24/09/60

1

เอกสารประกอบการสอน

MPS5406

วชา พฤตกรรมการเมองและการเลอกต ง

ผบรรยาย

รศ.ศโรตม ภาคสวรรณ

1.การเลอกตง (Election)ความหมายของการเลอกตง (Definition of Election)

กระบวนการและกจกรรมทางการเมองทแสดงออกมาใหเหนถงการมสวนรวมทางการเมอง (Political participation) ของประชาชนทมสทธและหนาทใชเสยงเลอกตง ส.ส. และ ส.ว.

มบทบาทในการก าหนดตวผ บรหารประเทศ(ฝายบรหาร คอ รฐบาล) และมบทบาทเลอกตงผแทน (ส.ส. และ ส.ว.) ไปท าหนาทแทนประชาชน ในฝายนตบญญต คอ รฐสภา (Parliament)

24/09/60

2

2. คณคาหรอคณประโยชนของการเลอกตงม 2 ประการ

สรางความชอบธรรมใหกบรฐบาล

เปนกลไกการสบทอดอ านาจโดยสนต

3. ความส าคญของการเลอกตง แบงเปน 1. ความส าคญทางทฤษฎ

2.ความส าคญทางปฏบต

1.ความส าคญทางทฤษฎ

นกทฤษฎ แบงอ านาจประชาธปไตยออกเปน 3 สวน

1.อ านาจนตบญญต

2. อ านาจบรหาร

3. อ านาจตลาการ

ทง 3 อ านาจมความเชอมโยงกบการเลอกตงของประชาชนผเปนเจาของอ านาจอธปไตย

ประชาชนเปนผเลอกรฐบาล เขามาบรหารปกครองประเทศ

24/09/60

3

3. ความส าคญของการเลอกตง แบงเปน 1. ความส าคญทางทฤษฎ

2.ความส าคญทางปฏบต (ตอ)

2. ความส าคญทางปฏบต

การเลอกตงเปนสทธขนพนฐานของประชาชนในสงคมทมการปกครองตามระบอบประชาธปไตย

ปรากฏเหนเดนชดในบทบญญตขอ 21 (1) แหงปฎญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนแหงสหประชาชาต

3. ความส าคญของการเลอกตง แบงเปน 1. ความส าคญทางทฤษฎ

2.ความส าคญทางปฏบต (ตอ)

2.ความส าคญทางปฏบต (ตอ)

การเลอกตงมความส าคญอย 6 ประการ

1. เปนการแสดงออกซงเจตจ านงของประชาชนทตองการเขามามสวนรวมทางการเมอง

2. มผลตอการจดตงรฐบาลและเปลยนแปลงรฐบาลโดยสนตวธ

3. เปนกลไกส าคญทเชอมโยงระหวางสถาบนการเมองกบประชาชน

4. เปนกระบวนการทางการเมองทมขนตอนเปนประชาธปไตยชวยปองกนการใชความรนแรงทางการเมอง

5. กอใหเกดการบรณาการทางสงคม หรอการรวมตวกนของสงคม

6. กอใหเกดการกลอมเกลาทางการเมอง (Political Socialization)

24/09/60

4

4. หลกการพนฐานของการเลอกตงมอย 6 หลกการ

1. หลกการวาดวยความเปนอสระในการเลอกตง

2. หลกการวาดวยการเลอกตงตามก าหนดระยะเวลา

3. หลกการวาดวยการเลอกตงทจรงใจอยางแทจรง

4. หลกการวาดวยการเลอกตงทมการออกเสยงอยางทวถง

5. หลกการวาดวยการออกเสยงเลอกตงอยางเสมอภาค

6. หลกการวาดวยการลงคะแนนลบ

5. ประเภทของการเลอกตง แบงออกเปน 4 ประเภท

การเลอกตงทวไป การเลอกตงซอม การเลอกตงเพม การเลอกตงซ า

24/09/60

5

5. ประเภทของการเลอกตง (ตอ) นอกจากนการเลอกตงยงมอก 2 ประเภท ทใชกนอยในสหรฐอเมรกา

การเลอกตงแบบองสงกดพรรคการเมองฝายใดฝายหนง

การเลอกตงแบบไมสงกดพรรคพวกการเมองฝายใดฝายหนง

6. ระบบการเลอกตงความหมายของระบบการเลอกตง

หมายถง ระบบทแปลงคะแนนเสยงเลอกตงทไดมาจากการเลอกตงทวไปใหเปนทนงของพรรคการเมองและผสมครรบเลอกตงในรฐสภาซงประกอบดวย สภาสง คอ วฒสภาและสภาลาง คอสภาผแทนราษฎร

