MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni...

64
MS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga Hagfræ!ideild Október 2013

Transcript of MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni...

Page 1: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

! ! !

!

!

!

MS ritger!

Hagfræ!i

Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni

Elís Pétursson

Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

Hagfræ!ideild

Október 2013

Page 2: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

!

!

!

!

!

!

!"#$%&'&()&#*+,-+$.(,$/-$*!"#$"%%&'(%)*+,)-.+$&/0)-)1&/+%&(")."#&*0%2)

!

*

*

"#$%!&'()*%%+,!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

-+./01*.12,3!(3#!45!67*89)!$!:/72*;93!

-139<13,/,=3>!?@#23!A+B7/!

!

C/72*;93=13#=!

D'#/7%0$%3,=/%039!C8%.E#/!F%#/,=%!

G.(E<1*!HIJK

Page 3: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

K!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

!

L:*32/0/#=/*!71,73%#139,3M!

!

N3(71*9!O1%%3!1*!KI!13,3,7/!#+./01*.12,3!(3#!45!P*E2%!039!C/72*;93=13#=Q!

D'#/7%0$%3,=/%039!C8%.E#/!F%#/,=%M!

!

R!HIJK!"#$%!&'()*%%+,!

N3(71*93,/!S8!1..3!/2*3(/!,1S/!S19!#1@23!:T2),=/*M!

!

&*1,(),>!C8%.E#/P*1,(!

[email protected]/0$.Q!HIJK!!

Page 4: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

V!

!"#$%&'*

!"#$%&'( )%**"( %&( +,$'( -&./( #"+( /%"*#.&.0&1-*( 2( 3.$-&4'"( 5$( %&( 64$"( 3%77.&( 89( :;<=(

13,3,7/*M! -139<13,/,=3! 01*.12,3%3,%! 1*! =*M! ?@#23! A+B7/! P*E21%%+*! 039! C/72*;93=13#=! +7!

./,,!'7!:+,)S!<1%()!O/..3*M!"3,,37!03#!'7!O/../!=*M!WE*/*,3!?M!&'()*%%@,3!2@*3*!7/7,#17/*!

8<1,=3,7/*!039!03,,%#)!*/,,%E.,/*3,,/*M!X9!#+.)S!O/../!'7!Y*@,U)!?),,#/)7%=E(()*!+7!

Z,73<UT*7)! "M! ?)9S),=%=E(()*! 2@*3*! @23*#1%()*! +7! 2UT#%.@#=)! S3,,3Q! 03,)S! +7!

/9%(/,=1,=)S!2@*3*!O/,,!%()9,3,7!%1S!S'*!1*!013(()*M!

*

Page 5: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[!

!"#$%""&$*

L! F%#/,=3! :12)*! #139,3! 71,73%<*1@(3,7/! $! 01*9#/7! S;#%(! :;**3! 1,! :U8! ST*7)S!

%/S/,<)*9/*OUE9)S!+7! *1@,3%(!O/9!13,./*!E:1PP3#17(!O/*! %1S! #/,=39!<\*!039!7*),,/,!

+7!%0132#).1,,=/,!7U/#=1@*3%S/*./9M!4/*.S39!*/,,%E.,/*3,,/*!0/*!/9!S1(/!8:*32/0/#=/!

71,73%#139,3! $! ,1@%#)01*9! /).! O1%%! /9! <1*/! %/S/,! 71,73%#139,3! 2@*3*! +7! 12(3*!

12,/:/7%:*),39!8!F%#/,=3!+7!)PP(T.)!#/,=/!8!10*)M!?1*9/*!0+*)!S;#3,7/*!2@*3*!S13*3:#)(/!

G"]^! #/,=/,,/! +7! /(:)7/9! %0+! :01*%)! 01#! S19/#01*9<E#7/Q! S19/#2E#.%2UT#=3! +7!

71,73%2#T.(! %.\*9)! 71,73%#139,3,/M! 41(3,! 0+*)! (0T! _XN! #$.T,Q! 2@**/! 3,,3:'#(! 13,7T,7)!

01*9<E#7)!+7!71,73!%1S! 3,,*3!<*1@()*Q!1,! $! %13,,/! #$./,3,)!0/*!<;((!039!/(03,,)#1@%3! (3#!

O1%%!/9!%(\*/!2@*3*!%#/./!8!03,,)S/*./93M!!

`39)*%(T9)*!71,73%#139,3S;#3,7/,,/!0+*)!$!:;**3!./,(3,)S!+7!S;#=3%(!S19/#!/,,/*%!

(0177U/!8*/!)PP%T2,)9!71,73%#139,3! 2@*3*! F%#/,=!aJb! 2@*3*! 2@**/! #$./,39!1,![Hb! 2@*3*!O/9!

%13,,/M! W17/*! 0/*! *13.,)9! S19/#71,73%#139,3! 2@*3*! S;#3,7/*,/*! 0/*! (0177U/! 8*/!

71,73%#139,3! 8! <3#3,)! Hc6KIb! +7! %(1SS=3! O+../#17/! 039! 2@**3! S;#3,7/*M! d8.0;9! 2@#7,3!

S;#=3%(! 2@*3*!S19/#01*9<E#7)!+7!71,73%2#T.(!039!71,73%#139,3Q!1,!1,73,!S/*.(;.!(1,7%#!

S;#=)%(!039!S19/#2E#.%2UT#=/M!

?1,73%#139,3!S;#=3%(!:;**3!8!F%#/,=3!12(3*!12,/:/7%:*),39!HIIc!2@*3*!<;93!#$.T,M!X2()*!

8!SE(3!0+*)!%$9)*!/271*/,=3!,39)*%(T9)*!2@*3*!8:*32!)PP(T.)!10*)!+7!#$(39!:;7(!/9!2)##@*9/!

<@77(!8!O13S!S;#3,7)SM!

!*

Page 6: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

a!

!"#$%&"$'($)*

D+*S8#3!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!V!e(=*8(()*!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM![!"2,3%@23*#3(!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!a!4@,=/%.*8!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!c!fT2#)%.*8!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!g!J! Z,,7/,7)*!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!JI!

JMJ! 5T7)#17(!%/S:1,73!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!JJ!JMH! C0/9!1*!71,73%#139,3h!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!JH!JMK! 4;#3,7/*!8!71,73%#139,3!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!JV!JMV! i1,,3,7/*!)S!71,73%#139,3!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Ja!

JMVMJ! 5/S.1PP,3%.1,,3,7/*!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Ja!JMVMH! i+%(,/9/*.1,,3,7/*!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Jj!JMVMK! i1,,3,7/*!)S!(*k01*9)7#13./!039!%(UE*,!P1,3,7/S8#/!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Jc!

JM[! `39)*%(T9)*!2@**3!*/,,%E.,/!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Jg!H! N/,,%E.,!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!HJ!

HMJ! ?T7,Q!k*03,,%#/!+7!k*(/.!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!HH!HMH! f$S/<3#!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!HK!HMK! -$.T,!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!HK!HMV! _39<*/79%2/##!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!H[!HM[! ?1,73%#139,3!2@*3*!S3%S),/,=3!($S/<3#!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Ha!

K! `39)*%(T9)*!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Hj!KMJ! `39)*%(T9)*!2@*3*!#$./,!lcm!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Hj!

KMJMJ! 4/(!8!71,73%#139,3!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Hj!KMJMH! 4@,=*;,!7*13,3,7!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Hc!KMJMK! `39)*%(T9)*!#$,)#17*/*!/9:0/*2%7*13,3,7/*!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!KH!KMJMV! `39)*%(T9)*!2@*3*!71,73%#139,3!(1,7=/!12,/:/7%:*),3!+7!)PP(T.)!10*)!KK!

KMH! `39)*%(T9)*!#$./,%!lgm!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!K[!KMHMJ! 4/(!8!71,73%#139,3!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!K[!KMHMH! 4@,=*;,!7*13,3,7!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Ka!KMHMK! `39)*%(T9)*!#$,)#17*/*!/9:0/*2%7*13,3,7/*!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Kg!KMHMV! `39)*%(T9)*!2@*3*!71,73%#139,3!(1,7=/!12,/:/7%:*),3!+7!)PP(T.)!10*)!Kg!

KMK! 5/S/,(1.(!8!,39)*%(T9)S!+7!)S*;9/!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!VJ!V! -+./+*9!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!VV!C13S3#=/%.*8!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!V[!

Page 7: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

j!

_39/).3!J!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Vj!_39/).3!H!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM![a!*

Page 8: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

c!

!"#$%&'()*

4@,=!J!"#$%&'()*&+,(-".&/"0*.12345"67889:";+"+'<1;("=5'((*&">)"?=5'((*&"71,73%#139,3!k(!$!,1@%#)01*9M!CT2),=)*!O\==3M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!JV!

4@,=!HM!CEP/S@,=),!$!(1,7%#)S!S19/#01*9<E#7)!+7!&flHVmQ!S1(39!S19!#$./,3!lcmM!D@*3*!,19/,!S@,=3*,/*!1*!(3#7*13,(!:0/9/!#T,=!:/2/!01*39!2U/*#;79!k*!k*(/.3M!C/23!#/,=!&flHVm!73#=39![I!8!n68%Q!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Hg!

4@,=!KM!f1,7%#!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!&flHVmQ!S1(39!S19!#$./,3!lcmM!D@*3*!,19/,!S@,=3*,/*!1*!(3#7*13,(!:0/9/!#T,=!:/2/!01*39!2U/*#;79!k*!k*(/.3M!C/23!#/,=!&flHVm!73#=39![I!8!n68%Q!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!KI!

4@,=!VM!CEP/S@,=),!$!(1,7%#)S!71,73%2#T.(%!+7!&flHVmQ!S1(39!S19!#$./,3!lcmM!D@*3*!,19/,!S@,=3*,/*!1*!(3#7*13,(!:0/9/!#T,=!:/2/!01*39!2U/*#;79!k*!k*(/.3M!C/23!#/,=!&flHVm!73#=39![I!8!n68%Q!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!KI!

4@,=![M!f1,7%#!E:89*/!<*1@(,/!039!&flHVm!2@*3*!*T9)9!7T7,Q!S1(39!S19!#$./,3!lcmM!MMMMMMMM!KJ!4@,=!aM!L*#17!P*E%1,()<*1@(3,7!$!%.*8,3,7)!$%#1,%.)!.*E,),,/*M!4@,=3,!%\,3*!

21*3#!71,73%2/##%!.*E,),,/*!$!:*),3,)!:12U/%(!$!Uk#$!HIIjM!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!KK!4@,=!jM!CEP/S@,=),!039!(1,7%#!S19/#01*9<E#7)!+7!&flHVmQ!S1(39!S19!#$./,3!lgmM!

D@*3*!,19/,!S@,=3*,/*!1*!(3#7*13,(!:0/9/!#T,=!:/2/!01*39!2U/*#;79!k*!k*(/.3M!C/23!#/,=!&flHVm!73#=39![I!8!n68%Q!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Kj!

4@,=!cM!f1,7%#!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!&flHVmQ!S1(39!S19!#$./,3!lgmM!C/23!#/,=!&flHVm!73#=39![I!8!n68%Q!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Kj!

4@,=!gM!CEP/S@,=),!039!(1,7%#!71,73%2#T.(%!+7!&flHVmQ!S1(39!S19!#$./,3!lgmM!D@*3*!,19/,!S@,=3*,/*!1*!(3#7*13,(!:0/9/!#T,=!:/2/!01*39!2U/*#;79!k*!k*(/.3M!C/23!#/,=!&flHVm!73#=39![I!8!n68%Q!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Kc!

4@,=!JIM!f1,7%#!E:89*/!<*1@(,/!039!&flHVm!2@*3*!*T9)9!7T7,Q!S1(39!S19!#$./,3!lgmM!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!Kc!

Page 9: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

g!

!"#$%&'()*

f/2#/!JM!?1,73%#139,3!#/,=/,,/!S;#=!S19!&flJHmQ!&flHVm!+7!&flKam!+7!S1(3,!S19!#$./,3!lcmM!"2!&flHVm!:12)*!73#=39![IQ!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#Q!19/![Ib!71,73%#139,3M!MMMMMMMM!Hc!

f/2#/!HM!?1,73%#139,3!8!F%#/,=3!2@*3*!+7!12(3*!:*),Q!S1(3,!S19!#$./,3!lcmM!o&f!%\,3*!S),3,,!S3##3!($S/<3#/,,/M!"2!&flHVm!:12)*!73#=39![IQ!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#Q!19/![Ib!71,73%#139,3M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!KV!

f/2#/!KM!?1,73%#139,3!"0*EP)#/,=/!2@*3*!+7!12(3*!)PP(T.)!10*)Q!S1(3,!S19!#$./,3!lcmM!o&f!%\,3*!S),3,,!S3##3!($S/<3#/,,/M!"2!&flHVm!:12)*!73#=39![IQ!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#Q!19/![Ib!71,73%#139,3M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!KV!

f/2#/!VM!?1,73%#139,3!#/,=/,,/!S;#=!S19!&flJHmQ!&flHVm!+7!&flKam!+7!S1(3,!S19!#$./,3!lgmM!"2!&flHVm!:12)*!73#=39![IQ!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#Q!19/![Ib!71,73%#139,3M!MMMMMMMM!Ka!

f/2#/![M!?1,73%#139,3!8!F%#/,=3!2@*3*!+7!12(3*!12,/:/7%:*),Q!S1(3,!S19!#$./,3!lgmM!o&f!%\,3*!S),3,,!S3##3!($S/<3#/,,/M!"2!&flHVm!:12)*!73#=39![IQ!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#Q!19/![Ib!71,73%#139,3M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!VI!

f/2#/!aM!?1,73%#139,3!2@*3*!+7!12(3*!)PP(T.)!10*)Q!S1(3,!S19!#$./,3!lgmM!o&f!%\,3*!S),3,,!S3##3!($S/<3#/,,/M!"2!&flHVm!:12)*!73#=39![IQ!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#Q!19/![Ib!71,73%#139,3M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!VI!

f/2#/!jM!L:*32!($S/<3#%!8!S;#3,7/*!#/,=/!%1S!S;#=)%(!S19!,13.0;9/!71,73%#139,3!$!*/,,%E.,M!`\U/*!S;#3,7/*!2@*3*!($S/<3#39!JggI6HII[!<+*,/*!%/S/,!039!2@**3!S;#3,7/*!2@*3*!($S/<3#39!JggI6HIJKM!"2!&flHVm!:12)*!73#=39![IQ!O\93*!O/9!/9!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393!(3#![b!<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)!@23*!HV!S8,/9/!($S/<3#Q!19/![Ib!71,73%#139,3M!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!VH!

f/2#/!cM!5/S/,(1.(!8!,39)*%(T9)S!#$,)#17*/*!/9:0/*2%7*13,3,7/*M!C'*!%(1,=)*!pP3Sq!2@*3*!S19/#01*9<E#7)Q!pP+Pq!2@*3*!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!p1*q!2@*3*!71,73%2#T.(M!N!%(1,=)*!/#S1,,(!2@*3*!*T9)9!7T7,!+7!-!2@*3*!S/(!S19!#$./,3!lgmM!`T2,!+7!%.\*3,7/*!8!<*1@()S!S8!23,,/!$!_39/)./!HM!MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM!VK!

*

Page 10: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

JI!

0 !""#$"#%&*

F%#1,=3,7/*! ,+(/%(! 039! S3,,%(/! %U8#2%(;9/! 7U/#=S393#! $! :13S3! +7! :12)*! ,\#393,!

12,/:/7%<E#/!+7! 6.*1PP/!1,=)*0/.39!)S*;9),/!)S!:1#%()!.+%(3!+7!7/##/!O1%%!/9! *1./!

%S8/,Q!1,!%U8#2%(;9/,Q!7U/#=S393#M!"3,,!/2!.+%()S!O1%%!/9!*1./!%3,,!1373,!7U/#=S393#!1*!

ST7)#13.3,,! 8! 71,73%21##3,7)SM! D@*3*! #$(3#! +P3,! :/7.1*23! 13,%! +7! F%#/,=! 1*! %(E*! :#)(3!

,1@%#)0/*/! 3,,2#)(()*M! W17/*! 71,73! .*E,),,/*! 1*! %(1*.(Q! 1@.%(! 3,,2#)(,3,7)*! O/*! %1S!

/913,%! <*+(! /2! ,1@%#)0T*)S! 1*)! 2*/S#13==/*! 3,,/,#/,=%M! X9! %/S/! %./P3! S3,,./*!

12(3*%P)*,! 12(3*! k(2#)(,3,73! O/*! %1S! :/,,! 01*9)*! =\*/*3! +7! O0$! E%/S.1PP,3%:;2/*3! 8!

1*#1,=)S!ST*.)9)SM!_39!%#$./*!/9%(;9)*!1@.%(!039%.3P(/:/##3!#/,=%3,%!%1S!71()*!O*1,7(!

01*)#17/! /9! *$.3%2U8*S8#),)SM! _39! 013.(! 71,73! %,\%(! =;S39! 039M! W17/*! <;(/! O/*2!

039%.3P(/:/##/,,! 1*! :;7(! /9! %1SU/! ,39)*! */),#/),! $! #/,=3,)! +7! #;../! O/,,37!

2*/S#139%#).+%(,/9!2@*3*(;.U/!+7!S3,,./!12(3*%P)*,!12(3*!3,,2#)(()S!0T*)S!017,/!S3,,3!

./)PS8((/*M!5)S/*!10*)OUE93*!:/2/!,1@9%(!(3#!/9!71*/!O/9! $!.UT#2/*! 2U8*S8#/.*1PP),,/*!

HIIcQ!1,!O/9!71()*!*1@,%(!OUE92'#/73,)!1*23((!+7!%8*%/)./2)##(!21*#3M!W0$!1*!O/9!+2(!(/#39!(3#!

.+%(/! %U8#2%(;9*/*! P1,3,7/%(12,)! /9! 71(/! %/S39! ,39)*! T##! #/),! $! #/,=3,)! %/S($S3%! +7!

:#)(2/##%#17/! ,+..)9! U/2,(! S19! O0$! 13,2/#=#17/! /9! #;../! 71,739M! 5k! /971*9! 1*!

F%#1,=3,7)S!01#!.),,M!F!<E.!%3,,3!C/7#\%3,7!F%#/,=%!*1.)*!537)*9)*!5,;0/**!lJggKm!%T7)!

/#S1,,*/! 12,/:/7%/971*9/! 8! F%#/,=3! 2@*3*! ($S/<3#39! JgaI6JggHQ! 1,! O/*! S8! %U8! ,;*!

%#13()#/)%/!71,73%21##3,7/*%T7)!$%#1,%.)!.*E,),,/*M!!

C03S#139)*!2@#73.03##3!O1%%/*/!71,73%21##3,7/!:/2/!01*39!01*9<E#7)%.+(!S19!(3#:1@*/,=3!

E,+()S! 2@*3*! $%#1,%.(! :/7.1*23M! 51S! =;S3! :12)*! ./)PS8(()*! $%#1,%.)! .*E,),,/*!

7/7,0/*(! ,1@%#)0T*)S! +7! OUE,)%()! #;../9! )S! ggMggb! 2*8! JgVV! +7! 13,),73%! 8! ($),=/!

8*/()7! %$9)%()! /#=/*! 1*! :;7(! /9! (/#/! )S! 01*9<E#7)! %1S! 1*! 1..3! :;**3! 1,! :U8! T9*)S!

#T,=)S!l519#/</,.3!F%#/,=%Q!HIJImM!!

F! */,,%E.,! %3,,3! )S! 01*9<E#7)S/*.S39! *13.,/%(! WE*/*,3!?M! &'()*%%@,3! lHIJIm! (3#! /9!

#139,3! 71,73%<*1@(3,7/! $! 01*9<E#7)! 8! F%#/,=3! %'! )S! VIb! @23*! (0177U/! 8*/! ($S/<3#M! W1((/!

[email protected]*!:8((!%/S/,<+*39!039!T,,)*! #T,=!+7!O0$!S3.3#0;7(!/9!%.3#U/!:01*%!017,/!%0+!%'!+7!

:0/9! %'! :;7(! /9! 71*/! (3#! /9! #;../! O/9! :#)(2/##M! 5T.)S! %S;9/*! 1*! $%#1,%.)*!

7U/#=1@*3%S/*./9)*!2*1S)*!7*),,)*!+7!%0132#).1,,=)*!+7!O0$!01*9)*!O/9!/9!(1#U/%(!13((!/2!

Page 11: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

JJ!

S/*.S39)S!P1,3,7/%(12,),,/*!/9!S3,,./!O1((/!:#)(2/##Q!$!O/9!S3,,%(/!;(#3!F%#1,=3,7/*!

82*/S!/9!*1./!%3,,!1373,!7U/#=S393#M!

",!:0/9!:12)*!8:*32!8!#139,3!71,73%<*1@(3,7/!$!01*9<E#7)h!"*!13((:0/9!:;7(!/9!71*/!(3#!

/9!S3,,./!:/,/!19/!1*!:k,!/2!0T#=)S!E039*89/,#17*3!O8((/!13,%!+7!%(;*9!:/7.1*2/h!"*!

71,73%#139,3!:;**3!8! F%#/,=3!12(3*!12,/:/7%:*),39h!4@,=3!)PP(/./!10*)! %U8#2.*/2/! #;../!

71,73%#139,3!8!F%#/,=3h!

010 23+4(,+5*.&6",-+$*L:)73! S/,,/! 8! 8:*32)S! 71,73%! 8! 01*9<E#7)! 2E*! 0/r/,=3! %/S:#39/! (3#2;*%#)! #/,=/! 2*8!

2/%(71,73%%(12,)!(3#!2#+(71,73%!)PP!k*!JgjK!l?+#=<1*7!+7!i,1((1*Q!JggjmM!_39!#+.!Y*1((+,!

s++=%! 2/%(71,73%.1*23%3,%! 0/*! (/#39! /9! 7U/#=S39#/*! O8(((T.)#/,=/,,/! :129)! 2;*%(! +2!

#/,7(!2*8!%$,)!U/2,0;73%71,73M!&1,3,7/%(12,)S1,,!l!"#$%&!'()*+'m!2;*9)!*T.!2@*3*!O0$!/9!

