của các lực

lượng kiểm soát Hải quan từ 2015 – 2018 tại các cửa khẩu đường bộ. ........................ 50

2.2.5. Thực trạng công tác phối kết hợp giữa lực lượng kiểm soát Hải quan và các

lực lượng chức năng trong đấu tranh phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới tại các cửa khẩu đường bộ. .................................................. 52

2.2.6. Các yếu tố khách quan và chủ quan tác động trực tiếp đến hoạt động buôn

lậu, gian lận thương mại ............................................................................................ 54

2.2.7. Đánh giá ưu, nhược điểm công tác kiểm soát Hải quan tại các cửa khẩu

đường bộ, ảnh hưởng, tác động của nó đến ngành và an ninh, kinh tế, xã hội: ........ 56

Page 11: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

vii

2.2.8. Nguyên nhân đến sự yếu kém, thiếu hiệu quả trong công tác kiểm soát Hải

quan tại các cửa khẩu đường bộ ................................................................................ 58

TÓM TẮT CHƢƠNG 2 .......................................................................................... 63

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG KIỂM

SOÁT HẢI QUAN TẠI CÁC KHẨU ĐƢỜNG BỘ KHU VỰC......................... 64

MIỀN NAM – VIỆT NAM ..................................................................................... 64

3.1. Định hướng xu thế phát triển của hoạt động kiểm soát hải quan Việt Nam ...... 64

3.1.1. Quan điểm phát triển kiểm soát hải quan trong mối quan hệ với các nghiệp vụ

khác của ngành Hải quan. ......................................................................................... 64

3.1.2. Xu thế phát triển .............................................................................................. 65

3.1.3. Dự báo tình hình (Tình hình hàng hóa XNK, tình hình phát triển kinh tế trong

hội nhập, tình hình về đối tượng, phương thức thủ đoạn buôn lậu, gian lận thương

mại, tình hình an ninh xã hội). .................................................................................. 66

3.2. Một số giải pháp hoàn thiện hoạt động của lực lượng kiểm soát Hải quan tại các

cửa khẩu đường bộ khu vực miên Nam – Việt Nam ................................................ 67

3.2.1. Giải pháp thứ nhất: Rà soát, hoàn thiện và đồng bộ hóa các quy định pháp

luật về kiểm soát Hải quan ........................................................................................ 67

3.2.2. Giải pháp thứ hai: Tập trung xây dựng, hoàn thiện hệ thống tổ chức của lực

lượng kiểm soát hải quan theo hướng chuyên sâu (Đặc biệt là lực lượng kiểm soát

trực tiếp tại các cửa khẩu đường bộ) ......................................................................... 71

3.2.3. Giải pháp thứ ba: Đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn

nghiệp vụ, pháp luật trong công tác kiểm soát Hải quan (Chú trọng đào tạo cán bộ

làm công tác kiểm soát chuyên sâu tại địa phương): ................................................ 74

3.2.3.1. Nhiệm vụ cụ thể: .......................................................................................... 75

3.2.3.2. Nội dung đào tạo .......................................................................................... 76

3.2.4. Giải pháp thứ tư: Xây dựng hệ thống thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải

quan dựa trên nền tảng công nghệ thông tin đảm bảo thống nhất, đồng bộ: ............ 76

3.2.5. Giải pháp thứ năm: Tăng cường quan hệ phối hợp, hợp tác trao đổi thông tin

và đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật về Hải quan ..................................................... 78

3.2.5.1. Phối hợp trong nước ..................................................................................... 78

3.2.5.2. Hợp tác quốc tế ............................................................................................ 80

3.2.5.3. Tuyên truyền phổ biến pháp luật về công tác kiểm soát Hải quan .............. 81

3.2.5.4. Ứng dụng khoa học kỹ thuật trong công tác kiểm soát Hải quan ................ 81

Page 12: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

viii

3.2.6. Giải pháp thứ sáu: Đảm bảo công tác an sinh xã hội, tuyên truyền giáo dục

quần chúng trong công tác phòng ngừa, đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương

mại trên địa bàn cửa khẩu biên giới đường bộ: ......................................................... 82

3.3. Một số đề xuất và kiến nghị: .............................................................................. 83

3.3.1. Đối với Tổng cục Hải Quan: ........................................................................... 83

3.3.2. Đối với Nhà nước: ........................................................................................... 84

TÓM TẮT CHƢƠNG 3 .......................................................................................... 85

KẾT LUẬN .............................................................................................................. 86

TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 89

Page 13: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

ix

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

CĐ Cao đẳng

CLB Câu lạc bộ

ĐT Đào tạo

GATT General Agreement on Tariffs and Trade

Hiệp định chung về thuế quan và thương mại

HQ Hải quan

HTQT Hợp tác quốc tế

NCKH Nghiên cứu khoa học

SHTT Sở hữu trí tuệ

TCCB Tổ chức cán bộ

TCHQ Tổng cục hải quan

TQ Trung Quốc

VCIS Vietnam Customs information system

Hệ thống thông tin Hải quan Việt nam

VNACCS

Vietnam Automated Cargo And Port Consolidated

System

Hệ thống thông quan hàng hóa tự động

WCO World Customs Organization

Tổ chức Hải quan Thế giới

WTO World Trade Organization

Tổ chức thương mại Thế giới

XB Xuất bản

XNC Xuất nhập cảnh

XNK Xuất nhập khẩu

Page 14: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

x

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2. 2: Bảng kết quả bắt giữ từ năm 2015-2018 ................................................. 51

Bảng 2. 3: Thống kê số vụ bắt giữ với sự phối hợp của các đơn vị khác ................. 53

Bảng 2. 4: Thống kê lực lượng kiểm soát Hải quan tại 05 Cục Hải quan ................ 56

Bảng 2. 5: Số lượng cán bộ làm công tác kiểm soát hải quan năm 2018 ................. 59

Page 15: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

xi

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1. 1: Mô hình tổ chức của Hải quan Mỹ .......................................................... 25

Hình 2. 1: Tổ chức bộ máy của các đơn vị Hải quan chuyên trách chống buôn lậu34

Hình 2. 2: Kết quả bắt giữ các vụ vi phạm pháp luật Hải quan ................................ 51

Hình 2. 3: Trình độ cán bộ kiểm soát hải quan ......................................................... 60

Page 16: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài:

Buôn lậu xuất hiện cùng với sự ra đời của bộ máy nhà nước và hàng rào thuế

quan ở mỗi quốc gia; Là hoạt động kinh tế bất hợp pháp, nhằm mục đích đạt được lợi

nhuận cao nhất. Do tình trạng phát triển kinh tế không đồng nhất giữa các nước, nhất là

của các nước trong khu vực về sản xuất, nhu cầu tiêu dùng và giá cả hàng hóa; Trong

điều kiện toàn cầu hóa việc phân công lao động chuyên môn hóa cao tiết kiệm chi phí,

nâng cao chất lượng sản phẩm, giá thành hạ, chênh lệch quá lớn về giá thành sản phẩm

giữa các nước tạo lợi nhuận cao cho người lưu thông. Với bản chất của hoạt động kinh

tế bất hợp pháp, buôn lậu luôn chịu tác động của hoạt động quản lý và thực thi pháp

luật của các quy luật kinh tế chủ yếu là quy luật giá trị và quan hệ cung cầu. Việc ban

hành và thực thi chính sách đúng đắn, kịp thời, hiệu quả hay không cũng ảnh hưởng

đến điều kiện tồn tại diễn biến của buôn lậu. Ở Việt Nam và một số nước đang phát

triển, chủng loại, chất lượng, giá cả hàng hóa còn kém so với các nước sản xuất phát

triển, nhu cầu ngày càng tăng cao của người dân, tâm lý sính hàng ngoại hiện rất phổ

biến là điều kiện cho tiêu thụ hàng lậu. Đối với mỗi quốc gia sức mạnh nội lực của nền

kinh tế, quy định của pháp luật, chính sách kinh tế, khả năng quản lý khác nhau song

đều nhằm đến bảo hộ sản xuất trong nước, đảm bảo nguồn thu ngân sách, bảo vệ thực

thi luật pháp, an ninh quốc gia và quyền lợi người tiêu dùng. Thực tiễn nước ta cho

thấy buôn lậu phụ thuộc rất lớn vào hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị

- pháp luật nhất là các cơ quan quản lý nhà nước và thực thi luật pháp như Thương mại,

Tài chính (Thuế, Hải quan) và các cơ quan chuyên chính như: Công an, Quốc phòng

(Bộ đội biên phòng, Cảnh sát biển), Viện kiểm sát và tòa án. Mặt khác buôn lậu cũng

gắn bó chặt chẽ với các tệ nạn tham nhũng, tiêu cực trong các cơ quan công quyền và

các tệ nạn xã hội khác.

Việt Nam và Camphuchia là hai nước láng giềng có mối quan hệ hữu nghị

truyền thống, tập quán sinh sống của người dân hai nước có nhiều tương đồng, quan hệ

Page 17: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

2

giữa hai nước được đẩy mạnh trong khuôn khổ hợp tác Asean, hợp tác khu vực và quốc

tế. Trong đó, hợp tác của các tiểu vùng sông Mêkông mở rộng. Hai nước có vị trí địa lý

và giao thông thuận lợi, có chung đường biên giới dài 1.137 km, có 10 tỉnh của Việt

Nam tiếp giáp với 09 tỉnh của Campuchia, có 10 cửa khẩu quốc tế, 13 cửa khẩu quốc

gia, 23 cửa khẩu phụ và nhiều đường mòn, lối mở. Địa hình bằng phẳng, hệ thống kênh

rạch đi lại thuận lợi càng tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động buôn lậu, vận chuyển

trái phép hàng hóa qua biên giới dễ dàng. Hiện nay, Việt Nam đang đẩy mạnh quá trình

hội nhập kinh tế quốc tế, các khu kinh tế cửa khẩu là cửa ngõ quan trọng về kinh tế, là

địa bàn giao thôngbuôn bán và đầu tư của các thành phần kinh tế trong và ngoài nước

qua khu vực này ngày càng lớn, các đối tượng buôn lậu triệt để lợi dụng những kẽ hở

trong chính sách, sơ hở thiếu sót trong công tác quản lý của các cơ quan quản lý nhà

nước để hoạt động với những phương thức thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt làm

cho tình hình tôi phạm kinh tế tại khu vực này ngày càng có những diễn biến phước

tạp. Do vậy, nhiệm vụ của Hải quan Việt Nam đặc biệt là lực lượng kiểm soát Hải quan

tại các cửa khẩu biên giới ngày càng khó khăn. Thực trạng công tác chống buôn lậu

của các lực lượng nói chung và lực lượng Hải quan nói riêng tại khu vực này trong thời

gian qua còn hạn chế, bất cập. Chính vì những nguyên nhân và tình hình phức tạp nêu

trên và cũng nhằm đáp ứng được mục tiêu phát triển của ngành Hải quan trong thời kỳ

kinh tế hội nhập. Tôi đã chọn đề tài "Một số giải pháp hoàn thiện hoạt động của lực

lượng kiểm soát hải quan tại các cửa khẩu đường bộ khu vực miền Nam – Việt Nam"

để thực hiện luận văn của mình.

2. Mục tiêu của đề tài:

Nghiên cứu các vấn đề lý luận chung về công tác kiểm soát hải quan, nghiên

cứu thực trạng hoạt động của lực lượng kiểm soát hải quan tại các cửa khẩu đường bộ

khu vực Miền Nam – Việt Nam. Qua đó, phân tích điểm mạnh và điểm yếu, chỉ ra

những tồn tại, thiếu sót cần khắc phục từ đó đề ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện

hoạt động của lực lượng kiểm soát nói chung và lực lượng kiểm soát tại các cửa khẩu

Page 18: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

3

đường bộ khu vực Miền Nam – Việt Nam nói riêng. Đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa

công tác hải quan, phù hợp với kinh tế hội nhập quốc tế của Việt Nam.

3. Phạm vi nghiên cứu:

Tập trung nghiên cứu khái quát toàn bộ hệ thống tổ chức của lực lượng kiểm

soát hải quan đặc biệt là kiểm soát hải quan tại các cửa khẩu đường bộ khu vực Miền

Nam – Việt Nam. Nghiên cứu các qui trình nghiệp vụ kiểm soát, các biện pháp nghiệp

vụ triển khai tại địa bàn khu vực này. Đi sâu phân tích thực trạng hoạt đồng kiểm soát

hải quan tại các cửa khẩu đường bộ khu vực Miền Nam – Việt Nam kết hợp so sánh

kinh nghiệm công tác kiểm soát hải quan ở một số nước và đề xuất một số giải pháp

hoàn thiện.

4. Đối tƣợng nghiên cứu:

Công tác kiểm soát hải quan và lực lượng kiểm soát hải quan tại các cửa khẩu

đường bộ khu vực Miền Nam – Việt Nam

5. Phƣơng pháp nghiên cứu:

Luận văn được nghiên cứu trên các cơ sở pháp lý quốc tế, Luật hải quan 2001,

Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật hải quan 2005 và các văn bản qui phạm

pháp luật quy định về công tác kiểm soát hải quan. Sử dụng phương pháp phân tích

tổng hợp, thống kê so sánh, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn, tọa đàm, phương pháp điều

tra nhằm giải quyết nhiệm vụ của đề tài.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài:

Nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện cơ sở lý luận và thực tiễn của công tác

kiểm soát hải quan nói chung và công tác kiểm soát tại các cửa khẩu đường bộ khu vực

Miền Nam – Việt Nam nói riêng. Đưa ra các quan điểm khách quan đánh giá được

thực trạng công tác kiểm soát của lực lượng hải quan, chỉ ra nguyên nhân hạn chế, tồn

tại trong quá trình thựchiện công tác này cũng như những bất cập của chính sách, hạn

chế về cơ sở pháp lý từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện hoạt động của lực lượng

kiểm soát hải quan tại các cửa khẩu đường bộ khu vực Miền Nam – Việt Nam. Đây là

Page 19: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

4

nghiên cứu đầu tiên tại Việt Nam về đề tài này và kết quả nghiên cứu của đề tài làm cơ

sở đề xuất chính sách của hải quan Việt Nam cũng như là tài liệu tham khảo có giá trị

cho các nhà nghiên cứu trong tương lại.

7. Bố cục:

Không kể phần mở đầu và kết luận, luận văn bao gồm 03 chương như sau:

Chương 1: Cơ sở khoa học về nghiệp vụ kiểm soát hải quan.

Chương 2: Phân tích thực trạng công tác kiểm soát hải quan tại các cửa khẩu

đường bộ khu vực miền Nam – Việt Nam.

Chương 3: Kết luận và đề xuất một số giải pháp hoàn thiện hoạt động kiểm soát

hải quan tại các cửa khẩu đường bộ khu vực miền Nam – Việt Nam.

Page 20: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

5

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ NGHIỆP VỤ KIỂM SOÁT HẢI QUAN

1.1. Tổng quan về công tác kiểm soát hải quan

1.1.1. Khái niệm về kiểm soát hải quan

Theo Công ước Kyoto của Tổ chức Hải quan thế giới (WCO), Công ước về đơn

giản hóa, hài hòa thủ tục hải quan thì kiểm soát hải quan (Customs Control) "là các

biện pháp được cơ quan hải quan tiến hành nhằm đảm bảo thực thi pháp luật hải quan".

Khái niệm nay cho thấy nội hàm công tác kiểm soát hải quan rất rộng, bao gồm tất cả

các biện pháp nghiệp vụ được hải quan thực hiện nhằm đảm bảo các đối tượng chịu sự

quản lý về hải quan tuân thủ các quy định của pháp luật hải quan. Thậm chí ở một số

nước là thành viên của WCO, trong một số trường hợp thuật ngữ (Customs Control)

còn được dùng với hàm nghĩa "Là việc nhà nước tiến hành các thủ tục, biện pháp cần

thiết để đảm bảo hàng hóa, phương tiện được xuất ra hay nhập vào một quốc gia theo

đúng quy định của pháp luật hiện hành".

Theo khoản 10, điều 4 Luật hải quan được sửa đổi bổ sung năm 2005 có khái

niệm "Kiểm soát hải quan là các biện pháp tuần tra, điều tra hoặc các biện pháp nghiệp

vụ khác do cơ quan hải quan áp dụng đề phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới và các hành vi vi phạm khác vi phạm pháp luật hải quan". Khái

niệm này nêu được mục đích, biện pháp của kiểm soát hải quan nhưng ..., không bao

chùm và có độ mở cần thiết như khái niệm của WCO.

Qua nghiên cứu khái niệm của Công ước Kyoto của WCO, khái niệm của Luật

hải quan Việt Nam và qua thực tế cho thấy: Trước đây, nhất là trước những năm 1990,

khi quan hệ kinh tế thương mại của Việt Nam chưa được mở rộng trên thị trường quốc

tế thì quan niệm, nhận thức của chúng ta về kiểm soát hải quan chỉ bó hẹp là sử dụng

các biện pháp nghiệp vụ để phòng, chống và xử lý buôn lậu, hành vi vi phạm pháp luật

hải quan.

Tuy nhiên thực tế hiện tại khi Việt Nam hội nhập sâu rộng toàn diện với quốc tế

và khu vực, hòa nhập vào nền kinh tế thị trường toàn cầu cần thống nhất khái niệm như

Page 21: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

6

sau: Phòng chống buôn lậu (Hay còn gọi là kiểm soát hải quan) là các biện pháp tuần

tra, điều tra hoặc biện pháp nghiệp vụ khác do cơ quan Hải quan áp dụng đề phòng,

chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và các hành vi vi phạm

pháp luật hải quan Việt Nam, góp phần đảm bảo cho các đối tượng chịu sự quản lý nhà

nước về hải quan phải tuân thủ các quy định của pháp luật hải quan.

1.1.2. Khái niệm về kiểm tra hải quan

Theo Luật hải quan Việt Nam, kiểm tra hải quan là việc kiểm tra hồ sơ hải quan,

các chứng từ liên quan và kiểm tra thực tế hàng hóa, phương tiện vận tải do cơ quan

hải quan thực hiện.

1.1.3. Khái niệm về giám sát hải quan

Theo Luật hải quan Việt Nam, giám sát hải quan là biện pháp nghiệp vụ do cơ

quan hải quan áp dụng để bảo đảm sự nguyên trạng của hàng hóa, phương tiện vận tải

đang thuộc đối tượng quản lý hải quan.

1.1.4. Khái niệm về cửa khẩu đƣờng bộ

Theo Luật hải quan Việt Nam, cửa khẩu đường bộ được hiểu như là cửa ngõ của

một quốc gia mà nơi đó diễn ra các hoạt động xuất cảnh, nhập cảnh, xuất khẩu, nhập

khẩu, quá cảnh và qua lại biên giới quốc gia đối với người, phương tiện, hàng hóa và

các tài sản khác. Cửa khẩu đường bộ được thiết lập ở đường bộ, đường thủy, đường sắt

liên thông với các nước trong khu vực và trên thế giới.

1.1.5. Khái niệm về địa bàn hoạt động hải quan

Theo Luật hải quan Việt Nam, địa bàn hoạt động hải quan bao gồm các khu vực

cửa khẩu đường bộ, ga đường sắt liên vận quốc tế, cảng biển quốc tế, cảng sông quốc

tế, cảng hàng không dân dụng quốc tế, các địa điểm làm thủ tục hải quan ngoài cửa

khẩu, khu chế xuất, kho ngoại quan, kho bảo thuế, khu vực ưu đãi hải quan, bưu điện

quốc tế, các địa điểm kiểm tra hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu trong lãnh thổ và trên

vùng biển thực hiện quyền chủ quyền của Việt Nam, trụ sở doanh nghiệp khi tiến hành

Page 22: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

7

kiểm tra sau thông quan và các địa bàn hoạt động hải quan khác theo quy định của

pháp luật.

Trong địa bàn hoạt động hải quan, cơ quan hải quan chịu trách nhiệm kiểm tra,

giám sát, kiểm soát đối với hàng hóa, phương tiện vận tải.

Chính phủ qui định cụ thể phạm vi địa bàn hoạt động hải quan.

1.1.6. Khái niệm về khu kinh tế cửa khẩu

Theo Luật hải quan Việt Nam, khu kinh tế cửa khẩu ở Việt Nam là một không

gian kinh tế xác định, gắn với cửa khẩu quốc tế hay cửa khẩu chính cửa quốc gia, có

dân cư sinh sống và được áp dụng những cơ chế, chính sách phát triển đặc thù, phù hợp

với đặc điểm từng địa phương sở tại nhằm mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất

dựa trên việc qui hoạch, khai thác, sử dụng, phát triển bền vững các nguồn lực, do

chính phủ hoặc thủ tướng quyết định thành lập.

1.1.7. Khái niệm buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới

1.1.7.1. Khái niệm buôn lậu:

Theo Luật hải quan Việt Nam, buôn lậu là hành vi buôn bán trái phép qua biên

giới hàng hóa, tiền tệ, kim khí quí, đá quí hoặc những vật phẩm thuộc di tích lịch sử

văn hóa, những hàng hóa mà nhà nước cấm xuất khẩu hay nhập khẩu.

1.1.7.2. Khái niệm vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới:

Theo Luật hải quan Việt Nam, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới là

hành vi đưa hàng hóa ra khỏi hoặc vào biên giới quốc gia một cách trái pháp luật.

1.1.8. Khái niệm thông tin hải quan

Theo Luật hải quan Việt Nam, thông tin hải quan là tập hợp những thông tin về

hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh; Phương tiện vận xuất cảnh, nhập cảnh, quá

cảnh, tổ chức cá nhân trực tiếp hoặc gián tiếp thực hiện các hoạt động xuất khẩu, nhập

khẩu, quá cảnh hàng hóa, xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh phương tiện vận tải; Về các

thông tin khác liên quan hoạt động hải quan.

1.1.9. Khái niệm thông tin nghiệp vụ hải quan

Page 23: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

8

Theo Luật hải quan Việt Nam, thông tin nghiệp vụ hải quan là thông tin hải

quan đã được thu thập và xử lý, có độ tin cậy và giá trị sử dụng cao; Được tổ chức,

quản lý tập trung, thống nhất thành hệ thống các cơ sở dữ liệu, dựa trên kỹ thuật công

nghệ thông tin hiện đại nhằm phục vụ công tác quản lý nhà nước về hải quan.

Căn cứ vào tính chất, thông tin nghiệp vụ hải quan được phân chia ra các loại như sau:

- Thông tin chiến lược: Là thông tin nghiệp vụ phục vụ cho các nhà làm chính

sách trong việc định hướng và đảm bảo thực hiện các mục đích, mục tiêu, kế hoạch và

chính sách quản lý nhà nước về hải quan.

- Thông tin chiến lược tác động ở tầm vĩ mô, nó có ảnh hưởng đến việc hoạch

định chính sách cũng như bố trí cơ cấu nguồn nhân lực, vật lực của toàn ngành hải

quan.

Sản phẩm của thông tin chiến lược hướng đến mục tiêu mang tính dài hạn như:

Những thay đổi, nguy cơ và chiều hướng hoạt động của tội phạm; Những thuận lợi đối

với công tác phòng, chống buôn lậu.

- Thông tin chiến thuật: Là các loại thông tin có tác dụng phục vụ trực tiếp cho

lãnh đạo các đơn vị tham mưu thuộc cơ quan Tổng cục hải quan và các đơn vị hải quan

địa phương trong việc chỉ đạo, điều hành, xây dựng kế hoạch hành động và triển khai

lực lượng, biện pháp để đạt được các mục tiêu quản lý.

- So sánh với thông tin cấp chiến lược, thông tin chiến thuật ở phạm vi nhỏ hơn

và mang tính cụ thể hơn, như thông tin về những dấu hiệu mới phát sinh hoặc những

thay đổi về phương thức, thủ đoạn vi phạm pháp luật hải quan, giúp cho việc triển khai

lực lượng, biện pháp để kiểm soát đối với những loại đối tượng một cách hiệu quả

nhất.

- Thông tin tác nghiệp: Là thông tin về các vụ việc cụ thể được cung cấp cho

đơn vị tác nghiệp để phục vụ việc đưa ra quyết định nghiệp vụ như: Thông quan hàng

hóa, kiểm tra sau thông quan, phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa

qua biên giới và các hành vi vi phạm pháp luật hải quản.

Page 24: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

9

1.1.10. Khái niệm xử lý, thu thập thông tin nghiệp vụ hải quan

Theo Luật hải quan Việt Nam, thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ hải quan là

hoạt động trọng tâm của các đơn vị chuyên trách thuộc lực lượng kiểm soát hải quan

thông qua việc áp dụng các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan và ứng dụng công

nghệ thông tin nhằm chủ động thực hiện phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới, phục vụ thông quan và kiểm tra sau thông quan, phục vụ việc

xây dựng chính sách và quản lý hải quan hiện đại.

Thông tin nghiệp vụ hải quan được quản lý và chỉ được sử dụng đúng mục đích

theo qui định của tổng cục trưởng Tổng cục hải quan.

Căn cứ tính chất và phân cấp quản lý sử dụng, thông tin nghiệp vụ hải quan được thu

thập từ hai nguồn cụ thể như sau:

Thông tin công khai:

- Thông tin từ các phương tiện thông tin đại chúng trong nước và ngoài nước.