ระบบเลอกตองอาจถกเปลยนไดโดยการออกกฎหมายใหม

ระบบการเลอกตงบางระบบอาจเปดทางใหมรฐบาลแบบผสม หรอเปดทางใหมพรรคการเมองเดยวคมเสยงขางมากเปนรฐบาล

ระบบการเลอกตงมบญญตไวในกฎหมายรฐธรรมนญวาดวยการเลอกตง

24/09/60

6

7. พรรคการเมองและการเลอกตงความหมายของพรรคการเมอง

หมายถงองคกรทางการเมองทรวบรวมบคคลทมอดมการณเดยวกน และเปาหมายเดยวกน

นโยบายตางๆของพรรคการเมองสวนใหญมาจากความตองการภายในพรรคการเมองเพอตอบสนองความตองการของประชาชนทงประเทศโดยเฉพาะนโยบายหาเสยงในระหวางการรณรงคหาเสยงเลอกตง

พรรคการเมองทไดรบคะแนนเสยงขางมากมาจากประชาชนจะรบท าหนาทเปนรฐบาลภายใตการน าของหวหนาพรรค

7. พรรคการเมองและการเลอกตงความหมายของพรรคการเมอง (ตอ)

กลาวโดยสรป พรรคการเมองมองคประกอบทส าคญดงน

เปนกลมคณะบคคลทรวมกนจดตงเปนองคกร

มอดมการณการทางการเมองรวมกน

มเปาหมายวตถประสงครวมกน เพอใหไดมาซงอ านาจรฐในการบรหารปกครองประเทศ

24/09/60

7

7. พรรคการเมองและการเลอกตงความส าคญของพรรคการเมอง

พรรคการเมองมความส าคญอยางยงในระบบรฐสภาภายใตระบอบประชาธปไตยทยดหลกเสรภาพ (Liberty)

และความเสมอภาค (Equality)

พรรคการเมองมความส าคญ 5 ประการ ดงน

ประการทหนง เปนการรวมกลมของประชาชนเพอแสดงพลงทางการเมองในระบอบประชาธปไตย

ประการทสอง เปนศนยรวมความคดของประชาชน

ประการทสาม เปนการเตรยมแนวทางการเปนรฐบาลตามระบอบประชาธปไตย

ประการทส สามารถเปนฝายคาน ททรงพลงในการท าหนาทตรวจสอบการท างานของรฐบาล

ประการทหา เปนศนยกลางในการกลนกรอง ระดมความคดเหน การอภปราย และเสนอแนวทางแกไข

ปญหาบานเมองตางๆเพอน าไปสการปฏบตอยางเปนรปธรรมตอไป

7. พรรคการเมองและการเลอกตงบทบาทและหนาทของพรรคการเมองม 7 ประการ

ประการทหนง สงตวแทนเขาสมครรบเลอกตง

ประการทสอง จดต งรฐบาลถาพรรคการเมองนนมผสมครของตนไดรบการเลอกตงเปนจ านวนมากจนมเสยงขางมากในสภาผแทนราษฎร

ประการทสาม ท าหนาทเปนพรรคฝายคานเมอมเสยงขางนอยในสภาผแทนราษฎร

ประการทส ท าหนาทประสานงานระหวางกลมตางๆกบฝายรฐบาล เชน กลมอทธพลหรอกลมผลกดน และกลมผลประโยชน

ประการทหา ท าหนาทเชอมความสมพนธระหวางรฐบาลกบประชาชนทอยตามทตางๆเพอใหประชาชนและรฐบาลมการตดตอรบทราบเรองราวตางๆซงกนละกน

ประการทหก ชวยสงเสรมใหประชาชนมความรความเขาใจในเรองการเมองของประเทศโดยใชสอตางๆ เชน แจกจายเอกสาร ออกรายการวทยและโทรทศน เพอใหประชาชนไดรบทราบความเปนไปของบานเมองทถกตองตามความเปนจรง

ประการทเจด ท าหนาทแถลงนโยบายของพรรคการเมองใหประชาชนไดรบทราบเพอประกอบการตดสนใจของประชาชนในการออกเสยงเลอกตง