2@*3*.+S)#/7! 2#UE(/,=3! 71,73%! S@,=3! <UE9/! )PP! 8! S),! %.3#03*./*3! /9#T7),! $! :3,)!

/#OUE9#17/!)S:01*23!l41,+,Q!Jgg[mM!419!2#UE(/,=3!71,73Q!/,=%(;9)!2/%(71,73%Q!1*!8((!039!

/9! 71,73%%.*8,3,7! %'! #8(3,! 2@#7U/! 01*9S;(3! 7U/#=S393#%3,%! 8! 7U/#=1@*3%S/*./93! +7!

1,=)*%P17#3! O0$! O;*! :*1@23,7/*! %1S! O/*! 01*9/M! ?1,739! /9#/7/%(! O/,,37! <*1@(3,7)S! $!

*/),($S/! $! %(/9! O1%%! /9! %P1,,/! %/2,3%(! )PP! 3,,/,! 2/%(71,73%! %1S! %0+! .*12%(!

2@*3*%U8/,#17*/!71,73%<*1@(3,7/M!

Y@77(! 0/*! 8! .1,,3,7)S! )S! #T7S8#! 13,%! 01*9%! l!"# ,(-# %.# %&!# /)*0!m! +7!

./)PS8((/*U/2,0;73%! l!"#/1)02(+*&3#/%-!)#/()*'4m!1,!O;*! 2U/##/!)S!:01*,37!71,73!S3##3!

#/,=/! #13(/*! U/2,0;73%M! "2! 13,%#13(/*! 0T*)*! 1*)! S3%U/2,#17/! 01*9#/79/*! 8! (013S)*!

ST*.)9)SQ! 71()*! S@,=/%(! :T7,),/*(;.32;*3! O/*! %1S! 0/*/,! 1*! .1@P(! 8! E=\*/*3!

S/*./9,)S!+7!%1#=!8!O13S!=\*/*3M!"2!S3%S),/,=3!S@,(!1*!,+()9!8!S/*./9%%0;9),)SQ!

O)*2/! 039%.3P(3,! /9! 2/*/! $! 717,)S! 7U/#=1@*3%S/*./9! O/*! %1S! 12(3*%P)*,! 12(3*! E=\*/*3!

7U/#=S39#3,)S! 1@.%(! $! %.3P()S! 2@*3*! =\*/*3! 7U/#=S393#3,,M! _39! 2#UE(/,=3! 71,73! ;((3! O0$!

/9#T7),3,! /9! .+S/! 2*/S! $! 71,73! S3##3! #/,=/,,/Q! O/,,37! /9! 7U/#=S393##! E=\*/! #/,=%3,%!

%(@*.3%(! 7/7,0/*(! 7U/#=S39#3! =\*/! #/,=%3,%M! W/,,37! ,;%(! U/2,0;73! $! 01*93! 0/*/,,/! +7!

./)PS8((/*! S3##3! %0;9/,,/M! e(! 2*8! O1%%)S! .1,,3,7)S! S;((3! O0$! %.\*/! (1,7%#!

71,73%<*1@(3,7/! 039! 039%.3P(/UT2,)9! #/,=/M! -$.(! +7! .+S39! 0/*! 3,,! 8Q! :12)*! %(1*.(! 71,73!

/)./,=3! 8:*32! 8! 039%.3P(/:/##/! +7! 013./*/! 71,73!S3,,./,=3! 8:*32M! f3#! /9! %0+! 01*93! O)*2/!

%0+.T##)9!4/*%:/##6-1*,1*!%.3#@*93!/9!01*/!)PP2@##(Q!1,!O/)!(3#7*13,/!/9!71,73%21##3,7!:/23!

Page 12: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

JH!

U8.0;9! 8:*32! 8! 039%.3P(/UT2,)9! 12! %)SS/,! /2! 12(3*%P)*,/*(1@7,3! k(6! +7! 3,,2#)(,3,7%! 1*!

%(;**3!1,!13,,!l?+#=<1*7!+7!i,1((1*Q!JggjmM!

W/9!0/.(3!O0$!)PP!%P)*,3,7/*!2*;93S/,,/!O17/*!$!#UE%!.+S!/9!71,73%<*1@(3,7/*!:T29)!

1..3! /##(/2! %/S<;*3#17! 8:*32! 8! 039%.3P(/UT2,)9! %(E**/! 039%.3P(/OUE9/M! F! (3#21##3!

Y/,=/*$.U/,,/! .+S! $! #UE%! /9! 71,73%#;..),! :/293! 1..3! 1,=3#17/! U8.0;9! 8:*32! 8!

039%.3P(/UT2,)9M!51S!=;S3!S1()*!i:/,!lJgcjm!/9!VIb!71,73%#;..),!</,=/*$.U/=+##/*%!

2*8! Jgc[! :/23! 13,7T,7)! #13((! (3#! JVb! :;..),/*! 01*9#/7%! @23*! [! 8*/! ($S/<3#M! W1%%3!

(/.S/*./9/! :;..),! $! 01*9#/73! 01#=)*! O0$! S3,,3! #;..),! 8! ./)PS;((3! 1,! %P89! 0/*M!

C129<),=,/*! %.\*3,7/*! )S! (1@7,3%.3#@*93! )*9)! %$9)*! #$.#17/*Q! %'*%(/.#17/! O/*! %1S!

4/*%:/##6-1*,1*! %.3#@*93,! 0+*)! @23*#13((! /##(/2! )PP2@##(M! W/9! O)*2(3! O0$! /9! 23,,/! /9*/*!

8%(;9)*!(3#!/9!%.\*/!O1,,/,!S),M!i1,,3,7/*,/*!71*9)!*89!2@*3*!O0$!/9!71,73%<*1@(3,7/*!

%.3#)9)!%'*!/9!2)##)!$!01*9#/7Q!1,!8!=/73,,!.+S!/9!%#$.(!0/*!1..3!%U8#271239M!

017 8'&/*,#*+,-+$.(,$/-$9*5/S.0;S(! ?+#=<1*7! +7! i,1((1*! lJggjm! 1*! %.E#/<E./*%.3#7*13,3,73,! 8! 71,73%#139,3! %1((!

2*/S!%1S!%k!P*E%1,()<*1@(3,7!$! 3,,2#)(,3,7%01*93Q! $!7U/#=S39#3! 3,,2#)(,3,7%#/,=%3,%Q!%1S!

01*9)*! 039! 13,%! P*E%1,()!<*1@(3,7)! $! 71,73!S3##3! 039%.3P(/#/,=/,,/M! "2! 13,,/*! P*E%1,()!

<*1@(3,7! $! 71,73! #1393*! (3#! 13,%!P*E%1,()!<*1@(3,7/*! $! 3,,2#)(,3,7%01*93Q!1*! (/#/9!)S! 2)##/!

71,73%#139,3!l!"#0%$/,!'!#/(++5'2)%132m!O/*!%1S!/9!71,73%<*1@(3,73,!%.3#/*!%'*!/9!2)##)!$!

3,,2#)(,3,7%01*939M!5'!<*1@(3,73,!$!01*9#/73!S3,,3!1,!13((!P*E%1,(!1*!/2()*!8!SE(3!(/#/9!)S!

(/.S/*./9/! 71,73%#139,3M! 5.3#@*93! 2@*3*! 2)##*3! 71,73%#139,3! 1*)! /9! k(2#)(,3,7%01*9! %'! :39!

%/S/!2@*3*!+7!12(3*!71,73%<*1@(3,7)Q!1,!O1((/!S8!%\,/!2*/S!8!k(!2*8!./)PS8((/*U/2,0;73M!

"2!039!#8()S!"!%(/,=/!2@*3*!71,73Q!71239!)PP!%1S!2UT#=3!13,3,7/!3,,#1,=/!7U/#=S393#%3,%!2@*3*!

13,/!13,3,7)!/2!1*#1,=/!7U/#=S39#3,)SQ!+7!&t!%1S!01*9!8!3,,2#)(,3,73!$!1*#1,=*3!S@,(Q!7;(3!

3,,2#)(,3,7%01*93,)!&Q!$!3,,#1,=*3!S@,(Q!01*39!#\%(!S19!UT2,),,3>!

! ! ! ! ! !!! lJm!

"2! 03*93! 3,,#1,=/! 7U/#=S393#%3,%! #;../*Q! :;../*! "! l"! :;../*! O/*! %1S! ,k! O/*2! 2#13*3!

13,3,7/*! /2! 3,,#1,=/! 7U/#=S39#3,)S! (3#! /9! ./)P/! 13,/! 13,3,7)! /2! O13S! 1*#1,=/m! +7! 12!

1*#1,=/! 01*9#/739! &t! :1#%(! E<*1@((Q! O/*2! 3,,#1,=/! 01*9#/739! &! /9! :;../! (3#! U/2,%! 039!

:;..),3,/!$!"!(3#!/9!./)PS8((/*U/2,0;73!:/#=3M!W0$!1*!/)7#UE%(!/9!(3#!/9!71,73%#139,3!71(3!

01*39! 2)##.+S3,!O/*2! &t! /9! 01*/! 2/%(3M! "2! k(2#)(,3,7%01*93Q! &tQ! 1*! %.3P(! )PP! $! .+%(,/9!+7!

8#/7,3,7)!71()*!O/9!13,),73%!:/#=3%(!E<*1@((!12!/,,/9!:0+*(!8#/7,3,7!+7!U/9/*.+%(,/9)*!

Page 13: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

JK!

1*)! 2/%(/*! %(;*93*Q! 19/! 12! 8#/7,3,7! (1.)*! 7/7,%(;9)S! <*1@(3,7)S! 039! %0132#)S! $!

.+%(,/93M!F!%$9/*/!(3#21##3,)!:1#%(!k(2#)(,3,7%01*9!2/%(!OE!:#)(2/##!.+%(,/9/*!+7!8#/7,3,7/*!$!

k(2#)(,3,7%01*93!(/.3!<*1@(3,7)S!l5u:*T=1*!v!Cw2,1*Q!HIIHmM!

WE((!/#S1,,/*/!%'!/9!71,73%#;..),! #1393! (3#! 01*9:;..),/*!71()*!71,73%#139,3!13,,37!

:/2(! ,13.0;((! 2+*S1*.3Q! %0+! 71,73%:;..),! #1393! (3#! 01*9#;..),/*M! W0$! 1*! (/#/9! )S!

U8.0;9/!71,73%#139,3!12!01*9!:;../*!$!.UT#2/*!71,73%#;..),/*Q!1,!,13.0;9/!71,73%#139,3!

12!01*9!#;../*!$!.UT#2/*!71,73%#;..),/*M!51S!=;S3!)S!,13.0;9/!71,73%#139,3!S8!,12,/!

/9!$!.UT#2/*!KVb!71,73%#;..),/*!</,=/*$.U/=/#%!7/7,0/*(!U/PT,%.)!U1,3!8!8*),)S!JggV6

Jgg[Q! #;../93! 01*9! 8! U/PT,%.)S! 5+,@! f*3,3(*+,! %UE,0T*P)S! )S! J[b! 8! </,=/*$%.)S!

S/*./93!l?+#=<1*7!+7!i,1((1*Q!JggjmM!!

F!%)S)S!(3#03.)S!1*!%.3#7*13,3,7!8!71,73%#139,3!OE!k(0$..)9!%0+!$!%(/9!O1%%!/9!:+*2/!(3#!

<*1@(3,7/! $! 3,,2#)(,3,7%01*93! 1*! :+*2(! 8! <*1@(3,7/*! $! ,1@%#)01*93M! e(0$../9/! k(782/,! /2!

%.3#7*13,3,7),,3!#1@23*!O0$!,+(.),!8!,1@%#)01*9%0$%3(T#)S!039!S/(!8!71,73%#139,3M!419!O0$!

2UT#7/*! O8(()S! %1S! 71(/! :/2(! 8:*32! 8! S39#),! 71,73%#139,3,,/*M! W1((/! 01#=)*! O0$! /9!

71,73%#139,3! 71()*! \S3%(! 01*39! <13,! 19/! E<13,Q! 12(3*! O0$! :0+*(! <*1@(3,73,! 01*9)*! 017,/!

:;**/!01*9%!8!3,,2#)(()S!0T*)S!19/!$!2*/S<+93!+7!12(3*%P)*,!li/:,Q!JgcjmM!419!<13,,3!

71,73%#139,3! 1*! 8((! 039! :3,/! /)7#UE%)! #139! O/*! %1S! 71,73%#;..),! :;../*! 01*9! 8!

3,,2#)(,3,73Q!#$.(!+7!2U/##/9!0/*!)S!$!(1,7%#)S!039!UT2,)!lJmM!419!%/S/!:;((3!:;../*!01*9!

8! 3,,2#)(()S! /92T,7)S! (3#! 3,,#1,=*/*! 2*/S#139%#)M! W/9! 1@.)*! 2*/S#139%#).+%(,/9!

2@*3*(;.U/! %1S! O/)! 1*)! #$.#17! (3#! /9! 01#(/! k(! $! 01*9#/739Q! 7123%(! O13S! .+%()*! (3#M! x<13,!

71,73%#139,3! #\%3*!O13S!E<13,)!8:*32)S!%1S!<13,!71,73%#139,3!71()*!:/2(!8!01*9#/7,3,7)!

3,,#1,=*/*!2*/S#139%#)M!W17/*!01*9!8!3,,2#)(,3,73!:;../*!$!.UT#2/*!71,73%#;..),/*!01*9)*!

3,,#1,=! 2*/S#139%#/!:#)(2/##%#17/!E=\*/*3M!W1%%3!S),)*!<13,3*!12(3*%P)*,3,,3!/9! 3,,#1,=*3!

2*/S#139%#)! %1S! :;../*! $! 01*93! 039! /).,/! 12(3*%P)*,M! "3,,37! S;((3! ,8#7/%(! E<13,/!

71,73%#139,3!2*8!2*/S<+9%:#393,,3Q!O/*!%1S!3,,#1,=!2@*3*(;.3!71(/!:;../9!8#/7,3,7)!%$,)!

039!O/9!/9!3,,2#)((/*!%/S.1PP,3%0T*)*!01*93!=\*/*3M!F!<89)S!(3#21##)S!:;../*!,1@%#)01*9!

S19! E<13,)S! :;((3M! L!4@,=! J! S8! %U8! %.\*3,7/*S@,=! %1S! %\,3*! ST7)#17/! S39#),! 8!

71,73%#139,3M!!

Page 14: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

JV!

!

:;-)*01*!"#$%&'($)*&+,-$.,/(-01234,567789,:),)%;0:&,<4%&&($,=',><4%&&&#*+,-+$.(,$/-$*<5*=*-,;.(4',#/1*83%4-)4#*>?))$1*

01@ :A($-+&#*B*+,-+$.(,$/-$*4;#3,7/*! 8! 71,73%#139,3! :/2/! O*E/%(! (/#%01*(! $! 717,)S! ($93,/! +7! :12)*! O0$! ,+..)9!

S3%S),/,=3! /921*9)S! 01*39! <13((! 039! */,,%E.,3*M!yPP:/2#17/! 0/*! 8:)73! 8! 71,73%#139,3!

(1,7=)*! S/(3! 8! 12(3*%P)*,/*6! +7! 2*/S<+9%(1@7,3! 3,,6! +7! k(2#)(,3,7%! $! /#OUE9#17)S!

039%.3P()SM! Ck,! 0/*! O0$! 2@*%(! S1(3,! %1S! (1@7,3%/S</,=! %1S! 0/*! 13,7T,7)! 2/##! /2!

12(3*%P)*,/*6!+7! 2*/S<+9%(1@7,3M!"2!7123,!1*)!12(3*2/*/,=3! 2*/S<+9%6!+7!12(3*%P)*,/*2T##!

2@*3*!3,,2#)((/!0T*)>!

Page 15: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

J[!

! !! ! !!!!!! lJm!

! !! ! ! !!!" ! lHm!

O/*!%1S!z^!1*!12(3*%P)*,/*S/7,Q!z5!1*!2*/S<+9%S/7,Q!&^!1*!3,,#1,(!01*9#/7Q!&D!1*!1*#1,(!

01*9#/7!+7!"N!1*!71,73!S;#(!%1S!01*9!13,,/*!13,3,7/*!3,,#1,=/!7U/#=S393#%3,%!$!1*#1,=)S!

7U/#=S39#3Q!S8!#139/!k(!71,73%#139,3!%1S!(1@7,3%/S</,=M!"2!(1.3,,!1*!:13#=/*S3%S),)*!/2!

lJm!+7!lHm!2;%(>!

! !!! !!"!!!

!!!! lKm!

! !!! !!"!!!

!!" !!! !

!!!!! !"# ! lVm!

d/2,0;73!1*! #\%(!S19!O0$!/9! %1(U/!12(3*%P)*,/*S/7,! U/2,(! 2*/S<+9%S/7,3M! d/2,2*/S(!1*!

12(3*%P)*,/*(1@7,3! %.3#7*13,=! %1S! !! ! !" !!! !! !!! +7! 2*/S<+9%(1@7,3! %1S!

!! ! !" !!! !! !"!! ! +7! #+.%! %(@((! O/*! (3#! 71,73%#139,3! 1*! 21,73,! %1S! 71,73%(1@7,3!

3,,#1,=%!01*9#/7%>!

! !!!!!!"#!"

! !! !!!!!!! l[m!

d/2,/!l[m!%\,3*!71,73%#139,3!%1S!2/##!/2!2*/S<+9%6!+7!12(3*%P)*,/*(1@7,3M!C'*!S8!%U8!/9!

12! 12(3*%P)*,! +7! 2*/S<+9! 1*)! 2)##.+S#17/! (1@73,! l!! ! !! ! !!! 01*9)*! 71,73%#139,3,!2)##.+S3,M!W/9!S8!/2()*!8!SE(3! 23,,/!\S%/!0/,./,(/!8!O1%%/*3!S/(%/921*9M! F! 2@*%(/! #/73!

1*)!1,7/*!)PP#\%3,7/*!)S!($S/%1(,3,7)!71,73%#139,3,,/*M!F!T9*)!#/73!1*!1..3!(1.39!(3##3(!(3#!

O8((/!%1S!#377U/!/9!</.3!2*/S<+9%039<*T79)S!2*/S#1391,=/Q!1,!O/)!71(/!01*39!S3%UT2,!

13,%!+7!2U/##/9!01*9)*!)S!%$9/*!l41,+,Q!Jgg[mM!

F! %13,,3! ($9! S8! /9! S1%()! %.3P(/! O13S! #$.T,)S! %1S! ,+()9! 1*)! 039! S;#3,7/*! 8!

71,73%#139,3! $!K!:EP/>!"3,,/*! UT2,)!/9:0/*2%#$.T,! l!"#6*&3,!#781('*%&#9%:!,mQ!_XN! #$.T,!

l!"# ;!0'%)# <1'%)!3)!++*%&# 9%:!,# =;<>?m! +7! 03##)#139*'((3,7/*#$.T,! l!"# ;!0'%)# 7))%)#

@%))!0'*%&# 9%:!,# =;7@9?m! lX,Q! HIIamM! 513,,3! (0T! #$.T,3,! 1*)! S1%(! ,+()9! $! ,\#17)S!

*/,,%E.,)S! O/*! %1S! O/)! #1@2/! 3,,<@*93%! (1,7%#! <*1@(/! l!"# !&:%3!&!*'4mQ! #$.(! +7! 1*!

#\%/,=3! 2@*3*! (1,7%#! 71,73%! +7! 01*9#/7%Q! 1,! /).! O1%%! (1.)*! _"]4! 13,,37! (3##3(! (3#!

%/S:13#=),/*!l!"#0%*&'!3)('*%&m!<*1@(/,,/Q!%'!%#$.(!%/S</,=!(3#!%(/9/*M!!

Page 16: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Ja!

01C D,--$-+&#*46*+,-+$.(,$/-$*i1,,3,7)S! )S! 71,73%#139,3! S8! %.3P(/! $! K! S173,2#+../>! %/S.1PP,3%.1,,3,7/*Q!

.+%(,/9/*.1,,3,7/*! +7! .1,,3,7/*! %1S! %,k/! /9! (*k01*9)7#13./! 039! %(UE*,! P1,3,7/S8#/!

l519#/</,.3! F%#/,=%Q! HIJJmM! W1%%3*! 2#+../*! k(3#+./! 1..3! :01*! /,,/,! %1S! %.\*3,7)!

71,73%#139,3Q! :1#=)*! <13,/! %UE,)S! %$,)S! /9! S3%S),/,=3! O8(()S! %1S! +2(! 71(/! :/2(!

%/S01*./,=3!8:*32M!

01C10 2&6E,FF-$.E,--$-+&#*

Z,,7/,7%<;.)*!$!*1.%(*/*:/72*;93!2U/##/!39)#17/!)S!8:*32!%/S.1PP,3!8!S/*./93!+7!8</(/!

O13**/!/93#/!%1S!/9!:+,)S!.+S/M!N1.%(*/*:/72*;93.1,,3,7/*,/*!%\,/!:01*,37!2)##.+S3,!

%/S.1PP,3!8!13,%#13()S!0T*)S!'()*!)PP!:/7,/9!O13**/!2@*3*(;.U/!%1S!%1#U/!O;*Q!O/*!(3#!

01*9#/7,3,7! 1*! +*93,! UT2,! U/9/*.+%(,/93M! `+(/! S8! Y1*(*/,=6#$./,! (3#! /9! %\,/! 2*/S! 8!

:01*,37! 2@*3*(;.3! $! %/S.1PP,3! :/23! :/7! /2! O0$! /9! ),=3*<UE9/! %/S.1PP,3%/93#/! %$,/! +7!

U/2,2*/S(! :01*%)! =\*.1@P(! O/9! 71()*! 01*39! 2@*3*! 2@*3*(;.3! /9! 01*/!S19! :;**/! 01*9! 1,!

%/S.1PP,3%/93#/*! 039! %#$./*! /9%(;9)*M! W/)! 2@*3*(;.3Q! %1S! 1*)! ),=3*<+93,Q! (/P/!

S/*./9%:#)(=13#=!%1S!E0$%(!1*!:0+*(!(/.3%(!/9!03,,/!/2()*!l?3<<+,%Q!JggHmM!W/,,37!71()*!