- Thông tin từ các đơn vị nghiệp vụ hải quan, từ việc khai báo hải quan và các

cơ sở dữ liệu chung của ngành hải quan.

- Thông tin từ các cơ quan, đơn vị, tổ chức có liên quan.

- Thông tin từ hải quan các nước và tổ chức hải quan quốc tế.

Thông tin bí mật:

- Thông tin từ cơ sở bí mật của lực lượng kiểm soát hải quan và từ kết quả hoạt

động của các đơn vị kiểm soát hải quan.

- Thông tin tố giác vi phạm pháp luật về hải quan của các cơ quan, tổ chức và cá

nhân.

- Thông tin từ cơ quan chống buôn lậu của hải quan nước ngoài.

- Thông tin do cán bộ chuyên trách thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ hải quan

trực tiếp thu thập.

1.1.11. Đối tƣợng của công tác kiểm soát hải quan

Page 25: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

10

Đối tượng phạm tội về kinh tế tại cửa khẩu đường bộ rất phức tạp, đa dạng, đủ

mọi loại thành phần xã hội, lứa tuổi, nghề nghiệp, thuộc đủ các thành phần tầng lớp

dân cư, trong đó có cả cư dân địa phương cũng như người từ nơi khác đến, chia thành

các nhóm sau:

Nhóm đối tượng chuyên nghiệp: Thường là những đối tượng có tiềm lực kinh

tế, hoạt động có tổ chức, quy mô lớn, rất chặt chẽ, hình thành những đường dây khép

kín, bí mật, có phân công nhiệm vụ rõ ràng, cụ thể giữa các đối tượng. Những tên cầm

đầu, trùm sỏ bao giờ cũng là những đối tượng hoạt động phạm tội lâu năm, có tiềm lực

tài chính, khả năng quan hệ, móc nối với một số cán bộ biến chất, thoái hóa trong các

cơ quan tổ chức của nhà nước để bao che cho các hoạt động của chúng. Chúng có khả

năng cấu kết với bọn buôn lậu quốc tế để gom hàng, tiêu thụ hàng buôn lậu. Điều đáng

quan tâm là chúng coi hoạt động phạm tội như là một phương thức sống, tự trang bị

các loại phương tiện hiện đại phục vụ hoạt động phạm tội như phương tiện thông tin

liên lạc, phương tiện giao thông....

Nhóm đối tượng núp dưới danh nghĩa các cơ quan nhà nước, tổ chức xã hội là

các đối tượng lợi dụng chức vụ, quyền hạn, danh nghĩa các cơ quan nhà nước, tổ chức

xã hội, kể cả lực lượng làm nhiệm vụ kiểm tra, giám sát xuất nhập khẩu để hoạt động

phạm tôi. Đây là những đối tượng có thế lực, quyền lực, tài lực. Chúng nghiên cứu sâu,

nắm bắt được những quy định cụ thể, những kẽ hở của hệ thống pháp luật, những kẽ hở

trong chính sách, sử lỏng lẻo trong quản lý lãnh đạo của các cấp có thẩm quyền để lợi

dụng phạm tội.

Nhóm đối tượng là người nước ngoài thường lợi dụng việc tham quan, du lịch,

lợi dụng các danh nghĩa của các tổ chức nhân đạo, ngoại giao để buôn lậu, vận chuyển

hàng hóa qua biên giới.

Nhóm đối tượng tham gia hoạt động phạm tội là quần chúng nhân dân lao động

đủ mọi thành phần, lứa tuổi kể cả những người thuộc diện chính sách. Hầu hết những

đối tượng này đều là người dân sinh sống ở địa phương, không có việc làm hoặc có

Page 26: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

11

những thu nhập thấp, học sinh thất học, hoạt động theo tính thời vụ. Bên cạnh đó,

những năm gần đây còn xuất hiện những đối tượng từ nơi khác đến gây khó khăn cho

việc quản lý, đấu tranh xử lý. Hoạt động của những người này chủ yếu là tham gia vào

khâu vận chuyển hàng lậu cho các đối tượng chuyên nghiệp. Số đối tượng này có trình

độ học vấn thấp, thiếu hiểu biết pháp luật, phần lớn hoạt động phạm tội vì đời sống khó

khăn.

Đáng chú ý là sự liên kết giữa các đối tượng hoạt động phạm tội có chiều hướng

chặt chẽ và bền vững hơn. Các đối tượng trong đường dây, ổ nhóm có quan hệ ruột thịt

như vợ chồng, anh, chị, em ruột... ngày càng mang tính phổ biến hơn. Sự liên kết móc

nối giữa các đối tượng trong nước và các đối tượng ở nước ngoài cũng ngày càng chặt

chẽ, diễn ra ở tất cả các khâu từ sản xuất, vận chuyển đến tiêu thụ.

1.1.12. Mục đích của công tác kiểm soát hải quan

Theo Luật hải quan Việt Nam, mục đích của công tác kiểm soát hải quan là cơ

quan hải quan áp dụng các biện pháp tuần tra, điều tra hoặc các biện pháp nghiệp vụ

khác để phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và các

hành vi vi phạm khác vi phạm pháp luật hải quan.

1.1.13. Vai trò của công tác kiểm soát hải quan

Đảng và nhà nước ta hiện nay đang chủ trương thực hiện chính sách đổi mới,

công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, mở cửa khuyến khích thu hút đầu tư nước

ngoài, phát triển kinh tế nhiều thành phần, thực hiện cơ chế thị trường có sự quản lý và

điều tiết của nhà nước. Trong điều kiện thực tế nước ta hiện nay, chúng ta đi lên từ một

nước nông nghiệp, kỹ thuật công nghệ, thiết bị sản xuất còn hạn chế và lạc hậu, chất

lượng hàng hóa sản xuất ra còn thấp, giá thành sản phẩm cao, hàng hóa chưa có tính

thương mại quốc tế lớn, sức cạnh tranh thấp. Nếu để hàng ngoại nhập lậu tràn lan thì sẽ

bóp chết hàng sản xuất trong nước. Chính vì vậy, chúng ta phải tăng cường các biện

pháp để bảo hộ sản xuất trong nước, trong đó biện pháp tăng cường công tác điều tra

chống buôn lậu và gian lận thương mại là một biện pháp đặc biệt quan trọng, không thể

Page 27: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

12

thiếu. Hơn thế nữa, tăng cường đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại sẽ tận

thu cho ngân sách, tránh được đấu tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại sẽ tận

thu cho ngân sách, tránh được nạn chảy máu vàng và ngoại tệ, đồng thời đảm bảo cho

các đơn vị, cá nhân, các tổ chức kinh doanh xuất nhập khẩu cạnh tranh lành mạnh,

đúng pháp luật, phát huy hết khả năng của đơn vị để ổn định và mở rộng thị trường

trong và ngoài nước. Góp phần tích cực đảm bảo thực hiện cơ chế chính sách của nhà

nước, tạo công ăn việc làm cho người lao động, xóa bỏ dần khoảng cách giữa thành thị

và nông thôn, giữa miền núi và đồng bằng....

Từ những lý do trên, chúng ta thấy rằng, để thực hiện thắng lợi đường lối, chủ

trương đổi mới của Đảng và nhà nước thì điều tất yếu là chúng ta phải tăng cường đấu

tranh chống buôn lậu và gian lận thương mại. Công tác này phải gắn liền với công tác

chống tham nhũng, có như vậy mới thực hiện tốt chủ trương hội nhập và không để

đánh mất mình.

1.2. Các quy định, quy trình, biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan

1.2.1. Quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Cục Điều tra chống buôn

lậu (Đơn vị chuyên trách về kiểm soát hải quan ở cấp Tổng cục Hải quan):

1.2.1.1. Chức năng:

- Cục điều tra chống buôn lậu là đơn vị trực thuộc Tổng cục Hải quan, có chức

năng tham mưu, giúp Tổng cục trưởng Tổng cục hải quan quản lý, hướng dẫn chỉ đạo,

kiểm tra các đơn vị trong ngành hải quan và trực tiếp tổ chức thực hiện công tác thu

thập, xử lý thông tin nghiệp vụ hải quan. Áp dụng biện pháp kỹ thuật nghiệp vụ quản

lý rủi ro trong hoạt động nghiệp vụ hải quan. Thực thi bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ,

chống hàng giả trong lĩnh vực hải quan, phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới (Gọi chung là kiểm soát hải quan). Phòng, chống ma túy trong

phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được giao và theo qui định của pháp luật.

- Cục Điều tra chống buôn lậu có tư cách pháp nhân, con dấu riêng, được mở tài

khoản tại kho bạc nhà nước và ngân hàng theo qui định của pháp luật.

Page 28: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

13

1.2.1.2. Một số nhiệm vụ chính:

- Tham mưu cho Bộ Tài chính, lãnh đạo Tổng cục hải quan các văn bản qui

phạm pháp luật, văn bản hướng dẫn liên quan đến nghiệp vụ kiểm soát hải quan.

- Hướng dẫn, chỉ đạo và kiểm tra các Cục hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố về

nghiệp vụ chuyên môn.

- Trực tiếp thực hiện nhiệm vụ đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới và các hành vi phạm pháp luật hải quan. Chống khủng bố, rửa

tiền.

- Thực hiện hợp tác quốc tế theo thẩm quyền.

1.2.1.3. Tổ chức bộ máy:

- Có các phòng: Tham mưu nghiệp vụ, chống buôn lậu, phòng chống ma túy,

tham mưu xử lý, tham mưu tổng hợp.

- Có các đội trực tiếp đấu tranh theo từng lĩnh vực như: Buôn lậu, gian lận

thương mại, ma túy, chống hàng giả, vi phạm sở hữu trí thuê, hải đội chống buôn lậu

trên biển, trung tâm huấn luyện, sử dụng chó nghiệp vụ.

- Các đơn vị phục vụ, đảm bảo hoạt động của đơn vị.

1.2.2. Quy định chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của lực lƣợng kiểm soát hải

quan cấp Cục hải quan địa phƣơng và cấp Chi cục trực thuộc (Đơn vị cửa khẩu).

1.2.2.1. Cấp cục hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố:

- Chức năng: Là đơn vị trực thuộc cơ quan Tổng cục hải quan.

- Một số nhiệm vụ chính:

+ Áp dụng các biện pháp nghiệp vụ cần thiết để chủ động phòng, chống buôn

lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới trong phạm vi địa bàn hoạt động,

ngoài phạm vi địa bàn thì phải phối hợp.

+ Áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuộc thẩm

quyền theo qui định của pháp luật.

Page 29: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

14

+ Xử lý vi phạm hành chính hoặc khởi tố đối với các vụ buôn lậu, vận chuyển

trái phép hàng hóa qua biên giới theo qui định của pháp luật.

+ Hợp tác quốc tế về hải quan theo qui định của pháp luật và theo phân công

hoặc ủy quyền của Tổng cục trưởng Tổng cục hải quan.

- Tổ chức bộ máy:

+ Phòng chống buôn lậu và xử lý vi phạm: Tham mưu cho Cục trưởng Cục hải

quan tỉnh về công tác chống buôn lậu, chống khủng bố, rửa tiền, xây dựng kế hoạch

chống buôn lậu trong toàn Cục, tham mưu cho Cục trưởng xử lý các vụ việc vi phạm

pháp luật hải quan, khởi tố vụ án hình sự.

+ Phòng Quản lý rủi ro: Tham mưu cho Cục trưởng Cục hải quan tỉnh xây dựng

chương trình, kế hoạch về thu thập xử lý thông tin, áp dụng quản lý rủi ro, chỉ đạo,

kiểm tra, hướng dẫn nghiệp vụ cho các đơn vị thuộc, trực thuộc Cục.

+ Đội Kiểm soát hải quan: Giúp Cục trưởng Cục hải quan tỉnh trong việc xây

dựng, triển khai phương án, kế hoạch phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; Chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra công tác kiểm

soát hải quan của các Chi cục hải quan, xử lý vi phạm hành chính theo thẩm quyền,

thực hiện quyết định cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế theo thẩm quyền.

+ Đội Kiểm soát phòng, chống ma túy: Giúp Cục trưởng Cục hải quan tỉnh

trong việc chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra, thu thập, phân tích xử lý thông tin. Tổ chức

các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan để phòng ngừa, ngăn chặn, bắt giữ tội

phạm buôn bán, vận chuyển trái phép ma túy và tiền chất qua biên giới, xây dựng kinh

phí đúng mục đích.

1.2.2.2. Cấp Chi cục trực thuộc:

- Chức năng: Là đơn vị trực thuộc Cục hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố.

- Một số nhiệm vụ chính: Thực hiện kiểm soát hải quan để phòng, chống buôn

lậu, chống gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa, phòng chống ma túy

trong phạm vi địa bàn hoạt động của Chi cục hải quan, ngoài địa bàn có trách nhiệm

Page 30: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

15

phối hợp, thực thi bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ theo quy định của pháp luật, cưỡng chế

thuế, xử lý vi phạm hành chính về hải quan.

- Tổ chức bộ máy:

+ Tổ Kiểm soát phòng, chống buôn lậu: Xây dựng kế hoạch phòng, chống buôn

lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới trong địa bàn

hoạt động của Chi cục. Trực tiếp đấu tranh bắt giữ các vụ việc buôn lậu, gian lận

thương mại xảy ra trong địa bàn. Ngoài địa bàn có trách nhiệm phối hợp. Thực hiện sự

chỉ đạo nghiệp vụ của lãnh đạo Chi cục, phòng chống buôn lậu và xử lý vi phạm và

Đội Kiểm soát hải quan của Cục.

+ Tổ Kiểm soát phòng, chống ma túy: Xây dựng kế hoạch phòng, chống ma túy.

Trực tiếp đấu tranh bắt giữ các vụ buôn bán, vận chuyển trái phép các chất ma túy và

tiền chất qua biên giới trong địa bàn quản lý của Chi cục; Ngoài địa bàn có trách nhiệm

phối hợp.

Thực hiện chỉ đạo nghiệp vụ của lãnh đạo Chi cục và Đội Kiểm soát phòng,

chống ma túy của Cục.

Hệ thống tổ chức bộ máy thực hiện nhiệm vụ kiểm soát hải quan được hình

thành, xây dựng từ yêu cầu thực tiễn của công tác hải quan, được hoàn thiện, điều

chỉnh qua mỗi thời kỳ để phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ của thời kỳ đó. Qua thực tế

cho thấy: Lực lượng kiểm soát hải quan đồng thời được hình thành, tồn tại và phát triển

theo tầm vóc, vị thế của ngành hải quan Việt Nam. Luôn được Nhà nước, Bộ, Ngành

quan tâm. Khẳng định được vị trí, vai trò cần thiết và quan trọng của mình trong ngành,

luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, xứng đáng là một trong những lực lượng

nghiệp vụ chủ lực của Ngành Hải quan Việt Nam.

1.2.3. Quy định về thẩm quyền của cơ quan hải quan trong đấu tranh phòng,

chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới:

- Thẩm quyền của cơ quan hải quan, công chức hải quan trong công tác phòng

chống buôn lậu được qui định trong:

Page 31: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

16

+ Luật Hải quan;

+ Bộ Luật tố tụng hình sự;

+ Luật xử lý vi phạm hành chính;

+ Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự.

- Áp dụng các biện pháp phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa

qua biên giới: Quyết định số 65/2004/QĐ-TTg ngày 19/4/2004 của Thủ tướng Chính

phủ, Thông tư 102/2007/TT-BTC qui định các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải

quan.

- Các biện pháp ngăn chặn theo qui định của pháp luật để phục vụ cho việc xác

minh, làm rõ và xử lý hành vi vi phạm pháp luật hải quan được qui định từ Điều 122

đến Điều 129, Luật xử lý vi phạm hành chính:

+ Điều 122: Tạm giữ người theo thủ tục hành chính.

+ Điều 123: Thẩm quyền tạm giữ người theo thủ tục hành chính.

+ Điều 124: Áp giải người vi phạm.

+ Điều 125: Tạm giữ tang vật, phương tiện, giấy phép, chứng chỉ hành nghề

theo thủ tục hành chính.

+ Điều 126: Xứ lý tang vật, phương tiện, giấy phép, chứng chỉ hành nghề bị tạm

giữ theo thủ tục hành chính.

+ Điều 127: Khám người theo thủ tục hành chính.

+ Điều 128: Khám phương tiện vận tải, đồ vật theo thủ tục hành chính.

+ Điều 129: Khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính.

1.2.4. Quy định thẩm quyền của cơ quan hải quan trong hoạt động điều tra theo

Bộ Luật tố tụng hình sự và Pháp lệnh Tổ chức điều tra hình sự:

- Điều 104, Điều 111 của Bộ Luật tố tụng hình sự.

- Điều 20 của Pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự.

- Điều 65, Điều 66 Luật Hải quan.

Page 32: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

17

Theo Điều 20 Pháp lệnh Tổ chức điều tra hình sự, cơ quan, công chức hải quan có

các quyền hạn như sau:

a. Những người được khởi tố vụ án hình sự "Tội buôn lậu" – Điều 153 và "Tội

vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới" – Điều 154, Bộ Luật hình sự: Cục

trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu, Cục trưởng Cục Kiểm tra sau thông quan, Cục

trưởng Cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa

khẩu, hoặc cấp phó được ủy nhiệm.

b. Được phép tiến hành một số hoạt động điều tra

Đối với qui định tại Điều 153 và Điều 154: Ra quyết định khởi tố vụ án, lấy lời

khai (Bị can, người làm chứng, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, đối

chất, nhận dạng).

Thu giữ, tạm giữ và bảo quản vật chứng, tài liệu liên quan trực tiếp đến vụ án,

khám người, khám nơi tàng trữ trong khu vực kiểm soát hải quan, trưng cầu giám định

khi cần thiết, khởi tố bị can, tiến hành các biện pháp điều tra và chuyển hồ sơ vụ án cho

viện kiểm sát có thẩm quyền theo qui định của Bộ Luật tố tụng hình sự.

Cán bộ công chức hải quan tiến hành hoạt động điều tra phải đảm bảo đúng pháp luật.

Tôn trọng thực tế khách quan, phục vụ tốt công tác chuyên môn nghiệp vụ của ngành.

1.2.5. Các văn bản qui phạm luật qui định về quan hệ phối hợp của cơ quan hải

quan với các lực lƣợng chức năng và quan hệ hợp tác quốc tế trong phòng chống

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới:

Tội phạm nói chung, tội phạm thuộc chức năng đấu tranh của lực lượng kiểm soát

hải quan nói riêng là một hiện tượng xã hội tiêu cực, phát sinh trong đời sống xã hội và

từ những nguyên nhân xã hội. Đấu tranh phòng chống tôi phạm là vì lợi ích và là trách

nhiệm của toàn xã hội, của từng cơ quan, tổ chức và của mỗi người dân. Công tác đấu

tranh phòng chống các tội phạm theo chức năng của lực lượng kiểm soát hải quan

không thể chỉ lực lượng kiểm soát hải quan thực hiện được, đòi hỏi phải có sự tham gia

của toàn xã hội. Trong các văn bản luật, Luật Hải quan, Luật Quản lý thuế, các Luật

Page 33: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

18

thuế giá trị gia tăng, tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, nhập khẩu, luật phòng, chống ma

túy, bộ luật tố tụng hình sự... để qui định nội dung phối hợp giữa ngành hải quan với

các ngành các cấp chính quyền để tổ chức thực hiện. Thủ tướng Chính phủ ban hành

các quyết định số 133/2004/QĐ-TTg, qui định cơ chế phối hợp trong công tác phòng

chống ma túy. Quyết định số 65/2010/QĐ-TTg, ban hành qui chế về trách nhiệm và

quan hệ phối hợp hoạt động giữa các cơ quan quản lý Nhà nước trong công tác đấu

tranh phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại.

Với chức năng, nhiệm vụ là lực lượng tham gia trong công tác đó, lực lượng kiểm

soát hải quan có nhiệm vụ chủ động thiết lập quan hệ phối hợp với các lực lượng, các

ngành trong đấu tranh chống các tội phạm buôn lậu và các hành vi gian lận thương

mại. Tổng cục Hải quan đã ký quy chế phối hợp lực lượng hải quan và bộ đội biên

phòng (Số 5000/QCPH/TCHQ-BTL BĐBP ngày 06/9/2012). Quy chế phối hợp giữa

Tổng cục Hải quan và Tổng cục Cảnh sát trong đấu tranh phòng, chống tội phạm (Số

5341/QCPH/TCHQ-TCCS ngày 22/11/2007). Quy chế phối hợp giữa Tổng cục Hải

quan và Cục Quản lý thị trường (Số 1005/QCPH/QLTT-TCHQ ngày 01/12/2008).

Thỏa thuận phối hợp giữa Tổng cục Hải quan và Tổng cục II – Bộ Quốc phòng trong

thực hiện công tác tình báo và công tác hải quan (27/9/2007).

1.2.6. Văn bản qui định về chế độ, chính sách đối với lực lƣợng kiểm soát hải

quan.

Quyết định số 65/2004/QĐ-TTg, ngày 19/4/2004 của Thủ tướng Chính phủ qui

định: Điều 8 Kinh phí chi cho hoạt động nghiệp vụ đặc thù của lực lượng kiểm soát hải

quan.

- Kinh phí chi cho hoạt động nghiệp vụ đặc thù của lực lượng kiểm soát hải

quan bao gồm:

+ Chi cho việc tuyển chọn, xây dựng, quản lý, sử dụng, thực hiện chế độ chính

sách đối với cơ sở bí mật.

+ Chi mua tin.

Page 34: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

19

+ Chi hỗ trợ công tác đấu tranh chuyên án.

+ Chi khác liên quan đến hoạt động nghiệp vụ đặc thù của lực lượng kiểm soát

hải quan theo quy định.

- Nguồn kinh phí chi cho các hoạt động nghiệp vụ đặc thù qui định tại khoản

trên bố trí trong tổng dự toán ngân sách nhà nước hàng năm giao cho Tổng cục Hải

quan.

- Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan nghiên cứu để ban

hành cơ chế quản lý và sử dụng kinh phí chi cho hoạt động nghiệp vụ đặc thù của lực

lượng kiểm soát hải quan theo đúng qui định hiện hành, bảo đảm điều kiện cần thiết để

lực lượng kiểm soát hải quan thực hiện tốt chức năng và nhiệm vụ được giao.

1.2.7. Các biện pháp nghiệp vụ hải quan

Lực lượng kiểm soát hải quan có 07 biện pháp và nhóm biện pháp (Theo Quyết

định 1882/QĐ-TCHQ ngày 29/11/2005 của Tổng cục Hải quan về việc ban hành Quy

định về các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát Hải quan). Các biện pháp nghiệp vụ kiểm

soát hải quan gồm có:

- Biện pháp điều tra nghiên cứu nắm tình hình: Điều tra nghiên cứu nắm tình

hình là biện pháp nghiệp vụ cơ bản của lực lượng kiểm soát hải quan được thực hiện

trên cơ sở thu thập, xử lý thông tin nhằm chủ động đề ra phương án, biện pháp phòng

ngừa, đấu tranh thích hợp. Tổng cục Hải quan đã ban hành Quyết định 37/QĐ-TCHQ

ngày 18/5/2011 của Tổng cục Hải quan ban hành Qui định trình tự thực hiện biện pháp

điều tra nghiên cứu nắm tình hình của lực lượng kiểm soát Hải quan.

- Biện pháp sưu tra: Sưu tra là biện pháp nghiệp vụ cơ bản của lực lượng kiểm

soát hải quan được tiến hành trên cơ sở kết quả thu thập, xử lý thông tin và điều tra

nghiên cứu nắm tình hình. Là việc lực lượng kiểm soát hải quan tiến hành điều tra

nghiên cứu về những đối tượng cụ thể có điều kiện, khả năng liên quan hoặc có biểu

hiện nghi vấn hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, làm cơ

sở cho việc áp dụng các biện pháp nghiệp vụ khác. Tổng cục Hải quan đã ban hành

Page 35: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

20

Quyết định 54/QĐ-TCHQ ngày 17/9/2009 của Tổng cục Hải quan về việc ban hành

Quy định phương pháp, trình tự thực hiện biện pháp sưu tra.

- Biện pháp xây dựng, sử dụng cơ sở bí mật: Cơ sở bí mật của lực lượng kiểm

soát hải quan là người cộng tác bí mật, ngoài biên chế của ngành Hải quan. Cơ sở bí

mật được lực lượng kiểm soát hải quan tuyển chọn, quản lý, sử dụng chặt chẽ và thống

nhất theo qui định nàynhằm phục vụ công tác phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái

phép hàng hóa qua biên giới và các hành vi khác vi phạm pháp luật hải quan. Công tác

cơ sở bí mật là một biện pháp nghiệp vụ chủ yếu và quan trọng của lực lượng kiểm soát

hải quan. Tổng cục Hải quan đã ban hành Quyết định 76/QĐ-TCHQ ngày 13/10/2011

của Tổng cục Hải quan về việc ban hành Quy trình tuyển chọn, xây dựng và sử dụng

cơ sở bí mật của lực lượng kiểm soát Hải quan. Quyết định 1487/QĐ-TCHQ ngày

07/7/2008 về việc ban hành Quy định về việc lập, quản lý, sử dụng hồ sơ, biểu mẫu cơ

sở bí mật của lực lượng kiểm soát Hải quan.