24/09/60

8

ลกษณะของพรรคการเมองไทย (พ.ศ.2475-ปจจบน)

มลกษณะอย 3 ประการ

ประการทหนง เปนระบบพรรคเดนพรรคเดยว (One Dominant Party System) ของไทย

มอ านาจครอบง าและกมอ านาจทางการเมองของไทยตลอดมา เชน กลมขาราชการไทยโดยเฉพาะกลมขาราชการทหารทมอาวธและความเขมแขงทสามารถเขามากมอ านาจทางการเมองได ซงท าใหการเมองการปกครองของไทยเปนแบบอมาตยาธปไตย ซงเปนการปกครองแบบเผดจการโดยบคคล 2-3 คน

ประการทสอง เปนพรรคการเมองไทยทขาดฐานการรบรองจากประชาชนทวทกภมภาคโดยโครงสรางของพรรคการเมองไทยเนนเมองหลวงหรอหวเมองใหญๆเทานน มพรรคการเมองนอยมาก มสาขาอยท วไปในภมภาคตางๆของประเทศไทย และการคดเลอกผสมครรบเลอกตง จะพจารณาคณสมบตเฉพาะตวของบคคลเปนหลกมากกวาค านงถงอดมการณและนโยบายของพรรคถาพรรคการเมองเหนบคคลใดในทองถนมชอเสยงและบารม กจะใหเปนตวแทนของพรรคการเมองลงสมครรบเลอกตงโดยไมค านงถงความศรทธาหรอเปนตวแทนของประชาชนในทองถน

ประการทสาม เปนพรรคการเมองทขาดอดมการณ เพราะในทางปฏบตแตละพรรคการเมองไมไดยดถอนโยบายและอดมการณเปนเรองส าค ญมากนก และนกการเมองไทยจ านวนไมนอยทค านงถงผลประโยชน และคาตอบแทนมากกวาอดมการณและนโยบายของพรรค

ลกษณะของพรรคการเมองไทย (พ.ศ.2475-ปจจบน)

มลกษณะอย 3 ประการ (ตอ)

24/09/60

9

8. ประเภทของพรรคการเมองทมอยในโลกปจจบนแบงออกไดเปน 3 ลกษณะ ดงน

1. แบงตามลกษณะการยดถออดมการณของพรรคการเมอง

ซงอธบายไดตามระบอบการปกครองทมอย 3 แบบ

แบบประชาธปไตย ทมอ านาจอยกบราษฎรประชาชน

แบบกงประชาธปไตย ทมอ านาจอยกบรฐบาลมากทสด

แบบไมใชประชาธปไตย ทอ านาจอยทตวบคคลโดยมการใชความรนแรง เชน เลขาการพรรคคอมมวนสต เปนตน

นอกจากน ยงมพรรคการเมองทไมยดถออดมการณทางการเมองโดยยดถอตวบคคลมากกวาหลกการ ตวอยางเชน พรรคแรงงาน ขององกฤษในปจจบน

8. ประเภทของพรรคการเมองทมอยในโลกปจจบนแบงออกไดเปน 3 ลกษณะ ดงน (ตอ)

2. แบงตามลกษณะโครงสรางของพรรคการเมอง โดยนกวชาการชอดเวอรเกอร (Duvuger) ซงมอย 4 ประเภท คอ

พรรคแบบคอคส (Caucus) เปนพรรคการเมองทมความเปนอสระ และมสมาชกพรรคเปนกลมชนชนผน ามอทธพลโดยรบสมาชกจ านวนจ ากด พรรคประเภทคอคสนเมอใกลวนเลอกตงจะมการประชมเพอเลอกตวแทนเขาแขงขนในการเลอกตง

พรรคแบบเซลล (Cell) เปนพรรคการเมองทสมาชกพรรคมความสมพนธอนดและใกลชดอาจมการท างานแบบลบๆ โดยมสมาชกพรรคไมเกน 100 คน ตวอยางเชน พรรคคอมมวนสตโซเวยต

พรรคแบบสาขา เปนพรรคการเมองทมสาขาพรรคโดยเปนพรรคมวลชน (Mass Party) ซงพรรคสงคมนยมเปนผ รเรมใหมพรรคประเภทนทมการควบคมและแยกงานทซ าซอน เพอใหการท างานของพรรคมประสทธภาพและประสทธผล