S3.3#!%/S.1PP,3!3,,/,#/,=%!0/#=39!O0$!/9!3,,#1,=!2@*3*(;.3!1*)!(*17/*3!(3#!01*9:;../,/M!F!

O0$!(3#21##3!.1S)*!.+%(,/9/*%.1##)*Q!#$.(!+7!039!71,73%#;..),Q!2*1./*!2*/S!$!S3,,3!:/7,/93!

2@*3*(;.U/,,/!1,!01*9#/73M!5/S.1PP,3,!:01()*!13,,37!3,,#1,=!2@*3*(;.3!(3#!/9!13,<13(/!%'*!

2*1./*! /9! .+%(,/9/*#87S/*./,=3! :#39! *1.%()*%3,%Q! %1S!:1#=)*! /2()*! /2! #/),/:;..),)S!

+7!S3,,./*!O/*!/2!#139/,=3!#$.)*!8!01*9<E#7)!/2!0T#=)S!#/),/%.*39%!lf/@#+*Q!HIIImM!

43.3#! %/S.1PP,3! 8! 3,,#1,=)S! S/*./93! 71()*! 13,,37! :/2(! 8:*32! 8! :179),! 1*#1,=*/!

2@*3*(;.U/!%1S!%1#U/!0T*)*!%$,/*!O/,7/9M!D@*3*(;.3!(/./!+2(!8!%37!%+..3,,!.+%(,/9!039!/9!

.+S/!%'*!2@*3*!8!,\U)S!S/*./9%%0;9)SQ!%1S!01*9)*!1..3!1,=)*:13S()*!039!<*+((:0/*2!

/2!S/*./93M!W/)!71(/!O0$!%'9!%'*!:/7!$!O0$!/9!(/./!%./SS($S/!71,73%<*1@(3,7/*!k(!%1S!

%0132#)*! $! :/7,/93! %$,)SQ! 2*1S)*! 1,! /9! =*/7/! %37! /2! S/*./93! 19/! #8(/! 01*9! %3((!

1,=)*%P17#/! 71,73%<*1@(3,7/*! +7! S3%%/! S/*./9%:#)(=13#=M! D@*3*(;.3! %1S! %(),=/! %#$./!

01*9#/7,3,7)! 1*)! %T79! %(),=/!S/*./9%01*9#/7,3,7)! l!"# /)*0!5'%5$()A!'m! l?+#=<1*7! +7!

i,1((1*Q! JggjmM!W1((/!O\93*! /9! 2@*3*(;.3,!1*)! (3#<k3,! (3#! /9! (/./!8! %37! ($S/<),=39! (/P!8!

(1.U)S! 017,/! 71,73%<*1@(3,7/Q! 2*1S)*! 1,! /9! :;((/! #/,7($S/! (/P3! 017,/! S3,,3!

S/*./9%:#)(=13#=/*! 8! 1*#1,=/! S/*./9,)SM! C;7#17/! S8! %U8! /9! S/*./9%01*9#/7,3,7!

01#=)*!O0$!/9!71,73%<*1@(3,7/*!%.3#3!%'*!%$9)*! $!01*9#/7!+7!:12)*!O0$!(/.S/*./,=3!8:*32!8!

Page 17: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Jj!

71,73%#139,3M! N/,,%E.,3*! :/2/! %\,(! /9! S/*./9%01*9#/7,3,7! :12)*! U8.0;9/! 2@#7,3! 039!

%/SOUTPP),! S/*./9/! +7! 1*! 2*1./*! %(),=)9! $! 713*)S! O/*! %1S! %/S.1PP,3! 1*! S3.3#!

l5u:*T=1*!v!Cw2,1*Q!HIIHmM!

51S!=;S3!)S!S/*./9%01*9#/7,3,7)!S8!0$%/!/2()*!(3#!*/,,%E.,/*!?+#=<1*7!+7!i,1((1*!

lJggjm! 8! 039%.3P()S! d/P/,! +7! Y/,=/*$.U/,,/! $! .UT#2/*! KVb! 71,73%:;..),/*! U1,%3,%!

7/7,0/*(!=+##/*M!D@*3*!71,73%<*1@(3,7),/!:/293!01*9!f+@+(/!]1#3u/!8!Y/,=/*$.U/S/*./93Q!

<32*139!%1S!2*/S#13==!1*!$!d/P/,Q!01*39!y5!{JaQgjcM!L*39!12(3*!71,73%<*1@(3,7),/!0/*!01*9!

8! %TS)!<32*139!y5! {JjQHc[Q! 19/! /913,%! )S!Hb!:;**/M!417,39! /2! O1%%/*3! (/.ST*.)9)!

71,73%#139,3! 0/*! 017,/! O1%%! /9! f+@+(/! (E.! 8! %37! 71,73%%.1##3,,! $! %(/9! O1%%! /9! :;../!

01*939! $! Y/,=/*$.U),)SM! "2! 2@*3*(;.39! :1293! :;../9! 01*939! 8! <$#,)S!:1293! :/,,! +*939!

=\*/*3! 1,! %/S/,<)*9/*:;23*! <$#/*Q! %1S! \S3%(! 1*)! 2*/S#13==3*! $! Y/,=/*$.U),)S! 19/!

T9*)S!#T,=)S!%1S!1..3!)*9)!2@*3*!</*93,)!8!%/S<;*3#17*3!71,73%:;..),M!L.0T*9),!)S!

/9! :;../! 01*9! :1293! O0$! :/2(! ,13.0;9! 8:*32! 8! S/*./9%:#)(=13#=! f+@+(/! ]1#3u/! 8!

</,=/*$%.)S! <$#/S/*./93M! W/9! 1*! O0$! %/S.1PP,3,! %1S! 71*3*! O/9! /9! 01*.)S! /9!

01*9S@,=),3,!8!%'*!%(/9!3,,/,!Y/,=/*$.U/,,/!1,!1..3!:U8!k(2#)(,3,7%/93#)SM!!

C/23!:/7.1*23!8:*32!8!:13S%01*9!1*!%/7(!/9!O/9!<k3!@23*!S/*./9%/2#3!l!"#$()A!'#/%-!)mM!

4/*./9%/2#! 03*93%(! :/2/! 8:*32! 8! O/9! :0/9/! 7U/#=S393##! 01*9)*! 2@*3*! 0/#3,)! $!

S3##3*$.U/039%.3P()SM! 5'! 01*9#/7,3,7! $! 7U/#=S39#3! 2*/S#139/,=/,%! 1*! (/#/9! )S!

2*/S#139/,=/01*9#/7,3,7)!l!"#B)%:10!)#01))!&04#/)*0*&3! l&]&mm!1,!%(/9/*01*9#/7,3,7!l!"#

C%0(,#01))!&04#/)*0*&3!l-]&mm!O17/*!:k,!1*!$!7U/#=S39#3!3,,2#@(U/,=/!l]/SP/!+7!?+#=<1*7Q!

HII[mM!W17/*!%(E*!:/7.1*23!%1#U/!0T*)*!3,,!8!S3,,3!%0;93!1*!&]&!/#71,7/*/Q!O/*!%1S!#3(#)!

%0;93,! :/2/! 1..3! ,;73#17(! S/*./9%/2#! (3#! /9! 2*/S#1391,=)*! (/.3! (3##3(! (3#! %(T9)! 8!

3,,#1,=)S! S/*./93M! W0$! 1*! %$9/,! T2)7(! 2/*39! O17/*! #$(3#! :/7.1*23! 2#@(U/! k(! (3#! %(;**3!

:/7.1*2/!+7!-]&!01*9)*!/#71,7/*/M!W/*!%1S!01*9S@,=),3,!8!%'*!%(/9!$!%(;**/!:/7.1*23,)!

1*!#$.#17*/!/9!k(2#@(U1,=)*!#3(#)!:/7.1*2/,,/!%(),=3!S/*./9%01*9#/7,3,7)M!e((1.(!D/*)|11!

lHIIVm!*1,,3*!%(+9)S!),=3*!8:*32/S8((!S/*./9%/2#%Q!1,!%/S.0;S(!:1,,3!1*!k(2#)(,3,7)*!

Y/,=/*$.U/,,/! ,;*! 13,7T,7)! 01*9#/79)*! $! =+##)*)S! +7! %TS)#1393%! )S! gIb! /2!

3,,2#)(,3,73Q!1,!%03P/9/*!,39)*%(T9)*!28%(!13,,37!2@*3*!10*)%0;939M!

01C17 DG.5-&/&#E,--$-+&#*

i+%(,/9/*.1,,3,7/*! (1,7U/! 71,73%#139,3! 039! :#)(2/##! 3,,#1,=%! .+%(,/9/*! $! 01*93! 0/*/,,/!

+7! (1.)*! O0$! 13,7T,7)! (3#! k(0$../9*/*! %.3#7*13,3,7/*! 8! 71,73%#139,3M! i+%(,/9)*! 039!

Page 18: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Jc!

S/*./9%%1(,3,7)! +7! =*1323,7)! 8! 3,,/,#/,=%S/*./93! 1*! =;S3! )S! .+%(,/9! %1S! 1..3! 1*!

:#)(3!/2!S3##3*$.U/039%.3P(),)S!1,!.1S)*!OE!2*/S!$!S/*./9%01*93!0T*),,/*!3,,/,#/,=%M!5'!

O1%%! .+,/*! .+%(,/9)*! :8((! :#)(2/##! /2! 01*93! 0T*),,/*! S8! <k/%(! 039! E2)##.+S3,,3!

71,73%#139,3! l519#/</,.3! F%#/,=%Q! HIJJmM! 51S! 13,2/#=/9! =;S3! S;((3! ,12,/! 0T*)! %1S!

.+%(/*!JIII!.*!8! 3,,#1,=)S!S/*./93!+7!%.3P(3%(!01*9S@,=),!:1,,/*!O/,,37!/9![II!.*!

1*)! 017,/! S/*./9%6! +7! =*1323,7/*.+%(,/9/*! 3,,/,#/,=%! +7! [II! .*! 1*! 3,,2#)(,3,7%01*9!

:1,,/*M!"2![Ib!71,73%#;..),!01#=)*!O0$!/9!3,,2#)(,3,7%01*9!:;../*!k*![II!.*!$!j[I!.*Q!

S@,=3! S/*./9%01*9! :;../! k*! JIII! .*! $! JH[I! .*Q! /9! 712,)S! E<*1@(()S! .+%(,/93! 039!

S/*./9%%1(,3,7)! +7! =*1323,7)M! W0$! 2;%(! 13,7T,7)! [Ib! 71,73%#139,3Q! O/*! %1S! 71,73!

#;../*!)S![Ib!1,!01*939!:;../*!/913,%!)S!H[bQ!19/!k*!JIII!.*!$!JH[I!.*M!C'*!S8!O0$!

%U8! /9! O*8((! 2@*3*! 2)##/! 71,73%#139,3! $! 3,,2#)(,3,7%01*9Q! 01#=)*! :;**/! :#)(2/##! 3,,#1,=%!

.+%(,/9/*!(/.S/*./9*3!71,73%#139,3!$!,1@%#)01*9M!

"3,,37! 71()*! %0+./##/9)*! 01*9#3%(/.+%(,/9)*! l!"# $!&1# 0%+'m! 01*39! ST7)#17)*!

8:*32/0/#=)*Q! 1,! O/*! 1*! 8((! 039! O/,,! .+%(,/9! %1S! 21##)*! (3#! 039! /9! <*1@(/! 01*9)SM!

D@*3*(;.3!7;(3!O)*2(!/9!#8(/!:/,,/!+7!P*1,(/!,\!7T7,!13,%!+7!S/(%19#/!19/!/)7#\%3,7/*Q!

2E*,/! ($S/! $!<*1@(3,7/*,/*!+7!.@,,/!,\!01*9! (3#! 039%.3P(/03,/M!f3#!O1%%!/9!O/9!<+*73! %37!

2@*3*! 2@*3*(;.3! /9! 2/*/! k(! $! 01*9<*1@(3,7/*! O/*2! 803,,3,7)*! /2! 01*9:;..),3,,3! /9! 01*/!

S13*3! 1,! 01*9#3%(/.+%(,/9)*3,,M! W0$! :;**3! %1S! O1%%3! .+%(,/9)*! 1*Q! O0$! (*17/*3! 1*)!

01*9<*1@(3,7/*M!5(E*/*!71,73%<*1@(3,7/*!7;()!O0$!,89!%(*/r!@23*!01*9#3%(/.+%(,/9!+7!#13((!

:*/((! k(! $! 01*9#/7Q! 8!S19/,! %S;**3! <*1@(3,7/*! %/2,/%(! )PP! @23*! ($S/! +7! #139/! 1..3! k(! $!

01*9#/7!2@**!1,!01*9#3%(/.+%(,/93!1*!,89!li8*3!d+1,%1,Q!HIJJmM!5'!01*9#3%(/.+%(,/9)*!:8*!

S8!O0$!<k/%(!039!#;7*3!19/!(/23,,3!71,73%#139,3M!

01C1@ D,--$-+&#*46*5#<',#/4+(,$E&*'$/*.5HI#-*F,-$-+&6B(&*

}S%/*! .1,,3,7/*! 2U/##/!)S!O/)!8:*32! %1S!01*9<E#7))S:01*23! 71()*!:/2(! 8! 71,73%#139,3M!

G2(! 1*! 0$%/9! (3#! *1.%(*/*:/72*;93#$./,%! f/@#+*! lHIIIm! $! O1%%)! %/S:1,73Q! O/*! %1S!

01*9#/7,3,7!1*!8.0193,!$!13,2T#=)!#$./,3!S19!01*9%($2,3!l!"#/)*0!#)*3*:*'*!+m!+7!%.@,%TS)S!

0;,(3,7)S!l!"#)('*%&(,#!D/!0'('*%&+mM!-$./,39!%\,3*!:01*,37!<*1@(3,7/*!$!01*9S@,=),!1*)!

/9! :#)(/! (3#! 017,/! 0;,(3,7/! )S! :01*%)! 0390/*/,=3! /#S1,,/*! <*1@(3,7/*! $! 01*93! +7!

.+%(,/93!S),3!01*/M!51S!=;S3!S;((3!,12,/!/9!12!71,73%#;..),!1*! (/#3,!0/*/,#17Q!1*)!

2@*3*(;.3!S),! #$.#17*3! (3#! /9!:;../!01*9!:1#=)*!1,!12!<*1@(3,73,!1*! (/#3,!01*/!/913,%! (3#!

%./SS%!($S/M!W0$!%')!3,,2#@(U1,=)*!:3./,=3!039!/9!01#(/!71,73%<*1@(3,7)S!k(!$!01*9#/739!

Page 19: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Jg!

,1S/!O13*!(1#U3!<*1@(3,7),/!0/*/,#17/M!f/@#+*!2;*3*!13,,37!*T.!2@*3*!O0$!/9!U8.0;9!2@#7,3!

%'!S3##3! 01*9<E#7)%(37%! +7! O0$! :01*%)! 0390/*/,=3! 01*9<E#7/! 1*M! C;**3! 01*9<E#7/! 1*! O0$!

13,,37!0/*/,#17*3Q!%1S!01#=)*!O0$!/9!3,,2#@(U1,=)*!1*)!03#U)7*3!(3#!/9!:;../!01*9M!W0$!;((3!

:;**3!S19/#01*9<E#7/!/9!0/#=/!/).3,,3!71,73%#139,3M!

D#13*3! :/2/! %1((! 2*/S! %03P/9/*! .1,,3,7/*! S19! E#$.)S! :;((3M! W/*! S8! S19/#! /,,/*%!

,12,/!/#S1,,(! U/2,0;73%#$./,! $!=+.(+*%*3(71*9!4/*$/%/*!CM!?1%(%%+,/*! lHIJImQ!O/*! %1S!

E03%%/!)S!%(UE*,!P1,3,7/S8#/!01#=)*!:;..),!#/),/.+%(,/9/*!+7!O/*!/2!#139/,=3!2;../*!

0T*)S! %1S! 2*/S#13==/*! 1*)! 3,,/,#/,=%! +7! 01*9#/79/*! 12(3*! 3,,#1,=)S!

S/*./9%/9%(;9)SM! W/*! %1S! :#)(2/##%#17/! 2#13*3! 0T*)*! 1*)! 01*9#/79/*! 2@*3*! 1*#1,=/!

S/*./93Q!/)./%(!8:*32!71,73%<*1@(3,7/!8! 3,,2#)(,3,7%6!+7!,1@%#)01*9M!419!T9*)S!:;((3!

%\,/!^101*1)rQ!",71#!+7!5(+*7//*=!lHIIVm!:01*,37!E03%%/!)S!%(UE*,!P1,3,7/S8#/!71()*!

:/2(!8:*32!8!O/9!$!:0/9/!S@,(!k(2#@(U1,=)*!01*9#177U/!0T*)!%$,/M!413*3!E03%%/!01#=)*!O0$!

/9! k(2#@(U1,=)*! 1*)! #$.#17*3! (3#! /9! 01*9#177U/! $! /,,/**3!S@,(! 1,! 3,,2#)(,3,7%#/,=%3,%! +7!

/).3!O0$!71,73%#139,3!(3#!3,,2#@(U/,=/!l519#/</,.3!F%#/,=%Q!HIJJmM!

F! ./2#/,)S! )S! %/S.1PP,3%.1,,3,7/*! 0/*! (1.39! =;S3! )S! */,,%E.,! ?+#=<1*7! +7!

i,1((1*! lJggjm! 8! (/.S/*./9*3! 71,73%#139,3! $! .UT#2/*! KVb! %(@*.3,7/*! U1,%3,%! 7/7,0/*(!

=+##/*M! W/*! 0/*! #$.)S! #13((! /9! O0$! /9! %/S.1PP,3! 8! Y/,=/*$.U/S/*./93! :1293! 0/#=39!

(/.S/*./9*3!71,73%#139,3M!yS*;==!71,73%<*1@(3,7!0/*!:3,%!017/*!1..3!0/*/,#17!+7!:/293!

/9! S1%()! 71,739! (3#</./! 8! *'((! *kS#17/! :8#2)! 8*3M! C/23! S/*./9)*3,,! 0;,%(! O1%%! /9!

<*1@(3,73,!@*93!13,7T,7)!(3#!%./SS%!($S/!7;(3!#$./,!f/@#+*Q!19/!%/S<;*3#17!#$.T,Q!%.\*(!

O1%%/!(/.ST*.)9)!71,73%#139,3M!

01J K$/4#.53/4#*%;##$*#&--.IE-&*D/*/!O/*2!0/*#17/!039!/9!<1*/!%/S/,!,39)*%(T9)*!71,73%#139,3*/,,%E.,/!O/*!%1S!\S3%(!1*!

,+(/%(! 039! 3,,2#)(,3,7%01*9!19/!,1@%#)01*9Q!S3%S),/,=3! ($S/<3#! +7!S3%S),/,=3! #$.T,M!

X#S1,,(!S8!OE!71*/!*89!2@*3*!/9!*/,,%E.,3*!%1S!,+(/%(!039!3,,2#)(,3,7%01*9!S;#3!:;**3!

71,73%#139,3!1,!O;*!%1S!%(@9U/%(!039!,1@%#)01*9M!W0$!,;**3!,1@(/,=/,)S!%1S!0T*)*!1*)!$!

2#)(,3,7%.19U),,3Q! O0$! S13*/! :;../*! :#)(2/##! 3,,#1,=%! .+%(,/9/*! $! 01*93,)! +7! O/*! /2!

#139/,=3!;((3!71,73%#139,3!/9!S;#/%(!#;7*3M!

F! %/S/,(1.(! 41,+,! lJgg[m! 8! 71,73%#139,3*/,,%E.,)S! .1S)*! 2*/S! /9! 2@*3*! ,$),=/!

8*/()7!0+*)!/9/##17/!71*9/*!*/,,%E.,3*!)S!71,73%#139,3!$!Y/,=/*$.U),)S!+7!+2(!8!($9)S!

0/*! 1..3! (1.39! (3##3(! (3#! ($S/*/9/1373,#13./! 7/7,/,,/M! C1#S3,7)*! 71,73%#139,3! */,,%E.,/!

Page 20: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

HI!

:/293! <13,%(! /9! Y/,=/*$.U),)SQ! W\%./#/,=3! 19/! d/P/,! +7! #$(39! 0/*! /2! S;#3,7)S! 2@*3*!

S3,,3! +P3,! :/7.1*23M! -/,72;%(/*! */,,%E.,3*! $! %/S/,(1.(3,,3Q! 19/! a! /2! VaQ! S;#/! 2)##/!

71,73%#139,3! $! 3,,2#)(,3,7%01*9! 19/! O/*! )S! <3#M! "3,,37! 1*! /#71,7(! /9! (T2! S@,=3%(! 2*8!

71,73%<*1@(3,7)!O/*!(3#!<*1@(3,7/*,/*!.+S/!/9!2)##)!2*/S!$!01*93Q!1,!1..3!S;#/!/##3*!O1%%/!

(T2! 13,%M! 5(),=)S!S;#3%(! :k,!H! 8*Q! 1,! %(),=)S!13,7T,7)!13,,! (3#! (013*! 8*%2UE*9),7/*M!

4;#3,7/*! S3##3! #/,=/! %\,/! /9! (/#%01*9)*! 2UT#<*1@(3#13.3! 1*! $! 71,73%#139,3! S3##3! #/,=/! +7!

SE(%(;9).1,,=/*! ,39)*%(T9)*! 28%(! 2@*3*! (1,7%#! 71,73%#139,3! 039! %(;*9! 19/! :01! +P39!

:/7.1*23!1*M!C0/9!0/*9/*!S;#3,7/*! 2@*3*!%/S/! #/,=39!8!S3%S),/,=3! ($S/<3#)SQ!O8!:/2/!

,39)*%(T9)*!13,,37!01*39!,+..)9!<*1@(3#17/*M!51S!=;S3!#13==3!%/S/,(1.(!41,+,%!$! #UE%!

/9!71,73%#139,3!$! 3,,2#)(,3,7%01*9!2@*3*!Y/,=/*$.3,!S;#=3%(!8!<3#3,)!VcQjb!(3#!gJbQ!1,!/9!

S19/#(/#3! agMgb! S19! %(/9/#2*803.! )PP! 8! JjQ[bM! W/*! %1S! O1%%/*! S;#3,7/*! %PT,,)9)!