- Các biện pháp trinh sát nội tuyến, trinh sát ngoại tuyến và trinh sát kỹ thuật:

Trinh sát nội tuyến là việc cán bộ kiểm soát được giao nhiệm vụ trinh sát nội tuyến

đóng vai ngụy trang tiếp cận đối tượng để thu thập hoặc kiểm tra, đánh giá độ tin cậy

của thông tin, tài liệu nhằm phục vụ cho công tác ngăn chặn, điều tra, xử lý hoạt động

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Trinh sát ngoại tuyến là biện

pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan, do lực lượng kiểm soát hải quan tổ chức bí mật

giám sát, theo dõi diễn biến hoạt động bên ngoài của đối tượng cần điều tra để phát

hiện quan hệ, sơ bộ xác minh, xác định hành vi phạm pháp hoặc giải quyết những yêu

cầu nghiệp vụ khác trong phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua

biên giới và phục vụ thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ hải quan. Trinh sát kỹ thuật là

biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan, do lực lượng kiểm soát hải quan tổ chức thực

hiện bằng cách bí mật sử dụng phương tiện kỹ thuật nghiệp vụ để thu thập thông tin, tài

liệu phục vụ phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và

phục vụ thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ hải quan.

Page 36: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

21

- Đấu tranh chuyên án: Chuyên án do lực lượng kiểm soát hải quan tiến hành là

hoạt động điều tra trinh sát, được chỉ đạo tập trung, thống nhất, có sự phối hợp chặt chẽ

của nhiều lực lượng, sử dụng đồng bộ các biện pháp, phương tiện kỹ thuật, chiến thuật

nghiệp vụ, để đấu tranh với đối tượng buôn lậu hoạt động có tổ chức, tính chất phức

tạp, nghiêm trọng nhằm thu thập đầy đủ tài liệu, chứng cứ phục vụ cho việc ngăn chặn,

xử lý kịp thời hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và phục

vụ thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ hải quan.

- Vận động quần chúng tham gia phóng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới: Vận động quần chúng tham gia phòng, chống buôn lậu, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới là biện pháp nghiệp vụ, do lực lượng kiểm

soát hải quan tham mưu và trực tiếp thực hiện vận động quần chúng rộng rãi và cá biệt

nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của chính quyền, các tổ chức kinh tế - chính trị - xã

hội, các cơ quan đơn vị và quần chúng nhân dân tạo điều kiện, giúp đỡ cơ quan hải

quan thực hiện nhiệm vụ kiểm soát hải quan và phục vụ thu thập, xử lý thông tin

nghiệp vụ hải quan.

- Tuần tra kiểm soát: Tuần tra kiểm soát là biện pháp nghiệp vụ do lực lượng

kiểm soát hải quan tổ chức sử dụng lực lượng, phương tiện tuần tra, kiểm soát trong

phạm vi địa bàn cụ thể nhằm phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn buôn lậu, vận chuyển

trái phép hàng hóa qua biên giới và phục vụ thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ hải

quan. Tổng cục Hải quan đã ban hành quyết định 45/QĐ-TCHQ ngày 30/7/2010 của

Tổng cục Hải quan ban hành Quy trình nghiệp vụ tuần tra kiểm soát của lực lượng

kiểm soát hải quan.

1.2.8. Cơ sở pháp lý về công tác kiểm soát hải quan

Cơ sở pháp lý của lực lượng kiểm soát hải quan trước hết và chủ yếu chính là các

qui định pháp luật Việt Nam ở nhiều ngành luật khác nhau. Trong đó, các qui định của

Luật hình sự, Luật tố tụng hình sự, Luật hải quan, Luật xử lý vi phạm hành chính, Pháp

lệnh tổ chức điều tra hình sự và các qui định trong văn bản dưới Luật có tính chất cụ

Page 37: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

22

thể hóa, hướng dẫn thực hiện là chủ yếu cho hoạt động phòng ngừa, phát hiện tội phạm

về kinh tế của lực lượng kiểm soát hải quan. Đặc biệt Luật hải quan ban hành năm

2001, Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Hải quan ban hành năm 2005 là cơ sở

pháp lý quan trọng nhất, chứa đựng những qui phạm pháp luật về hoạt động phòng

ngừa, phát hiện tội phạm kinh tế của lực lượng hải quan. Bên cạnh đó, các văn bản

hướng dẫn thi hành Luật dưới hình thức Nghị định của Chính phủ, các Quyết định,

Thông tư của Bộ Tài chính ... cũng tạo thành hệ thống văn bản pháp luật về hoạt động

phòng ngừa, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới của lực

lượng kiểm soát hải quan tương đối hoàn chỉnh.

Chức năng, nhiệm vụ của lực lượng kiểm soát hải quan trong phòng, chống

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới được qui định tại Điều 11 và

Điều 63 Luật hải quan và các văn bản pháp luật khác của Thủ tướng Chính phủ, Bộ

trưởng Bộ Tài chính và Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan. Cụ thể như Chỉ thị

853/1997/CT-TTg ngày 10/11/1997 của Thủ tướng Chính phủ về đấu tranh chống buôn

lậu trong tình hình mới. Nghị định 107/2002/NĐ-CP ngày 23/12/2002 của Chính phủ

qui định về phạm vi, địa bàn hoạt động và mối liên hệ phối hợp trong phòng, chống

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới; Quyết định số 65/2004/QĐ-

TTg ngày 19/4/2004 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Quy chế hoạt động của lực

lượng Hải quan chuyên trách phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa,

tiền tệ qua biên giới; Thông tư 102/2005/TT-BTC ngày 21/11/2005 của Bộ Tài chính

hướng dẫn thực hiện Quy chế hoạt động của lực lượng Hải quan chuyên trách phòng,

chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới kèm theo Quyết

định số 65/2004/QĐ-TTg ngày 19/4/2004; Quyết định số 1882/QĐ-TCHQ ngày

29/11/2005 của Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan về việc ban hành Quy định các

biện pháp nghiệp vụ kiểm soát hải quan; Quyết định số 1843/QĐ-TCHQ ngày

22/9/2011 của Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan về việc Ban hành quy định về hoạt

động nghiệp vụ kiểm soát hải quan Quyết định số 1016/QĐ-BTC ngày 11/5/2010 và

Page 38: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

23

Quyết định số 2055/QĐ-BTC ngày 12/8/2010 của Bộ trưởng Bộ Tài chính quy định về

chức năng, nhiệm vụ quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Điều tra chống buôn lậu

trực thuộc Tổng cục Hải quan. Trong đó, quy định Cục Điều tra chống buôn lậu có

chức năng giúp Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan quản lý, chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm

tra các đơn vị trong ngành Hải quan thực hiện công tác phòng, chống buôn lậu, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới theo quy định của pháp luật, trong phạm vi

nhiệm vụ được giao.

Tóm lại, các văn bản là cơ sở pháp lý về chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ

máy của lực lượng kiểm soát hải quan với nhiều giá trị pháp lý khác nhau. Theo thời

gian, các văn bản là cơ sở pháp lý cho tổ chức và hoạt động của lực lượng kiểm soát

hải quan đều có sự phát triển cả về nội dung, hình thức pháp lý và số lượng văn bản. Sự

thay đổi trên của cơ sở pháp lý cho chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy của lực

lượng kiểm soát hải quan là phù hợp với yêu cầu của quá trình xây dựng nhà nước

pháp quyền, cải cách tư pháp, cải cách hành chính và thực tiễn đấu tranh phòng, chống

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Tuy nhiên, bên cạnh một số

thay đổi thể hiện ưu điểm trên, cơ sở pháp lý về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ

chức bộ máy của lực lượng kiểm soát hải quan hiện nay vẫn bộc lộ một số hạn chế.

1.3. Kinh nghiệm công tác kiểm soát hải quan của các nƣớc:

1.3.1. Kinh nghiệm về mô hình tổ chức, thẩm quyền:

Nghiên cứu về mô hình tổ chức của Hải quan Trung Quốc, Mỹ, Hàn Quốc, Đài

Loan, Hồng Kông cho thấy về cơ bản cũng không khác nhiều với mô hình tổ chức Hải

quan Việt Nam.

Page 39: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

24

Phòng

Điều

hành Phát

triển Dự

án

Phòng

Điều

hành Hộ i

nhập

Phòng

Giám đốc

Ban Thư

Phòng

Giám đốc

Phòng

Giám đốc

Kế hoạch

Chánh

Văn

phòng

PHÓ TỔNG

CỤC TRƯỞNG

Phó

Chánh

Văn

phòng

Ban Giám

đốc Hợp

tác

Phòng

Giám đốc

Điều

hành

Phòng Tư

vấn cao

cấp quan

hệ

Tư vấn

Luậ t

Phòng

Trợ lý

Tổng Cục

Trưởng

về việc

Cục Tuần

tra Biên

giới

Phòng

Trợ lý

Tổng Cục

Trưởng

trong

phạm vi

Vụ

Thương

mạ i

Quốc tế

Vụ Quản

lý Cán

bộ

Cục

Công

nghệ

Thông

tin

Vụ Hợp

tác Quốc

tế

Phòng

Báo chí,

tuyên

truyền

Phòng Tài

vụ

Phòng

Nộ i bộ Vụ Pháp

chế

Cục

Thông tin

tình báo

Vụ Đào

tạo và

Phát triển

Phòng

Tiếp

nhận và

cả i tiến

Công

nghệ

TỔNG CỤC

TRƯỞNG

Page 40: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

25

Hình 1. 1: Mô hình tổ chức của Hải quan Mỹ

(Nguồn: Tổ chức hải quan thế giới (1999), Cẩm nang dành cho các điều tra viên về

chống gian lận thương mại)

Điểm khác là: Hải quan Mỹ có cả một Cục Tuần tra biên giới riêng biệt, đây là

Cục có chức năng chống nhập cư trái phép và làm nhiệm vụ tuần tra biên giới chuyên

trách nhằm ngăn chặn các hoạt động thâm nhập, vận chuyển trái phép hàng hóa chất

ma túy qua biên giới. Hải quan Mỹ còn có riêng một Cục Thông tin tình báo (Việt Nam

chỉ có Phòng Thu thập thông tin nghiệp vụ Hải quan thuộc Cục Điều tra chống buôn

lậu). Về chức năng, nhiệm vụ như nhau nhưng về qui mô khác nhau. Đối với Hải quan

Mỹ hoạt động thu thập thông tin liên quan đến công tác hải quan mang tính toàn cầu do

vậy đơn vị này được thiết lập ở quy mô cấp Cục. Hải quan Mỹ được bố trí theo vùng

khác với Việt Nam (Cục Hải quan địa phương thường là địa giới một tỉnh có cửa

khẩu). Hoạt động chống buôn lậu của Hải quan Mỹ chỉ tập trung vào chống buôn lậu

vũ khí, chất cháy nổ và ma túy; Áp dụng hàng kỹ thuật để bảo hồ sản xuất (Các chính

sách liên quan đến xuất xứ hàng hóa từ các quốc gia được phép XNK vào mỹ và các ưu

đãi về thuế đối với hàng hóa từ các nước vào Mỹ). Bộ máy tổ chức của Hải quan Mỹ

hiện tại là 60.000 nhân viên.

Hải quan Trung Quốc có cơ cấu tổ chức như sau:

QUỐC VỤ VIỆN

TỔNG CỤC HẢI QUAN TRUNG QUỐC

- Cơ quan Đại diện TCHQ tại Quảng Đông.

- Cơ quan Đại diện TCHQ tại Thiên Tân.

- Cơ quan Đại diện TCHQ tại Thượng Hải.

- Cục Chính trị.

- Văn phòng.

- Cục Chính sách và Pháp luật.

Page 41: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

26

- Cục Giám sát quản lý.

- Cục thu thuế.

- Cục xử lý Thương mại và Bảo lãnh Hải quan.

- Cục Thống kê Hải quan.

- Cục Điều tra (Văn phòng Điều phối quốc gia về chống buôn lậu).

- Cục Chống buôn lậu (Cảnh sát Hải quan).

- Cục Khoa học và phát triển công nghệ.

- Vụ HTQT.

- Vụ TCCB và ĐT.

- Vụ Tài chính và Trang thiết bị.

- Văn phòng Đảng ủy TCHQ.

- Thanh tra Kiểm toán thuộc TCHQ.

- Phòng CLB hưu trí Hải quan.

- Văn phòng Kiểm tra kỷ luật của Ủy ban Kỷ luật tại TCHQ.

- Đại diện Cục Giám sát kỷ luật của Bộ Giám sát tại TCHQ.

- Trung tâm dịch vụ và hỗ trợ của TCHQ Trung Quốc.

- Trung tâm Đào tạo và Giáo dục của TCHQ Trung Quốc.

- Trung tâm thông tin quốc gia của TCHQ Trung Quốc.

- Trung tâm cung ứng và mua sắm của TCHQ.

- Nhà XB Hải quan.

- Trường CĐ HQ Thượng Hải.

- Trường CĐ quản lý Hải quan.

- Trung tâm ĐT Hải quan tại Qinghuangdao.

- Viện NCKH Hải quan TQ.

- Ủy ban Kiểm ra và điều phối hệ thống kiểm soát cửa khẩu điện tử.

- Hiệp hội Khai thuế TQ.

- Trung tâm dữ liệu cửa khẩu điện tử TQ.

Page 42: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

27

- Hiệp hội cảng TQ.

- Hải quan vùng.

- Hải quan cửa khẩu.

(Nguồn: Tổ chức Hải quan Thế giới (1999), Cẩm nang dành cho các Điều tra viên về

chống gian lận thương mại).

Hải quan Trung Quốc điểm khác biệt so với Hải quan Việt Nam là Trung Quốc

có văn phòng điều phối quốc gia về chống buôn lậu (Cục Điều tra); Ngoài ra có thêm

Cục chống buôn lậu (Cảnh sát Hải quan), đây là Cục mang tính khác biệt so với Hải

quan Việt Nam. Cục này có hai lực lượng gộp lại là cảnh sát và Hải quan. Về biên chế

lực lượng cảnh sát thuộc Bộ Công an, lực lượng Hải quan thuộc Cao ủy Hải quan

nhưng cùng thực hiện một nhiệm vụ chung trong công tác điều tra chống buôn lậu. Tất

cả các vụ liên quan đến buôn lậu đều phải chuyển cho lực lượng này điều tra xử lý.

Đây là lực lượng được trang bị đầy đủ phương tiện, trang thiết bị kỹ thuật hiện đại để

phục vụ công tác chống buôn lậu (Việc bắt, giam giữ các đối tượng buôn lậu Cục này

có đầy đủ chức năng, thẩm quyền). Hải quan Trung Quốc cũng cơ cấu theo mô hình

Hải quan vùng để tập trung, thống nhất.

1.3.2. Kinh nghiệm về các biện pháp nghiệp vụ

Hầu hết Hải quan các nước này đều chú trọng đối với công tác thu thập thông

tin. Đặc biệt là Hải quan Mỹ, thu thập thông tin luôn được quan tâm (Có cả một Cục

thông tin tình báo). Tại Việt Nam và các nước, Hải quan Mỹ luôn có lực lượng Hải

quan thường xuyên liên hệ Hải quan Việt Nam thông qua đầu mối là Cục Điều tra

chống buôn lậu, Vụ Hợp tác quốc tế để thu thập nắm tình hình liên quan đến hàng hóa

XNK vào Mỹ. Đối với Hải quan Trung Quốc có trung tâm thông tin quốc gia các

phòng tình báo Hải quan thuộc Cục Điều tra chống buôn lậu và Hải quan Vùng để thực

hiện nhiệm vụ thu thập thông tin liên quan đến hoạt động XNK, tình hình buôn lậu, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Page 43: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

28

1.3.3. Kinh nghiệm từ các vụ việc, chuyên án đấu tranh chống buôn lậu, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới

Cục chống buôn lậu Hải quan Trung Quốc thường xuyên trao đổi thông tin, kinh

nghiệm đấu tranh chống buôn lậu với Cục Điều tra chống buôn lậu – Tổng cục Hải

quan. Hàng năm đều có các cuộc gặp mặt tại Trung Quốc và Việt Nam để trao đổi kinh

nghiệm. Hai bên thông tin kịp thời về tình hình buôn lậu tại khu vực biên giới giữa

Việt Nam và Trung Quốc, đánh giá, dự đoán các mặt hàng tiềm ẩn buôn lậu, khu vực

có thể xảy ra.

1.3.4. Kinh nghiệm xây dựng chƣơng trình đào tạo, huấn luyện công tác kiểm soát

hải quan.

Hàng năm Hải quan Việt Nam thường có các đoàn công tác, học tập tại Thượng

Hải (Trường Hải quan Thượng Hải) để học tập nội dung giảng dạy về nghiệp vụ công

tác kiểm soát chống buôn lậu, thăm quan các đơn vị hải quan tại một số vùng và nghiên

cứu các báo cáo thực tế một số vụ bắt giữ buôn lậu của Hải quan Trung Quốc. Hải

quan Mỹ tổ chức các lớp học tại Việt Nam về chương trình chống rửa tiền, tổ chức

chương trình đào tạo công tác điều tra (điều tra viên cao cấp) đối với các lực lượng

thực thi pháp luật (công an, Hải quan) tại Bangkok Thái Lan (định kỳ hàng năm mỗi

khóa học từ 10 ngày đến 1,5 tháng)

1.3.5. Kinh nghiệm phối hợp trong công tác kiểm soát hải quan.

Trong khuôn khổ hiệp định thương mại Việt Mỹ cũng như tiến trình đàm phán

gia nhập WTO, phía Mỹ cũng có nhiều hỗ trợ cho Tổng Cục Hải quan trong nỗ lực

sớm triển khai thực hiện xác định thị giá theo GATT và vấn đề sở hữu trí tuệ, xây dựng

Luật Hải quan, chương trình kiểm soát xuất khẩu (EXES), sáng kiến an ninh container

... Cơ quan Hải quan triển khai các cam kết của Hiệp định cũng như với cam kết trong

khuôn khổ WTO.

Đối với Hải quan Trung Quốc: Hải quan Việt Nam và Hải quan Trung Quốc đã

ký kết thỏa thuận về hợp tác và giúp đỡ lẫn nhau "Thỏa thuận giữa Tổng cục Hải quan

Page 44: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

29

nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và Tổng cục Hải quan nước Cộng hòa nhân

dân Trung Hoa về hợp tác chống buôn lậu". Hai bên trao đổi thông tin về kỹ thuật kiểm

tra hàng hóa XNK, phương tiện vận tải XNC, hành lý, các loại bưu phẩm XNK nhằm

hỗ trợ ngăn chặn, điều tra và xử lý các hành vi vi phạm hải quan, đặc biệt là buôn lậu

qua biên giới.

1.3.6. Kinh nghiệm về cải cách hành chính theo hƣớng đồng bộ hóa, chuyên sâu,

áp dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm soát hải quan và ứng dụng khoa

học kỹ thuật trong hoạt động kiểm soát hải quan:

Việt Nam đang trong giai đoạn hội nhập kinh tế, vai trò của hải quan rất quan

trọng trong việc đảm bảo ổn định nền kinh tế, thúc đấy, hỗ trợ sản xuất hàng trong

nước phát triển. Việc áp dụng kỹ thuật và công nghiệp thông tin trong hoạt động hải

quan là đòi hỏi cấp bách để phục vụ công tác kiểm tra thông qua Hải quan. Đối với lực

lượng kiểm soát hải quan cũng dựa trên nền tảng công nghệ thông tin để tổ chức thu

thập, xử lý thông tin hải quan nhằm chủ động ngăn chặn hoạt động buôn lậu, gian lận

thương mại. Cục Điều tra chống buôn lậu đã xây dựng kế hoạch chống buôn lậu, gian

lận thương mại thông qua việc áp dụng thông quan điện tử (VNACCS/VCIS) để đáp

ứng yêu cầu Việt Nam trong giai đoạn hội nhập. Chuyên để thông quan điện tử

(VNACCS/VCIS) do Chính phủ, Hải quan Nhật Bản tài trợ, hỗ trợ Hải quan Việt Nam

nhằm hiện đại hóa công tác Hải quan.

Page 45: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

30

TÓM TẮT CHƢƠNG 1

Trong chương 1, tác giả đã nêu những định nghĩa, các quy trình quy định và các

văn bản pháp luật liên quan tới công tác kiểm soát hải quan.

Cơ cấu tổ chức của Hải quan 2 nước Mỹ và Trung Quốc cũng như kinh nghiệm

trong các công tác kiểm soát hải quan của các nước như:

- Kinh nghiệm về mô hình tổ chức, thẩm quyền.

- Kinh nghiệm về các biện pháp nghiệp vụ.

- Kinh nghiệm từ các vụ việc, chuyên án đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển

trái phép hàng hóa qua biên giới.

- Kinh nghiệm xây dựng chương trình đào tạo, huấn luyện công tác kiểm soát

hải quan.

- Kinh nghiệm phối hợp trong công tác kiểm soát hải quan.

- Kinh nghiệm về cải cách hành chính theo hướng đồng bộ hóa, chuyên sâu, áp

dụng công nghệ thông tin trong công tác kiểm soát hải quan và ứng dụng khoa học kỹ

thuật trong hoạt động kiểm soát hải quan.

Dựa trên những kinh nghiệm của Hải quan các nước, tác giả sẽ đánh giá thực

trạng công tác kiểm soát Hải quan tại cửa khẩu miền Nam – Việt Nam tại chương 2.

Page 46: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

31

CHƢƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KIỂM SOÁT HẢI

QUAN TẠI CÁC CỬA KHẨU ĐƢỜNG BỘ KHU VỰC MIỀN NAM – VIỆT

NAM

2.1. Đặc điểm địa bàn hoạt động của lực lƣợng kiểm soát Hải quan tại khu vực cửa

khẩu đƣờng bộ.

2.1.1. Đặc điểm địa lý, dân cƣ, kinh tế, văn hóa xã hội liên quan đến công tác kiểm

soát hải quan:

Đặc điểm địa lý: Phần lớn các tỉnh phía nam như (Tây Ninh, Long An, Đồng

Tháp, An Giang, Kiên Giang) đều có đường biên giới tiếp giáp Campuchia, khá bằng

phẳng, chạy dài, tỉnh ít nhất cũng vài chục km (Đồng Tháp, An Giang) tỉnh nhiều cả

hàng trăm km. Đường biên giới có nhiều đường mòn lối mở thuận tiện qua lại giữa 2

nước. Nhiều chỗ ranh giới chỉ là dòng sông chung (nửa dòng thuộc Việt Nam, nửa

dòng thuộc Campuchia) như sông Bình Di tại Khánh Bình – An Giang. Vào mùa nước

nổi (Tháng 8) cả khu vực biên giới mênh mông nước ngập, phương tiện qua lại bằng

ghe, xuồng, không xác định được mốc giới rất khó kiểm soát tàu thuyền qua lại. Nhiều

cửa khẩu biên giới rất gần trung tâm Tp. Hồ Chí Minh (Như cửa khẩu Mộc Bài – Tây

Ninh khoảng 70km).

Đặc điểm dân cư: Phần lớn cư dân khu vực biên giới còn nghèo, lạc hậu, đời

sống khó khăn, có khu vực là nơi sống của người Chăm, Khơme. Người dân hai bên

biên giới Việt Nam và Campuchia có quan hệ lâu đời, thậm chí có cả quan hệ huyết

thống (Do qua trình di cư sinh sống lâu đời) hoặc do làm ăn cư ngụ trở thành người bản

địa qua nhiều thế hệ, họ thường xuyên qua lại thăm hỏi, giao lưu và trao đổi hàng hóa.

Nhìn chung, cư dân khu vực biên giới giữa Việt Nam và Campuchia có nhiều nét tương

đồng về văn hóa, phong tục, tập quán. Trình độ văn hóa tại khu vực này thường không

cao do ở xa các trung tâm thành phố, thị xã.

Đặc điểm kinh tế: Chủ yếu cư dân sống bằng nghề nông, buôn bán nhỏ, kinh tế

còn nghèo.

Page 47: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

32

2.1.2. Đặc điểm về đối tƣợng của công tác kiểm soát Hải quan

Đối tượng của công tác kiểm soát Hải quan rất đa dạng, có loại buôn lậu chuyên

nghiệp hoạt động có tổ chức, có loại chỉ hoạt động thời vụ hoặc vận chuyển thuê, có

loại hoạt động gian lận thương mại thông quan hoạt động XNK (Dưới danh nghĩa các

công ty tổ chức có tư cách pháp nhân).

Loại đối tượng là cư dân biên giới lợi dụng chính sách ưu đãi về thuyết đã gian

lận thương mại để trốn thuế.