พรรคแบบมลเทย (Militia) เปนพรรคการเมองทมลกษณะเปนกองทพเอกชนแบบอาสาสมครเนนในเรองเหรยญตราประดบธง มวงดรยางคเพอปลกใจสมาชกซงเปนฝายพลเรอนและมการฝกซอมการใชกลอบายตางๆอยเสมอ พรรคแบบน เปนพรรคฝายขวาทมหวรนแรง ทนยมเผดจการ เชน พรรคหรอพรรคนาซของอดอลฟ ฮตเลอร (Adolf HitlerX ผน าลทธนาซ (NaZism)

24/09/60

10

2. แบงตามลกษณะโครงสรางของพรรคการเมอง (ตอ)

พรรคฟาสซสต (Fascist Party) ของมสโสลน ผน าลทธฟาสซสต (Fascism) ซงเปนลทธชาตนยมเผดจการโดยเฉพาะของอตาลกอนสงครามโลกครงทสอง

แบงตามรปแบบของนวแมนน (Newmann) ซงม 2 รปแบบ ดงน

-รปแบบตวแทน ซงประชาชนมสวนรวมทางการเมองนอย ประชาชนจะรวมมอกนกแตในเวลาลงคะแนนเสยงเลอกตงเทานน พรรคแบบนมจ านวนลดลงมากในยคทมสงคมมวลชน (Mass Society)

-รปแบบคณาธปไตย เปนพรรคการเมองซงมผด าเนนการเพยงไมก คน แตมสมาชกพรรคจ านวนมาก และพยายามเขาไปมบทบาทในชวตของสมาชกพรรคโดยไมเปนประชาธปไตย ตวอยางเชน พรรคบอลเชวค ของสหภาพโซเวยต พรรคนาซของเยอรมน พรรคฟาสซสตของอตาล เปนตน

8. ประเภทของพรรคการเมองทมอยในโลกปจจบนแบงออกไดเปน 3 ลกษณะ ดงน (ตอ)

3. แบงตามลกษณะจ านวนพรรคการเมอง ซงมอย 3 ประเภท ดงน

ประเภทพรรคการเมองพรรคเดยว (One-Party System) มกปรากฏใหเหนในประเทศทมรฐบาลเผดจการฝายซาย เชน พรรคคอมมวนสตในประเทศสาธารณรฐประชาชนจน และสหภาพโซเวยต และในประเทศทมรฐบาลเผดจการฝายขวา เชน พรรคนาซของเยอรมน และพรรคฟาสซสตของอตาล เปนตน

-ประเภทพรรคการเมองสองพรรค (Two-Party System) ประเทศทมพรรคการเมองสองพรรคมาตลอดไดแก องกฤษ เปนตน สวนสหรฐอเมรกามพรรคการเมองสองพรรคอยางหลวมๆ เชน พรรครพบลคกน และพรรคเดโมแครต

ประเภทพรรคการเมองหลายพรรค ไดแก ประเทศทมพรรคการเมองตงแตสามพรรคขนไปและประเทศทใชระบบหลายพรรค ไดแก ประเทศในยโรป ตะวนตก ประเทศก าลงพ ฒนาในเอเชย และกลมประเทศสแกนดเนเวย เชน นอรเวย สวเดน เดนมารค และฟนแลนด

24/09/60

11

9. บทบญญตของรฐธรรมนญและกฎหมายทเกยวกบพรรคการเมองไทย

มสาระส าคญอย 4 ขอ ดงน

ขอท 1 การจดต งพรรคการเมองใหกระท าไดโดยงาย โดยตองการใหมเสถยรภาพดงปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบพ.ศ.2550 มาตรา 65 และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบพ.ศ.2560 มาตรา..... ซงบญญตวา “บคคลยอมมสทธเสรภาพในการรวมตวกนจดต งเปนพรรคการเมองเพอสรางเจตนารมณทางการเมองของประชาชนและเพอด าเนนกจกรรมทางการเมองใหเปนไปตามเจตนารมณนน ตามวถทางการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ตามทบญญตไวในรฐธรรมนญน

ขอท 2 พรรคการเมองมบทบาทส าคญในการเลอกตงตามรฐธรรมนญฉบบปพ.ศ.2560

ขอท 3 พรรคการเมองตองมลกษณะเปนประชาธปไตยและมรากฐานมาจากมวลชน

ขอท 4 พรรคการเมองตองมลกษณะเปนของมวลชนและสาธารณะชน สามารถตรวจสอบการด าเนนการได

10. การเลอกตงท วไปของสมาชกสภาผแทนราษฎร (พ.ศ.2475-2557)