%/S<;*3#17!($S/<3#!+7!0T*)*Q!1*!<*1@(3#13.3,,!/9!S1%()!*/.3,,!(3#!S3%S),/,=3!S1921*9/*!

8!<*1@()S!+7!S1(,)S!#$.T,)SM!

]/SP/!+7!?+#=<1*7! lHII[m! %.+9)9)!71,73%#139,3! $! 3,,2#)(,3,7%01*9! 2@*3*!G"]^!*$.3,M!

W13*! S8()! 13,2/#(! S19/#(/#! 2@*3*! 13,%! 8*%2UE*9),7%! 71,73%#139,3! $! 3,,2#)(,3,7%01*9! 2@*3*!

G"]^!*$.3,!01*/!)S!Vab!+7!)S!aVb!(3#! #/,7%!($S/M!d/2,2*/S(!S;#=)!O13*!013.(!U8.0;((!

%/S</,=!S3##3! 2#T.(%! $! 71,73%<*1@(3,7)S!+7!01*9<E#7)!039!71,73%#139,3M!W13*! 2),=)!1..3!

%/S</,=! S3##3! 2E#.%2UT#=/! +7! 71,73%#139,3M! ]:+)=:*3! +7! C/.)*/! lHIIam! .+S/%(! /9!

%/S<;*3#17*3! ,39)*%(T9)! +7! S;#/! %(1*.! (1,7%#! S19/#01*9<E#7)! 039! 71,73%#139,3! $!

,1@%#)01*9!2@*3*!jJ!#/,=M!!

WE*/*3,,!?M!&'()*%%+,!lHIJIm!S;#3*!%(1*./!,13.0;9/!2@#7,3!8!S3##3!01*9<E#7)2#T.(%!+7!

<;93! %(;*9! #/,=%!+7!:01!O*E/9!:/7.1*239!1*M! W/9!712)*! (3#! .@,,/!/9! %(;**3! +7!O*E/9*3!

:/7.1*2)S!(/.3%(!<1()*!/9!:/2/!:1S3#!8!01*9<E#7)M!"3,,37!S1()*!:/,,!71,73%#139,3!2@*3*!

F%#/,=!01*/!)S!VIb!@23*! (0177U/!8*/! ($S/<3#Q!8!S19/,!:/,,!S;#3*!T,,)*!`+*9)*#T,=!8!

<3#3,)!J[6HJbM!

!

Page 21: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

HJ!

7 !"##$%&#*

4173,(3#7/,7)*!*/,,%E.,/*3,,/*!1*!/9!(/./!S39!/2!:1#%()!.1,,3,7)S!)S!71,73%#139,3!+7!

S1(/!ST7)#17/!8:*32/0/#=/!:1,,/*M!5/S.0;S(!.1,,3,7)S!)S!(*k01*9)7#13./!039!%(UE*,!

P1,3,7/S8#/!;((3!S19/#01*9<E#7/!/9!#139/!(3#!:;**3!71,73%#139,3!+7!O0$!712)*!/)7/#139!/9!

,+(/%(! 039! S19/#01*9<E#7)! %1S! %.\*3<*1@()M! 51S! 2)##(*k/! %/S.1PP,3%.1,,3,7/! +7! /9!

:#)(/! (3#! .+%(,/9/*.1,,3,7/! 01*9)*! ,+(/%(! 039! S19/#2E#.%2UT#=/M! W/*! %1S! 13,7T,7)!

01*9)*!,+(/%(!039!G"]^!#T,=!$!k*(/.3!1*!)S!O*E/9/!S/*./93!/9!*;9/!+7!O0$!S8!;(#/!/9!

/).3,!2E#.%2UT#=3!/#3!/2!%'*!2#13*3!2@*3*(;.3!+7!2*1./*3!%/S.1PP,3M!X9!%/S/!%./P3!S8!;(#/!/9!

$! %(;**3! #T,=)S! %'! :#)(2/##! 3,,#1,=%! .+%(,/9/*! $! 0T*)01*93! S13*3Q! SM/M! 017,/! #1,7*3!

017/#1,7=/!039!=*1323,7)M!X9!O0$!712,)!/9!2+*%1,=)*,/*!)S!(1,7%#!S19/#2E#.%2UT#=/!039!

.1,,3,7/*! :/#=3Q! ;((3! S19/#2E#.%2UT#=3! /9! :/2/! ,13.0;9! (1,7%#! 039! 71,73%#139,3M!

`39)*%(T9)*! 2@**3! */,,%E.,/!:/2/! #13((!SE(%/7,/.1,,=/*!,39)*%(T9)*! 2@*3*!<*1@()*! %1S!

137/!/9!(8.,/!%(;*9!S/*./9/!+7!O0$! 2*E9#17(!/9!%U8!:0/9!S;#3,7/*! #139/! $! #UE%M!5$9/%(/!

%.\*3<*1@(/,!$!*/,,%E.,3,,3!1*!71,73%2#T.(Q!1,!S3.#/*!%0132#)*!$!71,73!71(/!S3,,./9!#$.)*!8!

/9!2*/S#1391,=)*!01*9#1773!0T*)*!%$,/*!$!1*#1,=*3!S@,(M!"3,,37!;((3!71,73%#139,3!/9!.+S/!

2@**!2*/S!$!01*9#/73!039!:;**/!71,73%2#T.(Q!O/*!%1S!01*9#3%(/.+%(,/93!1*!2@**!,89M!

5()9%(! 0/*! #/)%#17/! 039! */,,%E.,3*! WE*/*3,%! ?M! &'()*%%+,/*! lHIJImQ! ]/SP/! +7!

?+#=<1*7! lHII[m! +7! ?/7,+,! +7! Z:*37! lHIIVm! 039! S/(! 8! 71,73%#139,3! +7! 8:*32/0T#=)SM!

N/,,%E.,3,!0/*!2*/S.0;S=!$!(013S)*!%.*12)S!O/*!%1S!2@*%(!0/*!S1(3,!71,73%#139,3!2@*3*!

:01*(! #/,=Q! 1,!S1(39! 0/*! #$./,! 8,! +7!S19! /(03,,)#1@%3! %1S! 3,,*3! <*1@()M! W/,,37!S8((3!

7*13,/! 8:*32! %#/./! $! OUE9/*<k%./P! 039! S/(! 8! 71,73%#139,3M! W0$! ,;%(! 0+*)! S1(3,! 8:*32!

S19/#01*9<E#7)Q! ~2E#.%2UT#=/! +7! 71,73%2#T.(%! 8! 71,73%#139,3($S/*/93*! #/,=/,,/M!

5P)*,3,73,! 1*! O0$! :0+*(! 71,73%#139,3! %'! 2/##! /2! S19/#01*9<E#7)Q! S19/#2E#.%2UT#=/! 19/!

71,73%2#T.(%M!

X).!S173,*/,,%E.,/*3,,/*!0+*)!71*9/*!,+..*/*!8:)7/01*9/*!/(:)7/,3*!039!S;#3,7/*!

8! 71,73%#139,3M! -13(/%(! 0/*! 039! /9! %0/*/! %P)*,3,7)S! 8! <+*9! 039! :0+*(! 71,73%#139,3! :/23!

01*39!S3,,3!19/!S13*3!8!F%#/,=3!$!.UT#2/*!12,/:/7%:*),%3,%!+7!:0+*(!)PP(/./!10*)!:/23!:/2(!

8:*32!8!71,73%#139,3!#/,=/!$!"0*EP)M!

Page 22: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

HH!

710 L3+-M*<#'$--.(&*G+*<#5&E*_39! k*03,,%#)! 7/7,/! 0/*! ,+(/%(! 039! 2+**3(3,! 43u*+%+2(! "ru1#! +7! ?*1(#M! 48,/9/*#17/*!

($S/*/93*! 0+*)! %E((/*! 2@*3*! T##! KV! G"]^! #T,=3,! k*! ZD5! 7/7,/7*),,3!

X#OUE9/7U/#=1@*3%%UE9%3,%!lZ4Dm!(3#!k*03,,%#)M!"2(3*(/#=/*!($S/*/93*!0+*)!%E((/*!2@*3*!#T,=3,>!

! `+S3,/#!"221u(301!"ru:/,71!N/(1Q!]+,%)S1*!&*3u1!Z,=1r!lZD5!.E93>!"`""Nm!

! ]+,%)S1*!&*3u1%Q!X##!3(1S%!lZD5!.E93>!&]&Zm!

! y,1SP#+@S1,(!*/(1!lZD5!.E93>!-yNm!

! f+(/#!&+P)#/(3+,!lZD5!.E93>!-&m!

C'9/,!/2!01*9)*!0$%/9!(3#!O1%%/*/!($S/*/9/!S19!ZD5!.E9/!O13**/!l"`""NQ!&]&ZQ!-yN!+7!

-&mM!"`""N!($S/*T93,!3,,3:1#=)*!,/2,71,73%0$%3(T#)!039.+S/,=3!#/,=%!%1S!1*!0173,!12(3*!

039%.3P(/0+7Q! O/*! %1S!71,739! 1*! %.3#7*13,(! %1S! 2UT#=3! 1*#1,=*/*!S@,(/*! %1S!O/*2! (3#! /9!

./)P/!13,/! 3,,#1,=/!S@,(! l(M=M! 2@*3*! F%#/,=! 0;*3! %.*8,3,73,! 8! 2+*S3,)! !"#!"# ! 12! 10*/! 0;*3!

1*#1,=/!S@,(3,mM!&]&Z!1*!0$%3(/#/!,1@%#)01*9%Q!-yN!1*!8*#17(!/(03,,)#1@%3!$!P*E%1,()S!+7!

-&!1*!:13#=/*2E#.%2UT#=3M!!

F!*/,,%E.,3,,3!0/*!8.01939!/9!%.3#7*13,/!71,73!%1S!2UT#=/!3,,#1,=*/*!S@,(/*!%1S!O/*2!

(3#!/9!./)P/!13,/!13,3,7)!/2!1*#1,=*3!S@,(!l(M=M!2@*3*!F%#/,=!0;*3!%.*8,3,73,!8!2+*S3,)! !"#!"#!

S19!10*)!%1S!1*#1,=/!S@,(mQ!%0+!<@*U/9!0/*!8!/9!(/./!/,=:01*2),/!/2!71,73%0$%3(T#),,3!

2@*3*!T##!#T,=M!f3#7/,7)*!O1%%/*/*!/971*9/*!0/*!/9!28!%.1##3!l!"#+2%0Am!(3#!/9!.+S/!2*/S!%1S!

03*93%#;..),! 3,,#1,=)!S@,(/*3,,/*Q! 1,! 1..3! %(@*.3,7)M! W0$! S),! 71,73%%.1##)*! O\9/! /9!

3,,#1,=/!S@,(3,!1*!/9!#;../!$!03*93!l71,73!�!Ä!3,,#1,=!S@,(!ÅmM!!

f3#!/9!<*1@()*,/*!$!71,73%#139,3S/(3,)!0;*)!8!%/S/!2+*S3Q!0/*!(1.3,,!#+7*3,,!/2!&]&Z!

+7!"`""N!+7!%0+!(E#2(3!S3%S),)*!8!<89)S!($S/*T9)SM!X9! #+.)S!0/*!S/*72/#=/9!S19!

JII!$!717,)S!<*1@()*,/*!(3#!/9!28!7T7,3,!%1S!8*#17/!<*1@(3,7)!$!P*E%1,()SM!_1*9<E#7/!

0/*!O0$!S;#=!S19!12(3*2/*/,=3!:;((3>!

! !!! !!! ! !!!!"!!!!"

!!!""! lam!

O/*!%1S!&(!1*!,1@%#)01*9%0$%3(/#/!039.+S/,=3!#/,=%!l&]&Zm!8!($S/!(M!?1,73!0/*!13,,37!S;#(!

%1S>!

! !!! !!! ! !!!!"!!!!"

!!!""! ljm!

Page 23: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

HK!

O/*!%1S!"(!1*!S/*72T#=),/*/,=:01*2/!"`""NM!"..3!O)*2(3!/9!137/!039!-yN!($S/*T93,/!O/*!

%1S!:k,!.+S!8!%/S<;*3#17)!2+*S3!2*8!7/7,//93#/M!

5(*/r! 0/*9! #UE%(! /9! 1..3! 21,7)%(! 71,73%6! +7! 01*9#/7%7T7,! 2@*3*! T##! #T,=3,M! }S3%(! 0+*)!

1..3!(3#!S8,/9/*#17!7T7,!2@*3*!&]&Z!19/!1..3!2'..%(!"`""N!($S/*T9!2@*3*!039.+S/,=3!#/,=M!

L%(*/#$)Q!]:3#1Q!"3%(#/,=Q!iE*1)Q!`\U/!5U8#/,=Q!5#E01,$)!+7!f@*.#/,=!O)*2(3!/9!2U/*#;7U/!k*!

k*(/.3!017,/!O1%%/Q!%0+!12(3*!%8()!Hj!#T,=M!!

717 N=6&O$(*L.01939!0/*!/9!(/.S/*./!*/,,%E.,3,/!+7!k*(/.39!039!($S/<3#39!U/,k/*!JggI!(3#!/P*$#!HIJK!

lJggI>J~HIJK>VmM! W/*! *'9! S1%()! /9! ($S/*/93*! 2@*3*! 8.0193,! #T,=! <@*U)9)! 2@**3! :#)(/!

($),=/!8*/()7/*3,%!+7!O0$!:129)!%)S!O13**/!=+((39!k(!12! */,,%E.,/*($S/<3#39!:1293!,89!

#1,7*/!/2()*M!

71@ P=E3-*L.01939! 0/*! /9! ,+(/! _XN! #$.T,! (3#! /9!S1(/! 71,73%#139,3! 2@*3*! :01*(! #/,=! O/*! %1S! 1..3!

*1@,=3%(! 01*/! %/S:13#=),! $! (1,7%#)S! 71,73%! +7! 01*9#/7%! :01*%! #/,=%M! D@*%(! 0/*! S1(39!

#$./,!2@*3*!71,73%#139,3!%1S!3,,:'#(!13,7T,7)!71,73%6!+7!01*9<E#7)<*1@()*,/*M!D@*3*!:01*(!

#/,=!0/*!S1(39!#$./,!/2!71*93,,3>!

!!!! ! !! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!!!

!!! ! !! ! !!!

!!!!!!!! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!! !

lcm!

O/*!%1S!!!!!+7!!!! !1*)!%.3#7*13,=!13,%!+7!$!UT2,)S!lam!+7!ljmQ!,!1*!2UT#=3!(/2/!:0+**/*!<*1@()!

+7! !!!Q! !!! ! 1*)! E:893*! %.1##3*! S19!S19/#(/#39! I! +7! %/S=*132,32@#.39! !M! 5$9/*! 0/*! 13,,37!S1(39! #$./,! %1S! %(\*93! 2@*3*! /(03,,)#1@%3! +7! <;((3%(! O0$! 039! 13,! U/2,/! $! #$./,! lcm! +7!S8!

%.*32/!,\U/!#$./,39!%1S>!

Page 24: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

HV!

!!!! ! !! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!!!

!!! ! !! ! !!!

!!!!!!!! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!! !

!!! ! !! ! !!!

!!!!!!!! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!

!

!!!!!!!! ! !!!!

lgm!

O/*! %1S!!!!! 1*! 01.(+*! %1S! 3,,3:1#=)*! -yN! ($S/*T93,/! +7!!!!! :12)*! %TS)!1373,#13./! +7!

#132/#393*,3*!$!#$./,3!lcmM!!

DUT#=3! (/2/! 2@*3*! _XN! #$./,39! l,m! 0/*! 0/#3,,! S19! _XN! 51#1u(! 0/#S@,=3,,3! $! ?*1(#M!

_/#S@,=3,!<3*(3*!,39)*%(T9)*!2@*3*!O*Uk!O1..(!039S39Q!X./3.1!3,2+*S/(3+,!u*3(1*3+,!lXZ]mQ!

5u:Ç/*É6Y/@1%3/,! 3,2+*S/(3+,! u*3(1*3+,! lYZ]m! +7! C/,,/,6z)3,,! 3,2+*S/(3+,! u*3(1*3+,!

lCz]mM! L.01939! 0/*! /9! ,+(/%(! 039! XZ]! 039S3939Q! 1,! O/9! ,+(/%(! 039! :8#$.,/S/(! /2!

%/S=*132,32@#.3,)!+7!1*!2@#.39!S1(39!%/S.0;S(!UT2,),,3>!

!!! !

!! !!!!!

!

!!!!!!!!

!! lJIm!

O/*!%1S!f!1*! 2UT#=3!S;#3,7/Q! 3!1*! 2UT#=3! (/2/!+7!!!!1*)!S1(,3*!/27/,7%#393*M!XZ]!039S3939!

2@*3*!_XNl3m!#$./,Q!_XN!#$./,!S19!3!(/23*Q!1*!O8>!

! !"# ! ! !" !! ! !!!!! ! lJJm!

O/*! %1S! .! 1*! 2UT#=3! 2*$7*89/M! D@*3*! 712,/! ($S/*/9/01.(+*/! 1*)! P! (/23*! XN! #$./,%! 0/#=/*!

O/,,37!/9!!"# ! ! !"#!!!!!!!"# ! Q!O/*!%1S!PI!1*!8.0193,!U8.0;9!:13#(/#/!%1S!(8.,/*!

:8S/*.%(T23,/! lf%/@Q! HIJImM! 5(3.3,,! (1.)*! O0$! (3##3(! (3#! %.\*3,7/*:#)(2/##%! #$./,%3,%! 1,!

3,,3:1#=)*!13,,37!*12%3O8((!%1S!:;../*!S19!2UT#=/!(/2/!l?*11,u1Q!HIIKmM!L.01939!0/*!/9!

%1(U/!:8S/*.%(T23,/! %1S!V! (/23*! 2@*3*! #$./,! lcmQ! %1S!*13.,/%(! %1S!O*39U),7)*!k*!8*3! 2@*3*!

S8,/9/*#17!7T7,M!W/*!%1S!/913,%!(0;*!<*1@()*!1*)!$!#$./,3,)Q!O\93*!O/9!/9!$!S1%(/!#/73!

@*9)!S1(,3*!c! %(3./*Q!/).! 2/%(/Q! $!:01**3!/9:0/*2%UT2,)! #$./,%3,%M!L7;(3%!<*1@(3#13.3! 0/*! $!

(T2)S!$!_XN!.1*2)S!S3##3! #/,=/Q!1,!0/#=/*!(/23*!k(!2*8!XZ]!73#=3!%PT,,)9)!/##(!<3#39!lJ6VmM!

D@*3*!#$./,!lgm!0/*!8.01939!/9!:/2/!:8S/*.%(T23,/!#;7*3Q!19/!HQ!(3#!/9!%(1SS/!039!2UT#7),!

S1(3,,/! %(3./! %1S! 2@#73*! 039<;((*3! 3,,*3! <*1@()M! W17/*! 8.019,/*! :T29)! 01*39! (/23*! 2@*3*!

:01*(!.1*23!0+*)!#$.T,3,!S1(3,!S19!_XN!%.3P),3,,3!$!?*1(#M!

Page 25: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

H[!

71C Q$/O#&+/.%&((*_39!S/(!8!71,73%#139,3!0/*!%.+9/9!039<*/79%2/##!l!"#E$/1,+!#)!+/%&+!#.1&0'*%&m!2@*3*!.1*23!

:01*%!#/,=%M!W/*!712%(!.+%()*!8!/9!%.+9/!8:*32!O1%%!/9!#8(/!$!)PP:/23!/913,%!13,/!<*1@()!28!

8! %37! %.1##! 8! 13,)! ($S/<3#3! %1S! %0+! 1*! 71,73,,! (3#</./! 8! O0$! ,;%(/M!L!S19/,!1*! :3,)S!

<*1@(),)S!:/#=39!%(T9)7)S!%0+!13,/,7*/!S173!8:*323,M!4/(!8!%(3.)S!_XN!#$./,%3,%!:12)*!

8:*32! 8! k(*13.,3,7! 039<*/7%2/##%3,%Q! %0+! O/9! (1.)*! (3##3(! (3#! O1%%! :01*,37! <*1@()*,/*! 1*)!

3,,<@*93%!:89/*! $! 717,)S!(/23,!73#=3!O13**/M!Y*1@(3,7! $! 2@*%()!<*1@()!8! ($S/!J!:12)*!O0$!

8:*32!8!:3,/*!<*1@()*,/*!%1S!(/239!73#=3!8!($S/!HQ!OM1M!%'!%(3.3!O13**/*!(/2/*!$!_XN!#$./,3,)!

1..3! ,k##M! W/,,37! *k##/*!)PP:/2#17/!<*1@(3,73,Q! pPk#%3,,qQ! $! 717,)S!.1*239!+7!S;#/!S8!

%0T*),! /##*/! <*1@(/,,/! 039! )PP:/2#17/! %.1##,)SM! F! +../*! (3#21##3! 1*! O0$! S;#3,73,! 8!

71,73%#139,3!S;#3,7!8!%0T*),!01*9<E#7)!$!039<*/7%2/##3!O/*!%1S!)PP:/2#17/!<*1@(3,73,!1*!

13,,/*! %(/9/#03##)! %.1##)*! $! 71,73M! 50T*),3,!1*! U/9/*<*1@(3,73,! $! 01*9<E#7),,3!+7!O0$!S8!

13,2/#=#17/! #177U/! %/S/,! S;#373#=3,! @23*! 8.01939! ($S/<3#Q! (M=M! (E#2! S8,)93Q! (3#! /9! 28!

:13#=/*01*9<E#7),/! 2@*3*! O/9! ($S/<3#M! W/*! %1S! (1.3,! 0/*! /,=:01*2/,! /2! "`""N!

($S/*T93,,3Q!.+S!%.1##)*3,,!2*/S!%1S!03*93%#;..),!3,,#1,=)!S@,(/*3,,/*M!

i+%(3*! O1%%! /9! ,+(/! 039<*/7%2/##Q! )S2*/S! /9*/*! /921*93*Q! 1*! /9! O/9! (1.)*! (3##3(! (3#!

($S/O8((/*!71,73%#139,3,,/*Q!OM1M!:01!:*/((!+7!:01!S3.39!039<*/7939! $!01*9<E#7)!01*9)*!