2.1.3. Đặc điểm về phƣơng thức, thủ đoạn hoạt động của các đối tƣợng buôn lậu,

vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới tại cửa khẩu đƣờng bộ khu vực miền

Nam – Việt Nam:

Lợi dụng địa hình đường biên hiểm trở, kéo dài, nhiều đường mòn, lối mở,

đường tắt hai bên cánh gà (Cạnh cửa khẩu) khu vực cửa khẩu để vận chuyển trái phép

hàng hóa. Hàng hóa trước khi nhập lậu thường được chia nhỏ, sau đó đầu nậu thuê

mướn cửu vạn đai vác qua biên giới, rồi sử dụng phương tiện chuyên chở là xe môtô,

ghe xuồng đã gia cố, để vận chuyển hàng lậu vào các khu vực tập kết như: Chợ, bến

xe, trung tâm thương mại. Từ đó, dùng phương tiện như: Xe khách, xe tải đưa vào nội

địa tiêu thụ. Chúng lợi dụng ưu đãi với cư dân biên giới, khách du lịch, doanh nghiệp,

cá nhân kinh doanh trong các kinh tế để thu gom hàng lậu, sử dụng chứng từ, hóa đơn

quay vòng để vận chuyển nội địa.

Lợi dụng những bất cập, sơ hở của các chính sách ưu đãi, cơ chế quản lý để vi

phạm như: Lợi dụng phân luồng ưu tiên miễn kiểm tra thực tế hàng hóa, khai sai tên

hàng, mã hàng, chủng loại, số lượng.... Lợi dụng hình thức khai báo thủ tục Hải quan

điện tử, một số doanh nghiệp đã sử dụng thủ đoạn giả mạo chứng từ hồ sơ Hải quan,

giả mạo con dấu, chữ ký công chức Hải quan, chỉnh sửa chứng từ giấy, chứng từ điện

tử. Nhiều trường hợp đối tượng câu kết, móc nối với đối tác ở nước ngoài khai giảm

giá hàng hóa để gian lận thuế.

Page 48: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

33

Loại hình tạm nhập, tái xuất, chuyển cửa khẩu đã bị lợi dụng nhiều hơn để vận

chuyển hàng cấm, hàng bị quản lý chuyên ngành, ... tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao, dễ

thẩm lậu vào thị trường nội địa như: Thuốc lá, rượu, hàng gây ô nhiễm môi trường (Ắc

quy chì, phế liệu điện tử, nhựa, kim loại). Đặc biệt, những vụ buôn lậu, vận chuyển trái

phép các chất ma túy, động vật hoang dã số lượng lớn trong những năm gần dây đều

lợi dụng loại hình này.

2.2. Thực trạng của công tác kiểm soát hải quan tại địa bàn các cửa khẩu đƣờng bộ

miền Nam – Việt Nam

2.2.1. Cơ cấu tổ chức, lực lƣợng kiểm soát hải quan tại các cửa khẩu đƣờng bộ

(Lực lƣợng kiểm soát của Cục Điều tra chống buôn lậu, lực lƣợng của Cục Hải

quan địa phƣơng, lực lƣợng kiểm soát thuộc các Chi cục cửa khẩu):

Căn cứ vào Quyết định số 02/2010/QĐ-TTg ngày 15/01/2010 của Thủ tướng

Chính phủ, Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đã ban hành các quyết định triển khai, thì

mô hình tổ chức bộ máy của các đơn vị Hải quan chuyên trách chống buôn lậu được tổ

chức như sau:

Page 49: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

34

Hình 2. 1: Tổ chức bộ máy của các đơn vị Hải quan chuyên trách chống buôn lậu

(Nguồn: Quyết định số 02/2010/QĐ-TTG ngày 15/01/2010 của Thủ tướng Chính phủ).

2.2.1.1. Cục Điều tra chống buôn lậu

Cục Điều tra chống buôn lậu thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn theo

Quyết định số 1016/QĐ-BTC ngày 11/5/2010 và Quyết định số 2055/QĐ-BTC ngày

12/8/2010; Tham mưu cho Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan quản lý, hướng dẫn,

CỤC ĐIỀU TRA CHỐNG

BUÔN LẬU

KHỐI

PHÒNG

THAM

MƯU

KHỐI

ĐỘI

KIỂM

SOÁT

KHỐI

HẢI

ĐỘI

KIỂM

SOÁT

CỤC HẢI QUAN

TỈ NH

PHÒNG

TMCBL

&

XLVP/

QLRR

TỔ

KIỂM

SOÁT

TỔ

KIỂM

SOÁT

MA

TÚY

TRUNG

TÂM

HUẤN

LUYỆN

CHÓ NV

CHI CỤC HẢI QUAN

CỬA KHẨU

ĐỘI

KIỂM

SOÁT

CBL

ĐỘI

KIỂM

SOÁT

MA

TÚY

TỔNG CỤC HẢI QUAN

Page 50: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

35

chỉ đạo, kiểm tra các đơn vị trong ngành Hải quan và trực tiếp tổ chức thực hiện công

tác nghiệp vụ kiểm soát Hải quan, tập trung vào các nhiệm vụ, quyền hạn sau:

- Trình Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan để trình Bộ trưởng Bộ Tài chính:

+ Văn bản quy phạm pháp luật về thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan,

quản lý rủi ro, thực thi bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, chống hàng giả, kiểm soát Hải quan

và phòng, chống ma túy.

+ Đề án, chương trình, kế hoạch dài hạn, trung hạn và hàng năm về thu thập, xử

lý thông tin nghiệp vụ Hải quan, quản lý rủi ro, thực thi bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ,

chống hàng giả, kiểm soát hải quan và phòng, chống ma túy.

+ Đề xuất, kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét việc sửa đổi, bổ sung các văn

bản qui phạm luật liên quan đến lĩnh vực được phân công quản lý.

- Trình Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan các văn bản hướng dẫn quy trình,

quy chế về thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan, quản lý rủi ro, thực thi bảo vệ

quyền sở hữu trí tuệ, chống hàng giả, kiểm soát hải quan và phòng, chống ma túy.

+ Hướng dẫn, chỉ đạo và kiểm tra các Cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố

thực hiện nhiệm vụ thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan, quản lý rủi ro, thực

thi bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, chống hàng giả, kiểm soát Hải quan và phòng, chống

ma túy.

+ Xây dựng và quản lý cơ sở dữ liệu thông tin nghiệp vụ phục vụ cho quản lý

Hải quan, thu thập, xử lý thông tin từ các nguồn công khai và bí mật (Bao gồm ở cả

trong nước và nước ngoài) liên quan đến hoạt động Hải quan.

+ Thực hiện quyết định cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuế theo quy

định của pháp luật và theo phân công của Tổng cục trưởng tổng cục Hải Quan.

+ Thực thi bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, chống hàng giả trong lĩnh vực hải quan.

+ Phối hợp với các cơ quan, đơn vị có liên quan để phòng chống khủng bố và

rửa tiền trong lĩnh vực hải quan.

Page 51: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

36

+ Tổng hợp, phân tích, dự báo, cảnh báo và cung cấp thông tin phục vụ công tác

xây dựng pháp luật, chế độ, chính sách, quản lý điều hành và chỉ đạo nghiệp vụ, cung

cấp thông tin cho các tổ chức liên quan theo qui định của pháp luật và Tổng cục trưởng

Tổng cục Hải quan.

+ Hướng dẫn, giải thích nghiệp vụ thuộc phạm vi chức năng , nhiệm vụ được

giao theo qui định của pháp luật.

+ Phối hợp đề xuất việc bố trí công chức và trang thiết bị phương tiện kỹ thuật

nghiệp vụ, vũ khí, công cụ hỗ trợ, cho nhgiệp vụ của lực lượng kiểm soát hải quan,

phòng, chống ma túy, thu nhập, xử lý thông tin nghiệp vụ hải quan, quản lý rủi ro; thực

thi bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, chống hàng giả của ngành hải quan.

+ Tổ chức nghiên cứu ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ hiện đại trong lĩnh

vực được phân công quản lý.

+ Phối hợp xây dựng nội dung, chương trình và tham gia giảng dạy, đào tạo, bồi

dưỡng nghiệp vụ hải quan.

+ Thực hiện hông tác quốc tế trong phạm vi nhiệm vụ được giao theo quy định

của pháp luật và phân công của Tổng cục trưởng tổng cục Hải Quan .

+ Tổng kết đánh giá tình hình và kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao.

+ Tổ chức lưu trữ hồ sơ, tài liệu có liên quan đến lĩnh vực quản lý theo quy định

của pháp luật và Tổng cục trưởng tổng cục Hải Quan.

+ Quản lý cán bộ, công chức và quản lý tài chính, tài sản được giao theo quy

định của pháp luật và phân cấp quản lý của Bộ tài chính.

+ Thực hiện các nhiệm vụ khác do Tổng cục trưởng tổng cục Hải Quan giao và

theo quy định của pháp luật.

Cơ cấu tổ chức của Cục Điều tra chống buôn lậu, gồm:

+ Phòng Tham mưu tổng hợp.

+ Phòng thu nhập, xử lý thông tin.

+ Phòng quản lý rủi ro.

Page 52: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

37

+ Phòng xử lý vi phạm

+ Phòng quản trị, Tải vụ và tổ chcứ.

+ Phòng kiểm soát ma túy

+ Đổi kiểm soát chống buôn lậu khu vực miền Bắc (gọi tắt là Đội 1).

+ Đổi kiểm soát chống buôn lậu khu vực miền Trung (gọi tắt là Đội 2).

+ Đổi kiểm soát chống buôn lậu khu vực miền Nam (gọi tắt là Đội 3).

+ Đổi kiểm soát bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ

+ Đổi kiểm soát chống buôn lậu ma túy.

+ Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Bắc ( gọi tắt là Hải đội 1).

+ Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Trung ( gọi tắt là Hải đội 2).

+ Hải đội Kiểm soát trên biển khu vực miền Nam ( gọi tắt là Hải đội 3).

+ Trung tâm huấn luyện cho nghiệp vụ (Đơn vị sự nghiệp).

2.2.1.2. Cấp cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố: Tập trung vào các nhiệm vụ,

quyền hạn sau:

- Tổ chức, chỉ đạo, hướng dẫn và triển kahi thực hiện các quy định của nhà nước

về hải quan trên địa bàn hoạt động của Cục Hải quan gồm:

+ Thủ tục hải quan, kiểm tra, giám sát hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu,

nhập khẩu, chuyển cửa khẩu, quá cảnh và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh,

quá cảnh tại các cửa khẩu, các địa điểm kiểm tra tập trung và các địa điểm kiểm tra

khác theo quy định của pháp luật ;

+ Thu thập, khai thác, xử lý thông tin nghiệp vụ hải quan theo qui định của pháp

luật và của Tổng cục trưởng tổng cục Hải Quan ;

+ Áp dụng các biện pháp nghiệm vụ cấn thiết để chủ động phòng, chống buôn

lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, phòng, chống ma túy trong phạm vi

địa bàn hoạt động. Phối hợp thực hiện nhiệm vụ phòng, chốngbuôn lậu, phòng, chống

vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, phòng, chống ma túy ngoài phạm vi địa

bàn hoạt động của Cục Hải quan theo quy định của pháp luật;

Page 53: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

38

+ Tổ chức thực hiện pháp luật vè thếu và các khoản thu khác đối với hàng hóa

xuất khẩu, nhập khẩu;

+ Kiểm tra sau thông qua đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu theo quy định

của pháp luật.

+ Áp dụng các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính thuộc thẩm

quyền theo quy định của pháp luật.

+ Thống kê nhà nước về hải quan đối hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh

và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh thuộc phạm vi quản lý của Cục

Hải quan theo quy định của pháp luật.

- Hướng dẫn, chỉ đạo, kiểm tra các Chi cục Hải quan trong việc tổ chức triển

khai nhiệm vụ được giao.

- Thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách, pháp luật về hải quan theo quy

định của pháp luật.

- Xử lý vi phạm hành chính hoặc khởi tố đối tưởng với các vụ buôn lậu, vận

chuyển trái pháp hàng hóa qua biên giới theo quy định của pháp luật; Giải quyết khiếu

nại đối với các quyết định hành chính của các đơn vị trực thuộc và giải quyết khiếu nại,

tố cáo thuộc thậm quyền theo quy định của pháp luật.

- Kiến nghị những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung các quy định của nhà nước về

Hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất cảnh, quá cảnh và chính sách

thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Các quy định của Tổng cục Hải quan về

chuyên môn nghiệp vụ và quản lý nội bộ. Báo cáo Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan

những vướng mắc phát sinh, các vấn đề vượt quá thẩm quyền giải quyết của Cục Hải

quan.

- Tổ chức triển khai ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ và phương pháp

quản lý Hải quan hiện đại vào hoạt động của Cục Hải quan.

- Phối hợp với các đơn vị trên địa bàn, cơ quan nhà nước và các tổ chức có liên

quan để thực hiện nhiệm vụ được giao.

Page 54: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

39

- Tuyên truyền và hướng dẫn thực hiện chính sách, pháp luật về Hải quan trên

địa bàn.

- Hướng dẫn, giải thích các vấn đề thuộc phạm vi quản lý của Cục Hải quan

theo quy định của pháp luật.

- Hợp tác quốc tế về Hải quan theo quy định của pháp luật và theo phân công

hoặc ủy quyền của Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan.

- Tổng kết, đánh giá tình hình và kết quả hoạt động của Cục Hải quan, thực hiện

chế độ báo cáo theo chế độ quy định.

- Quản lý, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức của Cục Hải quan

theo quy định của pháp luật và phân cấp quản lý cán bộ của Bộ Tài chính.

- Quản lý, lưu giữ hồ sơ, tài liệu, ấn chỉ thuế. Quản lý, sử dụng phương tiện,

trang bị kỹ thuật và kinh phí hoạt động của Cục Hải quan theo quy định của pháp luật.

- Thực hiện các nhiệm vụ khác do Tổng cục Trường Tổng cục Hải quan giao và

theo quy định của pháp luật.

Cơ cấu tổ chức gồm có:

- Cục Hải quan thành phố Hà Nội, Cục Hải quan thành phố Hồ Chí Minh, Cục

Hải quan thành phố Hải Phòng, Quảng Ninh, Lạng Sơn, Đồng Nai, Bình Dương, Bà

Rịa – Vũng Tàu, Đà Nẵng có 09 phòng, gồm:

+ Phòng Giám sát quản lý về Hải quan;

+ Phòng Thuế xuất nhập khẩu;

+ Phòng chống buôn lậu và Xử lý vi phạm;

+ Phòng Quản lý rủi ro;

+ Phòng Thanh Tra;

+ Phòng Tổ chức cán bộ;

+ Phòng Tài vụ - Quản trị;

+ Văn phòng;

+ Trung tâm Dữ liệu và Công Nghệ Thông tin.

Page 55: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

40

- Cục Hải quan các tỉnh: An Giang, Quảng Trị, Nghệ An, Lào Cai có: 06 phòng.

Gồm:

+ Phòng Nghiệp vụ;

+ Phòng Chống buôn lậu và Xử lý vi phạm;

+ Phòng Thanh Tra;

+ Phòng Tổ chức cán bộ;

+ Phòng Tài vụ - Quản trị;

+ Văn phòng.

- Cục Hải quan các tỉnh, thành phố: Hà Tĩnh, Cao Bằng, Tây Ninh, Thanh Hóa,

Long An, Đồng Tháp, Cần Thơ có: 05 phòng. Gồm:

+ Phòng Nghiệp vụ;

+ Phòng Chống buôn lậu và Xử lý vi phạm;

+ Phòng Thanh Tra;

+ Phòng Tổ chức cán bộ;

+ Phòng Tài vụ - Quản trị;

+ Văn phòng.

- Cục Hải quan tỉnh Bình Định, Cục Hải quan tỉnh Kiên Giang, Cục Hải quan

Quảng Ngãi có: 04 phòng. Gồm:

+ Phòng Nghiệp vụ;

+ Phòng Chống buôn lậu và Xử lý vi phạm;

+ Phòng Tổ chức cán bộ;

+ Văn phòng.

- Cục Hải quan các tỉnh: Hà Giang, Quảng Bình, Điện Biên, Thừa Thiên Huế,

Đăk Lăk, Gia Lai – Kon Tum, Quảng Nam, Khánh Hòa, Bình Phước, Cà Mau có: 02

phòng. Gồm:

+ Phòng Nghiệp vụ;

+ Văn phòng.

Page 56: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

41

2.2.1.3. Cấp chi cục Hải quan cửa khẩu:

Tập trung vào các nhiệm vụ, quyền hạn sau:

- Thực hiện thủ tục Hải quan, kiểm tra, giám sát Hải quan đối với hàng hóa xuất

khẩu, nhập khẩu, quá cảnh, phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh theo

quy định của pháp luật.

- Thực hiện kiểm soát Hải quan để phòng, chống buôn lậu, chống gian lận

thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, phòng, chống ma túy trong

phạm vi địa bàn hoạt động của Chi cục Hải quan.

- Phối hợp với các lực lượng chức năng khác để thực hiện công tác phòng,

chống buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới

ngoài phạm vi địa bàn hoạt động Hải quan.

- Tiến hành thu thuế và các khoản thu khác theo quy định của pháp luật đối với

hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu. Thực hiện việc ấn định thuế, theo dõi, thu thuế nợ

đọng, cưỡng chế thuế và phúc tập hồ sơ Hải quan, Đảm bảo thu đúng, thu đủ, nộp kịp

thời vào ngân sách nhà nước.

- Thực hiện thống kê nhà nước về Hải quan đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập

khẩu, quá cảnh và phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh thuộc phạm vi

quản lý của Chi cục Hải quan.

- Tổ chức triển khai thực hiện việc ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ và

phương pháp quản lý Hải quan hiện đại vào các hoạt động của Chi cục Hải quan.

- Thực hiện cập nhật, thu thập, phân tích thông tin nghiệp vụ Hải quan theo quy

định của Cục hải quan tỉnh và của Tổng cục Hải quan.

- Thực thi bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ theo quy định của pháp luật.

- Thực hiện việc lập biên bản, ra quyết định tạm giữ người theo thủ tục hành

chính, tạm giữ hàng hóa, tang vật, phương tiện vi phạm hành chính về Hải quan và xử

lý vi phạm hành chính về Hải quan; Giải quyết khiếu nại quyết định hành chính, hành

Page 57: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

42

vi hành chính và giải quyết tố cáo theo thậm quyền Chi cục Hải quan được pháp luật

quy định.

- Kiến nghị với các cấp có thẩm quyền những vấn đề cần sửa đổi, bổ sung về

chính sách quản lý nhà nước về Hải quan đối với hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu, xuất

cảnh, nhập cảnh, quá cảnh và chính sách thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu,

các quy định, quy trình thủ tục Hải quan và những vấn đề vượt quá thẩm quyền giải

quyết của Chi cục Hải quan.

- Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan nhà nước, tổ chức hữu quan trên địa bàn

hoạt động Hải quan để thực hiện nhiệm vụ được giao.

- Tổ chức tuyên truyền, hướng dẫn thực hiện chính sách, pháp luật về Hải quan

cho các tổ chức, cá nhân có hoạt động xuất khẩu trên địa bàn.

- Thực hiện hợp tác quốc tế về Hải quan theo phân cấp hoặc ủy quyền của Bộ

trưởng Bộ Tài chính và Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan.

- Thực hiện các quy định về quản lý cán bộ, công chức và quản lý tài chính, tài

sản, các trang thiết bị của Chi cục Hải quan theo phân cấp của Tổng cục Hải quan và

Cục Hải quan tỉnh.

- Thực hiện các chế độ báo cáo và cung cấp thông tin về hoạt động của Chi cục

Hải quan theo quy định của Cục Hải quan tỉnh và Tổng cục Hải quan.

- Thực hiện các nhiệm vụ khác do Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh giao.

Cơ cấu tổ chức:

- Căn cứ vào khối lượng, tính chất công việc và biên chế được giao, Chi cục Hải

quan có thể được thành lập các Đội nghiệp vụ, Tổ kiểm soát Hải quan.

- Việc thành lập, sáp nhập, giải thể các Đội nghiệp vụ, Tổ kiểm soát Hải quan

do Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan quyết định.

- Nhiệm vụ cụ thể của Chi cục Hải quan do Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh quy

định.

Page 58: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

43

- Biên chế của Chi cục Hải quan do Cục trưởng Cục Hải quan tỉnh quyết định

trong tổng biên chế được giao.

2.2.2. Các lực lƣợng liên quan trong công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu tại

các cửa khẩu đƣờng bộ:

- Các đơn vị chức năng thuộc Bộ Quốc phòng:

+ Ngoài phạm vi địa bàn hoạt động Hải quan trên tuyến biên giới đường bộ, bộ

đội biên phòng chịu trách nhiệm chủ trì hoặc phối hợp với các cơ quan chức năng của

Nhà nước để thực hiện nhiệm vụ phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa

qua biên giới và hành vi khác vi phạm pháp luật Hải quan.

+ Tổng cục Hải quan đã ký Quy chế phối hợp giữa lực lượng Hải quan và Bộ

đội Biên phòng (Quyết định số 5000/QCBP/TCHQ-BTL BĐBP ngày 06/8/2012); Thỏa

thuận phối hợp giữa Tổng cục Hải quan và Tổng cục II – Bộ Quốc phòng trong thực

hiện công tác tình báo và công tác Hải quan (Ngày 27/9/2007).

- Cơ quan công an các cấp:

+ Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, chịu trách nhiệm tiến hành các

biện pháp nghiệp vụ phát hiện đối tượng, đường dây, ổ nhóm buôn lậu, vận chuyển trái

phép hàng hóa qua biên giới và các hành vi khác vi phạm pháp luật Hải quan xảy ra

ngoài phạm vi địa bàn hoạt động Hải quan.

+ Phối hợp, hỗ trợ cơ quan kiểm soát Hải quan trong công tác điều tra, xử lý các

vụ án buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và các hành vi khác vi

phạm pháp luật Hải quan khi được cơ quan kiểm soát Hải quan yêu cầu.

+ Phối hợp, hỗ trợ cơ quan kiểm soát Hải quan ngăn chặn, xử lý kịp thời các

hành vi chống người thi hành công vụ.

+ Phối hợp, hỗ trợ cơ quan kiểm soát Hải quan khi có yêu cầu bảo vệ với người

cung cấp thông tin về các vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và

các hành vi khác vi phạm pháp luật Hải quan.

Page 59: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

44

+ Tổng cục Hải quan đã ký Quy chế phối hợp giữa lực lượng Hải quan và Tổng

cục cảnh sát trong đấu tranh phòng, chống tội phạm (Quyết định số

5341/QCPH/TCHQ-TCCS ngày 22/11/2007).

- Cơ quan quản lý thị trường:

+ Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, trực tiếp hoặc chủ trì, phối hợp

với cơ quan kiểm soát Hải quan phát hiện, kiểm tra, xử lý hàng hóa nhập lậu lưu thông

trên thị trường nội địa.

+ Phối hợp với cơ quan kiểm soát Hải quan và các cơ quan nhà nước hữu quan

trong phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và các hành

vi khác vi phạm luật Hải quan.

+ Các lực lượng thanh tra, kiểm tra, kiểm soát chuyên ngành của cơ quan Nhà

nước hữu quan trong phạm vi trách nhiệm và quyền hạn được pháp luật quy định có

trách nhiệm phối hợp, hỗ trợ cơ quan kiểm soát Hải quan thực hiện công tác phòng,

chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và các hành vi khác vi

phạm pháp luật Hải quan.

+ Tổng cục Hải quan đã ký Quy chế phối hợp giữa lực lượng Hải quan và Cục

quản lý thị trường (Quyết định số 1005/QCPH/QLTT-TCHQ ngày 01/12/2008).

2.2.3. Thực trạng triển khai các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát Hải quan tại các

cửa khẩu đƣờng bộ

Hiện nay, các biện pháp nghiệp vụ của lực lượng Hải quan trong phòng ngừa,

phát hiện tội phạm kinh tế đã được thể hiện rõ nét trong Bộ Luật tố tụng hình sự, Pháp

lệnh Tổ chức điều tra hình sự, Luật Hải quan và Luật xử lý vi phạm hành chính. Bên

cạnh các văn bản của Nhà nước, để các quy định thực thi có hiệu quả và đáp ứng được

các yêu cầu phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, đã

xuất hiện nhiều văn bản dưới luật quy định một cách cụ thể, đầy đủ, chi tiết hơn về các

biện pháp nghiệp vụ như: Nghị định 107/2001; Quyết định 65/2004/QĐ-TTg ngày

19/4/2004 của Thủ tướng Chính phủ. Sự ra đời của các văn bản này có ý nghĩa rất to

Page 60: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

45

lớn, rất quan trọng, đánh dấu lần đầu tiên lực lượng chuyên trách phòng, chống buôn

lậu và vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới của Hải quan được quy định bằng

văn bản pháp quy, có giá trị pháp lý cao. Các biện pháp nghiệp vụ được quy định trong

Quyết định 65/2004/QĐ-TTG được công bố công khai, nhờ đó tạo cho cơ quan Hải

quan có điều kiện thuận lợi để áp dụng và khẳng định, nâng cao vị thế của cơ quan Hải

quan trong cuộc đấu tranh phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua

biên giới. Theo đó lực lượng Hải quan được tiến hành các biện pháp gồm: Vận động

quần chúng, điều tra nghiên cứu nắm tình hình, sưu tra, tuần tra kiểm soát....