ดตารางท 1

ครงท วน/เดอน/ป วธการเลอกตง จ านวน สาเหตของการเลอกตง

1. 15 พ.ย. 2476 โดยออม 78 เปลยนแปลงการปกครอง

2. 7 พ.ย. 2480 โดยตรง (แบงเขตๆละ 1 คน) 91 สภาฯสนสดตามวาระ

3. 12 พ.ย. 2481 โดยตรง (แบงเขตๆละ 1 คน) 91 ยบสภา

4. 6 ม.ค. 2489 โดยตรง (แบงเขตๆละ 1 คน) 96 ยบสภา

5. 29 ม.ค. 2491 รวมเขตจงหวด 99 ใชรฐธรรมนญใหม

6. 26 ก.พ. 2495 รวมเขตจงหวด 123 ใชรฐธรรมนญใหม

7. 26 ก.พ. 2500 รวมเขตจงหวด 160 สภาฯสนสดตามวาระ

8. 15 ธ.ค. 2500 รวมเขตจงหวด 160 ใชรฐธรรมนญใหม

9. 10 ก.พ. 2512 รวมเขตจงหวด 219 ใชรฐธรรมนญใหม

10. 26 ม.ค. 2518 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 269 ใชรฐธรรมนญใหม

24/09/60

12

10. การเลอกต งท วไปของสมาชกสภาผแทนราษฎร (พ.ศ.2475-2557)

ดตารางท 1 (ตอ)

ครงท วน/เดอน/ป วธการเลอกตง จ านวน สาเหตของการเลอกตง

11. 4 เม.ย. 2519 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 279 ยบสภา

12. 22 เม.ย. 2522 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 301 ใชรฐธรรมนญใหม

13. 18 เม.ย. 2526 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 324 ยบสภา

14. 27 ก.ค. 2529 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 347 ยบสภา

15. 24 ก.ค. 2531 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 357 ยบสภา

16. 22 ม.ค. 2535 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 360 ใชรฐธรรมนญใหม

17. 13 ก.ย.2535 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 360 ยบสภา

18. 2 ก.ค. 2538 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 391 ยบสภา

19. 17 พ.ย. 2539 แบบผสม (รวมเขต/แบงเขต) 393 ยบสภา

20. 6 ม.ค. 2544 แบบผสม (บญชรายชอ/แบงเขต) 500 ยบสภา

10. การเลอกต งท วไปของสมาชกสภาผแทนราษฎร (พ.ศ.2475-2557)

ดตารางท 1 (ตอ)

ครงท วน/เดอน/ป วธการเลอกตง จ านวน สาเหตของการเลอกตง

21. 6 ก.พ. 2548 แบบผสม (บญชรายชอ/แบงเขต) 500 สภาฯสนสดตามวาระ

22. 2 เม.ย. 2549 แบบแบงเขต/บญชรายชอ 500 ยบสภา

23. 23 .ค. 2550 แบบแบงเขต/บญชสดสวน 480 ใชรฐธรรมนญใหม

24. 3 ก.ค. 2554 แบบแบงเขต/บญชสดสวน 500 ยบสภา

25. 2 ก.พ. 2557 แบบแบงเขต/บญชสดสวน 500 โมฆะ (โดยศาลรฐธรรมนญ)

ทมา: รศ.ดร.วทยา ชนบตร, การเลอกตง (กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยรามค าแหง, พ.ศ.2559, หนา 144)

24/09/60

13

11.พฤตกรรมการเลอกตงทเบยงเบนในประเทศไทยมอย 5 ขนตอน ดงตอไปน

ขอท 1 การใชอทธพลของระบบราชการ

ขอท 2 การใชกลวธการพนน

ขอท 3 การใชกลวธท าลายคแขงขน

ขอท 4 การใชเงนซอคะแนนเสยงเลอกตง

ขอท 5 การใชเทคนคและวธโกงการเลอกตง มอย 6 วธดงน

1. การเวยนเทยน 2. พลรม

3. ไพไฟ 4. บตรผ

5. บตรเหลอง 6. การโกงโดยวธนบคะแนน

จบการบรรยายรศ.ศโรตม ภาคสวรรณ