@23*! ($S/M!L.01939! 0/*! /9!,+(/! /#S1,,(! 039<*/79%2/##! l!"#F!&!)(,*G!:# *$/1,+!# )!+/%&+!#

.1&0'*%&m! #$.(!+7!&1%/*/,!+7!5:3,!lJggcm!S;#/!S19M!W/*!%1S!#$./,39! $!O1%%/*3! */,,%E.,!

3,,3:1#=)*! /913,%! (0;*! (3#! O*U8*! <*1@()*Q! +7! 8:)73! 0/*! 13,7T,7)! 2@*3*! %0T*),! 13,,/*!

<*1@()Q! 0/*! :;7(! /9! 28! ?ZND! 8:*323,! S19! O0$! /9! :/2/! 01*9<E#7)<*1@(),/! O8! 2@*%()! $!

]:+#1%.@! *T9),! _XN! #$./,%3,%! l&1%1*/,! +7! 5:3,Q! JggcmM! f1.3,! 0/*! %/S/,! JHQ! HV! +7! Ka!

S8,/9/!)PP%T2,)9!71,73%#139,3M!f3#!/9!/)901#=/!(k#.),!+7!2*/S%1(,3,7)!,39)*%(/9,/!0/*!

=13#(! $! 717,!S19!%(/9/#2*803.3!71,73%($S/*/9/,,/! l!!!m!+7!S/*72/#=/9!S19!JIIM!W/,,37!

0+*)!<k,/*!(3#!,\U/*!<*1@()*!%1S!3,,3:'#=)!JHQ!HV!+7!Ka!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/,,/!$!

P*E%1,()SM!C'9/,! /2! 01*9/! <*1@()*,/*! ./##/9/*! &flJHmQ! &flHVm! +7! &flKamQ! O/*! %1S! &f!

%(1,=)*!2@*3*!71,73%#139,3Q!%1S!71,73%(1@7,3!01*9<E#7)!$!P*E%1,()SQ!+7!(/#/,!$!%037/,)S!

%173*!(3#!)S!2UT#=/!)PP%T2,),/*S8,/9/M!"2!JIb!<*1@(3,7!$!71,73!#1393*!(3#![b!<*1@(3,7/*!$!

01*9<E#7)! @23*! HV!S8,/9/! ($S/<3#Q! :1293! &flHVm! <*1@(/,! 73#=39! [I! +7! 71,73%#139,3,! O0$!

[IbM!!

Page 26: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Ha!

71J L,-+$.(,$/-$*%;#$#*6$.64-&-)$*5=6&O$(*_39!S173,*/,,%E.,3,/!0/*!71,73%#139,3!S1(3,! 2@*3*! /##(! */,,%E.,/*($S/<3#39M! f3#!O1%%!/9!

/(:)7/! :0+*(! 71,73%#139,3! :/23! S;#%(! T,,)*! 8! S3%S),/,=3! ($S)S! 0/*! 13,,37! S;#=!

71,73%#139,3! 2*8! )PP:/23! */,,%E.,/*($S/<3#%3,%! 2*/S! /9! 8:)7/01*9)S! ($S/P),.(3! +7!

,39)*%(T9)*,/*! <+*,/*! %/S/,M! 51S! =;S3! 0/*! S;#=! 71,73%#139,3! 2@*3*! F%#/,=! 2@*3*! /##(!

($S/<3#39! $!S173,*/,,%E.,3,,3M! f3#! /9!/(:)7/!:0+*(!:k,!S;#=3%(!T9*)0$%3!12(3*!:*),!0/*!

13,,37!S;#=! 71,73%#139,3! 2@*3*! ($S/<3#39! 2*8! )PP:/23! */,,%E.,/*! 2*/S! /9! :*),3M! W/,,37!

;((3!S),)*3,,!8!S1(,)S!%(3.)S!_XN!#$./,/,,/!2@*3*!/##(!($S/<3#39!+7!($S/<3#39!2@*3*!:*),!

13,7T,7)!/9!%.\*/%(!/2!039<E(/*S;#373#=),)SQ!1,!O/)!0+*)!S;#=!8!($S/<3#3,)!12(3*!:*),M!

W/*!%1S!/##(!/,,/9!1*!13,%!0;*3!13,,37!S),)*3,,!8!S;#=)S!039<*/79%2T##)S!O0$!%.\*9)*!

/2!($S/<3#3,)!12(3*!:*),M!!

419!%/S/!:;((3!0/*!/(:)7/9!:0+*(!S),)*!S;#=3%(!$!71,73%#139,3!2@*3*!+7!12(3*!/9!#T,=!

(E.)!)PP!10*)M!C/23!(M=M!71,73!2@**3!7U/#=S393#%!01*39!%0132#).1,,=/*/!1,!71,73!10*),,/*!

S;((3!;(#/!/9!71,73%#139,3!0;*3!S3,,3!2@*3*!039.+S/,=3! #/,=!+7!.;S3!:;7/*!2*/S!12(3*!

S@,(%.3P(3,M!

Page 27: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Hj!

@ !"#$%&'(#$%*

D@*%(! 01*9/! ($),=/9/*!,39)*%(T9)*! 2@*3*! #$./,! lcm!+7! $! .UT#2/*39! 01*9/!<3*(/*!,39)*%(T9)*!

2@*3*! #$./,!lgmM! F! #+.!./2#/,%!01*9/!%0+!:1#%()!,39)*%(T9)*!<177U/! #$./,/!=*17,/*!%/S/,! $!

%/S/,(1.(!+7!)S*;9)M!

@10 K$/4#.53/4#*%;#$#*(=E&-*RST*

@1010 :&5*B*+,-+$.(,$/-$*

F!_39/)./!J!S8!%U8!S@,=3*!2@*3*!S;#=/!%0T*),!01*9<E#7)!039!13,%!%(/9/#03##)!%.1##%!$!71,73M!

"3,,37! %\,3*! f/2#/!J!S/(!8!71,73%#139,3! #/,=/,,/!S;#=/! %1S!&flJHmQ!&flHVm!+7!&flKamM!

X(:@7#3!01.)*!/9!71,73%#139,3!2@*3*!%)S!#T,=!1*!2*8<*)793,!2@**3!,39)*%(T9)SM!51S!=;S3!

S8!,12,/!/9!&flHVm!1*!S1(39!)S!aJ!laJbm!2@*3*! F%#/,=Q!1,!WE*/*3,,!lHIJIm!S1()*!H!8*/!

71,73%#139,3! )S! VIb! 2@*3*! ,+..)9! %/S<;*3#17(! ($S/<3#! lJgc[6HII[mM! 5.\*3,73,! 21#%(!

#$.#17/!$!E#$.)S!#$.T,)SQ!1,!_XN!#$./,!WE*/*3,%!(1.)*!13,,37!(3##3(!(3#!1*#1,=*/*!01*9<E#7)!

/).! O1%%! /9! #139*'((! 1*! 2@*3*! P1,3,7/%(12,)! +7! %#/./! $! OUE9/*<k%./P,)SM! "3,,37! 1*!

/(:@7#3%01*(!/9!%)S! #T,=!S;#/%(!S19!,13.0;9/!71,73%#139,3! 2@*3*!T##! ($S/<3#3,M!"3,%!+7!

S@,=3*,/*!$!_39/)./!J!%\,/!1*!g[b!T*@773%<3#!2@*3*!X)%()**$.3Q!Y1#7$)Q!i/,/=/!+7!&E##/,=!

<89)S!S173,!039!,k##39!+7!O0$!1..3!:;7(!/9!2)##@*9/!/9!71,73%#139,3,!%'!,13.0;9!,1S/!

S19!S3,,/!1,!g[b!03%%)M!X2()*!8!SE(3!21*!T*@773%<3#39!,39)*!2@*3*!,k##39!:U8!D*/..#/,=3!+7!

`+*173!+7!O0$!712)*!#$./,39!,13.0;9/!71,73%#139,3!2@*3*!O/)!#T,=!8!*/,,%E.,/*($S/<3#3,)M!

W17/*!:13#=/*k(.+S/!S;#3,7/!1*!%.+9)9Q!1*)!O;*!3,,/,!%.@,%/S#17*/!S/*./M!"3,%!+7!

(1.39! 0/*! 2*/S! $! 2@**3! ,39)*%(T9)S! S8()! ]/SP/! +7! ?+#=<1*7! lHII[m! 13,2/#(! S19/#(/#!

71,73%#139,3! $! 3,,2#)(,3,7%01*9! 2@*3*!G"]^! #T,=3,!)S!Vab! 2@*3*! 13,,!8*%2UE*9),7!+7!)S!

aVb! (3#! #1,7*3! ($S/M! 4;#3,7/*! 8! 71,73%#139,3! %1S! %(@9U/%(! 039! ,1@%#)01*9! 2*1S)*! 1,!

3,,2#)(,3,7%01*9!S;#/!+2(/%(!<;93!#;7*3!71,73%#139,3!+7!/9!8:*323,!.+S3!%13,,/!2*/SM!W0$!

S;((3!:/#=/!O0$!2*/S!/9!*13.,)9!S19/#(T#!$!fT2#)!J!%')!3,,/,!%.@,%/S#17*/!S/*./!:0/9!

%/S/,<)*9!0/*9/*M!

!

Page 28: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Hc!

N&%(&*01*L,-+$.(,$/-$*(&-)&--&*6A()*6,/*UNR07TM*UNR7CT*G+*UNR@VT*G+*6,5$-*6,/*(=E&-$*RST1*W%*UNR7CT*",%4#*+$()$/*JXM*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(M*,/&*JXY*+,-+$.(,$/-$1*

(&-)* UNR07T* UNR7CT* UNR@VT*Xyf! 6JI! 6K! K!Y"-! 6g! 6H[! 6KV!]X`! 6V! 6JI! 6JV!]C"! a! Jc! Hg!]A"! aK! JKK! JjI!^"y! g! Jg! Hj!^`i! JV! H[! Hc!"5&! j! Ja! HJ!DZ`! j! JK! Ja!DNX! 6j! 6Hg! 6Ka!?YN! I! H! K!?N]! HH! Kg! [J!Cy`! Kg! JJa! JcH!ZN-! 6[! JI! HK!Z5-! VV! aJ! aV!Z5N! Jg! Jj! JJ!ZfX! JV! KI! Kg!d&`! [! JK! Jj!-yÑ! JK! Jc! Jg!4"Ñ! cJ! J[j! Jgj!`-^! [! Ha! Kc!`GN! 6HH! 6Hg! 6Hc!&G-! 6JH! 6Hj! 6KJ!&Nf! HV! ac! JIc!5_i! Vg! JKI! JcJ!5s"! JI! g! c!y5X! HK! HV! HV!419/#(/#! JV! KI! VJ!

!

@1017 :;-)#A-*+#,$-$-+*

_39!S@,=*;,/! 7*13,3,7)!S8! /)901#=#17/! 7*13,/! k(#/7/! +7!S@,%()*! $! 7T7,)S! %1S!+2(!

1*)!1..3!/)9%'9!$!(/#,/7T7,)SM!4@,=3*,/*!$!O1%%)S!./2#/!%\,/!/913,%!(1,7%#!%.\*3<*1@(/!

039!&flHVm!1,!1..3!0/*!(1#U/,=3!S),)*!8!O13S!+7!%/S<;*3#17)S!S@,=)S!2@*3*!&flJHm!+7!

&flKamM!!

Page 29: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Hg!

_39!%.+9),!8!S@,=)S!%1S!%\,/!(1,7%#!71,73%#139,3!+7!S19/#01*9<E#7)!S8((3!7*13,/!

O*1,,%!.+,/*!:EP/S@,=),M!L!4@,=!H!S8!%U8!2UE*/*!S@,=3*!O/*!%1S!%\,=/*!1*)!,+..*/*!

%/S%1(,3,7/*!k*!k*(/.3,)!+7! (1,7%#!<*1@(/,,/M!4@,=!HMX! %\,3*!T##! #T,=3,! $!k*(/.3,)!+7!

O/*!S8!7*13,/! 2@*%(/!:EP3,,! %1S!%\,3*! (/#%01*9!k(#/7/13,.1,,3M! &E##/,=Q!y,701*U/#/,=Q!

41r$.EQ!f'..#/,=!+7!5#E0/.$/!%./7/!k(!k*!+7!S@,=/!2@*%(/!:EP3,,M!?*13,/!S8!U8.0;9/!

#13(,3! $! 7T7,),)S! 1,! &E##/,=Q! %1S! :12)*! ,;%()S! (0T2/#=/!S19/#01*9<E#7)! +7! ,;%(/!

#/,=Q!:12)*!S3.3#!8:*32!8!/9:0/*2%#$,),/M!L!4@,=!HMY!S8!%U8!:01*,37!k*(/.39! #$()*!k(!8,!

&E##/,=%Q! +7! U/2,2*/S(! O/)! S3.#)! 8:*32! %1S! O/9! :12)*! 8! #13(,3! 7/7,/,,/M! W17/*! O1%%3!

23SS! #T,=!:/2/! 01*39! 2U/*#;79!k*!k*(/.3,)!S8! %U8! 8!4@,=!HM]!:01*,37! (013*! :EP/*! 1*)!

12(3*M!DUT7)*!#T,=!l&+*(k7/#Q!F%#/,=Q!?*3..#/,=!+7!F%*/1#m!%.1*/!%37!O/*!2*8!S173,S/%%/,)S!

+7!%1S!2@**!S8!7*13,/!01*)#17(!U8.0;((!#$,)#17(!%/S</,=!<*1@(/,,/M!W17/*!O1%%3!2UT7)*!

#T,=!1*)!%0+!2U/*#;79!S8!%U8!S173,S/%%/!#/,=/,,/!%(/,=/!12(3*M!4@,=!HM^!%\,3*!(/#%01*(!

S3,,3! U8.0;9/! #13(,3! 1,! 89)*! +7! #T,=3,! %1S! S@,=/! S173,S/%%/,,! */9/! %'*! S19!

E*139).1,,=/*3!:;((3M!W0$!03*93%(!S19/#01*9<E#7/!:/2/!#$(3#!8:*32!8!71,73%#139,3!O/*!(3#!:k,!

21*!@23*!8.0193,!ST*.!l:'*!)S!VbmM!

Z1! [1!&G-!

\M!&G-Q!4"ÑQ!Cy`Q!]A"Q!5_i! ]M!&G-Q!4"ÑQ!Cy`Q!]A"Q!Z5-Q!5_iQ!Z5NQ!?]NQ!&Nf!

:;-)*71*8IF&6;-)4-*=*5,-+.(46*6,/&(',#/OI(+4*G+*UNR7CTM*6,5$/*6,/*(=E&-$*RST1*^;#$#*-,/&-*6;-)$#-&#*,#*5$(+#,$-5*"'&/&*(3-)*"&%&*',#$/*%H&#(A+/*<#*<#5&E$1*8&%$*(&-)*UNR7CT*+$()$/*JX*B*_`B.M*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(1*

Page 30: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

KI!

!

*ZM! *[M!4"ÑQ!y5X!

:;-)*@1*N,-+.(*6,/&(%I(E.%H3()&*G+*UNR7CTM*6,5$/*6,/*(=E&-$*RST1*^;#$#*-,/&-*6;-)$#-&#*,#*5$(+#,$-5*"'&/&*(3-)*"&%&*',#$/*%H&#(A+/*<#*<#5&E$1*8&%$*(&-)*UNR7CT*+$()$/*JX*B*_`B.M*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(1*

5/S<;*3#17!2*/S%1(,3,7!71,73%#139,3!+7!S19/#2E#.%2UT#=/!%\,3*!2*1S)*!:129<),=,/*3!

%/S%1(,3,7)!S173,S/%%/! +7! 28**/! k(#/7/M!4@,=! KMX! %\,3*!41r$.E! +7! Y/,=/*$.3,! %1S!

k(#/7/Q!41r$.E!017,/!:8**/*!71,73%#139,3!+7! 2E#.%2UT#=/Q!1,!Y/,=/*$.3,!13,7T,7)!017,/!

S3.3#%!2E#.%2UT#=/M!W17/*!O/)!:/2/!01*39!2U/*#;79!S8!%U8!013./!#13(,3Q!%1S!1*!,13.0;9!#$.(!

+7!.1,,3,7/*!71*/!*89!2@*3*M!

*ZM! *[M!&G-M!

***\M!4"ÑQ!&G-Q!Z5-Q!Cy`Q!5_iQ!]A"Q!d&`!

!

:;-)*C1*8IF&6;-)4-*=*5,-+.(46*+,-+$.%(3E5.*G+*UNR7CTM*6,5$/*6,/*(=E&-$*RST1*^;#$#*-,/&-*6;-)$#-&#*,#*5$(+#,$-5*"'&/&*(3-)*"&%&*',#$/*%H&#(A+/*<#*<#5&E$1*8&%$*(&-)*UNR7CT*+$()$/*JX*B*_`B.M*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(1*

Page 31: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

KJ!

503P/9!:EP/S@,%()*!+7!89)*!S8! 23,,/!O17/*! %.+9/9/*!1*)!S@,=3*! %1S!%\,/! (1,7%#!

71,73%#139,3! +7! 71,73%2#T.(%M! &E##/,=! 1*! #1,7%(! 2*8! :3,)S! #T,=),)S! 13,%! +7!4@,=! VMX!

%\,3*!+7!U/2,2*/S(!%'%(!:01*%)!7*$9/*#17!8:*32!O/9!:12)*!8!/9:0/*2%#$,),/M!L!!

4@,=!VMY! %'%(!:01*,37! (013*!:EP/*! %3(U/!12(3*!O17/*!k(#/7/*,3*!:/2/! 01*39! 2U/*#;793*M!X9!

d/P/,! +7! &+*(k7/#! ),=/,%.3#=)SQ! S8! %U8! :01*,37! #T,=! %\,/! :;**3! 71,73%#139,3! O17/*!

2#T.(39!1*!.+S39!)S!+7!@23*!c!P*E%1,()%(37M!51S!2@**!S8!%0+!%U8!S173,S/%%/!#/,=/,,/!8!

4@,=! VM]! +7! #$.(! +7! 2@*3*! S19/#01*9<E#7)! %\,3*! :/,,! 1..3! S3.#/! #$,)#17/! #13(,3M!

?1,73%2#T.(!03*93%(!O0$!1..3!k(%.\*/!71,73%#139,3!01#!2@**!1,!O/9!,;*!8.019,)S!:;9)SM!

f3#! /9! %(\*/! 2@*3*! S;#=)S! :#)(2T##)S! S3##3! #/,=/,,/! 0/*! 13,,37! P*E2/9! /9! */9/!

7T7,),)S!)PPQ!O/,,37!/9!#/,=!%1S!:/293!#;7%(/!73#=3!8!7123,,3!<*1@()!2'..!*/9,kS1*39!

JQ!,;%(!#;7%(/!#/,=39!2'..!73#=39!H!+7!%0+!2*/S0173%M!W/,,37!S8!%U8!%/S</,=!<*1@(/,,/!

039! U/2,/,! :#)(2/##%#17/,! S),M! -$.(! +7! 89)*! 0/*! 1..3! (1#U/,=3! S),)*! 12(3*! )PP%T2,),!

71,73%#139,3!+7!O0$! %\,3*!4@,=![!13,7T,7)! (1,7%#!E:89)!<*1@(/,,/!039!&flHVmM!`+..*/!

U8.0;9,/!#13(,3!S8!7*13,/!$!(1,7%#)S!71,73%#139,3!039!S19/#01*9<E#7)!+7!71,73%2#T.(!+7!

,+..)9!,13.0;9/!#13(,3!039!S19/#2E#.%2UT#=/M!D+*S1*.3!(1,7%#/,,/!1*)!O0$!$!%/S*;S3!039!

.1,,3,7/*M!

*ZM! [M!

\M!

!

:;-)*J1*N,-+.(*I"B/#&*O#,;5-&*'$/*UNR7CT*%;#$#*#3/4/*+3+-M*6,5$/*6,/*(=E&-$*RST1*

Page 32: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

KH!

@101@ K$/4#.53/4#*(=-4(,+#&#*&/"'&#%.+#,$-$-+&#*

f3#! /9! S1(/! 8:*32! E:89)! <*1@(/,,/! S19! S/7,<),=,)S! :;((3! O/*2! /9! 2*/S.0;S/!

#$,)#17(!/9:0/*2!%1S!(1.)*!(3##3(!(3#!/##*/!E:89)!<*1@(/,,/!%/S($S3%M!"2!1..3!1*!(1.39!(3##3(!(3#!

/##*/! 8:*32/0/#=/! %/S($S3%Q! 71()*! S/(! 8! %(3.)S! 01*39! E%/S.0;S(! +7! <U/7/9! l?*11,1Q!

HIIKmM! W/*! %1S! &flJHmQ! &flHVm! +7! &flKam! <*1@()*,/*! S;#/! 71,73%(1@7,3! 01*9<E#7)! $!

P*E%1,()S!S8!(k#./!/9:0/*2%%()9#/,/!%1S!O8!<*1@(3,7)!$!P*E%1,()%(373!71,73%#139,3!%1S!

01*9)*!039!13,,/*!13,3,7/*!<*1@(3,7)! $!%.\*3<*1@()SM!L.01939!0/*!/9!(/./!k(!41r$.E!+7!

&E##/,=!k*!k*(/.3,)!2@*3*!/9:0/*2%7*13,3,7),/!017,/!$(*1./9*/!k(#/7/13,.1,,/M! F(/*#17/*!

,39)*%(T9)*!:01**/*!/9:0/*2%7*13,3,7/*!S8!23,,/!$!_39/)./!H!+7!U/2,2*/S(!S8!23,,/!O/*!

@23*#3(%(T2#)!@23*!S/(!8!%(3.)S!+7!S/*.(;.,3!O13**/M!

419/#01*9<E#7/!+7!71,73%2#T.(!S;#=)%(!@23*#13((!S19!S/*.(;./!%(3./Q!1,!%(3.3,,!2@*3*!

S19/#2E#.%2UT#=/! *1@,=3%(! /##(/2! ES/*.(;.)*M! D+*S1*.3! S/*.(;.)! %(3./,,/! 0+*)! $!

%/S*;S3!039!.1,,3,7/*!+7!0/*!O/9! U8.0;((!2@*3*!S19/#01*9<E#7)!+7!71,73%2#T.(M!4/(!8!