Đánh giá chung trong thời gian qua tại các Chi cục Hải quan cửa khẩu đường bộ

miền Nam – Việt Nam, lực lượng kiểm soát hoạt động tại đây đã phát huy được sức

mạnh tổng hợp trong việc triển khai các biện pháp nghiệp vụ cơ bản của Ngành (Như

điều tra nghiên cứu nắm tình hình, sưu tra, tuần tra kiểm soát, cơ sở bí mật, đặc biệt là

đấu tranh chuyên án), phần lớn các vụ việc bắt giữ là nhỏ lẻ, trị giá thấp, chưa đánh

đúng vào đường dây ổ nhóm buôn lậu. Nguyên nhân một phần là lực lượng kiểm soát ở

đây chưa thực hiện đúng yêu cầu, quy trình nghiệp vụ của các biện pháp. Công tác tuần

tra kiểm soát tại khu vực cửa khẩu chưa được xây dựng kế hoạch một cách tổng thể

trên cơ sở của việc điều tra nghiên cứu nắm tình hình để xác định địa bàn trọng điểm,

đối tượng trọng điểm, tuyến trọng điểm nhằm xác định rõ những khu vực nào tập kết

hàng lậu, đối tượng vận chuyển thuê, các loại phương tiện thường xuyên sử dụng để

vận chuyển hàng lậu, quy luật hoạt động của các loại đối tượng này. Cần làm rõ nhân

thân, lai lịch, các quan hệ xã hội của các đối tượng trên mới xây dựng kế hoạch tuần

tra, ngăn chặn, bắt giữ có hiệu quản, phù hợp với điều kiện về lực lượng, phương tiện

của lực lượng kiểm soát Hải quan hiện tại tại cửa khẩu.

Thời gian qua, để thu thập thông tin, tài liệu phục vụ công tác phòng, buôn lậu,

vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới tại các cửa khẩu đường bộ và các lực

lượng giám sát quản lý của lực lượng hải quan tại các cửa khẩu chủ yếu áp dụng các

quy định của pháp luật về hành chính và các biện pháp cần thiết. Trong đó, đã thường

Page 61: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

46

xuyên tiến hành công tác điều tra nghiên cứu nắm tình hình sản xuất, kinh doanh của

các doanh nghiệp, cá nhân tại khu vực cửa khẩu đường bộ. Công tác nắm tình hình về

di biến động của các đối tượng có liên quan đến hoạt động về buôn lậu, về tuyến

đường, luồng hàng, mặt hàng cũng như phương thức, thủ đoạn hoạt động của chúng

được tiến hành một cách thường xuyên, liên tục.

Thông tin liên quan đến hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua

biên giới tại các cửa khẩu đường bộ thu nhận được qua biện pháp điều tra, nghiên cứu

nắm tình hình và sưu tra trong thời gian qua tương đối toàn diện, đó là thôn gtin do

quần chúng cung cấp. Thông tin từ các phương tiện thông tin đại chúng. Thông tin thu

được qua các biện pháp nghiệp vụ của lực lượng kiểm soát chống buôn lậu, thông tin

do các cơ quan chức năng khác cung cấp... Tuy nhiên, trong thời gian qua, công tác

điều tra nghiên cứu nắm tình hình của lực lượng hải quan tại các cửa khẩu đường bộ

còn lúng túng về cách thức tiến hành, định hướng thông tin cần thu thập trong từng thời

kỳ, nội dung thực hiện, chưa thường xuyên bổ sung tình hình vào hồ sơ. Việc quản lý,

khai thác hồ sơ thiếu khoa học, hiệu quả sử dụng thấp, hiệu quả phục vụ trực tiếp công

tác đấu tranh chưa cao.

Về biện pháp sưu tra, trên cơ sở điều tra nghiên cứu nắm tình hình, công tác sưu tra đã

giúp cho lực lượng Hải quan cơ bản nắm được diễn biến hoạt động của tôi phạm buôn

lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới tại các cửa khẩu đường bộ. Chi cục

Hải quan cửa khẩu đường bộ đều sử dụng các biện pháp công khai và bí mật để xác

minh thông tin về đối tượng sưu tra. Nhìn chung, công tác xác minh được tiến hành

khẩn trương, có hiệu quả, phục vụ tốt yêu cầu công tác. Việc xác minh được tiến hành

theo phương châm xác minh trong ngành trước, trong cơ quan chức năng trước, có kết

hợp xác minh giữa trong nước và ngoài nước. Tuy nhiên, việc tiến hành công tác sưu

tra vẫn chưa đồng bộ và thiếu chiều sâu, còn sót lọt nhiều đối tượng nằm trong diện

sưu tra theo quy định mà chưa được đưa vào để tiến hành các biện pháp thu thập thông

tin, tài liệu, nghiên cứu, xác minh. Một số cán bộ xác minh thiếu kinh nghiệm ngụy

Page 62: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

47

trang mục đích, câu chuyện ngụy trang, lý do ngụy trang... nên việc xác minh bí mật

chưa đạt hiệu quả cao, không ít trường hợp để lộ hướng xác minh, điều tra.

Biện pháp xây dựng, sử dụng cơ sở bí mật của lực lượng kiểm soát hải quan

trong phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới tại các cửa

khẩu đường bộ trong thời gian qua mặt dù đã chú trọng thực hiện, đồng thời đã xác

định đây là biện pháp then chốt, có tầm quan trọng đặc biệt trong công tác phòng,

chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, nhằm nắm được thực

chất hoạt động vi phạm của các đối tượng thông qua việc bố trí cơ sở bí mật tiếp cận

đối tượng có ý nghĩa rất quan trọng mà các biện pháp nghiệp vụ khác không thể thay

thế được.

Bên cạnh ưu điểm, việc thực hiện ở nhiều địa phương còn lúng túng, vì đây là

một biện pháp công tác đặc biệt, đi từ lý luận đến áp dụng vào thực tiễn vào công tác

xây dựng, lãnh đạo và sử dụng cơ sở bí mật phục vụ phòng, chống buôn lậu, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giời tại các cửa khẩu đường bộ là vấn đề lớn, đòi

hỏi kinh nghiệm công tác, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, chính trị, pháp luật, hiểu

biết xã hội. Một số cán bộ do chưa thành thạo các bước trong xây dựng cơ sở bí mật,

chưa nắm chắc được nguyên tắc cơ bản về xây dựng, lãnh đạo, sử dụng cơ sở bí mật

mà không biết mình đã vi phạm. Hồ sơ, lý lịch cá nhân của cơ sở bí mật ít được các địa

phương quan tâm, xây dựng, thậm chí có địa phương sử dụng cơ sở bí mật nhưng

không có hồ sơ. Việc quan tâm động viên, khen thưởng cơ sở bí mật có nơi, có lúc

không kịp nên cơ sở bí mật chán nản, không muốn cộng tác tiết. Có người cộng tác với

lực lượng Hải quan vì ý thức bảo vệ nền kinh tế đất nước, nhưng lại chưa có biện pháp

khuyến khích, động viên hoặc chính sách thỏa đáng với họ. Nguyên nhân của tình

trạng trên có nhiều, nhưng chủ yếu là do công tác đào tạo cán bộ Hải quan về biện

pháp xây dựng, lãnh đạo, sử dụng cơ sở bí mật thiếu hệ thống, mang tính chắp vá, công

tác kiểm tra, hướng dẫn nghiệp vụ của cấp trên chưa cụ thể nên các địa phương vận

dụng chưa thống nhất.

Page 63: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

48

Biện pháp kiểm tra, tuần tra kiểm soát do lực lượng kiểm soát Hải quan tại các

cửa khẩu đường bộ đã được quan tâm chỉ đạo, đã có một bước chuyển biến quan trọng,

đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa

qua biên giới tại các cửa khẩu trong tình hình mới. Bên cạnh tác dụng khẳng định chủ

quyền quốc gia, công tác tuần tra, kiểm soát được áp dụng hợp lý nhằm đảm bảo yếu tố

bất ngờ, mang lại hiệu quả cao trong việc ngăn chặn, bắt giữ hoạt động buôn lậu, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới tại khu vực cửa khẩu đường bộ.

Thực tiễn đấu tranh chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới tại

các cửa khẩu đường bộ cho thấy đây là biên pháp ngày càng quan trọng, đang được

thực hiện tốt tại các khu vực biên giới Miền Nam – Việt Nam. Nhưng do hạn chế về

kinh phí xăng dầu, biện pháp tuần tra, kiểm soát chỉ thực hiện trong phạm vi hẹp. Các

đơn vị tuần tra kiểm soát thường phục kích, đón lõng đối tượng phạm tội ở những địa

bàn, lối mòn trọng điểm, những chỗ chúng bắt buộc phải đi qua hoặc tập kết hàng để

bất ngờ bắt giữ. Việc tuần tra được tến hành không theo quy luật, có thể vào đêm

khuya, có thể vào sáng sớm, vào những ngày nghỉ lễ, tết để đối tượng không đối phó

kịp.... Tuy nhiên, việc tuần tra kiểm soát đặc biệt là trên sông trong thời gian qua đã bộ

lộ một số yếu kèm, phương tiện phục vụ công tác tuần tra kiểm soát còn thiếu. Phương

tiện giao thông đường bộ không đủ tốc độ đuổi theo đối tượng, các phương tiện giao

thông đường thủy vừa ít về số lượng, vừa không phù hợp với tính chất công tác. Một số

tàu không hoạt động được trong điều kiển sóng gió lớn.

Biện pháp tuyên truyền giáo dục và vận động quần chúng của lực lượng kiểm

soát Hải quan tại các cửa khẩu đường bộ miền Nam – Việt Nam trong phòng, chống

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới đã tích cực hướng dẫn cá nhân,

doanh nghiệp, các tổ chức đoàn thể chấp hành các quy định của pháp luật về Hải quan.

Thường xuyên củng cố mối quan hệ mật thiết với quần chúng nhân dân, vận động quần

chúng tham gia phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới

trên địa bàn hoạt động Hải quan, qua đó đã bồi dưỡng cho quần chúng về tình hình,

Page 64: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

49

kiến thức cơ bản để pháp hiện đối tượng, phương thức, thủ đoạn hoạt động của tội

phạm buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới trong tình hình mới.

Hải quan tại các cửa khẩu đường bộ đã tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương.

Phối hợp với các cơ quan truyền thông đại chúng tuyên truyền phổ biến cho nhân dân

nhận thức được âm mưu, thủ đoạn của bọn tội phạm, phối hợp với lực lượng công an,

Biên phòng gắn công tác tuyên truyền vận động quần chúng phòng, chông tôi phạm với

cuộc đấu tranh chống tệ nạn xã hội, các tiêu cục khác nhằm củng cố sơ sở chính trị tại

địa phương, phát triển kinh tế - Xã hội ở khu vực biên giới. Tuy nhiên có nơi, có lúc

phong trào quần chúng tham gia chống tội phạm còn mang hình thức, chưa phục vụ

được lợi ích thiết thực của người dân tham gia. Nhiều nơi còn phát động phong trào,

nhưng do không có biện pháp phát động nên phong trào không được duy trì. Vì vậy,

bọn tội phạm đã tập hợp, lôi kéo một bộ phận quần chúng tiếp tục tham gia vào hoạt

động phạm tội.

Biện pháp điều tra của lực lượng kiểm soát Hải quan tại khu vực cửa khẩu

đường bộ đối với các vụ việc buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới,

sau khi bắt giữ đối tượng vi phạm, lực lượng Hải quan đã khẩn trương lập hồ sơ đúng

pháp lý, nhanh chóng điều tra xác minh để ngăn chặn kịp thời hành vi vi phạm, ngăn

chặn hoạt động hợp thức hóa các thủ tục giấy tờ, can thiệp của các đối tượng, cá nhân

có liên quan. Trường hợp đối tượng phạm tội bị bắt quả tang tại cửa khẩu đường bộ lực

lượng Hải quan đã hết sức coi trọng biện pháp lấy lời khai nhằm phục vụ việc truy thu

hàng phạm pháp, củng cố hồ sơ và chứng cứ mở rộng vụ án, phát hiện những vấn đề

mới liên quan.

Đối với các biện pháp bắt giữ, xử lý vi phạm tại các cửa khẩu đường bộ miền

Nam – Việt Nam. Đối với hàng hóa, tang vật bị bắt giữ, lực lượng Hải quan đã lập biên

bản, thống kê đầy đủ và đúng pháp luật, quản lý chặt chẽ, bàn giao đầy đủ và báo cáo

cấp trên, xin ý kiến chủ trương giải quyết theo đúng quy định của pháp luật hiện hành.

Tuy nhiên, việc bắt giữ hàng lậu mang tính đơn lẻ, tự phát, không có kế hoạch, xây

Page 65: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

50

dựng chuyên án đấu tranh bài bản vì vậy chưa phát huy được vài trò của tập thể lãnh

đạo (Ban chuyên án). Một số lãnh đạo Chi cục chưa nhận thức đúng vai trò, tầm quan

trọng của công tác chống buôn lậu vì thế chưa thật sự chỉ đạo cán bộ làm công tác kiểm

soát áp dụng bài bản các biện pháp nghiệp vụ của ngành, quá trình thực hiện một số

biện pháp điều tra, xử lý với các vụ việc của lực lượng hải quan tại các cửa khẩu đường

bộ miền Nam – Việt Nam còn hạn chế. Trong một số vụ việc, cán bộ được giao thực

hiện nhiệm vụ lấy lời khai đối tượng vi phạm còn lúng túng. Việc lập biên bản phạm

pháp quả tang trên đường tuần tra kiểm soát còn thiếu chặt chẽ, việc áp giải đối tượng

về trụ sở lực lượng hải quan nhiều lúc còn bị đồng bọn của đối tượng bao vây, đánh

tháo....

Công tác cơ sở bí mật chưa phát huy được vai trò của cơ sở, việc xây dựng,

quản lý chưa hiệu quả. Công tác sưu tra phải dựa trên nền của công tác điều tra nghiên

cứu nắm tình hình, trong công tác này còn rất hạn chế vì vậy chưa xác định được đối

tượng cần sưu tra.

Việc bắt giữ hàng lậu mang tính đơn lẻ, tự phát, không có kế hoạch, xây dựng

chuyên án đấu tranh bài bản vì vậy chưa phát huy được vai trò của tập thể lãnh đạo

(Ban chuyên án). Một số lãnh đạo Chi cục chưa nhận thức đúng vai trò, tầm quan trọng

của công tác chống buôn lậu vì thế chưa thật sự chỉ đạo cán bộ làm công tác kiểm soát

áp dụng bài bản các biện pháp nghiệp vụ của Ngành. Tuần tra kiểm soát chủy ếu là

công khai nhằm ngăn chặn hoạt động vận chuyển hàng lậu, chưa chú trọng công tác

trinh sát bí mật (Bố trí lực lượng mật phục theo kế hoạch và có trọng tâm, trọng điểm).

Ở các Chi cục chưa tổ chức rút kinh nghiệm cho cán bộ chiến sỹ làm công tác chống

buôn lậu vì vậy trong một thời gian dài hoạt động của lực lượng kiểm soát ở đây chưa

đem lại hiệu quả.

2.2.4. Kết quả công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thƣơng mại của các lực

lƣợng kiểm soát Hải quan từ 2015 – 2018 tại các cửa khẩu đƣờng bộ.

Page 66: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

51

Từ năm 2015 đến năm 2018 cơ quan Hải quan đã bắt giữ, xử lý 2.784 vụ vi

phạm pháp luật Hải quan. Trị giá hàng hóa vi phạm khoảng 702.571,68 tỷ đồng.

Biểu đồ kết quả số vụ vi phạm bắt giữ.

Bảng 2. 1: Bảng kết quả bắt giữ từ năm 2015-2018

Đơn vị tính: Triệu đồng

Tỉnh

2015 2016 2017 2018

Số

vụ Số tiền

Số

vụ Số tiền

Số

vụ Số tiền

Số

vụ Số tiền

An Giang 138 1.773,46 149 2.511,48 89 11.916,81 86 2.116

Tây Ninh 265 5.349,08 222 6594,20 239 18450,79

267

33.453,74

Kiên Giang 84 508,183 72 1.150,760 85 568.688 53 8.242

Long An 155 4.843,069

142

7.869,9 162 5708,3 271 14.556

Đồng Tháp 218 2.580,13 117 2.882,15 99 2.115,24 112 2.922

Tổng 776 14.545,74 630 19.857,76 589 38.759,82 789 61.289,04

Nguồn: Báo cáo tây nam năm 2015-2018

Hình 2. 2: Kết quả bắt giữ các vụ vi phạm pháp luật Hải quan

Nguồn: Báo cáo tây nam năm 2015-2018

Page 67: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

52

Nhìn vào hình trên ta nhận thấy số lượng vụ vi phạm bắt giữ các năm 2016,

2017 có xu hướng giảm tuy nhiên tới năm 2018 thì tăng đột ngột.

Các năm 2016, 2017 tuy số lượng các vụ bắt giữ có giảm so với năm 2015

nhưng số tiền bị phạt lại tăng.

2.2.5. Thực trạng công tác phối kết hợp giữa lực lƣợng kiểm soát Hải quan và các

lực lƣợng chức năng trong đấu tranh phòng chống buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới tại các cửa khẩu đƣờng bộ.

Đấu tranh với các loại tội phạm nói chung và với hoạt động buôn lậu, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới nói riêng là cuộc chiến hết sức gay go, quyết

liệt và đầy gian khổ, đòi hỏi phải phát huy toàn bộ sức mạnh của nhiều lực lượng. Vì

vậy, nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn

của mỗi lực lượng cũng như về mối quan hệ phối hợp giữa các lực lượng trong cuộc

đấu tranh này, đặc biệt là mối quan hệ phối hợp giữa lực lượng Hải quan, Công an, Bộ

đội biên phòng và Quản lý thị trường.

Page 68: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

53

Bảng 2. 2: Thống kê số vụ bắt giữ với sự phối hợp của các đơn vị khác

Lực lƣợng phối hợp

2015 2016 2017 2018

Vụ

việc

liên

quan

đến

buôn

lậu,

vận

chuyển

trái

phép

hàng

hóa

Vụ

việc

liên

quan

đến

buôn

lậu,

vận

chuyển

trái

phép

các

chất

ma túy

Vụ

việc

liên

quan

đến

buôn

lậu,

vận

chuyển

trái

phép

hàng

hóa

Vụ

việc

liên

quan

đến

buôn

lậu,

vận

chuyển

trái

phép

các

chất

ma túy

Vụ

việc

liên

quan

đến

buôn

lậu,

vận

chuyển

trái

phép

hàng

hóa

Vụ

việc

liên

quan

đến

buôn

lậu,

vận

chuyển

trái

phép

các

chất

ma túy

Vụ

việc

liên

quan

đến

buôn

lậu,

vận

chuyển

trái

phép

hàng

hóa

Vụ

việc

liên

quan

đến

buôn

lậu,

vận

chuyển

trái

phép

các

chất

ma túy

Vụ

việc

do

đơn

vị

chủ

trì,

phối

hợp

với

Bộ đội biên

phòng 182

23

1 84

31

Cảnh sát biển

Công an 20

115

102

51

Quản lý thị

trường 8

5

1 1

Lực lượng chức

năng khác 3

2

Vụ

việc

do

các

lực

lƣợng

chức

năng

khác

chủ

trì,

phối

hợp

với

đơn

vị

Bộ đội biên

phòng 2

3

3

1

Cảnh sát biển

Công an

2

50

Quản lý thị

trường

Lực lượng chức

năng khác

1

Tổng 215 0 149 2 192 0 133 0

Page 69: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

54

Nguồn: Báo cáo kết quả bắt giữ và xử lý qua công tác phối hợp

Từ năm 2015 đến nay, lực lượng Hải quan tại các cửa khẩu đường bộ miền Nam

– Việt Nam đã cung cấp hàng ngàn tin về các vụ việc và đối tượng liên quan đến loại

tội phạm kinh tế ở các cửa khẩu đường bộ, trao đổi nhiều tài liệu có giá trị cho lực

lượng Công an, Biên phòng, Quản lý thị trường. Tuy nhiên, sự phối hợp trao đổi thông

tin và xử lý tin giữa các lực lượng Hải quan, Công an, Bộ đội biên phòng, Quản lý thị

trường trong thời gian qua mới chỉ dừng lại ở bên ngoài sự việc, hiện tượng chung

chung, chưa phản ánh hết bản chất sự việc. Về tiếp nhận, xử lý thông tin báo, tố giác

tội phạm vẫn còn tình trạng né tránh trách nhiệm, nhất là những trường hợp tội phạm

không thuộc quyền của lực lượng mình.

Hải quan tại các cửa khẩu đường bộ miền Nam – Việt Nam đã phối hợp với lực

lượng Công an và Bộ đội biên phòng tổ chức hàng trăm cuộc phục kích, đón lõng, bắt

giữ đối tượng. Điển hình như năm 2016 lực lượng Hải quan cửa khẩu Tây Ninh đã

phối hợp với lực lượng Bộ đội biên phòng và Cục điều tra Chống buôn lậu khu vực

phía nam bắt giữ 02 vụ vận chuyển chất ma túy với trọng lượng 16,46kg....

Tuy nhiên, trong hoạt động khám xét, chủ yếu chỉ phối hợp khám xét phương

tiện vận tải mà chưa mở rộng phạm vi khám xét; Lực lượng Hải quan không có nhà

tạm giữ, nhiều trường hợp đối tượng phạm tội đã lợi dụng những sơ hở trong quá trình

dẫn giải, trong lúc làm thủ tục tạm giữ để bỏ trốn, tiêu hủy vật chứng, gây khó khăn

cho việc điều tra.

2.2.6. Các yếu tố khách quan và chủ quan tác động trực tiếp đến hoạt động buôn

lậu, gian lận thƣơng mại

- Yếu tố khách quan: Buôn lậu gắn liền với nhà nước, nó luôn luôn tồn tại ở bất

cứ nhà nước nào. Bản chất của buôn lậu là tìm kiếm lợi nhuận phi pháp. Sự phát triển

khoa học kỹ thuật, kinh tế của các quốc gia trên thế giới và trong khu vực là không

đồng đều, luôn có sự chênh lệch, chính vì vậy luôn tạo ra dòng chảy của hàng hóa theo

quy luật cung cầu. Việt Nam đang sử dụng hàng rào thuế quan để bảo vệ sản xuất hàng

Page 70: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

55

trong nước, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp sản xuất trong nước phát triển (Bản

chất của chính sách này là điều tiết hàng hóa nhập khẩu, tạo nguồn thu cho ngân sách

nhà nước và bảo hộ sản xuất trong nước). Chính điều này cũng là yếu tố dẫn đến chênh

lệch giá cả hàng hóa và đương nhiên là có buôn lậu.

Bên cạnh đó là tư tưởng sính ngoại của người dân cũng là yếu tố làm gia tăng

buôn lậu.

Do đặc điểm của địa hình khu vực biên giới giữa Việt Nam và Campuchia có

nhiều thuận lợi (Nhiều đường mòn, lối mở, giao thông kênh rạch, địa hình bằng phẳng

thuận tiện cho việc vận chuyển hàng hóa qua biên giới). Người dân khu vực biên giới

giữa 2 nước có quan hệ huyết thống, quen biết qua nhiều thế hệ vì vậy thuận lợi cho

việc qua lại giữa hai bên và là điều kiện để họ thực hiện hoạt động vận chuyển trái

phép hàng hóa qua biên giới.

- Yếu tố chủ quan: Sự bất cập về chính sách (Có nhiều kẽ hở có thể lợi dụng) để

gian lận trốn thuế và buôn lậu (Ví dụ chính sách hoàn thuế VAT, chính sách miễn thuế

đối với xe ôtô việt kiều hồi hương, chính sách ưu đãi đối với cư dân biên giới, hàng

hóa khu kinh tế cửa khẩu...).

Trình độc chuyên môn nghiệp vụ của lực lượng Hải quan làm công tác kiểm soát

còn hạn chế, nhận thức chưa đầy đủ về công tác này dẫn đến không tha thiết với nghề

(Nhiều cán bộ về Tổ, Đội kiểm soát chỉ xác định là thời gian tạm thời, chờ thời gian để

chuyển đi làm công tác khác), việc sắp xếp cán bộ làm công tác kiểm soát chưa phù

hợp, không đúng với năng lực, sở trường. Đa phần chưa được đào tạo chuyên sâu về

nghiệp vụ điều tra chống buôn lậu.

Lực lượng kiểm soát tại các Chi cục còn mỏng, chưa đủ mạnh để đáp ứng với yêu

cầu nhiệm vụ. Phản ánh qua bảng thống kê đối với 05 Cục Hải quan có đường biên

giới tiếp giáp Campuchia thuộc khu vực miền Nam – Việt Nam.

Page 71: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

56

Bảng 2. 3: Thống kê lực lượng kiểm soát Hải quan tại 05 Cục Hải quan

Cục Hải

quan tỉnh

Đƣờng

biên giới

VN-CPC

Lực lƣợng kiểm soát chuyên

trách

Tổng biên

chế Hải

quan của

cục

Số lƣợng

các cửa

khẩu Đội kiểm

soát

Tổ kiểm soát

thuộc Chi cục

Đồng Tháp 50,5km 13 người Không 129 người 04 cửa khẩu

Long An 136km 10 người Không 150 người 03 cửa khẩu

Tây Ninh 240km 13 người

12 người

(03người/01

cửa khẩu)

171 người 04 cửa khẩu

Kiên Giang 56,8km 16 người Không 150 người 04 cửa khẩu

An Giang 96km 20 người

25 người

(05người/01cửa

khẩu

240 người 05 cửa khẩu

(Nguồn: Các báo cáo của Hải quan 05 tỉnh)

Chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng kiểm soát và các lực lượng khác

trong ngành Hải quan (Như kiểm tra sau thông quan, thuế, thủ tục Hải quan và lực

lượng giám sát Hải quan). Sự phối hợp giữa lực lượng kiểm soát Hải quan với các lực

lượng chức năng khác như: Công an, biên phòng, quản lý thị trường chưa chặt chẽ, kịp

thời.

Sự phối hợp giữa Trung ương và địa phương chưa được quan tâm đúng mức. Vì

vậy, hiệu quả công tác chống buôn lậu chưa cao.

2.2.7. Đánh giá ƣu, nhƣợc điểm công tác kiểm soát Hải quan tại các cửa khẩu

đƣờng bộ, ảnh hƣởng, tác động của nó đến ngành và an ninh, kinh tế, xã hội:

- Ưu điểm:

+ Về cơ bản công tác kiểm soát tại các cửa khẩu đường bộ đã duy trì hoạt động

tuần tra kiểm soát tại các khu vực cửa khẩu và hai bên cánh gà (Trong phạm vi địa bàn

Page 72: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

57

hoạt động của hải quan tại các cửa khẩu), ngăn chặn các hoạt động vận chuyển hàng

lậu trong phạm vi 1km. Phần nào đảm bảo được công tác kiểm tra hải quan được thống

nhất tránh thất thu thuế, hỗ trợ cho các công tác nghiệp vụ khác được hiệu quả hơn.

+ Lực lượng kiểm soát hải quan đã tổ chức tuyên truyền nhân dân nhận thức

được trách nhiệm trong phòng chống buôn lậu, hạn chế các hoạt động của việc vận

chuyển cho các đầu lậu. Làm tốt công tác kiểm soát hải quan, ngăn chặn buôn lậu giúp

ổn định tình hình kinh tế, ổn định giá cả thị trường, bảo hộ sản xuất hàng trong nước,

tăng thu cho ngân sách nhà nước, duy trì hoạt động XNK luôn tăng trưởng.

+ Ngăn chặn các hoạt động thâm nhập biên giới trái phép ảnh hưởng đến an

ninh quốc gia, đặc biệt là ổn định tình hình XNK.

+ Đối với ngành Hải quan góp phần nâng cao hiệu quả của lực lượng kiểm soát

hải quan, khẳng định vai trò vị trí của lực lượng kiểm soát hải quan trong sự phát triển

của ngành.

- Hạn chế:

+ Công tác tham mưu chỉ đạo: Công tác hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện các

chỉ đạo của đơn vị cấp trên, đối với đơn vị cấp dưới chưa được làm thường xuyên;

Công tác cảnh báo tình hình, phương thức thủ đoạn buôn lậu, chưa đạt hiệu quả cao;

Chưa kịp thời báo cáo lãnh đạo về hiện tượng, vụ việc nổi cộm địa bàn.

+ Công tác nghiệp vụ cơ bản: Thiếu văn bản hướng dẫn về công tác đấu tranh

chuyên án, các biện pháp trinh sát ... quy trình nghiệp vụ còn nhiều điểm chưa hợp lý,

biểu mẫu hồ sơ phức tạp, khó áp dụng; Công tác vận động quần chúng hạn chế, thực

hiện chủ yếu thông qua phát tờ rơi, áp phích tại các cửa khẩu hoặc thực hiện yêu cầu

phối hợp của các cơ quan chức năng trên địa bàn; Công tác xây dựng cơ sở bí mật vẫn

chưa được nhiều đơn vị thực hiện, hồ sơ chưa được lập và quản lý theo quy định.

+ Công tác thu nhâp và xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan; Hệ thống thông tin

còn phân tán, thiếu tính thống nhất, đồng bộ và chuẩn hóa về dữ liệu; Việc thu nhập

thông tin, cập nhập dữ liệu vào hệ thống chưa được làm tốt, nhiều tiêu chí thông tin

Page 73: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

58

không đầy đủ, thiếu chính xác; Nhận thức một số cán bộ, công chức đảm nhận công tác

này còn thụ động, trình độ chưa đáp ứng được yêu cầu nghiệp vụ; Trang thiết bị và các

điều kiện cần thiết phục vụ công tác thu nhập, xử lý thông tin chưa được đáp ứng đầy

đủ.

+ Công tác quản lý rủi ro: Phạm vi áp dụng quản lý rủi ro mới chỉ giới hạn trong

thông quan hàng hóa thương mại, chưa áp dụng cho lĩnh vực sau thông quan, hành

khách, phương tiện xuất nhập cảnh và các lĩnh vực nghiệp vụ khác; Nhận thức của một

bộ phận cán bộ công chức Hải quan còn hạn chế, chưa quan tâm, chưa an tâm công tác,

ỷ lại hệ thống quản lý rủi ro; Bố trí cán bộ làm công tác quản lý rủi ro chưa đáp ứng

được yêu cầu về số lượng và chất lượng.

+ Công tác bắt giữ, xử lý vi phạm: Công tác phối hợp trong quá trình thu thập

thông tin, điều tra, xác minh còn hạn chế dẫn đến công tác bắt giữ chưa đạt kết quả cao.

Các trang thiết bị phục vụ công tác tuần tra kiểm tra kiểm soát còn thiếu, lạc hậu (Nhất

là các tàu tuần tra lại các cửa khẩu đường sông) do đó không thể đáp ứng được yêu cầu

tuần tra kiểm soát.

2.2.8. Nguyên nhân đến sự yếu kém, thiếu hiệu quả trong công tác kiểm soát Hải

quan tại các cửa khẩu đƣờng bộ

- Nhận thức của một số cán bộ Hải quan làm công tác kiểm soát tại các cửa khẩu

về công tác chống buôn lậu chưa đầy đủ, không thấy hết được vai trò, nhiệm vụ, tầm

quan trọng của công tác này. Nhận thức của lãnh đạo cấp Cục, cấp Chi cục ở một số

nơi, một số địa phương chưa đúng vì vậy công tác tổ chức cán bộ chưa tốt dẫn đến việc

bố trí con người, công việc chưa phù hợp.

Page 74: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

59

Bảng 2. 4: Số lượng cán bộ làm công tác kiểm soát hải quan năm 2018

STT Đơn vị Số lƣợng

Trình độ đào tạo

Trên

đại học

Đại

học

Trình

độ

khác

I. Tại cơ quan Cục

1 Phòng QLRR, TTXLTT 4 - 4 -

2 Phòng CBL & XLVP 19 2 16 1

3 Đội KSHQ 41 1 31 9

4 Cán bộ làm công tác SHTT 2 2

5 Đội KSMT(cán bộ KSMT) 14 12 2

6 Cán bộ làm công tác KSHQ tại

đơn vị nghiệp vụ khác(nếu có) 0 - - -

II. Tại Chi cục

1 Tổ tổng hợp 28 - 25 3

2 Tổ TTXLTT, QLRR 12 11 1

3 Tổ KSHQ 125 3 109 13

4 Tổ KSMT 15 - 15 -

5 Cán bộ làm công tác SHTT 7 - 6 1

6 Cán bộ làm công tác KSHQ tại

đơn vị nghiệp vụ khác(nếu có) 23 - 16 7

Tổng I + II 290 6 247 37

Nguồn: báo cáo số lượng cán bộ làm công tác kiểm soát hải quan các tỉnh

đường bộ miền nam

- Trình độ chuyên môn nghiệp vụ của công chức làm công tác kiểm soát còn

yếu, chưa được đào tạo chuyên sâu, bài bản về điều tra kiểm soát, kiến thức pháp luật

còn hạn chế dẫn đến hiệu quả công việc chưa cao. Số lượng công chức chuyên trách

chống buôn lậu hiện có là 1.660 người, chiếm tỷ lệ 14,70% biên chế toàn Ngành là quá

Page 75: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

60

thấp so với chức trách, nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm được giao và tình hình buôn

lậu, gian lận thương mại trong những năm tới và đến 2020.

Hình 2. 3: Trình độ cán bộ kiểm soát hải quan

Nguồn: báo cáo số lượng cán bộ làm công tác kiểm soát hải quan các tỉnh

đường bộ miền nam

- Trang bị kiến thức tin học còn yếu, hệ thống quản lý, tra cứu dữ liệu phục vụ

công tác kiểm soát chưa được quan tâm đúng mực. Sự trao đổi, kết hợp thông tin với

các đơn vị khác trong cùng địa bàn hoạt động chưa được thường xuyên, kịp thời do vậy

ảnh hưởng đến kết quả công việc.

- Việc triển khai áp dụng các biện pháp nghiệp vụ (Điều tra nghiên cứu nắm tình

hình, sưu tra, cơ sở bí mật ...) chưa tuân thủ đúng quy trình, còn mang tính hình thức,

không sâu sắc, chưa khai thác hết tính hiệu quả của các mặt hàng công tác này.

Ví dụ: Hồ sơ điều tra nghiên cứu nắm tình hình chưa phản ánh đầy đủ tình hình

đối tượng, mặt hàng trọng điểm, diễn biến thực tế trong từng giai đoạn, chưa có độ sâu

về đường dây, ổ nhóm, các địa điểm tập kết, địa điểm tiêu thụ hàng lậu; Công tác tuần

tra kiểm soát chưa có kế hoạch tổng thể, chi tiết, chưa bố trí lực lượng, phương tiện đầy

đủ để làm tốt công tác này.

Page 76: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

61

- Công tác hậu cần đảm bảo: Trang bị cho lực lượng kiểm soát tại các cửa khẩu

hiện còn thiếu thốn, nhiều phương tiện đã sử dụng trên 10 năm nay đã lạc hậu và

thường xuyên hư hỏng. Một số thiết bị đã được duyệt nhưng mua sắm và cấp phát chưa

kịp thời. Việc sử dụng trang thiết bị hiện có chưa thường xuyên, hiệu quả thấp (Nhất là

những Chi cục liên quan đến đường sông còn hạn chế các phương tiện thủy cơ động;

Kinh phí phục vụ kiểm soát còn eo hẹp).

- Một số các quy định về thanh toán kinh phí kiểm soát còn ràng buộc quá chặt

chẽ, chưa phù hợp (Ví dụ như: Kinh phí thuê phương tiện phục vụ trinh sát từ 05 triệu

đồng trở lên phải có hợp đồng và thanh toán bằng chuyển khoản. Điều này thực tế gặp

nhiều khó khăn, khi thuê được phương tiện của dân đã khó vì họ ngại cho thuê phục vụ

trinh sát bắt giữ hàng sẽ bị trả thù, trong khi đó lại đòi hỏi dân phải có tài khoản, ký

hợp đồng điều này càng khó. Mức chi mua tin hiện nay còn ít chưa phù hợp. Do vậy,

hiệu quả công tác chưa cao.

- Công tác xây dựng sơ sở bí mật của ngành Hải quan gặp nhiều khó khăn (Chỉ

sử dụng dựa vào thuyết phục là chính). Do vậy rất khó do tâm lý của họ không muốn

cộng tác với Hải quan sợ bị trả thù, phiền hà đến người thận. Thủ tục liên quan đến lập

hồ sơ lý lịch, cam kết tự nguyện do vậy rất phức tạp.

- Thẩm quyền của Hải quan còn hạn chế, nhiều lĩnh vực không có thẩm quyền.

Việc triển khai các biện pháp nghiệp vụ Hải quan ngoài địa bàn gặp nhiều khó khăn do

phải phối hợp với các lực lượng chức năng khác (Công an, Quản lý thị trường...) do đó

tính bảo mật không cao, không chủ động trong công tác triển khai kế hoạch. Đối tượng

buôn lậu hiểu rõ điều này nên thường chống đối quyết liệt, thậm chí có lúc coi thường

lực lượng Hải quan.

- Văn bản quy phạm pháp luật về chính sách mặt hàng, chính sách thuê và các

quy định chuyên ngành chưa rõ ràng, nhiều khi mập mờ, chồng chéo dẫn đến đối tượng

thường lợi dụng kẽ hở này để gian lận, buôn lậu.

Page 77: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

62

- Sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng trên địa bàn (Công an, Biên phòng,

Hải quan, Quản lý thị trường, ...) chưa tốt, thiếu đồng bộ, thường xuyên và kịp thời.

Chưa có sự kết nối chia sẽ thông tin về đối tượng, hành vi vi phạm, phương thức thủ

đoạn mới về buôn lậu. Vì vậy, việc ngăn chặn chưa kịp thời.

- Do địa bàn tuyến biên giới đường bộ khu vực miền Nam – Việt Nam có nhiều

thuận lợi (Đường biên giới chạy dài và rộng, có nhiều đường mòn, lối mở, kênh rạch)

mùa nước nổi mênh mông không xác định được đường biên, ghe xuồng qua lại dễ dàng

khó kiểm soát. Dân hai bên có quan hệ huyết thống, quen biết, thông thạo tiếng nói, các

tập quán tương đồng là điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển hàng hóa qua biên giới

và buôn lậu.

Page 78: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

63

TÓM TắT CHƢƠNG 2

Chương 2 tác giả đã tiến hành phân tích thực trạng công tác kiểm soát hải quan

tại các cửa khẩu đường bộ Miền Nam từ việc căn cứ vào đặc điểm địa lý, dân cư, kinh

tế, văn hóa xã hội liên quan đến công tác kiểm soát hải quan; đặc điểm về phương thức,

thủ đoạn hoạt động của các đối tượng buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua

biên giới tại cửa khẩu đường bộ khu vực miền Nam – Việt Nam.

Dựa vào số liệu báo cáo khu vực Tây Nam giai đoạn 2015-2018, tác giả đã đánh

giá thực trạng công tác kiểm soát hải quan tại địa bàn các cửa khẩu đường bộ miền

Nam – Việt Nam. Từ đó phân tích các yếu tố khách quan và chủ quan tác động trực

tiếp đến hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại .

Đưa ra Nguyên nhân đến sự yếu kém, thiếu hiệu quả trong công tác kiểm soát

Hải quan tại các cửa khẩu đường bộ từ đó đánh giá ưu, nhược điểm của công tác kiểm

soát Hải quan tại các cửa khẩu đường bộ, ảnh hưởng, tác động của nó đến Ngành và an

ninh, kinh tế, xã hội.

Đây là cơ sở để tác giả đưa ra những giải pháp hoàn thiện hoạt động kiểm soát

hải quan tại các cửa khẩu đường bộ khu vực miền Nam – Việt Nam.

Page 79: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

64

CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG KIỂM SOÁT

HẢI QUAN TẠI CÁC KHẨU ĐƢỜNG BỘ KHU VỰC

MIỀN NAM – VIỆT NAM

3.1. Định hƣớng xu thế phát triển của hoạt động kiểm soát hải quan Việt Nam

3.1.1. Quan điểm phát triển kiểm soát hải quan trong mối quan hệ với các nghiệp

vụ khác của ngành Hải quan.

Phòng chống buôn lậu đóng một vai trò quan trọng nhằm thực hiện thành công

các nhiệm vụ của công tác quản lý nhà nước về Hải quan, nó hỗ trợ tích cực cho hoạt

động nghiệp vụ thu thuế đạt hiệu quả, phòng ngừa và ngăn chặn hoạt động gian lận

thương mại, trốn thuế. Đảm bảo chống công tác thủ tục Hải quan được nhanh chóng

(Vì công tác này dựa trên nguyên tắc quản lý rủi ro). Việc xác định đối tượng hành vi,

vi phạm bổ sung kịp thời kho dữ liệu tiêu chí quản lý rủi ro giúp cho công tác này được

hiệu quả, đảm bảo luồng đúng hạn, tránh rủi ro giúp cho công tác này được hiệu quả,

đảm bảo phân luồng đúng hạn, tránh rủi ro trong hoạt động XNK, giúp cho công tác

kiểm tra sau thông quan được trọng tâm, đúng hướng trên cơ sở các nguồn thông tin

cung cấp từ nghiệp vụ kiểm soát Hải quản.

Trên cơ sở chiến lược phát triển Hải quan đến năm 2020 do Thủ tướng phê

duyệt, Bộ Tài chính đã ban hành Quyết định số 1614/QĐ-BTC ngày 19/7/2016 của Bộ

trưởng Bộ Tài chính về việc ban hành Kế hoạch cải cách, phát triển và hiện đại hóa

ngành Hải quan giai đoạn 2016 - 2020. Theo đó công tác phòng chống buôn lậu nhằm

nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát hải quan thông qua việc hoàn thiện hệ thống cơ

sở pháp lý đầy đủ, thống nhất liên quan đến lĩnh vực kiểm soát hải quan; ứng dụng,

khai thác triệt để công nghệ thông tin, các trang thiết bị hiện đại, kết hợp nhuần

nhuyễn, đồng bộ, hiệu quả giữa phương thức kiểm soát hải quan hiện đại với phương

thức kiểm soát hải quan truyền thống. Phạm vi thực hiện như sau:

Page 80: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

65

- Tiếp tục triển khai Đề án Nâng cao năng lực cho lực lượng hải quan chuyên

trách chống buôn lậu đến năm 2020, trọng tâm là hoàn thiện hệ thống cơ sở pháp lý

đầy đủ, thống nhất liên quan đến lĩnh vực kiểm soát hải quan.

- Ứng dụng, khai thác triệt để công nghệ thông tin, các trang thiết bị hiện đại

vào hoạt động nghiệp vụ kiểm soát hải quan.

- Tăng cường năng lực đấu tranh phòng chống tội phạm ma túy của lực lượng

hải quan giai đoạn 2016 - 2020.

- Tăng cường công tác tham mưu, chỉ đạo; tổ chức lực lượng đấu tranh quyết

liệt, có hiệu quả với hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới.

- Xây dựng các văn bản thực hiện cam kết quốc tế về phòng, chống khủng bố,

rửa tiền, hỗ trợ hành chính, tư pháp trong lĩnh vực kiểm soát hải quan.

- Nâng cao năng lực cán bộ, công chức kiểm soát trong thực hiện các biện pháp

nghiệp vụ kiểm soát hải quan trên cơ sở triển khai các quy định tại Nghị định quy định

chi tiết Luật Hải quan.

- Tăng cường quan hệ đối tác trong trao đổi thông tin phục vụ công tác chống

buôn lậu với các nước.

3.1.2. Xu thế phát triển

Trong những năm tới thực hiện cải cách hiện đại hóa ngành Hải quan áp lực tạo

thuận lợi theo yêu cầu hội nhập là một tất yếu. Trong giai đoạn chuyển đổi cơ chế quản

lý sẽ là cơ hội để tội phạm trong lĩnh vực Hải quan phát triển. Vì vậy, ngành Hải quan

một mặt phải chuẩn hóa về mặt pháp lý theo chuẩn hóa các quy định của Tổ chức Hải

quan thế giới, áp dụng quản lý Hải quan hiện đại trên cơ sở áp dụng quản lý rủi ro.

Tiến hành đào tạo và đào tạo lại đội ngũ công chức Hải quan theo yêu cầu hội nhập,

trong đó đặc biệt coi trong công tác điều tra chống buôn lậu và gian lận thương mại.

Mọi hoạt động của công tác kiểm soát phải tuân thủ theo đúng quy trình nghiệp vụ, chú

trọng công tác thu thập, xửl ý thông tin đảm bảo chuyên sâu nhằm giảm thiểu những

Page 81: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

66

ảnh hưởng đến thời gian làm thủ tục thông quan hàng hóa XNK nhưng vẫn đảm bảo

yêu cầu quản lý Hải quan chặt chẻ, chuyên nghiệp tạo môi trường kinh doanh lành

mạnh, thu hút đầu tư phát triển kinh tế quốc gia.

3.1.3. Dự báo tình hình (Tình hình hàng hóa XNK, tình hình phát triển kinh tế

trong hội nhập, tình hình về đối tƣợng, phƣơng thức thủ đoạn buôn lậu, gian lận

thƣơng mại, tình hình an ninh xã hội).

Dự báo tình hình trong công tác tham mưu tổng hợp của lực lượng kiểm soát

Hải quan là những nhận định, phán đoán nhằm xác định khả năng sẽ xảy ra trong tương

lai và tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật trong lĩnh vực Hải quan, về lực lượng,

phương tiện, biện pháp phòng ngừa, đấu tranh và những điều kiện hoàn cảnh tác động

đến cuộc đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại (Như những thay đổi về chính

sách kinh tế, chính sách ngoại giao, quan hệ đơn phương, đa phương với các quốc gia)

sẽ kéo theo tình hình hàng hóa XNK và khả năng xảy ra buôn lậu, gian lận thương mại

hay những thay đổi về tình hình kinh tế, chính trị sẽ dẫn đến thay đổi chính sách hàng

hóa XNK, chính sách thuế.

Dự báo tình hình có thể xảy ra trong các phạm vi thời gian khác nhau phục vụ

cho công tác lãnh đạo, chỉ huy (Tháng, quý, 6 tháng, 1 năm, 5 năm, 10 năm...).

Thực hiện tốt hoạt động dự báo tình hình sẽ giúp cho lãnh đạo có chủ trương, biện

pháp đúng đắn, xây dựng kế hoạch phương án giải quyết vấn đề được chủ động, kịp

thời, đạt hiệu quả cao. Trong công tác kiểm soát Hải quan việc dự báo tình hình về đối

tượng, phương thức thủ đoạn và hết sức quan trọng. Cần nhận định những loại đối

tượng tội phạm nào sẽ hình thành, phát triển tăng về số lượng, tính chất nguy hiểm, ảnh

hưởng lớn đến nền kinh tế diễn ra trong lĩnh vực Hải quan. Đặc biệt cần phán đoán

được những phương thức, thủ đoạn hoạt động mới nào của các loại tội phạm này được

áp dụng để thực hiện buôn lậu, gian lận thương mại.

Dự báo về lực lượng đấu tranh, phương tiện, biện pháp phòng ngừa, dự kiến xây

dựng được các mô hình tổ chức lực lượng kiểm soát Hải quan, cơ chế hoạt động, phối

Page 82: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

67

hợp, trang thiết bị phương tiện nghiệp vụ cần thiết cho lực lượng này trong tương lai

như trang bị phương tiện nghiệp vụ cần thiết cho lực lượng này trong tương lai như

trang bị phương tiện kỹ thuật hiện đại (Xe chuyên dụng, camera, tàu cao tốc, máy soi

chiếu container...), hệ thống thu thập xử lý thông tin hiện đại nhằm phục vụ công tác

thu thập dữ liệu trong và ngoài nước.

Dự báo tình hình liên quan: Dự báo được những khó khăn thuận lợi trong việc

thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước trong thời gian sắp tới, đặc biệt

là trong lĩnh vực hoạt động XNK, XNC, quá cảnh... phải dự báo được xu thế phát triển

của tình hình kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa xã hội sẽ diễn ra trên thế giới và trong

khu vực, trong phạm vi cả nước và của từng địa phương để có kế hoạch hành động

đúng đắn, kịp thời.

Đối với khu vực cửa khẩu đường bộ giữa Việt Nam và Campuchia cần dự báo

tình hình phát triển kinh tế của hai nước, các địa phương tiếp giáp, chính sách XNK

của Việt Nam và Campuchia qua mỗi thời kỳ. Đặc biệt là tình hình chính trị của

Campuchia vì nó có tác động lớn đến hoạt động. Đặc biệt là tình hình chính trị của

Campuchia vì nó có tác động lớn đến hoạt động XNK, XNC giữa hai nước kể cả chính

sách đầu tư phát triển của Việt Nam và Campuchia. Tình hình phát triển các khu kinh

tế cửa khẩu, khu chế xuất tại các địa bàn biên giới sẽ kéo theo hàng loạt các chính sách

về hàng hóa, chế độ ưu đãi sẽ rất bị lợi dụng để buôn lậu, gian lận thương mại.