%(3.)S!712/! (3#! .@,,/!/9!J!P*E%1,()%(37%!:;..),! $!S19/#01*9<E#7)! #1393! (3#!O1%%!/9!JH!

S8,/9/!71,73%#139,3!l&flJHmm!:;..3!)S!*kS!VQK!P*E%1,()%(37Q!HV!S8,/9/!71,73%#139,3!l!

&flHVmm!:;..3!)S!*kS!JJQJ!P*E%1,()%(37!+7!Ka!S8,/9/!71,73%#139,3!l&flKamm!:;..3!)S!

(;P! JaQj! P*E%1,()%(37M! 41%()! 8:*323,! 137/! %'*! O0$! %(/9! @23*! /,,/9! 8*39M! 419!

%/S<;*3#17)S!:;((3! 2;%(!/9!J!P*E%1,()%(37%!:;..),! $!71,73%2#T.(3! #1393! (3#!:;..),/*! $!

JH! S8,/9/! 71,73%#139,3! )PP! 8! *'((! (;P! KQJ! P*E%1,()%(37! +7! :;..),! )PP! 8! VQa!

P*E%1,()%(37! $! HV! +7! Ka!S8,/9/! 71,73%#139,3M! C'*! 137/! O0$!S1%()! 8:*323,! %'*! %(/9! @23*!

2@*%(/! 8*39M! F! @23*#3(%(T2#)! /9:0/*2%7*13,3,7/! $! _39/)./! H! S8! %U8! :01*,37! S/*.(;.,3!

71,73%2#T.(%%(3./,,/! 2U/*/*! k(! @23*! ($S/M! 5(3.3,,! 2@*3*! JH! S8,/9/! 71,73%#139,3! 1*!

S/*.(;.)*!039!g[b!P*E2%(37Q!%(3.3,,!039!HV!S8,/9/!71,73%#139,3!1*!/913,%!S/*.(;.)*!039!

gIb! P*E2%(37Q! 1,! Ka! S8,/9/! %(3.3,,! *1@,3%(! 1..3! S/*.(;.)*! 039! :129<),=3,! P*E2%(37M!

5.\*3,7/*S8(()*! #$./,/,,/! 0/*! O+../#17)*! +7! 0/*! #139*'((! NH! l!"# <:H1+'!:# >I# m! 8! <3#3,)!

IQVa6IQVcM!

X9:0/*2%7*13,3,7! 2@*3*! *T9)9! 7T7,! %\,=3! %/S<;*3#17/*! ,39)*%(T9)*Q! 2@*3*! )(/,! /9!

71,73%2#T.(!0/*!/913,%!S/*.(;.(!2@*3*!JH!S8,/9/!71,73%#139,3M!5.\*3,7/*S8(()*!#$./,%3,%!

2@*3*!*T9)9!7T7,!0/*!,+..)9!#;7*3!1,!2@*3*!*/),01*)#17)!7T7,3,Q!O/*!%1S!#139*'((!NH!0/*!8!

<3#3,)!IQHg6IQVjM!

Page 33: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

KK!

"2! (1.3,,!1*!S3%S),)*!/2! %()9#)S!%.\*3<*1@(/,,/!@23*! ($S/Q!S8! %U8!:01!:*/((! (1,7%#!

%.\*3<*1@(/,,/! 039! E:89)! <*1@(),/! .+S/! 2*/SM! f1,7%#! 71,73%2#T.(%! 039! 71,73%#139,3!

.+S/! @23*#13((! S1%(! 2*/S! @23*! 2@*%(/! 8*39Q! 8! S19/,! (1,7%#3,! 039! S19/#01*9<E#7)! 1*)!

%(1*.)%(! 12(3*! 2@*%(/! 8*39M! W1((/! %(1SS3*! 87;(#17/! 039! .1,,3,7/*Q! O/*! %1S! %(;**3!

71,73%<*1@(3,7/*!l%(;**/!71,73%2#T.(m!;(()!/9!0/#=/!T*/*3!01*9<*1@(3,7)S!017,/!O1%%!/9!

01*9#3%(/.+%(,/93!1*!2@**!,89M!

@101C K$/4#.53/4#*%;#$#*+,-+$.(,$/-$*5,-+)&*,%-&"&+."#4-$*G+*4FF53E4*,'#4*

f3#!/9!/(:)7/!:0+*(!71,73%#139,3!S;#=3%(!T9*)0$%3!:U8!F%#/,=3!2@*3*!+7!12(3*!:*),39!HIIc!0/*!

13,,37!71*9!S;#3,7!8!71,73%#139,3!2@*3*!($S/<3#39!JggI>J6HIIj>IjQ!19/!2*8!U/,k/*!JggI!(3#!

Uk#$!HIIjM!W1((/!($S/<3#!0/*9!2@*3*!0/#3,)!O/*!%1S!%(;*%(/!,39)*%0132#/!$%#1,%.)!.*E,),,/*!

<@*U/*!)S!O1((/!#1@(3!13,%!+7!%U8!S8!8!4@,=!aM!!

!

:;-)*V1*!#(,+*F#I.,-54O#,;5$-+*=*.E#B-$-+4*=.(,-.E4*E#I-4--&#1*:;-)$-*.?-$#*%,#$(*+,-+$.%&((.*E#I-4--&#*=*"#4-$-4*",%H&.5*=*H<(=*7XXa1*

f/2#/!H!%\,3*!S;#=/!71,73%#139,3!2@*3*!<;93!($S/<3#!%1S!+7!S3%S),!S;#3,7/,,/!%1S!

%(1,=)*!O8! 2@*3*! ($S/<3#39!S19!+7! 2*8!:*),3! lHIIj>Ij6HIJK>IVmM!"3,%!+7!%U8!S8!S;#=3%(!

71,73%#139,3!JV!P*E%1,()%(37)S!:;**3!2@*3*!JH!S8,/9/!71,73%#139,3!12(3*!:*),Q!+7!01*9)*!

O/9! /9! (1#U/%(! (/#%01*9)*! S),)*M! "3,,37! 1*! /(:@7#3%01*(! /9! 71,73%#139,3S;#3,73,! 2@*3*!

:*),! 1*! %/S<;*3#17! 2@**3! ,39)*%(T9)!WE*/*3,%!?M! &'()*%%+,/*M!C/,,!S;#=3! (0177U/! 8*/!

)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!2@*3*!8*3,!Jgc[~HII[!8!F%#/,=3!)S!VIbQ!1,!:'*!S;#3%(!:k,!VJb!

2@*3*! JggI~HIIjM! W0$! 1*! ST7)#17(! /9! S),)*! 8! 71,73%#139,3S/(3! */,,%E.,/,,/! %'! /9!

13,:01*U)!#1@(3!017,/!:*),%3,%M!

!

Page 34: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

KV!

N&%(&*71*L,-+$.(,$/-$*B*b.(&-)$*%;#$#*G+*,%5$#*"#4-M*6,5$-*6,/*(=E&-$*RST1*cUN*.?-$#*64-$--*6$(($*5=6&O$(&--&1*W%*UNR7CT*",%4#*+$()$/*JXM*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(M*,/&*JXY*+,-+$.(,$/-$1*

P&-)* N=6&O$(* UNR07T* UNR7CT* UNR@VT* cUNR07T* cUNR7CT* cUNR@VT*

Z5-!D@*3*!C*),! KI! VJ! VK!

JV! HI! HJ!X##(!($S/<3#! VV! aJ! aV!

!

419! %/S<;*3#17)S! :;((3! 0/*! 13,,37! /(:)7/9! :0+*(! /9! 71,73%#139,3!S;#=3%(! T,,)*!

2@*3*! +7! 12(3*! 10*))PP(T.)! #/,=/M! f3#! 13,2T#=),/*! 0/*! 0/#! 8! 2@**/! ($S/<3#3,)! #8(39! ,8! 2*8!

)PP:/23! */,,%E.,/*($S/,%! (3#! %.*8,3,7/*=/7%! )PP(T.)! 10*)M! _3%%)#17/!S;((3! 2;*/! *T.!

2@*3*!T9*)S!=/7%1(,3,7)SQ!O/*!%1S!/93#=/*21*#39!+7!8:*32!8!S/*./93!:12U/%(!S),!2@**Q!1,!!

N&%(&*@1*L,-+$.(,$/-$*W'#IF4(&-)&*%;#$#*G+*,%5$#*4FF53E4*,'#4M*6,5$-*6,/*(=E&-$*RST1*cUN*.?-$#*64-$--*6$(($*5=6&O$(&--&1*W%*UNR7CT*",%4#*+$()$/*JXM*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(M*,/&*JXY*+,-+$.(,$/-$1*

P&-)* N=6&O$(* UNR07T* UNR7CT* UNR@VT* cUNR07T* cUNR7CT* cUNR@VT*

Xyf!D@*3*!10*)! 6JK! 6JJ! 6j!

K! c! JI!X##(!($S/<3#! 6JI! 6K! K!

Y"-!D@*3*!10*)! 6JH! 6KK! 6V[!

H! c! JH!X##(!($S/<3#! 6g! 6H[! 6KV!

DZ`!D@*3*!10*)! j! c! a!

J! [! JI!X##(!($S/<3#! j! JK! Ja!

DNX!D@*3*!10*)! K! 6HV! 6VH!

6JI! 6[! a!X##(!($S/<3#! 6j! 6Hg! 6Ka!

^"y!D@*3*!10*)! HH! [H! jV!

6JK! 6KH! 6Vc!X##(!($S/<3#! g! Jg! Hj!

ZfX!D@*3*!10*)! Ha! [j! cK!

6JH! 6Hj! 6VV!X##(!($S/<3#! JV! KI! Kg!

-yÑ!D@*3*!10*)! K! 6JV! 6KJ!

JI! KH! [I!X##(!($S/<3#! JK! Jc! Jg!

`-^!D@*3*!10*)! HJ! Hj! Hg!

6Ja! 6J! g!X##(!($S/<3#! [! Ha! Kc!

&Nf!D@*3*!10*)! Ha! jV! JJg!

6K! 6j! 6JH!X##(!($S/<3#! HV! ac! JIc!

"5&!D@*3*!10*)! c! Ja! HH!

6J! I! 6J!X##(!($S/<3#! j! Ja! HJ!

?N]!D@*3*!10*)! Vc! JII! JVV!

6Ha! 6aJ! 6gK!X##(!($S/<3#! HH! Kg! [J!

5_i!D@*3*!10*)! [c! JKg! JcV!

6g! 6g! 6K!X##(!($S/<3#! Vg! JKI! JcJ!

Page 35: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

K[!

/)901#(!1*!/9!S39/!039!O1%%/!=/7%1(,3,7)! 2@*3*!T##! #T,=3,M! D@*3*!?*3..#/,=!0/*! ($S/<3#39!

2*/S!(3#!U/,k/*!HIIJQ!2@*3*!5#E0/.$)!(3#!U/,k/*!HIIg!+7!2@*3*!:3,!#T,=3,!2*/S!(3#!U/,k/*!JgggM!

f/2#/!K!<3*(3*!,39)*%(T9)*!2@*3*!71,73%#139,3S;#3,7/*!(1,7=/*!)PP(T.)!10*)M!DUT7)*! #T,=!

lXyfQ! Y"-Q! DZ`Q! -yÑm! S;#/%(! S19! :;**3! 71,73%#139,3! 12(3*! )PP(T.)! 10*)! 2@*3*! &flJHmQ!

&flHVm!+7!&flKamQ!1,!23SS!#T,=!l^"yQ!ZfXQ!&NfQ!?N]Q!5_im!S;#/%(!S19!#;7*3M!CU8!O*1S)*!

#T,=)S! lDNXQ! `-^Q! "5&m! %.3P(3*! S;#=! 71,73%#139,3! )S! 2+*S1*.3M! L:)7/01*9/%()*! 1*!

039%,k,3,7)*!:U8!D*/..#/,=3!+7!C+##/,=3!@23*!($S/<3#!)PP%/2,/9*/*!71,73%#139,3M!D*/..#/,=!

21*!k*! 6JI!P*E%1,()%(37/!71,73%#139,3! 2@*3*!&flJHm! $!Öa!P*E%1,()%(37! 2@*3*!&flKamM!C+##/,=!

%\,3*!1,,!=*/S/($%./*3!<*1@(3,7)!+7!21*!k*!6Ja!P*E%1,()%(37)S!$!Ög!2@*3*!&flJHm!+7!&flKamM!

D/*/!01*9)*!0/*#17/!3!(k#.),!O1%%/*/!S;#3,7/!O/*!%1S!1..3!:12)*!01*39!%(\*(!2@*3*!T9*)S!

O8(()S! %1S! 7;()! :/2(! 8:*32! 8! S;#3,7),/! 2@*3*! ($S/<3#3,M! `+..)9! #UE%(! 1*! OE! /9!

S;#3,7/*,/*!712/!1..3!/2=*8((/*#/)%/!,39)*%(T9)!)S!8:*32!)PP(T.)!10*)!8!71,73%#139,3M!

@17 K$/4#.53/4#*(=E&-.*RdT*-$./,! lgm! <;(3*! 039! /(03,,)#1@%3! %1S! 3,,*3! <*1@()! +7! #139*'((3*! O0$! 2@*3*! %#/./! 8!

03,,)S/*./93M!W17/*!%E((!0+*)!S8,/9/*#17!7T7,!2@*3*!/(03,,)#1@%3!.+S!$!#UE%!/9!2@*3*!%)S!

#T,=! 0/,(/93! \S3%(! S;#3,7/*Q! 19/! S8,/9/*#17! ($S/*T9! 13,2/#=#17/! 1..3! (3#! :U8!

7/7,//93#/M! W1((/! 0/*9! O1%%! 0/#=/,=3! /9! 2U/*#;7U/! O)*2(3! 5P8,Q! ?*3..#/,=Q! D*/..#/,=Q!

F*#/,=Q!F%*/1#Q!F(/#$)Q!41r$.E!+7!&+*(k7/#!k*!k*(/.3,)!2@*3*!#$./,!lgmM!"2(3*!%8()!O0$!Jg!#T,=!$!

k*(/.3,)M!

@1710 :&5*B*+,-+$.(,$/-$*

f/2#/!V!%\,3*!S/(!8!71,73%#139,3!#/,=/,,/!$!P*E%1,()S!2@*3*!#$./,!lgmQ!#$.(!+7!f/2#/!J!71*3*!

2@*3*! #$./,!lcmM!"3,%!+7!%U8!S8!:12)*!S/(39!8!71,73%#139,3!<*1@%(! #$(3##17/!039!O/9!/9!(/./!

(3##3(! (3#! %#/./! 8! 03,,)S/*./93M! 51S! =;S3! 1*! 71,73%#139,3! 2@*3*! F%#/,=! +7! Y/,=/*$.3,! ,k!

#;7*3!1,!89)*!+7!O+./%(!S;#3,73,!2@*3*!F%#/,=!(/#%01*(!,;*!2@**,12,=)!S/(3!WE*/*3,%!2@*3*!

(0177U/! 8*/! 71,73%#139,3M! f/#%01*9! #;..),! 1*! 8! S/(3! f'..#/,=%! +7! y,701*U/#/,=%Q! 1,!

;03,(\*/#17!:;..),!8!S/(3!&E##/,=%M!!

"2!*13.,/9!1*!S19/#(/#! 2@*3*!71,73%#139,3<*1@()*,/*! $!fT2#)!J!2@*3*!%TS)!#T,=!+7!1*)! $!

fT2#)!VQ!+7!O/*!S19!%(\*/!2@*3*!S),!8!k*(T.)SQ!2;%(!/9!S19/#71,73%#139,3!1*!SUT7!%03P)9!

8!S3##3! #$./,/M!4),)*3,,! *1@,=3%(! Hb!S3##3! S19/#(/#/! 2@*3*! JH!S8,/9/! 71,73%#139,3Q! 1,!

/913,%! Jb! S3##3! HV! +7! Ka! S8,/9/! 71,73%#139,3M! 4@,=3*! /2! S;#=*3! %0T*),! 01*9<E#7)!

Page 36: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Ka!

#/,=/,,/!039!13,%!%(/9/#03##)!%.1##%!8!71,73!S8!23,,/!$!_39/)./!JM!W/*!S8!S19/#!/,,/*%!%U8!

/9!g[b!T*@773%<3#39!21*!13,7T,7)!,39)*!2@*3*!,k##39!:U8!`+*173M!W/*!S19!1*!13,7T,7)!:;7(!

/9!2)##@*9/!S19!g[b!03%%)!/9!`+*17)*!S;#3%(!S19!,13.0;9/!71,73%#139,3M!!

N&%(&*C1*L,-+$.(,$/-$*(&-)&--&*6A()*6,/*UNR07TM*UNR7CT*G+*UNR@VT*G+*6,5$-*6,/*(=E&-$*RdT1*W%*UNR7CT*",%4#*+$()$/*JXM*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(M*,/&*JXY*+,-+$.(,$/-$1*

(&-)* UNR07T* UNR7CT* UNR@VT*Xyf! 6V! 6[! 6[!Y"-! 6a! 6J[! 6Ja!]X`! 6c! 6Jc! 6HK!]C"! JJ! Ha! KK!]A"! VH! cI! cc!^"y! J! I! I!^`i! JH! HH! Ha!DZ`! JH! Jg! HK!?YN! K! JI! J[!Cy`! VJ! cV! JIK!Z5-! Kc! [H! [K!d&`! [! JI! JH!-yÑ! Ja! HV! Hj!`-^! j! HK! KV!`GN! 6Jg! 6HI! 6Jc!&G-! KI! jV! JJJ!5_i! [H! JKJ! JcV!5s"! JI! g! j!y5X! Jg! HK! HK!419/#(/#! JV! Hc! Ka!

!

@1717 :;-)#A-*+#,$-$-+*

4@,=*;,!7*13,3,7!8!(1,7%#)S!<*1@(/,,/!0/*!1..3!E%03P)9!+7!2@*3*!#$./,!lcmM!W/*!%1S!#$(3#!

<*1@(3,7!0/*!12(3*!)PP%T2,),!71,73%#139,3!01*9)*!/2()*!#8(39!=)7/!/9!<3*(/!/913,%!S@,=3*!

2@*3*!(1,7%#!%.\*3<*1@(/!+7!&flHVmM!4@,=!jMX!%\,3*!,+..)9!U8.0;9!(1,7%#!S19/#01*9<E#7)!

+7!&flHVm!1,!U/2,2*/S(!(0+!:EP/Q!23SS!#T,=!%1S!%.+*/!:;**/!8!<89)S!<*1@()S!+7!%0+!

S173,S/%%/!#/,=/,,/M!51S!2@**!1*)!O1((/!&E##/,=Q!y,701*U/#/,=Q!5#E0/.$/Q!f'..#/,=!+7!

F%#/,=!1,!41r$.EQ!?*3..#/,=!+7! F%*/1#Q! %1S!89)*! (3#:1@*9)!:EP,)SQ!O)*2(3! /9! 2U/*#;7U/!

Page 37: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Kj!

017,/!(/.S/*./9*/!7/7,/M!W17/*!O1%%3!23SS!#T,=!:/2/!01*39!2U/*#;79!l4@,=!jMYm!1*!1..3!

#1,7)*!7*13,3#17!#13(,3!(3#!%(/9/*M!

!

*ZM! *[1*&G-Q!Cy`Q!5_iQ!Z5-Q!]A"!

:;-)*a1*8IF&6;-)4-*'$/*5,-+.(*6,/&(',#/OI(+4*G+*UNR7CTM*6,5$/*6,/*(=E&-$*RdT1*^;#$#*-,/&-*6;-)$#-&#*,#*5$(+#,$-5*"'&/&*(3-)*"&%&*',#$/*%H&#(A+/*<#*<#5&E$1*8&%$*(&-)*UNR7CT*+$()$/*JX*B*_`B.M*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(1*

W/9! 1*)! O0$! /2()*! %03P)9! #T,=! %1S! :/2/! :;**3! S19/#01*9<E#7)! +7! 71,73%#139,3! %1S!

S@,=/!#13(,3!$!7T7,),)SM!

4@,=! c! %\,3*! 1,,! 2*/S! 8! #$(3#! (1,7%#! S19/#2E#.%2UT#=/! +7! &flHVm! +7! O0$! 03*93%(!

/(03,,)#1@%3!:/2/!:/2(!#$(3#!8:*32!8!%.\*3,7/*S8((!S19/#2E#.%2UT#=/M!

!

:;-)*S1*N,-+.(*6,/&(%I(E.%H3()&*G+*UNR7CTM*6,5$/*6,/*(=E&-$*RdT1*8&%$*(&-)*UNR7CT*+$()$/*JX*B*_`B.M*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(1*

4@,=*;,!7*13,3,7! 8! (1,7%#)S!71,73%#139,3! +7! 71,73%2#T.(%! 1*! 13,,37! %03P)9!+7! 2@*3*!

#$./,! lcmQ! 2@*3*! )(/,! #T,=! %1S! (1.3,! 0+*)! k*! k*(/.3! +7! ,\U/! S;#3,7)! 8! 71,73%#139,3!

&E##/,=%M!CEP/S@,=),!1*!O0$!%/S<;*3#17!2@*3*!S19/#01*9<E#7)!+7!71,73%2#T.(Q!O/*!%1S!

%TS)!#T,=!S;#/%(!:;**3M!4@,=!g!%\,3*!O1%%3!(1,7%#M!!

!

Page 38: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Kc!

*ZM! *[M!&G-!

*\M!&G-Q!Z5-Q!5_iQ!Cy`Q!]A"Q!d&`!

!

:;-)*d1*8IF&6;-)4-*'$/*5,-+.(*+,-+$.%(3E5.*G+*UNR7CTM*6,5$/*6,/*(=E&-$*RdT1*^;#$#*-,/&-*6;-)$#-&#*,#*5$(+#,$-5*"'&/&*(3-)*"&%&*',#$/*%H&#(A+/*<#*<#5&E$1*8&%$*(&-)*UNR7CT*+$()$/*JX*B*_`B.M*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(1*

*ZM! *[M!

*\M!

!

:;-)*0X1*N,-+.(*I"B/#&*O#,;5-&*'$/*UNR7CT*%;#$#*#3/4/*+3+-M*6,5$/*6,/*(=E&-$*RdT1*

Page 39: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Kg!

f3#!/9!%.+9/!7T7,3,!S19!2T%()S!:#)(2/##%#17)S!S),!0/*!O13S!*/9/9!)PP! #$.(!+7!0/*!

71*(! 2@*3*! #$./,! lcmM! W1((/! 0/*! 71*(! 2@*3*! 71,73%#139,3! +7! /##/*! %.\*3<*1@()*,/*! +7!

,39)*%(T9)*!S8! %U8! 8!4@,=! JIM!4@,=3*,/*! 712/! (3#! .@,,/! %03P/9/! ,39)*%(T9)!+7! 89)*Q!

U8.0;9!#13(,3!%'%(!S3##3!E:89)!<*1@(),,/*!+7!S19/#01*9<E#7)!+7!71,73%2#T.(%Q!1,!,8,/%(!

1,73,!(1,7%#!1*)!S1*.U/,#17!039!S19/#2E#.%2UT#=/M!

@171@ K$/4#.53/4#*(=-4(,+#&#*&/"'&#%.+#,$-$-+&#*

W/*!%1S!41r$.E!0/*!,k!1..3!#1,7)*!S19!$!k*(/.3,)Q!0/*!&E##/,=!13,/!#/,=39!%1S!%\,=3!+2(!

k(#/7/13,.1,,3!+7!0/*!O0$!(1.39!k*!k*(/.3!2@*3*!/9:0/*2%7*13,3,7)M!-$.(!+7!89)*!0/*!,+(/%(!

039! 71,73%#139,3! S;#=/! $! P*E%1,()S! %1S! :89)! <*1@()*,/*M! `39)*%(T9)*! 2@*3*!

*/),01*)#17)! 7T7,3,! 0+*)! SUT7! %03P)9! +7! 2@*3*! #$./,! lcmQ! ,1S/! S/(39! 8! %(3.)S! :/293!

@23*#13((!#;../9!,/)S#17/M!X).!O1%%!0/*!71,73%2#T.(!13,7T,7)!S/*.(;.(!2@*3*!JH!S8,/9/!

71,73%#139,3! +7! S;#=! (1,7%#! O0$! %./SS03,,/*3! 1,! 89)*M! -139*'((! NH! 2@*3*! O1%%3! #$.T,!

S;#=3%(! 8! <3#3,)! IQKc6IQ[IQ! 1,! <3#39! 0/*! IQVa6IQVc! 2@*3*! #$./,! lcmQ! +7! :/293! O0$!

%.\*3,7/*S8(()*!E:89)!<*1@(/,,/!<*1@%(!#$(3##17/!039!<*1@(3,7/*!8!k*(/.3!+7!/9!(1.,)!(3##3(3!

(3#!/(03,,)#1@%3%M!!

X9:0/*2%7*13,3,7!8!*T9)9)!7T7,),)S!<*1@((3%(!13,,37!#$(3##17/!2*8!2@**/!S/(3M!5()9#/*!

2@*3*!S19/#01*9<E#7)! :T29)! #;../9! 2*8!S/(3! 2@*3*! #$./,! lcmQ! 1,! %()9#/*! 2@*3*! 71,73%2#T.(!

:;..)9)M!-139*'((!NH!0/*!8!<3#3,)!IQKV6IQVK!1,!0/*!8!<3#3,)!IQHg6IQVj!2@*3*!#$./,!lcm!+7!O0$!

0/*! %.\*3,7/*:#)(2/##39! 8! %03P)9)S! ,E()S! +7! 2@**M! F(/*#17/*! ,39)*%(T9)*!

/9:0/*2%7*13,3,7/,,/!S8!23,,/!$!_39/)./!HM!

@171C K$/4#.53/4#*%;#$#*+,-+$.(,$/-$*5,-+)&*,%-&"&+."#4-$*G+*4FF53E4*,'#4*

`+(/%(!0/*!039!2@**3!/921*9!+7!($S/<3#!039!S;#3,7/*!8!71,73%#139,3!8! F%#/,=3!2@*3*!+7!12(3*!

12,/:/7%:*),Q! 1,! f/2#/! [! <3*(3*! O;*! ,39)*%(T9)*M! 4;#3,7/*Q! O17/*! (1.39! 0/*! (3##3(! (3#!

/(03,,)#1@%3%Q!782)!#$.(!+7!89)*!(3#!.@,,/!/9!71,73%#139,3!:1293!01*39!S13*3!12(3*!:*),M!C3,%!

017/*! 0/*! 71,73%#139,3,! S1(3,! /913,%! #;7*3! S19! #$./,3! lgm! 2@*3*! /##(! ($S/<3#39! +7! O0$!

#;../93!S),)*3,,!2@*3*!+7!12(3*!:*),!+7!1*!/9!S19/#(/#3!)S!JI!P*E%1,()%(37M!

_17,/! 0T,(),/*! 19/! (/.ST*.),/*! 8! S8,/9/*#17)S! /(03,,)#1@%3%($S/*T9)S! 2*8!

7/7,//93#/!0/*!1..3!:;7(!/9!2*/S.0;S/!71,73%#139,3S;#3,7/*!2@*3*!+7!12(3*!10*))PP(T.)!

Page 40: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

VI!

N&%(&*J1*L,-+$.(,$/-$*B*b.(&-)$*%;#$#*G+*,%5$#*,%-&"&+."#4-M*6,5$-*6,/*(=E&-$*RdT1*cUN*.?-$#*64-$--*6$(($*5=6&O$(&--&1*W%*UNR7CT*",%4#*+$()$/*JXM*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(M*,/&*JXY*+,-+$.(,$/-$1*

P&-)* N=6&O$(* UNR07T* UNR7CT* UNR@VT* cUNR07T* cUNR7CT* cUNR@VT*

Z5-!D@*3*!:*),! Hc! VJ! V[!

JI! JJ! g!X##(!($S/<3#! Kg! [K! [V!!

,1S/! 2@*3*! :#)(/! /2! 10*)#T,=),)SM! f/2#/! a! %\,3*! O/)! %UT! #T,=! %1S! 0+*)!S19! ,;73#17!

7T7,!(3#!/9!2*/S.0;S/!S;#3,7/*,/*!+7!,39)*%(T9)*!O13**/M!DUT7)*!#T,=!lY"-Q!^"yQ!-yÑQ!

5_im! %\,/! #;7*3! 71,73%#139,3! 12(3*! )PP(T.)! 10*)! 1,! (0T! #T,=! %\,/! :;**3! lXyfQ! DZ`mM!

C+##/,=!%\,3*!039%,k,3,7!#$.(!+7!89)*!1,!,k!%.3P(3*!71,73%#139,3,!2@**!)S!2+*S1*.3!1,!2@*3*!

#$./,!lcmM!"3,,37!0/*!/(:@7#3%01*(!/9!S19!(1.,)!(3##3(3!(3#!/(03,,)#1@%3%!S;#=)%(!Y1#7$/!+7!

N&%(&*V1*L,-+$.(,$/-$*%;#$#*G+*,%5$#*4FF53E4*,'#4M*6,5$-*6,/*(=E&-$*RdT1*cUN*.?-$#*64-$--*6$(($*5=6&O$(&--&1*W%*UNR7CT*",%4#*+$()$/*JXM*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(M*,/&*JXY*+,-+$.(,$/-$1*

!

-kr1S<+*7! $! O1((/! %.3P(39! S19! #;7*3! 71,73%#139,3! 12(3*! )PP(T.)M! d/2,2*/S(! :;../93!

S1(3,!71,73%#139,3!12(3*!)PP(T.)!2@*3*!X)%()**$.3Q!D3,,#/,=Q!W\%./#/,=!+7!C+##/,=M!WE!/9!

,k!S;#3%(! 2#13*3! #T,=!S19!S3,,3! 71,73%#139,3! 12(3*! )PP(T.)! 10*)Q! 712/!S;#3,7/*,/*! OE!

1,,!1..3!/271*/,=3!,39)*%(T9)M!-$.#17/!O@*2(3!/9!./2/!=\P*/!12(3*!2*1./*3!%.\*3,7)S!(3#!/9!

%0+!S173!01*9/Q!1,!:'*!01*9)*!%(/9/*!,)S39M!

P&-)* N=6&O$(* UNR07T* UNR7CT* UNR@VT* cUNR07T* cUNR7CT* cUNR@VT*

Xyf!D@*3*!10*)! 6Ja! 6Ka! 6[K!

JH! KJ! Vg!X##(!($S/<3#! 6V! 6[! 6[!

Y"-!D@*3*!10*)! 6[! 6JJ! 6JK!

6J! 6V! 6K!X##(!($S/<3#! 6a! 6J[! 6Ja!

DZ`!D@*3*!10*)! c! JI! JI!

K! j! JI!X##(!($S/<3#! JI! Jj! HI!

^"y!D@*3*!10*)! g! Ja! HI!

6g! 6Ja! 6HI!X##(!($S/<3#! J! I! I!

-yÑ!D@*3*!10*)! HH! KI! KH!

6[! 6[! 6K!X##(!($S/<3#! Jj! H[! Hg!

`-^!D@*3*!10*)! Ja! HJ! Jc!

6g! K! Ja!X##(!($S/<3#! j! HK! KV!

5_i!D@*3*!10*)! aK! J[V! HJH!

6[! 6c! 6c!X##(!($S/<3#! [j! JVa! HIV!

Page 41: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

VJ!

@1@ 2&6&-5,E5*B*-$/4#.53/46*G+*46#A/&*F! 2@*%(/! #/73!1*!8:)7/01*(!/9! %U8!,39)*%(T9)*!S;#3,7/!8!71,73%#139,3M!X(:@7#3! 01.)*!:01!

,;S/*!S;#3,7/*,/*!1*)!2@*3*!<*1@(3,7)S!$!#$.T,)SQ!%1S!;((3!/9!%()9#/!/9!:E70;*9!039!

(k#.),!,39)*%(/9,/M!51S!=;S3!0/*!P*E2/9!/9!*13.,/!71,73%#139,3!2@*3*!F%#/,=!2@*3*!JH!(/23*!

$!_XN! #$./,3,)!+7! #;../93!S19/#!/,,/*%!S/(39!8!HV!S8,/9/!71,73%#139,3! 2@*3*! #$./,! lgm!

)S!JI!P*E%1,()%(37!lk*![Kb!$!VKbmQ!%1S!01*9)*!/9!(1#U/%(!(/#%01*9)*!S),)*M!!

"3,,37!1*!E01,U)#17(!/9!%)S! #T,=!S;#3%(!S19!,13.0;9/!71,73%#139,3Q!1,!O/*!1*)!/9!

0$%)! +2(/%(! U8.0;9/*! S;#3,7/*! 3,,/,! g[b! T*@773%<3#%M! D@*3*! )(/,! `+*17! +7! &E##/,=Q!

S;#/%(!O1%%3!#T,=!S19!0/r/,=3!01*9<E#7)!2*8!O0$!$!.*3,7)S!HIIj6HIIcQ!%1S!%0+!01*9)*!

/9!S3.3##3!01*9:UT9,),!$!.UT#2/*39M!f/#%01*(!%(;**3!%0132#)*!1*)!$!01*9<*1@(3,7)S!O1%%/*/*!

#/,=/!2@*3*!O1((/!($S/<3#!1,!T,,)*Q!%1S!#$.#17/!S8!*1.U/!(3#!,\#17*/*!2U8*S8#/.*1PP)M!f3#!

/9!/(:)7/!:0+*(!,\#17(!($S/<3#!71(3!:/2(!O1%%3!8:*32!8!S;#3,7/*Q!#$.(!+7!%8%(!$!S;#3,7)S!

2@*3*! F%#/,=Q! 0/*! P*E2/9! /9! 71*/! S;#3,7/*! 8! #T,=)S! S19! ,13.0;9/! 71,73%#139,3! 2@*3*!

($S/<3#39! JggI6HII[M! "3,%! +7! f/2#/! j! %\,3*Q! O8! 03*93%(! O/9! :/2/! (/#%01*9! 8:*32! 8!

S;#3,7/*,/*M!X)%()**$.3Q!Y1#7$/!+7!i/,/=/!S;#/%(!,k!U8.0;9!+7!OE!1,,!%')!,13.0;9/*!

S;#3,7/*!:U8!:3,)S!#T,=),)SQ!3,,3:1#=)*!g[b!T*@773%<3#!O13**/!/##*/!U8.0;9/*!(T#)*M!W0$!

1*!1..3!:;7(!/9!2)##@*9/!)S!/9!71,73%#139,3,!%'!,13.0;9!,1S/!S19!S3,,/!1,!g[b!03%%)M!

W/9!71()*!O0$!:/2(!(/#%01*9!8:*32!/9!S1(/!S3%S),/,=3!#$.T,!S19!S3%S),/,=3!(T2)S!+7!

2@*3*!S3%S),/,=3!($S/<3#M!!

F! T9*)! #/73! S8((3! 7*13,/! 8.019,/! :EP/S@,=),! $! 7T7,)S! 2@*3*! S19/#01*9<E#7)! +7!

71,73%2#T.(Q!O/*!%1S!%.3P(/!S;((3!#T,=),)S!$!(0+!:EP/Q!k(#/7/!+7!#T,=!%1S!S;#/%(!:8!8!

<89)S! <*1@()S! /,,/*%! 017/*! +7! %0+! S173,S/%%/! #/,=/,,/! %1S! S;#3%(! #;7*3! :3,%!

017/*M! W/*! %1S! 2@**3! :EP)*3,,! 0/*! (/#%01*(! 28S1,,/*3! 03*93%(! O/9! 01*/! /9! ,+..)*! #T,=!

3,,/,! G"]^! %')! $! 0/,=*;9)S!S19! 71,73%#139,3Q! 1,! O/9! 1*)! 13,S3((! #T,=! %1S! 13,,37!

%\,/! :8((! 71,73%2#T.(! +7! :8/! S19/#01*9<E#7)M! W0$! 03*93%(! %1S! 71,73%2#T.(! +7!

S19/#01*9<E#7/!%.\*3!1..3!71,73%#139,3!01#!2@**!1,!12(3*!/9!#T,=!,83!8.019,)S!:;9)S!8!

S;#3.0/*9/!O13**/M!

!

Page 42: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

VH!

N&%(&*a1*!"#$%*5=6&O$(.*B*6A($-+&#*(&-)&*.,6*6A()4.5*6,/*-,$E'A/&*+,-+$.(,$/-$*=*#&--.IE-1*K?H&#*6A($-+&#*%;#$#*5=6&O$($/*0ddX`7XXJ*OG#-&#*.&6&-*'$/*%;##$*6A($-+&#*%;#$#*5=6&O$($/*0ddX`7X0@1*W%*UNR7CT*",%4#*+$()$/*JXM*>?/$#*>&/*&/*0XY*O#,;5$-+*=*+,-+$*(,$/$*5$(*JY*O#,;5$-+&*=*',#/OI(+4*;%$#*7C*6B-&/&*5=6&O$(M*,/&*JXY*+,-+$.(,$/-$1*

P=E&-*RST*P&-)* N=6&O$(* UNR07T* UNR7CT* UNR@VT*

Xyf!JggI6HIJK! 6JI! 6K! K!JggI6HII[! a! Jc! Hc!

Y"-!JggI6HIJK! 6g! 6H[! 6KV!JggI6HII[! H! 6a! 6JH!

]X`!JggI6HIJK! 6V! 6JI! 6JV!JggI6HII[! H[! VV! [J!

DNX!JggI6HIJK! 6j! 6Hg! 6Ka!JggI6HII[! c! 6j! 6Jj!

`GN!JggI6HIJK! 6HH! 6Hg! 6Hc!JggI6HII[! 6Jc! 6H[! 6Ha!

&G-!JggI6HIJK! 6JH! 6Hj! 6KJ!JggI6HII[! 6JJ! 6HV! 6Hc!

P=E&-*RdT*

Xyf!JggI6HIJK! 6V! 6[! 6[!JggI6HII[! j! Jg! KI!

Y"-!JggI6HIJK! 6a! 6J[! 6Ja!JggI6HII[! a! JI! JH!

]X`!JggI6HIJK! 6c! 6Jc! 6HK!JggI6HII[! J[! Ha! Hc!

`GN!JggI6HIJK! 6Jg! 6HI! 6Jc!JggI6HII[! 6JH! 6V! K!

!

W*39U/! ,39)*%(/9/,! 1*! /9! #$,)#17/! /9:0/*2%7*13,3,73,! S;#=3! U8.0;9! (1,7%#! S3##3!

S19/#01*9<E#7)!+7!71,73%2#T.(%!039!71,73%#139,3Q!1,!1,73,!S/*.(;.!(1,7%#!S;#=)%(!039!

S19/#2E#.%2UT#=/M!X(03,,)#1@%3!:/293!1..3!8:*32!8!S173,,39)*%(T9)*!2@*3*!%.\*3<*1@()*M!

F! 2UE*9/! #/73! 03*9/%(! 71,73%2#T.(! +7!S19/#01*9<E#7/! :/2/!S1%(! 8:*32! 8! 71,73%#139,3! 8!

S3%UT2,)S!($S/P),.()SM!?1,73%2#T.(!%.\*3*!:#)(2/##%#17/!S1%(!/2!71,73%#139,3!2@*%(/!8*39!

+7!2U/*/*!%0+!k(M!5(;**3!71,73%<*1@(3,7/*!:/2/!O0$!%,1SS/!8:*32!8!71,73%#139,3Q!1,!O/9!1*!

$!%/S*;S3!039!.1,,3,7/*!)S!01*9#3%(/.+%(,/9M!419/#01*9<E#7/!%.\*3*!/2()*!8!SE(3!S1%(!

/2! 71,73%#139,3! @23*! /,,/9! 8*39! +7! O0$! 03*9/%(! 8:*32! :1,,/*! .+S/! %13,,/! 2*/S! +7! 0/*/!

#1,7)*!1,!8:*32!71,73%2#T.(%M!

F! 23SS(/! #/73!S;#/! <;93! #$.T,! :;**3! 71,73%#139,3! 8! F%#/,=3! 12(3*! :*),Q! 1,! O/9! 7;(3!

S19/#! /,,/*%! %(/2/9! /2! S3,,3! %/S.1PP,3! 8! S/*./93M! W1%%3! S),)*! 7;(3! 13,,37! /9!

Page 43: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

VK!

13,:01*U)! #1@(3! %.\*(!S),!8!S;#3,7)S!O1%%/*/*! */,,%E.,/*!+7! */,,%E.,/*!WE*/*3,%!?M!

&'()*%%+,/*M!

F! %UT((/! #/73! 712/! #$.T,3,! E#UE%/! ,39)*%(T9)! :0+*(! /9! )PP(/./! 10*)! :/23! 8:*32! 8!

71,73%#139,3! #/,=/M!"..3! (E.%(!/9!7*13,/!,13,!/)7#UE%!S@,%()*!%1S!7;()!%.\*(!/2!:01*U)!

%)S!#T,=!0;*)!S19!:;**3!19/!#;7*3!71,73%#139,3!$!O1%%)!%/S:1,73M!

N&%(&* S1* 2&6&-5,E5* B* -$/4#.53/46* (=-4(,+#&#* &/"'&#%.+#,$-$-+&#1* 8e#* .5,-)4#* fF$6g* %;#$#*6,/&(',#/OI(+4M*fFGFg*%;#$#*6,/&(%I(E.%H3()&*G+*f,#g*%;#$#*+,-+$.%(3E51*h*.5,-)4#*&(6,--5*%;#$#*#3/4/*+3+-*G+*P*%;#$#*6&5*6,/*(=E&-$*RdT1*K3%-*G+*.E?#$-+&#*B*O#,;546*6B*%$--&*=*Q$/&4E&*71*

!

!

Page 44: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

VV!

C !"#$"%&*

N/,,%E.,3,,3!03*93%(!/9!S1%()!#1@(3!:/2/!(1.3%(!/9!%0/*/!O13S!%P)*,3,7)S!%1S!#/7(!0/*!

)PP! S19! $! <@*U),M! 50+! 03*93%(! %1S! 71,73%#139,3! %'! U8.0;((! 2/##! /2! S19/#01*9<E#7)! +7!

71,73%2#T.(3Q!1,!1..3!2/##!/2!S19/#2E#.%2UT#=/M!D@*3*!F%#1,=3,7/!1*)!O/9!7E9!($93,=3!+7!712)*!

0+,! )S! /9! :'*! 7;(3! (1.3%(! /9! #;../! 71,73%#139,3M! "3,%! +7! 89)*! :12)*! .+S39! 2*/S! 1*!

$%#1,%.)*! 7U/#=1@*3%S/*./9)*! 7*),,)*! +7! 283*! /93#/*! 71(/! :/2(! OE! ,+..)*! 8:*32! 8!

71,73%%.*8,3,7)! .*E,),,/*Q! (3#! /9! S@,=/! O17/*! %(E*3*! 13,.//93#/*! 19/! :39! +P3,<1*/!

7*139/! %(E*/*! 1*#1,=/*! %.)#=<3,=3,7/*M! 5#$.(! 1*! 13,./*! E:1PP3#17(! O17/*! 71,73%#139,3! 1*!

%0+!:8M!W/*! %1S!E#$.#17(! 01*9)*!/9! (1#U/%(! /9!7U/#=1@*3%S/*./9)*!S19! $%#1,%./*! .*E,)*!

S),3! =\P./! +7! 01*9/! %.3#03*./*3! $! <*89Q!S),! #$.#17/! 2*1./*! ,8%(! 8*/,7)*!S19! 13,:01*%!

.+,/*! 3,,7*3P)S! (3#! /9!S3,,./! 71,73%2#T.(M! 519#/</,.3! F%#/,=%! 03*93%(! ,k! O17/*! 01*/! 8!

O13S! <)r),)S! #$.(! +7! 01*9<E#7)S/*.S39! P#k%! +7! 0/*k9/**17#)*! (1,7=/*!

2U8*S/7,%2#)(,3,7)S!712/!(3#!.@,,/M!

`39)*%(T9)*,/*! :01(U/! 13,,37! (3#! 82*/S:/#=/,=3! </*8(()! 039! /9! ,8! ,39)*!

S19/#01*9<E#7)!8!F%#/,=3M!WE!71,73%#139,3,!%'!),=/,%.3#3,Q!1*!$!ST*7!:+*,!/9!#$(/!039!/9!