3.2. Một số giải pháp hoàn thiện hoạt động của lực lƣợng kiểm soát Hải quan tại

các cửa khẩu đƣờng bộ khu vực miên Nam – Việt Nam

3.2.1. Giải pháp thứ nhất: Rà soát, hoàn thiện và đồng bộ hóa các quy định pháp

luật về kiểm soát Hải quan

Hoàn thiện cơ sở pháp lý, các biện pháp nghiệp vụ, xây dựng lực lượng có năng

lực cao, bản lĩnh vững vàng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chống buôn lậu trong tình hình

mới luôn là mục tiêu đặt ra cho toàn ngành Hải quan. Hiện nay, một số cơ sở pháp lý

để đảm bảo cho công tác kiểm soát Hải quan còn nhiều bất cập gây không ít khó khăn

Page 83: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

68

cho công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại mà các đối tượng

buôn lậu thường triệt để lợi dụng những bất cập này để buôn lậu và chống đối, đối phó

với lực lượng chức năng của Hải quan. Vì cơ sở pháp lý có Luật Hải quan là văn bản

bao trùm toàn bộ hoạt động của lực lượng Hải quan nói chung và lực lượng kiểm soát

nói riêng, nhưng trải qua một thời gian triển khai đã bộc lộ những hạn chế cần sửa đổi

(Đây cũng là quy luật tất yếu). Văn bản quy định đối với các biện pháp nghiệp vụ của

lực lượng chuyên trách phòng chống buôn lậu (Quyết định số 65/2004/QĐ-CP ngày

19/4/2004 của Thủ tướng Chính phủ) cũng cần sửa đổi cho phù hợp với thực tế. Quy

định về địa bàn hoạt động Hải quan còn nhiều vấn đề cần sửa đổi, bổ sung. Để cho

công tác kiểm soát Hải quan đạt kết quả cần kiến nghị sửa đổi, bổ sung các văn bản

pháp luật như:

- Luật Hải quan tập trung vào các nội dung như địa bàn hoạt động Hải quan,

thẩm quyền của cơ quna Hải quan, công chức Hải quan và các biện pháp đặc thù của

lực lượng chuyên trách chống buôn lậu. Bổ sung thẩm quyền ấn định thuế trong Luật

quản lý thuế đối với Cục trưởng Cục Điều tra chống buôn lậu. Quy định tại Bộ Luật tố

tụng hình sự và Pháp lệnh Tổ chức điều tra hình sự về thẩm quyền của cơ quan Hải

quan trong hoạt động điều tra, khởi tố đối với các nhóm tội phạm về ma túy, vận

chuyển trái phép vũ khí, vi phạm sở hữu trí tuệ, trốn thuế, vi phạm môi trường (Khoảng

15 tội) thực tế hiện nay cơ quan Hải quan chỉ được khởi tố hai tội là tội buôn lậu, tội

vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới (Điều 153, Điều 154 Bộ luật hình

sự).

- Theo quy định tại Luật Hải quan, Luật Phòng chống ma túy, Luật Quản lý

thuế... cơ quan Hải quan là lực lượng thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát, kiểm soát

Hải quan đối với hàng hóa XK, NK và phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại.

Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay khi nước ta đang tiến tới hội nhập kinh tế quốc tế,

thuế suất nhiều mặt hàng ngày càng giảm, tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa, ma túy, vũ khí, chất cháy, chất nổ,... qua biên giới có chiều hướng gia tăng

Page 84: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

69

và diễn biến phức tạp, nhiệm vụ của cơ quan Hải quan hướng tới tập trung chủ yếu là

phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại. Pháp luật Việt Nam hiện nay chỉ mới quy

định cơ quan Hải quan có thẩm quyền đều tr theo tố tụng hình sự đối với tội buôn lậu

và tội vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới. Mặt khác, trong quá trình

thực thi nhiệm vụ quản lý nhà nước chuyên ngành, trong phạm vi địa bàn hoạt động

Hải quan có nhiều loại tội phạm xảy ra thuộc biên giới, trốn thuế, rửa tiền, vi phạm

quyền SHTT, hàng giả... nhưng cơ quan Hải quan lại chỉ được tiến hành khởi tố đối với

2 tội danh nói trên (Điều 153 và Điều 154 Bộ luật hình sự).

Kiến nghị sửa đổi, bổ sung Điều 111 Bộ luật tố tụng hình sự và Điều 20 Pháp

lệnh Tổ chức điều tra hình sự theo hướng tăng thẩm quyền, phạm vi hoạt động điều tra

cho cơ quan Hải quan, cho phép cơ quan Hải quan tiến hành điều tra, khởi tố vụ án và

khởi tố bị can đối với 15 loại tội phạm xảy ra trong phạm vi địa bàn hoạt động Hải

quan. Đó là những tội quy định hình phạt đối với các hành vi phạm tội thuộc chức năng

quản lý nhà nước về Hải quan và có yếu tố vận chuyển trái phép qua biên giới mà các

nước trên thế giới đều giao cho cơ quan Hải quan có thẩm quyền khởi tố như: Điều 157

Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc

phòng bệnh: Điều 161 – Tội trốn thuế; Điều 171 – Tội xâm phạm quyền sở hữu công

nghiệp. Điều 185 – Tội đưa chất thải vào lãnh thổ Việt Nam. Điều 186 – Tội làm lây

lan dịch bệnh nguy hiểm cho người, Điều 187 – Tội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm

cho động vật, thực vật. Điều 194 – Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc

chiếm đoạt chất ma túy. Điều 195 – Tội tàng trữ, vận chuyển, mua bán các phương

tiện, dụng cụ dùng vào việc sản xuất hoặc sử dụng trái phép chất ma túy. Điều 230 –

Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí

quân dụng. Điều 232 – Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép

hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ. Điều 233 – Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng,

mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ. Điều 233 – Tội chế tạo, tàng trữ, vận

chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí thô sơ hoặc công cụ hỗ trợ.

Page 85: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

70

Điều 236 – Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép chất phóng

xạ. Điều 23 – Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép chất cháy,

chất độc. Điều 251 – Tội rửa tiền".

- Theo quy định hiện hành, thời hạn điều tra quy định tại Điều 111 Bộ luật tố

tụng hình sự và Điều 20 Pháp lệnh Tổ chức điều tra hình sự để cơ quan Hải quan tiến

hành điều tra là quá ngắn, không đảm bảo thời gian để tiến hành các hoạt động điều tra

theo quy định. Do đó, kiến nghị xem xét sửa đổi, bổ sung tăng thời hạn điều tra như

sau: Đối với những vụ án quy định tại điểm a, khoản 1, điều 111 Bộ Luật tố tụng hình

sự (Đối với tội phạm ít nghiêm trọng) thì tăng thời hạn điều tra từ 20 ngày lên 30 ngày.

Đối với những vụ án quy định tại điểm b, khoản 1, điều 111 Bộ Luật tố tụng hình sự

(Đối với tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng hoặc tội

phạm ít nghiêm trọng nhưng phức tạp) thì tăng thời hạn điều tra từ 7 ngày lên 15 ngày.

- Theo chức năng nhiệm vụ, cơ quan Hải quan thực hiện việc kiểm tra, giám sát,

kiểm soát Hải quan đối với hàng hóa XK, NK và phòng chống buôn lậu, gian lận

thương mại, trong những trường hợp đối tượng vận chuyển trái phép ma túy, vũ khí ...

nếu không tạm giữ ngay thì đối tượng vi phạm sẽ xuất cảnh qua biên giới, gây khó

khăn cho việc điều tra, truy tố. Do đó, kiến nghị sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự, cơ

quan có thẩm quyền xem xét, bổ sung quy định cho Hải quan có quyền bắt người, tạm

giữ người là hợp lí, phù hợp với quy định của Luật Hải quan, kịp thời ngăn chặn người

phạm tội bỏ ra nước ngoài, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động điều tra.

- Sửa đổi, bổ sung, ban hành mới nhằm hoàn thiệc các văn bản hướng dẫn các

biện pháp nghiệp vụ kiểm soát Hải quan theo Quyết định số 65/2004/QĐ-TTg ngày

19/4/2004 của Thủ tướng Chính phụ ban hành quy chế hoạt động của lực lượng Hải

quan chuyên trách phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên

giới. Trước mắt tổ chức nghiên cứu, xây dựng và ban hành quy trình thực hiện các biện

pháp trinh sát nội tuyến, trinh sát ngoại tuyến, trinh sát kỹ thuật của lực lượng chống

buôn lậu. Quy trình thực hiện công tác vận động quần chúng tham gia phòng chống

Page 86: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

71

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và các quy định về chế độ hồ sơ

nghiệp vụ kiểm soát Hải quan, biểu mẫu, ấn chỉ nghiệp vụ.

- Nghiên cứu hoàn thiện các văn bản là cơ sở pháp lý cho việc trao đổi thông tin

với các Bộ, Ngành, cơ quan chức năng. Hiệp hội ngành nghề liên quan. Nhất là các quy

định làm cơ sở cho việc tự động hóa hệ thống cơ sở dữ liệu, phần mềm trao đổi thông

tin. Xây dựng, hoàn thiện các quy trình, quy định về nghiệp vụ thu thập, xử lý thông

tin. Nghiên cứu xây dựng và kiến nghị các cấp có thẩm quyền ban hành văn bản nhằm

thực hiện các cam kết quốc tế trong công tác chống khủng bố, rửa tiền, hợp tác quốc tế

trong kiểm soát chung, hỗ trợ hành chính, tư pháp trong lĩnh vực kiểm soát Hải quan.

3.2.2. Giải pháp thứ hai: Tập trung xây dựng, hoàn thiện hệ thống tổ chức của lực

lƣợng kiểm soát hải quan theo hƣớng chuyên sâu (Đặc biệt là lực lƣợng kiểm soát

trực tiếp tại các cửa khẩu đƣờng bộ)

Tổ chức bộ máy hiện nay không đáp ứng được yêu cầu bảo đảm thực hiện hiệu

quả cao nhiệm vụ đảm bảo an ninh quốc gia, chống buôn lậu trong những năm trước

mắt và lâu dài. Ở Cục Điều tra chống buôn lậu, là đơn vị có chức năng, nhiệm vụ, thẩm

quyền tiến hành một số hoạt động điều tra theo thủ tục tố tụng hình sự nhưng hiện tại

không có đơn vị chuyên sâu làm công tác này.

Tình hình buôn lậu diễn ra ngày càng phức tạp, hoạt động ở nhiều địa bàn, liên

quan đến nhiều đơn vị, cơ quan chức năng, đòi hỏi quá trình trinh sát, điều tra, xác

minh phải huy động nhiều lực lượng, phương tiện, trang thiết bị, hợp đồng tác chiến tại

nhiều địa điểm. Nhưng đến nay, chưa có trung tâm chỉ huy đủ tầm để chỉ đạo kịp thời,

tập trung, thống nhất ở cấp Tổng cục, chưa có đơn vị điều tra trọng điểm và chưa có

điều tra viên để điều tra các vụ buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Theo quy định của Bộ Luật tố tụng hình sự và pháp lệnh tổ chức điều tra hình sự, hiện

nay lực lượng Hải quan được khởi tố, điều tra tố tụng đối với các vụ án không phức tạp

thì trong thời hạn 20 ngày phải chuyển cho cơ quan điều tra chuyên trách của công an

và 07 ngày đối với các vụ án phức tạp. Cơ quan Hải quan được áp dụng các biện pháp

Page 87: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

72

như tạm giữ người, lấy lời khai, bảo vệ vật chứng, khám xét nơi cất giấu hàng phạm

pháp.

Biên chế của các đơn vị kiểm soát ở cấp Cục Hải quan, Chi cục, thậm chí ngay

ở Cục Điều tra chống buôn lậu (Cơ quan Tổng cục) còn rất mỏng (Đơn cử như Đội

Kiểm soát chống buôn lậu khu vực miền Nam thuộc Cục Điều tra chống buôn lậu –

Tộng cục Hải quan hiện đang quản lý một địa bàn rộng lớn, bao trùm các tỉnh từ Bình

Thuận đến Cà Mau cũng chỉ có 23 cán bộ; Đội Kiểm soát thuộc các Cục Hải quan địa

phương chỉ có khoảng 10 – 15 người. Chi cục chi khoảng 7 – 10 người).

Hiện có 13 Cục Hải quan tỉnh không có đơn vị phòng, chống buôn lậu để làm

tham mưu cho lãnh đạo Cục về công tác phòng, chống buôn lậu mà chỉ bố trí cán bộ

chuyên trách nằm trong khâu nghiệp vụ do vậy công tác tham mưu còn hạn chế.

Lực lượng thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan (Tình báo Hải quan); Bảo vệ

quyền SHTT chưa có quy định của Bộ Tài chính về tổ chức mạng lưới và cơ chế tổ

chức thu thập thông tin tình báo từ xa, ở nước ngoài. Hiện nay ở địa phương nhiều Cục

Hải quan tỉnh, thành phố chưa có các đơn vị chuyên trách mà giao cho Phòng Tham

mưu chống buôn lậu hoặc Phòng Nghiệp vụ (Nơi không có Phòng Tham mưu chống

buôn lậu) và Đội Kiểm soát Hải quan kiêm nhiệm. Chưa có sự gắn kết giữa bộ phận

đầu mối về tình báo Hải quan, SHTT tại Phòng Tham mưu chống buôn lậu và xử lý vi

phạm với Đội Kiểm soát chi cục trong việc trao đổi thông tin, hô tại Phòng Tham mưu

chống buôn lậu và xử lý vi phạm với Đội Kiểm soát chi cục trong việc trao đổi thông

tin, hỗ trợ tư vấn để giải quyết vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện.

Một số bộ phận cán bộ, công chức nhận thức về công tác phòng, chống buôn

lậu, kiểm soát ma túy chưa đầy đủ và chưa tâm huyết với nhiệm vụ được giao. Chưa

coi công tác phòng, chống buôn lậu, kiểm soát ma túy là nhiệm vụ chính trị quan trọng

của bản thân và đơn vị. Nhiều cán bộ không yên tâm muốn chuyển làm công tác khác.

Nhìn chung đội ngũ cán bộ phòng, chống buôn lậu, kiểm soát ma túy của ngành Hải

quan vừa thiếu về biên chế, yếu về năng lực làm việc, số lượng công chức chuyên trách

Page 88: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

73

chống buôn lậu hiện có là 1.660 người, chiếm tỷ lệ 14,70% biên chế toàn ngành là thấp

so với chức trách, nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm được giao và tình hình buôn lậu,

gian lận thương mại trong những năm tới và đến năm 2020. Thực tế hiện nay chỉ có

khoản 1/3 cán bộ đủ năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu nghiệp vụ, làm việc có hiệu

quả; 1/3 làm việc với chất lượng trung bình; Còn lại là làm việc cầm chừng, kém hiệu

quả. Do đó, hiệu quả công tác nghiệp vụ thấp, số vụ việc do lực lượng chuyên trách

phát hiện, xử lý không nhiều (Chiếm 17,90% theo thống kê năm 2011).

Trước thực trạng về hệ thống tổ chức của lực lượng chuyên trách phòng, chống

buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới và năng lực trình độ của đội ngũ

cán bộ công chức làm công tác này, yêu cầu xây dựng lực lượng chống buôn lậu

chuyên sâu, chuyên nghiệp, hoạt động theo nguyên tắc tập trung thống nhất đang là đòi

hỏi cấp thiết của ngành Hải quan. Để khắc phục tình trạng trên, cần kiện toàn về tổ

chức, nhận sự và hoạt động đảm bảo cho các đơn vị Hải quan các cấp thực hiện có hiệu

quả công tác kiểm soát Hải quan trong tình hình mới, trước mắt nhiên cứu sửa đồi, bổ

sung Quyết định số 1016/QD-BTC ngày 11/5/2010 của Bổ trưởng Bộ tài chính quy

định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Điều tra chống buôn

lậu để phù hợp với chức năng, nhiệm vụ trong tình hình mới, cụ thể:

- Thành lập đơn vị chuyên trách (Cấp phòng, đội) để thực hiện công tác điều tra

thuộc Cục Điều tra chống buôn lậu. Đơn vị này vừa trực tiếp thực hiện hoạt động điều

tra, vừa là đầu mối chủ trì tham mưu cho lãnh đạo Tổng cục Hải quan, Bộ Tài chính

chỉ đạo về công tác điều tra theo pháp luật tố tụng hình sự trong ngành Hải quan. Đây

chính là lực lượng điều tra theo pháp luật tố tụng hình sự trong ngành Hải quan. Đây

chính là lực lượng điều tra chuyên trách mang tính chuyên sâu của lực lượng Hải quan

để điều tra các vụ án khởi tố hình sự theo quy định của pháp luật tố tụng hình sự. Hiện

nay công tác này còn thiếu cán bộ có trình độ nghiệp vụ điều tra vì vậy hiểu quả không

cao, còn nhiêu lúng túng, bất cập.

Page 89: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

74

- Theo lộ trình thích hợp, tiến tới thành lập Trung tâm chỉ huy chống buôn lậu

(Đơn vị tương đương cấp phòng), giám sát thường xuyên tàu, thuyền, phương tiện vận

tải đường bộ vận chuyển hàng hóa XNK... phục vụ tác tiến, chỉ huy chuyên án, đấu

tranh quy mô lớn, huy động nhiều lực lượng, trang thiết bị, phương tiện trên nhiều địa

bàn trong phạm vi toàn quốc.

- Tại các Cục Hải quan tỉnh, thành phố; Nghiên cứu thành lập, kiện toàn các đơn

vị có hệ thống dọc như sau:

+ Thành lập Phòng thu thập, xử lý thông tin ghiệp vụ Hải quan tại 09 Cục Hải

quan thành phố (Là các Cục Hải quan lớn có hoạt động XNK hàng hóa lớn). 25 Cục

Hải quan còn lại thành lập bộ phận thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan trong

phòng chống buôn lậu và xử lý vi phạm.

+ Các đơn vị chuyên trách phòng chống ma túy: Thành lập 12 Đội Kiểm soát

phòng, chống ma túy trực thuộc Cục Hải quan các tỉnh, thành phố xác định là địa bàn

trọng điểm về ma túy. Thành lập 21 Tổ Kiểm soát ma túy thuộc Đội Kiểm soát Hải

quan của 15 Cục Hải quan tỉnh, thành phố chưa có lực lượng chuyên trách phòng,

chống ma túy.

+ Các đơn vị chuyên trách SHTT: Giai đoạn 2019 – 2021 thí điểm và triển khai

hoạt động lực lượng riêng biệt (Gọi là Tổ chống hàng giả, hàng vi phạm quyền SHTT,

có biên chế từ 5-10 cán bộ) trực thuộc Đội Kiểm soát của 10 Cục Hải quan tỉnh, thành

phố lớn (Tp. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Lạng Sơn, Lào Cai, Quảng

Ninh, Quảng Trị, Tây Ninh, Vũng Tàu). Giai đoạn 2022 – 2025 sau khi tổng kết rút

kinh nghiệm sẽ nâng lên thành lập Đội chống hàng giả và thực thi bảo vệ quyền SHTT

tại các đơn vị này với biên chế từ 10-15 người.

3.2.3. Giải pháp thứ ba: Đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao trình độ chuyên

môn nghiệp vụ, pháp luật trong công tác kiểm soát Hải quan (Chú trọng đào tạo

cán bộ làm công tác kiểm soát chuyên sâu tại địa phƣơng):

Page 90: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

75

Đánh giá về năng lực trình độ nghiệp vụ chuyên môn, trình độ pháp luật của lực

lượng chuyên trách phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên

giới của toàn ngành Hải quan còn yếu, chỉ 1/3 cán bộ đủ năng lực trình độ đáp ứng yêu

cầu nghiệp vụ, làm việc có hiệu quả; 1/3 làm việc chất lượng trung bình; Lực lượng

làm công tác này còn thiếu. Để đáp dứng yêu cầu nhiệm vụ của lực lượng chống buôn

lậu. Ngành Hải quan trong giải đoạn hội nhập, tương xứng với chức năng, nhiệm vụ và

thẩm quyền được giao đòi hỏi phải nâng cao trình độ, kỹ năng nghiệp vụ của cán bộ

chuyên trách kiểm soát Hải quan. Hình thành cơ chế đặc thù trong tuyển dụng, bổ

nhiệm, luân chuyển cán bộ chuyên trách, phấn đấu đến năm 2020 cán bộ làm công tác

kiểm soát Hải quan (Chuyên trách và kiêm nhiệm) chiếm 30% biên chế toàn ngành

(Hiện tại chiếm 14,70%). Xây dựng, thực hiện kế hoạch đào tạo và đào tạo lại đến năm

2020 đạt 85% cán bộ qua đào tạo dài hạn (Bậc Đại học và tương đương) về nghiệp vụ

kiểm soát Hải quan. Nâng cao chất lượng dạy, huấn luyện của đội ngũ giảng viên Hải

quan về công tác kiểm soát Hải quan, đảm bảo kiến thức giảng dạy chuyên sâu, đáp

ứng yêu cầu nhiệm vụ công tác trong tình hình mới.

3.2.3.1 Nhiệm vụ cụ thể:

- Rà soát đánh giá về trình độ năng lực của cán bộ làm công tác kiểm soát Hải

quan trong toàn ngành để chủ động trong công tác sắp xếp bố trí công việc cho phù

hợp.

- Tổ chức bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên sâu về công tác kiểm soát Hải quan cho

các công chức còn yếu, chưa qua trường lớp đào tạo về công tác này (Tổ chức theo khu

vực, đào tạo cuốn chiếu để đảm bảo nội dung học tập). Trực tiếp mời các chuyên gia có

kinh nghiệm, kiến thức cơ bản xuống hướng dẫn tại các đơn vị trực tiếp (Tại Đội, Tổ,

Chi cục).

- Xây dựng kế hoạch tuyển dụng, luân chuyển các cán bộ có trình độ học vấn

các chuyên ngành đào tạo công tác điều tra của các ngành Công an, Biên phòng có nhu

cầu công tác trong ngành Hải quan. Đào tạo chuyên sâu nghiệp vụ cho lực lượng Hải

Page 91: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

76

quan đang làm công tác kiểm soát tại các trường của Công an theo hình thức hợp đồng

đào tạo.

3.2.3.2. Nội dung đào tạo

- Đào tạo theo giáo trình điều tra đã được xây dựng của ngành Hải quan hoặc

đào tạo theo giáo trình của trường Công an (Theo kiến thực hợp đồng đào tạo). Tập

trung vào các nội dung về quy trình, phương pháp, cách thức tiến hành các bước điều

tra theo quy định của Luật tố tụng hình sự trên cơ sở các nguyên tắc của ngành.

- Đào tạo về kiến thức pháp luật, nghiệp vụ công tác kiểm soát Hải quan.

- Đào tạo về nghiệp vụ công tác Hải quan (Kiểm tra thủ tục Hải quan, thủ tục

thuế).

- Đào tạo về nghiệp vụ ngoại thương (Kế toán, thanh toán, vận tải).

Nhằm trang bị kiến thức sâu rộng để công tác điều tra chống buôn lậu, gian lận

thương mại đạt hiệu quả.

3.2.4 Giải pháp thứ tƣ: Xây dựng hệ thống thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải

quan dựa trên nền tảng công nghệ thông tin đảm bảo thống nhất, đồng bộ:

Thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan là hoạt động trọng tâm của các

đơn vị chuyên trách thuộc lực lượng kiểm soát Hải quan nhằm thu thập, tổng hợp, đánh

giá, phân tích, làm rõ thông tin và cung cấp thông tin đã được xử lý cho các đơn vị cá

nhân có trách nhiệm trong hoạt động kiểm tra trong và sau thông quan, hoạt động kiểm

soát Hải quan để chủ động phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua

biên giới, phục vụ xây dựng chính sách quản lý nhà nước về Hải quan. Đây là một

công tác hết sức quan trọng và được xây dựng thành hệ thống từ trung ương đến các

địa phương, hệ thống này bao gồm:

- Hệ thống cơ sở dữ liệu và thông tin nghiệp vụ.

- Mạng thông tin quản lý.

- Hệ thống thông tin thống kê và cơ sở dữ liệu quốc gia về hàng hóa XNK

- Các hệ thống thông tin khác.

Page 92: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

77

Hệ thống đơn vị chuyên trách thu thập xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan được

tổ chức thành 03 cấp:

- Cấp tổng cục: Phòng thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan thuộc Cục

Điều tra chống buôn lậu.

- Cấp Cục Hải quan tỉnh: Đơn vị thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan

(Hiện nay chưa có các phòng độc lập làm công tác này). Dự kiến thành lập Phòng Thu

thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan thuộc 09 Cục Hải quan tỉnh, thành phố bao

gồm: Tp. Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Đồng Nai, Bình

Dương, Đà Nẵng, Bà Rịa Vũng Tàu); 25 Cục còn lại thành lập bộ phận thu thập, xử lý

thông tin nghiệp vụ Hải quan trong các Phòng chống buôn lậu và xử lý vi phạm.

- Cấp Chi cục Hải quan: Tổ thu thập, phân tích thông tin nghiệp vụ và quản lý

rủi ro.

Hiện nay, cơ cấu tổ chức của ngành Hải quan có 33 Cục Hải quan tỉnh, thành

phố. Trong đó có 22 đơn vị Hải quan tỉnh, thành phố đã có Phòng Tham mưu chống

buôn lậu và xử lý; Số Cục Hải quan còn lại chưa có Phòng này, chức năng tham mưu

chống buôn lậu được giao cho Đội Kiểm soát. Từ thực tế tổ chức bộ máy này, Tổng

cục giao chức năng, nhiệm vụ thu thập xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan cho Phòng

Tham mưu chống buôn lậu và xử lý thuộc 22 Cục Hải quan tỉnh, thành phố và giao

nhiệm vụ này cho Đội Kiểm soát Hải quan thuộc 11 Cục Hải quan tỉnh, thành phố còn

lại.

Tổ chức, hoạt động của hệ thống đơn vị thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải

quan theo nguyên tắc tập trung thống nhất, được tổ chức theo hệ thống dọc: Đơn vị cấp

trên chấp hành sự chỉ đạo, hướng dẫn, kiểm tra hoạt động nghiệp vụ của đơn vị cấp

trên và thực hiện chế độ báo cáo định kỳ, đột xuất theo yêu cầu của cấp trên. Xây dựng,

phát triển hệ thống đầu mối thu thập thông tin theo phương thức "Mạng lưới", bên cạnh

việc tổ chức theo hệ thống dọc còn được thiết lập theo hệ thống ngang để phát huy vai

Page 93: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

78

trò của đơn vị thu thập thông tin cấp dưới, kịp thời chia sẻ thông tin thu thập đã qua xử

lý cho các đơn vị cùng cấp trong đơn vị.

Hiện nay toàn Ngành chú trong vào việc trang bị cơ sở, vật chất cho hệ thống

này, đầu tư trang thiết bị tin học hiện đại, xây dựng các chương trình quản lý hiện đại,

tiên tiến để phục vụ công tác thu thập, xử lý thông tin. Hệ thống thông quan điện tử

VNACCS/VCIS đang được triển khai vận hành để đáp ứng yêu cầu hội nhập, giảm

thiểu thời gian làm thủ tục, thông quan hàng hóa, đảm bảo công tác quản lý rủi ro.

3.2.5 Giải pháp thứ năm: Tăng cƣờng quan hệ phối hợp, hợp tác trao đổi thông

tin và đẩy mạnh tuyên truyền pháp luật về Hải quan

3.2.5.1 Phối hợp trong nước

Mối quan hệ phối hợp trong đấu tranh phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái

phép hàng hóa qua biên giới tại các cửa khẩu miền Nam – Việt Nam là mối quan hệ

phức tạp, nhiều chiều. Sự phối hợp đó muốn đạt hiệu quả thì trước hết ba lực lượng Hải

quan, Công an, Bộ đội biên phòng phải có sự thống nhất cao về nhận thức, quan điểm,

thái độ để từ đó tạo nên sự đồng thuận cao trong quá trình thực hiện các nội dung, yêu

cầu, nhiệm vụ của mối quan hệ.

Trong trao đổi thông tin, tài liệu và xử lý tin báo, tố giác tội phạm, ba lực lượng

cần chủ động trao đổi thông tin liên quan đến hoạt động của đường dây, ổ nhóm tội

phạm tại các cửa khẩu đường bộ, những phương thức thủ đoạn hoạt động và cả những

thay trong cơ chế, chính sách liên quan đến hoạt động của mỗi ngành. Đặc biệt cần

quan tâm, chú trọng đến việc phối hợp trao đổi thông tin để thực hiện công tác bảo vệ

nội bộ, bảo vệ cán bộ nhằm thực hiện tốt công tác phòng ngừa, ngăn chặn kịp thời

những biểu hiện tiêu cực, thoái hóa, biến chất của cán bộ, làm sạch nội bộ của mỗi

ngành.

Khi phối hợp điều tra, xử lý tội phạm về kinh tế tại các cửa khẩu đường bộ miền

Nam – Việt Nam cần có sự thống nhất trong tiến hành các hoạt động điều tra cụ thể,

nhất là trong khâu xây dựng kế hoạch và phân công nhiệm vụ cũng như các yêu cầu khi

Page 94: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

79

tiến hành hoạt động điều tra. Dù là điều tra theo tố tụng hình sự hay theo yêu cầu

nghiệp vụ các bên đều luôn ở thế chủ động làm chủ mọi tình huống, không được coi

nhẹ công tác chuẩn bị, tiền đề cho các hoạt động điều tra. Trong quá trình điều tra theo

luật định, khi Bộ đội biên phòng và Hải quan có yêu cầu thì đơn vị công an có nhà tạm

giữ hoặc trại giam phải tạo điều kiện cho gửi đối tượng bị tạm giữ hoặc tạm giam tại

nơi giam giữ của đơn vị mình và thực hiện đúng các quy định của pháp luật đối với

người bị tạm giữ, tạm giam cũng như thực hiện các yêu cầu khác của đơn vị gửi đối

tượng.

Ngoài ra, sự phối hợp trong công tác phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái

phép hàng hóa qua biên giới chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản pháp luật mang tính

chất tố tụng hình sự và các văn bản không mang tính chất tố tụng hình sự. Các văn bản

luật dùng để điều chỉnh mối quan hệ phối hợp giữa các lực lượng Hải quan, Công an,

Bộ đội biên phòng, Quản lý thị trường trong công tác phòng, chống buôn lậu, vận

chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới còn mang tính chung chung, cần tiếp tục điều

chỉnh cho phù hợp với tình hình mới, cụ thể:

- Duy trì thường xuyên hoạt động phối hợp với lực lượng Công an, Bộ đội biên

phòng, Quản lý thị trường trên cở sở quy chế phối hợp đã ký kết; Sửa đổi bổ sung, điều

chỉnh quy chế và triển khai những nội dung, lĩnh vực phối hợp mới. Triển khai bản

thỏa thuận phối hợp trong công tác tình báo và công tác Hải quan đã ký giữa Tổng cục

Hải quan và Tổng cục tình báo Bộ quốc phòng, ký kết và thực hiện những thỏa thuận

hợp tác với các hiệp hội ngành nghề, doanh nghiệp về trao đổi thông tin, chống hàng

giả, bảo hộ quyền SHTT....

- Thiết lập cơ chế trao đổi và xử lý thông tin giữa các lực lượng một cách nhanh

nhất và có chất lượng nhất, ban hành các quy định cụ thể về phạm vi, nội dung và trình

tự các biện pháp để thực hiện trao đổi thông tin cũng như trách nhiệm của người tiếp

nhận và xử lý thông tin nhằm đảm bảo các yếu tố an toàn, bí mật của công tác trong bối

cảnh hòa nhập quốc tế hiện nay.

Page 95: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

80

3.2.5.2 Hợp tác quốc tế

Duy trì thường xuyên hoạt động hợp tác quốc tế trong lĩnh vực kiểm soát hải

quan, tích cực tham gia các chương trình kiểm tra của Hải quan Asean. Tiếp tục duy trì

và làm tốt nhiệm vụ thành viên của Văn phòng tình báo Hải quan khu vực Châu Á –

Thái Bình Dương (RILO); Xúc tiến hợp tác song phương các cơ quan chuyên trách

chống buôn lậu của Hải quan quốc tế, các nước có mối quan hệ thương mại lớn với

Việt Nam và khu vực.

Trên cơ sở thỏa thuận về hợp tác, Hải quan cửa khẩu đường bộ Việt Nam cần

tăng cường trao đổi thông tin liên quan đến công tác chống buôn lậu, vận chuyển trái

phép hàng hóa qua biên giới. Phối hợp hỗ trợ cung cấp thông tin về các đối tượng,

phương tiện có hành vi phạm tội, bắt giữ xử lý trên cơ sở pháp luật của mỗi nước và

thông báo cho nhau những phương tiện của hai nước có hành vi vi phạm pháp luật như

không làm thủ tục xuất, nhập cảnh, có hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa

qua biên giới, ...

Căn cứ vào pháp luật mỗi nước, Hải quan Việt Nam – Campuchia cần trao đổi,

thông báo cho nhau những thông tin, tình hình, các văn bản chế độ, chính sách liên

quan đến hoạt động XNK hàng hóa, chính sách quản lý xuất nhập cảnh mà hai bên cần

quan tâm. Thông báo trao đổi những khó khăn, thuận lợi của mỗi bên trong công tác

phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Các bên cần

nghiên cứu xây dựng cơ chế hợp tác trao đổi, xử lý thông tin nghiệp vụ kiểm soát Hải

quan nhằm áp dụng phương thức quản lý rủi ro có hiệu quả.

Tăng cường công tác đấu tranh phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép

hàng hóa qua biên giới, xâm phạm quyền SHTT... mà hai bên cùng quan tâm. Ngoài

việc mỗi bên chủ động có kế hoạch phòng chống riêng của mình, cần nghiên cứu xây

dựng quy chế phối hợp chặt chẽ trong việc kiểm soát hàng cấm, cung cấp thông tin

trinh sát liên quan đến các lô hàng này. Xây dựng kế hoạch đấu tranh bắt giữ, hỗ trợ bắt

Page 96: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

81

giữ và xử lý các trường hợp vi phạm; Điều tra, xác minh, thu thập, xử lý thông tin

nhằm phát hiện các đối tượng phạm tội.

3.2.5.3 Tuyên truyền phổ biến pháp luật về công tác kiểm soát Hải quan

Công tác phổ biến, tuyên truyền giáo dục pháp luật giữ vị trí quan trọng trong

đời sống xã hội, đặc biệt là trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam,

đây là khâu đầu tiên rất quan trọng trong hoạt động thực thi pháp luật, là cầu nối giữa

hoạt động xây dựng pháp luật và thực thi pháp luật.

Các cán bộ Hải quan tại cửa khẩu đường bộ miền Nam – Việt Nam cần phổ

biến, tuyên tuyền các văn bản quy phạm pháp luật, các quy định của nhà nước được

phổ biến đến cán bộ, nhân dân các xã vùng biên giới. Việc phổ biến, tuyên truyền phải

thiết thực nhằm thắt chặt mối quan hệ phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước về Hải

quan với chính quyền địa phương và nhân dân các dân tộc tại địa bàn xã biên giới.

3.2.5.4 Ứng dụng khoa học kỹ thuật trong công tác kiểm soát Hải quan

Hiện tại hệ thống mạng Lan ngành Hải quan đã được trang bị cho toàn bộ các

cửa khẩu và trụ sở làm việc của ngành. Mạng diện rộng ngành Hải quan nằm trong hạ

tầng tuyền thông ngành Tài chính kết nối toàn bộ các đơn vị Hải quan từ trung ương

đến địa phương gồm: Tổng cục Hải quan, 34 Cục Hải quan tỉnh, thành phố và 190 Chi

cục Hải quan. Về cơ bản đường mạng kết nối giữa các điểm đều có đường chính và

đường dự phòng của 02 nhà cung cấp dịch vụ khác nhau.

Đang duy trì hoạt động thường xuyên các hệ thống ứng dụng công nghệ thông

tin cốt lõi trong toàn ngành, đảm bảo thông suốt đáp ứng yêu cầu nghiệp vụ Hải quan

nói chung cũng như nghiệp vụ kiểm soát Hải quan nói riêng, các hệ thống ứng dụng

lực lượng kiểm soát Hải quan đang khai thác sử dụng gồm:

- Hệ thống thông tin vi phạm Hải quan: Cung cấp các thông tin để xác định các

đối tượng ưu tiên, doanh nghiệp chấp hành tốt pháp luật Hải quan từ đó có chính sách

khuyến khích đối với các đối tượng này cũng như các doanh nghiệp đã từng có hành vi

Page 97: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

82

vi phạm pháp luật về Hải quan để có các biện pháp giám sát, quản lý các đối tượng này

khi làm thủ tục Hải quan.

- Hệ thống giám sát hàng hóa thực hiện thủ tục Hải quan điện tử, giám sát tình

trạng hoạt động của hệ thống thông quan điện tử hoạt động tại các Cục, chi cục hải

quan trên cả nước.

- Hệ thống quản lý rủi ro thực hiện các chức năng tổng hợp thông tin từ các hệ

thống khác để thực hiện phân loại đánh giá doanh nghiệp và phân lượng hàng hóa.

- Hệ thống thông tin giá tính thuế: Nhằm tăn cường công tác quản lý nợ thuế,

tránh gây thất thu thuế.

- Hệ thống thông tin tình báo: Giám sát các doanh nghiệp trọng điểm, mặt hàng

trọng điểm mới phát sinh để có kế hoạch kiểm tra giám sát trọng điểm.

3.2.6 Giải pháp thứ sáu: Đảm bảo công tác an sinh xã hội, tuyên truyền giáo dục

quần chúng trong công tác phòng ngừa, đấu tranh chống buôn lậu, gian lận

thƣơng mại trên địa bàn cửa khẩu biên giới đƣờng bộ:

Hoạt động buôn lậu diễn ra tại các khu vực cửa khẩu biên giới đường bộ, đây là

địa bàn rất phức tạp, thường xa những trung tâm hành chính, kinh tế, địa bàn thường ở

vùng sâu, hẻo lánh, kinh tế nghèo nàn, trình độ dân trí lạc hậu. Vì vậy, nhận thức của

người dân tại các khu vực này còn hạn chế, rất dễ bị lôi kéo tham gia buôn lậu hoặc đai

vác, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới. Việc tham gia buôn lậu cũng chỉ

nhằm để kiếm lợi chút ít vì cuộc sống khó khăn. Họ không nhận thức và thấy được

những tác hại của việc mình làm. Kiến thức luật pháp thấp nên rất dễ bị kích động dẫn

đến chống đối với lực lượng chức năng. Phần lớn con em trong độ tuổi đi học tại các

vùng sâu, vùng xa không có điều kiện học hành (Thất học), không có công ăn việc làm

đã bị lôi cuốn vào các hoạt động buôn lậu vi phạm pháp luật. Do đặc điểm về tình hình

kinh tế, văn hóa xã hội tại khu vực biên giới đã bị các đối tượng buôn lậu triệt để khai

thác, lợi dụng. Vì vậy, việc tuyên truyền giáo dục cho người dân nhận thức sự tác hại

của buôn lậu ảnh hưởng đến an ninh, chính trị, kinh tế xã hội; Đồng thời phối hợp chặt

Page 98: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

83

chẽ với chính quyền các cấp tại địa phương tổ chức tuyên truyền giáo dục, tạo công

việc làm cho họ.

Tiếp tục tháo gỡ nhanh, kịp thời những khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện

thuận lợi cho các hộ gia đình, cơ sở, doanh nghiệp phát triển sản xuất, chăn nuôi gia

súc.

Tập trung triển khai thực hiện tốt kế hoạch đầu tư xây dựng cơ bản, đặc biệt là

những dự án, công trình trọng điểm làm động lực trong thu hút đầu tư và phát triển

kinh tế xã hội để đảm bảo công việc làm cho người dân.

Tăng cường công tác đào tạo dạy nghề, nâng cao chất lượng dạy và học, đảm

bảo nguồn nhân lực phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội. Theo dõi chặt chẽ đời

sống nhân dân, nhất là các hộ gia đình chính sách, các hộ nghèo, để có biện pháp cứu

trợ cần thiết, đảm bảo an sinh xã hội.

Đầy mạnh tấn công, trấn áp các loại tội phạm, tệ nạn xã hội, đảm bảo an ninh

trật tự. Qua đó, làm cho người dân tin tưởng vào chính quyền, tập trung làm ăn lương

thiện, tham gia sản xuất, không tham gia các hoạt động phi pháp (Đánh bạc, cá độ) dẫn

đến nghèo đói là nguyên nhân mầm mống tham gia buôn lậu.

Kết hợp các lực lượng (Biên phòng, Công an, các đoàn thể, chính quyền địa

phương) tổ chức tuyên truyền giáo dục cho người dân không tham gia buôn lậu, tích

cực tham gia tố giác tội phạm.

3.3. Một số đề xuất và kiến nghị:

3.3.1. Đối với Tổng cục Hải Quan:

Tổng cục Hải quan cần chú trọng và chủ động phối hợp với các cấp, các Ngành

liên quan tăng cường tổ chức tuyên truyền giáo dục cho người dân không tham gia

buôn lậu, tích cực tham gia tố giác tội phạm.

Tăng cường hợp tác quốc tế trong công tác kiểm soát hải quan, ứng dụng công

nghệ thông tin vào công tác kiểm soát hải quan.

Page 99: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

84

Tiến hành đào tạo và đào tạo lại đội ngũ công chức Hải quan theo yêu cầu hội

nhập, trong đó đặc biệt coi trọng công tác điều tra chống buôn lậu, vận chuyển trái

phép hàng hóa qua biên giới, gian lận thương mại nhằm xây dựng lực lượng kiểm soát

Hải quan thành một lực lượng có năng lực cao, bản lĩnh vững vàng, phẩm chất tốt. Đầu

tư trang thiết bị phương tiện hiện đại, nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ

chống buôn lậu trong tình hình mới, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn

xã hội và chống thất thu thuế.

Tổng cục Hải Quan cũng nên tổ chức nghiên cứu sâu và kỹ lưỡng thống kê đầy

đủ thông tin đề xuất với các cơ quan quản lý Nhà nước rà soát, hoàn thiện và đồng bộ

hóa các quy định pháp luật về kiểm soát Hải quan.

3.3.2. Đối với Nhà nƣớc:

Thường xuyên phối hợp với các nước bạn trong công tác đào tạo, tuyên truyền

nhân dân sống tại vùng biên giới phòng chống buôn lậu. Tạo công việc cho người dân

sinh sống tại vùng biên giới để người dân có công việc ổn định không tham gia vào

đường dây buôn lậu.

Hoàn thiện, đồng bộ hóa các quy định về kiếm soát Hải quan để có quy định

chung về kiểm soát hải quan nhằm thực hiện đồng bộ trong toàn hệ thống.

Tăng thêm quyền lực bắt giữ cho ngành Hải quan nhằm chủ động trong công tác

trấn áp tội phạm.

Page 100: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

85

TÓM TẮT CHƢƠNG 3

Chương 3 trình bày về định hướng xu thế phát triển của hoạt động kiểm soát hải

quan Việt Nam. Trên cơ sở nguyên nhân đến sự yếu kém, thiếu hiệu quả trong công tác

kiểm soát Hải quan tại các cửa khẩu đường bộ trong thời gian qua, tác giả đã đề xuất

các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác này với các nội dung sau:

Thứ nhất: Rà soát, hoàn thiện và đồng bộ hóa các quy định pháp luật về kiểm soát

Hải quan;

Thứ hai: Tập trung xây dựng, hoàn thiện hệ thống tổ chức của lực lượng kiểm

soát hải quan theo hướng chuyên sâu (Đặc biệt là lực lượng kiểm soát trực tiếp tại các

cửa khẩu đường bộ);

Thứ ba: Đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ,

pháp luật trong công tác kiểm soát Hải quan (Chú trọng đào tạo cán bộ làm công tác

kiểm soát chuyên sâu tại địa phương);

Thứ tư: Xây dựng hệ thống thu thập, xử lý thông tin nghiệp vụ Hải quan dựa trên

nền tảng công nghệ thông tin đảm bảo thống nhất, đồng bộ;

Thứ năm: Tăng cường quan hệ phối hợp, hợp tác trao đổi thông tin và đẩy mạnh

tuyên truyền pháp luật về Hải quan;

Thứ sáu: Đảm bảo công tác an sinh xã hội, tuyên truyền giáo dục quần chúng

trong công tác phòng ngừa, đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại trên địa bàn

cửa khẩu biên giới đường bộ .

Đồng thời, tác giả cũng nêu một số đề xuất, kiến nghị với Tổng cục Hải quan,

Nhà nước.

Page 101: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

86

KẾT LUẬN

Trong những năm tới thực hiện cải cách, hiện đại hóa ngành Hải quan, áp lực

tạo điều kiện thuận lợi theo yêu cầu hội nhập là mặt tất yếu trong giai đoạn chuyển đổi

cơ chế quản lý sẽ là cơ hội để tội phạm trong lĩnh vực Hải quan phát triển. Vì vậy,

ngành Hải quan một mặt phải chuẩn hóa về mặt pháp lý theo chuẩn hóa các quy định

của tổ chức Hải quan thế giới, áp dụng quản lý Hải quan hiện đại trên cơ sở áp dụng

quản lý rủi ro. Tiến hành đào tạo và đào tạo lại đội ngũ công chức Hải quan theo yêu

cầu hội nhập, trong đó đặc biệt coi trọng công tác điều tra chống buôn lậu, vận chuyển

trái phép hàng hóa qua biên giới, gian lận thương mại nhằm xây dựng lực lượng kiểm

soát Hải quan thành một lực lượng có năng lực cao, bản lĩnh vững vàng, phẩm chất tốt.

Đầu tư trang thiết bị phương tiện hiện đại, nâng cao năng lực, đáp ứng yêu cầu nhiệm

vụ chống buôn lậu trong tình hình mới, góp phần bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an

toàn xã hội và chống thất thu thuế.

Luận văn "Một số giải pháp hoàn thiện hoạt động của lực lƣợng kiểm soát

Hải quan tại các cửa khẩu đƣờng bộ khu vực miền Nam – Việt Nam" Đã xây dựng

được lý luận về công tác chống buôn lậu của Hải quan Việt Nam, đánh giá một cách có

hệ thống được những vấn đề cơ bản nhất về thực trạng công tác kiểm soát Hải quan nói

chung và công tác kiểm soát Hải quan tại các cửa khẩu đường bộ miền Nam – Việt

Nam nói riêng. Trên cơ sở đó phân tích đánh giá những ưu điểm, tồn tại của công tác

này, so sánh với quy định Hải quan các nước trên thế giới và xem xét trong mối quan

hệ tổng thể với hệ thống các quy trình, thủ tục hiện hành về công tác kiểm soát của Hải

quan Việt Nam với mục đích đề ra những giải pháp hữu hiệu trong tiến trình hoàn thiện

và nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát Hải quan. Nghiên cứu đã hoàn thành nhiệm

vụ nghiên cứu cũng như các mục tiêu nghiên cứu. Mặc dù vậy, với thời gian nghiên

cứu có hạn, tác giả chưa đi sâu phân tích đầy đủ các nội dung của các công tác kiểm

Page 102: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

87

soát Hải quan khác của ngành Hải quan hiện nay. Phần này sẽ dành cho các tác giả

nghiên cứu tương lại.

Page 103: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

88

Page 104: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

89

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Luật Hải quan (2001), sửa đổi bổ sung (2004), Luật Hải quan sửa đổi bổ sung đã

được Quốc hội thông qua ngày 23/6/2014, có hiệu lực 01/01/2015.

2. Chính phủ, Quyết định số 65/2004/QĐ-TTg ngày 19/4/2004 về Quy chế hoạt động

của lực lượng Hải quan chuyên trách phòng chống buôn lậu vận chuyển trái phép hàng

hóa qua biên giới và các văn bản hướng dẫn.

3. Chính phủ, Nghị định 107-/2002/NĐ-CP ngày 23/12/2002: Quy định phạm vi địa

bàn hoạt động Hải quan, quan hệ phối hợp trong phòng, chống buôn lậu, vận chuyển

trái phép hàng hóa qua biên giới và các hành vi vi phạm pháp luật Hải quan.

4. Chính phủ, Nghị định 154/2005/NĐ-CP ngày 15/12/2005: Quy định chi tiết thi hành

một số điều của Luật Hải quan về thủ tục Hải quan, chế độ kiểm tra, giám sát Hải quan.

5. Thủ tướng Chính phủ, Chỉ thị 19/2000/CT-TTg ngày 28/9/2000 về việc tăng cường

công tác chống buôn lậu.

6. Thủ tướng Chính phủ, Chỉ thị số 853/1997/CT-TTg, ngày 11/10/1997 về đấu tranh

chống buôn lậu trong tình hình mới.

7. Thủ tướng chính phủ, Quyết định số 02/2010/QĐ-TTg ngày 15/01/2010 qui định

chức năng nhiệm vụ, quyền hạn cơ cấu tổ chức của Tổng cục Hải quan.

8. Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, Quyết định số 845/QĐ-TCHQ ngày 09/5/2006

về thành lập và ban hành Quy chế làm việc của ban chỉ đạo triển khai công tác thu

thập, xử lý và quản lý khai thác sử dụng thông tin nghiệp vụ Hải quan.

9. Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, Quyết định số 1928/QĐ-TCHQ ngày

23/10/2006 quy định trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp khám xét theo thủ tục

hành chính trong lĩnh vực Hải quan.

10. Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, Quyết định số 1843/QĐ-TCHQ ngày

22/9/2011 về việc Ban hành quy định về hoạt động kiểm soát Hải quan.

11. Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, Quyết định số 1882/QĐ-TCHQ ngày

29/11/2005 về việc Ban hành quy định về các biện pháp nghiệp vụ kiểm soát Hải quan.

Page 105: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CỦA LỰC …thuvienso.bvu.edu.vn/bitstream/TVDHBRVT/19879/1/Nguyen-Duc-Qu… · MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT

90

13. Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, Quyết định số 1487/QĐ-TCHQ ngày

07/7/2008 về Ban hành quy định lập, quản lý, sử dụng hồ sơ, biểu mẫu cơ sở bí mật

của lực lượng kiểm soát Hải quan.

14. Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, Quyết định số 45/QĐ-TCHQ ngày 30/7/2010

về việc Ban hành quy định về quy trình tuần tra kiểm soát của lực lượng kiểm soát Hải

quan.

16. Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan, Quyết định số 37/QĐ-TCHQ ngày 18/5/2011

về việc Ban hành quy định trình tự thực hiện biện pháp điều tra nghiên cứu nắm tình

hình của lực lượng Hải quan.

17. Báo cáo kiểm soát hải quan của các cửa khẩu đường bộ Miền Nam năm

2015,2016,2017,2018.

18. Tổng cục Hải quan, Chiến lược cải cách và hiện đại hóa Hải quan giai đoạn 2010 –

2020.

19. Tổng cục Hải quan, Đề án Tăng cường công tác hợp tác và hội nhập quốc tế.

20. Luật Hải quan một số nước (2003), Tổng cục Hải quan, bản dịch Tiếng Việt.

21. Tổ chức Hải quan Thế giới (2001), sổ tay cẩm nang nghiệp vụ Hải quan, Tổng cục

Hải quan, bản dịch Tiếng Việt.

22. Tổ chức Hải quan Thế giới (1999), Cẩm nang dành cho các Điều tra viên về chống

gian lận thương mại, Tổng cục Hải quan, bản dịch Tiếng Việt.