#;../! 01*9<E#7)Q! 13,%! +7! 039! 71*9! .U/*/%/S,3,7/Q! :/7%(UE*,! +7! :0/9! 0/*9/*!

2UT#<*1@(3#13./! /(03,,)#$2%3,%M! f3#! /9! S@,=/! :12)*! #T,7)S! 01*39! *;((! :0+*(!

01*9<E#7)S/*.S39! 519#/</,./,%! %'! +2! #87(! +7! :/23! O/,,37! 8:*32! 8! (*k01*9)7#13./!

P1,3,7/%(12,),,/*Q! 19/! :0+*(! :;..),! 8! O0$! S@,=3! 13,,37! #139/! (3#! :;..),/*! 8!

01*9<E#7)0;,(3,7)S!+7!S19/#01*9<E#7)M! C'*! 01*9)*! %k! )S*;9/! 1..3! ($),=/9! 2*1./*Q!

:1#=)*!13,7T,7)!,12,=!S19!ST*7)S!ST7)#17)S!8:*32/0T#=)S!01*9<E#7)M!

W/*! %1S! E#UE%(! 1*! :01*! 8:*32! /2! )PP(T.)! 10*)! @*9)! 8! 71,73%#139,3! 1*! 28((! /,,/9! $!

%(T9),,3! 1,! /9! 13,<13(/! %'*! /9! O0$! /9! (/.S/*./! 71,73%%0132#)*! +7! .019/! ,39)*!

01*9<E#7)=*/)73,,M!WE!%0+! F%#/,=!%./P3!%'*!%'*%(T9)!8!ST*7)S!%039)S!7;(3!O/9Q!:0/9!

71,73%#139,3!0/*9/*Q!%(/939!%37!<1()*!$!/9!2/##/!$!2UT#=/,,M!

Page 45: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

V[!

!"#$#%&'()*+*

X,Q!-M!lHIIamM!"ru:/,71!N/(1!&/%%6f:*+)7:>"03=1,u1!Y/%1=!+,!_1u(+*!X)(+*17*1%%3+,!Ç3(:!537,!N1%(*3u(3+,%M!4),3u:!&1*%+,/#!N1&"u!X*u:301M!

]/SP/Q!dM!4MQ!v!?+#=<1*7Q!-M!5M!lHII[mM!"ru:/,71!*/(1!P/%%6(:*+)7:!3,(+!3SP+*(!P*3u1%M!N1031Ç!+2!"u+,+S3u%!/,=!5(/(3%(3u%Q!cjlVmQ!ajg6agIM!

]:+)=:*3Q!"M!yMQ!v!C/.)*/Q!^M!5M!lHIIamM!"ru:/,71!*/(1!P/%%6(:*+)7:!(+!=+S1%(3u!P*3u1%>!=+1%!(:1!3,2#/(3+,/*@!1,03*+,S1,(!S/((1*hM!d+)*,/#!+2!Z,(1*,/(3+,/#!4+,1@!/,=!D3,/,u1Q!H[lVmQ!aJV6aKgM!

^101*1)rQ!4M!YMQ!]M!",71#!+7!&M!"M!5(+*7//*=!lHIIVmM!",=+71,+)%!1ru:/,71!*/(1!P/%%6(:*+)7:!Ç:1,!,+S3,/#!P*3u1%!/*1!%1(!3,!/=0/,u1Q!d+)*,/#!+2!Z,(1*,/(3+,/#!"u+,+S3u%Q!aKQ!HaK6HgJM!

D/*)|11Q!CM!lHIIVmM!"ru:/,71!N/(1!&/%%6f:*+)7:!3,!(:1!")*+!X*1/>!f:1!N+#1!+2!X%@SS1(*3u!&*3u3,7!Y1:/03+*M!Z4D!s+*.3,7!&/P1*!IVÜJVM!

?3<<+,%Q!NM!lJggHmM!X!&*3S1*!3,!?/S1!f:1+*@M!C/*#+Ç!l",7#/,=m>!Df!&*1,(3u1!C/##M!

?+#=<1*7Q!&M!iM!/,=!4M!4M!i,1((1*!lJggjmQ!?++=%!P*3u1%!/,=!1ru:/,71!*/(1%>!s:/(!:/01!Ç1!#1/*,1=hQ!d+)*,/#!+2!"u+,+S3u!-3(1*/()*1!K[!lKmQ!JHVK6JHjHM!

?*11,1Q!sM!CM!lHIIKmQ!"u+,+S1(*3u!X,/#@%3%M!j(:!1=3(3+,M!&*1,(3u1!C/##M!

i/:,Q!?M!XM!lJgcjmQ!^+##/*!=1P*1u3/(3+,!/,=!3,2#/(3+,Q!D1=1*/#!N1%1*01!Y/,.!+2!i/,%/%!]3(@!"u+,+S3u!N1031Ç!jH!lgmQ!KH6VgM!

!"#$%&'()*()+%,-.//0+%12#$3%4()4$*%"%5(#6784+%9'#48#)(*:%;8))*<=)8*(>?#%5(#*7?)8#$))8#%!"#$%&'()*+,,$&$-"./0'12!

!"#$%&'()*+,*-.//01)*+'(*234"&5*6#*(7&'"89(*:"5(*36;(3(85<*68*&68<=3(:*4:2&(<)*>"8?*+2!]/,/=/!N1031ÇQ!s3,(1*!Jgga6JggjQ!HJ6KHM!

!"#$"%&'(!!"#$##%&'()*+*,-'.%&"$/01'2&3"0$/4&$15'60/7"'/&7'80434&9'4&'!"&"0/:'!"#$%$&'$#()*+,-.,'/'$.01'2*3$2*4'5/678/-5%69!

41,+,Q!dM!lJgg[mM!"ru:/,71!*/(1!P/%%6(:*+)7:M!d+)*,/#!+2!"u+,+S3u!5)*01@%Q!glHmQ!Jgj6HKJM!

&1%/*/,Q!CM!CMQ!v!5:3,Q!nM!lJggcmM!?1,1*/#3É1=!3SP)#%1!*1%P+,%1!/,/#@%3%!3,!#3,1/*!S)#(30/*3/(1!S+=1#%M!"u+,+S3u%!#1((1*%Q![clJmQ!Jj6HgM!

5u:*T=1*Q!4MQ!v!Cw2,1*Q!DM!&M!lHIIHmM!"ru:/,71!*/(1!P/%%6(:*+)7:!(+!u+,%)S1*!P*3u1%>!/!")*+P1/,!P1*%P1u(301!l`+M!IH6HImM!A"s!^3%u)%%3+,!&/P1*%M!

Page 46: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Va!

!"#$%&%'()*+,$%'-,*./!"!#$%&'()(*+,-'.(+(%'.-)/%01.-2%3'45+6+(7)%8,5+(9,2%3://)-%(/$%;$!

!"#$%&%'()*+,$%'-,.*/01223.*456)7*8"'8),&6"9:)'8%*;*<"6#&=$8>.*?"')'8%@;$A*!"#$%&"'()*#"+,-./'0121)31-4#01)56-7899:76-;;6VaM!

!"#$%&$%'!()*+%%',-../01'2+#345"(#'653+(751'89:;<+*!"#$%&'()"*'+,-./!

!"#$%&'(&)(&*+,-,.(&/0#1$"2"&34&520#062#1&!278&)8928"&*:(&;<=>4#.(&?8@&A89"8$B&A3C0&D218$&E&5+,%M!

! *

Page 47: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Vj!

!"#$%&"'!*

50T*),!01*9<E#7)!039!13,%!%(/9/#03##)!%.1##%!8!71,73!%1S!S1(3,!0/*!S19!#$./,3!lcmM!

! !

! !

! !

Page 48: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Vc!

! !

! !

! !

Page 49: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

Vg!

! !

! !

! !

Page 50: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[I!

! !

! !

! !

Page 51: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[J!

! !

!

!

!

Page 52: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[H!

50T*),!01*9<E#7)!039!13,%!%(/9/#03##)!%.1##%!8!71,73!%1S!S1(3,!1*!S19!#$./,3!lgmM!

! !

! !

! !

Page 53: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[K!

! !

! !

! !

Page 54: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[V!

! !

! !

! !

Page 55: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[[!

! !

! *

Page 56: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[a!

!"#$%&"'!*

`39)*%(T9)*!#$,)#17*/!/9:0/*2%7*13,3,7/*

!

[#,;54#*=*&/"'&#%.+#,$-$-+46>!

K&%-* 2E?#$-+*

P(JH>! JH!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lcmmQ!*/),01*)#17!7T7,!P(HV>! HV!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lcmmQ!*/),01*)#17!7T7,!P(Ka>! Ka!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lcmmQ!*/),01*)#17!7T7,!

P(JHN>! JH!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lcmmQ!*T9)9!7T7,!P(HVN>! HV!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lcmmQ!*T9)9!7T7,!P(KaN>! Ka!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lcmmQ!*T9)9!7T7,!P(JH->! JH!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lgmmQ!*/),01*)#17!7T7,!P(HV->! HV!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lgmmQ!*/),01*)#17!7T7,!P(Ka->! Ka!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lgmmQ!*/),01*)#17!7T7,!

P(JHN->! JH!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lgmmQ!*T9)9!7T7,!P(HVN->! HV!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lgmmQ!*T9)9!7T7,!P(KaN->! Ka!S8,/9/!71,73%#139,3!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)S!l#$./,!lgmmQ!*T9)9!7T7,!

P3S>! S19/#01*9<E#7/!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)SQ!*/),01*)#17!7T7,!P+P>! S19/#2E#.%2UT#=3!#/,=/!$!S3##UE,)SQ!*/),01*)#17!7T7,!1*>! 71,73%2#T.(!#/,=/,,/!l%(/9/#2*803.!!!!!($S/*/9/*!#/,=%3,%mQ!*/),01*)#17!7T7,!

P3SN>! S19/#01*9<E#7/!#/,=/!$!P*E%1,()%(37)SQ!*T9)9!7T7,!P+PN>! S19/#2E#.%2UT#=3!#/,=/!$!S3##UE,)SQ!*T9)9!7T7,!1*N>! 71,73%2#T.(!#/,=/,,/!l%(/9/#2*803.!!!!!($S/*/9/*!#/,=%3,%mQ!*T9)9!7T7,!

*

Z/"'&#%.+#,$-$-+&#*6,/*I"B/4*O#,;54-46*.&65=6$.>! ! !

P=E&-*RST*`*h&4-',#4(,+*+3+-i! ! !JH!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! J!HV!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! H!Ka!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! K!P=E&-*RST*`*h3/4/*+3+-i! ! !JH!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM* `*M! V!HV!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! [!Ka!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! a!P=E&-*RdT*`*h&4-',#4(,+*+3+-i! ! !JH!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! j!HV!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! c!Ka!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! g!

Page 57: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[j!

P=E&-*RdT*`*h3/4/*+3+-i! ! !JH!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM* `*M! JI!HV!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! JJ!Ka!S8,/9/!71,73%#139,3Q!S19/#01*9<E#7/Q!71,73%2#T.(!+7!S19/#2E#.%2UT#=3MMM! `*M! JH!! ! !_%$#($5.53%(4#i* ! !

n23*#3(%(/2#/!@23*!S/(!8!%(3.)S!+7!S/*.(;.,3!O13**/MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM! `*M! JK!!

JM `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!JH!S8,/9/!)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lcm!~!N/),01*)#17!7T7,>!

!

Model 1: OLS, using observations 1-25 Dependent variable: pt12

Coefficient Std. Error t-ratio p-value

const -19.3981 7.42637 -2.6121 0.01628 ** pim 4.28469 1.41394 3.0303 0.00636 *** pop 0.0166073 0.0506719 0.3277 0.74635 er 3.0779 1.19569 2.5742 0.01769 **

Mean dependent var 12.61009 S.D. dependent var 19.81542 Sum squared resid 4300.594 S.E. of regression 14.31049

R-squared 0.543637 Adjusted R-squared 0.478442 F(3, 21) 8.338654 P-value(F) 0.000765

Log-likelihood -99.81887 Akaike criterion 207.6377 Schwarz criterion 212.5132 Hannan-Quinn 208.9900

!

HM `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!HV!S8,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lcm!~!N/),01*)#17!7T7,>!

Model 2: OLS, using observations 1-25

Dependent variable: pt24

Coefficient Std. Error t-ratio p-value const -34.2415 16.6617 -2.0551 0.05252 * pim 11.1123 3.17229 3.5029 0.00212 *** pop -0.0243302 0.113687 -0.2140 0.83260 er 4.64649 2.68264 1.7321 0.09793 *

Mean dependent var 27.56026 S.D. dependent var 43.80957 Sum squared resid 21647.87 S.E. of regression 32.10686

R-squared 0.530035 Adjusted R-squared 0.462897 F(3, 21) 7.894715 P-value(F) 0.001030

Page 58: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[c!

Log-likelihood -120.0208 Akaike criterion 248.0416 Schwarz criterion 252.9171 Hannan-Quinn 249.3938

!

KM `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!Ka!S8,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lcm!~!N/),01*)#17!7T7,>!

! Model 3: OLS, using observations 1-25

Dependent variable: pt36

Coefficient Std. Error t-ratio p-value const -41.6623 22.9654 -1.8141 0.08397 * pim 16.7466 4.37247 3.8300 0.00097 *** pop -0.0392769 0.156698 -0.2507 0.80452 er 4.64102 3.69756 1.2552 0.22321

Mean dependent var 38.01754 S.D. dependent var 60.64152 Sum squared resid 41126.55 S.E. of regression 44.25389

R-squared 0.534016 Adjusted R-squared 0.467447 F(3, 21) 8.021982 P-value(F) 0.000945

Log-likelihood -128.0426 Akaike criterion 264.0853 Schwarz criterion 268.9608 Hannan-Quinn 265.4375

!

VM `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!JH!S8,/9/!)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lcm!~!NT9)9!7T7,>!

Model 4: OLS, using observations 1-25

Dependent variable: pt12R

Coefficient Std. Error t-ratio p-value const 1.57301 3.46859 0.4535 0.65484 pimR 0.609989 0.155692 3.9179 0.00079 *** popR -0.00592935 0.150702 -0.0393 0.96899 erR 0.274939 0.154089 1.7843 0.08883 *

Mean dependent var 13.00000 S.D. dependent var 7.359801 Sum squared resid 606.8753 S.E. of regression 5.375763

R-squared 0.533173 Adjusted R-squared 0.466483 F(3, 21) 7.994843 P-value(F) 0.000962

Log-likelihood -75.34156 Akaike criterion 158.6831 Schwarz criterion 163.5586 Hannan-Quinn 160.0354

!

[M `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!HV!S8,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lcm!~!NT9)9!7T7,>!

Page 59: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

[g!

Model 5: OLS, using observations 1-25 Dependent variable: pt24R

Coefficient Std. Error t-ratio p-value

const 3.2302 3.85185 0.8386 0.41113 pimR 0.618494 0.172895 3.5773 0.00178 *** popR 0.0244017 0.167354 0.1458 0.88546 erR 0.108628 0.171115 0.6348 0.53240

Mean dependent var 13.00000 S.D. dependent var 7.359801 Sum squared resid 748.3970 S.E. of regression 5.969753

R-squared 0.424310 Adjusted R-squared 0.342069 F(3, 21) 5.159323 P-value(F) 0.007900

Log-likelihood -77.96168 Akaike criterion 163.9234 Schwarz criterion 168.7989 Hannan-Quinn 165.2756

!

aM `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!Ka!S8,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lcm!~!NT9)9!7T7,>!

Model 6: OLS, using observations 1-25

Dependent variable: pt36R

Coefficient Std. Error t-ratio p-value const 4.04816 4.01342 1.0087 0.32462 pimR 0.571517 0.180147 3.1725 0.00459 *** popR -0.00144181 0.174373 -0.0083 0.99348 erR 0.118528 0.178292 0.6648 0.51342

Mean dependent var 13.00000 S.D. dependent var 7.359801 Sum squared resid 812.4958 S.E. of regression 6.220151

R-squared 0.375003 Adjusted R-squared 0.285718 F(3, 21) 4.200058 P-value(F) 0.017804

Log-likelihood -78.98890 Akaike criterion 165.9778 Schwarz criterion 170.8533 Hannan-Quinn 167.3301

!

jM `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!JH!S8,/9/!)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lgm!~!N/),01*)#17!7T7,>!

Model 7: OLS, using observations 1-18

Dependent variable: pt12L

Coefficient Std. Error t-ratio p-value const -14.6785 7.89273 -1.8598 0.08406 * pim 4.2529 1.48078 2.8721 0.01230 ** pop 0.00367692 0.049273 0.0746 0.94157 er 2.37738 1.25074 1.9008 0.07812 *

Mean dependent var 12.88181 S.D. dependent var 19.27405

Page 60: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

aI!

Sum squared resid 2623.632 S.E. of regression 13.68949 R-squared 0.584560 Adjusted R-squared 0.495537 F(3, 14) 6.566410 P-value(F) 0.005351

Log-likelihood -70.37838 Akaike criterion 148.7568 Schwarz criterion 152.3182 Hannan-Quinn 149.2478

cM `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!HV!S8,/9/!)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lgm!~!N/),01*)#17!7T7,>!

Model 8: OLS, using observations 1-18

Dependent variable: pt24L

Coefficient Std. Error t-ratio p-value const -22.5852 16.9639 -1.3314 0.20434 pim 9.18717 3.18265 2.8866 0.01195 ** pop -0.029579 0.105903 -0.2793 0.78410 er 3.44178 2.68822 1.2803 0.22124

Mean dependent var 25.31656 S.D. dependent var 39.18806 Sum squared resid 12119.90 S.E. of regression 29.42290

R-squared 0.535760 Adjusted R-squared 0.436280 F(3, 14) 5.385604 P-value(F) 0.011242

Log-likelihood -84.15098 Akaike criterion 176.3020 Schwarz criterion 179.8635 Hannan-Quinn 176.7930

!

gM `39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!Ka!S8,/9/!)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lgm!~!N/),01*)#17!7T7,>!

Model 9: OLS, using observations 1-18 Dependent variable: pt36L

Coefficient Std. Error t-ratio p-value

const -23.7233 23.0212 -1.0305 0.32025 pim 11.9043 4.31908 2.7562 0.01546 ** pop -0.0460739 0.143717 -0.3206 0.75326 er 3.35663 3.6481 0.9201 0.37310

Mean dependent var 31.39284 S.D. dependent var 50.56946 Sum squared resid 22320.46 S.E. of regression 39.92891

R-squared 0.486574 Adjusted R-squared 0.376555 F(3, 14) 4.422609 P-value(F) 0.021903

Log-likelihood -89.64688 Akaike criterion 187.2938 Schwarz criterion 190.8552 Hannan-Quinn 187.7848

!

Page 61: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

aJ!

JIM ̀ 39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!JH!S8,/9/!)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lgm!~!NT9)9!7T7,>!

Model 10: OLS, using observations 1-18

Dependent variable: pt12RL

Coefficient Std. Error t-ratio p-value const 3.56027 2.97185 1.1980 0.25081 pimR 0.472771 0.19356 2.4425 0.02845 ** popR -0.229234 0.187023 -1.2257 0.24053 erR 0.381698 0.193514 1.9725 0.06864 *

Mean dependent var 9.500000 S.D. dependent var 5.338539 Sum squared resid 228.7644 S.E. of regression 4.042316

R-squared 0.527834 Adjusted R-squared 0.426656 F(3, 14) 5.216863 P-value(F) 0.012582

Log-likelihood -48.42178 Akaike criterion 104.8436 Schwarz criterion 108.4051 Hannan-Quinn 105.3346

!

JJM ̀ 39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!HV!S8,/9/!)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lgm!~!NT9)9!7T7,>!

Model 11: OLS, using observations 1-18

Dependent variable: pt24RL

Coefficient Std. Error t-ratio p-value const 3.89739 3.18486 1.2237 0.24125 pimR 0.496458 0.207434 2.3933 0.03127 ** popR -0.195421 0.200429 -0.9750 0.34610 erR 0.288711 0.207385 1.3921 0.18560

Mean dependent var 9.500000 S.D. dependent var 5.338539 Sum squared resid 262.7350 S.E. of regression 4.332065

R-squared 0.457719 Adjusted R-squared 0.341516 F(3, 14) 3.938962 P-value(F) 0.031363

Log-likelihood -49.66786 Akaike criterion 107.3357 Schwarz criterion 110.8972 Hannan-Quinn 107.8268

JHM ̀ 39)*%(/9/!/9:0/*2%7*13,3,7/*!O/*!%1S!(1.39!1*!(3##3(!(3#!S19/#01*9<E#7)Q!S19/#2E#.%2UT#=/!+7!71,73%2#T.(%!%/S($S3%!8!Ka!S8,/9/!)PP%/2,/9/!71,73%#139,3!$!P*E%1,()SQ!S1(,/!S19!#$./,3!lgm!~!NT9)9!7T7,>!

Model 12: OLS, using observations 1-18

Dependent variable: pt36RL

Coefficient Std. Error t-ratio p-value

Page 62: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

aH!

const 4.12417 3.18934 1.2931 0.21690 pimR 0.505464 0.207726 2.4333 0.02896 ** popR -0.20637 0.20071 -1.0282 0.32129 erR 0.266784 0.207676 1.2846 0.21978

Mean dependent var 9.500000 S.D. dependent var 5.338539 Sum squared resid 263.4736 S.E. of regression 4.338150

R-squared 0.456195 Adjusted R-squared 0.339665 F(3, 14) 3.914839 P-value(F) 0.031944

Log-likelihood -49.69313 Akaike criterion 107.3863 Schwarz criterion 110.9477 Hannan-Quinn 107.8773

!

!

Page 63: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

"#!

$#% &'()*(+,+-'*-!.'()!/-+!0!,+(12/!34!/-)1+516(!78())-!9:%:$!;<<<=>!:%:?!;<<=>!:%$!;<=@%!

Page 64: MS ritger Hagfræ i Áhrifavaldar gengislei niMS ritger! Hagfræ!i Áhrifavaldar gengislei!ni Hagrannsókn me! áherslu á íslenska hagsmuni Elís Pétursson Lei!beinandi: Gylfi Zoëga

!

"#!

!